promocja zdrowia: od ottawy do wiednia · 1990, russell caplan, ray holland 1991, alan beattie...
TRANSCRIPT
Dorota Cianciara
KonferencjaPromocja zdrowia podstawą zdrowia publicznego.
Promocja zdrowia dla osób starszych Warszawa, 08.09.2017 r.
Promocja zdrowia:
od Ottawy do Wiednia
(11.1986-11.2016)
Motto
Ideolodzy, profesjonaliści, grupy interesów oraz
reprezentanci licznych dyscyplin usiłują dostosować ten obszar do siebie.
Wszyscy –
specjaliści od spraw zdrowia publicznego, edukacji, psychologowie, politolodzy, pracownicy administracji publicznej, urbaniści, lekarze, pielęgniarki, akademicy, biurokraci, socjologowie, futuryści, orędownicy zdrowia holistycznego i samoopieki, liberałowie, konserwatyści, wolontariusze, fundatorzy, badacze, pracownicy terenowi, rządy, społeczności i wielu innych –
wszyscy oni chcą czegoś od promocji zdrowia,
chcą przyczyniać się do czegoś
i wszyscy narzucają promocji zdrowia swoją orientację. Green LW, Reaburn JM, 1988
Dorota Cianciara
Plan
• Learn from yesterday,
• Live for today,
• Hope for tomorrow.Albert Einstein
Dorota Cianciara
Rozwój promocji zdrowia ●1945, Henry Sigerist
●1946, konstytucja WHO
●1974, Marc Lalonde, Kanada
●1976, National Consumer Health Information and Health Promotion Act, USA
●1979, Urie Bronfenbrenner
●1979, Surgeon General, USA
●1979, US Department of Health, Education, and Welfare
●1985, Andrew Tannahill
1986, Karta Ottawska ●1986, Jake Epp
●1990, Russell Caplan, Ray Holland
●1991, Alan Beattie
●1994, 2002, Keith Tones, Sylvia Tilford
●2000, Jennie Naidoo, Jane Wills
●2003, Linda Ewles, Ina Simnett
●2008, 2013, John Hubley, June Copeman
●2009, Fran Baum et al.
●2009, Michael P. O’DonnellDorota Cianciara
Promocja zdrowia Karta Ottawska, 17-21.11.1986
• Proces, który umożliwia ludziom kontrolę (panowanie) nad zdrowiem i jego poprawę
• 5 płaszczyzn działania
Dorota Cianciara
5 płaszczyzn działania
• Polityka prozdrowotna
• Wspierające środowisko
• Upodmiotowienie społeczności
• Kształtowanie zachowań
• Reorientacja usług zdrowotnych
Dorota Cianciara
5 płaszczyzn działaniarealne osiągnięcia
• Polityka prozdrowotna
• Wspierające środowisko
• Upodmiotowienie społeczności
• Kształtowanie zachowań
• Reorientacja usług zdrowotnych
de Leeuw E. 2016Dorota Cianciara
EPHO 4.
Promocja
zdrowia
EPHO 5.
Profilaktyka
EPHO 3.
Ochrona
zdrowia
EP
HO
1-2
. Z
wia
d e
pid
emio
log
iczn
y
EP
HO
6-1
0.
Fu
nk
cje
uła
twia
jące
Essential Public Health Operations WHO EURO, 2012
Dorota Cianciara
Zwiększanie aktywności ruchowejpodejścia downstream- upstreamZachęty
podatkowe
dla
aktywnych
Zachęty
podatkowe
dla
aktywnych
Zmiana
środowiska
dla
ułatwienia
aktywności
Zmiana
środowiska
dla
ułatwienia
aktywności
Ubezpieczenie
dla
aktywnych
Ubezpieczenie
dla
aktywnych Mobilizacja
społeczna
dla
aktywności
Mobilizacja
społeczna
dla
aktywności
Szkolenie
klinicystów
dla
powszechnego
poradnictwa
ruchowego
Szkolenie
klinicystów
dla
powszechnego
poradnictwa
ruchowego
Kampanie
medialne
Kampanie
medialne Edukacja
zdrowotna
jak
ćwiczyć
Edukacja
zdrowotna
jak
ćwiczyć Edukacja
pacjenta,
ćwiczenia
w warunkach
klinicznych
Edukacja
pacjenta,
ćwiczenia
w warunkach
klinicznych
Upstream
Polityka prozdrowotna
Promocja zdrowia
Midstream
Profilaktyka I, II
Downstream
Leczenie
Profilaktyka III
Wg McKinlay’a JB, 1998Dorota Cianciara
Podejście siedliskowe WHO Healthy setting approach
Age friendly city
Dorota Cianciara
PEOPLE system
• Planning and
• Evaluation
• Of
• People-
• Led-
• Endeavour
Reaburn JM, Rootman I, 1998
Dorota Cianciara
Promocja zdrowia na świecie po Ottawie
Warunki życia
Styl życia
Warunki życia
Dorota Cianciara
Kłopoty liderów
• Biomedyczne, indywidualistyczne podejście do zdrowia
• „Święta trójca” + silos
• Dominacja edukacji zdrowotnej
• Tradycyjne kształcenie do zawodu
• System zdrowia oparty na szpitalach
– Alokacja funduszy
• Rządowa koordynacja, rozdział kompetencji na szczeblu federalnym i prowincji
• Przywództwo białych z klasy średniej
• Liberalna anglosaska ekonomia, neoliberalizm, nierówności społeczne
Labonte R. 1998; Law M. 2004; Collins PA. 2007; Poland B. 2007; Low J. 2008; Raphael D. 2008; Ayo N. 2012. Dorota Cianciara
W Polsce
art. 2. ust 1. p. 7
Dorota Cianciara
Akcenty - słowa klucze • Upodmiotowienie
empowerment
• Władanie ownership
• Potencjał capacity
• Gospodarowanie zdrowiem governance, whole-of-governement-
whole-of-society, health in all
policies, multisectoral
• Kompetencje zdrowotne health literacy
• Zdrowe miasta healthy cities
Dorota Cianciara
Kompetencje w promocji zdrowia
• 2001, 2009, Australia
• 2004, Nowa Zelandia
• 2004, Szkocja
• 2006, Izrael
• 2008, 2011, 2016, IUHPE, Europa
• 2010, USA, edukacja zdrowotna
• 2014, Kanada
+ Kompetencje w zdrowiu publicznym
• 2011, CompHPDeveloping competencies and professional standards for Health Promotion Capacity Building in Europe
2016, IUHPE HealthPromotion Accreditation
System Dorota Cianciara
Kontynuacja • Instytucjonalizacja
– Struktury, kadra, procesy
• Integracja promocji zdrowia ze zdrowiem publicznym
• Zapisy w prawie
– HiAP, HIA
• Badania nie biomedyczne, nie epidemiologiczne
– Dowody, Evidence Based HP
• Translacja wiedzy
Potvin L. 2011Dorota Cianciara
Wyzwania
• Sprawiedliwość w zdrowiu (equity)
• Post-prawda
• Populizm, nacjonalizm
• Healthism
– Przemysł healthismu
• Universal health coverage (care + insurance)
• Globalny program polityczny
– Cele Zrównoważonego Rozwoju (Sustainable
Development Goals)
Ayo N. 2012; Coe G. 2014; Eckermann E. 2017; Sparks M. 2017; Kickbusch I. 2017. Dorota Cianciara
Kurytyba,22-26.05.2016
Wyspa Księcia Edwarda,16-17.10.2016
Szanghaj,21-24.11.2016
Wiedeń, 28.11.2016
Dorota Cianciara
Wyzwania Wyzwania
• Prekariat
• Brak zaufania do władz publicznych
• Koszty postępu technicznego w medycynie
• Oszczędności
• Zalew informacji o zdrowiu
• Prekariat
• Brak zaufania do władz publicznych
• Koszty postępu technicznego w medycynie
• Oszczędności
• Zalew informacji o zdrowiu
Obowiązki społeczności ZP Obowiązki społeczności ZP
• Uwidocznić niewidziane (dystalne deter. zdrowia)
• Pokazać co działa
• Być rzecznikiem polityki prozdrowotnej (HiAP)
• Współpracować
• Pilnować rządzących
• Wymagać inwestycji w kształcenie
• Zapewnić kształcenie ustawiczne
• Wymagać inwestycji w badania
Dorota Cianciara