PROGRAM „WARTO PAMIĘTAĆ” 2010 Ewaluacja sprawozdawcza

Opracowanie Zofia Noworól

1. METODOLOGIA I ZAKRES EWALUACJI

CEL EWALUACJI

ZAKRES BADANIA

PYTANIA EWALUACYJNE

KRYTERIUM EWALUACJI

METODOLOGIA I MATERIAŁ BADAWCZY

2. KONCEPCJA I CELE PROGRAMU

KONCEPCJA PROGRAMU

CELE PROGRAMU

3. PODSUMOWANIE PROGRAMU

KOORDYNACJA PROGRAMU „WARTO PAMIĘTAĆ”

ZESPÓŁ REALIZATORSKI PROGRAMU „WARTO PAMIĘTAĆ”

KOMISJA PROJEKTOWA

WYBÓR PROJEKTÓW

PROJEKTY WYBRANE DO WSPÓŁREALIZACJI W EDYCJI 2010

PARTNERZY PROGRAMU „WARTO PAMIĘTAĆ”

PROMOCJA PROGRAMU „WARTO PAMIĘTAĆ”

BUDŻET PROGRAMU „WARTO PAMIĘTAĆ”

ZESTAWIENIE PRODUKTÓW PROGRAMU „WARTO PAMIĘTAĆ”

ODBIORCY PROGRAMU „WARTO PAMIĘTAĆ”

BARIERY ORGANIZACYJNE PODCZAS REALIZACJI II EDYCJI PROGRAMU, A OPINIE PARTNERÓW

4. ZGODNOŚĆ EFEKTÓW Z CELAMI PROGRAMU

SKUTECZNOŚĆ W WYMIARZE ILOŚCIOWYM

ZGODNOŚĆ DZIAŁAŃ Z CELAMI OGÓLNYMI I SZCZEGÓŁOWYMI PROGRAMU

RÓŻNORODNOŚĆ UPAMIĘTNIANYCH PROJEKTÓW

5. PODSUMOWANIE RAPORTU – WNIOSKI I REKOMENDACJE

WNIOSKI

REKOMENDACJE

1. METODOLOGIA I ZAKRES EWALUACJI

Cel ewaluacji

Niniejsza ewaluacja ma charakter sprawozdawczy. Jej celem jest podsumowanie drugiej edycji Programu tj. zestawienie najważniejszych informacji dotyczących Programu oraz ocena jego realizacji, w tym osiągniętych efektów.

Zakres badania

Przedmiotowy Przedmiotem analizy jest Program „Warto pamiętać”, w tym 15 projektów realizowanych w ramach Programu.

Czasowy Ewaluacja dotyczy całego procesu realizacji Programu „Warto pamiętać”, łącznie z etapem początkowym i okresem sprawozdawczym, a więc okresu od marca do grudnia 2010 roku.

Przestrzenny Zakres przestrzenny badania obejmuje całą Małopolskę, w szczególności wszystkie miejsca, w których realizowane były projekty wpisane w „Warto pamiętać”.

Pytania ewaluacyjne

1. Jak przebiegała realizacja Programu od strony organizacyjnej? Na jakie bariery organizacyjne natrafiono? Jak przebiegała współpraca z partnerami Programu?

2. Czy zostały osiągnięte zamierzone cele Programu? Czy, a jeśli tak – jakie niezamierzone efekty dodatkowe pojawiły się dzięki realizacji Programu?

3. Czy, a jeśli tak – w jaki sposób udało się utrzymać założoną na etapie planowania różnorodność upamiętnianych rocznic?

Kryterium ewaluacji

Ze względu na cel niniejszej ewaluacji oraz postawione pytania badawcze, jako kluczowe kryterium ewaluacyjne wybrano kryterium skuteczności, które pozwoliło odnieść rzeczywiste efekty Programu do zakładanych celów.

Metodologia i materiał badawczy

Ewaluacja została opracowana na podstawie analizy następujących dokumentów:

dokumentów Komisji Projektowej, Regulaminu Programu i jego załączników, formularzy projektów,

sprawozdań merytorycznych z realizacji projektów, notatek koordynatorki z okresu realizacji projektu oraz elektronicznej

korespondencji koordynatorki Programu z partnerami,

statystyki strony internetowej Programu, recenzji i relacji z realizacji przedsięwzięć w ramach Programu oraz innych

tekstów publikowanych na blogu www.wartopamietac.info,

opracowane przez Ewelinę Koc ilościowe zestawienie ech medialnych Programu i projektów współrealizowanych w jego ramach.

Dodatkowym materiałem, który został poddany analizie jakościowej są wyniki ankiety ewaluacyjnej skierowanej do partnerów – koordynatorek i koordynatorów projektów zrealizowanych w ramach Programu (w tym celu utworzono kwestionariusz ankiety, w którym partnerzy zostali poproszeni o ocenę Programu i warunków współpracy z MIK).

Poziom skuteczności realizacji Programu „Warto pamiętać” został określony w dwóch wymiarach:

o ilościowym, gdzie wskaźnikiem jest realizacja zaplanowanych projektów w należytej formie i powstanie produktów wszystkich realizowanych projektów,

o jakościowym, gdzie wskaźnikiem jest osiągnięcie realizowanych celów, w tym założonej na etapie planowania różnorodności upamiętnianych rocznic oraz pojawienie się niezakładanych pozytywnych efektów działań.

2. KONCEPCJA I CELE PROGRAMU

Koncepcja Programu

Program „Warto pamiętać” był realizowany dzięki inicjatywie Województwa Małopolskiego jako małopolska platforma współpracy wielu podmiotów kultury w celu realizacji projektów edukacyjnych, kulturalnych i artystycznych nawiązujących do historii i budujących jej współczesne znaczenie w obiegu kultury. Za koordynację działań objętych Programem odpowiadał Małopolski Instytut Kultury.

Projekty realizowane w edycji 2010 poświęcone były upamiętnieniu:

20. rocznicy powołania samorządu terytorialnego, 30. rocznicy powstania „Solidarności”, 50. rocznicy obrony Krzyża Nowohuckiego, 65. rocznicy wyzwolenia Krakowa spod okupacji niemieckiej, 70. rocznicy zbrodni katyńskiej, 100. rocznicy śmierci Marceliny Kulikowskiej, 100. rocznicy powstania lotnictwa w Małopolsce, 600. rocznicy bitwy pod Grunwaldem, obchodom Roku Jana Pawła II Wielkiego w Małopolsce.

Założeniem „Warto pamiętać” było stworzenie kompleksowego, a jednocześnie różnorodnego programu wydarzeń kulturalnych, działań promocyjnych oraz projektów z zakresu edukacji i animacji kulturalnej, które przyczynią się do upamiętnienia ważnych dla Małopolski rocznic wypadających w 2010 r. Podobnie jak w poprzedniej, pierwszej edycji, priorytetem była realizacja i promocja obchodów nowatorskich dzięki twórczym i ciekawym formom upamiętnienia, ale też takich, które jednocześnie formułują spójny komunikat na zewnątrz. Podobnie jak w roku poprzednim Małopolski Instytut Kultury realizował w ramach Programu następujące zadania:

koordynacja Programu, wybór, współrealizacja i wsparcie finansowe projektów wybranych do

realizacji w ramach Programu, promocja Programu i projektów,

prowadzenie bloga Programu www.wartopamietac.info, realizacja quizów i sond nawiązujących do upamiętnianych rocznic, rozliczenie wydatkowanych środków.

Cele Programu

Cele ogólne, dotyczące Programu „Warto pamiętać”:

1. Współdziałanie mieszkańców Małopolski w oparciu o pamięć i historię

2. Budowanie nowoczesnych postaw patriotycznych 3. Integracja pokoleń i tworzenie warunków dla dialogu między pokoleniami

o różnym doświadczeniu historycznym 4. Budowanie znaczeń Małopolski jako regionu w przestrzeni europejskiej

w wymiarze dziedzictwa historycznego 5. Wspomaganie działalności badawczej i naukowej w obszarze dziedzictwa

historycznego związanego z ww. rocznicami Cele szczegółowe, dotyczące rocznic 2010:

1. Uczczenie pamięci ofiar zbrodni katyńskiej oraz upowszechnianie historii (1939-1945) Europy Wschodniej ze szczególnym uwzględnieniem obszaru byłych polskich Kresów

2. Upowszechnianie dorobku Jana Pawła II, w szczególności jego działalności na polu sztuki i kultury, jak również promocja dziedzictwa przyrodniczego Małopolski w kontekście jego związków z postacią Karola Wojtyły

3. Promocja dziedzictwa ruchu społecznego Solidarność. Ukazanie jego znaczenia jako wolnej przestrzeni kulturotwórczej w latach 1980-1989

4. Kreowanie i animacja debaty publicznej o roli samorządu w budowaniu siły regionu i odtwarzaniu lokalnych społeczności

5. Promocja Małopolski jako regionu historycznego o bogatym dziedzictwie średniowiecznym

6. Ukazanie Nowej Huty w kontekście tworzenia się i organizowania społeczności nowohuckiej w latach 1949-1989

3. PODSUMOWANIE PROGRAMU

Koordynacja Programu „Warto pamiętać”

Koordynatorem Programu „Warto pamiętać” był Małopolski Instytut Kultury, którego działania polegały na:

ogłoszeniu naboru i wyborze współrealizowanych projektów, współpracy z 15 małopolskimi partnerami realizującymi własne projekty,

informowaniu (na stronie internetowej oraz w formie materiałów promocyjnych) o wydarzeniach rocznicowych z terenu województwa małopolskiego, realizowanych w ramach Programu.

Zespół realizatorski Programu „Warto pamiętać”:

Zofia Noworól – koordynatorka Programu Aleksandra Miernik – autorka quizów i sond publikowanych na blogu Agnieszka Urbanowska (wolontariuszka) – pisanie publikowanych na blogu relacji z wydarzeń Agnieszka Julia Dudek (wolontariuszka) – pisanie i publikowanie na blogu relacji z wydarzeń Piotr Knaś – przygotowanie koncepcji oraz dokumentów programowych drugiej edycji, wsparcie merytoryczne koordynatorki na różnych etapach realizacji programu Jakub Woynarowski – graficzne opracowanie materiałów promocyjnych programu Ewa Ślusarczyk i Agnieszka Szewczyk – korekta tekstów

Komisja Projektowa

Komisja Projektowa powstała zgodnie z zarządzeniem nr 9/2010 Dyrektora Małopolskiego Instytutu Kultury z dnia 23 kwietnia 2010 r. w sprawie powołania Komisji Projektowej do formalnej i merytorycznej oceny projektów w ramach Programu „Warto pamiętać”. Zgodnie z zarządzeniem w skład Komisji Projektowej weszli pracownicy i współpracowniczki Małopolskiego Instytutu Kultury:

Przewodniczący – Piotr Knaś,

Członkini – Anna Miodyńska, Członkini – Małgorzata Sternal, Sekretarka – Zofia Noworól.

Obserwatorką prac Komisji Projektowej była Joanna Orlik – Dyrektor Małopolskiego Instytutu Kultury. Komisja oceniała projekty zgodnie z zasadami przyjętymi w Regulaminie Programu (punkt IV. Kryteria oceny projektu), który jest załącznikiem do wspomnianego zarządzenia. W ramach prac komisji podjęto decyzję o realizacji projektów oraz przyznano kwoty na ich dofinansowanie.

Wybór projektów

Z nadesłanych 44 propozycji projektów wyłoniono te, które spełniały określone kryteria formalne oraz były najlepiej dopasowane do przyjętych kryteriów merytorycznych (za każde kryterium można było otrzymać maksymalnie 15 punktów):

1. Trafność – na ile cele projektu odpowiadają celom Programu. 2. Użyteczność – przydatność projektu dla społeczności Małopolski. 3. Skuteczność – na ile zaproponowane działania gwarantują osiągnięcie

założonych celów projektu. 4. Nowatorskość – na ile projekt jest nową bądź innowacyjną propozycją

kulturalną, edukacyjną, artystyczną. 5. Partnerstwo – liczba i rola partnerów w projekcie. 6. Budżet projektu – adekwatność kwot do zaplanowanych działań,

spójność z harmonogramem i opisem działań w projekcie.

Projekty wybrane do współrealizacji w edycji 2010

Reporterka, pedagożka, emancypantka – 100. rocznica śmierci

Marceliny Kulikowskiej

Celem projektu było przypomnienie postaci Marceliny Kulikowskiej – jednej

z pierwszych Polek z wyższym wykształceniem, działaczki towarzystw oświatowych,

poetki, jednej z pierwszych Polek reporterek, emancypantki walczącej o prawa

polityczne kobiet w Galicji.

W ramach projektu Fundacja Przestrzeń Kobiet zorganizowała wieczornicę

poświęconą pamięci Marceliny Kulikowskiej, cykl spotkań międzypokoleniowych

w Czytelni dla Kobiet, warsztaty reporterskie i herstoryczne oraz dwie wycieczki po

Krakowie (poświęcone osobie Marceliny Kulikowskiej oraz pionierskiej roli miasta

w edukacji kobiet).

W ramach projektu powstała publikacja pod red. Ewy Furgał Śladami Marceliny

Kulikowskiej. Małopolska w reportażach.

Epitafia Katyńskie – Aleksander Ślączka

Celem projektu było wyprodukowanie miniatury filmowej upamiętniającej jedną

z ofiar zbrodni katyńskiej kpt. sł. zdr. rez. Aleksandra Ślączkę. Kapitan był związany

z Krakowem, tu ukończył studia medyczne, po czym został docentem i pracownikiem

Uniwersytetu Jagiellońskiego. W czasie I wojny światowej Ślączka był żołnierzem

Armii Hallera, później uczestnikiem wojny polsko-bolszewickiej.

Miniatura filmowa jest elementem 38-odcinkowego cyklu Epitafia Katyńskie,

przybliżającego prywatne losy zamordowanych w 1940 r. polskich obywateli. Sam

cykl zaś ma na celu przywrócenie pamięci o zamordowanych.

Współpracę w tym zakresie podjęło Stowarzyszenie Maj 77 razem z Media Kontakt.

Na tropie Solidarności Podbeskidzia – Andrychów – pamiętamy!

Celem projektu było upamiętnienie andrychowskich losów Solidarności. W ramach

projektu zostały zorganizowane różnorodne działania edukacyjne i animacyjne:

warsztaty dziennikarskie, warsztaty drukarskie, praca z historią mówioną oraz

zbieranie materiałów archiwalnych. Powstał też tygodnik multimedialny poświęcony

Solidarności, prezentowany przez miesiąc w witrynie księgarni przy Rynku

w Andrychowie. Drugim ważnym produktem jest opracowana w ramach projektu

ścieżka „Solidarni w Andrychowie”.

Uczestnikami projektu byli głównie uczniowie andrychowskiego Liceum

Ogólnokształcącego – organizatora projektu.

Samorządna Gmina Brzeszcze 1990-2010 – w stronę interaktywnego

rozwoju

Projekt miał na celu zbadanie świadomości mieszkańców Brzeszcz w kwestii roli

samorządu terytorialnego w rozwoju gminy, zidentyfikowanie miejsc – symboli

przeobrażeń 20 lat wolnej Polski oraz upowszechnianie informacji na temat działania

samorządu terytorialnego.

W ramach projektu Ośrodek Kultury Brzeszcze przeprowadził badania ankietowe,

których wyniki były rozpowszechniane przy pomocy Internetu

(www.samorzadne.brzeszcze.pl), prasy lokalnej oraz zakupionych specjalnie tablic

informacyjnych – gablot, które mają stać się platformą wymiany informacji

o działaniach samorządu, organizacji pozarządowych i mieszkańców niezrzeszonych.

XX-lecie Samorządu Terytorialnego w Małopolsce

W ramach projektu w sali obrad Urzędu Miasta Krakowa zorganizowano konferencję

„XX-lecie Samorządu Terytorialnego w Małopolsce”, skierowaną do przedstawicieli

jednostek samorządu terytorialnego, środowisk naukowych oraz młodzieży.

Organizator projektu, Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski, planował wydanie

materiałów pokonferencyjnych w kwartalniku „Wspólnota Małopolska”, co ostatecznie

nie zostało zrealizowane.

Drugi moduł projektu miał charakter edukacyjny i odbywał się we współpracy

z portalem historia.org.pl. Przewidziano w nim stworzenie na wspomnianym portalu

działu poświęconego historii samorządności ostatnich 20 lat oraz organizację

konkursów wiedzy o samorządzie terytorialnym, czego nie udało się w pełni

zrealizować.

Bal u Pana Boga

W celu upamiętnienia 30. rocznicy powstania Solidarności Stowarzyszenie ROZSTAJE

– u zbiegu kultur i tradycji zorganizowało cykl koncertów Joanny Słowińskiej

i Jarosława Bestera. Koncerty odbywały się w ważnych centrach kulturalnych

Małopolski: Krakowie, Nowym Sączu, Tarnowie i Zakopanem. W ramach projektu

wydano również okolicznościową płytę CD. W repertuarze pojawiły się nowe

opracowania pieśni Jacka Kaczmarskiego, poezji Stanisława Wyspiańskiego z muzyką

Zygmunta Koniecznego i inne.

Nie oddamy ideałów Sierpnia

Celem projektu było przywrócenie historycznej tablicy „Nie oddamy Sierpnia”,

upamiętniającej powstanie i rolę Solidarności w historii Polski i Małopolski.

Wydarzenie było elementem programu „Dnia z Solidarnością w Krakowie”. Ze

względu na trudne warunki atmosferyczne, NSZZ „Solidarność” Region Małopolska

zrezygnował z założonej w projekcie formy happeningu.

W ramach projektu przygotowana została pokazana na Rynku Głównym w Krakowie

plenerowa wystawa fotografii opatrzonych dwujęzycznym komentarzem wraz

z katalogiem.

Oblicza wolności. Kontrapunkt dla PRL-owskiej rzeczywistości

W ramach projektu powstał film dokumentalny Przewroty cdn…, opowiadający dzieje

pomnika 12 pp, będącego wadowickim symbolem niepodległości, od jego odsłonięcia

w 1928 r. do czasów współczesnych. W ramach projektu Wadowickie Centrum

Kultury zorganizowało też Dzień Kontrkultury lat 80. oraz dwie wystawy nawiązujące

do historii Solidarności: plenerową pokazaną na placu Solidarności oraz poświęconą

lokalnemu ruchowi sprzed 30 lat (we współpracy z Wadowicką Biblioteką Publiczną).

Sierpień 1980, Sierpień 2010

Celem projektu było wyprodukowanie widowiska teatralnego nawiązującego do

upamiętnianej 30. rocznicy powstania Solidarności. Spektakl pokazano

w 5 małopolskich miejscowościach: Krakowie, Nowym Sączu, Tarnowie, Wadowicach

i Szczurowej.

Równocześnie na ulicach tych miast prowadzono akcję uliczną „Pocztówka

z przesłaniem”, której niestety organizatorzy (m.in. NSZZ „Solidarność” Region

Małopolska) nie uwiecznili na fotografiach.

Jan Paweł II Wielki. Dziedzictwo i Pamięć

W celu upamiętnienia osoby Jana Pawła II oraz przypomnienia jego związków

z przyrodą i uwielbienia dla małopolskiego krajobrazu, Samorządowe Centrum

Edukacji w Tarnowie zorganizowało konferencję popularnonaukową pt. „Jan Paweł II

Wielki. Dziedzictwo i Pamięć”. Konferencja była adresowana do nauczycieli,

wychowawców, studentów oraz uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Dla tych

ostatnich przeprowadzono konkurs wiedzy o życiu i nauczaniu Jana Pawła II. Projekt

zwieńczono wydawnictwem pokonferencyjnym.

Marzenie o wolności. Kraków ‘45

Celem projektu było uczczenie 65. rocznicy wyzwolenia Krakowa spod okupacji

niemieckiej poprzez zgromadzenie, zarchiwizowanie i udostępnienie na podstronie

internetowej Muzeum PRL www.swiadkowieprl.pl materiałów archiwalnych oraz

relacji wideo z wywiadów ze świadkami wyzwolenia Krakowa.

Na zakończenie projektu w krakowskim Empiku przeprowadzono debatę historyczną

z cyklu „Śniadanie z historią”, w której udział wzięli uczestnicy projektu, eksperci

i mieszkańcy Krakowa.

Dziennikarze Historii – 50. rocznica obrony Krzyża Nowohuckiego

W ramach projektu skierowanego do uczniów nowohuckich szkół średnich

przygotowanych zostało kilka „kampanii medialnych” opowiadających o wydarzeniach

historycznych, miejscach pamięci i postaciach związanych z dramatyczną historią

obrony krzyża nowohuckiego.

Projekt miał zachęcić młodzież do poznawania historii lokalnej oraz próby wcielenia

się w rolę dziennikarza.

Młodzi Małopolanie Rozmawiają. Konkurs debat oksfordzkich dla

uczniów szkół ponadgimnazjalnych

W ramach projektu Federacji Regionalnych Związków Gmin i Powiatów RP

przeprowadzono 7 konkursowych debat oksfordzkich z udziałem uprzednio

przeszkolonej młodzieży oraz zrealizowano warsztaty merytoryczne na temat

samorządu terytorialnego i zasad prowadzenia debaty oksfordzkiej.

Projekt uzupełniła elektronicznie dystrybuowana broszura informacyjno-edukacyjna

oraz strona internetowa poświęcona debatom www.malopolskadebata.pl.

Stulecie Małopolskiego Lotnictwa

Celem projektu było utworzenie interaktywnego bloga na portalu społecznościowym

Facebook poświęconego stuletniej historii małopolskiego lotnictwa i jego roli

w rozwoju lotnictwa w Polsce oraz przybliżeniu ważnych postaci z historii lotnictwa.

Obok tego w ramach projektu Fundacja Nawigator przygotowała komiks

opowiadający o losach małopolskiego lotnictwa, prowadziła konkursy i quizy

poświęcone tematyce lotniczej. Ukoronowaniem projektu był bal lotnika, który odbył

się w nowym budynku Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie.

Geneza Małopolski Obywatelskiej

W ramach projektu zebrano dokumentację historyczną ilustrującą początki ruchu

obywatelskiego i samorządowego w Małopolsce oraz opublikowano ją na specjalnie

uruchomionej stronie internetowej www.mko1989.info. Działania Fundacji Centrum

Dokumentacji Czynu Niepodległościowego nastawione były na upowszechnienie

i promowanie lokalnego oraz regionalnego dziedzictwa ruchu Solidarność, ukazanie

jego historii i podkreślenie roli samorządu lokalnego w odtwarzaniu lokalnych

społeczności Małopolski.

Wszystkie projekty mają swoje podstrony na portalu www.wartopamietac.info,

którego interaktywność umożliwia komunikację pomiędzy wszystkimi partnerami,

a zainteresowanym umożliwia wyrażanie opinii na tematy poruszane w postach.

Strona ma formę bloga (strumienia postów dotyczących 15 projektów), dzięki czemu

na bieżąco informowała (w formie zapowiedzi, relacji z przebiegu i podsumowań)

o realizowanych w danym momencie wydarzeniach Programowych.

Partnerzy Programu „Warto pamiętać”

Federacja Związków Gmin i Powiatów RP Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego Fundacja Przestrzeń Kobiet L.O. im. Marii Skłodowskiej-Curie w Andrychowie Muzeum PRL-u (Muzeum Historii Polski w Warszawie)

Fundacja Nawigator Ośrodek Kultury Brzeszcze Ośrodek Kultury im. Cypriana Kamila Norwida Region Małopolski NSZZ „Solidarność” ROZSTAJE – u zbiegu kultur i tradycji. Stowarzyszenie

Samorządowe Centrum Edukacji w Tarnowie

Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski Stowarzyszenie Maj 77 Wadowickie Centrum Kultury im. M. Wadowity

Promocja Programu „Warto pamiętać”

Promocja Programu odbywała się głównie w przestrzeni Internetu (na stronach: Programu www.wartopamietac.info, MIK, Wrota Małopolski, Kultura Małopolski). Wszystkie posty publikowane na www.wartopamietac.info były automatycznie publikowane na stronie MIK na portalu społecznościowym Facebook, co istotnie zwiększało zasięg informowania o Programie. Promocja prowadzona była również poprzez Newsletter MIK. W celu promocji idei Programu, powstał specjalnie zaprojektowany dla edycji 2010 plakat (572 szt. w dwóch formatach: B1 i B2), nawiązujący do estetyki poprzedniej edycji. Był on rozwieszany w miejscach, w których odbywały się wydarzenia wpisane w Program. Innym jeszcze narzędziem nieinternetowym było rozdawanie w trakcie wydarzeń przypinek (nakład 10 tysięcy szt.) z grafiką Programu i adresem strony internetowej na odwrocie. Materiały te zostały bardzo pozytywnie ocenione i przyjęte przez partnerów. Zgodnie z zapisami umowy, wszyscy partnerzy byli zobowiązani do komunikowania o Programie na własnych drukach promocyjnych i na stronach internetowych. Dodatkową formą promocji, wykorzystującą bardziej innowacyjne techniki, miało być cykliczne rozsyłanie quizów i sond dotyczących obchodzonych w danym okresie rocznic przy pomocy profilu Małopolskiego Instytutu Kultury na portalu Facebook. Pomysł zasadzał się na dwóch przekonaniach:

quiz i sonda to takie formy komunikacji z odbiorcami Programu, które włączają ich i angażują w refleksję na temat rocznic i ich współczesnego znaczenia,

zarówno quiz jak i sonda funkcjonujące na Facebooku mają duży zasięg ze względu na specyfikę rozpowszechniania treści na tym portalu.

Na etapie realizacji natrafiono na barierę polegającą na tym, że oprawa quizów na portalu Facebook dalece odbiegała, nie tylko jeśli chodzi o formę estetyczną, ale też ze względu na pokazane kontekstowo treści (np. inne quizy o bardzo różnej tematyce), od powagi zadawanych przez MIK w quizach i sondach pytań. W związku z tym postanowiono tworzyć quizy poprzez specjalne narzędzia na stronie Programu i promować je na Facebooku. Obniżyło to niestety zasięg oddziaływania. Jak wynika z przygotowanego przez Ewelinę Koc zestawienia ech medialnych Programu, w okresie do końca grudnia 2010 roku na temat Programu i realizowanych w jego ramach projektów ukazało się ok. 110 publikacji w mediach tradycyjnych i elektronicznych, z czego:

ok. 25 publikacji w prasie, w tym w prasie codziennej oraz lokalnych periodykach,

ok. 4 materiały radiowe i telewizyjne, ponad 80 odniesień w mediach elektronicznych.

Budżet Programu „Warto pamiętać”

Samorząd Województwa Małopolskiego przeznaczył kwotę 480 000 PLN na realizację całego Programu, w tym wsparcie finansowe dla partnerów Programu „Warto pamiętać” i moduł Programu Małopolskie Posiłki (pominięty w niniejszym opracowaniu; kwota dofinansowania 180 000 PLN). Planowana kwota dofinansowania na realizację projektów wyniosła 241 500 PLN, pozostałe środki (łącznie 58 500 PLN) zostały przeznaczone na obsługę Programu. Kwoty te nieznacznie się zmieniły w wyniku naliczenia dwóm partnerom kar umownych za nienależyte wykonanie umowy (łącznie kwota obu kar wyniosła 4 125 PLN). Kwota przeznaczona na realizację projektów wyniosła ostatecznie 237 375 PLN. Różnica pokryła dodatkowe koszty administracyjne Programu.

Zestawienie produktów Programu „Warto pamiętać”

W ramach drugiej edycji Programu kontynuowano prowadzenie strony internetowej Programu www.wartopamietac.info. Na stronie na bieżąco informowano na temat wydarzeń odbywających się w ramach 15 projektów oraz publikowano quizy i sondy (łącznie 14) dotyczące obchodzonych rocznic. Szczegółowe zestawienie statystyk strony internetowej Programu zawiera Tabela 1. Zestawienie danych dot. strony internetowej (bloga) Programu „Warto pamiętać” 2010.

Tabela 1. Zestawienie danych dot. strony internetowej (bloga) Programu „Warto pamiętać” 2010

Kategoria Liczba

Liczba postów na www.wartopamietac.info* w tym quizów i sond

140 14

Liczba odwiedzin strony www.wartopamietac.info* 30 780

Bezwzględna liczba niepowtarzalnych użytkowników strony www.wartopamietac.info*

23 946

Liczba odsłon strony www.wartopamietac.info* 53 325

Liczba serwisów społecznościowych**, używanych do komunikowania o Programie „Warto pamiętać” 2010

4

* dane na koniec grudnia 2010 r. ** Facebook, Flickr, YouTube, SlideShare Źródło: Sprawozdania z realizacji projektów, statystyki strony internetowej www.wartopamietac.info Na stronie internetowej Programu w 2010 roku opublikowano łącznie 140 wpisów. W bazie materiałów graficznych Małopolskiego Instytutu Kultury na stronie www.flickr.com/photos/mik_krakow/ powstała galeria fotografii z wydarzeń i grafik 15 projektów realizowanych w drugiej edycji Programu. Wszystkie komunikaty umieszczane na stronie www.wartopamietac.info automatycznie były embedowane na stronę MIK na portalu społecznościowym Facebook (www.facebook.com/mik.krk). Jako narzędzi podnoszących jakość strony www.wartopamietac.info oraz pomagających w atrakcyjnym dla odbiorcy jej prowadzeniu, korzystano również z

serwisów społecznościowych YouTube (www.youtube.com) oraz SlideShare (www.slideshare.net). W 2010 roku strona www.wartopamietac.info miała 53 325 odsłony. Została odwiedzona łącznie 30 780 razy, przy czym bezwzględna liczba niepowtarzalnych użytkowników strony wyniosła 23 946. Posty były zamieszczane na stronie na bieżąco. Pracowniczka i wolontariuszki MIK starały się brać udział w większości wydarzeń, co umożliwiało relacjonowanie i komentowanie projektów partnerskich MIK oraz monitorowanie ich przebiegu. Szczegółowe informacje na temat produktów – liczbę w danej kategorii przedstawia Tabela 2. Ilościowe zestawienie produktów wszystkich 15 projektów.

Tabela 2. Ilościowe zestawienie produktów wszystkich 15 projektów w podziale na kategorie

Lp. Produkty powstałe w ramach projektów Liczba Wydarzenia kulturalne

1. Koncerty 4

2. Spotkania okolicznościowe/ konferencje itp. 21

3. Wycieczki/ spacery (w tym edukacyjne) 7

4. Imprezy plenerowe 13

5. Wystawy (w tym wystawy plenerowe) 5

Wydawnictwa tradycyjne

6. Płyty CD z muzyką 1

7. Książki i inne wydawnictwa 3

8. Druki inne (informacyjne, foldery, artykuły, pocztówki itp.; bez druków promocyjnych)

20

Strony internetowe i multimedia

9. Nowe strony/ podstrony internetowe 5

10. Filmy (różne kategorie) 2

11. Prezentacje multimedialne 6

12. Spoty reklamujące projekty 2

Działania sprawdzające/ przynoszące wiedzę

13. Konkursy/ quizy dla młodzieży (w tym internetowe) 32

14. Szkolenia/ warsztaty edukacyjne itp. 31

15. Druki edukacyjne 1

Inne

16. Nowe produkty edukacyjne 1

17. Badania/ nowo powstałe archiwa 4

SUMA PRODUKTÓW 158

Źródło: Sprawozdania z realizacji projektów W ramach Programu powstało łącznie 158 produktów o bardzo różnorodnym charakterze. Najwięcej wydarzeń zorganizowanych w Programie miało charakter spotkań okolicznościowych, zbiorowych wydarzeń kulturalnych, konferencji itp. (łącznie 21), obok nich liczną grupę stanowiły imprezy plenerowe (13). Szczególnie warte uwagi były debaty oksfordzkie w ramach projektu „Młodzi Małopolanie Rozmawiają”, Wieczornica w 100. rocznicę śmierci Marceliny Kulikowskiej oraz spotkania w Czytelni dla Kobiet imienia Kulikowskiej, spotkanie finałowe projektu

„Marzenie o wolności. Kraków ‘45”, Dzień Kontrkultury lat 80. w Wadowicach i inne. Zostało zorganizowanych również 7 wycieczek i spacerów (w tym edukacyjnych), co jest stosunkowo nowatorskim działaniem upamiętniającym, z czym wiąże się również powstanie spacerownika „Solidarni w Andrychowie”, zakwalifikowanego w niniejszym opracowaniu jako nowy produkt edukacyjny. Liczną grupę produktów stanowiły wydawnictwa tradycyjne, a wśród nich 2 książki (m.in. „Śladami Marceliny Kulikowskiej. Małopolska w reportażach” pod redakcją Ewy Furgał), katalog wystawy „Nie oddamy Sierpnia”, kilka artykułów, folderów i kompletów kart pocztowych. Ważnym produktem była płyta Joanny Słowińskiej i Jarosława Bestera „Bal u Pana Boga”, wydana w okresie koncertowania artystów w Małopolsce. W ramach edycji 2010 powstało 5 nowych stron lub podstron internetowych, z czego dwie mają równocześnie charakter udostępnionego publicznie archiwum (zob. swiadkowieprl.pl, www.mko1989.info). Tym samym fakt ich powstania zapoczątkował funkcjonowanie uzupełnianych o kolejne materiały archiwów. Obok tego powstały 2 filmy: jeden z cyklu „Epitafia katyńskie”, drugi poświęcony historii wadowickiego pomnika 12 pp („Przewroty cdn…”), wyprodukowany przez Wadowickie Centrum Kultury. Wśród produktów Programu znalazło się wiele działań nastawionych na upowszechnianie wiedzy o upamiętnianych osobach i wydarzeniach, zorganizowane przez Fundację Przestrzeń Kobiet warsztaty dziennikarskie i herstoryczne, stosunkowo popularne w regionie warsztaty drukarskie oraz liczne konkursy sprawdzające wiedzę dotyczącą: osoby Jana Pawła II, historii i funkcjonowania samorządu terytorialnego, lotnictwa w Małopolsce i in.

Odbiorcy Programu „Warto pamiętać”

Liczba odbiorców projektów należących do Programu „Warto pamiętać” wyniosła nie mniej niż 247 866 osób, przy czym na liczbę tę składają się również szacunki dot. liczby odbiorców wystaw plenerowych oraz odbiorców miniatury filmowej „Epitafia Katyńskie – Aleksander Ślączka” (wyświetlanej w sieci kin studyjnych oraz multipleksach Multikino i Silverscreen w całej Polsce oraz na kanale cyklu na YouTube – estymowana liczba odbiorców: 150 622 osób), co istotnie podnosi ogólną liczbę odbiorców. Powyższe dane nie zawierają statystyk strony Programu. Do odbiorców należy doliczyć też 23 946 niepowtarzalnych użytkowników strony www.wartopamietac.info.

Bariery organizacyjne podczas realizacji II edycji Programu, a opinie partnerów

Podsumowując Program, warto wskazać na problemy, na które zespół natrafił w trakcie realizacji oraz błędy zespołu. Problemy te występowały na różnych etapach realizacji:

I. etap naboru wniosków do Programu i dostosowania projektów do ograniczonego budżetu przyznanego na jego realizację,

II. etap realizacji projektów, III. etap sprawozdawczy.

Wypunktowane poniżej problemy i błędy zostały przypisane wymienionym etapom. 1. Niewystarczające zasoby ludzkie do pracy na I i III etapie prac, szczególnie

do: a. konstruowania umów po dopasowaniu wybranych projektów do

proponowanego budżetu (deficyt kompetencji z zakresu tworzenia umów w zespole),

b. sprawdzania sprawozdań z realizacji projektów, zwłaszcza w sytuacji, gdy równocześnie prowadzona jest procedura naliczania kar umownych.

Współpraca dodatkowej osoby posiadającej kompetencje z zakresu tworzenia dokumentów i zajmującej się sprawami organizacyjnymi w tych kluczowych momentach pomogłaby przeprowadzić proces szybciej i skuteczniej.

2. Konstrukcja umowy, która sprawdziła się podczas edycji w 2009 roku, przy trudnościach z egzekwowaniem od partnerów zobowiązań, jakie pojawiły się w 2010 roku, okazała się problematyczna. Utrudniała bowiem naliczanie kar umownych. Zawarte w niej zapisy zobowiązują partnerów do:

a. realizacji projektu z najwyższą starannością, b. informowania MIK (pisemnie i w formie fotografii) o przebiegu realizacji

wydarzeń, co umożliwia zespołowi prowadzenie programowego bloga, oraz komunikowania o Programie w przyjętej zgodnie z koncepcją formie.

O ile zapisy umowy pozwalały na naliczenie kar umownych, gdy udowodni się nienależyte wykonanie bądź niewykonanie zadania (pkt. a), umowa wprost nie umożliwia naliczenia kar umownych w sytuacji braku określonego umową informowania MIK o przebiegu projektu. Miało to znaczący wpływ na wysokość kary naliczonej jednemu z partnerów. Problem pojawił się na III etapie.

3. Błędy literowe w formularzu projektu (brak właściwej kolejności podpunktów w dokumentach projektowych), odczuwane głównie na I etapie.

4. Brak wyraźnego wyróżnienia w formularzach (np. w stopce) informacji nt. edycji, co spowodowało, że partnerzy (zwłaszcza współpracownicy z pierwszej edycji) wypełniali czasem nieaktualne formularze z edycji 2009, co było utrudnieniem na I i III etapie.

5. Zapisy załącznika nr 3 „Zasady dot. stosowania logotypów” nieprecyzyjnie określają sposób używania logotypu Programu ze względu na jego pionowe ułożenie na różnego rodzaju drukach. W załączniku brakuje instrukcji używania logotypu na stronach internetowych, co rodziło sporo problemów na etapie realizacji projektów (II etap).

6. Przesłanie ankiet ewaluacyjnych do partnerów dopiero po akceptacji sprawozdań i przyjęciu faktur/rachunków za projekty. W wyniku tego, pomimo, że wśród zapisów umowy partnerskiej znalazło się zobowiązanie do wzięcia udziału w ewaluacji Programu, nie otrzymano odpowiedzi od trzech partnerów (etap III).

7. Z powodów wymienionych powyżej, plan promowania idei Programu (etap II) poprzez quizy i sondy na Facebooku musiał zostać dostosowany do istniejących warunków. Przyjęte narzędzia do tworzenia quizów na stronie (w systemie Wordpress) dawały większe możliwości, jeśli chodzi o ich rodzaje

(charakter i sposoby formułowania pytań). Niemniej rezygnacja z używania narzędzi facebookowych istotnie obniżyła liczbę adresatów, co negatywnie wpłynęło na oczekiwane rezultaty promocyjne.

Z zestawienia tego wynika, że nieznaczna większość problemów pojawiła się na III etapie i wynikała ze stosunkowo nieistotnych zaniedbań. Za ważne problemy uznaje się niewystarczającą liczbę członków zespołu na I i III etapie, nieprecyzyjne sformułowania w treści umowy, które nie pozwoliły w pełni egzekwować zobowiązań oraz zbyt późne przesłanie ankiety ewaluacyjnej do partnerów. By poznać opinie partnerów na temat współpracy z MIK na wszystkich etapach współpracy, sformułowano stosowne pytania w ankiecie ewaluacyjnej. Z badania wynika, że partnerzy MIK byli ogólnie zadowoleni bądź bardzo zadowoleni ze współpracy z MIK w wymiarze komunikowania się przy prowadzeniu projektu. Dla opisu jakości współpracy i komunikacji z MIK używają następujących sformułowań: skuteczne, rzeczowe, dyscyplinujące, bez zastrzeżeń, perfekcyjnie, w przyjaznej atmosferze, bez zarzutu, pomocne, profesjonalny, otwarty i życzliwy. Dobrze oceniali również przejrzystość dokumentów programowych (jako: klarownych, czytelnych, mało skomplikowanych, łatwych do uzupełnienia itp.; wskazywano też na to, że formularze projektu i sprawozdania były spójne, co istotnie ułatwiało zakończenie procesu sprawozdawczego) oraz prostotę i przejrzystość procedur regulujących współpracę. Czterech partnerów przedstawiło następujące zastrzeżenia:

uciążliwość regularnego przesyłania informacji o aktualnych pracach w wypadku projektu, który przez kilka miesięcy miał charakter jednostajnej pracy badawczej, zbierania materiałów itp., bez szczególnych wydarzeń;

krótki okres na przygotowanie sprawozdania (zaledwie cztery dni od zakończenia projektu – w wypadku projektów, które kończyły się z ostatnim dniem działania Programu);

trochę za bardzo rozbudowany formularz sprawozdania, co przysparzało problemów w jego wypełnieniu;

kłopoty wynikające z niejasności wytycznych dot. stosowania logotypów.

4. ZGODNOŚĆ EFEKTÓW Z CELAMI PROGRAMU

Jak wspomniano w opisie metodologii ewaluacji, skuteczność realizacji Programu „Warto pamiętać” została określona w dwóch wymiarach:

a) ilościowym, gdzie wskaźnikiem była realizacja zaplanowanych projektów w należytej formie i powstanie produktów wszystkich realizowanych projektów,

b) jakościowym, gdzie wskaźnikiem było osiągnięcie realizowanych celów, w tym założonej na etapie planowania różnorodności upamiętnianych rocznic oraz pojawienie się niezakładanych pozytywnych efektów działań.

Skuteczność w wymiarze ilościowym Wszystkie wybrane do realizacji projekty zostały przeprowadzone. Większość z nich odbyła się zgodnie z planem, osiągając zamierzone (z perspektywy zawartości projektu oraz zobowiązań w stosunku do MIK) produkty. W kilku wypadkach konieczne było wprowadzenie nieznacznych zmian (np. technologicznych – zapis nagrań na innym nośniku niż pierwotnie przewidziany itp.), niemniej osiągane efekty były zgodne z założeniami. Niestety w dwóch projektach organizatorom nie udało się w pełni zrealizować założonych celów. W obu wypadkach uchybienia były na tyle znaczące, że podlegały zasadzie naliczenia kar umownych za niewykonanie bądź nienależyte wykonanie zadania. W pierwszym wypadku organizator nierzetelnie informował MIK o realizowanych zadaniach, a część produktów dostarczył ze znacznym opóźnieniem. Oznaczało to niewywiązanie się ze zobowiązań wobec MIK. W drugim wypadku przeprowadzono tylko część działań przewidzianych w projekcie, o zmianach nie informowano, a część produktów w ogóle nie powstała. Odpowiedzialność za realizację spoczywała na organizatorach poszczególnych projektów, co przełożyło się na fakt naliczenia im kar umownych. Bardziej szczegółowy monitoring działań oraz określenie konkretnych sankcji za brak komunikacji z MIK i niepełne wykonanie projektu byłyby bardziej dyscyplinujące, a w sytuacji uchybień w realizacji jednoznacznie wskazywały na formę i zakres kary. Zgodność działań z celami ogólnymi i szczegółowymi Programu Cele ogóle Programu, wymienione w części drugiej niniejszego opracowania: KONCEPCJA I CELE PROGRAMU, zostały osiągnięte poprzez przeprowadzenie 15 projektów. Do realizacji wybrano takie projekty, które dzięki swej tematyce i/lub metodom realizacji wymagały współdziałania lokalnej społeczności w oparciu o pamięć i historię oraz integracji pokoleń o różnym doświadczeniu historycznym. Kilka projektów polegało na realizacji badań i zbieraniu materiałów związanych z rocznicami. Dzięki nowemu podejściu do upamiętnianych rocznic projekty były nastawione na budowanie nowoczesnych postaw patriotycznych. Najtrudniejszym celem okazało się budowanie znaczeń Małopolski i jej dziedzictwa historycznego w przestrzeni europejskiej. Niemniej pośrednio i ten cel został osiągnięty dzięki pokazywaniu wkładu małopolskich kobiet w edukację kobiet i rozwój praw człowieka, upamiętnieniu osoby Jana Pawła II oraz wskazywanie na udział Małopolan w tworzeniu ruchu społecznego Solidarność.

Każdemu z 6 celów szczegółowych Programu przypisany był co najmniej jeden projekt, dzięki czemu wszystkie wybrane rocznice zostały upamiętnione. Cel 1: Uczczenie pamięci ofiar zbrodni katyńskiej oraz upowszechnianie historii (1939-1945) Europy Wschodniej ze szczególnym uwzględnieniem obszaru byłych polskich Kresów został osiągnięty dzięki realizacji projektu „Epitafia Katyńskie – Aleksander Ślączka”. Cel 2: Upowszechnianie dorobku Jana Pawła II, w szczególności jego działalności na polu sztuki i kultury, jak również promocja dziedzictwa przyrodniczego Małopolski w kontekście jego związków z postacią Karola Wojtyły został osiągnięty poprzez realizację projektu „Jan Paweł II Wielki. Dziedzictwo i pamięć”. Cel 3: Promocja dziedzictwa ruchu społecznego Solidarność. Ukazanie jego znaczenia jako wolnej przestrzeni kulturotwórczej w latach 1980-1989 został osiągnięty dzięki realizacji następujących sześciu projektów: „Bal u Pana Boga”, „Geneza Małopolski Obywatelskiej”, „Na tropie Solidarności Podbeskidzia – Andrychów – pamiętamy!”, „Nie Oddamy Ideałów Sierpnia”, „Oblicza wolności. Kontrapunkt dla PRL-owskiej rzeczywistości”, „Sierpień 1980, Sierpień 2010”. Cel 4: Kreowanie i animacja debaty publicznej o roli samorządu w budowaniu siły regionu i odtwarzaniu lokalnych społeczności został osiągnięty dzięki realizacji trzech projektów: „Młodzi Małopolanie Rozmawiają. Konkurs debat oksfordzkich dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych”, „Samorządna Gmina Brzeszcze 1990–2010 – w stronę interaktywnego rozwoju”, „XX-lecie Samorządu Terytorialnego w Małopolsce”. Cel 5: Promocja Małopolski jako regionu historycznego o bogatym dziedzictwie średniowiecznym został osiągnięty poprzez wymyślony i zrealizowany przez Małopolski Instytut Kultury projekt „Małopolskie Posiłki. Grunwald 1410–2010”, pominięty w niniejszym opracowaniu. Oprócz niego, w trakcie trwania Programu do MIK zgłosił się pan Marcin Szybowski z propozycją współpracy w ramach projektu nazwanego przez MIK „Grunwald 500”, którego celem było zbieranie pamiątek po obchodach grunwaldzkich z 1910 roku. MIK podjął współpracę i dostosował blog Programu do potrzeb projektu. Niestety odzew społeczny był nikły. Cel 6: Ukazanie Nowej Huty w kontekście tworzenia się i organizowania społeczności nowohuckiej w latach 1949-1989 został osiągnięty poprzez projekt „Dziennikarze Historii – 50. rocznica obrony Krzyża Nowohuckiego”. Jak zapisano w pierwszym akapicie Regulaminu, oprócz inicjatyw i działań odnoszących się do wymienionych rocznic 2010 roku, MIK zdecydował się dofinansować projekty odnoszące się do rocznic innych wydarzeń stanowiących ważną część historii Małopolski, pod warunkiem, że będą one realizować cele ogólne Programu. Takie postawienie sprawy pozwoliło na włączenie do Programu bardzo wartościowych tegorocznych projektów:

„Reporterka, pedagożka, emancypantka – 100. rocznica śmierci Marceliny Kulikowskiej”,

„Marzenie o wolności. Kraków ’45”, „Stulecie Małopolskiego Lotnictwa”.

W ankiecie ewaluacyjnej zapytano partnerów o to, czy duża różnorodność treści w tej samej przestrzeni bloga Programu miała dla nich znaczenie, a jeśli tak, jakie. Opinie partnerów na ten temat zestawiono poniżej.

Różnorodność projektów Pomimo, że aż 6 z 15 projektów nawiązywało do dziedzictwa ruchu społecznego Solidarność, dzięki wielości odmiennych form upamiętniania oraz włączeniu pozaregulaminowych rocznic, Program był dosyć różnorodny. Większość partnerów uznała, że miało dla nich znaczenie, jakie projekty zostały wybrane do realizacji w edycji 2010 roku, a samą różnorodność oceniała pozytywnie.

„Ciekawa jest różnorodność wyróżnionych projektów i instytucji je realizujących. Mamy nadzieję, że równie interesująca dla odbiorców jak i realizatorów.” „Uważamy, że bardzo cenna jest różnorodność wybranych do realizacji projektów.”

„Z wielkim zainteresowaniem śledziliśmy niektóre z realizowanych w tym roku projektów Programu, zwłaszcza „Bal u Pana Boga”, „Dziennikarze Historii – 50. rocznica obrony Krzyża Nowohuckiego”, doceniając fakt, iż nasz projekt mógł znaleźć się wśród nich. Szczególnie ciekawe i godne dostrzeżenia wydają nam się pomysły, które odbiegają tematyką od dominującej w tym roku – ze zrozumiałych względów – rocznicy powstania „Solidarności” […].”

„Zróżnicowanie jeśli chodzi o tematykę, formę oraz pomysł na realizację wybranych w tegorocznym naborze projektów zaliczyć można do dobrych stron całej inicjatywy.”

Partnerzy wskazywali na różne przyczyny afirmowania różnorodności. Wśród nich ważnym motywem była możliwość wymiany dobrych praktyk oraz porównywania własnych projektów do innych inicjatyw.

„Możliwość zapoznania się z innymi projektami, daje szansę samooceny naszych działań. Ponadto odnalezienie się pośród innych inicjatyw podkreśla specyfikę danego miejsca i społeczności. To oczywiście rozwija. Ponadto to swoisty podręcznik dobrych praktyk – gdzie niejednokrotnie możemy odnaleźć zalążki pomysłów na kolejne działania. Nasz projekt wpisywał się w program jak inne inicjatywy, był specyficzną częścią różnorodnej całości.” „Nasz projekt wpisał się w sporą ilość projektów związanych z obchodami 30. rocznicy powstania ruchu społecznego „Solidarność”. […] Chociaż tegoroczną edycję zdominowały projekty „solidarnościowe” to były one różnorodne w swojej formie. Trudno ocenić wybór projektów do realizacji.”

Innym ważnym powodem była możliwość opowiedzenia szerszej publiczności o wydarzeniach ważnych dla społeczności lokalnej lub lokalnych aspektach historii Polski.

„[…] [projekt] jest jednym z kilku (z grupy wybranych do realizacji) dotyczących wydarzenia historycznego bardzo lokalnego […]. Historia bardzo lokalna, ale będąca istotną częścią składową historii Polski dzięki programowi mogła zostać przybliżona szerszej grupie odbiorców.”

„Wśród projektów wybranych przez MIK do realizacji były inicjatywy skierowane do określonych grup odbiorców. Projekty charakteryzują się innowacyjnym podejściem do upamiętnienia rocznic. Często wykorzystują środki multimedialne, korelują działania z różnorodnych dziedzin (etnologia, poezja, film, taniec, muzyka, itp.). Projekt realizowany przez nas pokazał w naszej miejscowości, że można w sposób atrakcyjny dla dzieci, młodzieży i dorosłych zorganizować obchody związane z upamiętnieniem rocznicy historycznej dot. ruchu Solidarnościowego.”

Doceniano również promocyjne aspekty pisania o różnych inicjatywach z całego regionu.

„„Warto pamiętać” to dokumentacja i forum wymiany informacji na temat cennych inicjatyw rocznicowych. Wybrano projekty interesujące i zróżnicowane pod względem form realizacji. Portal „Warto pamiętać” to dla [tytuł projektu] miejsce gościnne, stwarzające – w ramach wspólnej strony internetowej – korzystny kontekst dla wzajemnej promocji eksponowanych wydarzeń.”

Obok różnorodności, ważnym elementem pozwalającym dokonać oceny Programu było pojawienie się niezakładanych pozytywnych rezultatów projektów. Pierwszym takim rezultatem jest zmiana sytuacji wokół nagrobka Marceliny Kulikowskiej na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Na początku 2010 roku zapomniany i zaniedbany nagrobek Kulikowskiej był zupełnie zarośnięty. Tymczasem po oczyszczeniu go, odwiedzeniu w setną rocznicę jej śmierci i zorganizowaniu tego samego dnia wieczornicy upamiętniającej Marcelinę Kulikowską (i na skutek zorganizowanej wokół tych wydarzeń promocji), osoba nieznana organizatorkom z Fundacji Przestrzeń Kobiet zaczęła regularnie dbać o nagrobek (np. posadziła bluszcz u jego podstawy). Z perspektywy zasięgu oddziaływania projektu uznać to należy za wielki sukces jego organizatorek. Drugi projekt, którego nieoczekiwane rezultaty warto w tym kontekście wyróżnić to „Marzenie o wolności. Kraków ’45” Muzeum PRL-u. Organizatorom udało się dotrzeć do specyficznej grupy rozmówców, a wśród nich osób wykluczonych, często osamotnionych i unieruchomionych z powodu starszego wieku i problemów zdrowotnych. Było to bardzo ważne przeżycie dla tych osób, pomogło im poczuć się potrzebnymi. Dużą wartość przypisano też doświadczeniom tych ludzi, co było dla nich dużym wsparciem.

5. PODSUMOWANIE RAPORTU – WNIOSKI I REKOMENDACJE

W ostatniej części przedstawiono wnioski z ewaluacji oraz rekomendacje, które mogą okazać się przydatne na wypadek podjęcia decyzji o ponownym uruchomieniu Programu.

Wnioski

Odpowiedzi na pytania ewaluacyjne prowadzą do wniosku, że zarówno pomysł jak i przebieg Programu należy uznać za udane. Pomimo problemów z pełną realizacją dwóch projektów, ogólne i szczegółowe cele Programu zostały osiągnięte. Skuteczność działań również należy ocenić wysoko. Udało się utrzymać stosunkowo dużą różnorodność, jeśli chodzi o upamiętniane rocznice, formy ich upamiętniania oraz treści zamieszczone na blogu „Warto pamiętać”. W oczach zespołu Programu i partnerów pozytywnie kształtowała się współpraca w Programie. Poniżej przedstawiono fragmenty wypowiedzi współpracowników na temat Programu, jego realizacji i MIK.

„Wspieranie przez samorząd województwa najciekawszych inicjatyw, upamiętniających ważne dla naszego regionu wydarzenia i rocznice zasługuje na szacunek i uznanie. Próba wpisania ich wszystkich w ramy jednorodnego programu „Warto pamiętać” jest pomysłem ciekawym i daje szanse na stopniowe promowanie działań zbieżnych z celami programu. Strona wartopamietac.info ma szansę stać się ważnym portalem, skupiającym najciekawsze inicjatywy i będącym źródłem informacji na temat przebiegu różnych projektów – wymaga to jednak być może większej współpracy z lokalnymi mediami, w tym z lokalnymi portalami informacyjnymi.” „Znajomość historii własnego regionu to bardzo istotna wartość, którą należy pielęgnować. Formuła programu sprzyja aktywizacji małych lokalnych organizacji i instytucji kultury – docenia lokalne inicjatywy i pomaga wypromować (małym kosztem i za pomocą nowoczesnych narzędzi komunikacji) ważne rocznice i działania je upamiętniające.” „Upowszechnianie wiedzy o lokalnej historii naszym zdaniem jak najbardziej jest potrzebne, ponieważ przyczynia się do budowania wspólnoty i więzi lokalnych oraz wzmocnienia obywatelskiej aktywności i odpowiedzialności. Współpraca w ramach programu m.in. z organizacjami pozarządowymi wzmacnia oddolną aktywność i zaangażowanie społeczne. Program naszym zdaniem motywuje również uczestników i uczestniczki do badania i odkrywania osobistych, rodzinnych historii, związanych często z historią regionu. Jest też szansą na odkrywanie i upowszechnianie postaci, wydarzeń do tej pory nieobecnych w zbiorowej pamięci, zapomnianych czy niedocenianych, tworzących dziedzictwo kulturowe i historyczne Małopolski. Według nas największą zaletą programu jest możliwość włączenia i zaangażowania lokalnych społeczności w obchody ważnych lokalnie czy regionalnie rocznic.” „Upowszechnia informacje o realizowanym projekcie, pozwala poznać inne realizowane programy. Program „Warto pamiętać” stwarza przestrzeń wsparcia dla

lokalnych projektów, niejednokrotnie bardzo niszowych lub obejmujących niewielką grupę bezpośrednich odbiorców, które inaczej nie miałyby szans na zaistnienie i realizację. Bez polityki informowania i promowania, jaką prowadzi Małopolski Instytut Kultury, wiadomość o istnieniu takich projektów – zwłaszcza tych, realizowanych w niewielkich miejscowościach i miasteczkach, jak Brzeszcze czy Andrychów, nigdy nie trafiałaby do mieszkańców całej Małopolski, zwłaszcza Krakowa. Zwykle dostrzega się i promuje jedynie wielkie wydarzenia kulturalne przyciągające tysiące uczestników. Tymczasem Program „Warto pamiętać” jako jeden z nielicznych daje szansę na upamiętnienie dawno zapomnianych, „drobnych”, lokalnych wydarzeń historycznych, jak choćby stulecie śmierci Marceliny Kulikowskiej.” „Publikowanie informacji o regionalnych inicjatywach pozwala dokonać oglądu całości programu, oraz przyczynia się do zrozumienia jego celu i idei, które mu przyświecają. Sam program to świetna inicjatywa, dająca możliwość edukacji społeczności lokalnej z zakresu historii ich małej ojczyzny oraz budująca oddolnie społeczeństwo obywatelskie. Różnorodność akcji i wydarzeń podkreśla specyfikę miejsca i zamieszkującej ich społeczności. Ukazywanie tych inicjatyw to również możliwość zapoznania się z ciekawostkami historycznymi danego regionu w jednym konkretnym i charakterystycznym miejscu – witrynie wartopamietac.info, oraz ogląd szerokiego spektrum metod i działań stosowanych do upamiętniania rocznic. Dlatego uważamy, że tworzenie programu i strony internetowej wartopamietac.info ma sens.” „Program „Warto pamiętać” to bardzo ciekawa i ważna inicjatywa, dająca możliwość dotarcia z informacją nt. najistotniejszych wydarzeń historycznych do dużej grupy osób, w tym głównie ludzi młodych z regionu Małopolska. Daje on możliwość prowadzenia nowatorskich i oryginalnych projektów. Realizacja tego rodzaju programów przyczynia się do wzrostu świadomości społeczeństwa, tutaj szczególnie społeczności lokalnych, i znacząco wpływa na ich rozwój, a pielęgnacja pamięci historycznej najskuteczniej wzmacnia poczucie więzi i odpowiedzialności za miejsce zamieszkania jej członków. Dodatkowo strona internetowa pozwala na śledzenie poszczególnych etapów wszystkich realizowanych w danym naborze projektów, nie tylko ich bezpośrednim organizatorom, ale również wszystkim uczestnikom oraz osobom zainteresowanym tematyką historyczną. W trakcie trwania projektów staje się pewnego rodzaju kompendium wiedzy na temat rocznic wydarzeń historycznych przypadających na dany rok.” „Przyczynia się to do integracji społeczeństwa województwa małopolskiego oraz jest inspiracją do podejmowania różnorodnych inicjatyw upamiętniających wydarzenia rocznicowe na terenie Małopolski. Jest również nowoczesną formą popularyzacji wiedzy historycznej i swoistym forum wymiany doświadczeń w zakresie pamięci historycznej i sposobów jej utrwalania.” „Strona internetowa programu jest dobrą formą promocji naszych działań i miejscem, gdzie na szerszym forum możemy się pochwalić naszymi osiągnięciami. Poza tym istnieje możliwość zapoznania się z działaniami innych instytucji w obrębie tego samego programu. Dla realizatorów projektów wspólna strona jest bodźcem do wypracowywania coraz to ciekawszych form przekazywania informacji, tak aby były one ciekawe i chętnie czytane. Zaletą programu „Warto pamiętać” jest fakt, że można poznać inne projekty wybrane do realizacji tych samych celów i priorytetów, często bardzo od siebie różniących się

formą i zakresem. Ważne jest również to, że można śledzić przebieg poszczególnych projektów i jakim cieszyły się zainteresowaniem. Można również przeczytać o edycji ubiegłorocznej i szukać nowych inspiracji, inaczej jest np. w przypadku programów ministerskich, gdzie brakuje informacji o szczegółach poszczególnych projektów.” „Działania te umożliwiają zapoznanie się z niestandardowymi obchodami jubileuszy historycznych. Osoby pracujące z młodzieżą czy dorosłymi mają szanse zapoznać się z realizowanymi projektami i być może w przyszłości, twórczo zainspirować się tymi działaniami tworząc własne plany jubileuszy.” „Efemeryczne z natury „obchody” rocznicowe – dzięki ciekawym formom archiwizacji i edycji mają szansę na przedłużone „własne” życie, a najciekawsze z nich mogą dzięki tego typu promocji stać się nowym, odrębnym, wyraźnym znakiem kulturowym.” „Gratulacje dla Małopolskiego Instytutu Kultury za stworzenie przyjaznej procedury programu oraz zespołu kompetentnych i życzliwych pracowników, którzy pomagają wnioskodawcom i realizatorom. To chlubny wyjątek wśród instytucji „parasolowych”.” „Pod względem współpracy z instytucją grantodawczą [czy raczej administrującą środkami przeznaczonymi na dotacje] projekt zrealizowany przez nas w ramach programu „Warto pamiętać” oceniamy zdecydowanie najwyżej spośród wszystkich realizowanych przez nas projektów. Bardzo wysoki stopień zaufania MIK dla realizujących projekty, wsparcie i życzliwość oraz przyjazna procedura rozliczania projektów czynią program „Warto pamiętać” dobrą praktyką. Dziękujemy!” „Małopolski Instytut Kultury nie tylko stwarza wrażenie nowoczesnej, dynamicznej instytucji kultury. Współpraca w ramach realizacji projektu pokazała, że taką instytucją jest.”

Rekomendacje

Rekomendacje dla przyszłych realizacji Programu „Warto pamiętać” i podobnych inicjatyw zostały sformułowane dzięki nabytym w toku realizacji doświadczeniom MIK oraz opiniom partnerów. Dla poprawienia jakości Programu „Warto pamiętać” rekomenduje się:

zwiększenie liczby członków zespołu na I i III etapie realizacji Programu; doprecyzowanie zapisów umowy partnerskiej, które ułatwi egzekwowanie

wszystkich zobowiązań i umożliwi w miarę potrzeby naliczanie kar umownych;

doprecyzowanie treści załącznika nr 3 „Zasady dot. stosowania logotypów” pod kątem określonych sposobów stosowania logotypu „Warto pamiętać” na różnego rodzaju drukach oraz na stronach internetowych;

przesłanie ankiety ewaluacyjnej po akceptacji sprawozdania z realizacji projektu, jednak z wymogiem odesłania przed wypłatą środków.

Dla poprawienia jakości Programu oraz innych podobnych inicjatyw rekomenduje się:

podejmowanie decyzji o wprowadzeniu programu z większym wyprzedzeniem (np. pod koniec roku poprzedniego), co umożliwi wcześniejsze rozpoczęcie realizacji projektów, lepsze przygotowanie partnerów, bardziej elastyczny dobór rocznic (np. wydarzeń upamiętnianych w pierwszych miesiącach roku)

oraz, co kluczowe, wydłużenie czasu realizacji projektów (jak wskazywał jeden z partnerów, ograniczenie czasu realizacji do 6 miesięcy powoduje, że część inicjatyw nie może zostać zrealizowana);

rekomendowane już w zeszłym roku organizowanie spotkań koordynatorów wydarzeń (ewentualnie zespołów realizujących poszczególne projekty) przed, w trakcie i po zakończeniu projektów. Umożliwiłoby to kształtowanie środowiska osób zajmujących się upamiętnianiem, wymianę doświadczeń i pomysłów, byłoby kształcące zarówno dla partnerów jak i dla MIK;

położenie większego akcentu w okresie promocji Programu na możliwość upamiętniania innych niż przewiduje kanon ważnych dla pamięci lokalnej i regionalnej rocznic;

regularne włączanie do zawartości bloga treści dotyczących również nieobjętych Programem, upamiętnianych lokalnie i regionalnie wydarzeń, na co ze względu na ograniczenia kadrowe w Programie nie było szans, a co może przynieść: istotny wzrost liczby odbiorców i oddziaływania promocyjnego strony oraz przyjęcie roli portalu informacyjnego o rocznicach obchodzonych w województwie; portal taki stałby się też fascynującym materiałem dla osób zainteresowanych pamięcią, upamiętnianiem i tożsamością (np. studentów i absolwentów kierunków humanistycznych, polityków i animatorów kultury i in.) do prowadzenia badań;

analogicznie do zeszłego roku, zaleca się dalsze poszukiwanie metod głębszego włączania odbiorców projektów w dyskusje na ich temat, zarówno w celu promowania dobrych sposobów spędzania czasu wolnego, jak i po to, by same projekty były lepiej dostosowane do potrzeb mieszkańców, a ludzie dzielili się swoimi refleksjami (ukierunkowane m.in. na ten cel quizy i sondy okazały się mało skuteczne ze względu na ograniczenia techniczne – trzeba szukać dalej).