program nauczania -...
TRANSCRIPT
MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ
PROGRAM NAUCZANIA
DLA ZAWODU
TECHNIK OCHRONY SRODOWISKA
rj?i24] IT - 5, SPl2001.01.23
SYMBOL CYFROWY 31'1 1241
Dla:
technikum na podbudowie programowej 8-letniej szkoly podstawowej
szkdy policealnej na podbudowie programowej szkdy Sredniej
Zatwierdzam
Minister Edukacji Narodowej /-----.
Warszawa 2001
Autorzy
doc. dr Janusz Zurek - inslytul Ochrony Srodowiska w Warszawie
mgr Jan Konopka - Ministerstwo Srodowiska - Departament Lesnictwa Ochrony
Przyrody i Krajobrazu w Warszawie
mgr ini. Zdzislaw Kot - ekspert do spraw programow nauczania - Ministerstwo
Edukacji Narodowej i instylut Badah Edukacyjnych
Recenzenci
mgr ini. lgor turek - PRO-EKO Warszawa
Stanislaw Kamihski - Departament Ochrony Srodowiska w Ministerstwie Srodowiska
PROGRAMY NAUCZANIA PRZEDMIOTOW ZAWODOWYCH
Strona
Wykaz obowiqzkowych przedrniotow zawodowych
1. Podstawy techniki
2. Biologia i ekoiogia
............................... 3. Ochrona powietrza oraz ochrona prred halasem i drganiami 26
...... ................... 4. Gospodarowanie odpadami, ochrona gleb i rekultywacja .... 40
5. Ochrona wad 0
6. Pracownia badan laboratotyjnyc 9
7. Uiytkowanie kornputerow .................................................................................. 79
8. Prawo i ekonornika w ochronie Srodowisk
9. Praktyka zawodow
PLAN NAUCZANIA Srednia Szkola Zawodowa Technikum Zawod: TECHNIK OCHRONY SRODOWISKA 311 [24] Podbudowa prograrnowa: szkola podstawowa
Ralem . KLASA I
/I 111 IV " "odniowo Lp. Zajeeia edukacyjne I w okresie nevczanie
Liciba Nqodni "auk* 38 1 38 1 34 1 34 1 30
PLAN NAUCZANIA Srednia Szkda Zavmdowa Szkda poicealna Zav6d TECHNIK OCHRONY SRODOWISKA 311 1241 Podbudowa programowa: szkda Srednia
1. PODSTAWY TECHNlKl
1. Szczegotowe cele ksztatcenia
W wyniku procesu ksztalcenia uczen (sluchacz) powinien umiec:
I ) odczytac rysunki techniczne,
2) wykonac rysunki techniczne, w tym stosujqc zasady rzutowania,
3) wykonac odrgczne szkice techniczne,
4)scharakteryzowac podstawowe pojgcia 2 zakresu materialoznawstwa,
5)scharakteryzowaC wlasnosci fizykochemiczne: klasyfikacjq, zastosowanie
podslawowych materialow stosowanych w budownictwie i budowie rnaszyn,
6)objaSnic rnechanizm korozji metali i podat podstawowe zasady ochrony metali
przed korozjq,
7) wyjasnic podstawowe pojgcia zwiqzane 2 wytrzyrnalosciqmaterialow,
8) scharakteryzowac podstawowe kategorie maszyn i urzqdzeh stosowanych
w iniynierii Srodowiska,
9) sklasyfikowad i scharakteryzowat podstawowe typy potqczezei, elementow
maszyn,
10) sklasyfikowac i scharaktelyzowa6 osie, waly, loiyska, sprzggla, hamulce,
przekladnie mechaniczne i ich zasiosowanie w budowie maszyn,
I I ) scharakteryzowac zasady uiytkowania energii elektrycznej i zasady dzialania
silnikow elekirycznych, ('
12) sklasyfikowat i scharakteryzowae pompy i sprgiarki, ich budowg, zasady
dzialania, zastosowania i podstawy eksploatacji,
13) scharakteryzowac podstawowe pojgcia z zakresu budownictwa i mechaniki
budowli,
14) sklasyfikowac i scharakteryzowaC podstawowe materialy budowlane pod
wzglgdem ich wlasciwoSci i zastosowaii,
15) sklasyfikowae i scharakteryzowac podstawowe rodzaje grunt6w budowlanych.
16) scharakteryzowat zasady polowych badaii grunt6w i prowadzenia rob6t
ziemnych,
17) scharakteryzowac podstawowe elernenty budynkow pod kqtem: zastosowania,
rodzajow, typowych technologii, stosowanych rnaterialbw,
18) wyjasnic podstamwe pojecia z zakresu wlasci~vosci cieplnych budynkow oraz
izolacyjnosci akustycznej i przeciwwiigociowej.
19) scharaktetyzowaC typowe sposoby i materialy izolacji ciepinej, akustycznej
i przeciwwilgociowej.
2. Materiat nauczania
Podzial materialu nauczania
Dziaty tematyczne Orientacyjna liczba~godzlz~
I.
2
3.
4.
5.
6. --
7.
8 ,
9.
10.
11.
13.
14.
15.
Klasa I I Wprowadzenie do tysunku technicznego
Konstrukcje geomettyczne
5
6
.-
Klasa II
Urzqdzenia eiektryczne
Silniki spalinowe
Pompy i sprgiaiki
- 10
16
13
16 -
9
Rzuty i przekroje .--
~ ~ s u n e k odrgc%y
Dokurnentacja techniczna .- .- .- -.
Wlasnosci materialow i dobor materialow ~. --
Metale i stopy
Korozja i ochrona przed korozjq
Tworzywa sztuczne
Szklo i materialy ceramiczne
Drewno --
7
8
9 - -
6
8 ..
8
5
5
5
1 2 E d s t a w y wytrzymalosci mate;/airw -
~ola.ciczenia~mentow maszyn
9 .-
6 - Osie, waly, loiyska . Sprzggla i hamuice
6 -
6
6
1. Wprowadzenie do rysunku technicznego
Znaczenie i rodzaje rysunkow technicznych. Materialy i przybory ysunkowe.
Rozmiay arkuszy. Linie rysunkowe, pismo techniczne, tabelki i podziaiki rysunkowe.
Wymiarowanie rysunkow.
Wvmaqania:
rozroinic rodzaje rysunkow, linii i formaty arkuszy; . dobrae przybory i materialy rysunkowe do okreslonego zadania;
poslugiwac sig pismem technicznym;
poslugiwat sig zasadami wymiarowania rysunkow.
2. Konstrukcje geometryczne
Kreslenie linii prostych, okrqgow, lukow, krzywych, stoikowych. Podziat odcinka.
Podzial kqtow. Kreslenie wielokqtow foremnych. Kreslenie stycznych.
Wvmaqania: . wykonac zadania kreilarskie wymienione w niniejszym dziale tematycznym.
Orientacyjna liczba godzin
7
10
LP. iJzialy tematyczne
21 / Grunty budowlane
3. Rzuty i przekroje
Rzutowanie punktu, obiektow iiniowych, plaskich i przestrzennych. Przekroje
22.
proste i lamane
Eiementy budowli i budynkow
23.
Wvmaqania: . wykonat izuty obiektbw plaskich i przestrzennych oraz przekroje proste i lamane.
4. Rysunek odreczny
Zasady perspektywy. Rysowanie odrgczne linii rownoleglych, prostopadlych,
lukow i kol. Zasady wykonywania szkicow technicznych. Rysowanie figur plaskich
oraz bryl w perspektywie.
Fizyka i ochrona budowli 14
Do dyspozycji nauczyciela
Razem w cyklu nauczania
10
209
Wvmaqania: . wykonac odreczne szkice i rysunki techniczne ze stosowaniem zasad
perspektywy.
5 . Dokumentacja techniczna
Rysunki jako czgsc dokumentacji technicznej. Normalizacja oznaczen oraz
wymiarowania i opisow na roinych rodzajach rysunkow. Rysunki budowlane,
instalacyjne imaszynowe. Schematy technologiczne. Czytanie dokurnentacji
technicznej. Gospodarka rysunkowa.
Wvmaqania: . odczytac i wykonac rysunki techniczne z uwzglpdnieniem specjaiistycznych
oznaczen.
6. Wtasnosci materiatow i dobor materialow
Wtasnosci mechaniczne rnaterialow. Wlasnosci techn~lo~iczne, cieplne,
elektryczne i magneiyczne. Zasady doboru materialow. Specyfika doboru rnaterialow
do urzqdzen technologicznych stosowanych w ochronie Srodowiska.
Wvrnaqania:
zdefiniowai podstawowe wlasnosci mechanicme, technologicme, cieplne.
elektryczne i rnagnetyczne materiatow;
okresiic zasady i znaczenie doboru rnaterialow; . wskazac podstawowe wymagania wyboru rnaterialow do wybranych technologii
slosowanych w ochronie Srodowiska.
7. Metale i stopy
Wlasnosci fizykochemiczne metali i ich stopow. ielazo ijego stopy. ie l iwo -
wlasnoSci. zastosowanie. Stale - wtasnosci, zastosowanie. Struktura staii. Uklad
ielazo - wggiel. Obrobka cieplna i cieplno-chemiczna. Stopy metali kolorowych.
Wvmaqania:
scharakteryzowai: wlasnosci fizycme, mechaniczne i technologiczne metali; . porownaC wtasnosci poszczegolnych stopow ielaza;
wyjasnik wykres rownowagi ielazo-wqgiel.
8. Korozja i ochrona przed korozjq
Rodzaje korozji. Czynniki wplywajqce na korozjq. Mechanizm korozji. Ochrona
przed korozjq. Specyiika czynnikow wplywajqcych na korozjg w urzqdzeniach
technologicznych ochrony Srodowiska.
Wvmaaania:
scharakteryzowa~ czynniki wpiywajqce na korozie metali:
wyjasnic przebieg korozji metali;
wskazac sposoby ochrony antykorozyjnej metali.
9. Tworzywa sztuczne
Podziat tworzyw sztucznych. Poszczegolne rodzaje tworzyw sztucznych -
budowa, wlasnosci, zastosowanie. Metody obrobki tworzyw sztucznych.
Wvmaaania:
wymienit podstawowe rodzaje tworzyw sztucznych, okreslic ich wlasciwosci
i wskazac zastosowanie.
10.Szklo i materialy ceramiczne
Szkio - rodzaje, zastosowanie Materiaiy ceramiczne - podzial, wlasnoSci
i zastosowanie podstawowych rodzajow materialow ceramicznych.
Wvmaqania: . wymienic podstawowe rodzaje szkia i materialow ceramicznych, okreslic ich
wtasciwoSci i wskazac zastosowanie.
11. Drewno
Wtasnosci, rodzaje, materialy drewnopochodne. Konserwacja drewna.
Yvmaqania:
wymienit podstawowe gatunki drewna, okreslic ich wlaSciwoSci iwskazac
zastosowanie. . wymienid podstawowe rodzaje matcriatow drewnopochodnych;
wymieniC podstawowe sposoby zabezpieczania i sposoby konserwacji drewna.
12,Podstawy wytrzymalosci materialow
Podstawowe wielkosci mechaniczne. Dzialania na wektorach. Podzial
i wlaSciwoSci sit. Ukiady sil. Moment siiy. Naprgienia i odksztalcenia.
Wvrnaqania: . scharakteryzowac rodzaje i uklady sit;
. wykonac dzialania na wektorach metodqgeometrycznq:
. scharakteryzowac rodzaje odksztalceh i naprgieh;
. obliczyk moment sity.
13.Potqczenia elernentow rnaszyn
Polqczenia nitowe. Rodzaje nitow. Potqczenia wpustowe i wielowypustowe.
Polqczenia kotkowe i sworzniowe. Polqczenia gwintowe.
Wvmaqania:
sklasyfikowac rodzaje polqczeti w czgsciach maszyn; . scharakteryzowac poszczegolne rodzaje pola.czen etementow maszyn.
14.0sie, waly, lo iyska
Osie i waly - klasyfikacja, charakterystyka, elernenty skladowe. to iyska -
klasyfikacja, charakterystyka. to iyska toczne i Slizgowe. Normalizacja loiysk.
Eksploatacja toiysk tocmych. Zastosowanie osi, watow i toiysk w budowie maszyn.
Wvmaqania:
wyjasnic roinicg pomigdzy osiq i walern; . scharakteryzowak budowg i zastosowanie osi i walirw;
scharakteiyzowai budowg i zastosowania loiysk tocznych i slizgowych; . okreslic zasady eksploatacji lotysk tocznych.
15.Sprzggla i hamulce
Charakterystyka i podzial sprzggiel. Zastosowanie sprrggiet w budowie maszyn.
Charakterystyka i podzial hamulcow. Zastosowanie harnulcow w budowie rnaszyn.
Wvmaqania: . scharakteryzowac kiasyfikacjg, budowg i zastosowanie sprzggiei;
scharakteryzowac kiasyiikacjg, budowe i zastosowanie hamulcow;
16.Przekladnie mechaniczne
Charakterystyka i podzial przekladni. Budowa przekladni ciernych, ciegnowych
i zgbatych. Zastosowanie przekladni w budowie maszyn.
Wvmaaania:
scharakteryzowac kiasyfikacjg, budowe i zastosowanie przekladni
mechanicznvch.
17.Urzqdzenia elektryczne
Rodzaje instalacji elektrycznych. Silniki elektiyczne i inne odbiorniki prqdu.
Zasada dziatania silnika jedno- i trojfazowego. Obsluga urzqdzeh elektrycznych
i instalacji elektrycznych. Zabezpieczenie przed poraieniem prqdem i przeciqieniem.
Zasady bezpiecznej obslugi urzqdzeri elektrycznych. Niekonwencjonalne irodla
energii elektiycznej korzysci wynikajqce z ich zastosowania.
Wvmaqania:
wyszczegolnic podstawowe elernenty urzqdzenia elektrycznego oraz wielkosci
dotyczqce energii eiektrycznej i okreslic ich jednostki; . scharakteryzowac materialy: przewodzqce , izolacyjne, magnetyczne; . scharakteryzowac elementy obwodu eiektrycznego prqdu stalego i prqdu
przemiennego,
dokonac pomiaru w obwodzie prqdu statego i przemiennego;
scharakteryzowac zasadg dzialania silnika elektrycznego;
wyrnienic irodla zagroienia podczas uiytkowania urzqdzeri elektrycznych.
18. Silniki spaiinowe
Ogolna budowa i zasada dzialania silnikow spalinowych. Roinice migdzy pracq
silnikow zzaptonern samoczynnym iiskrowym. Ogolna zasada obslugi
poszczegolnych uktadow silnikow spalinowych. Zastosowanie silnikow spalinowych.
Wvmaqania:
okreslic zakres stosowania silnikow spalinowych;
objasnic ogolnq budowg i zasade pracy silnikow niskoprqinych; . objasnic ogolnq budowg i zasadg pracy silnikow wysokoprginych; . objaSniC zasady obslugi silnikow spalinowych.
19.Pompy i spretarki
Klasyfikacja i podziat pomp i sprgiarek. Zasady dziatania i budowa. Podstawowe
parametry. Eksploatacja pomp i sprgiarek. Zastosowanie w ochronie Srodowiska.
Wvmaqania: . dokonac klasyfikacji pomp i sprgiarek;
10
. scharakteryzowaC zasady budowy i dzialania pomp i spreiarek;
wymienic podstawowe parametry pracy pompy i spreiarki: . scharakteryzowac podstawowe zasady eksploatacji pomp i sprgiarek:
. scharakteryzowae zastosowanie pomp i spreiarek w roinych gaieziach iniynierii
sanitarnej i ochrony srodowiska.
20.Materialy budowlane
Charakterystyka podstawowych cech fizycznych i rnechanicznych materialow
budowlanych. Klasyfikacja materialow budowianych. Charakterystyka podstawowych
materialow budowlanych (pochodzenie lub produkcja, wlasnosci, zastosowanie):
materiaiy naturaine, wyroby ceramiczne, zaprawy. betony i wyroby z betonow,
rnaterialy izolacyjne, drewno, wyroby r e szkla, metali i tworzyw sztucznych, kleje,
rnaterialy rnalarskie.
Wyrna~ania: . wyrnienic iwyjasnic znaczenie podstawowych pararnetrow fizycznych
i mechanicznych charakteryzujacych rnaterialy budowlane:
wymienic podstawowe rnaterialy budowlane; . scharakteryzowac pod wzgiqdern wlasnoici izastosowania podstawowe
rnaterialy budowlane.
21.Grunty budowlane
Klasyfikacja gruntow budowianych i ich przydatnosc do posadowienia budowli.
WlasnoSci fizyczne i rnechaniczne gruntow. Poiowe metody badania gruntow. Hoboty
ziernne - rodzaje i technologia prowadzenia.
Wvrnaqania: . dokonac klasyfikacji gruntow budowlanych; . scharakteryzowac podstawowe wiasciwosci fizyczne i rnechaniczne gruntu; . scharakteryzowac polowe metody badania gruntow; . scharakteryzowaC rodzaje i zasady prowadzenia robot ziernnych.
22.Elementy budowli i budynkow
Podzial elementhw budowli i budynkow. Rodzaje, charakterystyka, stosowane
rnaterialy, zastosowanie - fundamenty, Sciany, stropy, schody, dachy i pokrycia
dachowe.
Wvmaqania:
wymienic podstawowe elementy budowli i budynkow: . scharakteryzowac podstawowe elernenty budynkow pod kqtern: zastosowania,
rodzajow, typowych technologii, stosowanych materiatow.
23.Fizyka i ochrona budowli
lzolacyjnosc termiczna. Pojgcia podstawowe dotyczqce przenikania ciepla.
Obiiczenia termiczne przegrod budowlanych. Sposoby izolacji cieplnej, lzolacyjnosc
akustyczna i sposoby izolacji akustycznej. Zawilgocenie budynkow - pojecia
podstawowe dotyczqce wilgoci, izolacje przeciwilgociowe.
Wvmaaania: . wyjasnic podstawowe pojecia zzakresu wlasciwosci cieplnych budynkow oraz
izolacyjnosci akustycznej i przeciwwilgociowej;
dobra6 sposoby i materialy izolacji cieplnej, akustycznej i przeciwwiigociowej do
konkretnych wymagan.
3. Uwagi do realizacji wraz z zaleceniami dotyczqcymi oceniania
Uktad materialu nauczania sklada sig z kilku czgsci tj. podstawy rysunku
technicmego, materialy stosowane w budowie maszyn, czgsci maszyn i
maszynoznawsfwo ogolne, silniki elektryczne i spalinowe oraz wiadomosci w
budownictwie.
W zakresie rysunku technicznego naleiy zapoznac uczniow z zasadami
wykorzystania rysunku, przyrzqdami i materialami potrzebnymi do wykonania
rysunkow. Wykonywanie i czytanie rysunkow ma wyrobic u ucmiow wyobrainig
przestrzennq co jest niezmiernie waine w przyszlej pracy zawodowej. Przyszly
technik ochrony srodowiska bgdzie musial korzystae z dokumentacji technicznej i
schematow technoiogicznych instalacji, urzqdzen i obiektow i diatego zajecia te
naleiy prowadzii w pracowni dobrze wyposaionej w odpowiedni sprzet i srodki
dydaktyczne. Glownq metodq prowadzenia tych zajgC to Cwiczenia, w czasie ktorych
uczniowie naucza sig poslugiwaC przyborami kreslarskimi, a wyrabiana wyobrainia
bgdzie przydatna przy wykonywaniu rysunkow przy pomocy oprogramowania
komputerowego.
Materiat z zakresu zarysu czgsci rnaszyn i maszynoznawstwa naleiy
realizowac przy szerokim wykorzystaniu Srodkow dydaktycmych. Zagadnienia
dotyczqce pomp, sprgiarek i silnikow naleiy reaiizowac z modeli, przekrojow oraz z
lilmow z !ego zakresu.
Zagadnienia doiyczqce budownictwa stanowiq podbudowg dla innych
przedmiotow zawodowych. Naleiy zapoznac uczniow z materialami budowlanymi,
zasadami fundamentowania i rodzajami fundamentow i roinymi rozwiqzaniami
maieriaiowo-konstrukcyjnymi. Uczniowie powinni zapoznac sig z rozwiqzaniami
praktycznymi izolacji cieplnych, akustycmych, przeciwwilgociowych i
przeciwdrganiowych.
Reaiizujqc ten pnedmiot naleiy rozwijac uczniow zainteresowania techniczne.
spostrzegawczosc, koncentracje uwagi, samodzieinosc rnysienia i umiejgtnosc
korzystania z roinych irodei wiedzy.
Material nauczania przewidziany programem naleiy sukcesywnie uzupelniac
tresciami wynikajqcymi z zastosowania nowych materialow i technologii.
Realizacjg procesu dydaktycznego naleiy oceniac na bieiqco przez
systematyczne sprawdzanie nabytych wiadomosci i umiejeinosci.
Naieiy opracowac wykaz wymagaii do zaliczenia na odpowiedniq oceng oraz
zapoznac z nim uczniow na poczaJku realizacji poszczegolnych dzialbw.
4. Podstawowe srodki dydaktyczne
stanowiska, rnaterialy i przybory do rysunku technicznego; . przykiadowa dokumentacja tysunkowa;
tablice poglqdowe, foliogramy, przeirocza dotyczqce zjawisk fizykochemicznych
i bioiogicmych, urzqdzen i procesow technologicznych objetych programem;
filmy dydaktyczne;
modele maszyn i eiementow maszyn;
pr6bki materialow, gruntow itp.
5. Literatura
Dobrzanski T. Rysunek techniczny. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne 1998
Domke W. Vademecum materiaioznawstwa. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne
1989
Gutowski A. Zadania z rysunku technicznego. WSiP 1982
Kuczyhski A,, Lenkiewicz W. Zarys budownictwa ogoinego. WSiP 1988
Szymanski E., Koiakowski J. Materiaiy budowlane. Wydawnictwo Politechniki
Bialostockiej 1986
Okoniewski S. Technoiogia maszyn. WSiP 1987
Praca zbiprowa. Podstawy konstrukcji maszyn i maszynoznawstwa. Wydawnictwa
Naukowo-Technicme 1994
Rutkowski A. CzgSci maszyn. WSiP 1986
Siuta W. Mechanika techniczna. WSiP 1988
Kotwinski W., Grad J.: Aparaty i urzqdzenia elektryczne .WSiP 1995
Goiniska E. : Maszyny elektryczne
Prasa fachowa
Odpowiednie normy techniczne.
1. Szctegotowe cele ksztalcenia
ini wyniku procesu ksztalcenia uczen jsiuchacz) powinien urniec:
1) scharaktetyzowac zasady budowy i metaboiizmu 2ywych organizmow,
2) iozpoznac, na podstawie obsetwacji mikroskopowej, podsiawowe typy prostych
organizmow.
3) z!nterpretowac wyniki badah biologicznych do oceny stanu Srodowiska,
4)~astosowac w praktyce zasady badaii biologicznych (pobor probek,
przygotowanie preparatow mikroskopowych, obserwacje mikroskopowe).
5) ScharakteryzowaC przebieg procesiiw biologicznych oczyszczania Sciekow
i kompostowania odpadow i zinterpretowac je w powiqzaniu z procesami
technoiogicznymi,
6) scharakleryzowac podslawowe zasady obiegu materii i energii w przyrodzie,
7) scharakteryzowac podstawowe prawa ekoiogiczne,
8)scharakteryzowai: atrnosferg, wody i glebe jako czynniki ekoiogiczne.
9) wyjasnic pojecie ekosystemu, rozpoznat i scharaktelyzowaC poszczegolne
ekosystemy oraz ocenic ich stan,
10) wymienic i scharakteryzowaC podstawowe akty prawne dotyczqce ochrony
przyrody obowiqzujqce w kraju i w Unii Europejskiej,
11) ScharakteryZowaC podstawowe formy ochrony przyrody,
12) okreslic ceie i zasady prowadzenia rnonitoringu Srodowiska.
13) zdefiniowaC pojecie zrownowaionego rozwoju i odniesc je do konkretnych
przykiadow.
2. Material nauczania
Podziai rnaterialu nauczania
1 . I Wiadomosci wstepne 1
2 ; Budowa i metabolizm organizmow wodnych 14 - 3. ! Systernatyka i charaktetystyka organizmow wodnych 15
4. ~ io log ia wad naturainych, Sciekow, powietrza i gleby , 74
Dzialy tematyczne 1 LP. j Orientacyjna liczba godzin
1 ! Klasa Ii 1
1. WiadomoSci wstepne
Miejsce biologii wsrod nauk przyrodniczych. Biologia sanitarna i jej zwia~zek
z naukami technicznymi. Hydrobiologia sanitarna.
Orientacyjna i 1 LP.
L
i Klasa Ill .
5. / Podstawowe pojecia ekologiczne
6. 1 Struktura i lunkcjonowanie ekosystemu
Ekologiczne zaleinosci miedzy organizmami
Czynniki ekologiczne
Ochrona przyrody
10. / Czlowiek a Srodowisko I
L I Do dyspozycji nauczyciela
2. Budowa i metabolizm organizm6w wodnych
Budowa komorkowa. Komorki ro5iinne izwierzece. Asymilacja, autotrofia,
helerotrofia, dysynilacja. Oddychanie tlenowe i beztlenowe. Ruch. Rozmnaianie.
Dziedzicznosc i zmiennosc. Krqzenie pietwiastkow. Wzajemne oddziaiywanie
organizmow.
Wvmaqania: . scharakteryzowac zasady budowy i metabolizmu prostych organizmow na
przykladzie organizmow wodnych.
liczba godzin 1 1 Do dyspozycji nauczyciela I 10
Dzialy tematyczne
6
20
15
50
10
6
12
3. Systematyka i charakterystyka organizm6w wodnych
Systematyka organizmow wodnych. Charakterystyka (moriologia i fizjo!ogia)
bakterii, grzybow, glonow, pietwotniakow, tkankowcow, wodnych roslin
naczyniowych.
Wvmaaania:
omowic podstawowqsystematyke organizmow wodnych; . rozpoznat organizmy wodne na podstawie obserwacji mikroskopawej; . scharakteryzowac najczgsciej wystepujqcq roslinnosc rzek i jezior.
1 Razem w cyklu nauczanial 233
4. Biologia wod naturalnych, sciekow, powietrza i gleby
- Organizmy chorobotworcze i pasoiyty
Mikroorganizmy chorobotworcze i choroby wywoiywane przez te
drobnoustroje oraz irodia ich rozprzestrzeniania sie w Srodowisku.
Organizmy pasoiytnicze i choroby wywoiywane pizez te pasoiyty oraz irodia
ich rozprzestrzeniania sig w Srodowisku.
- Charaktewstvka ivcia bioloqiczneqo zbiornikow wodnvch i ciekow
Wskainiki zanieczyszczenia wod (saprobowoSc, rniano coli i in.).
Sarnooczyszczanie ivod.
Cwiczenia
1. Pobor probek wody do badan mikrobiologicznych.
2. Przygotowywanie probek rnikroskopowych.
3. Analiza mikroskopowa probek peiyfitonu i oznaczanie wskainika saprobowosci
i strely saprobowej.
4. Oznaczanie miana coli typu kalowego.
- Charaktewstvka bioioqiczna Sciekow
Bioiogiczne procesy zachodzqce podczas oczyszczania Sciekow i obrobki
osadow Sciekowych.
- Oczyszczanie Sciekow metodrjosadu czynnego
Pojecie osadu czynnego. Miejsce oczyszczania bioiogicznego w schemacie
technologicznym oczyszczalni Sciekow. Charakterystyka biologiczna osadu
czynnego. Procesy biologiczne zachodzqce w czasie oczyszczania Sciekow
melodq osadu czynnego.
Cwiczenia
1. Analiza biologiczna osadu czynnego.
- Testy bioiogiczne do oceny stopnia toksycznoSci zwiqzkow chemicznych
i Sciekow.
Analiza testowa trucizn z zastosowaniem zwierzaj wodnych i z zastosowaniem
glonow. Metodyka badah testowych. Metody obliczania steien bezpiecznych
stgieh.
Cwiczenia
1. Analiza testowa lrucizn z zastosowaniem glonow.
2. Obliczanie steien smiertelnych.
- Biologiczne metody usuwania zwiqkow azotowych ze Sciekbw
Stawy glonowe - biocenoza stawu glonowego.
Metoda denitryfikacji.
dwiczenia
1. Analiza biologicznej probki z urzqdzenia do ptzeprowadzania procesu
denitrytikacji.
- Biologiczne metody unieszkodliwiania odpadow miejskich i osadow Sciekowych.
. Metoda kompostowania - pojecie kompostowania Procesy mikrobiologiczne
zachodzqce podczas kompostowania. Podstawowe schematy technologiczne.
Wskainiki biologiczne stosowane do oceny kompostu.
Metoda fermentacji metanowej. Procesy mikrobiologiczne przebiegajace
podczas fermentacji rnetanowej. Wskainiki bakteriologiczne do oceny stopnia
zagroienia sanitarnego osadu przefermentowanego.
Cwiczenia
1. Pobieranie i pnygotowyanie probek kornpostbw do badan biologicznych.
2. Pokaz analizy bakteriologicznej kompostu.
3. Pobieranie probek osadow po fermentacji metanowej do badah biologicznych.
- Charakterystvka mikrobioioaiczna uowietrza
Mikroorganizmy chorobotworcze w powietrzu
Cwiczenia
1. Pobieranie probek powietrza do badah bakteriologicznych.
- Charaktewstvka ivcia bioioaiczneao aleby
Naturalna biocenoza gleby. Wskainiki biologiczne zanieczyszczenia gleby.
Ocena stopnia zanieczyszczenia gieby pod wzgledem sanitarnym.
Cwiczenia
1. Pobieranie probek gleby do badan bakterioiogicznych.
2. Pokaz analizy bakteriologicznej gieby dla celow sanitarnych.
5. Podstawowe pojqcia ekologiczne
Ekologia, biotop, biom, biocenoza, krajobraz, biosfera, populacja, gatunek.
Struktura: pizestrzenna, piciowa i wiekowa populacji.
Smiertelnosc i rozrodczost.
Czynniki biotyczne i abiotyczne Srodowiska.
Roine poziomy organizacji iywej rnaterii.
Wvmaqania . objasnic pojqcia ekoiogiczne; . rozroinic czynniki biotyczne i abiotyczne:
dokonac analizy struktury przestrzennej, plciowej i wiekowej popuiacji; . scharakteryzowac wplyw czynnikow srodowiska na organizmy iywe.
6. Struktura i funkcjonowanie ekosystemu
Ekosystem. Typy ekosystemow. Poziomy troficzne (producenci, konsumenci
reducenci). Charakteiystyka ekosystemow (jezioro, las, lqka, poie). Produktywnosc
ekosystemow. Kra-ienie materii i przepiyw energii w ekosystemie. Obieg
pierwiastkow w przyrodzie (cykle biochemiczne). Sukcesja ekologiczna pierwotna
i wtorna.
Wvmaaania
podac przykiady lancuchow pokarmowych; . zilustrowac przeplyw energii od producentow do konsumentow w ekosystemie;
scharakteryzowak ekosystemy; . uzasadnic znaczenie reducentow w przyrodzie;
zilustrowaC graficznie obieg wggla i azotu.
7. Ekologiczne zale lnoic i miedzy organizmami
Inlerakcje antagonistyczne (szkodliwe, niekorzystne). Konkurencja.
Drapieinictwo. Pasoiytnictwo. Amensaiizm.
lnterakcje nieantagonistyczne (korzystne). Komensalizm. Protokooperacja
Symbioza.
Wvmaqania . uzasadnic wplyw pasoiytow na swoich iywicieli; . uzasadnic wplyw drapieinikow na stosunki iiosciowe organizmow iywych
w Srodowisku:
. okreslit symbioze jako trwaly zwiqzek migdzy organizmami roinego gatunku
8. Czynniki ekologiczne
Atmosfera
Pojecie, skiad, procesy zachodzqce w atmosferze. Znaczenie atmosfery dla
organizmow iywych. Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego w Polsce, Zrodla
zanieczyszczen powietrza. Naturaine i sztuczne zanieczyszczenia powietrza
w rniejscu zamieszkania. Pojecia emisja i imisja. Smog i ;ego wptyw na zdrowie
cziowieka. Dziura ozonowa i jej wptyw na iycie iywych organizmow. Kwasny deszcz
i jego nastepstwa. Efekt cieplarniany. Halas, przyczyny, rodzaje i ;ego wplyw na
zdrowie cziowieka.
Gleba Funkcje gieby - produkcyjna, retencyjna, sanitarna, sorpcyjna. Wtasciwosci
i urodzajnosc gieb. Degradacja gleb. Stan ochrony powierzchni ziemi w Poisce.
Przyczyny i skutki dewastacji Srodowiska glebowego. Metody ochrony i rekultywacji
gleb.
Woda
Podziat wod, ich wlasciwosci i znaczenie. Zasoby wodne Polski. Uiytkowanie
zasobow wodnych. Rodzaje i irodla zanieczyszczeh wod. Wpiyw zanieczyszczen
wod na organizmy wodne. Rownowaga ekologiczna ekosystemow wodnych oraz
zdrowie ludzi. Kiasy czystosci wod. Ochrona zasobow wodnych. Prawne aspekty
ochrony wod w Poisce.
Q&&
Zrodla wytwarzania odpadow. Wplyw odpadow na srodowisko. Sposoby
zagospodarowania odpadow. Sposoby redukcji ilosci odpadow.
Wvmaaania
wyjasnic roinic? miedzy emisjq i imisjq; . scharakteryzowac wainiejsze zanieczyszczenia powietrza a t m ~ ~ f e i y ~ z n e g ~ :
. okreslic irodla zanieczyszczeh sp~zyjajqcych powstawaniu kwasnych deszczy:
. okreslic przyczyny dziuiy ozonowej; . wykazac niebezpieczny wplyw smogu na zdrowie czlowieka;
zaproponowat roine dzialania czlowieka sprzyjajace zredukowaniu halasu;
okreslic ujemny wplyw halasu na zdrowie czlowieka;
. wyjasnic co to jest degradacja gleby;
wyjasnic przyczyny oraz skutki dewastacji srodowiska glebowego i nieprawidlowe
zabiegi melioracyjne;
* nadmierne wylesianie;
erozja wodna i wietrzna:
wyjatowienie ze skladnikow pokarmowych;
:i: akumulacja metali ciqikich w glebie (osady Sciekowe);
:i: emisje przemyslowe powodujqce zakwaszenie gleby: kumulacja
subslancji szkodliwych;
:. nasilenie ruchu samochodowego powodujace kumulacjq otowiu
w glebie;
silne ugniatanie gleby przez maszyny rolnicze:
:: pokrywanie gleby betonem - zmniejszenie retencji wody opadowej:
wysypiska Smieci.
scharakteryzowac wody podskorne, gruntowe, srodladowe, morskie; . zdefiniowat pojecia biodegradacja, samooczyszczanie, eutrofizacja:
. wyjasnic wplyw regulacji rzek na wysychanie biotopow takich jak podmokte lqki
i todowiska:
wyjasnic powiqzania pomiqdzy zanieczyszczeniami wody, powietrza i gleby;
wykazac wplyw odpadow na Srodowisko i zdrowie cztowieka.
9. Ochrona przyrody
Formy ochrony przyrody. Zasoby przyrody odnawialne i nieodnawialne. Ochrona
calkowita i czesciowa. Ochrona gatunkowa roslin i zwierza!. Gatunki roslin i zwierza!
chronione w Polsce. Parki Narodowe. Parki Krajobrazowe. Rezerwaly. Pomniki
przyrody.
lnstyiucje i organizacje ochrony przyrody.
Ochrona srodowiska \v gospodarstwie domowym.
Wvmaqania
zdefiniowac roine formy ochrony przyrody;
rozpoznac gatunki roslin i zwierza! chronionych w Polsce;
scharakten/zowat racjonalne gospodarowanie zasobami przyrody:
zlokalizowac parki narodowe i rezerwaty biosfev na mapie Polski.
10.Cztowiek a srodowisko
Czlowiek jako eiement Srodowiska naturalnego i jego dzialalnosc wptywajqca na
Srodowisko. Monitoring Srouowiska. Wspotpraca miedzynarodowa w monitoringu
srodowiska. Pojecie zrowr,c;waionego rozwoju.
Wvmarsania
okreslic cele i zasady prowadzeria monitoringu srodowiska;
zdefiniowac pojecia zroi~inowaicnego rozwoju i odnieSC je do konkrelnych
prryktadaw.
3. Uwagi do realizacji wraz z zaleceniami dotyczacymi oceniania
Przedmiot ten jak sama nazwa wskazuje skiada siq zdwcch rcdzajow
tematyki - biologii i ekoiogii.
Pierwsza czesc (iv klasie 11) obejmuje zagadnienia dotyczace bioiogii
Srodowiska. Dziat ten ma zapoznac uczniow zprocesami izja!'iiskami, jakie
wystepuja. w srodcwisku naturalnym oraz zmianami wywolywanymi dziatalnoicia.
cz!owieka.
Poczatkowy etap nauczania dotyczy podstaw morfoiogii, fizjologii i systematyki
oraanizmow wystepujacych w wodzie, glebie i powietrzu oraz uwzgiednia ich role
jako wskainika stoonia zar,ieczyszczenia tych Srodowisk.
Drugi etap nauczania obejmuje podstawowe problemy dotyczqce
biologicznych metod unieszkodliwiania sciekow i odpadow, zapobiegania eutrofizacji
wod powierzchniowych, jak rowniei zagadnienia, ktore s lu iq dla oceny pracy
wodnych instalacji przemyslowych zuwzglednieniem wymagan sanitarno-
higienicznych.
Calosc probiematyki zamknigta jest wtematach obejmujqcych analize
mikrobiologicznq wody, gleby i powietrza dla celow sanitarnych, ktora na podstawie
obowiqzujqcych kryteriow daje moiliwoSci oceny ww. srodowisk.
Na podstawie analiz kontroinych uczniowie powinni ocenic prawidlowosc
przebiegu procesow oczyszczania sciekow, unieszkodliwiania odpadow miejskich
i osadow Sciekowych.
W kaidyrn realizowanym dziale programowym naleiy uwzgfgdnic dwie
metody realizacji. Najpienv naleiy przekazac niezbedny zakres tresci teoreiycznych
prowadzqc zajgcia zcalq klasq, a nastepnie podzielik kiasg na male grupy
Cwiczeniowe, ktore pod kierownictwem nauczyciela bgdqdokonywaiy np. pobierania
probek do badan bakterioiogicznych wody, gleby, powietrza, sciekow, osadow,
obliczania steieh trucizn, obliczania zapotrzebowania na zwiqzki organiczne
w procesie usuwania azotanow i inne zgodnie z sugestiami zawartymi w programie.
Naleiy poloiyc nacisk na umiejetnoSC interpretacji wynikow analiz
biologicznych.
Niezbedne jest opanowanie przez uczniow umiejetnosci korzystania
w praktyce z aktow prawnych i Potskich Norm okreslajqcych metody wykonywania
analiz oraz Dziennikow Ustaw stanowiqcych podstawe prawnq w korzystaniu ze
srodowiska.
Druga czesc przedmiotu (realizowana w ki. Ill) dotyczy zagadnien ekologii
i ochrony srodowiska.
Nauczyciel powinien zwrocic szczegoin* uwage na zrozumienie przez
uczniow kompleksowych zjawisk ekologicznych i ochrony srodowiska. Uczniowie
poivinni zrozumieC wspolzaleinosc wszystkich elementow srodowiska
i poszczegolnych ekosystemow i ksztaltowanie tych czynnikow przez czlowieka.
Naleiy zwrocic uwage na powiqzanie prezentowanych tresci z odpowiednimi
dzialami biologii i innymi przedmiotami zawodowymi oraz chemiq, fizykq
i rnatematykq.
Biorqc pod uwagg lakt, i e obecnie praktycznie cale prawo ekologiczne jest
poddawane weryfikacji, wzwiazku zprzystosowywaniem go do wymagan Unii
Europejskiej, szereg obiegowych pojec mo ie byc deiiniowana odmiennie i w sposob
specyficzny. obowia.zkiern kaidego nauczyciela uczacego tych zagadnien jest c i a t e
sledzenie tych zmian i sukcesywnie wprowadzab je do realizacji.
Realizacja procesu dydaktycznego powinna byc oceniana na bieiqco. Kaide
wykonywane przez ucznia zadanie (cwiczenie) powinno byc oceniane
systernatycznie, zuwzglgdnieniem przygotowania sie ucznia do zajec i zasobu
przyswojonych przez niego wiadomosci, dokladnosci i sumiennosci.
Sprawdzanie stopnia opanowania tresci ksztalcenia winno odbywaC sie
w trakcie calego procesu dydaktycznego.
W ocenie umiejqtnosci naleiy zwrocic uwage na to, czy uczen potraii
wykorzystac zdobytq wiedze teoretycznq dotycza.ca srodowiska i jego ochrony
w dzialaniach praktycznych (np, monitoring), czy potrafi samodzielnie okreslic drogi
do eliminowania tub zmniejszania uci@liwosci skutkoi~i zanieczyszczenia Srodowiska
oraz cry potrafi wskazac na odpowiednie przepisy prawa i normy.
4. Podstawowe srodki dydaktyczne
tablice pogladowe, foliogramy, przeirocza dotyczqce zjawisk iprocesiiw
biologicznych objetych programem; . filmy dydaktyczne. . specjalistyczna pracownia biologiczna posiadaja.ca komplet niezbednego szkta
laborato~yjnego i aparatuty w zakresie niezbednym do realizacji programu
nauczania, w tym m.in.:
- mikroskop bioiogiczny (dla kaidego ucznia);
- gotowe preparaty organizmow wodnych:
- przyrzqdy do poboru probek wody, sciekow, powie!rza, gieby, kompostu.
5. Literatura
Behuke L., Lewicka - Kloszewska P, Pilich B., Wrona P. Podrecznik do wykonywania
badan jakosci wod NFOS, Krajowe Centrum Edukacji Ekologicznej.
Warszawa 1992
Hansbrandt L. , Kot W.. Wiechetek M., Biologia dla technikow iliceow
ogolnoksztatca.cycn dla pracujacych WSiP, Warszawa 1992
Grabiiiska-Coniewska A. Cwiczenia iaboratoryjne z mikrobiologii ogoinej. Oficyna
Wydawnicza Politechniki Warszawskiej 1999
Kalinowska A,, Ekoiogia - wybor przyszlosci. Editions Spotkania. Warszawa 1991
Krzysztolik B., Ossowska-Cypryk K. Cwiczenia laboratoryjne zmikrobiologii
powietrza. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej 1997
Pawlaczyk-Szpilov,a M. Biologia sanitarna. Cz. 1 i 2. Wydawnictwo Politechniki
Wroclawskiej 1972-73
Pawlaczyk-Szpilowa M. Mikrobiologia ogolna. Wydawnictwo Politechniki
Wrociaivskiej 1976
Praca zbiorowa. Cwiczenia laboratoryjne z biologii sanitarnej. Oficyna Wydaivnicza
Politechniki Warszawskiej 1998
Praca zbiorowa. Ochrona i ksztattowanie Srodowiska przyrodniczego, t. 1-2 PWN
1978
Praca zbiorowa. Toksykologia srodowiska: cwiczenia laboratoryjne. Oficyna
Wydawnicza Politechniki Warszawskiej 1999
Praca zbiorowa. Azot i azotany w iyc iu cdowieka. WSiP Warszawa 1992
Praca zbiorowa. Ociirona i rekultywacja gleb. PWRiL Warszawa 1978
Puszkar T. Ekologia dla iniynierow: wybrane zagadnienia. Wydawnictwo Politechniki
Lubelskiej 1999
Pylka-Gutowska E. Ekologia z ochrona Srodobviska: przewodnik. OSwiata 2000
Rheinheimer G. Mikrobiologia wod. PWRiL 1987
Skinder N. W. Chemia a ochrona srodowiska. PWN \Narszawa 1991
Szczyi Ziemi. Globalny Program Dzialan. Napisana potocznym jezykiem wersja
dokumenlu Agenda 21 i innych porozumien przyjgtych w Rio. Gea, 1903
Uminski T., Ekologia, srodowisko, przyroda. WSiP 1994, podrgcznik dla LO,
technikum i LZ 1429i941
Wisniewski H., Kowalski G. Ekologia z ochrona i ksztattowaniem Srdowiska AGMEN
1997, podrgcznik dla LO, technikum i LZ
Atlas ekologiczny roSiin i zwierza)
Czasopisma: Przyroda Polska, Aura
3. OCHRONA POWIETRZA ORAZ OCHRONA PRZED
1. Szczegotowe cele ksztatcenia
W wyniku procesu ksztaicenia uczeri (siuchacz) powinien umiec:
i)scharakteryzowac podstawowe parametry powietrza atmosferycznego, procesy
zachodzqce w atmosferze oraz zjawiska atmosferyczne,
2) odczytac i zinterpretowat mapy pogody,
3) okresiic wptyw czynnikow kiimatycznych na cztowieka, gospodarkg i Srodowisko,
4)okresiic podstawowe zanieczyszczenia powietrza oraz powia.zac je
z odpowiednimi irodiami zanieczyszczen,
5)wskazac odpowiednie akty prawne i normatywne dotyczqce ochrony powietrza
oraz interpretowac ich zapisy,
6)wymienic technologic wytwarzania energii elektrycznej icieplnej oraz
klasyfikowat urzadzenia do wytwaizania tej energii,
7) scharakteryzowac zasady turbulencji,
8) obliczyc emisjg i imisjg na podstawie danych pomiarowych,
9) scharakteryzowac zasady pomiarow e9isji i imisji,
i0)zaplanowac pomiary zanieczyszczenia powietrza iobsiugiwac podstawowe
urzqdzenia pomiarowe,
1 I ) okreSliC podstawowe prawa rzqdzqce mieszaninami gazowymi i ciekiymi,
i 2 ) scharakteryzowac metody odsiarczania spaiin i dobra6 metode do odpowiednich
warunkow,
13) scharakteryzowac podstawowe metody usuwania z gazbw odlotowych ttenkow
azotu, H,S, CO, par zwiqzkow organicznych, metody osuszania gazow.
14) opisac budowg i zasady dziatania elektrofiltrow, odpyiaczy mechanicznych. filtrow
tkaninowych, odpylaczy mokrych oraz dobrac odpylacz dla danego irodia
pylotworczego,
15) scharakteryzowac zasadnicze typy odpylaczy stosowanych w poszczegoinych
gaigziach przemysiu,
16) okreslic zasady eksploatacji urzqdzen odpylajacych,
17) scharakteryzowac podstawowe pojgcia w zakresie wentylacji i kiirnatyzacji,
budowg i zasady dzialania instaiacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych oraz
identyfikowac ich elementy, dokonywat podstawowych obiiczen,
18) scharaktelyzowac procesy fizyczne zachodzqce w eiektrowni jqdrowej i wskazac
jej negalywny i pozytywny wplyw na srodowisko,
19) wyrnienic niekonwencjonalne irodla energii oraz uwarunkowania ich stosowania,
20) opisac moiliwe kierunki ograniczania emisji ,.u irodla",
21) zaproponowac kierunki zrnniejszania strat ciepla dla konkretnego przypadku,
22) scharakteryzowac produkty spalania i produkty uboczne procesow oczyszczania
gazow odiotowych, okreslic ich wplyw na srodowisko isposoby
zagospodarowania,
23)okreslic prawa ruchu drgajqcego ifalowego, scharaktelyzowac pojecie
i parametry fai akustycznych oraz prawa odbiom diwigku przez ucho ludzkie,
24)zidentyiikowac irodla halasu, drgan i wibracji, okreslic rodzaje i parametry
halasu, pianowab pomiary halasu,
25) obsluiyc podstawowe rodzaje aparatury do pomiaru halasu; stosowal zasady
oceny halasu i drgan. scharakteryzowat zasady ograniczania halasu i drgan.
2. Material nauczania
Podzial materialu nauczania
i LP. 1 Dzialy ternatyczne I 1
Orientacyjna liczba godzin
I , j 1. / Podstawy meteorologii.
1 2. / Klimatologia.
1 3. 1 Zrodla emisji zanieczyszczen do powietrza.
/ 4. Przepisy prawne w zakresie ochrony powietrza przed
/ 1 Klasa I 1 1 26
8
16
20 1 / zanieczyszczeniem.
Do dyspozycji nauczyciela
I Klasa II
5. i Technologie grzewcze i energetyczne jako irodla 1 emisji
6. j Metody okreslania zanieczyszczen powietrza
6
16
2 1
7 , i Rozprzestrzenianie sie zanieczyszczen
12
I ' - I
16. jZasady doboru unqdzen odpylajqcych 10
, 17. jodpyianie w przemysle i energetyce zawodowei. I 11
LP. I Dzialy tematyczne Orientacyjna liczba
I 28, I Miernictwo wibroakustyczne 1 12 1
18.
19.
I 29. j Metody oceny halasu i drgan 8
30. / Ochrona przed hatasem i drganiami 12 1
! godzin 1 8. i Mieszaniny gazowe i ciekte. I 4 !
1 I
i Do dyspozycji nauczyciela
ii Razem w cyklu nauczania
, Obsluga urzqdzen odpyiaja.cych
Wentylacja i klimatyzacia
Do dyspozycji nauczyciela
15
8
8
/ 9. / Odsiarczanie spalin
Do dyspozycji naucD/ciela
11
16
9
10.
! 11
15
28 I
Klasa IV 1 1 20. i Energetyka jqdrowa.
Klasa Ill
' Usuwanie tlenkhv azolu ze spalin
11.
/ 21.
22.
lnne metody obrobki gazow odlotowych I I 6
'Niekonwencjonalne irodta energii
'Ograniczanie emisji zanieczyszczen ,.u irodta"
23.
24.
25.
26.
27.
Poprawa efektywnosci wykorzystania ciepla i energii 28 I
Zagospodarowanie odpadow i produktow ubocznych i
cieplownictwa 12 I Do dyspozycji nauczyciela I 8 I
Klasa V i I
8 Ruch drgajqcy i falowy
Wraienia sluchowe 6
Drgania mechaniczne 8 1
2 j Eiektroliltry i 10
13. Odpylacze mechaniczne I 7 - .
14. iodpylacze tkaninowe i filtry powietrza 7 i
, 15. /Odpylanie mokre. I
7
1 . Podstawy rneteorologii
Cisnienie atmosferyczne. Typowe rozklady cisnien. Rownania stanu powietrza.
Temperatura powietrza. Wilgotnosc powietrza. Ruch powietrza. Zrniany prgdkosci
i kierunku wiatru. Roia wiatrow. Wiatry sezonowe i regionalne. Parowanie
ikondensacja watmosferze. Opady. Masy powietrza. Fronty atmosfeiyczne.
Prognozowanie pogody. Stuiby meteorologiczne, Lokalizacja punktow pomiarowych.
M ~ P Y pogody.
Wvmaoania:
scharakteryzowac podstawowe pararnetty powietrza atmosferycznego;
scharakteryzowac procesy zachodzqce w atmosferze i podstawowe zjawiska
atmosferyczne:
scharakteryzowac melody prognozowania pogody; . interpretowac mapy pogody.
2. Klirnatologia
Definicja kiimatu. Klimat Polski iEuropy. Glowne czynniki klimatotworcze.
Mikroklimat. Oddzialywanie klimatu i pogody na cztowieka i gospodarke. Klimat
i srodowisko.
Wymaaania: . zdefiniowac pojecie klimatu; . scharakteryzowac klimat Polski:
okreslic wplyw czynnikow klimatycznych na czlowieka, gospodarke i Srodowisko.
3. ~ r o d t a emisji zanieczyszczen do powietrza
Og6lna charakterystyka emisji zanieczyszczen. Emisja zorganizowana
i niezorganizowana. Punktowe, liniowe i powierzchniowe irodta zanieczyszczen.
Tuibulencja w atmosferze.
Klasyiikacja paiiw. Charakterystyka proceso!~J spalania. Podstawowe rodzaje
zanieczyszczen powietrza i ich w p l y na srodowisko.
Wymaqania: . wymienic podstawowe rodzaje zanieczyszczen powietrza i ich wplyw na
srodowisko;
scharakteryzowac podstawowe irodla emisji zanieczyszczen:
scharakteryzowac wpty,v turbulencji na rozprzestrzenianie zanieczyszczen; . scharakteryzowac procesy spalania w kontekscie emisji zanieczyszczen.
29
4. Przepisy prawne w zakresie ochrony powietrza przed zanieczyszczeniern
Obowiazujace przepisy prawne i norrny w zakresie ochrony powietrza przed
zanieczyszczeniem. Wymagania Dyrektyw Unii Europejskiej. Zobowiazania
miedzynarodowe Polski. Konwencja klirnatyczna.
Wymaqania:
. wymienic podstawowe akly prawne regulujace problematyke ochrony powietrza.
Interpretowac zapisy lych aklow;
5. Technologie grzewcze i energetyczne jako i r od lo ernisji
Technologia wyiwarzania energii elektrycznej iciepinej. Charakterystyka
urzadzen grzewczych i eilergetycznych stosowanych w Poisce. Emisja
zanieczyszczen powietrza z transportu samochodowego. ,,Niska emisja".
Wyrnaqania:
opisatzasadnicze technoiogie wytwarrania energii cieplnej i elektrycznej;
sklasyfikowac zasadnicze typy urzqdzen grzewczych i energetycznych;
6. Metody okreslania zanieczyszczeri powietrza
Okreslanie emisji ze irodel projektowanych. Okreslanie emisji ze irodet
istniejacych. Norrny emisyjne i imisyjne. Obliczanie emisji i stgien gazow i pytow - wyiyczne i interpretacja. Formula Pasquille'a. Formula Krieba. Wykreslanie izolinii
sleien. Tto zanieczyszczen i sposoby jego okreslania Przerniany fizyko-chemiczne
zanieczyszczen w atmosferze.
Metody pomiarow emisji i irnisji. Parametry charakteryzujqce gaz i ich pomiar.
Zasady pomiaru steien gazow i pylow. Zasada oznaczania dwulienku siarki i tlenkow
azotu oraz pyiu. Aparatura do pomiaru ciagiego emisji Aparatura do pomiaru imisji.
Programowanie i metodyka pomiardw emisji i imisji. Melody poboru prob powietrza.
Dokumentacja laboratoryjna. Znakowanie, zabezpieczenie i transport prob.
Organizacja sieci pomiarowej. Obowiazki zaktadow w zakresie pomiarow stgien
zanieczyszczen. Urra.dzenia do aulomatycznego pomiaru zanieczyszczenia
powietrza. Monitoring zanieczyszczen atmosfery.
Wvmaaania:
scharakteryzowac melody obliczen emisji dla irodet projektowanych
i istniejqcych;
zdefiniowac pojecie tla zanieczyszczen i podac metodyke jego okreslania;
. rozroinit pojecie norm emisyjnych i emisyjnych: okresiic, dla jakich przypadkow
polskie prawo stosuje normy emisyjne, a dla jakich - imisyjne;
. dokonac uproszczonych obiiczen emisji i stgien i kreslic izolinie steien; . opisac przemiany lizykochemiczne zanieczyszczen w atmosferze: . scharakteryzowac zasady pomiaru stgien zanieczyszczen w powietrzu i sluiqcq
do tego ceiu aparaturg: . podac obowiazki zakladow w zakresie pomiaru zanieczyszczen . przygotowac przykladowy program pomiarbw zanieczyszczen.
7. Rozprzestrzenianie sie zanieczyszczen w atmosferze
lvlechanizm vqniesienia. Zaleinosc wyniesienia od parametrow atmosfery
i gazow odlotowych .Obiiczanie wyniesienia. Wplyw wyniesienia na wartosi stgienia
na powierzchni ziemi. Sposoby zwiqkszania wyniesienia. Smuga zanieczyszczen.
Opady atmosfe?iczne a zanieczyszczenie atmosfery. Zanik zanieczyszczen
watmosierze. Warunki topograiiczne a rozprzestrzenianie zanieczyszczen.
Mechanizm globainych skutkow zanieczyszczenia srodowiska.
Wvmaqania:
scharakteryzouia6 wplyw na wyniesienie parametrbw atmosfery igazow
odlofowych: . dokonac obliczen wyniesienia dla zadanych warunkow:
scharakteryzo~,~ac rozklad steien w smudze zanieczyszczen;
omowic mechanizm i skutki niszczenia warstwy ozonowej, efektu cieplarnianego,
powstawania kwasnych deszczy.
8. Mieszaniny gazowe i ciekte
ROwnanie gaid doskofialego dia mieszaniny gazowej. Prawo Daltona. Pratvo
Amagata. Sposoby wyznaczania steien w fazie cieklej i gazowej. Udziat molowy
imasowy. Stosunek molowy imasowy. Cisnienie czqstkowe. ~ r e d n i a masa
cza.steczkowa.
Wvmaaania:
przeiiczyc steienia dia przypadkbw indyw;duainych id la catej mieszaniny
gazowej;
9. Odsiarczanie spalin
Klasyfikacja rnetod. Metody z wsadem surowcowym, regeneracyjne, katalityczne.
Metody suche, polsuche, rnokre. Metoda rnokra wapiennalwapniowa. Polsucha
meloda wapniowa. Sucha rnetoda wapiennolwapniowa Przykiady rnetod
r+generacyinych i katalitycznych .Zalety i wady, zakres stosowania poszczegolnych
rnetod.
VJvnaQanin:
dokonac kias'ifikacji rnetod odsiarczania spalin
scharakleryzowac podstawowe metody odsiarczania spaiin: przebieg procesu,
stosowane urzadzenia:
scharakteryzowac wady, zaiety i zakres stosowania poszczegolnych rnetod. . sporzqdzic prosty bilans jednej z metod odsiarczania spaiin;
10.Usuwanie tienkorv azotu ze spalin
Klasyfikacja metod. Metoda SCR, SNCR, rnetoda katalitycznej redukcji NO,
z zastosowaniern aktywowanego koksu. Zakres zaslosowania metod redukcji NO,
'w spalinach.
Wvrnaaania: . scharakteryzowac podstawowe metody usuwania tienkow azotu ze spaiin.
I l . lnne metody obrobki gazow odlotowych
Usuwanie siarkowodoru, tlenku wegla, par zwiqzkcw organicznych. Osuszanie
gazowr.
Wvmaqania:
scnarakteryzowac metody usuwania H2S, CO, par zwiqzkow organicznych;
scharakteryzowac metody osuszania gazow.
12. Elektrofiltry
Zasada dzialania eiektrofiltru. Teoretyczna i praktyczna skutecznoSc odpylania.
Wz@r Deutscha. Czynniki wptywajace na skutecznoSc odpylania. Budowa
e!ek:;oli!tru. Uklad zasilania. Zakres stosowania elektroiiitraw, icn zaie:y i wady.
Wvmaaania:
opisac zasadg dziatania elektro!iltru;
scnarak:eryzowac czynniki wplywajace na skutecznoS6 odpylania; . opsac bucowe e!entrQiii!ru; . scharakteryzowac zaiety i wady elektroliltrow.
13.Odpylacze mechaniczne
Zasada dziaiania. Bilans energetyczny cykionu. Typy cyklonow. Przedz;aIo:wa
icalkowita skutecznosc dzialania. Baterie cyklonow. Multicyklony. Sprawnosc
dzialania rnulticyklonow. Rozwiazania konstrukcyjne. Zakres stosowania cyklonow,
ich zalety i wady. inne typy odpylaczy rnechanicznych.
Wyrnaaania:
opisac zasade dzialania cyklonow;
scharakter~zowal czynniki wplywajqce na skutecznosc odpylania: . opisac budowe cyklonu: . scharakteryzowac zalety i wady cyklonow.
14.Odpylacze tkaninowe i filtry powietrza
Teoretyczne podstawy filtracji. Materialy filtracyjne. Kons:rukcje i wypeinienie
filtrow. Konstrukcje liltrow. Zakres zastosowania liltracji w odpylaniu gazcw. Wady
i zalety.
Wvmaqania:
opisac zasadg dzialania odpylaczy opartych na zasadzie fiitracji; . scharakteryzowaC materialy filtracyjne;
opisac najczgsciej stosowane konstrukcje fiitrow;
15.Odpylanie mokre
Podstawy fizyczne dzialania odpylaczy mokrych. Pluczki wieiowe. Plilczki
barbotaiowe i yomiarowe. Pluczki pnewatowe. Cyklony rnokre. Piucz2i ze zweikq
Venturiego, pluczki obrotowe. Zasilanie cieczq odpylaczy rnok~jch, iakres
stosowania, wady i zalefy.
Wvmaqania: . opisac zasade dzialania odpylaczy rnokrych; . opisac budowe poszczegolnych typow odpylaczy rnokrych; . scharakteryzowac zalety i wady odpyiaczy rnokrych.
16.Zasady doboru urzqdze~i odpylajacych
Kr~ter ia doooru odpylacza. Parametry irodla pylotworczego. Charaktecis:yka
odpylacza.
LVvmaqania:
dla zadanego irodla pylotworczego dobrac odoyiacz na podstawie kait
katalogowych.
17.0dpylanie w przemysle i energetyce zawodowej
Rodzaje palenisk otloi.iych. Powstawanie pylu w paleniskach. Wplyw parametrow
palivla i parametrow pracy paleniska na powstaivanie pyiu. Wspotczynnik unosii
oopiolu. Urzajrec.a odpylajqce stosowane rv poszczegoinych gateziach przemyslu.
Wvmaaania: . scharakteryzowai wply,v parametraw pracy paleniska i paramelrow paliwa na
powstawanie p:;lu; . scharakteryzowac przewaiajqce typy urzadzen odpylajqcych stosowanych
w poszczegolnych gaieziach przemyslu.
18.Obstuga urzadzen odpylajqcych
Zasady montaiu odpylacza. SzczelnoSC odpylacza iinstalacji odpylzjacej.
Zasady ek$ploatacji. Przeglqdy i remonty. Usuwanie zatrzymanego pyiu. Moiliwosci
jego wfnorzystania. Zasady BHP.
'Vlvmaaania:
podac zasady ?rawid!owego montaiu i eksploatacji urzqdzefi odpylajacych.
19. Wentylacja i klimatyzacja
Podstawy higieniczne i fizjologiczne wentytdcji. Komfort cieplny.
Zanieczyszczenia powietrza w pornieszczeniach. Wymagania przepisow prawnych.
Elementy systemow wentylacji iklimatyzacji. Zasady obiiczsii systeniow
wentylacyjnych i klimatyzacyjnych.
Wvmaqania:
scharakteryzoiiac podstawowe pojqcia dotyczace wentylacji i klimatyzacji;
opisaC budowe instalacji wentylacyjnej i klimalyzacyjnej i schara:teryzowac jej
poszczegolne elementy;
dokonac obliczen prostej instalacji wentylacyjnej.
20,Energetyka jqdrowa
Podstawy fizyczne wylwarzania energii welektrowniach jadrowych. Wplyw
elektrownl jadroivych na srodowisko. Wady i zaiety elektrowni ja,drowych jako i rodel
energii.
Wyrnaqania: . scnarakteryzowac podstawowe procesy fizyczne wykorzystywane w energetyce
at omowej;
okreslic wptyw elektrowni atornowej na srodowisko wporownaniu zinnyrni
irodlami energii - podac zalety i wady.
21.Niekonwencjonalne irodta energii
Energia sloneczna, Zrodla geoterrnaine. Pompy ciepla. Energia wiatru.
Komunaine odpady stale-spalanie. Gaz wysypiskowy. Biopaiiwa (biornasa).
Podstawy :izyczne, zalety i wady, moiliwosc wykorzystania w warunkach krajowych.
Wyrnaqania
scharakteryzowac podstawowe typy niekonwencjonalnych irodel energii, opisac
zasady ich dzialania, wady i zalety, wskazac na rnoiliwoici ich wykorzystania
w warunkach polskich: . zaproponowac wykorzystanie niekonwencjonalnych irodel energii dla
konkretnego obiektu (np, gospodarstwa rolnego).
22.0graniczanie emisji zanieczyszczeri ,,u i rod la"
Oprymaiizacja procesaw spaiania .Poprawa jakosci paliwa. Dostosowanie rodzaju
i jakosci paliwa do konstrukcji paieniska, substytucja paliw - zastgpowanie wegia
koksem. gazem ziemnym, olejem opatowym. Nowe technologic spalania.
Modernizacja irodel ciepla. Skojarzone wyiwarzanie energii i ciepia.
Wvrnaqania:
scharaktevzowat kierunki ograniczania emisji zanieczyszczeri ,.u irodla";
scharakteryzowac rnoiliwosci modernizacji istniejqcych i rodel ciepla; . zaproponowac kierunki rnodernizacji irodet ciepla na konkretnyrn przyktadzie,
omowii zastosowane !echnoiogie, ich wady i zalety.
23.Poprawa efektywnosci wykorzystania ciepta i energii
Charakteystyka rozwiazaii systernow grzewczych i rnoiliwosci ich modernizacji.
Opiyrnalizacia parametrow iermodynamicznych systemow cieptowniczych.
Zmniejszanie strat ciepia przy przesyle. Modernizacja instalacji odbiorczych
.Termorenowacja budynkow.
Wymaqania: . scharakieryzoivac moiliwoSci poprawy efektywnosci wykorzystania ciepia
i energii: powia.zac je z ograniczeniem zanieczyszczenia 5rodowiska.
24,Zagospodarowanie odpadow i produktow ubocznych cieplownictwa
Klasyiikacja icharakterjstyka cdpadow iproduktow ubocznych powstajacych
w ciepiownictwie, lch potencjalny wpiyw na Srodowisko. Zagospodarowa?ie od~adbiv
i produktow ubocznych.
Wvmaaania:
scharakferyzowat produkty uboczne i odpady powstajrjce 'N cieplownlctwie;
okreslic potencjainy wpiyw na Srodowisko produktow ubocznych i odpadow:
scharakteryzowac sposoby zagospodarowania tych odpadow iprodukiow
ubocznych.
25.Ruch drgajqcy i falowy
Ruch drgaja,cy. Drgania tlumione i wymuszone. Rezonans. SWadanie drgan
harmonicznych. Ruch falowy. Faie aKustyczne. Pole dzwiekowe.
Wvmacania:
podac prawa ruchu drgajrjcego i falowego;
zasiosowat zdoSyte wiadomosci do rozwiazywania zadari rachunko:,iych.
26.Wratenia sluchowe
Odbior diwiekow przez ucho ludzkie. Pojecie decybela. Skala iogarytmiczna.
Poziom nateienia diwieku. Poziom cisnienia akustycznego. Poziorn diwigkl;.
Poziom giobnosci.
Wvmaaania;
zastosowab zdobyte wiadomosci do rozwia.zywania zadan rachunkoivych.
27.Drgania rnechaniczne
Pojecie drgan i wibracji. Przyczyny powstawania drgan mechanicznych. trodla
drgan i wibracji. Parametry drgan.
Vlvrnaqania: - scharakteryzowac pojecia drgai, i wibracji, przyczyny powstawania drgan, ich
irodia i parametr] je op~sujace;
zastosowac zdobyte wiadomosci do rozwia.zyania zadan rachunkowych.
28,Miernictwo wibroakustyczne
Klasyfikacja halasu. Parametry haiasu. Aparatura do pomiaru halasu. Zasady
pianowania i wykonywania pomiarow halasu i drgan.
Wvrnaaania: . dokonat Klasyfikacji halasu: . okreslic i scharakte~]zowac podstawowe parametry halasu; . scharakteryzowac urza.dzenia do pomiaru halasu:
zapianowac pomiar halasu dla danego przykladu.
29.Metody oceny halasu i drgan
Podstawy prawne. Melody oceny oddzialywania halasu i drgan. Kryteria oceny
oddzialywania halasu i drgan. Oddzialywania haiasu slyszainego. Ocena halasu
impulsowego, infradiwigkowego i ultradiwi?kowego. Ocena oddzialyania drgan.
Wvrnaaania:
scnarakteryzowac pods:awy prawne oceny halasu i drgan: . opisac melody oceny halasu i drgan.
30.0chrona przed halasem i drganiarni
Podstawy fizyczne tlumienia halasu i drgan. Materialy i ustroje diwi?kochlonne.
Zasady ograniczania halasu w Srodowisku pracy. Zasady ograniczania emisji halasu
do srodowiska. Zasady ograniczania h a l a s b komunikacyjnych. Zasady
ograniczania drgan.
Wvmaqania: . scharak!erjzowai; podstawy iizyczne tlumienia haiasu i dryan;
scharakteryzowac materialy i ustroje diwiekochlonne; . scharakteryzowac zasady ograniczania emisji halasu i drgan:
zaproponowaC Srodki techniczne ograniczenia haiasu dia danego pizykiadu.
3. U w a g i do real izacj i w r a z z z a l e c e n i a m i d o t y c z a c y m i o c e n i a n i a
W realizacji programu nauczania naleiy zwrocii: szczegoina uwage na
zrozumienie przez uczniow podstaw fizykochemicznych omawianych procesow oraz
zasad ich przebiegu. Wykonywane obliczenia powinny byc podpon-adkowane temu
celowi, nie powinny byc nadmiernie uszczegolowiane. Naleiy zwrocic uwage na
powiqzanie prezeniowanych tresci z odpowiednimi dzialami takich przedmiotow jak
fizyka, matematyka, chemia. Niezbedne jest opanoivanie przez uczniow umiejetnosci
korzystania w praktyce z aktow prawnych odnoszqcych sie do tresci niniejszego
przedmiotu.
Naleiy rozwijae wuczniach sarnodzielnost rnyslenra oraz irmiejetnosc
prezentacji posiadanej wiedzy, zarowno w formie pisemnej jak i ustnej. Naleiy
zwracac uwage na ivyrobienie w uczniach umiejetnosci samodzielnego i krytycznego
korzystania ze irddel, nie tyiko literaturowych, ale takie np. z informacji producentow
urzqdzeh. Zaieca sie (w powirjzaniu zprzedmiot?rn ..Uiytkowanie komputerow")
wymaganie od uczni6w szerokiego korzystania zpomocy komputera p n y ;
przeprowadzaniu obliczen (arkusz kalkulacyjny), prezentacji prac dornowych (edytor
tekstu, programy graficzne, programy wspomagajice projekiowanie), uzyskiwaniu
informacji (interne!).
t?eal:zacja procesu dydaktycznego powinna bye oceniana na b i e i q o na
podstawie sprawdzania nabytych prrez uczniow \,~iadomoSci i umiejetnosci. Zaleca
sie szerokie stosovtanie zadan dla ucznia wymagajacych tworciego myslenia
idostosowania posiadanej wiedry do konkretnego przypadku oraz zlecanie
rozwiqzywania zadah w grupie.
Wskazane jest moiliwie szerokie korzystanie z pomocy nallkowych, jak: tablic
pogla,dowych, przeiroczy, folioyamcw, przyrzqdodow pomiarowych. Bardzo watze
jest, aby uczniowie mieii moiliwosc zetkniecia sie z urza.azerbiami pomiarowymi
i instalacjami technologicznymi w przemysie (wycieczki do zakiadtw pracy. cwiczenia
terenowe).
4. P o d s t a w o w e s r o d k i d y d a k t y c z n e
tablice poglqdowe, foliogramy, pneirocza dotyczace rjawisk iizykochemicznych
i bioiogicznych, urz&.dzen i procesow technologicinych objetych programem;
filmy dydaktyczna;
dokumentacja techniczna i normatywna;
kalaiogi maszyn i urzqdzen wystgpujacych w programie nauczania:
. modeie urzqdzeii i instalacji wystgpujacych w programie nauczania;
5. Literatura
Cempel C. Wibroakustyka slosowana. PWN 1989
Dobrowolski Grzegorz. Ochrona powietrza: zagadnienia administracyjnoprawne.
Zakarnycze 2000.
Glowiak 0. i inni lniynieria ochrony atmosfery. Politechnika Wroclawska 1973
Juda J.. Ciirosciel S. Ochrona powietrza atrnosferycznego. Wydawnictwo Poiitechniki
Wanzawskiej 1980.
Juda J.. Nmvicki M. Urzqdzenia odpyiajace. PWN 1979
Kossowska.Cezak U. Meteorologia i klimatologia. PWN 2000
Lipoivczan A. Podstawy pomiarow halasu. Glowny instytut Gornichva - Liga Walki z
Halasem 1987
Maiicki M. Wenfylacja i klimatyzacja. Panshvowe Wydawnicfwo Naukowe 1980.
Praca zbiorowa. 1nwes:ycje komunalne w ochronie srodowiska - poradnik inwestora.
Czgsc 4 - ochrona powietrza. Proeko 1995
Puzyna C. Ochrona Srodowiska przed halasem. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne
1982.
Recknagel - Sprenger. Poradnik. Ogrzewanie i klimatyzacja. E W F i Gdahsk 1994
Renowski J. Halasy - Wskainiki i kryteria oceny. Wydawnictwo Politechniki
Wroctawskiej 1988
Rubik M. Ceplownictwo, irodta ciepta. Cooperation Fund. 1992
Sadowski J. Akustyka w urbanistyce, architekturze i budownictwie. Arkady 1971
Kucharski R. J. Hatas drogowy. Wydawnictwa Komunikacji i ta,cznosci 1979
Warych J. Oczyszczanie przemystowe i gaz6w odlotowych. Wydawnictwa Naukowo-
Techniczne 1988
Wroblewski T. Sikorski W. Rzepa K. Urza.dzenia kottowe. Wydawnictwa Naukowo-
Techniczne 1973
Zakrzewski T. Akustyka budowlana. Wydawnictwo Politechniki Slqskiej 1997.
czasopisma fachowe
odpowiednie akty prawne: ustawy, rozporzqdzenia, normy techniczne
4.GOSPODAROWANIE ODPADAMI, OCHRONA GLEB
I REKULTYWACJA
1. Szczegotowe cele ksztatcenia
W wyniku procesu %sztalcenia uczeri (sluchacz) powinien umiec:
I) objasnic pojecie odpadow i ich szkodliwy wplyw na Srodowisko,
2) dokonac pods:a?vowej kiasyfikacji odpadow,
3) skorzystac z akrow prawnych dotyczqcych gospodarowania odpadami,
4) scharakteryzoivac od strony jakosciowej i ilosciovej odpady *omunaine,
5 ) przygotowac program badan odpadow komunalnych,
6) scharakteryzowac zasady gromadzenia odpadow komunalnych,
7)scharakteryzo\~:ac podstawowe zasady usuwania i wywozu odpadow
komunalnych,
8) okreSlic cele i uwarunkowania selektywnego gromadzenia odpadow,
9)scharakteryzowac podstawowe zasady technoiogiczne i elernenty skladowiska
osadow komunalnych.
10) scharakteryzoivac podstawowe zasady technoiogiczne i elementy kornposto~~~ni.
11) scharakteryzowac podstabvowe zasady technologiczne i elernenty spalarni
odpadow komunalnych,
12) scharakteryzowac zasady kompleksowego zagospodarowania odpadow
komunainych,
13)scharakteryzowa6 osady Sciekowe, metody ich obrobki na oczyszczalni
i zagospodarowania,
14) scharakteryzowaC odpady z podstawowych ga!gzi przemyslu w powiazaniu
z procesami produkcyjnymi,
15) zaproponowac program badan odpadow pizemyslowych.
16) scharakteryzowac podstawowe procesy i operacje jednostkowe unieszkodliwiania
odpadow przernyslowych.
17) scharakteryzc;.jrit procesy unieszkodliwiania typowych odpadow przemyslowych.
18) opracowac prosty biians odpadow przemyslowych,
19)zdefiniowat pojecie gleby oraz dokonac klasyfikacji gleb i scharakteiyzowac
gleby od strony fizykochemicznej,
20) wskazac wplyw chemizacji rolnictwa, zanieczyszczenia powieliza oraz innych
czynnikow Srodowiskowych na degradacje gleb.
21) scharakteiyzowac rnetody rekultywacji gleb.
2. Material nauczania Podzial rnaterialu nauczania
1 j odpadami
j 4, i Odpady kornunalne - charakterystyka 8
I s 1Metodv badah odpadow kornunalnych i 12
/ Usuwanie i ' ~ y w o z odpadow k: 1 ~elek lvwne Qromadzenie
Orientacyjna iiczba godzin I
6
! 6
LP.
/ su rowc~w w&rnych Do dyspozycji nauczyciela
! Klasa Ill
prawne dotyczqce gospodarowania i 8
Dzialy tematyczne
! I I / 9. / Skladowanie odpadow na wysypiskach 16
I 10, / Kornposlowanie odpadow i melody ferrnentacji I 18 I
1 Kiasa II
Gospodarowanie odpadarni - podstawowe definicje i poiecia Kiasyfikacja odpado':~
I -A
1"
! 12. i Kornpleksowe systemy zagospodarowania odpadow
! j kornunalnych
I i Do dyspozycji nauczyciela i 6 I I Klasa IV 1 1
I 1 1 13. / Unieszkodliwianie osadow Sciekowych I
9 !
j 14. j Charakterystyka odpadow przernyslowych i irodla I 13 1 1 ich oowstawania 1 I
/ unieszkodiiwianiu adpadow przernyslowych
41
I ' !
; 15, 1 Melody badah odpadow prrernyslowych i 9 I
/ 16. / Procesy i operacje jednostkowe stosowane przy 18
1 Lp. Dzialy tematyczne Orienlacyjna
I
1. Gospodarowanie odpadami - podstawowe definicje i pojecia
Odpady. Odpady niebezpieczne. Odpady szczegoinie szkodliwe dla Srodowiska.
Gospodarcze wykorzystanie odpadow. Unieszkodliwianie odpadow. Gromadzenie
odpadow. Przyczyny szkodliwoSci odpadow dla srodowiska. Podstawowe zasady
prawidlowego gospodarowania odpadami.
Wvmaqania: . scharakteiyzowac pojecie odpadow;
scharakteiyzowac szkodliwy wpiyw odpadow na srodowisko.
i i liczba godzin 1 1 17. / Technologie unieszkodliwiania wybranych o d p a ~ w 1 przemyslowych I 13
1 1 przemyslowym. Bilans odpadbw i program 1 i )gospodarki odpadami przemyslowymi w zakladzie
I I 28
/ 19. IOchrona gieo ! 26
2. Klasyfikacja odpadow
Klasyfikacja odpadow wedle roinych kryteriow. Klasyiikacja odpadow w swietie
Rczporzijdzenia z dn. 24.12.1997 r. w sprawie klasyfikacji odpadow.
Wymaaania: . dokonac podstawowej klasyfikacji odpadow.
Do dyspozycji nauczyciela I 6
I Klasa V
i 18. j ~ c h e m a t ~ gospodarki odpadami w zakladzie 1 I
I I
3. Przepisy prawne dotyczqce gospodarowania odpadami
Ustawa o odpadach 227.06.1998 r Ustawa o utrzymaniu czystosci iporz?dku
wgminach z 1309.1996 r lnne akty prawne, dotyczace odpadow. Gospodarowanie
odpadami w Swietle dyrektyw Unii Europejskiej.
Wymaaania: . scharakteryzowac i zinterpretowac podstawowe zapisy obowi~zuja.cych aktow
prawnych w zakresie gospodarowania odpadami.
Do dyspozycji nauczyciela i 6
! 1 Razem w cyklu nailczania j 272
4. Odpady komunalne - charakterystyka
Wyjasnienie pojecia odpadbw komunalnych .Charakterystyka jakosciowa
i ilosciowa odpadow komunalnych. Tendencje w zakresie zmian skiadu odpadow
komunalnych na przestrzeni ostatnich lat. Subslancje niebezpieczne w odpadach
komunalnycn.
Wvmaqania: . scharak:eryzowac odpady komunalne od strony iioSciowej i jakosciowej;
scharakteryzowac i uzasadnic tendencje w zakresie zmian skladu odpadow
komunalnych.
5. Metody badan odpadow komunalnych
Zakres badan odpadow: wskainiki nagromadzenia, wspoiczynniki
nier5wnomiernoSci, wtasciwoici fizyczne, wlaSciwosci nawozowe i paliwowe.
Piocedury badania odpad6i.i w Swietle norm panstwowych i branZowych.
Wvmaqania:
scharak:eiyzowac przedmiot, cele ipodstawowe zasady badan odpadow
komunalnych.
6. Zasady gromadzenia odpadow komunainych
Rodzaje pojemnikow. Zasady wyboru sprzetu. Zasady organizacji miejsc
gromadzenia.
Wvmaqania:
. scharak:eryzowaC podstawowe zasady gromadzenia odpadow komunalnych.
7. Usuwanie i wywoz odpadow
Zbiorka i wywoz odpadow komunalnych. Transport dwustopniowy, stacje i punkty
przetadunkowe. Zaggszczanie odpadow.
Wvmaaania: . scharakteryzowac podstawowe zasady usuwania i wywozu odpadow
komunalnych.
8. Selektywne gromadzenie odpadow i odzysk surowcow wtornych
Sens ekonomiczny i ekologiczny selektywnego gromadzenia odpadow i odzysku
surowcow. Moiliwosci i uwarunkowania selektywnego gromadzenia odpadow.
43
Wdraianie selektywnego grornadzenia odpadow. Punk+ zbiorcze. System zbiorki ,.u
irodla". Zakiady segregacji odpadow i ich wyposaienie technologiczne.
Wvmaaania: . uzasadnic cele seiektwnego grornadzenia odpadow i odzysku surowcow;
okreslic podstawowe uwarunkowania i ograniczenia selektywnego grornadzenia
odpadow:
okreslic rniejsce edukacji ekologicznej we wdraianiu selektywnego grornadzenia
odpaddw:
scharak:eryzowac od strony tachnologicznej selektywne gromadzenie odpadow;
scharakteryzowaC od strony technologicznej zaklady segregacji odpadow.
9. Skiadowanie odpadow na wysypiskach
Wysypisko jako zaklad unieszkodliwiania odpadow. Klasyiikacja wysypisk.
Podstar1dowe elernenfy iokalizacji iprojektowania wysypisk. Zagroienia dla
Srodowiska. Zabezpieczenie wysypiska przed negatywnyrn wpiywern na srodowisko:
zabezpieczenie wod gruntowych, zbieranie i zagospodarowanie odciekow, zbieranie
izagospodarowanie biogazu, itp. Technologia ekspioatacji wysypiska. Sprzet
eksploatacyjny. Zaplecze techniczno-socjalne wysypiska. Monitoring. Reku!tywacja
wysypiska.
'Nvmaqania: . scharakteryzowaC wysypisko jako zaklad unieszkodliwiania odpadow: . okreslic zagroienia dia srodowiska ze stcony wysypiska i rnetody zapobiegania;
sporzqdzic uproszczony projekt technologiczny wysypiska odpadow
komunalnych.
10. Kornpostowanie odpadow i rnetody fermentacji beztlenowej
Charakterystyka procesow zachodza,cych podczas kornpostowania. Podziai
icharakterystyka ogolna technologii kornpostowania. Operacje jednostkowe
wprocesie kompostowania. Typowe technologie kornpostowania. Gospodarka
kornpostem. Kontrola jakosci kornpostu. Zagroienia dla srodowiska ze strony
wysypiska irnetody zapobiegania. Metody fermentacji beztlenowej odpadow
komunalnych.
Wvrnaqania: . scharakteryzowac procesy zachodzqce podczas kornpostowania odpadow; . scharakteryzowac typowe technologie kompostowania
44
. okreslil zagroienia dla srodowiska ze strony kornpostowni irnetody
zapobiegania;
sporzadzic uproszczony projekt technoiogiczny kornpostowni; . scharakteryzoviac metody fermentacji beztlenowej odpadow kornunalnych
11.Termiczne metody utylizacji odpadow komunalnych
Klasyiikacja termicznych rnetod unieszkodIi&viania odpadow i ich podsiawy
teoretyczne, Typy palenisk i rusztovi. Typowe iechnologie spalania odpadow
kornunalnych. Obllczenia technologiczne procesu spalania odpadow Oddzialywanie
spalarni na Srodoivisko i rnetody zapobiegania oddzialywaniorn szkodliwyrn. Piroliza.
paliwo uzyskiwane z odpadow (RDF).
Wvmaaania: . scharakteryzowac procesy zachodz3ce podczas spalania odpadow;
scharakter)zowac typowe technologic spalania odpadovd . okresiic zagroienia dla srodowiska ze strony spalarni i rnetody zapobiegania; . sporzqdzic uproszczony projekt technologiczny spalarni odpadow;
. scharakteryzowac rnetody oparte na pirolizie oraz rnetody uzyskiwania RDF.
12. Kompleksowe systemy zagospodarowania odpadow komunalnych
Ogdlne zasady kompIe%soi~iego zagospodarowania o d p a d 6 ~ kornunainych.
Przykiady iypowych technologii.
Wvrnaaania: . scnarak:eryzowat zasady kornpleksowego zagospodarowania odpad6w
kornunalnych.
13.Unieszkodliwianie osadow sciekowych
Zrodla powstawania osadow Sciekowych. Charakterystyka osadow Sciekowych
i i c i obrobka na oczyszczalniach. Zagospodarowanie osadow po ich obrobce:
skladowanie na wysypiskach, kornpostowanie, spalanie.
'Nvrnaoania: . scharakten/zowaC osady Sciekowe, rnetody ich obrobki na oczyszczalni a
nastepnie zagospodarowania.
14.Charakterystyka odpadbw przemyslowych i i rod la ich powstawania
Ogolna charakterystyka odpadow przemyslowych. Zrodla powslawania odpadow
przemyslowych; procesy technologiczne, gospadarka magazynowa, instalacje
ochrony Srodowiska it?. Charakterystyka odpadow z podstawowych galezi przemyslu
w nawiqzaniu do stosowanych technologii produkcji. Odpady niebezpieczne.
Wvmaqania: . ScharakteryzowaC rnoiliwe rniejsca powstawania o d p a d h przemyslowych.
scharakteryzowac odpady z pcdstawowych galgzi przemyslu.
15.Metody badan odpadow przemystowych
Wiasciwosci technologiczne odpadow. Cel izakres badan odpadow. norm:^ i meiodyka badah.
Wvmaqania: . opracowac przykladowy program badan odpadow przemyslowych.
16.Procesy i operacje jednostkowe stosowane przy unieszkodliwianiu
odpadow przemyslowych
Klasyfikacja oceracji stosowanych przy unieszkodiiivianiu odpadow
przemysiowych. Pcdsta:vy teoretyczne, stosowanie. urzadzenia dla ~oszczegolnych
operacji jednoslkowych i proces5w. Magazynowanie, przesiewanie. rozdrabnianie,
zag:szczaiiie, odwadnlanie, suszenie, ob rob~a termiczna, ekstrakcja i przernywanie,
zestaianit, destjilacja itd. Procesy: wytrqcanie z roztworu, fermentacja beztlenowa,
zdroidiowanie, kiszenie itp.
W y m a d -..
wymienic i scharakteryzowat. procesy i operacje jedrostkowe dia
unieszkodliwienia lypowych rodzajow odpadow przemyslowych;
opracowac uproszczony projekt technologiczny instalacji wykorzystujqcej jeden
z jednostkowych procesow lub operacji iechnologicznych.
17.Technologie unieszkodliwiania wybranych odpadow przemystowych
Technoiogie produkcyjne skutkujqce powstaniem odnadow. charakterystykr.
fizykochemiczna odpadow, oddzialywanie na Srodowisko, wlaSciwoSci
technologiczne, moiiiwoSci ograniczania ilosci odpadow ,,u irodla". sposoby
postepowania z odpadami w miejscu ich powstawania, sposoby unieszkodilwiania.
Typowe grupy odpadow przemyslowych, w Iym odpady niebezpieczne.
Wvniaaania:
wybiac i scharakleryzowat technologic unieszkodliwiania odpadow w zaieinosci
od ich wlasciwosci technologicznych; . wykonat uproszczony projekt technologiczny unieszkodliwiania odpadow.
18.Schematy gospodarki odpadami w zaktadzie przemyslowym. Bilans
adpadow I program gospodarki odpadami przernyslowyml w zakladzie
Pizykladowe, typowe schernaty gospodarki odgadanli na przykladzie wybranych
zakladow przemyslowych. Cel i zakies opracowania bilansu odpadoiv oraz prograrnu
goscodarki odpadami. Wyiyczne sposobu opracowania.
'Jlyrnriqania:
opracowac uproszczony bilans odpadow dla zakladu przemyslowego.
op;acowaC upioszczony prograu gospodarki odpadami dla ziklaali
przemyslowego.
19.Ochrona gleb
Pojecie gieby. Charakteiystyka fizykochemiczna gieby. Klasyfikacja gleb.
Degradacja gleb pod wpiyivern zanieczyszczenia srodowiska. Wp1y.v
zanieczyszczenia oowietrza na degradacje gleb. Wplyw cnemizacji rolniciwa na
degradacje g l eb Eiozja. Ochiona prawna gruntCw rolnych i lesnych. Sposoby
iekultywacji gleb.
Vlyma~ania: -
zdefiniowac pojecie gieby;
dokonac podstav;cwej klasyfikasji gleb; . wskazac wpiyw poszczegilnych czynnikow siodowlskowych na degradacje gleb;
. scharakteryzowat metody rekultywacji gleb.
3. Uwagi o realizacji wraz z zaleceniami dotyczqcymi oceniania
W realizacji progiamu nauczania naleiy zwrocit uwagq na wyjasnienie
negatywnego wplyim odpadcw na srodowisko. Naleiy poloiyc nacisk na
uwarunkowania lokaine stosowania poszczegoinych lechnologil unieszkodiiwiania
odpadow. Naleiy zwiocic uwage na powia,zanie prezentowanych tresci
zodpowiednimi dzialami takich przedmiotow jak fizyka, chemia, biologia itp.
Niezbedne jest opanowanie przez uczniow umiej?tnosci korzystania w praktyce
z aktow prawnych odnosza.cych sie do tresci niniejszego przedmiotu.
Naieiy rozwijaC wuczniach samodzielnost myslenia or22 umiejetnoSc
prezentacji posiadanej wiedzy, zarowno w formie pisemnej jak i ustnej. Nalety
zwracac uwage na 'Nyrobienie w uczniach umiejgtnosci samodzielnego i krytycznego
korzystania ze irodel, nie tylko iiteraturowych, ale lak ie np. z informacji producentdw
urzadzen do unieszkodliwiania odpadow. Zaleca sig (w powiqaniu z przedmiotem
.Uiflkowanie komputerow") ivymaganie od ucznicw szerokiego korzystania
zpomocy komputera przy: przeprowadzaniu obliczen (arkusz kalkulacyjny),
prezentacji prac domowych (edytor tekstu, programy graliczne, programy
wspomagajace projektowanie), uzyskiwaniu informacji (internet).
Realizacja procesu dydaktycznego powinna byc oceniana na bieiaco na
podstawie sprawdzania nabytych przez uczniow wiadomosci i umiejetnoSci. Zaleca
sig szerokie stosowanie zadan dla ucznia wymagajacych t~vorczego myslenia
idosrosowania posiadanej wiedzy do konkretnego przypadku oraz ziecanie
rozwiqzywania zadan w grupie.
Wskazane jest moiiiwie szerokie korzystanie z pomocy naukowych, jak: tablic
pog!?.dowych, przeiruczy, foiiogramow, przyrzqdow pomiarowych. Bardzo wa ine
jest, aby uczniowie mieli moiliwosc zetknigcia sie z rzeczywistymi instaiacjami
lechnoiogicznymi (wycieczki na wysypiska odpadsw, do komposto!vni, spalarni itp.).
4. Podstawowe i rodk i dydaktyczne
. tablice poglqdowe, foliogramy, przeirocza dotyczace zjawisk fizykochemicznych - i bioiogicznych, urzq&zen i procesow technoiogicznych objetych programem: . fiirny dydaktyczne; . dokumentacja techniczna i normatywna:
katalogi maszyn i urzqdzeh wystgpujqcych w programie nauczania:
modeie urzqdren i instalacji wystgpujacych w programie nauczania.
5. Literatura
Uwaga: podane niiej pozycje maja charakter przykladowy Naieiy ich iisre stale
uakluainiat wnawiqzaniu do propozycji rynku wydaviniczego oraz wmiare
moiiiwosci zachgcac ucznicw do samodzielnego Uoszukiwania iniormacji
48
w literafurze i prasie lachowej oraz zd0bywan.a inlonacj i z innych irodel (katalogi
producenlow, internet).
Augustyniak-Olpinska E.. Lewandowska-Suschka A,. Przywarska R. Odpady
przemyslowe. Wybrane zagadnienia. Poliechnika Sla.ska 1986
Banasiak G., Goral E.. Steglihski W. Grornadzenie i usuwanie odpadow
kornunalnych: poradnik. OBREM 1994
Dindod L., Blukm.Kwiatkowski J., Piotrowska H., Skalmowski K., Stafanicki J.:
Zarza.d:anie Sospodarka odpadami w gminie. Poradnik. Municipii~m
S.A. 1994
Dindod L .Gospodarka odpadami wrnalej gminie. Biuro Badah iWdroieh
Ekologicznych 1994
Greiner: H. Ochrona gleb. Wydawnictwo Poiitechniki Zielonogorskiej 1998
Kernpa E.S. Gospcdarka odpadarni miejskimi. Arkady 1983
Piecuch T. Utylizacja odpadow przernyslowych. Wydawnictwo Wyiszej Szkoly
lniynierskiej, 1996
Praca zbiorowa. lnwestycje komunalne w ochronie Srodowiska - poradnik inwestora.
Czgsc 3 - gospodarovianie odpadami. Proeko 1995
Praca zbiorowa .Ochrona i rekultywacja gleb. PWRiL 1978
Rudolf Z. i in. Usuvianie i wykorzystanie odpadkow miejskich. Arkady 1987
Sibiga J., Skalmowski K. Technoiogia oczyszczania miast. WSiP 1977
Siuta J., Wasiak G. Zasady rekultywacji i zagospodarowania terenow
powysypiskowych. IKS 1985
Zygadlo M. Gospodarka odpadami komunalnymi. Wydawnictwo Politechniki
Swiqtokrzyskiej 1998
czasopisma Iacho'tie
odpowiednie akty prawne: ustawy, rozporzqdzenia, norrny techniczne
1. Szczegotowe cele ksztaicenia
W vr~niku procesu ksztalcenia uczen (sluchacz) powinien umiec:
l)scharakte!yzowac podstawowe pojecia hydrologiczne, geologiczne
i hydrogeologiczne.
2)scharakteryzowac~podziat i pochodzenie wod podziemnych, scharakteryzowaC
rodzaje wod powierzchniowych,
3)zinterpretowac mapy hydrogeologiczne,
4)zinterpretowac przeplpy charakterystyczne i ich znaczenie,
5)scharakteryzowac metodykq pomiarow stanow wod.
6)wyjasnic pods:awowe prawa mechaniki plynow oraz dokonywat podstawowych
obliczen w zakresie mechaniki plynow,
7)stosowac w praktyce przepisy prawne dotyczqce jakosci wod.
8)scharakteryzowaC typowe schematy lechnologiczne uzdatniania wod do C~IOW
pifnych,
9)scharakteryzowac podstawowe procesy uzdatniania wody do celow pitnych
w zakresie zachodzqcych procesow fizykochemicznych, stosowanych urzadzen.
podstawowych zasad eksploatacji,
1O)zinterpretowac wplyw poszczegolnych zanieczyszczen wod na przebieg
procesow produkcyjnych.
I 1)stcsowac w praktyce normy jakosci wody dla przemyslu,
12)okreSiic wplyw zanieczyszczen na prace obiegow chtodniczych.
scharakteryz0'~ac procesy uzdatniania wod do ceiow chiodniczych,
13)scharakteryzowac i rozpoznawac eiementy instalacji kotlowej oraz interpretowa6
w p i y jakosci wody na pracg kotla.
14)scharakteryzowac rodzaje i rnechanizmy procesow odkrzemiania, zmiekczania
i odgazowania wody,
15)scharak:eryzowac procesy fizykochemiczne zachodzqce w jonitach i pararnetry
pracy jonitow, pisat schematy wymiany jonowej; stosowac zasady eksploatacji
kolumny jonitowej.
16)obliczaC zapotrzebowanie na wodg,
17) scharakteryzowat podstawowe lypy ujgc wody i idenlyfikowac ich elementy,
obliczac wydajnosc studni i scharakteryzowat zasady eksploatacji u j e l wody.
zbiornikow wody i hydroforni,
18) zident$ikowac i scharakteryzowai: elernenty pompowni wodociqgowej, dobierac
pompy i zasady ich eksploatacji,
19) wykonac obliczenia hydrauliczne sieci wodociqgowej,
20) scharakteryzoivat zasady eksploatacji i prowadzenia prac naprawczych na sieci
wodoci~.gojowej.
21) scharakteryzowaC pod wzglgdem ilosciowym i jakosciowyrn najwainiejsze
rodzaje Sciekbw oraz przepisy prawne dotyczqce jakosci Sciekow,
22) scharakteryzowat typy sieci kanalizacyjnej i jej elernenty,
23) dokonywac obliczei, zasady eksploatacji i prowadzenia prac naprawczych na
sieci kanalizacyjnej oraz hydraulicznych sieci kanalizacyjnej,
24) scharakleryzowac zasady eksploatacji pomp i pornpowni kanalizacyjnych,
25) scharak:eryzowac podziat na stopnie oczyszczania Sciekow oraz podstawowe
procesy oczyszczania rnechanicznego, biologicznego i doczyszczania,
26) scharakteryzowaC podstawowe procesy oczyszczania Sciekow przemyslowych
dla poszczegoinych brani przemyslu,
27) scharakteryzowac poszczegolne procesy oczyszczania mechanicznego
i stosowane uiz@zenia, wyjasnic zasady doboru i eksploatacji urzadzeri
oczyszczania rnechanicznego,
28) scharakteryzo'v!ac zasadg dzialania z lo i biologicznych, podstawowe parafnetry
projektorue, optsac poszczegolne rodzaje zloi,
29) scharakteryzowac procesy zachodzqce w reaktorach bioiogicznych,
30) scharakteryzowac systerny napowiettzania i rnieszania sciekow,
31) opisac zasady dzialania reaktorow sekwencyjnych i semiperiodycznych,
32) scharakteryzowac zasady i sposoby sterowania pracq reaktora,
33) scharakteryzowac roine melody przerobki osadow,
34) sporzqdzic instrukcj? obslug; eiementow oczyszczalni bqd i calej oczyszczalni.
2. Material nauczania Podzial materialu nauczania
Dziaty tematycrne I Orientacyjna / liczba godzin I i Klasa Ii I
! Do dyspozycji nauczycieia
Klasa Ill , - 6. ' Uzdatniaoie wod powierzchniowych do celdw pitnych
! 7. i Proces cedzenia 5 1
I I I
24. iZapotrzebowanie na wode 1 7 i
25. ,@$cia wody I 8 ! 26. ; Zbiorniki wody I 7
I DO dyspozycji nauczyciela i 13 !
I
/ 1. i Hydroiogia i hydrogeoiogia I 15
/ 2. 1 Wody podziemne I 6
I
3, I Wody powierzchniowe
8. ; Sedymentacja i koagulacja
6
6
4, i Podstawy rnechaniki plynow
9, j Filfracja
32
6
5. 1 Jakosc wod I 9
10. ' Napoviietnanie , ~ o d y i I 5
l i . ~Odieiazianie i odmanganianie Lvody 1 5
12. i~dkwaszanie wody I 5
13. / Poprawa wlasnosci organoieptycznych ' ~ o d y 6
14. Dezynfekcja wody 1 !
4
15, i Fiuorovianie wody 4
16. ; Charakterjstyka wod prrernysiowyci- I 5
17. I Wody chlodnicze I 5 1 18. 1 Uzdatnianie wody do celow chlodzenia I 9
I - 19. : Woda do celow kottowych ! 5
20. iodkrzemianie wody 5
2 1 , Zrnigkczanie wody 1 6
22. / Jonity i 23. / Odgazo~~ianie wody
l o i I 5 1
1 27. j Pompy. Pompownie wodociagowe 1 12 1
LP. I Dziaty temalyczne Orientacyjna 1 liczba godzin 1
I 1 Klasa IV 1 I
/ 28. 1 Sieci i instaiacje wodocia.gowe
5 I / 31. j Sposoby zbierania i odprowadzania Sciekow 20 i
I I
. .
12
30.
I
/ 39. ! Uklady przerobki osad6w 3c;ekowych 16 i
1 29. i Charaklerystyka Sciekow I 10
i i 32.
33.
34.
35.
36.
37.
Wymagany stopieii oczyszczania Sciekow i warunki
ich odprowadzania do odbiornika.
1 Razem w cyklu nauczaniai 406
10
, Systemy oczyszczania sciekow
Kraty i sifa
Piaskoivniki
Do dyspozycji nauczyciela
Klasa V
Odtluszczacze-floiatory
Osadniki wstgpne i wtorne
Zloia biologiczne
/ 40. / Rozruch i eksploatacja oczyszczaini Sciekow I
12
1. Hydrologia i hydrogeologia
Budowa Ziemi. Powstawanie, klasyfikacja icharakterystyka skai. DziaialnosC
geologiczna wod piynqcych. Rodzaje i klasyfikacja opadow .Pomiary i obliczante
opadow. Parowanie. Pomiary parowania. Charakteiystyka podstawowych poj@
hydrologicznych: splyw, przeplyw, retencja, ciek, zlewnia, dziaiy wodne, bilans
wodny.
Wvmaaania: . scharakteryzowac podstawowe pojgcia geoiogiczne, hydrogeoiogiczne
i hydrologiczne.
30
7
7
12
6
8
6
38. / Reaktory bioiogiczne
1 1 Do dyspozycji nauczyciela
20
7 1
2. Wody podziemne
Podia1 ipochodzenie wad podziemnych. Wlasnosci hydrogeologiczne skal.
Pra,,va ruchu wad podziemnych. Zasoby wod podziemnych. bletody szacowania
zasobow wod podziemnych. blapy hydrogeologiczne.
Wvmaqania: . scharakteryzowac podzial i pochodzenie wad podziemnych; . czyfac i interpretowac mapy hydrogeologiczne.
3. Wody powierzchniowe
Rodzaje wad powierzchniowych. Zlewnie, ich charakterystyka i wyznaczanie.
Ciek, jego charakterystyka ielementy. Sfany wody wcieku. Przep1y'~y
charakterystycme. Analira przeplywow, prognozowanie hydroiogiczne. Pomiary
stanow wod. Rumowisko rzeczne. Zjawiska sezonowe. Zmiany temperafilr wod
rzecznych .Pomiary femperatur. Zjawiska iodowe. Powodzie isrodki ochrony
przeciwpowodziowej.
Wvmaoania: . scharakferyzowac rodzaje wod powierzchniowych;
zinterpretowac przeplywy charakterystyczne i ich znaczenie:
opisac metodyke pomiarow stanow wod
4. Podstawy mechaniki plyn6w
Hydrostatyka cieczy. Sity dziaiaja-ce na ciecz. CiSnienie wcieczy, pomiar
cisnienia. Parcie hydrostatyczne. Obliczenia i wykonywanie wykresow parcia. Wypor
cieczy. Rovinowaga cia1 zanurzonych. Hydrodynamika. Ruch cieczy, jego elementy
i rodzaje. Rownanie Bernoulliego dla cieczy doskonalej. Wspoiczynnik Coriolisa - Saint Venanta. Ruch cieczy rzeczywistej w przewodach pod cisnieniem. Rodzaje
ruchu. Doswiadczenie Reynoldsa. Rozklad predkoSci przeplywu. Promiei
hydrauliczny. Obliczanie strat ciSnienia. Wzor Darcy-Weisbacha. Straty miejscowe.
Obliczanie przewodow pojedynciych i zloionych. Lzwary. Syiony. Ruch cieczy
w przewodach bezcisnieniowych. Ruch jednostajny w korytach otviaiiych. Rdwnanie
Bernoulliego. PrqdkoSc w ruchu jednostajnym. bllzory Chezy i ivlatakiewicza. Dobor
scnernafu 3bliczeniowego koryta. najkorzystniejsze p rzekr~ je kcrfla. Obiicza~ie
przewadow kanalizacyjnych bezcisnieniowych. Ruch krytyczny. nadknftyczny
i podkrytyczny w korytach otwartych. Wyplyw cieczy przez otwory i przelewy.
Rodzaje otworow. Wyp1y.w ustaiony i nieustalony z otworow. Oproinianie zbiornikow.
Rodzaje przeiewirw. Obliczanie przeiewow. Hydrodynamika wody gruntowej. Prawo
Darcy dia ruchu wod gruntowych. lvletody wyznaczania wspolczynnika filtracji.
Obniianie poziomu wody gruntowej. Doplyw wody do rowu i studni. Zasieg depresji
.Przeptyw wody przez budowle. Odwodnienia.
Wvmaaania: . scharakteryzowac prawa mechaniki plynow objete programem, zinterpretowac ich
sens iizyczny oraz zastosowac w praktyce odpowiednie wzory.
5. JakoSt wad
Akty prawne dotyczace jakosci wad. Wskainiki jakosci wod. Wskainiki fizyczne,
chemiczne, bakteriologiczne, bioiogiczne. Klasyfikacja wod powierzchniowych.
Wyrnagane wskainiki jakosci wod w zaleinosci od ich przeznaczenia.
Wvrnaqania: . wymienic akty prawne dotyczace jakosci wod, zakres ich zastosowania; . wymienil podstawowe wskainiki jakosci wod.
6. Uzdatnianie wod powierzchniowych do celow pitnych
Schernaty technologiczne. Procesy jednostkowe.
Wvmaoania: . scharakteryzowac typowe schernaly techriologiczne uzdalniania wod
powierzchniowych do ceiow pitnych i wymienic wchodzqce w ich sklad procesy
jednostkowe.
7. Proces cedzenia
Kraty i sita. Efekty oczyszczania. Zasady doboru urzadzeh. Eksploatacja krat i sit.
Wvmaaania: . scharakteryzowac rodzaje krat i sit stosowanych w uzdarnianiu wody;
okreSlic zasady eksploatacji krat i sit;
dobrat krate do zadanego przypadku.
8. Sedymentacja i koagulacja
Podstawy teoretyczne dziatania osadnikow - podstawowe prawa sedymentacji.
Klasyfikacja osadnikow. Osprzet osadnikow (koryta zbiorcze, przeiewy itp.).
eksploatacja osadnikirw. lvlechanizmy koaguiacji. Transport, magazynowanie
55
i dawkowanie koaguianta - klasyiikacja i charakterystyka urzadzen. Urzadzenia do
koaguiacji - klasyiikacja, charaklerystyka.
{Nymaqania: . sklasyfikowac i scharakteryzowac osadniki oraz urzqdzenia do koaguiacji; . scharakteryzowac przebieg procesow koagulacji; . scharakteryzowac zasady gospodarki koagulantem.
9. Filtracja
Podstawy teoretyczne procesu. Hydraulika filtracji. Strata cisnienia na ztoiu.
Wz6r Minca i Szuberta. ~ i edn i ca rownowatna. Wyznaczanie Srednicy rownowatnej.
Krzywa frakcji ikrzywa przesiewu. Wspotczynnik nierownomiernosci zioia.
Mechanizm dziaiania z16i fiitracyjnych. biateriaiy stosoviane w filtrach. Kiasyfikacja
fiitrow i ich typow. Eksploatacja fiitrow.
Wvrnaqania:
scharakteryzowac podstawy teoretyczne procesu fiitracji; . wskazac podstawowe parametry zlota filtracyjnego: . dokonac klasyiikacji liltrow;
scharakteryzowae zasady eksploatacji filtrow
10,Napowietrzanie wody
Zjawiska fizyczne i chemiczne zachodzace podczas procesu napowietrzania
wody, pararnetw technoiogiczne: czas kontaktu i powierzchnia kontaktu. Roine typy
urzqdzeii do napowietrzania wody, zasady ich dziatania, podstawowe parametry,
budowa i eksploatacja.
Wivmaaania: . scharakteryzowat zjawiska zachodzace podczas kontaktu wody z poviietrzern: . wymienit podstawowe 2arametry technoiogiczne urzadze6 do uzdalniania wody;
1l.Odteiazianie i odmanganianie wody
Formy wystepowania ielaza wwodzie. Przebieg procesow chernicznych
odielaziania iodmanganiania wody. Budowa z t c i kontaktowych. Scheniaty
technologiczne odielaziania i odrnanganiania.
Wvrnaqania:
scharakteryzowac forrny wyslepowania telaza i manganu w wodzie:
. scharakteryzowac przemiany fizyczne i chemiczne zwiqzkow ieiaza i manganu
podczas procesu odieiaziania i odmanganiania:
omowic melody odieiaziania i odmanganiania; . scharakteryzcvac zasady budowy i eksploatacji odielaziaczy.
12.0dkwaszanie wody
Napowietrzanie wody. Wapnowanie wody. Filtracja jako metoda odkwaszania
Wvmaaania:
okreslic mechanizm odkwaszania wody; . powlqzac proces odkwaszania z innyrni procesami uzdatniania wody.
13.Poprawa wlasnosci organoleptycznych wody
Przyczyny wystgpowania w wodzie smakow i zapachow. Utlenianie zwiqzkow
srnakowo-zapachowych chiorem, ozonem, dwutlenkiem chioru, nadmanganianem
potasowym. Procesy adsorpcji na weglu aktyvowanym. Fiitracja wody przez zioia
z wegla aktywnego.
Wvmaaania: . scharakteryzowac przyczyny ziych wlasnosci organoleptycznych wody; . opisac sposoby poprawy tych wlasnosci na drodze utieniania; . scharakteryzowac proces adsorpcji:
scharakteryzowac zloie z wggla aktywnego:
. powivac proces poprawy wlasnosci organoleptycznych zinnymi procesami
uzdatniania wody.
14.Dezynfekcja wody
blechanizm procesu dezynfekcji wody Melody fizyczne dezynfekcji wody (melody
termiczne, naswietianie promieniami UV, ultradiwieki). Dezynfekcja chlorem -
przebieg procesu od strony chernicznej, dawki chloru, charakteryslyka urz3dzeh do
chlorowania, gospodarka chlorem i dwutienkiem chioru, warunki bhp. Dechloracja
wody. Ozonowanie wody - przebieg procesu, charakterystyka urzqdzen. Zaiety
i wady roinych metod dezynfekcji wody.
Wymaaania:
scharakteryzowac przebieg procesow chlorowania i ozonowania; . scharakteryzowaC urzqdzenia do chlorowania i ozonowania;
okreslic warunki bhp podczas dezynfekcji:
porownac procesy ozonowania i chlorowania.
57
15. Fluorowanie wody
Przebieg procesu od strony chemicznej, dawki fluoru, charakterystyka uriadzeh
do fluorov~ania. organizacja procesu, warunki QHP.
Wvrnaqania:
scharakler/zowat pnebieg procesu fluorowania: . scharakte~yzowac urradzenia do fluorowania:
okreslic warunki bhp podczas fluorowania;
16,Charakterystyka wod przemyslowych
Kiasyfikacja wod przernysiowych. Norrny jakosci wody dla przemysiu. Wplyw
poszczeg6lnych zanieczyszczeri wody na przebieg procesow produkcyjnych. Wody
technolog~czne w przemysie spoiywczym.
Wvrnaaania:
konystac z norm jakosci wody;
scharakteryzowac wplyw zanieczyszczeri wody na przebieg podstawowych
procesow technologicznych w przemysie.
17. Wody chtodnicze
Rodzaje chiodzenia. Rodzaje obiegow chlodniczych. Norrny jakosci wody dia
obiegu otwanego izamknietego. Korozja obiegu. Kamien weglanowy. Obrosly
biologiczne. Straty wody w obiegu i ich uzupelnianie. Odmulanie chlodni.
Wvmasania:
6 okreilic rodzaje obiegow chlodniczych i ich elementy: . scharak:er{zowaC 'wpiyw zanieczyszczen na prace obiegu; . okreslic straty wody w obiegu zamknigtym.
18,Uzdatnianie wody do celow chlodzenia
Zabezpieczenie obiegu chiodniczego przed korozja.. powioki ochronne. Inhibitoiy.
Chlorov~anie wody. Regulacja pH. Dekarbonizacja kwasami rnineralnymi - podstawy
teoretyczne i organizacja procesu. Oekarbonizacja wapnem - po-tmina i szybka
.Jednoczesne prowadzenie odkrzemiania i dekarbonizacii. Schematy technoiogiczne,
przebie: proces6w. unadzenia, kontrola procesow, eksploatacja ins:alacji.
Wvmaqania: . scharakteryzowac podstawy teoretyczne poszczeg6lnych procedw uzdatniania
wody do celow chlodniczych: . opisac przebieg, podstawowe parametry, urzqdzenia procesow dekarbonizacji.
19.Woda dla celow kottowych
Wymagznia jakosciowe wobec wody zasilaja.cej i Kotlowej. schemat instalacji
kotlowej .Pr?casy zachodzqce w poszczegolnych elernentach instalacji kotlowej.
Pienienie wody w kotle. Kamien kotiowy. Korozja elemenlow kotla.
Wvmaqania:
scharakteryzowac elementy instalacji kotlowej:
scharakteryzowac podstawowe wskainiki jakosci wody kollowej i wplyw jakosci
wody na pracg kotla.
20.Odkrzemianie wody
Mechanizmy fizykochemiczne i rozwiqzania technologiczne poszczegolnych
rodzajow procesow odkrzemiania.
Wvmaaania:
scharak:eryzowat rodzaje i mechanizmy procesow odkrzemiania wody.
21 .Zmiekczanie wody
Mechanizmy fizykochemiczne i rozwiqzania technologiczne poszczegolnych
rodzajow procesow zmigkczania wody.
Wvmaaania: . scharakteryzowsC rodzaje i rnechanizmy procesow zmiekczania wody.
22. Jonity
Mechanizm wyrniany jonowej. Podzial i charakterystyka poszczegolnych rodzajow
jonitow. Przykiadowa charakteiystyka uiytkowa jonitu. Wielkosci charakteryzujqce
jonit. Procesy dekarbonizacji, zmigkczania i odsalania oraz odkrzemiania wody -
podstawy teoretyczne, przebieg procesow, urzqdzenia, regeneracja jonitow,
ustalanie efektow procesu.
Wvmaqania
scharakteryzowac mechanizm wymiany jonowej
pisac schematy wymiany jonitowej;
scharakteryzowac rodzaje i parametry pracy jonitow:
eksploatowal kolurnne jonitowa.
23.Odgazowanie wody
Odgazowanie chemiczne, przedmuch para wodn? i in. - charakterystyka rnetod.
procesy zachodzace podczas odgazowania.
Wvmaaania
opisaC rnetody odgazowania . scharakteryzowac reakcje chemiczne zachodzace podczas odgazowania: . powia.zac odgazowanie wody z innyrni procesami uzdatniania wody.
24.Zapotrzebowanie na wodg
Jednostkowe zapotrzebowanie na wodg dia roinych ceiow. Wahania zuiycia
wody, wsp~lczynniki niero~vnomiernosci. Obliczanie zapotrzebowania na wode.
Wvmaaania: . okreslik przecietne wskainiki zapotrzebowania na wode dia roinycn celow:
dokonac obiiczeh zapotrzebowania na wodg d!a przykladowego obiektu iub
jednostki osadniczej.
25.Ujecia wody
Typy ujec wody podziemnej. Studnie kopane-rodzaje. Wydajnosc studni
kopanych. Studnie wiercone .Fiitiy. 'Nydajnosc studni wierconych. Wspolpraca
studni. Ujecia wod infiltracyjnych. Eksploatacja ujec wody podziemnej. Typy ujeC
wody powierzchniowej. Ekspioatacja ujec wody powierzchniowej. Badania wod na
ujeciu przy roinych stanach wod. Wplyw wezbrai i fai powodziowych na ujecia
wody.
Wvrnaqania: . scharaktenjzowac podstawowe typy ujeC wody i opisac ich elernenty;
dokonac obiiczeh wydajnosci studni kopanej i wierconej.
scharakteiyzowac podstawowe zasady ekspioatacji ujec wcdy.
26.Zbiorniki wody
Rodzaje iprzeznaczenie zbiornikow. Eksploatacja zbiorniko,~. Hydroiory - zasada dzialania, sposoby obiiczen. Sprgiarki - zasada dzialania, ekspioatacja.
Eiementy sterowania autornatycznego.
Wvrnaaania:
scharakteryzowac przeznaczenie i rodzaje zbiornikow wody: .
scharakleryzov~ac eiementy skiaciowe hydroiorni, dokonac obiiczenia pojemnoSci
zbiornika hydroforowego;
okreslii zasady eksploatacji zbiornikow wody, hydroforni i jej elementow.
27.Pompy. Pompawnie wodociqgowe
Rodzaje pomp i innych urzapzer; do podnoszenia i tioczenia wody i zasady icil
dzialania. Pararnetry charakterystyczne pomp. Zasady doboru pomp. Wspotpraca
szeregowa i rownolegla pomp. Obiiczenia paramelrdw pracy pomp. Klasyiikacja
pornpowni Wyposaienie pornpowni. Eiernenty sterowania autornatycznego.
Eksploatacja pornpowni badanie wydajnosci, wysokosci podnoszenia
i zapotrzebowania rnocy, poboru mocy w czasie rozruchu. Uruchamianie, nadzor
i zatrzymywanie zespotow pornpowych. KonSerWac~a pomp. Usterki w pracy pomp
i ich usuwanie.
Wvmaaania:
okreslic, rozpoznac ischarakteryzowat podstawowe urzqdzenia pornpowni
wodociqgowej
okreslic podstawowe parametry pracy pomp
podac zasady uruchamiania i zatrzyrnywania pomp;
dobierai pornpy;
opisaC zasady eksploatacji pomp.
28.Sieci i instalacje wodociqgowe
Schema! i elernenty sieci wodociqgowej. Materialy do budowy sieci i uzbrojenie:
czerpalne, zabezpieczajqce iregulacyjne. Cisnienia wsieci. Streiowanie sieci.
Obliczenia hydrauiiczne sieci. Eksploatacja sieci. Wyposaienie grup roboczych.
lnwentaryzacja sieci. Kontrola sieci. Dezynfekcja sieci Zasady BHP.
Wvrnaaania: . wyrnieniac irozpornawaC podstawowe typy materialow iosprretu sieci
wodocia.gowych:
61
. wykonsywac obliczenia hydrauiiczne sieci wodocia.gowej;
podac zasady prowadzenia prac ekspioatacyjnych sieci wodocia.gov,ej: . podac zasady prowadrenia prac naprawczych sieci wodocia.gowej.
29,Charakterystyka sciekow
Rodzaje Sciekow, IloSC Sciekow. Wahania wdopiywie Sciekow, infiltracja.
Charakterystyka jakoSciowa sciekow. Wskainiki zanieczyszczen. Stgienia i iadunki
zanieczyszczen. Bilans Sciekow.
Wyrnaaania:
. wymieniC ischarakteryzowac podstawowe rodzaje Sciekow pod wzgledem
ilosciowym i jakoiciowym.
3O.Wymagany stopieti oczyszczania Sciekow i warunki ich odprowadzania do
odbiornika
Sposoby normowania warunkow odprowadzania Sciekow Charakterystyka
obowiqzujacego Rozporzqdzenia Ministra OSZN~L wsprawie jakoSci Sciekow
odprowadzanych do ,wad i do zierni. Porownanie wiw rozporzqdzenia z wymaganiami
Unii Europejskiej.
INvmaqania:
okreS!iC moiliwe sposoby norrnowania warunkow odprowadzenia sciekow i krotko
wnaSn16 roin~ce;
scharakreryzowac konstrukcje i zawartosc Rozporzqdzenia OSZNiL w sprawie
jakoici sciekow odprowadzanych do wod i do ziemi: podac kilka podstawowych
wskainikow okreslonych wfiozporzadzeniu (z grupy podsta\~inwych
i eutroiicznych).
31.Sposoby zbierania i odprowadzania Sciekow.
Zsdania kanaiizacji. Systemy kanaiizacji. Kanaiizacja ogoinosplawna
i rozdzielcza. kanaiizacja deszczowa. Systemy grawitacyjne, cisnieniowe
ipodcisnieniowe. Wady, zalety iwarunki stosowania poszczegoinych typow
kana!izacji. Szarnba.
El5ne:'ty sieci kanalizacyjnej. Materialy i uzbrojenie przewodow kanalizacyjnych.
Siudzlenki rewizyjne, przewielrzniki, wpusty uiiczne, przelewy burzowe i in. Pornpy.
Oblicrenia hydrauliczne sieci kanaiizacji grawitacyjnej i (do wyboru) podcisnieniowej
!iiS c:srieniowej.
Eksploalacja sieci kanalizacyjnej (na pnykladzie sieci grawitacyjnej).
Wyposaienie grup roboczych, inwentaryzacja unqdzen. Kontrola sieci. Ptukanie
sieci. BHP przy pracy z sieciq kanaiizacyjnq.
Pompownie kanalizacyjne - zadania i rodzaje. Rodzaje i uktady pomp,
elementy sterowania iautomatyki. BHP wpompowniach kanalizacyjnych.
Eksploatacja pomp w kanalizacji. Badanie wydajnosci, wysokosci podnoszenia
i zapotrzebowania mocy, poboru mocy w czasie rozruchu, uruchamianie, nadzor
i zatrzymywanie zespotow pompowych. Konsenvacja pomp. Usterki w pracy pomp
i ich usuwanie.
Zbiorniki do gromadzenia sciekow, tabor asenizacyjny, punkly zlewne.
Wymaqania:
scharakteryzowac podstawowe rodzaje sieci kanalizacyjnych. Porownac siec
grawitacyjn*, ci3nieniowq i podcisnieniowa, oraz okresiit ich zalety, wady
i uwarunkowania stosowania.
wymienic i rozpoznawac podstawowe typy materialow i osprzqtu sieci
kanaiizacyjnych
wykonywak obliczenia hydrauliczne sieci kanalizacyjnej grawitacyjnej
i cisnieniowej (lub podcisnieniowej)
podac zasady prowadzenia prac eksptoatacyjnych sieci kanalizacyjnej . podac zasady prowadzenia prac zwiqzanych zusuwaniem awarii sieci
kanalizacyjnej
okreslic, rozpoznac ischarakteryzowac podstawowe urzadzenia pompowni
kanalizacyjnej . okreslic podstawowe parametry pracy pomp; . podac zasady uruchamiania i zatrzymywania pomp: . przedstawic zasady diagnostyki i usuwania przyczyn niewiasciwej pracy pomp.
32.Systemy oczyszczania sciekow.
Podziat oczyszczalni na stopnie. Pierwszy stopieii - oczyszczanie mechaniczne.
Drugi stopieh - oczyszczanie biologiczne. Usuwanie azotu I fosforu. Trzeci stopien -
doczyszczanie sciekow. Uktady przerobki osadow sciekowych. Oczyszczainie
sciekow przemystowych.
Wymaqania: . scharakteryzowat podziat oczyszczalni na stopnie;
scharakteryzowat podstawowe procesy oczyszczania mechanicznego
63
. scharakteryzowac podslawowe procesy bioiogicznego oczyszczania Sciekow
komunainych . scharakleryzowa6 podstawowe procesy doczyszczania sciekow
scharakteryzowac podstawowe procesy przerobki osadow sciekowych.
scharakteryzowac podsfawowe procesy aczyszczania Sciekow przernysiowych
dfa poszczegolnych bran2 przernyslu.
33.Kraty i sita
Klasyfikacja krat i sit. Charakterystyka i ilosc skratek. Dobor krat i sit.
Wymaqania:
sklasy3kowaC i scharakteryzowat poszczegolne rodzaje krat i sit: . scharakteryzowat skralki od strony iiosciowej i jakosciowej . dobra? kratg (silo) do zadanych warunkow;
podatzasady eksploatacji kraty (sita)
34.Piaskowniki
Podstawy teoretyczne dzialania piaskownikow. Klasyfikacja piaskownikow
Wyman ia : . scharakteryzowat zasad? dziaiania piaskownikow; . skiasyfikowaC i scharakteryzowac poszczegolne roazaje piaskownikcw; . dobral piaskownik do zadanych warunkow.
podac zasady eksploatacji piaskownikow;
35.0dtluszczacze-flotatory
Charakterystyka odtiuszczaczy
Wvmaaania:
scharakteryzowat zasadg dziaiania odttuszczaczy
36.0sadniki wstqpne i wtorne
Podstawy teoretyczne dzialania osadnikow - podstawowe prawa sedymentacji.
Klasyiikacja osadnikow.
Wvmaaania:
scnarakteryzowak zasadg dzialania osadnikow;
sklasyfikowal i scharakteryzowac poszczeg6ine rodzaje osadnikow:
37.Zloia biologiczne
Podstawy teoretyczne dzialania z lo i bioiogicznych. Podstawowe parametly zloi.
Klasyfikacja zloi.
Wymaqania:
scharakteryzowac zasade dzialania z lo i biologicznych iopisac podstawowe
parametry projektowe;
sklasyfikowac i scharakteryzowac poszczegolne rodzaje zloi.
38.Reaktory biologiczne
Podslawowe parametry technologiczne procesu. Systemy napowietrzania
i rnieszania sciekow. Reaktoly SBR i semiperiodyczne
Wvmaqania: . scharakteryzowai przebieg procesow w reaktorze biologicznym w zaleinosci od
technologii oczyszczania: wskazac podstawowe parametry technologiczne
procesu: . scharakteryzowai systemy napowietrzania i mieszania Sciekow:
opisac zasady dzialania reaktorow sekwencyjnych i semiperiodycznych:
scharakte~)zowaC zasady i sposoby sterowania prac4 reaktora.
39.Uktady przerobki osad6w sciekowych
Kondycjonowanie osadu. Zageszczanie osadu. Stabilizacja tlenowa. Fermentacja
beztlenowa. Odwadnianie osadu ustabilizowanego - naturalne i mechaniczne.
Wvmaqania:
wymienic i opisac podstawowe eiementy przerobki osadu;
. scharaktelyzowac podstawowe urzqdzenia wykorzystywane w przerobce osadu;
porownaC roine melody przerbbki osadu.
40.Rozruch i eksploatacja oczyszczalni Sciekow
Zasady rozruchu i eksploatacji oczyszczalni sciekow. Oczyszczainia jako uklad
technologiczny. Kolejnosc rozruchu na poszczegolnych obiektach. Zasady
wspolpracy poszczegolnych obiektow.
Wvmaqania:
sporzqdzic instrukcje obslugi elementow oczyszczalni bqddi catej oczyszczalni.
3. Uwagi do realizacji wraz z zaleceniami dotyczqcyrni oceniania
W realizacji programu nauczania naleiy mrocic szczegolnq uwagq na
zrozumienie przez uczniow podstaw iizykochemicznych omawianych ~ ~ O C ~ S O W oraz
zasad ich pnebiegu. Wy~onywane obliczenia powinny byc podporzadkowane temu
ceiowi, nie qowinny byc nadmiernie uszczegoiowiane. Naleiy zwrocic uwage na
powiqzanie 3rezentowanych tresci zodpowiednimi dziaiami takich przedmiotow jak
fizyka, matematyka, chemia, biologia. Niezbgdne jest opanowanie przez uczniow
umiejetnosc~ korzystania w praktyce z aktow prawnych odnoszqcych sig do tresci
niniejszego przedmiotu.
Naleiy roz*~ijaC wuczniach samodzielnosC myslenia oraz umiejetnoSc
prezentacji posiadanej wiedzy, zarowno wfoimie pisemnej jak i ustnej. Naleiy
zwracat uwage na wyrobienie w uczniach umiejgtnosci samodzielnego i krytycznego
korzystania ze irbdet, nie tylko iiteraturowych, ale takie np. z informacji producentow
urzadzen. Zaleca sig (w powiqzaniu z przedmiotem ..Uiytkowanie kornputerow")
wymaganie od uczniow szerokiego korzystania z pomocy kornputera przy:
przeprowadzaniu obliczeti (arkusz kalkuiacyjny), prezentacji prac domowych (edytor
tekstu, programy graficzne, programy wspomagajace projektowanie). uzyskiwaniu
informacji (internet).
Realizacja procesu dydaktycznego powinna by6 oceniana na bieiqco na
podstawie sprawdzania nabytych przez uczniow wiadomosci i umiej$tnoSci. Zaleca
sig szerokie stosowanie zadan dla ucznia wymagajqcych tworczego myslenia
idostosowan~a posiadanei wiedry do konkretnego przypadku oraz ziecanie
rozwiqzywania zadan w grupie.
Wskazane jest moiliwie szerokie korzystanie z pomocy naukowych, jak: tabiic
pogiadowyci, przeiroczy, foliogramow, przyrzqdow pomiarowych. Bardzo waine
jest, aby uczniowie mieli moiliwoSc zetkniecia siq z rzeczywistymi instaiacjami
technoiogicznymi (wycieczki na komunalne i przernyslowe oczyszczalnie Sciekow
i stacje uzdarniania wody, Cwiczenia terenowe).
4. Podstawowe Srodki dydaktyczne
tablice pogladowe, ioiiogramy. przeirocza dotyczqce zjawisk fizykochemicznych
i biologicznych, urzqdzen i procesow technoiogicznych objqtych programem:
filmy dydaktyczne;
dokumentacja techniczna i normatywna; . katalogi maszyn i urzqdzen wystgpujqcych w programie nauczania;
. modele urzadzen i instalacji wystgpuja.cych w programie nauczania;
5. Literatura
Bartkiewicz B. Scieki pnemyslowe. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej
2000.
Bien J. B., Bien J. D., Wystalska K. Probiemy gospodarki osadowej wochronie
Srodowiska. Wyd. Politechniki Czgstochowskiej 1998
Blaszczyk W. Stamatello H. Blaszczyk P. Kanalizacja. Sieci i pompownie t l . Arkady
1983
Buraczewski G. Biotechnologia osadu czynnego. PWN 1994
Cywinski B., Gdula S., Kempa E., Kubiel J, Ploszanski H. Oczyszczanie sciekow. 1
Oczyszczanie mechaniczne i chemiczne. Arkady1983
Dojlido J. Chemia wody. Arkady 1987
Evers P. Przykiady projektow komunalnych oczyszczaini Sciekow. Wydawnictwo
Seidel-Przywecki 2000
Gabryszewski T. Wodociagi. Arkady 1983
Glinick~ Z . , Heidrizn Z., Roman M., Tabernacki J. Obliczanie urzqdzen do uzdatniania
wody. Wyd. Politechniki Warszawskiej 1978
Heidrich Z., Tabernacki J., Sikorski M. Wiejskie oczyszczalnie sciekow. Arkady 1984
Heidrich Z.. Roman M., Tabernacki J. Wodocia.gi i kanalizacja. Podrqcznik dla
technikum. WSiP 1989
lmhoff K., irnhoff K.R. Kanaiizacja miast ioczyszczanie Sciekow. Poradnik.
Projprzern-Eko 1996
Jaworowska B., Szuster A , Uttysko B. Hydraulika i hydroiogia. Oficyna Wydawnicza
Politechniki Warszawskiej, 1998
Kowal A. Technologia wody. Arkady 1997
Kowalski J. Hydiogeologia z podstawami geologii. Wyd. Akademii Rolniczej we
Wroclawiu, 1998
Kwietniewski M., Roman M., Ktos-Trgbaczkiewicz NiezawodnoSc wodociqgow
i kanalizacji. Arkady 1993
Koziorowski B. Oczyszczanie sciekow przemyslowych. Wydawnictwa Naukowo-
Techniczne 1980
67
blielcarzewicz E. Gospodarka wodna i Sciekowa w zaktadach przernyslowych. PWN
1986
Praca zbiorowa. Eiotechnologia sciekow. Wydawnictwo Politechniki Siqskiej 2000
Praca zbiorowa. 1nwes:ycje kornunalne w ochronie Srodowiska - poradnik inwestora.
Czesc 2 - ochrona wod. Proeko 1995
Praca zbiorowa Przyrodnicze zagospodarowanie osadow Sciekowych. PWN 1988
Praca zbiorowa Wodociqgi i kanaiizacja: podstany projekfowania i eksploatacji.
Poradnik. Arkady 1991
Roman M. Kanalizacja t. 2. Oczyszczanie sciekow. Arkady 1986
Rueffer H.. Rosenwinkel K-H. Oczyszczanie Sciekow przernyslowych: poradnik.
Projprzern-Eko 1998
Szpindor A. Piotr0,wski J. Gospodarka wodna. PWN 1986
Szpindor A. Zaopatrzenie w wode i kanalizacja wsi. Arkady 1998
Waclawski M. Hydrogeologia. Politechnika Krakowska, 1999
Waiden H. Mechanika piynow. Wydawnictwo Politechniki Warszawskiej 1991
czasopisrna fachowe
odpowiednie akty prawne: us taw, rozporzqdzenia, norrny techniczne
6. PRACOWNIA BADAN LABORATORYJNYCH
1. Szczegotowe cele ksztatcenia
W wyniku procesu ksztalcenia uczeii (sluchacz) powinien umiec:
1) dobrac rodzaj porniaru i rnetodykg pomiaru do potrzeb,
2) zaplanowac porniar,
3) posluiyc siq podstawowymi rnetodami analizy chernicznej iloSciowej i jakosciowej
oraz analizy instiumentalnej w zakresie iniynierii Srodowiska.
4) zinterpretowat sens fizyczny wynikow porniaru,
5) przeprowadzic obr6bkB wynikow pomiarow,
6) zinterpretowae wynik pomiaru w nawiqzaniu do odpowiednich aktow prawnych.
2. Material nauczania
Podziat rnaterialu nauczania
LP.
1 .
1 1 Do dyspozycji nauczyciela 1 16 1
Dzialy tematyczne ' Orientacyjna liczba godzin
7.
8.
9.
lo.
11.
12.
1 Klasa Ill 1 Pracownia analizy chemicznej - wyposaienie,
organizacja pracy, BHP 4
- 3.
4.
5.
6,
Wagowe rnetody anaiizy ilosciowej
Metody zobojetniania
Metody utleniania i redukcji
Metody strqceniowe
Kornpleksomelria
Chromatografia
12
12
12
12
12
12
Analiza kationow
Analiza anionow
Identyiikacja soli
ldentyiikacja zwiqzkow organicznych
12
12
12
12
Dzlaty tematyczne Orientacyjna liczba godzin
i 1 Klasa IV
i 13. /Poborprcbek ! 5
! 14. j~omiarmasy 1 15 1 i 15. / Pomiar temperatury i 15
16. / ~omiar ciinienia i 15
17. Pomiar gqstosci 15
18. j Pomiar lepkosci 15
19. ~omiar nabienia przepiywu CieCZY 15 ! ! 20. Temperaturycharakterystyczne 15
- 22. Analiza spektrofotornetiyczna
23.
i i
24.
25.
26.
27.
28.
29.
Spektralna analiza emisyjna 1 15
Do dyspozycji nauczyciela ! 15
Klasa v i Analiza wody
Procesy uzdatniania wody
Chlorowanie wody
Dekarbonizacia wody
Zmiekczanie wody
30. Samooczyszczanie wod 10
15
10
5
5
5
32.
I 33.
34.
35.
36.
37.
1 38.
1
Analiza Sciekow 1 2 0
Unieszkodliwianie osad6w sciekowych
Pomiary specjalistyczne w gospodarce wodno-
sciekowej
Pomiary skladu i steienia mieszanin gazowych oraz
poziomu zapylenia
Pomiaty emisji i imisji zanieczyszczen
Pomiary poziornu halasu i drgan
Analiza paliw
5
10
I 10
10
10
5
Anaiiza substancji staiych pochodzenia mineralnego / 5
Do dyspozycji nauczyciela ! 10 Razem w cyklu nauczania / 456
1. Pracownia analizy chernicznej - wyposaienie, organizacja pracy. BHP
Zakres prac. zasady organizacji zajec, zasady organizacji pracy w czasie
cwiczen, regulamin pracowni, obsluga urz3dzen. zasady BHP.
2. Podstawowe czynnosci laboratoryjne
Mycie szkla. Przygotowywanie odczynnikow. Posiugiwanie sie odczynnikami
i sprretem laboratoryjnym. Przykladowe reakcje charakterystyczne.
3. Anaiiza kationow
Sprawdzanie reakcji charakterystycznych. Analiza pojedynczych kationow
i mieszanin kationdw.
4. Analiza anionow
Sprawdzanie reakcji charakterystycznych. Identyfikacja pojedynczych anionow..
5. ldentyfikacja sol1
ldentyfikacja soli rozpuszczalnej w wodzie.
6. ldentyfikacja zwiqzk6w organicznych
Wykp~wanie wegia, siarki, azotu i chlorowcdw w zwiqzkach organicznych.
Sprawdzanie reakcji charakterystycznych aldehydow, ketonow, alkoholi, kwasow,
estrdw, ienoii.
7. Wagowe rnetody anaiizy ilosciowej
Rodzaje wag, technika waienia. Wagowe oznaczanie wody krystaiizacyjnej
i siarczandw w postaci siarczanu baru.
8. Metody zobojetniania
Przygotowanie mianowanego roztworu HCI. Ustalenie normalnosci roztworu.
Oznaczanie zasady potasowej. Przygotowanie mianowanego roztworu NaOH.
Ustalenie normalnosci roztworu. Oznaczenie kwasu siarkowego.
9. Metody utleniania i redukcji
Przygotowanie inaslawienie rniana roztworu nadmanganianu potasowego.
Oznaczenie telaza. Przygotowanie mianowanego roztworu tiosiarczanu sodu.
Oznaczenie siarczkow.
10.Metody strqceniowe
Przygotowanie mianowanego roztvioru azotanu srebra. Oznaczenie chlorkow
metodq Mohra. Przygotowanie mianowanego roztworu rodanku amonowego.
Oznaczenie chiorkow melodq Volhardla.
11. Kompieksometria
Oznaczenie wapnia metodq wersenianowa..
12. Chrornatografia
Chromalograficzna analiza jakosciowa.
13.Pobor pr6bek
Pobor probek cieczy i materialow sypkich. Znakowanie probek. Przechowywanie
orobek.
14. Pomiar masy
Nauka waienia. Sporzqdzenie odwaiki na wadze technicznej i analitycznej
15.Pomiar ternperatury
Termometry rtgciowe i alkoholowe. Montowanie i cechowanie termopary i pomiar
ternperatury pny jej uiyciu.
16. Pomiar cisnienia
Pomiar nadcisnienia. Obsluga kompresora. Manometry kontaktowe. Pomiar
podci5nienia. Obsluga pompy proiniowej. Saczenie. Obsiuga barornetru i barografu.
Pomiar roinicy cisnieii. Mikromanometry.
17. Pomiar gestosci
Pomiar gqstoSci areometrem. Pomiar gestosci cieczy metoda piknometycznq.
Pomiar gestosci gazu metoda. Bunsena.
72
18.Pomiar lepkosci
Pomiary iepkosci cieczy i gazow przy pamocy wiskozymetrow.
19.Pomiar nateienia przeptywu cieczy
Pomiaiy natgienia przeptywu w przewodach otwattych i zamknigtych
20,Temperatury charakterystyczne
Oznaczanie temperatuiy topnienia, pomiay temperatury wrzenia, temperatuiy
zaplonu i paienia oieju, oznaczanie temperatury migknienia smaru i asfaltu.
21.Napigcie powierzchniowe i wilgotnos6
Porniar napiecia powierzchniowego cieczy, pomiary zmian wilgotnosci powietrza.
Higrometr wtosowy. Termohygrograf.
22.Analiza spektrofotometryczna
Oznaczanie ieiaza metodq wizualnq. Cylindry Nesslera i Hechnera. Oznaczanie
metali przy pomocy fotokoloiymetru i spektrofotometru. Oznaczanie wegiowodor6w
swektrofotometrem na nadfiolet.
23,Spektralna analiza emisyjna
Metoda fotometrii plomieniowej. Spektrofotometr absorpcji atomowej.
24.Analiza wody
Oznaczanie suchej pozostatosci, mgtnosci, barwy, pH, przewodnosci wtasciwej,
utlenialnosci, BZTS, kwasowoSci, zasadowosci, twardosci, ielaza, manganu i chloru.
zwiqzkow amonowych, azotynowych i azotanowych, siarkowodoru i siarczkow
wpostaci siarkowodoru (uwaga: zracji na ograniczonq ilosc godzin moina sig
ograniczyc jedynie do czgsci oznaczen bqdz ograniczyc ilosc Cwiczen zzakresu
uzdatniania wody).
25.Procesy uzdatniania wody
Koagulacja - ustalenie optymalnej dawki koagulanta iczynnikow
wspomagajqcych koagulacjg, badanie opadania zawiesin wlejach lmhoffa,
oznaczanie procentowej zawartosci zawiesin opadajqcych z okreslonq prgdkohciq
w cylindrach Spilnera, badanie przebiegu odielaziania wody prry zastosowaniu
napowietrzania, alkalizacji ifiltracji przez zioie aktywne, wykonywanie analizy
granuiomelrycznej, oznaczanie gestoSci i porowatosci piasku iiitracyjnego, badanie
wspolczynnika filbacji i strat cisnienia dla zioia fiilracyjnego, badanie efektu filtracji
w funkcji uziarnienia zloia (uwaga: z racji na ograniczonq ilosc godzin moina sie
ograniczycjedynie do czcsci Cwiczeri).
26.Chlorowanie wody
Wyznaczanie optyrnalnej dawki chloru
27.Dekarbonizacja wody
Dekarbonizacja wody kwasern rninerainyrn, wapnem bad i na wymiennikach
jonitowych (do wyboru).
28.Zrniqkczanie wody
Zrniekczanie wody metodq wapno -soda, usuwanie twardosci szczqtkowej
rnetodqfosforanowq.
29.Analiza Sciekow
Oznaczanie zawartosci zawiesin, badanie BZTS i C h Z , oznaczanie substancji
powierzchniowo czynnych, fosforanow, azotu albuminowego, OWO, tluszczow
metodq ekstrakcji, oznaczanie chrornu, arsenu ifenoli lotnych zparq wodnq
w Sciekach przernyslowych (uwaga: z racji na ograniczona iiosC godzin moina
wykonac jedynie niektore cwiczenia bqdz ograniczyc iiosC cwiczeh z innych dzialow
ternatycznych dotyczqcych sciekow).
30.Sarnooczyszczanie wod
~wiczenia terenowe - badanie deficytu tienowego rzeki, pomiar predkosci
przepiywu w rzece.
31.Biologiczne oczyszczanie Sciekow
Badanie zdolnosci natleniajqcej zloia bioiogicznego bez biony, oznaczanie czasu
koniaktu Sciekow ze zioiem biologicznym za pornoca roztworu chlorku sodowego.
Badanie efektu oczyszczania Sciekow na laboratoiyjnych modelach zloia
biologicznego oraz komory osadu czynnego. Badanie zdolnosci natleniaja,cej komory
..Simpiex" i kornory Kessenera.
32.Unieszkodliwianie osadow sciekowych
Badanie osadu przed i po procesie stabilizacji tlenowej, badanie zagniwalnosci
Sciekow, badanie procesu fermenlacji osadow.
33. Pomiary specjalistyczne w gospodarce wodno-sciekowej
Pomiar pH, tienu rozpuszczonego, m~tnosci, jonow w roztworze, przewodnosci
eiektlycznej roztworu, pomiary automalyczne ciagie przy pomocy odpowiedniej
aparatury pomiarowej.
34.Pomiary skladu I stgtenia mieszanin gazowych oraz poziomu zapylenia.
Pomiary przy pomocy specjaiistycznej aparatury pomiarowej.
35.Pomiary emisji i irnisji zanieczyszczeri
Pomiary parametrow gazow odlotowych, pomiary steienia zapylenia gazow
odlotowych i obiiczenie emisji, pomiary emisji gazbw. Pomiar stgienia chwilowego
SO2 w powietrzu. Pomiary stgienia pyiu w powietrzu. Pomiary irnisji .gaz6w przy
pomocy specjaiislycznej aparatuty pomiarowej.
36. Pomiary poziomu halasu i drgah
Pomiary przy zastosowaniu aparatury specjaiistycznej.
37.Anaiiza paliw
Wybrane oznaczenia z zakresu: oznaczania zawartosci wilgoci, oznaczania
siarki w weglu, oznaczania popiolu, oznaczania warlosci opatowej wegla i gazu.
Analiza paliw ciekiych (oleje opatowe i napedowe oraz benzyny).
38.Analiza substancji staiych pochodzenia mineralnego
Przygotowanie probki reprezentatywnej i przeprowadzenie jej do roztworu.,
Oznaczenie krzemionki. Gazometryczne oznaczenie dwutlenku wegla i niektorych
kationow.
3. Uwagi o realizacji wraz z zaleceniami dotyczqcymi oceniania
Cwiczenia z zakresu badah laboratoryjnych powinny sig odbywac
w specjalistycznych pracwniach. twiczenia odbywajq sig w grupach 2-3
osobowych. Kaide cwiczenie poprzedzone musi byc wSt?pem teoretycznym (przy
czym sprawdza sif przygotowanie uczni6w do Cwiczeri) oraz instruktaiem
obejmujqcym cel i meted*? przeprowadzenia twiczenia, uiywane odczynniki,
sprzgt lub aparaturg, zasady BHP i organizacji pracy. w czgsci teoretycznej cwiczen
naleiy zaznajamiac uczniow z takimi zagadnieniami jak obrobka wynikow pomiarow,
kalibracja aparatuiy pomiarowej. klasa doktadnosci aparatury itp. Uczniowie sktadajq
pisemne sprawozdania zcwiczen. Tam, gdzie jest to celowe, naleiy zwrocik
szczegolnquwag? na interpretacj? przez uczniow wynikow Cwiczen w nawia.zaniu do
obowiqzujqcych przepisow prawnych.
W razie braku w szkole specjaiistycznej aparatury pomiarowej, modeli itp.
moina rozwaiyc wykonanie cwiczeh pokazowych wjednostkach ze szkotq
wspolpracujqcych (zaklady przemyslowe, wytsze uczelnie).
W realizacji programu nauczania naleiy zwrociC szczegolnq uwag? na
zrozumienie przez uczniow podstaw teoretycznych procesbw bgdqcych przedmiotem
twiczenia oraz zasad ich przebiegu. Naieiy zwroci6 uwage na powiqzanie
prezentowanych tresci zodpowiednimi dziatami takich przedmiotow jak fizyka,
matematyka, chemia, biologia. Niezbedne jest opanowanie przez uczniow
umiejqtnosci korzystania wpraktyce zakt6w prawnych odnoszqcych sig do
przedmiotu pomiarow.
Naleiy rozwijac wuczniach samodzielnosc mysienia oraz umiejetnosc
prezentacji posiadanej wiedzy, zar6wno w formie pisemnej jak i ustnej. Zaleca sig (w
powia.zaniu zprzedmiotem .Uiytkowanie komputerow") wymaganie od uczniow
szerokiego korzystania z pomocy komputera przy przygotowaniu sprawozdan.
Realizacja procesu dydaktycznego powinna bye oceniana na bieiqco na
podstawie sprawdzania wiedzy teoretycznej ucznibw, przebiegu cwiczen, obrobki
i interpretacji danych przedstawionej w sprawozdaniach z cwiczen.
4. P o d s t a w o w e S rodk i d y d a k t y c z n e
Konieczne jest dysponowanie przez szkole specjalistycznymi pracowniami
wyposaionymi w: . odpowiednio wyposaione stanowiska pracy: >. komplet niezbednego szkla laboratoryjnego i odczynnikow;
wagi techniczne i analityczne;
zestaiv termometrow i termoelementow;
kornpresor, pompa proiniowa, barometry, manometry i mikromanometry; . areometry, piknometry, aparat Bunsena;
wiskozymetry; . zestawy do chromatografii: . aparat Marcussona, termornetr Ubbelhode'a, aparat pierscien-kula;
psychrometry hygrometry, termohydrograf:
cylindry Nesslera i Hechnera; . fotokolorymetr, spektrofotometr, spektrofotornetr na nadfiolet, spektrofotornetr
absorpcji atomowej; . stacja miareczkowa;
suszarka: . piece sylitowe:
leje lmhoffa:
cylindry Spilnera;
reaktor do zmiekczania wody metodq ,,wapno-soda"; . modele: z l o i filtracyjnych, osadnika, klarownika, dawkownika kryzowego,
odielaziacza, koiumny jonitowe, zloia biologicznego, komory osadu czynnego,
komory Simplex, komory Kessenera,
. pehametry, tlenomierze, turbidymetry, nefelometry, zestawy do pomiarow przy
pomocy elektrod jonoselektywnych, konduktometry;
urzqdzenia do automatycznego poboru probek i automatycznej kontroli jakosci
wody i Sciekow; . aparat Orsata;
konimetry, aspiratory, aparatura do pomiaru ernisji i imisji; . zestawy aparatury do pomiaru halasu i drgah.
5. Literatura Bartkiewicz 8. Cwiczenia laboraforyjne z technologii sciekow. Wydawnictwo
Politechniki'flarszswskiej 1990
Dojlido J. Chemia wody. Arkady 1387
Dojlido J. instrurnentalne metody badania wody i Sciekow. Arkady 1980
Dojlido J., Swietlik R. Metody analizy wody i Sciekow. Politechnika Radornska 1999
Dornek W.. Skorupski W. Metody manualnych porniarow zanieczyszczen atmosfery.
10s 1990
Gajkowska-Slefanska L. i in. Laboratoryjne badania wody. sciekow i osadow . .
Sciekowych. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej 1997
Gornoika B. , Gomoika E., ~wiczen ia laboratorjjne zchernii wody Oficyna
Wydawnicza Poiitechniki Wrociawskiej 1998
tada Z., Roiycki C. Pracownia che.%ii analitycznej. Analiza techniczna
i inslrurnentalna. WSiP 1979
Oslrowska A,, Gawlinski S., Szczubialka 2. Metody anaiizy i oceny wlasciwoSci gieb
i roslin. IDS 1990
Pietrasrek P., Podedworna J. Cwiczenia laboratoryjne ztechnologii osadow
Sciekowych. Wydawnictwo Politechniki Warszawskiej 1992
Prosnak W. i in. ~wiczenia laboratoryjne z rnechaniki piynow. Wydawnictwo
Politechniki Warszawskiej 1975
Praca zbiorowa. Badanle zanieczyszczen powietrza. Wydawnictwo Politechniki
Slqskiej 2000.
Praca zbiorowa. Fizyczno-chemiczne badanie wody i sciekow. Arkady 1999 Prawo ochrony Srodowiska Wspolnoty Europejskiej. T. 1-7, supl. 1, 2 (wyciagi
z dyrektyw Unii Europejskiej w czgsci dotyczacej rnetod pomiarowych - powietrze,
woda, odpady). MOSZN~L 1994-1997
1. Szczegotowe cele ksztatcenia
W wyniku procesu ksztalcenia uczen (sluchacz) powinien umiec:
1 ) rozroinic elementy zestawu komputerowego.
2)zdefiniowac system operacyjny DOS i wykonywac wybrane podstawowe operacje
z uiyciem DOS'a,
3) stosowac zasady archiwizacji zbiorow,
4) stosowac zasady profilaktyki antywirusowej,
5) korzystac z eksploratora w Srodowisku Windows,
6) korzystat z edytora tekstow w Srodowisku Windows,
7) korzystac z arkusza kalkulacyjnego w Srodowisku Windows,
8) korzystac z edytora graficznego w Srodowisku Windows,
9) korzystac z programu do zarzqdzania bazami danych w Srodowisku Windows,
10) korzystac z programu do prezentacji pracujqcego w Srodowisku Windows,
11) korzystac z programu wspomagajqcego projektowanie,
12) korzystak z poczty elektronicznej.
13) pracowac w sieci komputerowej,
14) korzystac z internetu w zakresie poszukiwania informacji,
15) korzysiak z urza.dzen peryferyjnych komputera, takich jak drukarka, ploter.
skaner
2. Material nauczania Podz-iat materialu nauczania
/Lp...''/- Dzialy tematyczne [ ~ r i e n t k c y j n a - 1 .... ~ -I- ~~
Klasa IV -..
I . Budowa komputera. System operacyjny na
I Lp. 1 Dzialy tematyczne / Orientacyjna 1
1. Budowa komputera. System operacyjny na przykladzie DOS
Podstawowe czeSci skiadowe komputera. Rodzaje pamigci kornputerowej.
Rodzaje urzqdzen peryferyjnych. Zadania systemu operacyjnego. Pliki i katalogi.
Podstawowe polecenia systemu DOS. Operacje na plikach i katalogach w systemie
DOS.
Wvrnaqania: . wymienit i krotko scharakteiyzowac podstawowe czesci skladowe komputera;
. zidentyiikowat podstawowe urzqdzenia peryferyjne; . okresiic roig systernu operacyjnego; . wykonac podstawowe operacje na piikach i kataiogach bezpoSrednio w systemie
DOS.
--
8.
9. -
10.
11,
1 2
2. Archiwizacja danych. Profilaktyka antywirusowa
Tworzenie kopii zapasowych. Zadania programow archiwizujqcych. Kompresja
plikow. Zewngtrzne urzqdzenia do archiwizacji danych (np. nagrywarki CD). Wirusy
komputerowe. Programy anlywirusowe. Zasady profilaktyki antywirusowej.
Wvmaaania:
okreslii cele archiwizacji danych i profilaktyki antywirusowej; . dokonac archiwizacji plikow; . stosowac zasady profiiaktyki antywirusowej.
3. ~ r o d o w i s k o Windows
Charakterystyka Srodowiska Windows. Elementy ekranu Windows. Podstawowe
operacje na oknach, ikonach i katalogach.
80
Klasa V
Edytor graficzny
Program do zarzqdzania bazami danych
Program do prezentacji danych
Lokaine sieci komputerowe
~ r o ~ r a ~ L s p o m a g a j q c ~ projektowanie
- liczba godzin 1
15
15
10
10
30
Do dyspozycji nauczycieia
Razem w cyklu nauczania
10
158
Wvmaoania: . objasni? podstawowe elementy ekranu Windows: . wyroinic ikony i przeksztatcic je do postaci okna:
zmieniac stacje dyskow i katalogi; . kopiowac pliki i zmieniac ich nazwy.
4. Poczta elektroniczna
Pojgcie poczty elektronicznej. Podstawowe zasady proiilaktyki antywirusowej przy
korzystaniu z poczty. Moiliwosci programu do obslugi poczty. Odbieranie poczty.
Tworzenie e-mail'i, dotqczanie zalqcznikow, wysylanie e-mail'i.
Wvmaqania:
tworzyc, wysylai i odbierac e-mail'e.
5. Internet
Pojgcie internetu. Potencjalne moiliwosci wykorzystania internetu wpracy
zawodowej. Strony internetowe. Portale internetowe. Zasady profiiaktyki
antywirusowej przy korzystaniu zinternetu. Moiliwosci programu do obslugi
internetu. Wyszukiwarki internetowe. Zdobywanie konkretnych informacji
w internecie.
Wvmaqania: . potqczyc sig z internetem;
znaleic konkretne slrony internetowe:
znaleic konkretne iniormacje na stronach internetowych.
6. Edytor tekstow
Uruchamianie edytora. Uslawienie parametrow pracy edytora. Wprowadzenie
tekstu z klawiatury. Tabele. Wzory matematyczne. Formatowanie tekstu. Zachowanie
i wydrukowanie tekstu. Korzystanie ze skanera i obrobka tekstu ze skanera przy
uiyciu edytora tekstu.
Wvmaqania:
wprowadzii tekst z klawiatury ;
wprowadzic tekst ze skanera;
siormatowai tekst: . sprawdzic tekst siownikiem;
skorzystat z formul matematycznych i tabel;
zachowac i wydrukowac tekst.
7. Arkusz kalkulacyjny
Uruchamianie arkusza. Ustawienie parametrow pracy arkusza. Wprowadzanie
danych z klawiatury. Obrobka danych. Korzystanie z formut. Formatowanie komorek.
Operacje na blokach. Tworzenie wykresow.
Wvmaqania: . wprowadzic dane z klawiatury : . sforrnatowac komorki;
wykonywac operacje na kombrkach;
. skorzystac z formul;
. stworzyc wykresy;
. zachowac i wydrukowaC dane.
8. Edytor graficzny
Funkcje i moiiiwosci edytora. Tworzenie rysunkow. Modyfikacje rysunkow.
Sktadanie rysunkow 2 rysunkow gotowych.
Wvmaaania:
wykonac zadany rysunek;
. zmodyiikowac rysunek; . skiadac rysunki z rysunkow gotowych;
. zachowac i wydrukowac rysunki.
9. Program do zarzqdzania bazami danych
Pojqcie bazy danych i zarzqdzania bazami danych. MoiiiwoSci programu. Obrobka
przykiadowej bazy danych.
Wvma~ania: . scharakteryzowaC pojecie bazy danych i zarzqdzania bazami danych:
. dokonywat operacji na bazach danych korzystajqc z moiiiwoSci programu.
10.Program do prezentacji danych
Charakteiystyka imoiiiwoSci programu. Tworzenie animacji. Tworzenie
schemalbw organizacyjnych z wykorzystaniem gotowych elementow.
Wvmaqania: . stworzyC prezentacje danych z wykorzystaniem moZliwoSci programu; . stworzyC schemat organizacyjny.
11. Lokalne sieci komputerowe
Pojqcie sieci komputerowej. Rodzaje sieci iokalnych. Praca wsieci
z wykorzystaniem sieci lokalnej w szkolnej pracowni komputerowej.
Wvmaqania:
pracowac w sieci z wykorzystaniem moiliwosci sieci lokalnej w szkolnej pracowni
komputerowej.
12.Program wspomagajqcy projektowanie
Moiliwosci programu. Wprowadzanie danych i edycja danych. Wymiarowanie.
Kreskowanie przekrojow. Korzystanie z biblioteki rysunkow. Drukowanie ,rysunkdw
na ploterze.
Wymaqania:
wykonac rysunki plaskie iprzestrzenne wykorzystujqc wpelni moiliwosci
programu (m. in. kreskowanie, wymiarowanie polautomatycme, korzystanie
z biblioteki rysunkow gotowych).
3. Uwagi do realizacji wraz z zaleceniami dotyczqcymi oceniania
Celem przedmiotu jest nauczenie praktycznego korzystania z komputera
osobistego pracujqcego w Srodowisku Windows. z uwagi na bardzo szybki postqp
techniczny wzakresie konstrukcji komputerow osobistych, a zwlaszcza
oprogramowania, niniejszy program ma charakter ramowy. Zasad uiytkowania
poszczegolnych programow takich jak edytor tekstow i edytor graficzny, arkusz
kalkulacyjny, proponuje sie doskonalic na przykladzie zadan uczniow z innych
przedmiotow nauczania. Naleiy odejsc od ,.podrgcznikowej" metody nauczania
i podawac jedynie podstawowe zasady korzystania zprogramow, resztg wiedzy
uczen powinien uzyskat sarnodzielnie w toku pracy (np. korzystajqc z funkcji pomocy
dostgpnej w programach pracujqcych w srodowisku Windows). Poziom nauczania
naleiy na poczqtku dostosowac do umiejqtnosci wyniesionych przez uczniow
z przedmiotu ,,Elementy informatyki", z uwagi na, jak naleiy sqdzit, zroinicowanq
wiedzq poszczegolnych uczniow w zakresie obslugi komputera, zajecia powinny byc
maksymalnie zindywidualizowane. Naleiy przyjqc bezwzglgdnq zasadq, i i w czasie
zajqt kaidy uczen powinien dysponowac samodzielnym komputerem.
Naieiy zachgcac uczniow do doskonaienia umiejgtnosci maszynopisania
komputerowego.
Naleiy zwracak bacznq uwagg na praktyczne przyswojenie przez uczniow
zasad archiwizacji danych i profilaktyki antywirusowej.
Konieczne jest zwrocenie uwagi na moiliwosci, metody i uwarunkowania
wymiany danych pomiedzy programami.
Reaiizacja procesu dydaktycznego powinna by6 oceniana na bieiqco na
podstawie sprawdzania nabytych przez uczniow praktycznych umiejgtnosci.
4. Podstawowe srodki dydaktyczne
stanowisko komputerowe jedno na dwoch uczniow, z podlqczeniem do internetu;
wskazane jest, aby komputery wpracowni byly polqczone wsiec lokalnq
(skonfigurowanq tak, aby byla moiliwa wymiana danych migdzy komputerami, ale
bez moiiiwosci pelnego wgiqdu ze stanowiska ucznia w inne komputery); . oprogramowanie iicencyjne n a kaide stanowisko (system operacyjny, nakladka
systemowa, arkusz kalkulacyjny, edytor tekslu, edytor graliczny, program do
obslugi bar danych, program do prezentacji danych, program do wspomagania
projektowania, program do obslugi poczty elektronicznej, program do korzystania
zinternetu, oprogramowanie do archiwizacji plikow, oprogramowanie
antywirusowe);
drukarka (i), ploter(y), skaner(y);
dyskietki.
5. Literatura
Instrukcje do programow komputerowych
Ptoszajski G.: Elementy informatyki. Uiytkowanie komputera. WSiP 1994.
Gregorczyk G., Bursze T.: Elementy informatyki. Uiytkowanie komputera. PC
Koncept 1994.
Pikon A : AutoCAD i t dla Windows. Helion 1995.
Person R.: Exce for Windows. Porady dla dociekliwych.. intersoitland 1993.
Z uwagi na szybki postgp, zwlaszcza wzakresie oprogramowania, oraz specyfikg
przedmiotu ukierunkowanq na umiejetnosci praktyczne, naleiy korzystac 2
najnowszych opracowan i na bieiqco uzupelniab literature o tytuly ukazujqce sie na
rynku ksiggarskim.
84
8. PRAWO i EKONOMIKA w OCHRONIE SRODOWISKA
1. Szczegotowe cele ksztalcenia
W wyniku procesu ksztalcenia uczeh (sluchacz) powinien umieC:
I ) scharakteryzowat wybrane, podstawowe pojecia ekonomiczne,
2) skorzystac z podstawowych aktow prawnych dotyczqcych dzialalnosci
gospodarczej,
3) wymienic i porownac podstawowe rodzaje podmiotow funkcjonujqcych , w gospodarce,
4) wyjasnic cele i mechanizmy prywatyzacji,
5) skorzystac z Kodeksu Fracy w zakresie praw i obowiqzkow pracowniczych,
6) napisaC cv i list motywacyjny,
7) wziqc udziat w rozmowie kwalifikacyjnei,
8) sporzqdzie zeznanie podatkowe,
9) zarejestrowat indywidualnq dziatalnoSC gospodarczq, dopetniajqc przy tym
wszystkich niezbednycn formalnosci,
10) zdefiniowat podstawowe cele i zasady marketingu,
1 I ) sporzqdzic prosty biznes-plan,
12) scharakteryzowat iodz-aje i podac hierarchig aktow prawnych,
13) zinterpretowac podstawowe zapisy ustaw dotycsqcych ochrony Srodowiska.
14) okreslic podstawowe kompetencje roinych szczebii i organow administracji
panstwowej i samorzqdowej oraz wyjasnic role organizacji pozarzqdowych,
15) scharakteryzowac poszczegolne elements procesu inwestycyjnego,
16) scharakteryzowat pojecie i instrumenty polityki ekologicznej,
17) dobrac potencjalne irodla finansowania dla lokalnych inwestycji
proekologicmych.
2. Material nauczania
/ 2 . ~ ~ ~ s t a w y prawne gospodarki rynkowej w w - - ? ~ - j
Podziai materiaiu nauczania
4. Marketing. Biznes.plan --
5. ~'ditawy
LP.
1.
Do dyspozycji nauczyciela
Razem w cyklu nauczania
Dziaty tematyczne
Klasa IV
Wybrane pojecia ekonomiczne
7.
1. Wybrane pojecia ekonomiczne
Potrzeby ludzkie. Produkcja, handel, konsumpcja. Produkcja i jej elementy.
Gospodarka rynkowa. Inflacja.
Wvmaaania: . scharakteryzowact istote i hierarchic potrzeb:
zroinicowact typy dzialalnosci ekonomicznej ludzi: produkcja, konsumpcja,
wymiana:
wyjasnic pojgcie potencjaiu produkcyjnego spoleczenstwa; . wyjasnic mechanizm funkcjonowania gospodarki rynkowej. . .
Orientacyjna liczba godzin -
6
2. Podstawy prawne gospodarki rynkowei w Polsce
Ustawa Prawo dzialalnosci gospodarczej. Kodeks sp6lek handlowych, lnne akiy
prawne. Cele i zasady prywatyzacji.
8. p i i t y ka ekologiczna i jej podstiwowe mechanizmy 22
i samorzqdu terytorialnego w ochronie srodowiska -. Proces inwestycyjny
22
27
Wvrnaqania: . wymienic podstawowe akty prawne dotyczqce dzialalnosci gospodarcrej
i scharakteryzowac ich zawarlosc:
wyrnienic ischarakteryzowac podstawowe typy podmiotow funkcjonujqcych
w gospodarce;
wyjasnic cele i zasady prywatyzacji przedsigbiorstw.
3. Funkcjonowanie pracownika w gospodarce rynkowej
Rynek pracy. Kodeks pracy, List motywacyjny. tyciorys. Rozmowy kwalifikacyjne.
Opodatkowanie dochodow pracownika. Rejestracja dzialainosci gospodarczej
Wvrnaqania:
zinterpretowac podstawowe zapisy Kodeksu Pracy, dotyczqce np. zasad
zawierania umow o pracg;
napisac iyciorys zawodowy; . napisac list motywacyjny;
zastosowac podstawowe zasady przeprowadzania rozmow kwalifikacyjnych:
wymienic podstawowe akty prawne dotyczqce opodatkowania dochodow,
sporzqdziC (na wybranym, rozbudowanym przykladzie, np. PIT-33) zeznanie
roczne.
. podac procedury rejestracji dzialalnosci gospodarczej, wymienic niezbgdne
czynnosci i przygotowac odpowiednie dokumenty.
4. Marketing. Biznes-plan
Pojgcie marketingu. Orientacja marketingowa. Cele marketingowe. Marketing
mix. Segmentacja rynku. Pozycjonowanie produktu. Cyki iycia produktu. Cena.
Rekiama. Kanaly dystrybucji. Strategie konkurencji. Badania rynku. Plan
rnarketingowy. Analiza SWOT.
Biznes-plan- pojgcie, cele i struktura. Przygotowanie biznes-planu dla konkretnego
przedsigwrigcia,
Wymaqania:
scharakteryzowaC podstawowe pojgcia z zakresu marketingu; . wykorzystat zdobytq wiedzg przy rozwiqzywaniu case'6w;
opracowac biznes-plan dla konkretnego, malego przedsigwzigcia gospodarczego.
5 . Podstawy prawne ochrony srodowiska w Polsce
rodl la prawa i hierarchia aktow prawnych. Konstytucja UP. Ustawa o ochronie
i ksztattowaniu Srodowiska Ustawa prawo wodne. Ustawa o odpadach. Prawo
geologiczne i gornicze. Ustawa o ochronie przyrody. Ustawa o lasach. lnne akty
prawne.
Wvmaqania:
. zinterpretowac podstawowe zapisy ustaw dotyczqcych ochrony Srodowiska
w Polsce.
6. Kompetencje poszczegolnych jednostek administracji w zakresie ochrony
Srodowiska
Ustawa o administracji rzqdowej wwojewhdztwie. Ustawy: o samorzqdzie
wojewodztwa. o samorzqdzie powiatowym i o samorzqdzie gminnym, lnne akty
prawne. Rola organizacji pozarzqdowych.
Wvmaqania: . okreslic podstawowe zasady podziaiu kompetencji pomiqdzy administracje
rzqdowq i sarnorzqdowq roinych szczebli.
7. Proces inwestycyjny.
Ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym. Ustawa prawo budowlane. Ustawa
o zamowieniach publicznych. lnne akty prawne.
Uczestnicy procesu inwestycyjnego. Studium wykonalnosci. Wybor projektanta
i wykonawcy - procedury przetargowe. Projektowanie. Zasady lokalizowania
inwestycji, warunki zabudowy i zagospodarowania terenu. Pozwolenie na budowe.
Uzgodnienia, decyzje ipozwoienia zzakresu ochrony Srodowiska. Oceny
oddziaiywania na Srodowisko. Prowadzenie budowy.
Wyrnaqania:
wymienik podstawowe akty prawne dotyczqce procesu inwestycyjnego dla
obiektow ochrony Srodowiska;
wymienic uczestnikow procesu inwestycyjnego, okreSliC zakres ich obowiqzkow; . wymienic i scharakteryzowaC podstawowe typy procedur przetargowych zgodnie
z ustawq o zamowieniach publicznych;
wymienic i scharakteryzowac poszczegoine etapy procesu inwestycyjnego:
8. Poiityka ekologiczna i jej podstawowe mechanizmy
Polityka ekoiogiczna. Mechanizmy administracyjne i ekonomiczne stosowane
w ochronie Srodowiska. Mechanizmy finansowania inwestycji ekologicznych: Srodki
wiasne inwestora, srodki ludnosci, dotacje rztjdowe, fundusze ekologiczne, kredyty
preferencyjne i komercyjne, ekokonwersja, udzialy kapitatowe, pomoc zagranicma.
Wvmaqania:
scharakteryzowac pojecie poiityki ekologicznej . wymienic i scharakteryzowac podstawowe mechanizmy administracyjne
i ekonomiczne stosowane w ochronie Srodowiska;
wymienii i scharakteryzowac irodla finansowania inwestycji proekologicznych;
dla przykiadowej komunalnej tub przemyslowej inwestycji proekoiogicznej.
zaproponowac moiliwe irodla finansowania, okresiii wady i zalety kaidego
z nich.
3. Uwagi o realizacji wraz z zaleceniami dotyczqcymi oceniania
W realizacji programu nauczania naleiy zwr6cic szczegoinq uwage na
umiejetnosc praktycznego wykorzystania zdobytej wiedzy, w przypadku czesci
ekonomicznej przedmiotu dotyczy to przede wszystkim przyszlego funkcjonowania
ucznia na rynku jako pracobiorcy oraz jako podmiotu gospodarczego. w odniesieniu
do czesci prawnej, naleiy poloiyc nacisk na uwarunkowania prawne wszeikiej
dzialalnosci gospodarczej oraz dzialah w zakresie ochrony Srodowiska.
Naleiy rozwijac wuczniach samodzieinoSc mysienia oraz u~niejetnosc
prezentacji posiadanej wiedzy, zarowno wformie pisemnej jak i ustnej. Naleiy
zwracat uwage na wyrobienie w uczniach umiejetnosci samodzielnego i krytycznego
korzystania r e irodel. Zaleca siq (w powitjzaniu z przedmiotem ,,Uiytkowanie
komputerow") wymaganie od uczniow szerokiego korzystania z pomocy komputera
przy: prezentacji prac (edytor tekstu), uzyskiwaniu informacji (internet) - zwiaszcza
w odniesieniu do aktow prawnych.
Reaiizacja procesu dydaktycznego powinna bye oceniana na bieitjco na
podstawie sprawdzania nabytych przez uczniow wiadomosci i umiejetnosci. Zaleca
sig szerokie stosowanie zadan dla ucznia wymagajqcych tworczego myslenia
idostosowania posiadanej wiedzy do konkretnego przypadku oraz zlecanie
rozwiqzywania zadan w grupie.
W przypadku niniejszego przedmiotu korzystanie z pomocy naukowych nie
jest istotne. Konieczne byioby jedynie dostarczenie uczniom peinych tekstow
omawianych aktbw prawnych oraz udostgpnienie stosownych drukow urzgdowych
(formularz zgioszenia do ewidencji, druk PIT, druki ZUS itp.).
4. Podstawowe srodki dydaktyczne
teksty akt6w prawnych; . foliogramy.
5. Literatura
[red. J, JendroSka i J. Jerzmanski] Prawo ochrony Srodowiska dla praktykow, Verlag
Dashofer 2000
[red. J. Zurek] Ochrona Srodowiska w Polsce. Informator o przepisach prawnych,
procedurach administracyjnych i instytucjach, IOS 2000,
Ochrona Srodowiska po retormie administracji publicznej. Poradnik dla
przedsiqbiorcy, Proeko 1999,
inwestycje komunalne w ochronie Srodowiska. Poradnik inwestora. CzeSC 1 --
Przygotowanie i prowadzenie inwestycji, Proeko 1995
Kleczek R. i in. Strategiczne planowanie marketingowe,
Kotler Ph. Marketing. Analiza, planowanie, wdraianie i kontrola,
Praca zbiorowa. Eiementarne zagadnienia ekonomii. PWN 2000
Prymon M. Strategia marketingowa
Westwood J. Plan marketingowy. Praktyczny przewodnik.
Prasa fachowa
Odpowiednie akty prawne: ustawy: rozporz3dzenia.
PRAKTYKA ZAWODOWA
1. Szczegotowe cele ksztatcenia
1) konfrontacja wiadomoSci teorelycznych zdobytych w trakcie nauki z ich
praktycznym zastosowaniem w dzialalnosci zawodowej,
2) zapoznanie uczniow z warunkami i charakterem pracy,
3) zapoznanie z podstawowymi zasadami dyscypliny pracy oraz warunkami
bezpieczenstwa i higieny pracy,
4) zapoznanie z gospodarkqodpadami, irodiamiich powstania i sposobami
unieszkodiiwiania,
5) zapoznanie z dokumentacjq ruchowq, eksploatacyjnq i remontowq oraz metodami
organizacyjnymi sluib ruchu.
6) zapoznanie z oddzialpManiem zakladu na srodowisko. irodlami zanieczyszczen i
sposobami ich ograniczenia,
7) zapoznanie z postqpowaniem zakladu w sytuacjach specjalnych zagroien
Srodowiska.
2. Materiat nauczania
Podzial materialu nauczania
~z ia ly tematyczne Orientacyjna liczba dni
Klasa Ill
k - ~ - l ~ i ~ w a d z e n i e do praktyki. Zapoznanie z
I / organizacjq zakladu pracy (przedsiqbiorstwa I oczyszczania miasta)
Prace eksploatacyjne w zakladzie unieszkodiiwiania riodpad6w -"
Podsumowanie praktyki
Klasa IV
Wprowadzenie do praktyki. Zapoznanie z
2
17
1
----
organizacjq i dziaiainosciq przedsigbiorstwa
wodociqgowo-kanalizacyjnego 2
Dzialy tematyczne
Klasa ill
Orientacyjna liczba dni
I / 5. -
1. Wprowadzenie do praktyki. Zapoznanie z organizacjq zaktadu pracy
(przedsiebiorstwa oczyszczania miasta)
Zapoznanie ze szczegolowym programem i harmonogramem praktyki oraz
sposobem jej reaiizacji. Przeszkolenie w zakresie bezpieczehstwa i higieny pracy.
Obowiqzki i uprawnienia praktykanta. Zapoznanie z dzialalnosci i strukturq
organizacyjna przedsiebiorstwa oczyszczania rniasta i zakresem prac w
poszczegolnych dzialach.
/ 5. 1 Prace przy eksploatacji urzqdzen i instalacji
2. Prace eksploatacyjne w zakladzie unieszkodliwiania odpadow
- Wvsypiska odoadow: rejestracja samochodow, rozladunek, plantowanie i
zageszczanie (spychaczem tub kompaktorem), przysypywanie warstwq izolacyjnq.
prace rekultywacyjne.
-- Kom~ostownia: zapoznanie z technologiq i urzqdzeniami do kompostowania,
obsiugq poszczegolnych wezlow technologicznych, waienie materialu, sporzqdzanie
bilansu materialowego kompostowni, ocena jakosci kompostu, dystrybucja
kompostu, obstuga wysypiska technologicznego.
-- Stacia zlewna: technologia stacji, obsluga urzqdzen technologicznych, mycie i
dezynfekcja, sprawozdawczosC stacji zlewnej.
-- Pobieranie probek odpadow i przeprowadzanie podstawowych anaiiz.
uzdatniania wody i oczyszczania sciekow.
Podsumowanie praktyki
3. Podsumowanie praktyki
Rozliczenie sig ucznia z zakiadern z pobranych materiatow. Sporzqdzenie
wnioskbw z odbytej praktyki.
17
1
Razem w cyklu nauczania 40 -
4. Wprowadzenlc do praktykl. Zapozna~ile z organlznc];t I dzialalnoSclq
przedsigbiorstwa wodociqgowo-kanalizacyjnego
Szczeg6lowy program praktyki. Przeszkoienie w zakresie bezpieczehstwa i higieny
pracy. Zapoznanie z procesami technologicznymi.
5. Prace przy eksploatacji urzqdzen i instalacji uzdatniania wody i
oczyszczania Sciekow
Obsluga urzqdzen i instalacji w czasie procesu technologicznego.
- uzdatnianie wody do picia i celow komunalnych (sedymentacja. filtracja.
koagulacja, dezynfekcja, odielazianie, odmanganianie),
- oczvszczanie sciekbw bytowo-gospodarczych I komunalnych metodami
mechanicznymi i biologicznymi,
- przerobka osad6w (komory do fermentacji, zgqszczanie osadow i ich
unieszkodliwianie).
- wvkonvwanie podstawowvch analiz wody i Sciekbw przcd i po zakohczeniu
procesu technologicznego.
6. Podsumowanie praktyki
Rozliczenie siq ucznia z zakiadem z pobranych materialow. Sporzqdzenie wnioskbw
z odbytej praktyki.
3. U w a g i d o real izacj i w r a z z za lecen iami do tyczqcymi ocen ian ia
Praktyka w kiasie Ill powinna odbywat siq w przedsigbiorstwie komunalnym
oczyszczania miasta. W pierwszym etapie praklyka ma polegab na zaznajomieniu
sig ucznia z calakszlaltem dzialan calego przedsigbiorstwa i jego dzialbw a nastepnie
na pracy w eksploatacji zaktadu w zakresie czynnoici dopuszczalnych dla mlodzieiy.
Uczeh zapoznaje sie z procesem lechnologicznym oraz urzqdzeniami i ich pracq w
zakresie gospodarki odpadami. Waine jest aby, uczeh zapoznal siq z calosciq
procesbw, miejscami powstawanla i gromadzenia odpadow oraz ich
unieszkodliwiania . Wskazane jest, aby uczeh pod nadzorem, wykonywal r6wnieF
pobranie pr6bek odpadow i wykonywal podstawowe badania - analizy.
Tornalykp praklyki zawdowoj w lochnikurn w klasio IV i w szkole policealnej sludium
w semestrze Ill nalezy ukierunko~C zgodnie z obranqspecjalizacjq.
ProgrRtn praklyki npr~rornljo szkoln wrnz 2 prandsighinrstw~n 7
uwzglgdnieniem specyfiki zakladu.
Praktyki powinny zakonczyC sig przedstawieniem przez ucznia ypelnionego
dzienniczka z opini* (ocenq) opiekuna praktyki oraz przedstawienia przez ucznia
pisemnegi) sprawozdania z wnioskami.