programi mësimor - rks-gov.net...rëndësishme për arritjen e këtij qëllimi janë dhe zhvillimi...

Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë

Programi mësimor ARSIMI PROFESIONAL

Programi 2008

Miniera Niveli I dhe II

Kosovë, 2008

1

UDHËZIM ADMINISTRATIV

ZBATIMI I PLANIT DHE PROGRAMIT PËR ARSIMIN PROFESIONAL

FUSHA: KIMI-TEKNOLOGJI, PËR NIVELIN E PARË (KL.X, XI) NUMËR: 23/2008 DATË: 19.08.2008 Në bazë të Kapitullit VI, neneve 93 (4) dhe 97 (2) të Kushtetutës së Republikës së Kosovës, nenit 6.1 paragrafi (d) të Ligjit mbi Arsimin Fillor dhe të Mesëm në Kosovë, nenit 6, 8, 11 të Ligjit mbi Arsimin dhe Aftësimin Profesional si dhe nenit 25 paragrafi 7 të Rregullores së Punës të Qeverisë së Kosovës nr. 1/2007, Ministria e Arsimit, e Shkencës dhe e Teknologjisë nxjerr këtë Udhëzim administrativ (më tutje UA): Neni 1 Qëllimi Qëllimi i këtij udhëzimi është zbatimi i planit dhe programit mësimor për shkollat profesionale, nivelin e parë (kl.X, XI).

Neni 2 Planprogrami Plani dhe programi i ri për nivelin e parë fusha: Kimi-teknologji, profilet: teknologjia kimike, përfitues i metalit, përpunues i metalit, gjeologji, xehetari, laborant i shkencave të natyrës, i është bashkangjitur këtij Udhëzimi administrativ. Neni 3 Zbatueshmëria Me zbatimin e planit dhe programit të nivelit të parë (kl.X,XI) zëvendësohen planet dhe programet e deritashme të klasës së X,XI. Neni 4 Hyrja në fuqi Ky Udhëzim administrativ hyn në fuqi me fillimin e vitit shkollor 2007/2008.

2

PËRMBAJTJA I. Parathënie II. Korniza e programit mësimor profesional për profilin “Miniera”, Niveli I dhe II. III. Programet e lëndëve profesionale dhe përshkruesit e moduleve të praktikave

profesionale për Nivelin I a) Programet e lëndëve profesionale, kl. 10. 1. Bazat e makinerisë dhe elektroteknikës 2. Bazat e gjeologjisë dhe resurset minerare 3. Mekanika teknike 4. Bazat e xehetarisë dhe punët e përgjithshme minerare 5. Vizatim teknik b) Përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale, kl. 10. 1. Punët e përgjithshme në minierat sipërfaqësore 2. Punët e përgjithshme në minierat nëntokësore c) Programet e lëndëve profesionale, kl. 11. 1. Makinat dhe transporti në miniera 2. Teknika e shpimeve të thella 3. Teknika e matjeve në miniera 4. Hapja dhe punimi i objekteve minerare d) Përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale, kl. 11. 1. Makinat minerare trasportuese në mihjen sipërfaqësore dhe nëntokësore 2. Makinat minerare ngritëse nëntokësore 3. Shpimi dhe minimi në miniera 4. Instrumentet për matje në miniera 5. Fushat minerare dhe përgatitja e tyre 6. Hapja e mihjeve sipërfaqësore dhe nëntokësore 7. Mjetet plasëse për shkatërrimin e masivit shkëmbor 8. Materiali për armatim dhe mënyrat e armatimit

IV. Programet e lëndëve profesionale dhe përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale për Nivelin II. a) Programet e lëndëve profesionale, kl. 12. 1. Teknologjia e shfrytëzimit sipërfaqësor 2. Teknologjia e shfrytëzimit nëntokësor 3. Ajrimi i minierës 4. CAD minerar b) Përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale, kl. 12. 1. Hapja e mihjeve sipërfaqësore dhe nëntokësore 2. Mjetet plasëse për shkatërrimin e masivit shkëmbor 3. Materiali për armatim dhe mënyrat e armatimit 4. Materialet zjarrduruese

3

I. PARATHËNIE

Shoqëritë bashkëkohore arsimin e konsiderojnë ndër pasuritë më të rëndësishme të njerëzimit dhe përpiqen të gjurmojnë potencialin e tij të plotë, në mënyrë që t’u ndihmojnë njerëzve të ballafaqohen me sfidat e botës së sotme.

Pas një krize të gjatë, shoqëria kosovare sot ballafaqohet me një sfidë të re për t’iu bashkangjitur rrjedhave aktuale të zhvillimit ndërkombëtar. Në sferën e arsimit, reforma e planprogramit është një reagim ndaj zhvillimeve të reja në shoqërinë kosovare. Procesi i reformës së planprogramit synon rritjen e cilësisë së arsimit dhe barazisë në gëzimin e dobive që ofron ai për të gjithë nxënësit dhe inkuadrimin e sistemit të arsimit në rrjedhat aktuale që kanë të bëjnë me reformat e arsimit në sistemet tjera të përparuara. Nevojat e përhershme për ristrukturimin e shkollimit dhe për ripërkufizimin e qëllimeve dhe objektivave të tij, lidhen me ndryshimet që shfaqen në shoqëri, ekonomi, politikë, shkencë e teknologji.

Që nga fillimi i veprimtarisë në Kosovë, Ministria e Arsimit e Shkencës dhe e Teknologjisë (MASHT) reformën e vet e ka mbështetur në dy shtylla: (a) përfshirja e ekspertëve, specialistëve dhe konsulentëve vendorë për zhvillimin e strukturave të reja, dhe (b) angazhimin e agjencive ndërkombëtare e vendore, të cilat ndihmojnë Ministrinë në sajimin dhe zbatimin e programeve të reja në sistemin e ri të arsimit në Kosovë.

Në planprogramet për arsimin profesional të Kosovës gjerësia dhe thellësia e formimit të nxënësve shikohen si një proces integral që përmbledhë dimensionin e përgjithshëm të njeriut, dimensionin shoqëror të qytetarit dhe dimensionin profesional të punëtorit, të pajisur me dije, shprehi dhe vlera të shumëfishta. Nxënësit do të ndjekin lëndë të përgjithshme dhe profesionale. Në këtë mënyrë, MASHT synon të zhvillojë një kulturë të përgjithshme unike për të gjithë nxënësit që përfundojnë shkollat teknike e profesionale.

Programet e reja të lëndëve të përgjithshme, së bashku me ato të lëndëve e të praktikave të ndryshme profesionale, do të sigurojnë një formim bashkëkohor, sa i përket kulturës së përgjithshme dhe profesioneve të ndryshme, duke synuar të përgatisin brezin e ri si qytetarë të ardhshëm të një shoqërie kosovare të lirë e demokratike, të aftë për t’u ballafaquar me sfidat e zhvillimit kulturor e ekonomik dhe me kërkesat e tregut të punës në shkallë vendi, rajoni e më gjerë.

Ministria e Arsimit, e Shkencës dhe Teknologjisë i fton të gjithë mësimdhënësit dhe drejtuesit e shkollave profesionale, specialistët, prindërit, nxënësit dhe të gjithë të interesuarit për zhvillimin e sistemit të Arsimit të Mesëm Profesional të Kosovës të japin ndihmesën e tyre për ngritjen e nivelit të këtyre shkollave në nivel të shkollave përkatëse evropiane e më gjerë, sa u përket parametrave e standardeve.

Shfrytëzojmë rastin ti falënderojmë të gjithë ata që me përkushtim të madh punuan në këtë dokument dhe donatorët që kanë ndihmuar dhe përkrahur procesin e zhvillimit të planprogramit deri në këtë fazë.

4

Korniza e programit mësimor profesional

ARSIMI PROFESIONAL

Programi 2008

Miniera Niveli I dhe II

5

Korniza e programit mësimor profesional

Lëmi: Kimi-Teknologji Profili: Miniera Niveli: I dhe II I. Njoftime të përgjithshme për shkollimin 1. Struktura e shkollimit Arsimimi në profilin mësimor “Miniera” për nivelet I dhe II trajtohet në kuadrin e shkollimit të mesëm të lartë në Kosovë. – Niveli i parë i arsimimit profesional, me kohëzgjatje dy vite mësimore pas përfundimit të

arsimit të detyruar (kl. 10 dhe 11), i përgatit nxënësit për kompetencat fillestare (hyrëse) të punësimit në profesionin e minierave. Jep një certifikatë të përgatitjes profesionale të nivelit të punonjësit të gjysmëkualifikuar (ndihmës) dhe mundëson kalimin në nivelin e dytë të arsimimit profesional.

– Niveli i dytë i arsimimit profesional, me kohëzgjatje një vit mësimor (kl. 12) pas përfundimit me sukses të nivelit të parë, i përgatit nxënësit për të fituar një kualifikim profesional që u mundëson atyre integrimin në tregun e punës për miniera, si dhe vazhdimin e arsimimit në nivele më të larta. Jep një certifikatë të përgatitjes profesionale të nivelit të punonjësit të kualifikuar dhe mundëson kalimin në nivelin e tretë të arsimimit profesional (maturë) që lejon kalimin edhe në studimet universitare.

Ky dokument përmban elementet kurrikulare të profilit mësimor “Miniera” për nivelet I dhe II, të strukturuara në lëndë mësimore (teorike) dhe module mësimore (praktike), në tri grupe kryesore: (i) grupi i lëndëve të përgjithshme, që synojnë formimin shkencor/humanitar të nxënësve

për të lehtësuar integrimin e tyre në shoqëri, si dhe vazhdimin e shkollimit të mëtejshëm.

(ii) grupi i lëndëve teorike-profesionale, që synojnë konsolidimin te nxënësit, të koncepteve shkencore, si dhe bëjnë njohjen e tyre me proceset teknike-teknologjike që lidhen me profesionin e minierave.

(iii) grupi i moduleve të praktikës profesionale, që synojnë përgatitjen e nxënësve me kompetencat praktike të nevojshme për t’u integruar me sukses në tregun e punës në sektorin e minierave.

2. Qëllimet e përgjithshme të shkollimit Qëllimi kryesor i shkollimit (dynivelësh) për Miniera është zhvillimi i personalitetit të nxënësve për t’u inkuadruar në një shoqëri demokratike si qytetarë aktivë e kompetentë, si dhe për t’u angazhuar me sukses në tregun e punës gjithnjë në ndryshim. Sfida të rëndësishme për arritjen e këtij qëllimi janë dhe zhvillimi te nxënësit i ndjenjës së vetëbesimit, kultivimi i vullnetit të lirë në marrjen e vendimeve, nxitja e ndjenjës së sipërmarrjes dhe e gatishmërisë për të nxënë gjatë gjithë jetës. Për të mundësuar zhvillimin individual të nxënësve nga pikëpamja emocionale, intelektuale dhe profesionale, është e nevojshme që shkolla profesionale t’u krijojë atyre: − Mundësi të përshtatshme për të nxënë, pavarësisht nga gjinia, raca, etniteti dhe aftësitë

fizike e mendore;

6

− Lehtësi për të kuptuar mjedisin shoqëror dhe ekonomik, lokal, kombëtar dhe rajonal, si dhe për të qenë të vetëdijshëm për rolin që mund të luajnë në shoqëri;

− Mbështetje për të zhvilluar ndjenjën e sipërmarrjes dhe të disiplinës, kureshtjen intelektuale dhe vlerat morale;

− Kushte për t’u zhvilluar psikologjikisht dhe fizikisht, për të përballuar vështirësitë që do të ndeshin gjatë veprimtarive të ardhshme jetësore dhe profesionale;

− Mundësi për të zhvilluar kompetencat profesionale, të bazuara në njohuritë, shprehitë dhe qëndrimet/vlerat, të mjaftueshme për të lehtësuar punësimin dhe përparimin drejt arsimit dhe aftësimit profesional të mëtejshëm;

− Mbështetje për të çmuar me realizëm vlerat dhe potencialin e tyre, për tu orientuar drejt në drejtimet e karrierës profesionale të ardhëshme dhe për të marrë përgjegjësi në procesin e zhvillimit të tyre të vazhdueshëm personal dhe profesional;

− Mbështetje për të zhvilluar format e bashkëpunimit dhe të besimit të ndërsjellë nëpërmjet përvojës së punës praktike;

− Mundësi për t’u njohur me zhvillimet perspektive të profesionit të tyre, të para këto në kontekstet e integrimit rajonal dhe europian;

− Kushte për t’u njohur me teknologjitë dhe proceset teknologjike aktuale e të perspektivës, në sektorin e minierave;

− Kushte për të njohur dhe për të zbatuar rregullat e mbrojtjes në punë e të ruajtjes së mjedisit, në përputhje me standardet ndërkombëtare.

3. Grupi të cilit i drejtohet shkollimi Shkollimin për “Miniera”, niveli I dhe II, mund ta ndjekin të gjithë të rinjtë dhe të rejat të cilët kanë përfunduar me sukses arsimin e detyruar nëntëvjeçar, janë në moshë deri 24 vjeç dhe zotërojnë aftësi shëndetësore (fizike e mendore) të mjaftueshme për të kryer këto nivele shkollimi.

Në raste të veçanta, kur kërkesat e nxënësve për të ndjekur këtë shkollim janë më të larta se sa mundësitë reale të shkollave profesionale të veçanta, Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë (MASHT) përgatit udhëzime me kritere të posaçme pranimi në këto shkolla.

4. Mundësitë e shkollimit të mëtejshëm Përfundimi me sukses i shkollimit për profilin mësimor “Miniera” në nivelin I, u lejon nxënësve vazhdimin e shkollimit në nivelin II të këtij profili. Përfundimi me sukses i shkollimit për profilin mësimor “Miniera”, niveli II, u lejon nxënësve vazhdimin e shkollimit në shkallën III (të punonjësit me shkathtësi të larta) në të njëjtin profil mësimor, për të fituar diplomën e maturës, me të drejtë kalimi në shkollimin e lartë universitar. 5. Mundësitë e punësimit Shkollimi për “Miniera”, niveli I dhe II, u referohet punëve në ndërmarrjet që merren me ofrimin e shërbimeve në sektorin e minierave që janë aktuale dhe shihen me përparësi për të ardhmen në tregun e Kosovës. Nisur nga kjo nxënësi për Miniera i nivelit I dhe II mund të punësohet në ndërmarrje (firma, kompani) që japin shërbime që kanë të bëjnë me minierat. Me kualifikime të mëtejshme dhe pas një përvoje pune të konsiderueshme, ai mund të krijojë një biznes të vetin në këtë sektor dhe të punësojë të tjerë.

7

II. Kompetencat e fituara nga nxënësit në përfundim të shkollimit Kompetencat e përgjithshme Ndjekja e shkollimit në profilin mësimor “Miniera”, niveli I, do të zhvillojë te nxënësit një tërësi kompetencash të përgjithshme, të cilat do t’i shërbejnë atij për përvetësimin me efektivitet të programit mësimor, zhvillimin në nivelin e kërkuar të kompetencave profesionale dhe integrimin e mëtejshëm në shoqëri dhe në tregun e punës gjithnjë në ndryshim. Këto kompetenca të përgjithshme do të zhvillohen në një nivel më të lartë gjatë kryerjes së shkollimit për “Miniera”, niveli II. Kështu, nxënësi do të jetë i aftë: − Të komunikojë në mënyrë korrekte, me shkrim dhe me gojë, për të shprehur mendimet e

ndjenjat e tij dhe për të argumentuar opinionet për çështje të ndryshme. − Të përdorë burime dhe teknika të ndryshme (përfshirë dhe ato të kompjuterizuara) të

mbledhjes dhe të shfrytëzimit të informacioneve të nevojshme për zhvillimin e tij personal dhe profesional.

− Të angazhohet fizikisht, mendërisht dhe emocionalisht në zgjidhjen e situatave të ndryshme problemore që do të ndeshë në kontekstin profesional, personal dhe shoqëror.

− Të manifestojë qasje të një kritike konstruktive ndaj zhvillimeve profesionale, personale dhe shoqërore.

− Të nxitë potencialin e tij të brendshëm për kërkim të vazhdueshëm në drejtim të zgjidhjeve të reja, më efektive dhe më efiçiente.

− Të respektojë rregullat dhe parimet e një bashkëjetese demokratike në kontekstin e integrimeve lokale, rajonale dhe globale.

− Të manifestojë guxim dhe iniciativë në marrjen e përgjegjësisë për të ardhmen e tij. − Të tregojë vetëkontroll në ushtrimin e veprimtarive të tij në kontekstin e pavarësisë në

vendimmarrje. − Të organizojë drejt procesin e të nxënit të tij dhe të shfaqë gatishmërinë e vullnetin për

një të nxënë që zgjat gjithë jetën. − Të respektojë parimet e punës në grup dhe të bashkëpunojë aktivisht në arritjen e

objektivave të pranuara. − Të bëjë vlerësime dhe vetëvlerësime nisur nga kritere të drejta, si bazë për të përmirësuar

dhe çuar më tej arritjet. − Të hulumtojë vetveten dhe rrugët e mundëshme të karrierës profesionale për të bërë

zgjedhje të përshtatëshme të veprimtarive profesionale të ardhëshme. Kompetencat profesionale Me përfundimin e suksesshëm të shkollimit dyvjeçar në profilin “Miniera”, niveli I, nxënësi do të jetë i aftë të ushtrojë kompetencat profesionale si më poshtë: - Përgatit vendin e punës. - Përzgjedh veglat, pajisjet dhe materialet e duhura për punë. - Përdor dhe mirëmban veglat dhe pajisjet e punës. - Respekton standardet e profesionit. - Zbaton rregullat e mbrojtjes në punë e të ruajtjes së mjedisit. - Kryen veprime praktike të punimeve të zbulimit në kushte të ndryshme - Kryen veprime praktike për punimet e shpim-rrëzimit në minierat sipërfaqësore - Kryen veprimet praktike në punimet e gërmimit dhe të ngarkimit të shkëmbinjve në - minierat sipërfaqësore

8

- Kryen veprime praktike në punët e transportit në minierat sipërfaqësore - Kryen veprime praktike në punimet e stivimit të shkëmbinjve me eskavator, me ane të - transportierve, me automjete vetëshkarkues dhe sheshim të tyre me bulduzher - Kryen veprime praktike në ndërtimin e rrugëve zigzake në minierat sipërfaqësore - Kryen veprime praktike në ndërtimin e transheve dhe elementeve të tyre - Kryen veprime praktike në ndërtimin e transheve pa transport - Kryen veprime praktike në ndërtimin e transheve me transport - Kryen veprime praktike në ndërtimin e kombinuar i transheve - Kryen punet e peërgjithshme në miniera nëntokësore - Manipulon me makina në minierë - Kryen punime shpimi dhe minimi të birave në minierë - Me përfundimin e suksesshëm të shkollimit të mëtejshëm njëvjeçar në profilin mësimor “Miniera”, niveli II, nxënësi do të rrisë në një shkallë më të lartë nivelin e kompetencave profesionale të fituara në nivelin I, si dhe do të aftësohet të ushtrojë kompetenca të tjera profesionale si më poshtë:

- Kryen punime të hapjes së mihjeve sipërfaqësore - Kryen punime të hapjes së mihjeve sipërfaqësore - Manovron me lëndët plasëse - Shkatërron masivinshkëmbor - Përcakton materialet për armatim - Transporton materialet e armatimit - Përcakton materialet zjarrduruese - Përdor materialet zjarrduruese

9

III. Plani mësimor për profilin mësimor “Miniera”, Niveli I e II Orët javore/vjetore dhe kreditet

Niveli I Niveli II

Nr

Lëndët dhe modulet mësimore

Klasa 10 Klasa 11 Klasa 12 A. Lëndët e përgjithshme (Gjithësej) 16 (560) 15 (525) 15 (525) 1 Gjuhë shqipe dhe letërsi 3 (105) 3 (105) 3 (105) 2 Gjuhë angleze 2 (70) 2 (70) 2 (70)) 3 Matematikë 2 (70) 2 (70) 2 (70) 4 Teknologji e informacionit dhe komunikimit 2 (70) 2 (70) 2 (70) 5 Ekonomia dhe ndërmarrësia 1 (35) 1 (35) 1 (35) 6 Edukatë qytetare 1 (35) - - 7 Edukatë fizike 2 (70) 2 (70) 2 (70) 8 Fizikë 1 (35) - - 9 Biologji 1 (35) - -

10 Histori 1 (35) - - 11 Gjeografi - 1 (35) - 12 Psikologji - 1 (35) - 13 Sociologji - - 1 (35)

14 Gjuhë gjermane 1 (35) 1 (35) 15 Menaxhim i projekteve - - 1(35)

B. Lëndët profesionale (Gjithësej) 9 (315) 10 (350) 8 (280) 1 Bazat e makinerisë dhe elektroteknikës 2 (70) - - 2 Bazat e gjeologjisë dhe resurset minerare 3 (105) - - 3 Mekanika teknike 3 (105) - - 4 Bazat e xehetarisë dhe punët e përgjithshme minerare 3 (105) - - 5 Vizatim teknik 2 (70) - 6 Makinat dhe transporti në miniera - 3 (105) - 7 Teknika e shpimeve të thella - 2 (70) - 8 Teknika e matjeve në miniera - 2 (70) - 9 Hapja dhe punimi i objekteve minerare - 4 (140) -

10 Teknologjia e shfrytëzimit sipërfaqësor - - 2 (70) 11 Teknologjia e shfrytëzimit nëntokësor - - 2 (70) 12 Ajrimi i minierës - 2 (70) 13 CAD minerar 2 (70) C. Modulet e praktikës profesionale (Gjithësej) 6 (210) 6 (210) 9 (315) 1 Punët e përgjithshme në minierat sipërfaqësore 17,5K

(105) - -

2 Punët e përgjithshme në minierat nëntokësore 17,5K (105)

- -

3 Manipulimi me makina në miniera - 15K (90) - 4 Shpimi dhe minimi i birave në minierë - 10K(60) - 5 Manipulimi me instrumentet e matjes në miniera - 10K(60) - 6 Ndërtimi i objekteve të hapjes, përgatitjes dhe

shfytëzimit - 10K(60) -

7 Hapja e mihjeve sipërfaqësore dhe nëntokësore - - 21K(126) 10 Mjetet plasëse për shkatërrimin e masivit shkëmbor - - 10,5K(60) 11 Materiali për armatim dhe mënyrat e armatimit - - 10,5K(63)

12 Materialet zjarrduruese - - 10,5K(63) Gjithësej A+B+C 31 (1085) 31 (1085) 32 (1120

10

Klasa 10

Programet e lëndëve profesionale

Programi i lëndës

“Bazat e makinerisë dhe elektroteknikës”

Lemia: Kimi – Teknologji Profili: Minator Niveli: I Klasa: 10 I. Qëllimet e lëndës Ne perfundim te lendes se zhvilluar ne klasen e 10-te, nxenesi duhet te:

- Kuptojë parimet teorike te punes se makinave dhe mekanizmave te cilet perdoren ne xehetari

- Tregojë domosdoshmerin e lidhjes se teorise me praktiken ne menyre qe te kuptohet nevoja e perfeksionimit te perhershem te mekanizmave si parakusht per lirimin e njeriut nga puna e rende fizike

- Perfitojë mardhenieve te drejta ndaj mjeteve per pune ne zbatimin e masave te mbrojtjes ne pune

II. Fondi i oreve te lendes

35 jave x 2 ore/jave= 70 ore III. Programi i hollesishem i lendes Kapitulli 1: Detyrat e termodinamikes 10 ore a) Qellimet e kapitullit Ne perfundim te kapitullit, nxenesi duhet te:

- Njihet me energjine e trupave - Njihet me kalimin prej nje forme te energjise ne energji tjeter

b) Temat e kapitullit - Nocioni trup-punues - Gazi ideal

- Madhesit termike te gjendjes - Ndryshimet e gjendjes se gasit ideal - Parimi i pare dhe i dyte i termodinamikes - Proceset rrethore - Prodhimi i avullit, llojet dhe vetite - Lendet djegese, origjina, vetite, llojet dhe procesi i djegejes - Aftesia ngrohese e lendeve djegese

11

c) Udhezime didaktike per kapitullin Rekomandohet qe mesimdhenesi te:

- Shpjegojë detyrat e termodinamikes; - Shpjegojë ndryshimet e gjendjes se gazeve; - Shpjegojë lendet djegese origjinen vetite dhe llojet e tyre

d) Kushtet per realizimin e kapitullit - Klasa mesimore - Ne mesim te shfrytezohen metodat demonstruese, shfrytezimi i skemave, grafikeve

skicave fotografive, modeleve eksponateve etj.

Kapitulli 2:Hidraulika dhe pneumatika 12 ore

a) Qellimet e kapitullit Ne perfundim te kapitullit, nxenesi duhet te:

- Njihet me fluidet, peshen vellimore te tyre, densitetin - Njihet me ligjin e Paskalit dhe ekuacionin e Bernulit - Njihet me pompat, kompresoret dhe ventilatoret

b) Temat e kapitullit - Vetit e fluideve: pasha vellimore e fluidit, dendesia dhe viskoziteti - Shtypja ne fluide dhe matja e saj - Ligji i Paskalit - Ekuacioni i kontinuitetit dhe ekuacioni i Bernulit dhe zbatimi i tyre - Levizja e lengjeve neper tuba - Rrjedhja - Rezistencat gjate levizjes se lengjeve - Ventilet shperndarese, ventilet per shkarkim dhe cilindrat e punes - Pompat, kompresoret dhe ventilatoret-nocionet e pergjithshme


- Shpjegoje vetit e fluideve - Shpjegoje ligjine paskalit dhe ekuacinin e kontinujtetit dhe ekuacinin e bernulit - Shpjegoje levizjen e lengjeve neper tuba - Ilustroje me nje shembull konkret

d) Kushtet per realizimin e kapitullit - Klasa mesimore - Ne mesim te shfrytezohen metodat demonstruese, shfrytezimi i skemave, grafikeve

skicave fotografive, modeleve, eksponateve etj;

Kapitulli 3: Motoret me djegeje te mbrendshme 14 ore a) Qellimet e kapitullit

Ne perfundim te kapitullit, nxenesi duhet te: - Njihet me motoret si prodhues te fuqise - Njihet me parimin e punes se motoreve kater taktesh dhe dy taktesh - Njihet me paisjet per furnizim, sjellje, pastrim dhe paisjet per ndezje me bateri, paisje

per lubrifikim dhe ftohje

12

b) Temat e kapitullit

- Motoret si prodhues te fuqise - Parimi i punes se motorit katertaktesh dhe dy taktesh me sqarim te digramit te ciklit

punues - Motoret OTTO dhe dizel motoret, pershkrimi i punes karakteristikat dhe zbatimi - Pjeset kryesore te motorit ( pjeset e palevizshme dhe pjeset e levizshme te motorit) - Paisjet ndihmese te motorit: paisja per shperndarje paisja per furnizim dhe

pergatitjen e perzirjes - Karboratori i OTTO motorit, paisja per furnizim, sjelleje, pastrim, shtytje dhe

shpejtim te lendes djegese. - Te dizel motoret, paisja per lubrifikim, per ftohje, paisja per vurjen e motorit ne

pune - Transmesioni dhe pjesa levizese e automjeteve klasike.


- Shpjegoje per motoret dhe parimin e punes se motorve kater takesh dhe dy taktesh - Shpjegoje pjeset e pa levizshme dhe te levizshme te motorit - Shpjegoje paisjet ndihmese te motorit

d) Kushtet per realizimin e kapitullit - Klasa mesimore - Ne mesim te shfrytezohen metodat demonstruese, shrytezimi i skemave, grafikeve

skicave fotografive, modeleve, eksponateve etj;

Kapitulli 4: Prodhimi dhe perciellja e energjise elektike 7 ore

a) Qellimet e kapitullit: Ne perfundim te kapitullit, nxenesi duhet te:

- Tregoje qellimin dhe rendesine e energjise elektrike - Dalloje rreziqet ne pune dhe rregullat per eleminimin e tyre - Shpjegoje karakteristikat stabilementeve shperndarese te energjise - Pershkruaje menyren e shperndarjes se energjise elektrike ne miniera dhe ne mihjet

siperfaqesore

b) Temat e kapitullit - Prodhimi i energjise elektrike - Rendesia e elektranave llojet dhe menyra e punes - Stabilimentet shperndarese - Rjetet mbitokesore te tensionit te larte dhe te ulet-elementet dhe detyra - Rrjetet kabllovike dhe sistemet e rrjtave - Shperndarja e energjise elektrike ne miniera dhe ne mihje siperfaqesore


- Shpjegoje per menyren e prodhimit te energjise elektrike - Shpjegoje per elektranat dhe menyren e punes - Shpjegoje per rrjetat shperndarese te energjise elektrike

13

d) Kushtet per realizimin e kapitullit - Klasa mesimore - Ne mesim te shfrytezohen metodat demonstruese, shfrytezimi i skemave, grafikeve,

skicave, fotografive, modeleve, eksponateve etj.

Kapitulli 5: Instalimet elektrike dhe makinat elektrike ne ngasje 27 ore a) Qellimet e kapitullit Ne perfundim te kapitullit, nxenesi duhet te:

- Përshkruajë rendesine e instalimeve elektrike - Pershkruaje standardet mbrojtese gjate instalimeve elektrike


- Lloji dhe roli i instalimeve elektrike - Instalimet elektrike ne lokalet speciale - Materialet per realizimin e instalimeve elektrike - Nderpreresit instalues dhe siguresat-llojet dhe roli - Burimet elektrike te drites dhe menyrat e ndriqimit (ne miniera) - Makinat e rrymes se vazhdueshme: konstrusioni dhe zbatimi ( veqanerisht ne

xehetari) - Shembulli i punes se gjeneratorit te rrymes se vazhdueshme dhe roli i kolektorit - Menyra e ngacmimit te rrymes se vazhdueshme - Transformatoret: roli pjeset kryesore dhe parimi I punes - Nxehja, ftohja dhe mbrojtja e transformatorit - Makinat e rrymes altenative: pjeset kryeso dhe parimi I punes - Llojet e motoreve asinkron dhe leshimi ne pune I tyre - Gjeneratori dhe motori sinkron: pjeset kryesore parimi i punes dhe zbatimi - Mbrotja me pertokesim, me nulim dhe me tensione te vogla - Dhenia e ndihmes se pare te goditurit nga rryma elektrike


- Shpjegoje instalimet elektrike dhe rendesin e instalimeve - Shpjegoje makinat e rrymes se vazhdueshme - Shpjegoje makinat e rrymes alternative - Shpjegoje transformatoret dhe parimin e punes

d) Kushtet per realizimin e kapitullit

- Klasa mesimore - Ne mesim te shfrytezohen metodat demonstruese, shfrytezimi i skemave, grafikeve,

skicave fotografive, modeleve, eksponateve etj.

14

Programi i lendes

“Bazat e gjeologjise dhe resurset minerare” Lemia: Kimi – Teknologji Profili: Minator Niveli: I Klasa: 10 I. Qëllimet e lëndës Ne perfundim te lendes se zhvilluar ne klasen e 10-te, nxenesi duhet te di per:

- Perfitimin e para njohurive te caktuara nga lemia e disiplinave gjeologjike te cilat i perfshine lenda

- Studimin e proceseve dinamike ne koren e tokes dhe ne siperfaqen e saj - Evulucionin e krijimit te litosferes me begatite e mineraleve. - Duhet te njoh materien nga mineralogjia, petrografia dhe disiplinat tjera gjeologjike

te lidhura me pasurite minerale te tokes - Perfitimin e paranjohurive per peberjen e litosferes, karakteristikat e shkembinjeve

dhe mineraleve - Kuptimin dhe pervetesimin e rrjedhjes dhe zhvillimit te tokes dhe te gjitha dukurive,

ndryshimeve dhe ndodhive perkatesisht te pasojave te tyre ne evulucionin e botes organike.

- Kuptimet themelore mbi mineralet e dobishme. - Karakteristikat gjeologjike te mineraleve te dobishme metalore, jo metalore e

kaustobioliteve dhe perhapjen e tyre gjeografike II. Fondi i orëve të lëndës

35 jave x 3 ore/jave = 105 ore III. Programi i hollesishem i lendes Kapitulli 1: Njohja me perberjen dhe ndertimine tokes 8 ore a) Qellimet e kapitullit Ne perfundim te kapitullit nxenesi duhet te:

- përshkruajë sistemin diellor dhe token si planet i tij - shpjegoje formen dhe dimensionet e tokes - shpegoje ndertimin e brendshem te tokes - shpjegoje gjeosferat e tokes


- Gjeologjia si shkence (disiplinat gjeologjike, lenda e studimit) - Sistemi diellor (ndertimi dhe perberja) - Hipoteza per krijimin e sistemit diellor dhe tokes - Vetite fizike te tokes, densiteti dhe shtypja, graviteti, magnetizmi, Niveli

gjeotermale dhe gjendja agregate - Perberja kimike e tokes - Modelet e ndertimit te tokes (gjeosferat, koreja kontinentale dhe oqeanike)

c) Udhezime didaktike per kapitullin

15

Rekomandohet qe mesimdhenesi te: - Shpjegoje zhvillimin e materialeve gjeologjike, permbajtjen e lendes dhe rendesin

e saj - Rrite vemendjen dhe pjesemarrjen e nxenesve ne mesim permes pyetjeve dhe

pergjigjeve. d) Kushtet per realizimin e kapitullit

- Klasa mesimore e paisur me vizatimet e nevojshme per sistemin diellor Kapitulli 2: Magmatizmi i tokes (procset magmatike) 6 ore a) Qellimet e kapitullit Ne perfundim te kapitullit nxenesi duhet te:

- Pervetesoje proceset endogjene dhe produktet e tyre. - Te njohtohet me proceset magmatike, perberjen e saj, shkaqet e levizjes - Përshkruajë proceset e diferencimit si dhe dukurite postvullkanike

b) Temat e kapitullit - Magmatizmi i instruziv-plutonizmi - Magmatizmi efuziv-vullkanizmi - Krijimi pamja dhe klasifikimi i vullkaneve - Produktet e aktiviteteve vullkanike - Proceset magmatike dhe krijimi i mineraleve


- Shpjegoje proceset magmatike dhe krijimin e mineraleve - Shpjegoje rendesine e proceseve magmatike intrusive - Shpjegoje menyren e krijimit te vullkaneve


- Klasa mesimore me vizatime per vullkanet Kapitulli 3: Njohja me proceset tektonike, seizmologjike dhe metamorfizmi 14 ore a) Qellimi i kapitullit Ne perfundim te kapitullit nxenesi duhet te:

- Pervetesoje levizjet tektonike - Njihet me dukurite seizmike - Njohe klasifikimin e termeteve - Njihet me proceset e metamorfizmit


- Llojet e levizjeve tektonike dhe struktura ne litosfere (gjeosinklinalja dhe platforma) - Levizjet epirogjene - Levizjet orogjene - Levizjet tangencionale dhe radiale - Shkarjet ne litosfere dhe rendesia e shkarjeve - Termetet (shkaqet e paraqitjes dhe llojet e dridhjeve) - Elementet e termeteve (hipoqendra, epiqendra, valet e termeteve)

16

- Intensiteti i termeteve dhe Niveli - Seizmologjia ne hulumtimin e litosferes dhe lendeve minerale - Tipet e metamorfizmit dhe mjediset e paraqitjes

c) Udhezime didaktike per kapitullin Rekomandohet qe mesimdhenesi duhet te:

- Shpjegoje permbajtjen e kapitullit duke theksuar ne vazhdimesi llojet e levizjeve tektonike

- Shpjegoje rendesine e seizmologjise ne hulumtimin e litosferes dhe te faktoreve te krijimit te mineraleve

- Vleresoje nxenesin me ane te pyetjeve me goje dhe testit me shkrim

d) Kushtet per realizimin e kapitullit - klasa; - skema te ndryshme vizatimore ne lidhje me levizjet tektonike dhe termetet

Kapitulli 4: Njohja me veprimet ekzodinamike dhe zhvillimi historik i litosferes 20 ore a) Qellimet e kapitullit Ne perfundim te kapitullit nxenesi duhet te:

- Pervetesoje proceset ekzogjene dhe produktet e tyre - Pervetesoje veprimtarine gjeologjike te eres - Pervetesoje veprimtarine gjeologjike te ujerave - Pervetesoje metodat e percaktimit te vjetersise se shkembinjeve


- Nocionet themelore ekzodinamike - Puna gjeologjike e eres - Puna gjeologjike e ujerave rrjedhese siperfaqesore (proceset e erozionit, transporti

dhe akumulimi ne lumenje) - Veprimtaria gjeologjike e akullnajave - Ujerat nentokesore - Bazenet akumuluese (puna gjeologjike e kenetave, liqeneve dhe deterave) - Proceset funderruese (mjediset dhe kushtet e funderrimit, shtresa dhe diagjeneza) - Kuptimi dhe rendesia e gjeologjise historike - Fusilet dhe facia ne stratiografi - Metodat e percaktimit te vjetersise se shkembinjeve - Zhvillimi i litosferes gjate epokave dhe periodave gjeologjike

c) Udhezime didaktike per kapitullin Rekomandohet qe mesimdhenesi:

- Te shpjegoje te gjitha veprimtarite gjeologjike ekzodinamike - Te shpjegoje zhvillimin historik te litosferes gjate periodave gjeologjike

d) Kushtet per realizimin e kapitullit - klasa - skica dhe vizatime per kapitullin

Kapitulli 5: Mineralogjia, petrografia dhe dukumentacioni gjeologjik 22 ore

17

a) Qellimet e kapitullit Ne perfundim te kapitullit nxenesi duhet te:

- Pervetesoje kuptimin dhe rendesine e mineraleve - Pervetesoje vetite kimiko-fizike te mineraleve - Perevetesoje menyren e formimit te shkembinjeve dhe karakteristikat themelore te

tyre - Aftesohet qe t’i kuptoje hartat gjeologjike te minieres, galerive, t’i punoje dhe t’i

lexoje b) Temat e kapitullit

- Kuptimi dhe rendesia e studimit te mineraleve - Kristalografia (vetite morfologjike –strukturale te mineraleve) - Vetite fiziko-kimike te mineraleve - Klasifikimi i mineraleve - Mineralet e lindura - Sistematika e mineraleve (pasqyra e perfaqesuesve kryesor te mineraleve metalike

dhe jo metalike) - Mineralet e randesishme per xehetari - Kuptimi dhe rendesia e studimit te shkembinjeve - Krijimi dhe klasifikimi i shkembinjeve - Paraqitja e shkembinjeve kryesor te litosferes - Shkembinjet magmatik - Shkembinjet metamorfik - Shkembinjet sedimentare - Dukumentacioni gjeologjik i minierave( hartat gjeologjike te minierave, hartat dhe

planet e situacioneve te trupave minerare, rezervave, kualitetit dhe lendes minerare) c) Udhezime didaktike per kapitullin Rekomandohet qe mesimdhenesi:

- Te shpjegoje kuptimin dhe rendesin e mineraleve - Te shpjegoje menyren e krijimit te shkembinjeve ne siperfaqen e tokes - Te shpjegoje hartat gjeologjike te minierave


- klasa; - mostrat e minieraleve dhe shkembinjeve - Hartat gjeologjike

Kapitulli 6; gjeologjia e resurseve minerale 35 ore a) Qellimet e kapitullit Ne perfundim te ketij kapitulli nxenesi duhet te :

- Kuptoje e te dije nocionet themelore mbi mineralet e dobishme - Kuptoje dhe te dije karakteristikat gjeologjike, kimike, mineralogjike, strukturore,

teksturore, - Kuptoje dhe te dije tipet dhe karakteristikat e mineraleve te dobishme


18

- Kuptimet themelore dhe difinicionet: difinicionet e termave ‘’vendburim xeheror’’, ‘’vendburim joxeheror, modeleve, eksponate etj.

- Karakteristikat e mineraleve te dobishme: mineralet metalore dhe petrogjene, elementet e dobishme dhete demshme

- Format e trupave xeherore - Tektonika para dhe pas mineralizimit, strukturat dhe teksturat e xeheroreve - Klasifikimi i mineraleve te dobishme - Mineralet e dobishme metalore - Tipet dhe karakteristikat e vendburimeve te mineraleve te dobishme te metaleve te

zeza dhe te legurave, metaleve te ngjyrosura, fisnike, radiaktive te rralla etj. - Mineralet e dobishme jo metalore - Kaustobiolitet: kuptimet themelore mbi qymyrin, naften, gazin natyrore, asfaltin etj. - Perberja, karakteristikat, klasifikimi dhe tipet kryesore te qymyreve. - Mineralet e dobishme te Kosoves - Tipet karakteristike gjeologjike dhe ekonomike te mineraleve te dobishme (Pb-Zn,

Ni-Co, Cr, Mn, Mg,Boksite Fe-Ni, Lignit e tjera c) Udhezime didaktike per kapitullin Rekomandohet qe mesimdhenesi te

- Shpjegoje kuptimet themelore dhe definicionet mbi vendburimet - Shpjegoje karakteristika mineraleve te dobishme metalore - Shpjegoje karakteristika mineraleve te dobishme jo metalore - Shpjegoje kuptimet themelore mbi qymyrin dhe karakteristikat gjeologjike dhe

ekonomike te mineraleve te Kosoves - Te rrise vemendjen dhe pjesemarrjen e nxenesve ne mesim permes pyetjeve dhe

pergjigjeve - Vleresoje nxenesit me ane te pyetjeve me goje dhe testit me shkrim


- Klasa - Skemat e ndryshme te trupave xeheror dhe te qymyreve

Programi i lendes

19

“Mekanika teknike”

Lemia: Kimi - Teknologji Profili: Minator Niveli: I Klasa: 10 I. Qellimet e lëndës Ne perfundim te lendes se zhvilluar ne klasen e 10-te, nxenesi duhet te:

- Pervetesoje metodat dhe veprimet e zgjidhjes se problemeve ne teknike - Aftesohet per sistematizimin dhe shkallezimin e zgjedhjes se detyrave ne praktiken

teknike - Perfitoje njohuri te domosdoshme per kuptimin e drejt dhe pervetesimin e njohurive nga

lendet tjera profesionale te cilat bazohen ne mekanike si lende baze - Tregoje parimet e statikes se trupit te ngurte - Tregoje parimet e kinematikes se pikes dhe trupit te ngurte - Tregoje parimet e dinamikes - T’i njoh nocionet e rezistences se materialeve dhe te zgjedhe detyra te thjeshta nga

rezistenca e materialeve II. Fondi i oreve te lendes

35 jave x 3 ore/jave = 105 ore III. Programi i hollesishem i lendes Kapitulli 1: Nocionet themelore dhe parimet e mekanikes 2 ore a) Qellimet e kapitullit Ne perfundim te ketij kapitulli nxenesi duhet te :

- Tregoje se q’permbane lenda ‘’mekanike teknike’’ b) Temat e kapitullit

- Detyrat, rendesia dhe ndarja e mekanikes - Zbatimi i mekanikes ne praktike


- Ilustroje shpjegimin e koncepteve themelore te mekanikes me shembuj konkret

d) Kushtet per realizimin e kapitullit - Klasa mesimore e paisur me pankarta e makete me mbeshtetje te trajtimit te mekanikes

Kapitulli 2: Njohja me statiken e trupave te ngurt, aplikimi i statikes ne teknike 35 ore a) Qellimet e kapitullit Ne perfundim te ketij kapitulli nxenesi duhet te :

- Tregoje ç’ka permban statika e trupave te ngurte - Beje mbledhjen dhe shperberjen e forcave

- Tregoje q’eshte momenti i forces dhe te jap shembuj

20

- Perdore ekuacionet themelore te statikes per zgjedhjen e problemeve te thjeshta b) Temat e kapitullit

- Detyrat dhe ndarja e statikes - Definimi kualitativ dhe kuantitativ i forces - Ligjet e Njutnit te makanikes - Paraqitja grafike e forces - Perberja e sistemit te forcave kolineare - Perberja e sistemit te forcave me pike te njejte veprimi - Zberthimi i forcave me pike te njete veprimi - Momenti statik i forces - Teorema e Varinjonit - Perberja e forcave paralele dhe anti paralele - Qifti i forcave - Kushtet analitike dhe grafike - Kuptimi i qendres se rendesës - Percaktimi grafik dhe analitik i qendres se rendeses - Qendra e vijave te lakuara dhe te drejta - Qendra e siperfaqeve baze dhe siperfaqeve te nderlikuara - Kuptimi dhe llojet e bartesve - Llojet e shtratit te bartesit - Llojet e ngarkesave te bartesve - Trari i thjeshte - Shembuj te percaktimit te forcave te brendshme dhe momentet sulmuese te trarit te

thjeshte - Trari me vend leshuarje - Konzolla

c) Udhezime didaktike per kapitullin Rekomandohet qe mesimdhenesi te

- Ilustroje shpjegimin e koncepteve themelore te statikes me shembuj konkret - Angazhoje nxenesin ne zgjidhjen e problemeve te thjeshta te statikes - Angazhoje nxenesin ne detyra shtepie


- Klasa mesimore e paisur me pankarta e makete ne mbeshtetje te trajtimit te statikes - Shembuj real per ilustrimin e problemeve nga lenda e statikes

Kapitulli 3: Njohja me reziztencen e materialeve 36 ore a) Qellimet e kapitullit Ne perfundim te keti kapitulli nxenesi duhet te :

- Tregoje rendesine e rezistences se materialeve - Tregoje parimet themelore te rzistences se materialeve

b) Temat e kapitullit - Hyrja ne rezistence te materialeve - Vetite e pergjithshme fizike te materialeve - Llojet e rrekjeve - Elasticiteti dhe deformimi i trupit

21

- Forcat e mbrendshme dhe tensioni - Ekzaminimi i materjalit - Diagrami i tensionit dhe diletacioni - Ligi i Hukut - Tensioni normal i lejuar dhe koeficienti i sigurise - Dimensionimi i elementeve te nenshtruara rrekjes aksiale - Ligji i Hukut per perkulje - Dimensionimi i elementeve te nenshtruara te perkuljes - Nxjerrja e ekuacioneve per dimensionimin e elementeve te nenshtruara lakimit te

paster - Momentet e inercise dhe momenti rezistues te siperfaqes se prerjes se rrafshte - Shembuj te trarit te thjeshte, trari me vendleshuarje dhe konzollat - Perdredhja - Dimensionimi i boshteve te lehta - Lakimi - Formulat e Ojlerit - Dimensionimi i shtyllave sipas veprimit omega - Shembuj te shtyllave te nenshtruara te lakimit


- Ilustroje shpjegimin e detyrave te rezistences se materialeve - Ilustroje shembuj per rendesin e rezistences se materialeve - Ilustroje shembuj nga tensioni dhe deformimi,elsticiteti, sforcimi i lejuar si dhe Niveli

e sigurise - Ilustroje shembuj nga deformacionet dhe shperndarja e tensioneve, formula e prerjes,

perdredhjes, perkuljes - Angazhoje nxenesit me detyra shtepie d) Kushtet per realizimin e kapitullit

- Klasa mesimore e pajisur me elemente per ilustrim - -Klasa e paisur me pankarta vizuele

Kapitulli 4 Kinematika 16 ore a) Qellimet e kapitullit Ne perfundim te kapitullit nxenesi duhet te:

- Tregoje rendesine e kinematike se trupit te ngurte - Pershkruaje levizjen drejtvizore te pikes - Pershkruaje levizjen vijelakuar te pikes - Pershkruaje levizjen rrethore te pikes - Tregoje levizjet themelore te trupave te ngurte - Pershkruaje levizjen e perbere te pikes


- Hyrje ne kinematiken e trupit te ngurte - Levizja drejtvizore - Levizja vijelakuar e pikes - Levizja rrethore - Levizja themelore e trupave te ngurte

22

- Levizja planare e trupit te ngurte - Levizja e perbere e pikes


- Ilustroje shpjegimin e parimeve te kinematikes me shembuj konkret - Angazhoje nxenesit ne zgjidhjen e ushtrimeve per levizjen e pikes dhe te trupit te

ngurte - Ilustroje shembuj nga levizja e perbere e pikes - Angazhoje nxenesit me detyra shtepie.


- Klasa mesimore e paisur me pankarta e makete per kinematike

Kapitulli 5: Dinamika 16 ore


- Tregoje rendesine e dinamikes; - Shpegoje parimin e pare te dinamikes; - Shpjegoje parimin e dyte te dinamikes.


- Detyra dhe ndarja e dinamikes; - Ligjet e Njutonit te mekanikes; - Renia e lire; - Puna dhe fuqia mekanike; - Puna mekanike dhe fuqia te levizja rrotulluese; - Energjia mekanike; - Ligji mbi ruajtjen e energjise mekanike; - Niveli e veprimit te dobishem; - Levizja qendrore; - Forca centrifugale dhe centripetale; - Lavjerrsi matematik; - Parimi i Dallamberit; - Ekuacionet themelore dinamike te translacionit; - Ekuacionet themelore dinamike te rotacionit rreth bushtit te palevizshem


- Ilustroje shpjegimin e parimeve themelore te dinamikes me shembuj konkret; - Shpjegoje parimin e pare dhe te dyte te dinamikes me shembuje konkret; - Ilustroje shpjegimin e parimeve te punes, fuqise, energjise dhe te rendimentit; - Zgjidhe ushtrime te ndryshme lidhur me punen,fuqine, energjine dhe rendimentin; - Angazhoje nxenesit ne zgjidhjen e detyrave ne shtepi


- Klasa mesimore e paisur me pankarta e makete per dinamiken.

Programi i lendes

23

“Bazat e xehetarise dhe punet e pergjithshme minerare”

Lemia: Kimi-Teknologji Profili: Minator Niveli: I Klasa: 10 I. Qellimet e lendes Në përfundim të trajtimit të lëndës klasa 10, nxënësi duhet të:

- Perfitimi njohurive te pergjithshme te industrise minerare si parapergatitje per lendet e ngushta profesionale

- Njohja me pune te pergjithshme qe zhvillohen ne miniera te cilat ndryshojne mjaft njera nga tjetra

- Aftesimi i nxenesve me punet minerare siperfaqesore dhe nentokesore - Aftesimi i nxenesve per zbatim praktik te njohurive te perfituara, per respektimin e

disciplines ne pune dhe per respektimin e masave mbrojtese personale dhe kolektive ne pune


35 jave x 3 ore/jave = 105 ore III. Programi i hollesishem i lendes Kapitulli 1: Njohja me punet e pergjithshme dhe punet hulumtuese ne miniera 20 ore a) Qellimet e kapitullit Ne perfundim te kapitullit nxenesi duhet te:

- theksojë detyrat e xehetarise, rendesine e mineraleve dhe shkembinjeve te dobishem - pershkruajë vendburimet dhe ndarjen e tyre

b) Temat e kapitullit - Roli dhe rendesia e xehetarise per ekonomin nocionet me te rendesishme - Ndarja e venburimeve sipas perberjes se mineraleve te dobishme - Njohuri te pergjithshme mbi metodat e hulumtimit - Ndarja e venburimeve sipas perbrjes, formes, menyres dhe sipas vetive fiziko-kimike - Vetite fiziko mekanike e teknike te shkembinjeve - Ndarja e mases shkembore vetite hidrofizike dhe mekanike


- Shpjegoje rendesine e xehetarise per ekonomin - Shpjegoje metodat e hulumtimeve per kerkimin e mineraleve - Shpjegoje per mineralet dhe shkembinjet e dobishem

d) Kushtet per realizimin e kapitullit - Klasa mesimore e paisur me skica dhe vizatime per V.B te ndryshme

Kapitulli 2: Njohja me punet e pergjithshme ne minierat siperfaqesore 35 ore

24


- Aftesohet per punimet minerare ne siperfaqe b) Temat e kapitullit

- Teknologjia e punimeve minerare te shfrytezimit ne siperfaqe, kanalet gropat, elementet e shkalles,

- ndarja e shkalles ne shirit dhe blloqe - Hapja e transheve - Menyrat e hapjes se V.B qe shfrytezohen ne kariera, - Hapja e V.B me transhe te brendshme dhe transhe te jashtme - Shfrytezimi i qymyreve ne siperfaqe - Shrytezimi i mineraleve, gureve, argjiles etj.


- Shpjegoje teknologjine e punimeve minerare ne siperfaqe, menyren e hapjes se kanaleve gropave, shkalles, etj

- Shpjegoje menyren e shfrytezimit te qymyreve dhe mineraleve ne siperfaqe d) Kushtet per realizimin e kapitullit

- Klasa mesimore e paisur me skica dhe vizatime per V.B te ndryshme

Kapitulli 3: Punimet e pergjithshme minerare nentokesore 30 ore a) Qellimet e kapitullit Ne perfundim te kapitullit nxenesi duhet te:

- Di menyrat e perfitimit te mineraleve te dobishme me ane te punimeve nentokesore - Di llojet e puneve minerare, horizontale, vertikale dhe te pjerta - Njihet me punet e shpim plasjes dhe me punet pa shpim plasje - Njihet me punet ne ngarkim e transport

b) Temat e kapitullit - Objektet nentokesore horizontale, te pjerrta dhe vertikale - Objektet kapitale hulumtuese dhe pergatitore - Sistemet e shfrytezimit nentokesore, operacionet kryesore te shfrytezimit - Shpim-minimi, ngarkimi dhe transporti - Pozicioni i pusit kryesore dhe pusit te ajrimit - Presionet ne objektet minerae


- Shpjegoje objektet minerare nnentokesore - Shpjegoje menyrat e perfitimit te mineraleve te dobishme

d) Kushtet per realizimin e kapitullit - Klasa mesimore e pajisur me skica dhe vizatime per V.B te ndryshme

Kapitulli 4:Punet minerare ne ndertim,sigurim te hapsirave dhe hapja e vendburimeve 20ore

25


- Njihet me materialet per ndertim dhe sigurimin e objekteve minerare

b) Temat e kapitullit - Materialet per ndertimin dhe sigurimin e objekteve: druri, profilet e qelikta, betoni etj. - Menyrat e ajrimit te hapsirave nentokesore - Hapja e vendburimeve me punime horizontale,te pjerrta dhe vertikale; - Pozicionet e puseve kryesore dhe puseve te ajrimit - Llojet dhe vetite e eksploziveve,mjetet per inicimin e minave


- Shpjegoje materialet qe perdoren per ndertim dhe sigurimin e objekteve - Shpjegoje menyrat e ajrimit te hapsirave nentokesore - Shpjegoje menyrat e hapjes se punimeve minerare - Shpjegoje llojet dhe vetite e eksploziveve


- Klasa mesimore e paisur me skica dhe vizatime per V.B te ndryshme

Programi i lendes

26

“Vizatimi teknik” Lemia: Kimi-Teknologji Profili: Minator Niveli: I Klasa: 10 I. Qellimet e lëndës Ne perfundim te lendes se zhvilluar ne klasen e 10-te, nxenesi duhet te:

- Shpjegoje rendesine, parimet dhe rregullat kryesore te vizatimit teknik. - Beje projektimin ortogonale te pikes, vijes dhe trupave gjeometrik. - Beje projektime ortogonale te pjeseve te thjeshta makinerike. - Interpretoje kuotimet me vizatime teknike. - Shpjegoje dhe skicoje detalet te paraqitura me prerje - Skicoje pjese makinerike me aksionometri - Lexoje dhe interpretoje tolerancat e paraqitura ne vizatime teknike - Lexoje dhe interpretoje shenjat e cilesise se siperfaqeve te detaleve - Interpretoje vizatimet e pjeseve makinerike dhe teresive - Kryeje skicime te detaleve - Interpretoje dhe skicoj vizatime skematike - Lexoje vizatime te thjeshta dhe skemave te teresive ne miniera - Shpjegoje parimet themelore te vizatimit teknik me kompjuter


35 jave x 2 ore/jave = 70 ore III. Programi i hollesishem i lendes Kapitulli 1: Hyrje ne vizatimin teknik 3 ore a) Qellimet e kapitullit Ne perfundim te kapitullit nxenesi duhet te:

- Tregoje qellimin dhe objektivat e vizatimit teknik - Shpjegoje se qfare e ndihmon teknikun e minierave vizatimi teknik - Dalloje materialet dhe paisjet per vizatim teknik


- Qellimi dhe objektivat e vizatimit teknik - Rendesia e vizatimit teknik per teknikun e minierave - Llojet e vizatimeve teknike - Materialet dhe paisjet per vizatim teknik


- Ilustroje vizatimet teknike dhe materialet e vizatimit teknik me objektet konkrete d) Kushtet per realizimin e kapitullit

- Klasa per vizatim teknik

27

- Formate dhe materiale te vizatimit teknik Kapitulli 2: Parimet themelore te vizatimit teknik 4 ore a) Qellimet e kapitullit Ne perfundim te ketij kapitulli nxenesi duhet te :

- Tregoje formatet, llojet e vijave dhe perdorimin e vizatimeve teknike - Shpjegoje veqorite e shkrimit teknik - Jap shembuj per perpjesen - Interpretoje simbolet ne vizatim teknik - Tregoje per standardet dhe rendesin e tyre per vizatimin teknik


- Formatet e vizatimeve teknike - Llojet e vijave dhe perdorimi i tyre - Shkrimi teknik - Perpjesa - Simbolet ne vizatim teknik - Standartet, rendesia e tyre per vizatimin teknik


- Ilustroje qeshtjet qe trajton me objekte konkrete - Jap ushtrime konkrete per nxenesin


- Klasa per vizatim teknik - Vizatime te ndryshme teknike

Kapitulli 3: Projektimet ortogonale 3 ore a) Qellimet e kapitullit Ne perfundim te keti kapitulli nxenesi duhet te :

- Shpjegoje konceptin e projektimeve dhe veqorit e projektimeve ortogonale - Kryeje projektimet e pikes, te vijes dhe te trupit gjeometrik


- Projektimet, projektimet ortogonale - Projektimi i pikes, vijes dhe trupit gjeometrik


- Trajtoje shembuj konkret te projektimeve - Angazhoje nxenesit ne ushtrime projektimi


- Klasa per vizatim teknik - Trupa te ndryshem gjeometrik

Kapitulli 4: Ndertimet gjeometrike 12 ore

28

a) Qellimet e kapitullit Ne perfundim te ketij kapitulli nxenesi duhet te :

- Te dije t’i ndertoje shumekendeshat - Te dije ndertimin e lakoreve


- Ndarja e segmeteve dhe kendeve ne pjese te barabarta - Ndarja e kendit ne dy pjese te barabarta - Ndarja e kendit ne disa pjese te barabarta - Ndertimi i shume kendeshave te rregullt brenda shkruar ne rrethe - Menyra e pergjithshme e ndertimit te shumekendeshave - Rakordimet - Kurbat gjeometrike (ovalet, elipsen, parabola, hiperbolla) - Kurbat cikloidale (cikloida, spiralja e arkimendit, evolventa) - Sinusoida dhe kosinusoina


- Shpjegoje menyren e konstruktimit te shumekendeshave - Shpjegoje menyren e konstruktimit te kurbave gjeometrike - Ilustroje me shembuj konkret - Angazhoje nxenesit me detyra shtepie


- Klasa per vizatim teknik - Paisjet per vizatim teknik

Kapitulli 5: Paraqitja e pjeseve makinerike ne vizatim 4 ore a) Qellimet e kapitullit Ne perfundim te keti kapitulli nxenesi duhet te :

- Caktimi i numrit te nevojshem te pamjeve te pjeseve makinerike b) Temat e kapitullit

- Paraqitja e pjeseve makinerike ne vizatim - Caktimi i numrit te nevojshem te pamjeve


- Trajtoje shembuj konkret te paraqitjes se pamjeve te nevojshme te pjeseve makinerike - Angazhoje nxenesit ne vizatimin e shembujve konkret


- Klasa per vizatim teknik - Pjese te ndryshme makinerike

Kapitulli 6: Kuotimi 3 ore

29

a) Qellimet e kapitullit Ne perfundim te ketij kapitulli nxenesi duhet te :

- Tregoje cilat jane elemetet e kotimit - Shpjegoje konvencionet dhe mbishkrimet - Tregoje si behet bartja e permasave - Tregoje veqorite e kootimit me koordinata dhe tabelar - Shpjegoje kur behen ndryshimet dhe permiresimet - Beje shenimin e konicitetit dhe pjerrtesise ne vizatim - Beje kuotimin e nivelit

b) Temat e kapitullit - Elementet e kuotimit - Konvencionet dhe mbishkrimet - Bartja e permasave ne vartesi prej kerkesave konstruktive - Kuotimi me kordinata - Kuotimi tabelar - Permasat ne elemente qe perseriten - Ndryshimet dhe permiresimet - Shenimi i koniciteti dhe pjertesise ne vizatim - Kuotimi i nivelit

c) Udhezime didaktike per kapitullin

Rekomandohet qe mesimdhenesi te: - Ilustroje qeshtjet qe trajton me vizatime dhe shembuj konkret te kuotimeve - Jap ushtrime konkrete per nxenesit


- Klasa per vizatim teknik – - Vizatime te ndryshme teknike me kuotime

Kapitulli 7: Prerjet 5 ore a) Qellimet e kapitullit Ne perfundim te ketij kapitulli nxenesi duhet te :

- Shpjegoje q’jane prerjet dhe llojet e tyre - Shpjegoje q’jane pamjet e posaqme dhe te pjesshme - Shpjegoje q’jane nderprerjet, shkurtimet dhe depertimet


- Prerjet, llojet e prerjeve - Pamjet e posaqme dhe te pjesshme - Nderprerjet dhe shkurtimet - Depertimet


- Ilustroje qeshtjet qe trajton me vizatime te objekteve te prera, te nderprera dhe te depertuara

- Jap ushtrime konkrete per nxenesit

30

d) Kushtet per realizimin e kapitullit - Klasa per vizatim teknik - Vizatime te ndryshme teknike me prerje, nderprerje dhe depertime

Kapitulli 8: Paraqitja aksionometrike e pjeseve makinerike 6 ore a) Qellimet e kapitullit Ne perfundim te ketij kapitulli nxenesi duhet te :

- Paraqes pjeset makinerike ne mamje izometrike - Paraqes pjeset makinerike ne mamje dimetrike - Paraqes pjeset mekinerike ne projektim te pjerret

b) Temat e kapitullit - Paraqitja izometrike - Paraqitja dimetrike - Projeksioni i pjerret


- Ilustroje qeshtjet qe trajton me paraqitje izometrike, dimetrike dhe te pjerreta te pjeseve makinerike

- Jap ushtrime konkrete per nxenesit

d) Kushtet per realizimin e kapitullit - Klasa per vizatim teknik - Vizatimet e ndryshme teknike me paraqitje izometrike, dimetrike dhe te pjerreta te

pjeseve makinerike

Kapitulli 9: Tolerancat 4 ore a) Qellimet e kapitullit Ne perfundim te ketij kapitulli nxenesi duhet te :

- Rendit llojet e permasave te pjeseve makinerike - Shpjegoje q’jane tolerancat - Interpretoje poziten e fushave toleruese - Jap shembuj per llojet e vendosjeve te detaleve - Jap shembuj per llojet e shmangejeve

b) Temat e kapitullit - Llojet e permasave te pjeseve makinerike - Kuptimet themelore te tolerancave - Pozita e fushave toleruese - Llojet e vendosjeve te detaleve - Shmangijet, llojete shmangejeve


- Ilustroj qeshtjet qe trajton me shembuj per tolerancat, vendosjet dhe shmangijet - Agazhoj nxenesit ne diskutimin e koncepteve te tolerancave

31

d) Kushtet per realizimin e kapitullit - Klasa per vizatim teknik - Vizatimet e ndryshme teknike me paraqitje te tolerancave, vendosjeve dhe

shmangejeve Kapitulli 10: Vizatimi i pjeseve makinerike 8 ore a) Qellimet e kapitullit Ne perfundim te keti kapitulli nxenesi duhet te :

- Interpretoje vizatimin e lidhjeve filetore - Interpretoje vizatimin e lidhjeve me bulona, vida dhe rondella - Interpretoje vizatimin e lidhjeve me puka - Interpretoje vizatimin e lidhjeve me kunja - Interpretoje vizatimin e lidhjeve me kanale - Interpretoje vizatimin e lidhjeve elastike - Interpretoje vizatimin e lidhjeve te salduara - Interpretoje vizatimin e lidhjeve te transmetuesve mekanik, hidraulik dhe pneumatic

b) Temat e kapitullit - Vizatimi i lidhjeve filetore - Vizatimi i lidhjeve me bulona, vida dhe rondella - Vizatimi i lidhjeve me pyka - Vizatimi i lidhjeve me kunja - Vizatimi i lidhjeve me kanale - Vizatimi i lidhjeve elastike - Vizatimi i lidhjeve te salduara - Vizatimi i lidhjeve te transmetuesve hidraulik mekanik dhe pneumatik


- Ilustroje qeshtjet qe trajton me shembuj te lidhjeve konkrete te llojeve te ndryshme - Angazhoje nxenesit ne diskutime per interpretimin e vizatimeve te lidhjeve te ndryshme


- Klasa per vizatim teknik - Vizatimet e ndryshme teknike dhe me paraqitje te lidhjeve te detaleve - Lidhjet e ndryshme te detaleve

Kapitulli i 11: Vizatimi i tersive 5 ore a) Qellimet e kapitullit Ne perfundim te ketij kapitulli nxenesi duhet te : - Shpjegoje parimet themelore te vizatimit te teresive - Interpretoje vizatimet e tersive

b) Temat e kapitullit - Vizatimi i teresive, parimet themelore - Rregullat e paraqitjes ne vizatim te teresive makinerike

32


- Ilustroje qeshtjet qe trajton me shembuj te paraqitjeve konkrete te teresive - Angazhoje nxenesit ne diskutime per interpretimin e vizatimeve te teresive

d) Kushtet per realizimin e kapitullit - Klasa per vizatim teknik - Vizatimet e ndryshme teknike me paraqitje te teresive - Teresi makinerike konkrete

Kapitulli 12: Skicimi 4 ore

a) Qellimet e kapitullit Ne perfundim te ketij kapitulli nxenesi duhet te:

- Interpretoje skica te ndryshme - Vizatoje skica te pjeseve makinerike te ndryshme

b) Temat e kapitullit - Skicimi, rregullat e skicimit - Skicimi i pjeseve makinerike


- Te ilustroje qeshtjet qe trajton me shembuj te pjeseve makinerike te skicuara - Te angazhoje nxenesit ne vizatimine skicave te pjeseve makinerike - Te jap detyra shtepie per skicimin e pjeseve makinerike

d) Kushtet per realizimin e kapitullit - Klasa per vizatim teknik - Skica të pjeseve te ndryshme makinerike - Pjese makinerike per t’u skicuar

Kapitulli 13: Vizatimi i thjeshte dhe skematik 6 ore a) Qellimet e kapitullit Ne perfundim te keti kapitulli nxenesi duhet te :

- Interpretoje vizatimet skematike te thjeshta - Skicoje skema te pjeseve makinerike dhe te teresive


- Vizatimi skematik, rregullat e vizatimit skematik te thjeshte - Vizatimi skematik i pjeseve makinerike dhe i teresive


- Ilustroje qeshtjet qe trajton me shembuj te paraqitjes skematike - Angazhoje nxenesit ne skicimin e skemave te pjeseve makinerike dhe te teresive

d) Kushtet per realizimin e kapitullit - Klasa per vizatim teknik

33

- Vizatimet te ndryshme skematike

Kapitulli 14: Vizatimi me kompjuter 4 ore

a) Qellimet e kapitullit Ne perfundim te keti kapitulli nxenesi duhet te :

- Tregoje parimet e pergjithshme te vizatimit me kompjuter - Tregoje veqorite e vizatimeve me kompjuter, me programet e CAD-it

b) Temat e kapitullit - Njohuri te pergjithshme per vizatimin me kompjuter - Perdorimi i programeve te CAD-it per vizatime teknike me kompjuter


- Ilustroj qeshtjet qe trajton me shembuj nga vizatimi me kompjuter d). Kushtet per realizimin e kapitullit

- Klasa per vizatim teknik me kompjuter qe permban progreme te CAD-it - Vizatime te ndryshme me kompjuter

Klasa 10

34

Përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale

PËRSHKRUESI I MODULIT TË PRAKTIKËS PROFESIONALE

“Punët e përgjithshme në minierat sipërfaqësore”

Lemia: Kimi-Teknologji Profili: Miniera Niveli: I Klasa: 10 Numri i moduli 1 Qëllimi i modulit

Një modul praktik që i paJisë nxënsit me aftësi praktike pë të kryer punët e përgjithshme të shfrytëzimit në sipërfaqe të vendburimeve minerale.

Kohëzgjatja e modulit

17,5K (105 orë)

Rezultatet e të mësuarit (RM) dhe përmbajtja

RM 1 Nxënësit përgatisin dhe i kryejnë punët e përgjithshme të hapjes në minierat sipërfaqësore Permbajtja: - Karakteristikat e proceseve të prodhimit në sipërfaqe - Ndërtimi i rrugëve zigzake në minierat sipërfaqësore - Ndërtimi i transheve dhe elementeve të tyre - Ndërtimi i transheve pa transport - Ndërtimi i transheve me transport - Ndërtimi i kombinuar i transheve - Rreziqet që paraqiten gjat kryerjes së punimeve të ndryshme në minerat sipërfaqësore

RM 2 Nxënësit përgatitën dhe kryejn punët e procesit teknologjik

të shfrytëzimit në minierat sipërfaqësore. Permbajtja: - Kryerja e punimeve të zbulimit në kushte të ndryshme - Punët e shpim-rrëzimit në minierat sipërfaqësore - Punët e gërmimit dhe të ngarkimit të shkëmbinjve në minierat sipërfaqësore - Punët e transportit në minierat sipërfaqësore - Punimet e stivimit të shkëmbinjve me eskavator, me ane të Transportierve, me automjete vetëshkarkues dhe sheshim të tyre me bulduzher - Rrëziqet që paraqiten gjat ndërtimit të punimeve

Procedurat e vlerësimit

Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit. Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren: RM Rezultatet e të mësuarit

35

IV Instrumentet e vlerësimit KR Kriteret e realizimit

RM 1 IV Pyetje – përgjigje me gojë dhe vëzhgim me listë kontrolli

KR Nxenesi duhet te:

- kryejë punë të përgjithshme në miniera sipërfaqësore - ndërtojë rrugët zigzake sipas nevojës në minierë - ndërtojë transhet sipas elementeve të tyre - ndërtojë transhet pa transportë - ndërtojë transhet me transportë - hapë transhet me mënyra të kombinuara - zbatojë masat e siguris dhe të mbrojtjes në punë të

minierës ku kryen punët RM 2 IV Pyetje – përgjigje me gojë dhe vëzhgim me listë kontrolli


- Kryejnë punime në kushte të ndryshme të hapjes - Kryejn punimet e shpim-rrëzimit në minerat - sipërfaqësore - Kryejnë punët e gërmimit dhe të ngarkimit të - shkëmbinjve në minierat sipërfaqësore - Kryejn punët e transportit në minierë - Kryejn punët e stivimit të shkëmbinjve me mënyra të - ndryshme - Kujdeset dhe duhet të zbatojë masat e siguris dhe të - mbrojtjes në pun të minierës ku kryen punët

Metodat e të mësuarit të rekomanduara

- Ky modul duhet të zbatohet në minerat sipërfaqësore në fazën e hapjes dhe pë përgatitjes së vendburimit për shfrytëzim sipërfaqësor të mineralit të dobishëm.

- Mësuesi së bashku me puntorët në minierë duhët të - demostrojnë veprime konkret të perdorimeve te drejta te - paisjeve dhe te vete materialit - Mesuesi duhet te nxise nxenesit te angazhohen ne diskutime

per raste te ndryshme qe paraqiten - Gjatë vleresimit te nxenesve te zbatohet sa me shume

kontrolli i demonstrimit praktik te aftesive te fituara - Mësimdhënsi i praktikës duhet të mbikqyrë rrespektimin e

rregullave të mbrojtjes në punë Baza materiale e domosdoshme

Për realizimin si duhet të modulit, është e domosdoshme të sigurohet: - Miniera sipërfaqësore - Dokumentacion i nevojshëm për standardet. - Puntorit e servisimit - Pankarta, makete, katalogë të punëve sipërfaqësore - Mjetet mbrojtëse në punë ( tesha, qizme helmeta, dorëzat,

lampa etj

36

PËRSHKRUESI I MODULIT TË PRAKTIKËS PROFESIONALE

37

“Punët e përgjitheshme në minierat nëntokësore” Lemia: Kimi-Teknologji Profili: Miniera Niveli: I Klasa: 10 Numri i moduli 2 Qëllimi i modulit

Një modul praktik që i pajis nxënësit me aftësi praktike për kryerjen e punëve të përgjithshme në minierat nëntokësore.


17,5 K (105 orë)


RM 1 Nxënësit përgatisin dhe i kryejnë punët e përgjithshme në minierat nëntokësore Permbajtja: - Hapja në minerat nëntokësore - Puna në miniera kur vendburimi ka ngritje - Ndërtimi i dhomave dhe punëtorive - Magazini i lëndës plasëse - Hapësirat e ndryshme në minera nëntokësore - Ndertimi i shesheve të transportit në minierat nëntokësore - Operacionet e shfrytëzimit në miniera nëntokësore - Rreziqet gjatë ndërtimit të punimeve të përgjithshme


Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit. Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren: RM Rezultatet e të mësuarit IV Instrumentet e vlerësimit KR Kriteret e realizimit



Kryejn dhe ndërtojnë punët e përgjithshme në - minierat nëntokësore - Kryejn punët e përgjithshme kur vendburimi ka

ngritje - Kryejnë punët e përgjthshme në ndërtimin e - dhomave, puntorive, magazinave për sistemimin e - lëndës plasëse etj, - Kryejn pun të ndryshme të operacioneve teknologjike - të shfrytëzimit - Kujdesen dhe duhet të zbatojnë masat e siguris dhe - mbrojtjes në punë të minjerës ku kryejn punët

Metodat e të mësuarit të

- Ky modul duhet të zbatohet në minierat nëntokësore në kohën kur përgatiten dhe punohën këto punime

38

rekomanduara

- Mesuesi i praktikës duhet të demonstoj veprime konkrete te perdorimeve te drejta te paisjeve dhe materiali

- Mesuesi duhet te nxise nxenesit te angazhohen ne diskutime per raste te ndryshme qe paraqiten

- Gjatë vleresimit te nxenesve te zbatohet sa - me shume kontrolli i demonstrimit praktik te aftesive te

fituara Baza materiale e domosdoshme

Për realizimin si duhet të modulit, është e domosdoshme të sigurohet: - Praktika profesionale në objektet minerare nëntokësore - Puntorit ku kryehet servisimi i paisijeve - Dokumentacion i nevojshëm për standardet. - Lëndë të para dhe materiale të tjera që përdoren në miniera

për realizimin e modulit - Katalogë të punëve nëntokësore, - Mjetet mbrojtëse në punë ( teshat, qizmet,helmeta, dorëzat,

lampa, etj

Klasa 11

39

Programet e lëndëve profesionale

Programi i lëndës

« Makinat dhe transporti në miniera » Lëmi: Kimi-Teknlogji Profili: Teknik i minierave Niveli: I Klasa: 11 I. `Qellimi ilëndës Në përfundim të trajnimit të lëndës në klasën e 11, nxënësi duhet të:

- përshkruajnë kuptimet themelore dhe definicionet e transportit dhe nxerrjes së mineraleve ;

- përshkruajnë parimet teorike të punës dhe të mekanizmave që përdoren në mihjen sipërfaqësore;

- përshkruajnë dhe dallojnë stabilimentet ngritëse dhe pajimet e e pusit; - përshkruajnë njohuri themelore për makinat të cilat shfrytëzohen në shfrytëzimin

sipërfaqësor dhe nëntokësor; II. Fondi i orëve të lëndës

35 javë x 3 orë/ javë = 105 orë III. Programi ihollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Kuptimet themelore dhe definicionet e transportit dhe nxerrjes së mineraleve 5 orë a) Qëllimi i kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli, nxënësit duhet të :

- përshkruajnë se cfarë studion lënda ‘’Makinat dhe transporti në miniera’’; - klasifikojnë makinat transportuese sipas mënyrës së veprimit - përshkruajnë mënyrën e funksionimit të makinat transportuese - përshkruajnë dhe dallojnë makinat minerare transportuese dhe ato të nxerrjes se

mineraleve; - shpjegojnë rëndësinë llojet e energjisë që përdoren në xehetari;


- Klasifikimi i mjeteve transportuese në miniera - Llojet e energjisë që përdoren në xehetari

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të :

- Ilustrojë shpjegimin e makinave transportuese, energjinë me skema, makete dhe elemente konkrete;

- Zhvillojë biseda te lira me nxënësit në lidhje me makinat transportuese dhe me energjinë që përdoret në miniera;

- Nxitë aftësitë dalluese të nxënësve duke përdorur pyetje të ndryshme gojore.

40

a) Kushtet për realizimin e kapitullit - Klasa mësimore; - Skema, makete, skica fotografike makinash etj. - Materiale nga interneti në funksion të kapitullit.

Kapitulli 2: Kuptimet themelore për transportin në mihjen sipërfaqësore me mjete vetëshkarkuese dhe me shirit 20 orë a) Qëllimi i kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli, nxënësit duhet të:

- Përshkruajnë dhe dallojnë llojet e makinave që përdoren në shfrytëzimin sipërfaqësor kontinuale (pandërprerje)

- Dallojë llojet e makinave që përdoren në shfrytëzimin sipërfaqësor diskontinuale (me ndërprerje)

- Përshkruajnë rëndësinë dhe mënyrat e ndërtimit të rrugëve ne miniera; - Kryejnë llogaritje të thjeshta të transportit me shirit;


- Transporti me automjete vetëshkarkuese - Rrugët e automjeteve në mihjet sipëfaqësore - Llogaritja e trasportit me automjete - Transporti më shirit - Pjesët përbërëse të transporterëve me shirit - Vazhdimi (ngjitja e shiritit) - Llogaritja e transportit më shirit

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të:

- Ilustrojë shpjegimin e makinave transportuese me paraqitjen e detaleve konkrete dhe me vizatime dhe skema të ndryshme,

- Angazhojë nxënësit me detyra konkrete për llogaritjen e mjeteve të transportit. - Organizojë dhe udhëheq vizita mësimore në minierë ku nxënësit të vëzhgojnë në

lidhje me transportin me shirit; - Vlerësojë nxënësit me të pyeturit gojor dhe testeve me shkrim;

b) Kushtet për realizimin e kapitullit - Klasa mësimore; - Skema, makete, skica fotografike me lidhje me transportin ne sipërfaqe; - Materiale të ndryshme në lidhje më kapitullin të nxjerra nga interneti.

Kapitulli 3 : Kuptimet themelore për transportin hekurudhor në mihjen sipërfaqësore dhe nëntokësore 15 orë a) Qëllimi i kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli, nxënësit duhet të:

- Përshkruajnë rëndësinë e transportit hekurudhor që përdoret në shfrytëzimin në miniera;

- Përshkruajnë rëndësinë e rrugëve në miniera dhe mëmyrat e mirëmbajtjes së tyre;

41

- Theksojnë rëndësinë, përdorimet dhe funksionet e lokomotivave dhe llojet e vagonave që përdoren në minierë;

- Kryejnë llogaritje të thjeshta të transportit me lokomotiva;

b) Temat e kapitullit - Transporti hekurudhor - Rrugët e shinave në miniera - Traverzat dhe paisjet e mbërthimit - Mirëmbajtja dhe llojet e hekurudhave - Vagonat dhe vagonthat e minierave - Lokomotivat e minierave


- Ilustrojë shpjegimin e makinave transportuese hekurudhore me paraqitjen e detaleve konkrete dhe me vizatime dhe skema të ndryshme,


lidhje me transportin hekurudhor; - Vlerësojë nxënësit me të pyeturit gojor dhe testeve me shkrim;

d) Kushtet për realizimin e kapitullit

- Klasa mësimore; - Skema, makete, skica fotografike me lidhje me transportin hekurudhor në miniera; - Materiale të ndryshme në lidhje më kapitullin të nxjerra nga interneti.

Kapitulli 4: Kuptimet themelore për transportin në mihjen sipërfaqësore me litar, transportuesit me kruesa, hirdaulik dhe pneumatik 15 orë a) Qëllimi i kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli, nxënësit duhet të:

- Përshkruajnë rëndësinë e transportit me litar dhe teleferik që përdoret në shfrytëzimin në miniera;

- Dallojnë dhe përshkruajnë pjesët kryesore të teleferikut; - Theksojnë rëndësinë, përdorimet dhe funksionet e transportiereve me kruesa dhe

hidraulik e pneumatik; - Kryejnë llogaritje të thjeshta të teleferikut ajror;

b) Temat e kapitullit - Makinat minerare për transport më litar - Trasporti më teleferik - Litarët e teleferikut (mbajtës dhe tërheqës) - Pjesët kryesore të teleferikut - Llogaritja e teleferikut ajror - Transporteret me kruesa - Transporteret hidraulik dhe pneumatik


42

- Ilustrojë shpjegimin e makinave transportuese me litar dhe teleferik me paraqitjen e detaleve konkrete dhe me vizatime dhe skema të ndryshme,


lidhje me transportin me litar dhe teleferik; - Vlerësojë nxënësit me të pyeturit gojor dhe testeve me shkrim;


- Klasa mësimore; - Skema, makete, skica fotografike me lidhje me transportin hekurudhor në miniera; - Materiale të ndryshme në lidhje më kapitullin të nxjerra nga interneti.

Kapitulli 5: Pajimet e pusit dhe enët ngritëse të tij 15 orë a) Qëllimi i kapitullit: Në përfundim të këtij kapitulli, nxënësit duhet të:

- Shpjegojnë pajimet e pusit: litarët, drejtuesit, shigjetat; - Përshkruajnë mënyrat e mirëmbajtjes dhe të kontrollit të litarit; - Dallojnë dhe përshkruajnë enët ngritëse:, kovat, skipet, kafazet dhe të përziera; - Theksojnë rëndësinë dhe mënyrën e lidhjes së enës me litarin;


- Pajisjet minerare ngritëse - Litarët për ngritje - Mirëmbajtja dhe kontrolli i litarit - Drejtueset dhe shigjetat (traversat) - Enët ngritëse - Taketat dhe urat lekundëse - Enët përzira ngritëse - Lidhja e enës me litarin


- Ilustrojë shpjegimin e pajimeve dhe enëve ngritëse të pusit me paraqitjen e detaleve konkrete dhe me vizatime dhe skema të ndryshme,

- Organizojë dhe udhëheq vizita mësimore në minierë ku nxënësit të vëzhgojnë pajimet dhe enët ngritëse të pusit;

- Vlerësojë nxënësit me të pyeturit gojor dhe testeve me shkrim; d) Kushtet për realizimin e kapitullit

- Klasa mësimore; - Skema, makete, skica fotografike me lidhje me pajimet dhe enët ngritëse të pusit; - Materiale të ndryshme në lidhje më kapitullin të nxjerra nga interneti.

Kapitulli 6: Makinat ngritëse dhe klasifikimi i tyre 20 orë

a) Qëllimi i kapitullit: Në përfundim të këtij kapitulli, nxënësit duhet të:

- përshkruajnë rëndësinë e përdorimit të makinave ngritëse të pusit;

43

- klasifikojnë makinat minerare ngritëse të pusit sipas mënyrës së mbështjelljes së litarit;

- theksojnë mënyrat e vendosjes së makinës ngritëse përballë pusit; - përshkruajnë llojet e makinave ngritëse me rrotë fërkimi, me tambur fërkimi; - përshkruajnë makinat ngritëse me tambure cilindrike; - pershkruajnë makinat ngritëse me rrreze të ndryshueshme të mbështjelljes së litarit; - pershkruajnë makinat ngritëse me bobina;

b) Temat e kapitullit - Ndarja e makinave ngritëse - Vendosja e makinës ngritëse për ballë pusit - Makinat ngritëse me tambure cilindrike - Makinat ngritëse me rrotë fërkimi (koepe) - Makinat ngritëse me tambur ferkimi (keope) - Makinat ngritëse me rreze te ndryshueshme të mbështjelljes se litarit - Makinat ngritëse me bobina


- Ilustrojë shpjegimin e makinat ngritëse të pusit me paraqitjen e detaleve konkrete dhe me vizatime dhe skema të ndryshme,

- Organizojë dhe udhëheq vizita mësimore në minierë ku nxënësit të vëzhgojnë makinat ngritëse të pusit;


- Klasa mësimore; - Skema, makete, skica fotografike me lidhje me makinat ngritëse të pusit; - Materiale të ndryshme në lidhje më kapitullin të nxjerra nga interneti.

Kapitulli 7: Kullat ngritëse dhe klasifikimi i tyre 15 orë

a) Qëllimi i kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli, nxënësit duhet të:

- përshkruajnë rëndësinë e përdorimit të kullave ngritëse të pusit; - klasifikojnë kullat ngritëse të pusit; - përshkruajnë kullat ngritëse të përkohshme; - përshkruajnë kullat ngritëse përhershme; - theksojnë mënyrat e sinjalizimit në miniera;


- Klasifikimi i kullave ngritëse - Kullat e përkoheshme ngritëse - Kullat e përhershme ngritëse - Sinjalizimi në miniera


- Ilustrojë shpjegimin e kullat ngritëse të pusit me paraqitjen e detaleve konkrete dhe me vizatime dhe skema të ndryshme,

44

- Organizojë dhe udhëheq vizita mësimore në minierë ku nxënësit të vëzhgojnë kullat ngritëse të pusit;


- Klasa mësimore; - Skema, makete, skica fotografike me lidhje me kullat ngritëse të pusit; - Materiale të ndryshme në lidhje më kapitullin të nxjerra nga interneti.

Programi i lëndës

45

”Teknika e shpimeve të thella’ Lëmi: Kimi – Teknologji Profili: Miniera Niveli: I Klasa: 11 I. Qëllimet e lëndës: Në përfundim të trajnimit të lëndës në klasen e 11, nxënësit duhet të:

- Përshkruajnë operacionet kryesore mekanike dhe jomekanike që kryhen gjatë shpimit të birave;

- Dallojnë materialet plasëse; - Rendisin dhe përshkruajnë vetitë, mënyrën e manipulimit me lëndë plasëse; - Përshkruajnë metodat e minimit në mihjet sipërfaqësore dhe në shrytëzimin

nëntokësor; - Përshkruajnë mbushjen e vrimave si dhe të minimit - Përshkruajnë makinat shpuese

II. Fondi i orëve të lëndës 35 javë x 2 orë/javë = 70 orë III. Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Njohja me shpimin e birave, veprimet mekanike dhe jo mekanike të shpimit 20 orë a) Qëllimet e kapitullit Ne perfundim te kapitullit,nxënësi duhet të:

- përshkruajnë format dhe mënyrat e punimit të e birave që bëhen me veprime mekanike;

- theksojnë bazat teorike të procesit të shpimit; - përshkruajnë llojet e birave që bëhen më veprime mekanike: me goditje, rrotullim dhe

e kombinuar; - përshkruajnë llojet e birave që bëhen më veprime jomekanike: shpimi termik;


- Format dhe mënyra e punimit të zgavrave të minave - Bazat teorike të procesit të shpimit - Veprimet mekanike të shpimit - Shpimi goditës, me rotacion - Shpimi goditës-rotacion - Shpimi rotacion-goditës - Veprimet jo mekanike, bazat teorike të shpimit termik - Karakteristikat teknike për shpim termik.


- Ilustrojë shpjegimin e kullave ngritëse të pusit me paraqitjen e detajeve konkrete dhe me vizatime dhe skema të ndryshme,

46

- Organizojë dhe udhëheq vizita mësimore në minierë ku nxënësit të vëzhgojnë kullat ngritëse të pusit;


- Klasa mësimore; - Skema, makete, skica fotografike me lidhje me kullat ngritëse të pusit; - Materiale të ndryshme në lidhje më kapitullin të nxjerra nga interneti.

Kapitulli 2: Lëndët plasëse dhe mjetet për inicimin e lëndëve plasëse 20 orë a) Qëllimet e kapitullit Ne perfundim te këtij kapitulli,nxënësit duhet të:

- shpjegojnë materialet eksplozive, mënyrat e shpërthimit fizikë dhe kimik; - përshkruajnë nocionin e shpërthimit fizik e kimik; - shpjegojnë vetitë fizikë të eksplozivit. - Përshkruajnë densitetin, plastiticetin dhe qëndrueshmërinë; - Rendisin dhe përshkruajnë karakteristikat mineraro-tekniko dhe ato të materialeve;


- Njohuri të përgjithshme për matërialet eksplozive - Nocioni i shpërthimit fizik dhe kimik - Vetitë fizikë të eksplozivëve - Densiteti, plasticiteti dhe qëndrushmëria - Karakteristikat mineraro-teknike dhe karakteristikat themelore të materialeve

eksplozive c) Udhëzime didaktike për kapiullin Rekomandohet që mësimdhënësi të:

- Ilustrojë shpjegimin e vetive te lëndëvë plasëse me anë të pamjeve filmike apo fotografive;

- Angazhojë nxënësit në përshkrimin e vetive fizike të eksplozivëve duke organizuar biseda me to;

- Përcjellë me kujdes përparimin e nxënësve; - Përdorë pyetje-përgjigje me gojë ose me shkrim për vlerësimin e nxënësve


- Klasa mësimor; - Skema, makete, skica fotografike etj.

Kapitulli 3: Njohja me metodat e minimit në mihjet sipërfaqësore dhe në shfrytëzimin nëntokësor 30 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli,nxënësit duhet të:

- Përshkruajnë teorinë e veprimit të minës në mjediset monolite dhe jo monolite; - tregojnë si është e ndërtuar mina; - Theksojnë parimet e llogaritjes së sasisë së lëndës plasëse; - Rendisin faktoret që ndikojnë në efektin e plasjes; - Përshkruajnë fitilat dhe ndezësit elektrikë;

47

- Përshkruajnë makinat për ndezjen e minave; - Shpjegojnë radhitjen e birave të minave; - Shpjegojnë menyrat e ndezjes së minave; - Përshkruajnë procedurën e përcaktimit të parametrave racional dhe largësisë së

sigurisë; - Theksojnë gabimet gjatë minimit;

b)Temat e kapitullit

- Teoria e veprimit të mines në mjediset monolite - Ndërtimi i mines - Parimet e llogaritjes së sasisë se lëndës plasese - Faktorët që ndikojnë në efektin e plasjes. - Fitilat për ndezje. Ndëzjet elektrike - Makinat për ndezjen e minave - Metodat e minimit të birave të shkurtra e të gjata. - Përcaktimi i parametrave racional, largësia e sigurisë - Gabimet gjatë minimit.

c) Udhëzime didaktike për kapiullin Rekomandohet që mësimdhënësi të:

- Ilustrojë shpjegimin e ndërtimit dhe ndezjes se minave me anë të simulimeve praktike.

- Përdorë transparentet dhe projektorin për të nxitur të kuptuarit e nxënsve; - Përdore skema, pamje, fotografi në mbështetje të metodave të minimit të mihjeve

sipërfaqësore dhe nëntokësore; - Përdorë pyetje –përgjigje me gojë për të motivuar dhe nxitur aftësitë dalluese të

nxënësve; - Krijojë situata problemore për të nxitur nxënësit të gjejnë zgjidhjet e mundshme me

angazhimin grupor të tyre; - Përcjellë me kujdes përparimin e nxënësve; - Vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve-përgjigjeve me gojë ose me shkrim - Organizojë testim me shkrim


- Klasa mësimore, objekte reale për konkretizim si: - Mina mësimore, fitila, mostra të lendëve plasëse, konopë etj - Skema, makete, skica fotografike etj.

Programi i lëndës

48

“Teknika e matjeve në miniera”

Lëmi: Kimi – Teknologji Profili: Miniera Niveli: I Klasa: 11 I. Qellimet e lëndës: Në përfundim të trajnimit të lëndës në klasen e 11, nxënësit duhet të:

- përshkruajnë rëndësinë dhe përdorimin e mjeteve dhe instrumenteve matëse në miniera;

- përshkruajnë gabimet kryesore që bëhen gjatë matjeve, gabimet sistematike dhe të rastit;

- përshkruajnë qëllimin dhe punimet që kryhen në planet minerare; - përshkruajnë planet e thjeshta gjeodezike; - përshkruajnë si paraqiten lokalet xehetare në plane; - theksojnë si planet në praktikë;

II. Fondi i orëve të lëndës

35 javë x 2 orë/javë = 70 orë III. Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Njohuri për mjetet dhe instrumentet e matjes në miniera 30 orë a) Qëllimet e kapitullit Ne perfundim te këtij kapitulli, nxënësit duhet të:

- Shpjegojnë njësitë për matjen e gjatësisë, sipërfaqës dhe këndeve. - Shpegojnë për përpjesën dhe planet. - Shpjegojnë kuptimin për matjen e këndeve, instrumentet për matjen e këndeve në

menyrë të drejtpërdrejt dhe indirekte - Shpjegojnë për teodolitin dhe përdorimin e tij. - Shpjegojnë nivelmanin dhe përdorimin e tij. - Shpjegojnë kuptimet e lartësive.

b) Temat e kapitullit - Njësitë matëse të gjatësisë, sipërfaqës dhe këndeve. - Përpjesa dhe planet. - Kuptimi i matjes së këndeve. - Instrumetet për matjen e këndeve. - Teodoliti, pjesët kryesore dhe përdorimi i tij. - Nivelmani – kuootimi. - Zbatimi i nivelmanit. - Kuptimi i lartësive.

c) Udhëzime didaktike për kapiullin Rekomandohet që mësimdhënësi të :

49

- Shpjegojë njësitë e matjes dhe matësit duke demonstruar me matje konkrete me instrumentet matëse;

- Përdorë sa më shumë mjete vizuale si pamje të operacioneve të matjeve të ndryshme në miniera, fotorafi, pamje filmike të punës në miniera ;

- Organizojë përfshirjen e nxënësve në biseda për mjetet dhe instrumentet që përdoren në matje në miniera;

- Angazhojë nxënësit për kryrjen e matjeve me instrumente matëse; - Përdorë pyetje –përgjigje me gojë për të motivuar dhe nxitur aftësitë dalluese të

nxënësve; - Krijojë situata problemore për të nxitur nxënësit të gjejnë zgjidhjet e mundshme me

angazhimin grupor të tyre; - Përcjellë me kujdes përparimin e nxënësve; - Vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve-përgjigjeve me gojë ose me shkrim - Organizojë testim me shkrim


- Klasa mësimore e pajisur me mjete matëse gjeodezike - Vegla për matje dhe kontroll të gjatësive - Vegla për matje dhe kontroll të këndëve - Katalogë të veglave dhe të instrumenteve matëse.

Kapitulli 2: Njohuri për gabimet në matje 15 orë a) Qëllimet e kapitullit Ne perfundim te këtij kapitulli, nxënësit duhet të:

- Theksojnë gabimet kryesore që kryhen gjatë matjeve; - Përshkruajnë faktorët që ndikojnë në bërjen e gabimeve të mëdha, sistematike dhe

ato të rastit; - përshkruajnë saktësinë dhe precizitetin gjatë matjeve;


- Gabimet në matje - Gabimet e mëdha, sistematike dhe të rastit - Saktësia dhe preciziteti gjatë matjeve - Matjet në miniera


- Shpjegojë për gabimet gjatë matjeve, gabimet e mëdha, sistematike dhe të rastit duke bërë ilustrime me shembuj konkretë nga jeta reale e punës në miniera;

- Angazhojë nxënësit në biseda për kryrjen e matjeve në menyrë sa më të saktë dhe precize.

- Formulojë pyetje-përgjigje me gojë për të nxitur vëmendjen e nxënësve gjatë mësimit; - Përcjellë me kujdes përarimin e nxënësve - Vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë ose me shkrim;

e) Kushtet për realizimin e kapitulli - Klasa mësimor - Vegla për matje dhe kontroll të gjatësive

50

- Vegla për matje dhe kontroll të këndëve - Katalogë të veglave dhe të instrumenteve matëse

Kapitulli 3: Njohuri për punimet e planeve minerare 25 ore a) Qëllimet e kapitullit

Në perfundim te këtij kapitulli, nxënësit duhet të: - përshkruajnë qëllimin e planeve minerare ; - përshkruajnë lidhjen e rrjetit poligonik të minierës me sipërfaqen; - përshkruajnë lidhjen e rrjetit të nivelizimit të minierës në sipërfaqe; - theksojnë si bëhet rilevimi i frontit të hapsirave minerare në sipërfaqe dhe nëntokë; - shpjegojnë procesin e shënimit dhe dhënien e drejtimit për mihjen e lëndëve minerare; - përshkruajnë se si përcaktohet pjerrësia për punimin e hapsirave minerare; - bëjnë llogaritje të thjeshta të matjeve në miniera; - shpjegojnë metodat e përpilimit të planit dhe të profilit; - bëjnë krahasimin plan-terren; - dallojnë planet minerare; - përshkruajnë përcaktimin e gjatësisë, këndit dhe kuootës nga plani;


- Lidhja e rrjetit poligonik të minierës me sipërfaqën - Lidhja e rrjetit të nivelizimit të minierës në sipërfaqë - Rilevimi i frontit dhe hapësirave minerare në sipërfaqë dhe nëntokë - Shenimi dhe dhënëja e drejtimit për mihjen e lënëve minerare - Përcaktimi i pjerrësisë për punimin e hapësirave minerare - Llogaritjet dhe kontrollimi i matjeve në miniera - Metodat e përpilimit të planit dhe të profilit - Krahasimi plan-terren - Përcaktimi i gjatësisë, këndit dhe kuootës nga plani.


- Përfshijë nxënësit në angazhim grupor; - Formulojë pyetje-përgjigje me gojë për të nxitur vëmendjen e nxënësve gjatë mësimit; - Përcjellë me kujdes përarimin e nxënësve - Vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë ose me shkrim; - Angazhojë nxënësit për përcaktimin e pjerrësisë për punimin e hapsirave minerare; - Vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë ose me shkrim - Organizojë testim me shkrim të nxënësve


- Klasa mësimor , vegla për matje dhe kontroll të gjatësive; - Vegla për matje dhe kontroll të këndëve ; - Skica dhe rrjete poligonike të minierave.

Programi i lëndës

51

“Hapja dhe punimi i objekteve minerare”

Lëmi: Kimi – Teknologji Profili: Miniera Niveli: I Klasa: 11 I. Qëlimet e lëndës Në përfundim të trajnimit të lëndës në klasen e 11, nxënësi duhet të:

- Shpjegojnë fushat minerare; - Përshkruajnë mënyrat e përgatitjes së fuahve minerare; - përshkruajnë format e seksionit të punimeve të hapjes së minierave; - përshkruajnë menyrat e hapjes dhe rendësinë që ka hapja e fushave minerare në

ekonomin e Kosovës; - përshkruajnë zbatimin e mënyrave të ndryshme dhe teknologjin gjatë ndërtimit të

punimeve minerare, varesisht nga kushtet konkrete dhe mundësia që ofron mesi punues.

II. Fondi i orëve të lëndës

35 javë x 4 orë/javë = 140 orë III. Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Fushat minerare dhe përgatitja e tyre 30 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim te kapitullit, nxënësi duhet të:

- përshkruajnë objektin e studimit të lëndës; - përshkruajnë mënyrat e llogaritjes së përmasave të fushës minerare; - kryejnë llogaritje të thjeshta të përmasave të fushës minerare; - theksojnë përgatitjen e fushës minerare; - përshkruajnë orientimin e shfrytëzimit të fushës minerare; - dallojnë punimet e ndryshme minerare; - përshkruajnë hapjen dhe punimin e objekteve minerare; - përshkruajnë format e seksioneve të punimeve minerare sipërfaqësore dhe

nëntokësore; b) Temat e kapitullit

- Mënyrat e llogaritjes se përmasave të fushës minerare - Përgatitja e fushës minerare - Orjentimi i shfytëzimit të fushës minerare - Llojet e punimeve minerare - Proceset e punës që zbatohën në teknologjinë e ndërtimit të punimeve minerare


- Angazhojë nxënësit në biseda për fushat minerare dhe përgatitjen e tyre. - Formulojë pyetje-përgjigje me gojë për të nxitur vëmendjen e nxënësve gjatë mësimit;

52

- Përcjellë me kujdes përarimin e nxënësve - Organizojë dhe udhëheq vizita mësimore në funksion të temave të kapitullit - Vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë ose me shkrim;


- Klasa mësimore; - Skema, makete, - Skica, fotografi dhe materiale të tjera të nxjerra nga interneti etj.

Kapitulli 2:Njohuri të përgjithshme për mënyrat e hapjes të mihjeve sipërfaqësore 45 orë a) Qëllimet e kapitullit Ne perfundim te këtij kapitulli, nxënësit duhet të:

- Përshkruajnë përgatitjen e vendit të hapjes së fushës minerare - Rendisë dhe përshkruajnë faktorët teknik që ndikojnë në zgjedhjen e vendit - Theksojnë mënyrat e hapjes se mihjeve sipërfaqësore; - Theksojnë mënyrat e hapjes se vendburimeve nëntokësore; - Përshkruajnë hapjen me puse vertikale; - Përshkrujnë hapjen me puse të pjerrta; - Përshkruajnë hapjen me punime horizontale; - Përshkruajnë mënyrën e kombinuar të hapjeve;


- Përcaktimi i vendit të hapjes së fushës minerare - Faktoret teknikë që ndikojnë në zgjedhjen e vendit të fushës minerare në sipërfaqe; - Hapja e mihjeve sipërfaqësore; - Hapja më prerje; - Hapja e vendburimeve nëntokësore; - Hapja më puse vertikale; - Hapja me puse të pjerrta; - Hapja me punime horizontale; - Mënyra e kombinuar e hapjeve


- Angazhojë nxënësit në biseda për temat e kapitullit; - Formulojë pyetje-përgjigje me gojë për të nxitur vëmendjen e nxënësve gjatë mësimit; - Përcjellë me kujdes përarimin e nxënësve - Vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë ose me shkrim; - Organizojë dhe udhëheq vizita mësimore për të vëzhguar konkretisht procese pune

për mënyrat e hapjes së mihjeve sipërfaqësore;

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Klasa mësimor; - Skema, - makete, - skica fotografike etj.

Kapitulli 3: Njohja më teknologjinë e ndërtimit të punimeve horizontale, vertikale dhe të pjerrta 30 orë

53

a) Qëllimet e kapitullit Ne perfundim te këtij kapitulli, nxënësit duhet të:

- Shpjegojnë teknologjinë e ndërtimeve të punimeve minerare - përshkruajnë për operacionët teknologjike që zhvillohën gjatë ndertimit; - theksojnë mënyrat e ngarkimit dhe të largimit të matërjalit të rrezuar. - Përshkruajnë lëndët plasëse për shkatërrimin e masivit shkëmbor

b) Temat e kapitullit - Zgjedhja e formës se seksionit - Elementeët bazë të seksionit - Opercionet teknologjike që zhvillohen gjatë ndertimit - Mënyrat e parashpenjes dhe të rrëzimit të shkëmbinjëve - Pajisjet për shpim - Mënyrat e ngarkimit dhe të largimit të materialit të rrëzuar - Lëndët plasëse për shkatrrimin e masivit shkëmbor

c) Udhëzime didaktike për kapiullin Rekomandohet që mësimdhënësi të :

- Shpjegojë temat e kapitullit permes shembujve konkretë; - Formulojë pyetje-përgjigje me gojë për të nxitur vëmendjen e nxënësve gjatë mësimit; - Përcjellë me kujdes përparimin e nxënësve; - Angazhojë nxënësit në biseda për temat e kapitullit; - Formulojë pyetje-përgjigje me gojë për të nxitur vëmendjen e nxënësve gjatë mësimit; - Vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë ose me shkrim; - Organizojë dhe udhëheq vizita mësimore për të vëzhguar konkretisht procese pune; - Organizojë testim me shkrim;

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Klasa mësimor; - Skema, makete, skica fotografike etj.

Kapitulli 4: Njohja më materialin për armatim dhe menyrat e armatimit 35 orë a) Qëllimet e kapitullit Ne perfundim te këtij kapitulli, nxënësit duhet të:

- përshkruajnë materialet për sigurimin e punimeve; - përshkruajnë karakteristikat e drurit dhe metalit si material aramtimi; - theksojnë materialet lidhëse, përbërësit, vetitë dhe llojet e tyre; - theksojnë materialet e përziera dhe ato të posaçme: hekur, beton, gurë dhe blloqe në

mbrojtjen e punimeve minerare; - përshkruajnë materialet hidroizoluese entief; - klasifikojnë materialit për sigurinë e objekteve sipas llojit të mesit punues dhe sipas

dimensioneve të objekteve minerare; - përshkruajnë burimet themelore të rreziqëve gjatë punimit të objekteve minerare dhe

masat mbrojtëse gjatë rreziqëve. b) Temat e kapitullit

- Materialet për sigurimin e punimeve

54

- Druri dhe metali si material armatimi - Materialet lidhëse, betoni. përbërësit, vetit dhe llojet e tyre - Materilet e përziera dhe ato të posaçme në mbrojtjen e punimeve minerare - Materialet hidroizoluese entief


- Angazhojë nxënësit në biseda për temat e kapitullit; - Formulojë pyetje-përgjigje me gojë për të nxitur vëmendjen e nxënësve gjatë mësimit; - Përcjellë me kujdes përarimin e nxënësve - Angazhojë nxënësit për klasifikimin e materialit për sigurimin e objekteve minerare

sipas llojit të mesit punues. - Vlerësojë nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve me gojë ose me shkrim; - Organizojë dhe udhëheq vizita mësimore për të vëzhguar konkretisht procese pune në

lidhje me temat e kapitullit; d) Kushtet për realizimin e kapitullit

- Klasa mësimore - Skema, makete, skica fotografike me lidhje me formen, elementet e seksionit dhe për

lendë plasese që përdoren për shkatërrimin e masivit shkëmbor; - materiale të ndryshme në lidhje më kapitullin të nxjerra nga interneti.

Klasa 11

55

Përshkruesit e moduleve të praktikës profesionale

PËRSHKRIMI I MODULIT TË PRAKTIKËS PROFESIONALE

“Manipulimi me makina në miniera”

Lëmia: Kimi – teknologji Profili: Miniera Niveli: IKlasa: 11 Numri i modulit

1

Qëllimi i modulit

Një modul praktik që i pajisë nxënësit me aftësi praktike për të përdorur makinat minerare sipas operacioneve teknologjike.


15K (90 orë)


RM 1 Nxënësi manipulon me makinat minerare për shfrytëzimin e mineralit të dobishëm Përmbajtja - Rrugët e shinave në minjer - Vagonthat në minjer - Makinat lëvizëse transportuese - Makinat minerare për transport me litar - Transportieret me shirit - Makinat minerare ngarkuese - Eskavatorët në minjera - Makinat minerare ngritëse - Kushtët e punës së makinave në minjerë

RM 2 Nxënësi kryen veprimet përgatitore për transportin e mineralit

të dobishëm me makina vetëshkarkuese me shirit Përmbajtja - Procesi i ngarkimit dhe shkarkimit - Rrugët e transportit të makinave - Principi i transportit me shirita - Instrumentet e shiritave transportues - Rulet mbajtëse dhe roli i tyre gjatë transportit - Tamburet dhe roli i tyre gjat transportit - Shiriti i transportjerve parametrat teknik - Kushtet e punës së shiritave transportues - Rreziqet që krijohen gjatë punës dhe masat mbrojtëse

ndaj këtyre rreziqeve - Mbrojtja e mjedisit gjatë punës

RM 3 Nxënësi kryen punët e transportit hekurudhor në minerat

sipërfaqësore dhe nëntokësore.

56

Përmbajtja - Përgatitja dhe vendosja e shinave - përgatitja dhe vendosia e traversave - Përforcimi i shinave me traversa - Akset, rrotët e vagonthave dhe lyrja e tyre - Lidhja e vagonthave në kompozicion - Manipulimi me lokomotivat - Rreziqet që krijohen gjatë punës dhe masat mbrojtëse


RM 4 Nxënsi kyen punë të transportit me litar në kushtet dhe

rrethana të ndryshme Përmbajtja

- Argenet për transport në rrugët horizontale - Argenet për transport ngritije në rrugë të pjerrta - Karakteristikat teknike të argeneve - Litaret e teleferikut mbajtës dhe tërheqës - Mirmbajtja dhe kontrolli i litarit - Rreziqet që krijohen gjatë punës dhe masat mbrojtëse


RM 5 Nxënësi manipulon me makinat minerare ngarkuese në

minierat sipërfaqësore dhe nëntokësore. Përmbajtja - Përgatitja e pajisjeve për procesin e ngrakimit - Përdorimi i drejtë i pajisjeve të ngarkimit - Përshtatja e vendit të punës për ngarkim dhe lëvizje pa

pengesa - Rreziqet që krijohen gjatë fazës së ngarkimit dhe

trnasportit në frontin e nxjerrjes dhe masat mbrojtëse ndaj këtyre rreziqeve

- Mbrojtja e mjedisit gjatë punës

RM 6

Nxënsi manipulon me pajisjet dhe makinat ngritëse në minierat nëntokësore. Përmbajtja - Përgatitja e makines për procesin e ngarkimit - Kontrolli i makinës para fillimit të punës - Periudha e nxitimit - Periudha e lëvizjës së lirë - Periudha e ngadalësimit - Rreziqet që lajmrohën gjatë proçesit të punës dhe masat mbrojtëse që duhet ndërmarrë - Mbrojtja e medisit gjatë punës


Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të mësuarit.

57

Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren: RM Rezultatet e të mësuarit IV Instrumentet e vlerësimit KR Kriteret e realizimit


KR Nxënësit duhet të :

- përdorin pajisiet sipas operacionit teknologjik - përcaktojnë makinat sipas veprimit teknologjik - krijojnë shprehi pune individuale dhe grupore - demonstrojnë përgatitjen e vendit të punës për punë - tregojnë dhe zbatoj masat mbrojtëse ndaj rreziqeve në punë



- Kryejnë transportin me automjete vetëshkarkuese - Kryejnë llogaritjen e transportit me automjete - Përcaktojnë pjesët përbërse të trnasportierve me shirita - Kryejnë punime për vazhdimin – ngjitjen e shiritit - Zbatojnë rregullat e sigurisë teknike dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë përdorimit të paisjeve



- Kryejnë vendosjen e shinave - Kryejnë vendosjen e traversave - Kryejnë lidhjen, përforcimin si dhe mirmbajtjen e

shinave - Kryejnë lidhjen e kompozicionit me lokomotiv - Kryejnë vendosjen e vagonthit të dalur nga shinat - Kryejnë manipulimin me lokomotivë - Zbatojnë masat mbrojtëse ndaj rreziqeve në punë



- Bëjnë përgatitjen e makines minerare për transport me litar

- Kryejnë veprimet me argenet ngritëse - Tregojnë llojet kryesore të litarve - Zbatojnë rregullat e siguris teknike dhe të ruajtjes së mjedisit punues



58

- Përgatitin paisjet minerare për operacionin e ngarkimit - Përgatitin terenin e ngarkimit të makinës për lëvizje pa

pëngesa - Përgatitin paisjet ndimëse për punë - Kryejnë përdorimin e drejtë të pajisjeve të ngarkimit - Vendosin veglat, pajisjet dhe instrumentet në vendin përkatës të punës - Respektojnë rregullat e sigurisë teknike dhe masat e mbrojtjes në punë gjatë operacionit të ngarkimit dhe të transportit në frontin e nxerrjesë



- Përgatitin pajisjet minerare për operacionin e ngritjes - Krijojnë ambient të përshtatëshëm pune - Verifikojnë saktësin e instrumenteve ndihmse para se të - fillojë punën me makinën ngritëse - Përdorin drejtë paisijen - verifikojnë frenimin, periudhën e nxitimit, lëvizjes së

lirë dhe periudhën e ngadalsimit - zbatojnë rregullat siguris teknike dhe masat e - mbrojtijes në punë gjatë transportit të njerzve


- Ky modul duhet të trajtohet në minierat sipërfaqësore dhe nëntokësore ku zbatohën operacionet teknologjike me ne makinat minerare në fjalë - Mësimdhënësi në ndihmë me manipulluesit e makinave minerare duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur ilustrimet dhe demonstrimet konkrete gjatë punës me paisijet dhe makinat minerare - Nxënësi duhet të angazhohet sa më shumë në veprimtari konkrete, në operacionet teknologjike në të gjithat fazat dhe format e ushtrimeve në mbështetje të përvetësimit të njohurive që trajton moduli - Nxënësit duhet të nxiten të diskutojnë në lidhje me rastet e ndryshme që paraqiten gjatë kryerjes së ushtrimit praktik - Mësimdhënësi i praktikës duhet të mbikëqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë, të ruajtjes së mjedisit dhe të mirëmbajtjes së paisijeve, makinave minerare dhe vendit ku zhvillohet ushtrimi praktik - Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të zbatohen sa më shumë kontrolli i demonstrimit praktik të aftësive të fituara

Baza materiale e domosdoshme

Për realizimin si duhet të modulit, është e domosdoshme të sigurohen mjediset minerare, paisiet dhe makinat minerare - punishtet me makinat minerare në miniera aktive - kompleti i veglave,instrumenteve, të pajisjeve minerare - puntorit e pergatitjes dhe servisimit të paisijeve dhe makinave

59

minerare - materiale të shkruara ( manuale, rregullore, katalogë)


60

“Shpimi dhe minimi i birave në minierë”

Lëmi : Kimi – teknologji Profili: Miniera Niveli : IKlasa : 11 Numri i modulit

2

Qëllimi i modulit

Një modul praktik që i pajisë nxënësit me shkathtësi për manipullim me makinat e shpimit të birave dhe me lëndë plasëse (LP) në miniera


10K (60 orë)


RM 1 Nxënësit kryejnë veprime konkrete për përgatitjen e makinës dhe pajisjeve përcjellëse për shpimin e birave Përmbajtja - Siguria në frontin ku duhet të shpojë - Përgatitja e makina për shpimin e birave - Vendosja dhe përforcimi i shufrës për shpim dhe kurorës

shpuese - Lidhja e makinës shpuese me ajrin e komprimum - Zhbllokimi i shufrës - Rreziqet gjatë operacionit të shpimit të birave të minës - Masat teknike të mbrojtjes në punë dhe mjedisit punues

RM 2 Nxënësit kryejnë veprimet përgatitore për manipulim me

lëndët plasëse. Përmbajtja - Përgatitja e lëndës plasëse në magazinë - Transporti i LP nga magazina deri në frontë e punës - Përgatitja dhe vendosja e LP në birat e shpuara - Lidhja e minave për minim - Ndezja e minave me instrumentin përkatës - Masat e siguris gjatë manipullimit me LP - Kushtet e punës


Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të mësuarit Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren: RM Rezultatet e të mësuarit IV Instrumentet e vlerësimit KR Kriteret e realizimit


KR Nxënësi duhet të :

61

- Sigurojë ballin e punës për shpimin e birave pa cënuar sigurin përsonale dhe të tjerve - Përgatitë makinen për shpimin e birave - Vendosë dhe përforcon shufrën dhe kunorën shpuese në makinën për shpimin e birave - Bëjë lidhjen e makinës shpuese me ajrin e komprimum si energji shtytëse - Çbllokojë shufrën në rast të bllokimit - Zbatojë rregullat teknike të mbrojtjes dhe të ruajtjes së

mjedisit punues gjatë shpimit të birave në minierë


KR Nxënësit duhet të: - Përgatitin sasinë LP në magazi për nevojat e frontit punues në prezencë të magazinerit kryesor të minierës - Bartin LP prej magazinës ndihmse deri në frontin e punës ku është kryer shpimi i birave - Përgatitin LP dhe vendos në birat e shpuara - Zgjedhin mënyrën e lidhjes së minave për ndezje - Kryejnë ndezijen e minave me instrumentin përkatës - Zbatojnë masat e sigurisë sipas ligjit dhe rregulloreve të punës me LP - Krijojnë kushte të mira në mjedisin punues


Ky modul duhet të zhvillohet në frontin e punës në minjerat sipërfaqësore dhe nëntokësore, në magazinat ndihmse në minjera ku bëhet përgatitja dhe shpërndarja e LP dhe e incuesve të ndezijes së LP Praktika profesionale në minierat aktive sipërfaqësore dhe Nëntokësore - Mësimdhënësi duhet të përdorë skema teknologjike ilustrimet dhe demonstrimet konkrete gjatë punës, me prezencë të mbikëyersit dhe minatorit në minjerat sipërfaqësore dhe nëntokësore në mbeshtetje të përvetësimit të njohurive që trajton moduli. - Nxënësit duhet të nxiten të diskutojnë në lidhje me rastet e ndryshme që paraqiten gjatë procesit të punës me makinat shpuese si dhe gjatë manipullimit me LP - Mësimdhënësi i praktikës duhet të mbikqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes dhe kushteve të punës në punishtë - Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të zbatohet sa më shumë kontrolli i demonstrimit praktik të aftësive të fituara


Për realizimin si duhet të modulit, është e domosdoshme të sigurohet: - Depot e eksploziveve - Dokumentacioni i nevojshëm për standardet në miniera - Materialet dhe pajisje që përdoren ne xehetari për realizimin e

62

- modulit: makiant shpuese, shufrat, kurora, lënda plasëse dhe iniciuesit e LP.

- Katalogë të ndryshëm - Mjetet mbrojtëse në punë (teshat, çizmet,helmeta, dorëzat, - lampa elektrike , etj)


“Manipulimi me instrumentet e matjes në miniera”

63

Lëmi : Kimi – teknologji Profili: Minator, Teknik i Minierave Niveli : IKlasa : 11 Numri i modulit

3

Qëllimi i modulit

Një modul praktik që i pajisë nxënësit me shkathtësi për përdorimin e instruemnteve matëse në minierë


10K (60 orë)


RM 1 Nxënësi kryen matje me instrumente dhe mjeter të tjera ndihmëse që shërbejnë për matje në minierë. Përmbajtja - Përgatitja për punë e veglave ndihmse për matje: libela,

metra, letfa, konopi etj. - Përgatitja e telemetrit për punë; - Matja e gjatësisë me telemetër. - Përgatit e teodolitit për punë - Matja e këndëve me teodolit - Përgatitja e tahimetrit për matje - Matja e thellësisë në miniera - Orientimi me anë të busullës gjatë kryerjes së punimeve

minerare. - Kujdesi ndaj instrumenteve pas përdorimit të tyre. - Zbatimi i masave dhe rregullave teknike dhe të mbrojtjes së

mjedisit gjatë kryerjeve të matjeve në miniera.

RM 2

Nxënësit kryejnë kontrollin e pajisjeve dhe instrumenteve matëse. Përmbajtja - Kontrolli i paisjeve për matje të saktë - Kontrolli i libelës - Kontrolli i telemetrit - Kontrolli i teodolitit - Kontrolli i busollës - Kontrolli i tavolinës gjeodete - Kujdesi ndaj veglave, pajisjeve dhe instrumenteve të matjes - Rreziqet që krijohen gjatë punës dhe masat mbrojtëse ndaj këtyre rreziqeve - Mbrojtja e mjedisit gjatë punës

RM 3 Nxënësit kryejnë veprime përgatitore për shfrytëzimin e

planeve minerare. Përmbajtja - Mënyrat e përpunimit të planeve - Paraqitja e objekteve minerare në planë - Përgatitja për punë e mjeteve ndihmëse për matje

64

- Rrjeti poligonik i minierës me sipërfaqe - Rrjeti i nivelizimit të minierës me sipërfaqe - Rilevimi i frontit dhe hapësirave minerare në sipërfaqe dhe - nëntokë - Shënimi dhe caktimi i drejtimit të shfrytëzimit të lëndës së - parë - Metodat e përpilimit të planit dhe të profilit - Krahasimi plan – terren - Përcaktimi i gjatësisë, këndit dhe kuotës, nga plani - Kujdesi për kushtet dhe mbrojtjen e ambientit gjatë punës.


Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të mësuarit Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren: RM Rezultatet e të mësuarit IV Instrumentet e vlerësimit KR Kriteret e realizimit



- Përgatitin për punë mjetet ndihmse për matje: libela, metra, letfa, konopi etj.

- Përgatitin telemetrit për punë sipas parametrve teknik;

- Matin gjatësisë me telemetër; - Përgatitin teodolitit për punë - Matin këndët me teodolit - Përgatitin tahimetrit për matje - Matin thellësinë në miniera - Përdorin busullën gjatë kryerjes së punimeve

minerare. - Zbatojnë rregullat teknike të mbrojtjes në punë dhe

të ruajtjes së mjedisit gjatë kryerjeve të matjeve në miniera.


KR Nxënësit duhet të:

- Kontrollojnë gjendjen teknike të libelës - Kontrollojnë gjendjen teknike të telemetrit - Kontrollojnë gjendjen teknike të teodolitit - Kontrollojnë gjendjen teknike të busullës - Kontrollojnë gjendjen teknike të tavolinës gjeodete - Kujdesen ndaj veglave, pajisjeve dhe instrumenteve të matëse - Zbatojnë rregullat e sigurimit teknik dhe ato mbrojtjes

së mjedisit gjatë punës

65


KR Nxënësit duhet të: - Përgatitin rrjetin poligonik të minierës me sipërfaqe - Përgatitin rrjetin e nivelizimit të minierës me sipërfaqe - Kryejnë rilevimin e frontit dhe hapsirave minerare në spërfaqe dhe nëntokë - Përcaktojnë drejtimin për shfrytëzimin e lëndës së parë - Përcaktojnë metodën e përpilimit të planit dhe të profilit - Zgjedhin veglat, pajisjet dhe instrumentet - Përshtatin vendin e punës për punë - Zbatojnë masat mbrojtëse në punë dhe ato të mbrojtjes së mjedisit gjatë punës


- Ky modul duhet të trajtohet në shërbimet teknike të matjes në minerat sipërfaqësore dhe nëntoksore , të cilat jan aktive - Organizoj vizita në minjer për të cilat janë përgatitur planët - Mësimdhënësi duhet të përdorë ilustrimet dhe demonstrimet konkrete gjatë punës, skemat teknologjike, funksionalitetin e pajisjeve dhe, veprimtari konkrete, në mbështetj të përvetësimit të njohurive që trajton moduli - Nxënësit duhet të nxiten të diskutojnë në lidhje me rastet e ndryshme që paraqiten gjatë vëzhgimit të procesit dhe pajisjeve - Mësimdhënësi i praktikës duhet të mbikqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë, të ruajtjes së mjedisit - Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të zbatohet sa më shumë kontrolli i demonstrimit praktik të aftësive të fituara


Për realizimin si duhet të modulit, është e domosdoshme të sigurohet: - Praktika profesionale në minierat sipërfaqësore dhe nëntokësore aktive - Dokumentacioni i nevojshëm për standardet - Materiale, vegla dhe pajisje që përdoren ne matje për realizimin e modulit - Pankarta, makete, katalogë të ndryshëm - Mjetet mbrojtëse në punë , teshat, qizmet, helmeta,dorzat, lampa etj.


66

“Ndërtimi i objekteve të hapjes, përgatitjes dhe shfrytëzimit”

Lëmi: Kimi – teknologji Profili: Miniera Niveli: IKlasa: 11 _ Numri i modulit

4

Qëllimi i modulit

Një modul praktik që i pajisë nxënësit me aftësi praktike për ndërtimin e objekteve minerare të hapjes, përgatitjes dhe objekteve të shfrytëzimit në minierat sipërfaqësore dhe nëntokësore


10K (60 orë)


RM 1 Nxënësit përgatisin vendburimin për shfrytëzim me miniera sipërfaqësore dhe nëntokësore Përmbajtja - Përgatitja e fushës minerare - Hapja e fushës minerare me prerje - Hapja e fushës minerare me serpentinë - Hapja e fushës minerare me objekte horizontale, pjerrta dhe

vertikale - Hapja e katit dhe nënkatet për shfrytëzim - Kujdesi ndaj makinave dhe mjeteve ndihmse - Rreziqet që paraqiten gjatë ndërtimit të objekteve minerare - Masat e mbrojtjes gjatë aktivitetit minerar - Niveli i siguria në frontin e punës

RM 2 Nxënësit ndërtojnë objekteve horizontale në minierat

nëntokësore. Përmbajtja - Përgatitja e paisjeve dhe materialeve për ndërtimin e

objekteve - Elementet bazë të seksionit të objektit - Operacionet teknologjike të ndërtimit - Parashpënja dhe rrëzimi i shkëmbinjve - Krijimi i kushte në vendin e punës - Ajrosja e punishtës gjatë zhvillimit të operacioneve - Kujdesi ndaj makinave, paisijeve minerare - Rreziqet që krijohen gjatë ndërtimit të objekteve minerare teknologjike të ndërtimit të objekteve minerare

RM 3 Nxënësit përgatisin materialin për sigurimin e objekteve

minerare gjatë ndërtimit të tyre Përmbajtja - Përgatitja e materialit për sigurimin e punimeve - Lënda drusore si material mbajtës gjatë ndërtimit të objekteve minerare - Metali si material mbajtës gjatë ndërtimit të objekteve

67

minerare - Lëndet lidhëse si material mbajtës - Materialet e përziera si material mbajtës - Makinat, paisjet sipas seksionit dhe llojit të materialit - Kushte e punë gjatë ndertimit të objekteve minerare - Kujdesi ndaj makinave, pajisjeve minerare - Rreziqet gjatë ndërtimit të objekteve minerare - Mbrojtja e mjedisit gjatë punës


Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të mësuarit. Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren: RM Rezultatet e të mësuarit IV Instrumentet e vlerësimit KR Kriteret e realizimit



- Përgatisin fushën minerare për shfrytëzim - Ndërtojnë punimet e prerjes së fushës minerare - Ndërtojn serpentinet e fushës minerare - Ndërtojnë objektet minerare horizontale - Ndërtojnë objektet minerare të pjerrta - Ndërtojnë objekte minerare vertikale - Përgatisin fushën minerare në kate dhe nënkate për shfrytëzim - Sigurojnë makinat, paisjet minerare në vende të sigurta gjatë ndezjes së minave - Zbatojnë rregullat teknike të mbrojtjes në punë dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë ndërtimit të objekteve minerare


KR Nxënësit duhet të:

- Përgatisin makinat dhe materialin për ndërtimin e objekteve minerare - Ndërtojë objektin sipas elementeve bazë të seksionit - Kryen operacionet teknologjike gjatë ndrtimit të objektit minerar; - Përzgjedhin mënyrën e shpimit për rrëzimin e shkëmbinjve - Kontrollojnë punishtën dhe sigurojnë atë nga shembjet e mundëshme - Kujdesen për ajrosjen sa ma të efektshme gjatë zhvillimit të operacioneve të ndërtimit të objekteve minerare - Sigurojnë makinat dhe paisijet në vendet e sigurta në

68

veeçanti gjatë fazës së ndezjes së minave - Krijojnë kushte të favorshme në vendin e punës - Zbatojn masat e sigurisë sipas ligjit dhe rregulloreve në fuqi dhe ruajtjes së mjedisit gjatë ndërtimit të objekteve minerare


KR Nxënësi duhet të :

- Përzgjedhë dhe përgatit materialin sipas presioneve minerare që veprojnë në objekte gjatë ndërtimit - Përgatitë konstruksionin mbajtës sipas seksionit dhe destinimit të objektit prej materialit drusor - Përgatitë konstriksionin mbajtës sipas seksionit dhe destinimit të objektit me material hekuri - Përgatitë konstruksionin mbajtës sipas seksionit dhe destinimit të objektit me material lidhës dhe me material të përzier - Përzgjedhë tipin e makinës dhe pajisjes sipas llojit të

punimit - Sigurojë makinat dhe pajisjet gjatë fazës së ndezjes së

minave - Zbatojë masat e sigurisë sipas ligjit dhe rregulloreve të punës dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë ndërtimit të objekteve minerare

Metodat e të mësuari të rekomanduar

- Ky modulë duhet të trajtohet në minierën sipërfaqësore , nëntokësore në fazën e hapjes së minierës .

- Mësimdhënsi duhet të përdorë sa ma shumë - Ilustrime dhe demostrime konkrete, skema teknologjike,

të hapjesë në mbeshtetje të përvetësimit të njohurive që trajton moduli

- Mësimdhënsi i praktikës duhet të mbikëyrë rrespektimin e rregullave të mbrojtjes në punë,

Baza materiale e nevojshme

Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohet:

- Miniera të sipërfaqësore dhe nëntokësore - Dokumentacioni i nevojshëm për standarte në

miniera - Praktika në puntori ku bëhetë servisimi makinave

dhe paisjeve minerare - Kataloge të ndryshme etj - Mjetet mbrojtëse në punë, teshat, qizmet, helmeti,

dorzat, lampa, etj.

69

Përpilimi i këtij planprogrami është mbështetur nga Deutsche Gesellschaft für Technische Zusammenarbeit (GTZ), Projekti: „Ripërtëritja e Arsimit dhe Aftësimit Profesional në Kosovë“ dhe është financuar nga Ministria Gjermane për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim.

programi mësimor - rks-gov.net...rëndësishme për arritjen e këtij qëllimi janë dhe zhvillimi...

Documents