Programma | Springtij Festival 2013

26 - 29 september | Terschelling

32

5

6

7

4

1

2

3

Plattegrond

West Terschelling

Hee

Kaart

Baaiduinen

Midsland

Striep

Midsland Noord

Midsland aan Zee

West aan Zee

LanderumFormerum

LiesHoorn

Oosterend

Kinnum

CAB

1 Nederlands Hervormde Kerk (Torenstraat)

2 West End Theater (Raadhuisstraat)

3 Doopsgezinde Kerk (Molenstraat)

4 Zeilcharter “Voorwaarts”

5 Loods (Willem Barentszkade)

6 De Kraak (Burg. Reedekerstraat)

7 Zeevaartschool (Dellewal)

A Hotel Boschrijck

B Hotel Schylge

C Hotel Bornholm

Contactgegevens Tel 06-40305765 (tijdens festival)

E-mail info@springtijfesival.nl

Website www.springtijfestival.nl

Twitter twitter.com/springtijfestiv

Facebook facebook.com/springtijfestival

5

Als je eenmaal aan boord bent van de snelle catamaran dan begint het: het schoolreisje.

Achter de horizon ligt Terschelling te blakeren in de zon, verwaait het in de storm, verstikt

het in de witte winter, als duizenden rotganzen het gras onder de sneeuw zoeken. O Schylge

myn lântse, zo zingt de eerste regel van ons volkslied. Hier zijn we drie of vier dagen samen

om elkaar te leren kennen, aan te moedigen, te koesteren, te geven en te ontvangen.

Op het hoge duin, het wad, het immense strand of in het schitterende

bos, met vuurbakens in de nacht en zeemansliederen in de oude

beton nings loods, een gastvrij geschenk van Rijks waterstaat. En veel

verhalen. Energie, klimaat, banken, business, economie, de hele wereld

komt voorbij. Verdwaal je op het enorme strand naar de oostpunt

(‘om Aest’), dan dwaalt daar nog altijd de geest van Sil de Strand jutter.

Die tegen zijn zoon zegt: “Jelle, daar begint de Noord pool”.

Eenzaam, weids en adembenemend.

Wouter van Dieren, gastheer Springtij

Welkom op Terschelling

De Innovatiemarkt Springtij organiseert samen met het Groene

Tulp-team van Accenture de Innovatiemarkt.

Op deze marktplaats krijgen duurzame

innovatieve concepten de kans om zichzelf

op een interactieve manier te presenteren.

Springtij-deelnemers krijgen de kans om

van dichtbij kennis te maken met een aantal

boeiende duurzame innovaties. Accenture

is vaste partner en sponsor van Springtij.

De Innovatiemarkt wordt op vrijdag 27

september geopend en zal te bezoeken zijn

t/m zaterdagmiddag.

Navigeren met het KompasNieuw op Springtij 2013 is het Kompas:

een persoon die in de zee van informatie die

Springtij biedt de koers uitzet en navigeert,

die verbindt en samenvat. Een Kompas

modereert ten minste één van de

masterclasses van zijn of haar thema en

presenteert aan het eind van Springtij de

ideeën, voorstellen en oplossingen die

tijdens de sessies zijn verzameld.

Voor Kees, Laurens, Marijke, Alexandra, Mark, Henk, Sylvia,

Timo, Michiel, Piet en Robin. Voor iedereen die samen met

ons werk wil maken van duurzame energie.

Het basisboek voor duurzaamheidsambities

Eneco AdvA5 Kluwer.indd 1 06-09-13 16:57

Duurzame economie & de financiële sector

‘De vlaggenstok’: Tipping Points

Energie & het klimaat

Duurzaam ondernemen & innovatie

Voeding, landbouw & ecosystemen

Leiderschap

De thema’s

De vlaggenstok: trends, scenario’s en

politiek

De grijze vlaggenstok staat voor de

verbinding tussen de verschillende thema’s

en hoe het overkoepelend thema terugkomt

in de actualiteit. De nadruk ligt dit jaar op

methoden voor het creëren van positieve

tipping points: van consumentengedrag tot

win-win-modellen.

Duurzame economie & de financiële sector

Wereldwijd zijn de gevolgen merkbaar van

een uit de hand gelopen f inanciële sector.

Volgens velen is dit het belangrijkste tipping

point. Negatief, omdat het geld verdwijnt in

de onpeilbare diepten van het digitale casino.

Positief, wellicht, als de sector zich weet te

ontpoppen tot aanjager van duurzaamheid.

Energie & het klimaat

De laatste klimaatvoorspellingen laten een

temperatuurstijging zien van +4°C in de

tweede helft van deze eeuw. Ondertussen

stemt het Europees Parlement tegen een

- kan zo’n brug zijn. We bespreken wie de

verduurzaming van de landbouw stuurt en

in welke richting, en hoe je vanuit je eigen

expertise of functie mee zou kunnen sturen.

Omdat de bodem centraal staat in agro-

ecologie, gaan we ook met deskundige gidsen

naar buiten om die bodem zelf te zien, voelen

en begrijpen. Verder besteden we in een van

de masterclasses aandacht aan een onder-

werp dat hier enigszins los van staat maar dat

op Terschelling natuurlijk niet mag ontbreken:

het Noordzee-ecosysteem.

Leiderschap

De leiders van gisteren zijn anderen dan die

van de duurzame toekomst. De problemen

van de wereld kunnen niet worden opgelost

met de antwoorden van vroeger. Leiderschap

voor de toekomst gaat over moed en

verbeeldingskracht. Maar ook over het terug-

vinden van onze verbinding met de natuur.

broodnodige verbetering van het Emission

Trading System (ETS), verovert steenkool

tegen dumpprijzen de markt, staan gas-

centrales stil, was de Duitse Energiewende

toch een succes en hebben we in Nederland

een Energieakkoord.

Duurzaam ondernemen & innovatie

In de business as usual worden kosten van

klimaatverandering, ecosysteemverliezen

en grondstoffenuitputting niet meegenomen.

Voor de nieuwe economie zijn nieuwe in -

strumenten, doelstellingen en leiders nodig.

Voeding, landbouw & ecosystemen

De inmiddels klassieke discussie over

“biologisch óf intensief” is onvruchtbaar

gebleken. Het is tijd om bruggen te bouwen,

en agro-ecologie - een methode die vanuit

verschillende hoeken enthousiasme ontmoet

Overkoepelend thema: Tipping Points

“A tipping point is the change from one stable state to another

stable state. The tipping event may be irreversible. After the tipping

point has been passed, a transition to a new state occurs.”

Dit thema wordt behandeld aan de hand van de subthema’s:

Donderdag 26 september

Donderdag 26 septemberTijd Wat Beschrijving Spreker(s) Locatie Thema

10.30 Verzamelen Harlingen Ontvangst, registratie, koffie & broodjes Piet Noordenbos (gastheer Springtij) Marianne Berendse (voorzitter Raad van Toezicht Springtij)

Doeksen-terminal Harlingen

12.00 Aan boord Vertrek sneldienst

12.45 Afmeren Aankomst eiland

13.15 Alle hens in de Loods

Welkomstwoord Wouter van Dieren (gastheer Springtij) Loods

Welkom op het eiland Burgemeester Rob Bats

Plenair 1: The Tipping Points. Marten Scheffer (hoogleraar aquatische ecologie en waterkwaliteitsbeheer Wageningen Universiteit, winnaar Spinozaprijs 2009)

Eilandsongs Hessel & Tess

Plenair 1: The Great Transition to a Resource Productive Enonomy. Ernst Ulrich von Weizsäcker (president Club of Rome)

De jonge generatie kantelaars is ook weer van de partij! Young Club of Rome vertelt over de stappen die zij het afgelopen jaar hebben gezet, wat zij op Springtij komen brengen en over hun plannen. Het sleutelwoord: daadkracht.

Stijn Otten (Young Club of Rome)

Je weg vinden op het eiland. Logistieke mededelingen. Piet Noordenbos (gastheer Springtij)

14.45 Sloepenrol Koffie

15.15 Promenadedek Je weg vinden op het eiland. Naar de masterclasses. Betonningsterrein

15.30 Aan dek Masterclass 1: De context van Tipping Points. Waarom ‘tipping point’ zo’n pakkende metafoor is om klimaatverandering te omschrijven. Welke mentaliteitsgroepen sociale tipping points een zetje geven. En of wij daar als Springtij-gangers ook toe behoren. Welke gerichte acties tipping points kunnen bevorderen. Een veelzijdige masterclass die wordt verzorgd door experts van de VU, Motivaction en Stichting The Tipping Point met nieuwe inzichten en concrete tips.

Martijn Lampert (onderzoeksdirecteur Motivaction)Sandra van der Hel (Vrije Universiteit)Tom van de Beek (The Tipping Point Foundation)moderator: Miriam van Gool (EcoValue)

West End Theater

Masterclass 2: Het financiële trauma voorbij. Het kapitaal van de nieuwe economie. De openingssessie van het financiële thema op Springtij 2013.

Nanno Kleiterp (CEO FMO)Ewald Engelen (professor financiële geografie UvA, columnist)moderator: Femke Rotteveel

Doopsgezinde Kerk

Masterclass 3: Land van gas en kolen. Op zoek naar een bestendige energietoekomst met het Energietransitiemodel. (Minisymposium van 3 uur)

Huib de Zeeuw (De Groene Amsterdammer)Alexander Wirtz (Quintel)John Kerkhoven (Quintel, tevens moderator) Marco Witschge (Nederland Krijgt Nieuwe Energie)Hans Alders (EnergieNed)

Zeevaartschool

Donderdag 26 september (vervolg)

Donderdag 26 september (vervolg)Tijd Wat Beschrijving Spreker(s) Locatie Thema

Masterclass 4: Unleashing the power of the circular economy. The transition towards the circular economy offers huge opportunities. How to identify and initiate concrete circular projects. And how to get the subject higher on the agenda of listed companies. Join discussions in the fishbowl setting!

Arthur ten Wolde (IMSA Amsterdam)Guido Braam (Circle Economy) Douwe Jan Joustra (OPAi)Saskia Verbunt (VBDO)Marc de Wit (Circle Economy)moderator: Willem Lageweg

Nederlands Hervormde Kerk

Masterclass 5: Met je neus in de bodem - de ecologie van de landbouw. We fietsen naar boerderij De Gèskieker in Kinnum voor een hands-on bodem&biodiversiteitsexcursie. Aldaar keuze tussen twee excursiethema’s: bodemvruchtbaarheid en de veerkracht van ecosystemen, of de verbinding tussen de mens en zijn voedsel. (3 uur)

Gijs Kuneman (directeur CLM, Centrum voor Landbouw en Milieu)Neeke van Zwol (eigenaar biologisch melk/vleeskoeienbedrijf De Gèskieker)Marleen Zanen (Louis Bolk Instituut)Martijn Ballemans (PUUR Permacultuur)Li An Phoa (Spring College)

Loods (verzamelen en fietsen uitreiken)

Masterclass 6: De dirigent als metafoor voor natuurlijk leiderschap.Ontdek je natuurlijke gedrag als leider met dirigent en trainer Ronald Becker en Vocal Group BANT. Met de dirigent als metafoor leer je hoe je je als leider beter kunt afstemmen op de omgeving. Een spannende en muzikale ervaring. (2,5 uur)

Ronald Becker (Perstretto en dirigent)BANT Vocal Group

De Kraak

17.00 Promenadedek Je weg vinden op het eiland. Van de masterclasses naar de Loods voor deelnemers aan masterclasses 1, 2 en 4.

17.15 Tussendek Semi-plenair 1a: 40 years of sustainability and social enterprise in a developing great nation.

Ashok Khosla (Club of Rome, Development Alternatives India, vm. president IUCN)

Loods

Semi-plenair 1b: The world’s most famous nature photographer guiding us into the extreme wonders of nature.

Frans Lanting

18.30 Promenadedek Je weg vinden op het eiland. Naar het Betonningsterrein.

18.30 Fietsen afhalen Betonningsterrein

18.45 Naar de hotels

19.45 Op pad Bussen rijden voor bij hotels.

20.15 FOLLEK! Zwerfdiner. Op Terschelling staan de deuren altijd open. Je belt niet aan, maar je roept: “Follek!” Ofwel: “volk, hier ben ik!” Follek is de laatste jaren een eettafelproject: eilandgasten schuiven aan bij de mensen thuis. Op Springtij gaat Follek over eten. Deze avond zwerfdiner in Midsland aan Zee en Oosterend. Met mini-Fjoertoer, een strandwandeling langs vuurbakens.

Midsland aan Zee en Oosterend

23.00 Op kooi Bussen terug naar hotels.

Vrijdag 27 september

Vrijdag 27 septemberTijd Wat Beschrijving Spreker(s) Locatie Thema

8.30 Promenadedek Je weg vinden op het eiland. Vertrek uit accommodaties.

9.00 Alle hens in de Loods

Eilander knipoog Loods

Plenair 2: The Climate Hunt. The latest images and live experiences of a polar explorer.

Bernice Notenboom (climate journalist, author of Poles Apart)

The song of our warming planet. Rose Hip (band)

Plenair 2: Weather Extremes and Heat on the Horizon. Dim Coumou (Potsdam Institute for Climate Impact Research)

Stand-up. 5 minutes to recover. Jos Cozijnsen (Goodfibrations)

10 perspectieven uit de natuur. Douwe Jan Joustra (OPAi)

moderator: Jan Paul van Soest (De Gemeynt)

10.00 Sloepenrol Koffie

10.30 Promenadedek Je weg vinden op het eiland. Naar de masterclasses. Betonningsterrein

10.45 Aan dek (parallel: vrijplaatsen)

Masterclass 7: Het beïnvloeden van groen gedrag: de burger wil wel, maar de consument eigenlijk niet. Hoe we de consument over het tipping point kunnen helpen.

Vera Dalm (MilieuCentraal)Suzanne van der Pijll (Schuttelaar & Partners)Arend Jan Boss (L’eau)moderator: Marcel Schuttelaar (Schuttelaar & Partners)

De Kraak

Masterclass 8: True Prices zijn prijzen waarin alle externe kosten zijn doorberekend. Ex’tax is de verschuiving van belasting van arbeid naar grondstoffen. In deze masterclass presenteren Ex’tax en True Price de laatste stand van zaken en graven ze in de impact van deze twee trends op ieders eigen project of business.

Femke Groothuis (the Ex’tax Project)Peter Gersen (the Ex’tax Project)Michel Scholte (True Price Foundation)Lynn Zebeda (True Price Foundation)moderator: Ruud Nijs

Doopsgezinde Kerk

Masterclass 9: De 1,5% besparing per jaar van het Energieakkoord. Eneco denkt dat het kan. Eneco Esco staat voor gegarandeerde energiebesparing - en comfort - voor klanten op basis van gerichte investeringen. We geven aansprekende praktijkvoorbeelden van de potentie om besparingen te realiseren. In sommige gevallen zelfs tot energie-neutrale of nota-loze gebouwen. Maar er zijn ook barrières. Zoals tegengestelde belangen van eigenaar en huurder. Of fiscale bepalingen ten aanzien van eigendom. Wat telt is de wil om samen te werken aan nieuwe oplossingen, aan nieuwe vormen van dienstverlening.

Elmer de Boer (Eneco)Dick van Veen (Eneco)

Nederlands Hervormde Kerk

Masterclass 10: Updating the Future. Als wereldhaven heeft Rotterdam te maken met de grote en sterk verweven mondiale uitdagingen op het gebied van energie, voedsel (biomassa) en grondstoffen. Rotterdam wordt nu nog sterk geassocieerd met grootschalige industrieën. De uitdaging is om de impact van nu nog kleine oplossingen op te schalen zodat de haven kan bijdragen aan een duurzame toekomst.

Nico van Dooren (Havenbedrijf Rotterdam)Florens Slob (Van Gansewinkel)George Wurpel (IMSA Amsterdam)moderator: Douwe Jan Joustra

West End Theater

Vrijdag 27 september (vervolg)

Vrijdag 27 september (vervolg)Tijd Wat Beschrijving Spreker(s) Locatie Thema

Semi-plenair 2: Ecological intensification as the next green revolution. An introduction to the often neglected but vital natural resource for our food production: fertile soil. With agro-ecology as a new way forward and ways to orchestrate the production and supply chain.

Pablo Tittonell (professor farming systems ecology at Wageningen Universiteit) Volkert Engelsman (Eosta)moderator: Gijs Kuneman (directeur CLM, Centrum voor Landbouw en Milieu)

Loods

Masterclass 11: Inspiratiebronnen. Uit het hoofd, in het hart. Wat ons drijft. Dromen en verlangens, drijfveren en belemmeringen, zorgen en hoop.

Dien de Boer (voorzitter Greenpeace, commissaris Douwe Egberts Nederland, leiderschapscoach)Kees den Blanken (voorzitter Cogen Nederland)Betty de Keizer (De Keizer Kennismakelaar)

West End Theater

Training: De huidige tijd, met al zijn veranderingen, vraagt om een nieuwe manier van leiding geven - aan jezelf, je omgeving en uiteindelijk aan het hele systeem. Ervaar de impact van jouw overtuigingen op je omgeving in een sessie waarin je werkt met paarden.

Sandra Geisler (LIGHTHORSE)

12.15 Promenadedek Je weg vinden op het eiland. Naar het Betonningsterrein.

12.30 FOLLEK! Lunch. Bij deze lunch schuift een aantal eilander producenten aan. Betonningsterrein

Aanbieding watertappunt. Springtij biedt het eiland in samenwerking met Vitens en Join the Pipe een watertappunt aan.

13.45 Promenadedek Je weg vinden op het eiland. Naar de masterclasses.

14.00 Aan dek (parallel: vrijplaatsen)

Masterclass 12: Cases van veranderingen, of de zoektocht naar een win-win voor allen. Zo ging dat met de Wadden en de Maasvlakte.

Anne-Mette Jørgensen (IMSA Amsterdam, tevens moderator)Chris Moes (Moes Consultancy)Tammo Oegema (IMSA Amsterdam)

Loods

Masterclass 13: Financing Change. The power of precompetitive collaboration. What the Dutch financial sector can learn from emerging markets. FMO shares their experience on the effect and success of sector wide environmental and social initiative and is looking to achieve more joint standards in the financial sector world wide. Please join this panel discussion with FMO and Dutch financial sector.

Linda Broekhuizen (Director Financial institutions FMO)ABN AMRO, ASN Bank, Triodos & VBDOPatience Mayaki (Environmental and social specialist FMO; video interview)moderator: Herman Mulder

De Kraak

Masterclass 14: Financiële participatie in duurzame energieprojecten.Wie duurzame decentrale energie wil realiseren, stuit op onverwachte financiële barrières. Je kunt echter veel opsteken van de doorbraken en successen die er wel zijn. Deze sessie gaat over die lessen.

Jan Coen van Elburg (RebelGroup)Monique Sweep (Deltawind)moderator: Bart Budding (RebelGroup)

Doopsgezinde Kerk

Masterclass 15: Sustainable fibers, human rights and the world of clothing. Keteninzicht en handelingsperspectief.

Suzanne van der Pijll (Schuttelaar & Partners)Jos Cozijnsen (Goodfibrations) Jeroen Bosmoderator: Frank Kessel (Xpring)

Zeevaartschool

Vrijdag 27 september (vervolg)

Vrijdag 27 september (vervolg)Tijd Wat Beschrijving Spreker(s) Locatie Thema

Masterclass 16: De Noordzee. Een grote grauwe plas die wordt leeggevist en volgeplempt met windmolens en off-shore energie, of een nieuwe visie op de grote innovaties in diezelfde zee.

Eelco Leemans (Stichting De Noordzee)Thomas Rammelt (Stichting De Noordzee)

Zeilcharter ‘Voorwaarts’

Masterclass: 17: Wissels omzetten. Het kabinetsbeleid door de duurzame bril van het Planbureau voor de Leefomgeving. De directeur vertelt en gaat in gesprek met de directeur-generaal Milieu van het ministerie van Infrastructuur en Milieu.

Maarten Hajer (Planbureau voor de Leefomgeving)Chris Kuijpers (Ministerie I&M)moderator: Betty de Keizer

West End Theater

Excursie: Water naar de zee dragen. De toekomstverkenningen van drinkwater leren ons dat dit onder druk staat door klimaatverandering en bevolkingsgroei. Hoe Terschelling zelfvoorzienend te maken en het tij te keren door ecosysteemdiensten te benutten. Na opening van het watertappunt op het Brandarisplein een excursie naar de mooiste duinvallei van Terschelling.

Arjen Kok (Vitens)Birgitta Kramer (Vitens)Manon Zwart (RIVM)

Donkere Bos

15.30 Promenadedek Je weg vinden op het eiland. Verzamelen in de Loods. Loods

15.45 Sloepenrol Koffie Betonningsterrein

16.15 Alle hens in de Loods Plenair: Opening Innovatiemarkt: De kracht van innovatie. Springtij en Accenture nodigen groene innovatoren uit om hun nieuwe ideeën te laten zien. Op een kleine markt, met commentaar van investeerders en ervaren managers. We zien en horen over energie, klimaat, voedsel, eco-efficiency en andere verrassingen.

Anne-Marie Rakhorst (Search)Mark Davids (Accenture)Pitches van innovatieconcepten

Loods

17.30 Marktplaats (parallel: vrijplaatsen)

De Markt op. Kennismaken met innovatieve concepten op de Innovatiemarkt. Betonningsterrein

19.00 Promenadedek Je weg vinden op het eiland. Naar de hotels.

19.45 Op pad Bussen rijden voor bij hotels.

20.15 FOLLEK! Vis eten met je handen. Oesters, makreel, schar, mosselen, ter plaatse gebakken en gerookt, bij vuurpotten en kampvuren, in de diepe duisternis van Oosterend. Ook voor vegetariërs.

Oosterend

23.00 Op kooi Bussen terug. Via de Groene Weide voor de liefhebbers.

Zaterdag 28 september

Zaterdag 28 septemberTijd Wat Beschrijving Spreker(s) Locatie Thema

7.30 Ontvangst en incheck nieuwkomers in Harlingen.

Met koffie en koek. Doeksen-terminal Harlingen

8.30 Vertrek sneldienst Harlingen voor de nieuwkomers

De sneldienst arriveert om 9.15 uur op Terschelling.

9.30 Promenadedek Je weg vinden op het eiland. Met de fiets of bus naar de zandafgraving. Betonningsterrein

9.45 Alle hens aan dek Eilander knipoog Zandafgraving

Plenair 3: World Business in Transition. The Game Change. Towards People + Planet value, the real shareholders.

Marga Hoek (De Groene Zaak)Feike Sijbesma (bestuursvoorzitter DSM)Peter Bakker (World Business Council for Sustainable Development)moderator: Gail Whiteman

Springtij Award Marianne Berendse (voorzitter Raad van Toezicht)

10.45 Promenadedek Je weg vinden op het eiland. Fietsen naar het Betonningsterrein.

11.00 Sloepenrol Koffie Betonningsterrein

11.30 Promenadedek Je weg vinden op het eiland. Naar de masterclasses.

11.45 Aan dek (parallel: vrijplaatsen)

Masterclass 18: Het SER-Energieakkoord. Proces en inhoud. Beloften en hindernissen. Door de hoofdrolspelers van de SER, Nederland Krijgt Nieuwe Energie, Natuur & Milieu en VNO-NCW.

Wiebe Draijer (SER)August Mesker (VNO-NCW)Tjerk Wagenaar (Natuur & Milieu)Marco Witschge (Nederland Krijgt Nieuwe Energie)moderator: Frans Rooijers (CE Delft)

Nederlands Hervormde Kerk

Masterclass 19: Financiële instellingen moeten bijdragen aan het behoud van het natuurlijk kapitaal van onze aarde. Potentiële deelnemers van de Community of Practice Financial institutes & Natural Capital horen graag tips & ideeën na een korte pitch over hun innovaties en dilemma’s.

Anne-Marie Bor (AMBOR Creatie)Caroline van Leenders (AgentschapNL)Pitches door ASN Bank (Hansje van der Zwaan - Plagman), VBDO (Jeroom Remmers) en Rabobank

Loods

Masterclass 20: Fuelling the Future. The transition of the European energy and gas market. From natural gas to renewables. A fresh view to a carbon free economy.

Ulco Vermeulen (Corporate Communications Director Gasunie)Søren Juel Hansen (Infrastrukturchef Energinet, DK)moderator: Karel Beckman

Zeevaartschool

Masterclass 21: Nieuwe businessmodellen zijn nodig om de oude economie te vervangen. Deze sessie gaat over de weg ernaartoe.

Geanne van Arkel (Interface)Rudi Daelmans (Desso)moderator: Joost Brinkman

Doopsgezinde Kerk

Masterclass 22: De markt, de keten en het ecosysteem. De vraag is wie de verduurzaming van de voedselproductie stuurt, en in welke richting. Wat we, gezien het belang van de bodem, als ketenpartners concreet kunnen veranderen zodat boeren, consumenten en de natuur er wel bij varen. Waarom markttransformatie essentieel is voor duurzame landbouw, hoe we dit bereiken en in welke sectoren het al aan de gang is.

Sikke Meerman (Unilever)Lucas Simons (New Foresight)Marcel Schuttelaar (Schuttelaar & Partners)moderator: Gijs Kuneman (directeur CLM, Centrum voor Landbouw en Milieu)

De Kraak

Zaterdag 28 september (vervolg)

Zaterdag 28 september (vervolg)Tijd Wat Beschrijving Spreker(s) Locatie Thema

Masterclass 23: Learning from our leaders. Gail Whiteman involves us in a conversation on courage, mission and heart.

Feike Sijbesma (DSM)Peter Bakker (WBCSD)moderator: Gail Whiteman (Erasmus-universiteit)

West End Theater

13.15 Promenadedek Je weg vinden op het eiland. Naar het Betonningsterrein.

13.30 FOLLEK! Lunch en vrijplaatsen. En je kunt mee met Stichting de Noordzee en de Waddenvereniging om het Groene Strand op te ruimen.

Betonningsterrein

15.00 Promenadedek Je weg vinden op het eiland. Naar de semi-plenairen.

15.15 Tussendek Semi-plenair 3: Revolutie met recht. We houden de Nederlandse wetgeving, het Verdrag van Rome, de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens en het Handvest van de Verenigde Naties tegen de spiegel van de klimaatverandering. De advocaat klaagt de staat aan die onze kinderen hun toekomst ontzegt. Met +4 graden Celsius wordt hun wereld onbewoonbaar.

Roger Cox (schrijver, advocaat)Marjan Minnesma (Urgenda)

Zeevaartschool

Semi-plenair 4: Die Energiewende. The German energy transition has an architect, the man who designed it all, at the request of the government. This is Dr. Harry Lehmann, Director of the Umweltbundesamt (UBA) in Berlin. Today, Europe is made to believe that Germany is suffering from an overshoot in renewable energy, and he is responsible...

Harry Lehmann (Umweltbundesamt)moderator: Jan Paul van Soest

Zeevaartschool

Semi-plenair 5: Samen werken aan transparantie van natuurlijk en sociaal kapitaal. Dertien partijen tekenden op de Natuurtop van 22 juni een intentieverklaring. Hun doel: een gezamenlijke visie en actieprogramma uitwerken om sneller betere informatie beschikbaar te maken over de effecten van keuzes van marktpartijen en beleidsmakers op natuurlijk en sociaal kapitaal. Tijdens deze semi-plenaire sessie zal worden toegelicht waarom partijen hun handen ineenslaan, wat ze hopen te bereiken en welke aanpak ze volgen. Met als doel: anderen interesseren om zich aan te sluiten bij dit initiatief.

Keynote: Nanno Kleiterp (voorzitter van IUCN, CEO FMO)Panelleden: Peter Bakker (WBCSD), Alex Kaat (Eneco), Linda Midgley (PwC), Herman Mulder (GRI, True Price) en Rob van Brouwershaven (ministerie Economische Zaken).moderator: Elfrieke van Galen

Zeevaartschool

Training: De huidige tijd, met al zijn veranderingen, vraagt om een nieuwe manier van leiding geven - aan jezelf, je omgeving en uiteindelijk aan het hele systeem. Ervaar de impact van jouw overtuigingen op je omgeving in een sessie waarin je werkt met paarden.

Sandra Geisler (LIGHTHORSE)

16.30 Promenadedek Je weg vinden op het eiland. Op de fiets naar Natuurtheater de Nollekes.

17.00 Sloepenrol Koffie Natuurtheater de Nollekes

17.30 Alle hens in een duinpan Eilander knipoog Natuurtheater de Nollekes

Plenair 4: Kantelaars. Tippig points. Een scherpe bocht. De sprong in het duister. De transitie naar het duurzame licht.

Jan Rotmans (DRIFT en Urgenda)

Plenair 4: Dr. Willie Smits is entering the greatest adventure in agro-forestry, the discovery of the sugar palm as the victorious tree of renewable energy. He will share with us what a traditional Dayak community can teach us about sustainability.

Willie Smits (chairman Masarang Foundation)

moderator: Natasja van den Berg

Zondag 29 september

Zaterdag 28 september (vervolg)Tijd Wat Beschrijving Spreker(s) Locatie Thema

18.30 Promenadedek Je weg vinden op het eiland. Naar de Loods.

19.00 FOLLEK! Duurzaam dineren in de Loods. Columns & conclusies door de Kompassen. Loods

21.30 Promenadedek Je weg vinden op het eiland. Verplaatsen naar de haven voor vertrekkers.

22.00 Eerste afvaart De snelboot meert af om 22.45 uur in Harlingen. Er is dan geen OV-aansluiting meer naar de Randstad. Gebruik de Toogethr-app en geniet van een gezellige, voordelige en natuurlijk duurzame manier van reizen. Vind passagiers of zoek een rit: lift.je/naarspringtij.

22.00 Op pad Je weg vinden op het eiland. Tipping Point Party. Young Club of Rome nodigt je uit voor een wonderlijk feest. Samen vieren we de natuur!

Barentszbar Hotel Schylge

23.00 Op kooi Naar de hotels.

Zondag 29 SeptemberSpringtij 2013 kent een zachte eilanduitloop op zondag. In 2010, 2011 en 2012 droomden wij weg op het Groene Strand,

speelden wij met windmolentjes, luisterden wij naar peptalks en doken wij in zee: het water tot de lippen.

Tijd Wat Beschrijving Spreker(s) Locatie Thema

7.30 Ochtendgloren Fitness op ‘t wad

8.30 Promenadedek Je weg vinden op het eiland. Vertrek uit accommodaties. Verzamelen om 8.45 uur bij StayOkay.

9.00 Vroege Vogels-uitzending Deze zondag is er de live radio-uitzending van VARA’s Vroege Vogels. De dagen daarvoor gaan de verslaggevers in gesprek met Springtij-deelnemers in de eilander natuur. Vanaf 9 uur schuiven de Springtij-deelnemers aan.Onderdeel van de uitzending is een live talkshow met Springtij-gasten.

StayOkay

10.00 Promenadedek Je weg vinden op het eiland. Naar het Groene Strand.

10.15 Sloepenrol Onderweg drinken we koffie op het Betonningsterrein. Betonningsterrein

10.45 Promenadedek Je weg vinden op het eiland. Naar het Groene Strand.

11.00 SpringTijdXYZ Je meldt je tevoren aan via het bord in de Loods en krijgt 3, 5 of 8 minuten voor een overtuigende boodschap.

Frits Wester* Groene Strand

12.00 Inspiratie De Willem Barentszlezing. Ruud Koornstra Groene Strand

12.30 FOLLEK! Lunch. Nakauwen in de duintjes, met uitzicht op de Noordsvaarder.

13.30 De paden op De kok en de bioloog. Je gaat met een van hen de natuur in. Bij terugkomst blijk je totaal andere ervaringen te hebben opgedaan.

Flang Cupido (de kok)Jan van Akke (de boswachter)

Groene Strand

15.30 Uitzwaaien Verzamelen in de haven.

16.15 Tweede afvaart De snelboot meert om 17.00 uur af in Harlingen.

Organisatie Stichting Springtij en het Springtij Festival

GastherenDe Springtij-gastheren zijn: Piet Noordenbos, voor de logistiek op het eiland, en Wouter van Dieren, die de uiteindelijke compositie van het festival verzorgt. Het Springtij-team bestaat uit Mariska Weijer (projectleider/programmamanager), Mariken Betsema, Hanneke Bramer, Esther Brinkman, Kirsten de Bruijn, Ariën Cupido, Jannemieke van Dieren, Ron Dol, Eva Nijland en Gerry Visser. Onze registratiepartner is Parthen Meeting Services.

Raad van Toezicht en directieIn de Raad van Toezicht hebben zitting: Marianne Berendse (zakelijk directeur Scapino Ballet), Karel Noordzij (voormalig voorzitter van de hoofddirectie PGGM), Eric-Jan Tuininga (Club van Rome Nederland), Hans van der Vlist (voormalig secretaris-generaal VROM), Tjerk Wagenaar (directeur Natuur & Milieu).

De directie bestaat uit Wouter van Dieren, algemeen directeur, Piet Noordenbos, adjunct-directeur, en Mariska Weijer, adjunct-directeur.

De Eilander RaadTer versteviging van de eilander betrokkenheid is een Eilander Raad ingesteld, bestaande uit: Kees van Biert (voorzitter), Arjan Berkhuysen, Marije Bijlsma, Amarins Geveke, Remi Hougee, Henk Keizer, Hessel van der Kooij, Gerrit van Leunen, Paul Melles, Joop Mulder, Willemijn Steentjes, Melis de Vries, Albert Wiegman, Ronald van Zandwijk, Neeke van Zwol.

De Springtij-ambassadeursVelen dragen Springtij een warm hart toe. Dat geldt zeker voor onze 26 ambassadeurs. Zij helpen ons met het vergroten van onze community, het ontwikkelen van een inhoudelijk goed programma en het uitdragen van de Springtij-boodschap. De ambassadeurs kun je ontmoeten op www.springtijfestival.nl onder het kopje Organisatie.

Partners Naast de sponsoren heeft Springtij veel te danken aan de samenwerking met: AgentschapNL, Accenture, CLM, Club of Rome, De Gemeynt, De Groene Zaak, Gemeente Terschelling, Nederland Krijgt Nieuwe Energie, Oerol, Rijkswaterstaat, Rose Hip, Schuttelaar & Partners, Stichting Natuur & Milieu, Stichting de Noordzee, Toogethr, Vitens, World Business Council for Sustainable Development, Young Club of Rome.

To solve global challenges we need local innovationsThe UN Global Compact – Accenture CEO Study on Sustainability 2013

is the leading voice of CEOs globally on sustainability issues. The 2013

CEO study is based on insights from over 1.000 CEOs across 103 countries

and 27 industries.

Key findings: �� Only 32% of CEOs believe that the global

economy is on track to meet the demands

of a growing population.

�� 33% report that business is making

sufficient efforts to address global

sustainability challenges.

�� 84% believe that business should lead

efforts to define and deliver sustainable

development goals.

�� 38% believe they can accurately quantify

the value of their sustainability initiatives.

�� 37% see the lack of a link to business value

as a barrier to accelerating progress.

To solve global challenges, we need local innovationsAccenture boosts home-grown innovations

by organizing the Accenture Innovation

Awards. This year 969 innovations compete

for the awards at the Innovation Experience

on the 8th of November. The most sustainable

innovation will be awarded with the Green Tulip.

Get inspired here at Springtij’s Innovation Market

by a few of the most promising Dutch innovations.

To find out more, visit:��www.accenture.com/ungcstudy

��www.innovation-awards.nl

Copyright © 2013 Accenture

All rights reserved.

Advertentie

ColofonUitgave: Stichting Springtij Festival Terschelling, Amsterdam | Vormgeving: Burojan, Haarlem

Drukwerk: Excelsior, Haarlem Amsterdam, september 2013

Sponsoren Springtij Festival 2013

netl.nl E T

Netl Park, een sfeervol eiland tussen bos en polderland, op prettige afstand van de Randstad.

Postcode Lottery Green Challenge Om bij te dragen aan een

groenere wereld organiseert

de Nationale Postcode Loterij

sinds 2007 jaarlijks de

Postcode Lottery Green

Challenge. Het is wereldwijd

een van de grootste

wedstrijden op het gebied

van duurzame innovatie.

De competitie richt zich op

creatieve, innovatieve

denkers.

Groene producten of

diensten die CO2-uitstoot

verminderen en hoog scoren

op design, gebruikers gemak

en kwaliteit, maken kans om

te winnen. De winnaar van

de Postcode Lottery Green

Challenge krijgt 500.000 euro

om zijn of haar plan te

realiseren. Daarnaast is

200.000 euro beschikbaar

voor één of twee andere

veelbelovende groene

plannen.

De Postcode Loterij en de Postcode Lottery Green Challenge

Winnaars Green Challenge 2012. Foto: Tim Knox

“De Postcode Lottery Green Challenge stimuleert ondernemers om met oplossingen te komen voor klimaat-verandering: één van de grootste uitdagingen van dit moment. Eén slim en creatief idee kan een groot verschil maken”.

Richard Branson,

juryvoorzitter Postcode Lottery

Green Challenge 2013

De winnaar van de

zevende editie van

de Postcode Lottery

Green Challenge is op

16 september in

Amsterdam bekend-

gemaakt. Kijk voor meer

informatie over deze

winnaar op

www.greenchallenge.info

Samen maken we het verschil!

NPL Adv Green Challenge2013_Springtij-A5 AvS.indd 2 02-09-13 14:20