protokollet

7/30/2019 Protokollet

1/19

Shkolla e mesme profesionale

"Feriz Guri dhe Vllezritaka"

Kaanik

Ars. Ismail Dashi

Protokollet

Q dy ose m shum subjekte t mund t komunikojn ndrmjet veti sht edomosdoshme tu prmbahen rregullave t caktuara. Se far do t jen kto rregulla varet ngamnyra komunikimit. P.sh nse bisedojn dy polic kujdestari prmes radiostacionit me lidhjeduplekse, secili pjesmarrs duhet t ket kujdes kur drgon mesazhin (duhet t v ndrpresin npozicionin dhns) dhe kur pranon mesazh (ather ndrpresin e vendos n pozicionin prpranim).

Pr bartjen e t dhnave npr rrjet duhet t ket rregulla t caktuara q prsriten. Atoduhet t njihen nga t gjith pjesmarrsit n komunikacion dhe q t gjith duhen tuprmbahen atyre. Kto rregulla ndr t tjera prfshijn mnyrat e vendosjes s lidhjes, mbajtjes,shkputjes, forms n t ciln t dhnat barten, prcaktimin e prioritetit t bartjes s mesazheveetj.

Rregullat e sjelljeve t miratuara quhenprotokolle. Protokollet mund t jen :-t parapara n gjitha situatat t cilat mund t ndodhin gjat bartjes s t dhnave dhe-procedura t caktuara pr seciln situat t sjelljes

n t kundrtn do t vije deri te ndrprerja e komunikimit pasi kompjutert e ditve t sotmenuk lejojn fardo dykuptimsi ose situat t pa-definuar.

Le t shohim se si sht i organizuarsoftueri i rrjets (komunikues). Ju kujtojm se terrjetat e para hardueri ishte primar n krahasim me softuerin e rrjets. Tani situata ka ndryshuar,softueri i rrjets gjithnj e m shum sht zhvilluar kshtu q prfitua n domethnie. Sotsoftueri i rrjets sht shum i strukturuar.

Detyra e menaxhimit me rrjet jan t strukturuara n t njjtn mnyr si dhe detyrat qduhet ti ekzekutoj sistemi operativ t kompjuterit bashkkohor. Sistemi operativ paraqetbashksi t programeve t cilt ashtu jan t ndrtuar q t lehtson prdorimin e harduerit. P.shndrprerjet gjenerohen n intervale t ndryshme gjat puns s kompjuterit dhe ato duhetprpunuar- kjo sht nj prej detyrave t sistemit kompjuterik. Bartja e intefejsit t shfrytzuesitndrmjet diskut dhe kujtess operative gjithashtu sht detyr q kryen sistemi operativ. Rroli isistemit operativ sht q ta njoftoj shfrytzuesin me dukjen e kompjuterit virtual i cili n njfarmnyre sht m i mir se kompjuteri fizik. Sistemi operativ vendos n disponim makinn ecila ka shum mundsi teknike.

N t njjtn mnyr softueri i rrjets respektivisht softueri komunikues ka pr qllim tlidh programin shfrytzues me rrjetn virtuale kompjuterike e cila ka shum mundsi teknike sesa hardueri komunikues burim. Si kem par se mesazhi nga nj kompjuter am burim n njkompjuter tjetr mund t bartet prmes rrjets kompjuteristike nprmes nyejve t ndryshme nform t paketave. Kshtu q komunikimi i rrjets virtuale ka urdhresn t nivelit drgo ktmesazh n. . . . megjithkt mekanizmi i bartjeve t t dhnave sht dukshm m kompleks.

Mesazhi duhet t ndahet n pakete N secilin paket duhet futur kokn (ballinn ang.headerin) Paken duhet sjell n linjn komunikuese n t ciln bartet vargu i bitve; Mund t paraqitet nevoja t bhet modulimi ; Ndrmjet nyejve duhet bhet pranimi i paketave ;


2/19



Kaanik

Ars. Ismail Dashi

Duhet t testohet se me rastin e transmetimit ka ardhur te gabimi; Nyja paraprake n udhtim duhet t jet e vrtetuar etj.

Domethn sistemi operativ duhet t kryej shum pun.

Ngjashmria e mtutjeshme me sistemin operativ gjendet n iden e Shtresave oseniveleve. Brthama e sistemit operativ zakonisht prbhet prej softuerit pr menaxhim tndrprerjeve, administrimin e indikatorve(flags) dhe proceseve transportuese. Nj nivel ijashtm prdor kto funksione n sistemin e administrimit me kujtes (p.sh. mnyra eadministrimit me faqe t kujtess-paging). Kjo prdoret n nivelin tjetr t jashtm n t cilinbhet hyrja n kompjuter dhe dalja nga kompjuteri. Si shohim pr nga struktura sistemioperativ ngjan n shtresat e qeps. Softueri i rrjets prbhet n t njjtn mnyr.

N rrjetn kompjuterike administrimi me komunikim sht i organizuar n mnyrhierarkike, d.m.th. i ndar n nivele, dhe kto nivele jan t shtresuar ashtu q secili nivel ose sizakonisht quhen shtresa prdor shtresn paraprake m t ult. Me fjal t tjera shtresat ndrmjetveti jan t pavarura pos se secila shtres izolon shtresn nn vete nga shtresat m t larta. Pr

kt arsye ndrrimet eventuale tekniko-teknologjike n nj shtres nuk ndikojn n shtresa ttjera. Softueri i rrjets duhet t jet i strukturuar n t njjtn mnyr q t mund t me sukses tkryej detyrat e krkuara.

Koncepti i organizimit shtresor t softuerit t rrjetit sht ilustruar N figurn e m poshtemenumri, prmbajtja dhe emrat e shtresave jan t ndryshme n rrjeta t ndryshme. N figurnsht treguar rrjeta fiktive me pes shtresa.

Shtresat pear-to-pear( t nivelit t njjt)

Fig -Shtresat, protokollet dhe interfejsi n rrjetn pess shtresore fiktive

Interfejs i shtress 4/5

Interfejs i shtress

Interfejs i shtress 2/3

Interfejs i shtress 1/2Protokolli i shtess 1

Protokolli i shtess 2




Mediumi fizik

Shtresa 1

Shtresa 2

Shtresa 3

Shtresa 4

Shtresa 5

Kompjuteri

Shtresa 1

Shtresa 2

Shtresa 3

Shtresa 4

Shtresa 5

Kompjuteri


3/19



Kaanik

Ars. Ismail Dashi

Tersit t cilat prfshijn shtresa t caktuara n kompjuter t ndryshm quhen pearshtersa si shihet n fig iftet komunikojn ndrmjet veti duke prdorur protokolle. N t vrtett dhnat nuk barten nga nj shtres n njrit kompjuter n shtresn n t kompjuterit tjetr. N

vend t saj, secila shtres drgon t dhna dhe informacione kontrolluese n shtresndrejtprdrejt nn te prderisa t mos arrihet shtresa m e ult. Nn shtresn 1 sht mediumifizik n t ciln bhet komunikimi i vrtet. N fig e m siprme komunikimi virtual shttreguar me linja t ndrprera dhe lidhja fizike me t plota.interfejsi

Ndrmjet ifteve t shtresave fqinje ndodhet nj interfejs. Interfejsi siguron se cilatoperacione primitive dhe shrbime i ofron niveli i ult nivelit t lart. Kur t vendoset me rastine projektimit t rrjets se sa shtresa duhet ti ket rrjeta dhe se ka do t bj secila shtres, njraprej detyrave m me rndsi t definohet interfejsi ndrlidhs ndrmjet veti. Interfejset duhet tmundsoj sa m sigurt kmbimin(ndrrimin) e implementimit ekzistues t llojit t dhn njimplementimi krejt tjetr fare (p.sh t gjitha linjat telefonike zvendsohen me kanale satelitore )

pasi e gjitha ka krkohet prej implementimit t ri sht q ajo n shtresn e saj t lart t ofrojplotsisht bashksin e shrbimeve t ciln e ofronte implementimi i vjetr.Protokoll stek

Bashksia e shtresave dhe protokolleve parqet arkitekturn e rrjets. Specifikacioni iarkitekturs t rrjets s dhn duhet t prmbaj informacione t mjaftueshme ashtu q t mundetpr seciln shtres t shkruhet programi ose ta ndrtohet hardueri i cili korrekt realizonprotokollin prkats. Sipas ksaj, arkitektura e rrjets nuk prmban specifikacionin e interfejsitdhe as implementimin detal pasi kto nuk jan nga jasht makine t pashme, sakt jan tfshehur n brendi t kompjuterit. ka m tutje nuk sht e domosdoshme q intefejset n tgjith kompjutert n rrjet t jet i njjt, sht e mjaftueshme nn kushtin se secili kompjuterkorrekt t prdor protokollet e tija. Bashksia e protokolleve t cilt prdoren n ndonj sistem,

nj protokoll pr shtres quhen protokoll stek(protocol Stack)

Principi i komunikimit shum shtresor do ta shpjegojm me nj shembull analog. Le tavzhgom Kinezin i cili flet vetm kinezisht dhe frngjisht dhe q ndodhet n Athin.Gazetari i cili flet shqip dhe rusisht dshiron nga Prishtina t merr intervju nga Kinezi. Sishihet pasi nuk flasin ndonj gjuh t prbashkt kto duhet t angazhojn nj prkthyes. Le tsupozojm se gazetari n Prishtin din se Kinezi ka n disponim prkthyesin i cili fletgreqisht dhe frngjisht, gjen prkthyesin q flet shqip dhe greqisht. Secili prkthyes

angazhon nga ana e vet sekretareshn e cila do t shtyp, drgon dhe pranon fakse. Ktu sishihet kemi rastin e komunikimit tre shtresor. Gazetaridhe i intervjueriparaqesin shtresn 3,prkthyesitshtresn2dhe sekretareshat shtresn1. Analizojm vetn nj cikl t pyetjes dheprgjigjjes;

Reporteri dshiron t shtroj pyetjen e par Kinezit. Ky pyetjen e tij e thot n shqipduke ia ln prkthyesit. N baz t fig 16. 8, por duhet mbajt llogari se tani sht fjala prrrjetn tre shtresore dhe jo rrjeta pes shtresore, shohim se gazetari pyetjen e tij ia lenprkthyesit prmes interfejit 2/3. Prkthyesi prkthen pyetjen nga shqip n greqisht. Zgjedhja


4/19



Kaanik

Ars. Ismail Dashi

e gjuhs (n kt rast greqisht) paraqet protokollin e shtress 2. Prkthyesi prkthen mesazhindhe ia drgon sekkretareshs pr qllim t drgimit n Athin. Zgjedhja e mjeteve pr bartje tmesazhit (pyetjeve), n kt rast faksi, paraqet protokoll t shtress 1 d.m.th te sekretaresha.

Sekretaresha drgon faksin me pyetje prmes intefejit prkthyesit (shtresa 2) i ciliprkthen pyetjen nga greqishtja n frngjisht dhe prmes interfejsit 2/3 ia len t intervjutuarit.sht e qart se n t njjtn mnyr prgjigjja e t intervjestuarit iu lehet reporterit.

N kt shembull duhet vrejtur q secili protokoll sht plotsisht i pavarur ngaprotokollet e tjer derisa t mos ndrroj interfejsi. Prkthyesit munden sipas marrveshjes tkalojn nga greqishtja n turqisht por kjo nuk i ndrron inerfejsin as me shtresn 1 as meshtresn 3. Nse sekretareshat (shtresa 1) n vend t fakseve vendosin p.sh t prdorin postnelektronike kjo aspak nuk ndikon n shtresat e tjera.

Le t kthehemi n fig 16.8 respektivisht n modelin e rrjets pes shtresore. Le tagjeneroj shtresa 5 mesazhin M. Komunikimi virtual realizohet direkt ndrmjet shtress 5 nkompjuterin drgues dhe shtress 5 n kompjuterin pranues. Le t shohim se si zhvillohet

komunikimi i vrtet ( fig16.9) Mesazhi M pr qllim t tranmisonit bartet n shtresn 4.Shtresa 4 fut kokn (headerin), t ciln e kemi shnuar me K4, n fillim t mesazhit pr qllimt identifikimit t mesazhit. N kok ndodhet informacioni udhheqs(i kontrollit) n form tnj vargu t numrave e cila i mundson shtress 4, n kompjuterin e cak q mesazhi tjudrgohet n renditje korrekte. Si rrjedhim i ksaj mund t ndodh q paketat, d.m.th elementetn t cilt mesazhi n shtresat e ulta sht e zbrthyer, nuk arrijn n cak sipas t njjts renditjesipas t cils dhe jan emituar. Modifikim e till t mesazhit (d.m.th organizim e mesazhit mekoka shtes) n shtresa e 4-t e ndjek dhe shtresa 3. N shum rrjeta n shtresn 4 nuk sht ikufizuar madhsia e mesazhit i cili transmetohet. Ndrsa protokolli i shtress 3 pothuajse ngjitha rrjetat gjithmon sht i kufizuar n madhsi maksimale t mesazhit t lejuar. Pr ktarsye shtresa 3 duhet t ndaj n mesazhet e arritura n njsi m t vogla, pakete dhe se secilin

paket futet koka e shtress 3 e shnuar me K3. N. fig 16. 9 mesazhi M ndahet n dy pjes :M1 dhe M2. Shtresa 3 vendos se cila prej linjave dalse prdoret dhe m pas i lshonmesazhet n shtresn 2. Shtresa 2 i jep(shton) secilit paket kokn ( t shnuar me K2) dheprfundon shnimi i shnuar ( i shnuar me H2) dhe m pas mesazhin e rimodifikuar e kalon nshtresn 1 pr qllim t transmetimit fizik.Kompjuteri burim


5/19



Kaanik

Ars. Ismail Dashi

N kompjuterin marrs mesazhi lviz kah lart, nga shtresa 1, lar ka shtresat m t larta.Ku n seciln shtres hiqet koka (headeri) prkats. Duhet mbajtur mend se as nj n kok e cilai takon shtresave nn shtesn e n-t nuk kalon n shtesn e n-t.

Nuk duhet menduar se ndonj problem detyrimisht t zgjidhet me nj shtres. Disaprobleme jan prezent n disa e bile dhe n t gjitha shtresat ka domethn dhe zgjidhen nseciln shtres. Do ta ilustrojm kt me disa shembuj:

Secila shtres duhet ta ket nj mekanizm t identifikon drguesin dhe marrsin. Duke epasur parasysh se pr rastin e prgjithshm n rrjet jan t lidhur numr i madh ikompjuterve, nevojitet q procesi n nj kompjuter t specifikohet se me cilin ai dont komunikoj. Pr shkak t mundsis t ekzistimit t shum caqeve t mundshmenatyrisht se sht i nevojshm ndonj mnyr e adresimit npr mes t cilit definohetcaku(pranuesi) i dshiruar.

N seciln shtres sht prezent problemi si t harmonizohen shpejtsit e puns tpajisjeve dhnse marrse ashtu q t mundsohet q drguesi i shpejt ta mbroj me tdhna pranuesi e ngadalshm. Ekzistojn zgjidhje t ndryshme, por t gjitha mund tgrupohen n dy themelore. N njrin rast prdoret lidhja e kundrt (riveprimi) ngamarrsi deri te dhnsi prmes s cils drguesi (transmetuesi) lajmron mbi gjendjenmomentale t marrsit. N rastin e dyt shpejtsia e pajisjes dhnse sht e kufizuar n

shpejtsi bartse t marruar vesh q m par. N shum shtresa duhet zgjedhur dhe problemin i cili shkaktohet pr at se disa

prpunime (procese) nuk mund t pranojn mesazhe t gjatsis arbitrare. Pr kt arsyeduhet prdorur mekanizmi pr ndarje, bartje dhe prsri bashkimin e mesazhit.Megjithat nse proceset (prpunimi) krkojn q bartja e t dhnave t jet n njsi tgjatsis s vogla kshtu q bartja sht rob i secils ksaj njsie sht joekonomike,ather disa kso njsi duhet t bashkohen n nj mesazh dhe mesazhi i till i modifikuart drgohet n cak e cila pas arritjes zbrthehet n njsi prbrse.

Protokoli i shtress 5


5

4

3

2

1

M

MK4

K3 M2M1K4K3

M1 H2K4K3K2 M2 H2K3K2

Shtresa

M

MK4

K3 M2M1K4K3

M1 H2K4K3K2 M2 H2K3K2

Kompjuteri burimKompjuteri Destinacion

Fig Rrjedhja fizike e informacioneve n rast t komunikimit virtual n shtresn 5

Protokoli i shtress



6/19



Kaanik

Ars. Ismail Dashi

Nse ndrmjet burimit dhe cakut ekzistojn m shum rrug t mundshme duhet zgjedhurprkatsen, nganjher vendimi mbi zgjedhjen bhet n dy ose m shum shtresa. P.shnse mesazhi duhet drguar nga Prishtina n Vijen, zgjedhja se at prdoret trasa prmes

Kroacis apo Hungaris paraqet vendim t nivelit t lart. Ndrsa vendim i nivelit t ultparaqet zgjedhja se cila prej linjave n disponim n trasn e zgjedhur do t shfrytzohetdhe zgjedhja varet nga angazhimi(ngarkimi) i ktyre linjave.Funksioni i secils shtres sht q t siguroj shrbim pr shtresn mbi vetn. Shrbimi

(ang. Service) sht bashksia e operacioneve t cilat shtresa e vzhguar i kryen pr shtresnmbi vete. Me fjal t tjera, shrbimi definon se cilat operacione, shtresa e vzhguar kamundsi ti kryej n dobi t shfrytzuesve t tij. Elementet aktive n seciln shtres quhenetnitete. Entiteti (ang. entity) softuerik (p.sh. procesi respektivisht prpunimi) ose harduerik(p.sh ipi hyrje-dalje). Etniteti n shtresn n i sigurojn shrbime shtress n+1. Shtresa nn kt rast quhet ofertues i shrbimit ( ang. Service provider), ndrsa shtresa n+1 shtshfrytzuesi i shrbimit (ang. Service user). Pr qllim t kryerjes t shrbimeve t veta

shtesa n mund t prdor shrbimet e shtres n-1. Natyrisht se nj shtres mund ti kryen jovetm nj shrbim por shum lloje t shrbimeve (p.sh. Komunikacion t shpejt tshtrenjtt ose t ngadalshm por t lir).

Entitetet prdorin protokolle ( pr t cilt kemi thn se paraqesin bashksi rregullash)pr qllim t realizimit t shrbimeve t parapar. Protokollet t cilat i prdorin entitetetmund t ndrrojn, por shrbimet t cilat entiteti i kryen nuk mund t ndrrojn, kto duhet tqndrojn t pandryshuara.

Entitetet t cilt ndodhn n t njjtn nivel (shtres), por n kompjuter tip ndryshmjan entitete t nivelit t njjt (ang. peer entities)

Shtresa e lart (shtresa (n+1) mund tu qaset shrbimeve t cilat i ofrojn shtresa m

ult( shtresa n) n vende t caktuara n shtresn n e cila quhet pika pr qasje t shrbimit(ang. SAP- Service Access points). Secila pik qasje ka adresn e vet e cila sht eprcaktuar nj kuptimit. P.sh n sistemin telefonik priza telefonike paraqet pikn pr qasjet shrbimit, ndrsa numri telefonik i prizs parqet adresn t ksaj pike qaseshe.T theksojm se shtresat e ult t hierarkis s protokolleve shpesh ndrtohen me harduer osen softuer kontrollues.

Tani do t njihemi me dy arkitektura e rrjetave m t prhapura me realizimin emodelit OSIdhe me TCP/IP

Modeli lidhjeve t sistemeve t hapur a-Modeli OSI

N fazn fillestare t zhvillimit t rrjetave kompjuterike prodhues t ndryshm tkompjuterve kan definuar standardet e tyre q kan mundsuar lidhjen kryesisht t prodhimevet tyre.

Pasi shumica e prodhuesve t pajisjeve kompjuterike, prpjekjet e tyre n ndrtimin esoftuerit komunikues i kan orientuar n qasje shtresore, pr kt edhe softueri komunikuesndrkombtar sht orientuar n qasje shtresore, dhe organizata ndrkombtare pr standardizim(ISO-Intenational Standards Organisation) e ka aprovuar kt princip.


7/19



Kaanik

Ars. Ismail Dashi

Megjithat, shpejt sht br e qart se duhet mundsuar q kompjutert e prodhuesve tndryshm t mund t komunikojn ndrmjet veti prmes rrjets kompjuterike. Q t jet emundur q kompjutert e prodhuesve t ndryshm t lidhen n rrjet, organizata

ndrkombtare pr standardizim ISO ka miratuar sistemin e hapur t lidhje, i ashtuquajturimodeli OSI (Open System Interconection). Ideja kryesore e modelit OSI sht q shfrytzuesii kompjuterit i cili lidhet n rrjet nuk sht e thann t njeh karakteristikat teknike t sistemevet tjera n rrjet. Duke ju falemenderuar, standardeve prkatse, sistemeve me prformansa tndryshme dhe t prodhuesve t ndryshm mundet q ndrmjet veti t komunikojn: Me ndihmne protokolleve zgjidhen problemet pr qasje n kompjuter t tjer, kontrollim(udhheqjen) dhembajtjen e lidhjes, formimin e t dhnave q transmetohen etj.Modeli OSI ka shtat shtresa si n fig 16.10

(1)shtresat 1,2 dhe 3, d.m.th fizike e lidhjes dhe e rrjetit jan shtresa pr mbshtetje t puns srrjetit i cili merret me transmetimin e t dhnave ndrmjet hostve( specifikimin e sinjalitelektrik, lidhjes fizike dhe adresave, tajming-un, besushmrin. Shtresat 1,2 dhe 3 nuk hyejnn kuptimin e t dhnave q barten por i trajtonin si varg bajtve ose bitve q duhet bartur

me besueshmri nga stacioni dhns deri te ai marrs q ndodhen n t njjtn rrjet(2) shtresa 5,6 dhe 7, d.m.th shtresa e prezantimit shtresa e sesionit dhe shtresa e aplikacionit,

jan shtresa pr mbshtetje t shfrytzuesit, t cilat kujdesen mbi harmanizimin e prezantimitt dhnave dhe rekomandojn rregulla t dialogut t dy aplikacioneve t largta.

(3)Shtresa , shtresa e transportit, sht e ngarkuar pr vendosjen dhe mbatjen e koneksionit,bartje t besueshme t t dhnave ndrmjet aplikacioneve t skajshme n rrjetin me topologjikomplekse( pr dallim t shtress s dyt e cila sht e ngarkuar pr bartje t besueshme tt dhnave prmes t vetm nj linku.

Shtresa shtat: shtresa e APLIKACIONIT

Shtresa gjasht: shtresa e PREZENTIMIT

Shtresa pest: shtresa e SESIONIT

Shtresa katrt: shtresa e BARTJES

Shtresa dyt: shtresa e RRJETS

Shtresa par: shtresa FIZIKE

Fig - modeli OSI

Shtresa tret: shtresa e LIDHJES


8/19



Kaanik

Ars. Ismail Dashi

Shtresat 4-7 t modeit refernt OSI realizohen n softuer, ndrsa 1-3 kombinim i harduerit dhesoftuerit me prjashtim se shtresa 1 gjithmon realizohet me harduer.

Funksioni i ksaj shtrese sht bartja e vargut bitve nga nyja dhnse deri te nyja e largtpranuese prmes mediumit fizik barts(linkut me tela, optik ose pa-tela). Definon edhekarakteristikat mekanike dhe elektrike t mediumit barts, dhe t interfejsit ndrmjetpajisjeve t rrjetit dhe mediumit barts. Gjithashtu, definon funksionet dhe proceduat t cilatpajisja dhe interfejsi duhet realizon n mnyr q t realizohet transmetimi.

Konkretisht, shtresa fizike definon:Karakteristikat fizike t interfejsit dhe mediumit. Definon tipin e mediumit barts(me tela,

optik ose pa-tela-radio link, tufa laserike) dhe karakteristikat elektrike dhe mekanike tinterfejsit pr ndrlidhje t pajisjes n medium, deri te niveli i tipeve t prizave dhe renditjene pinave n konektort pr kyje.Reprezentimi i bitave definon tipin e kodimit dhe modulimit ( si bitt konvertohen n sinjal).Shpejtsia e transmetimit. Shprehet me numrin e bitve t cilt n nj sekond transmetohenprmes mediumit fizik(shpejtsia e bitve, n njsit si jan: Kbps(kilobits per-seconds)-1024 bita pe sekond, Mbps afrsisht 1 milion bita pr sekon.Intervali i bitit shtkohzgjatja e nj biti dhe paraqet vletn reciproke t shpejtsis s bitve

Fig. Intervali i bitit dhe shpejtsia e bitve

Sinkronizimin e bitve. Q nga sinjali t ndahen bitt e veant, marrsi duhet t ketinformacionin se kur secili bit fillon dhe kur ai prfundon.Konfigurimi i linjave definon se a prdoret konfigurimi i ilnjave point-to-point apomultipointTopologjin fizike definon topologjin e rrjetit


9/19



Kaanik

Ars. Ismail Dashi

Regjimin e transmetimit definon kahen e transmetimit ndrmjet pajisjeve(simpleks, gjysmduplekse, ose duplekse).

Sinjali, modulimi dhe kodimiSinjali duhet t jet i moduluar ashtu q t prmbaj ndryshime t dukshme t cilat dhnsidhe marrsi ta njohin informacionin

Parametrat e sinjalit analog jan amplituda frekuenca dhe faza; kshtu q modulimi isinjalit analog do t thot ndryshimi i i ndonjrit prej ktyre tre parametrave n mnyrn qe dikton sekuenca e bitve q paraqet informacionin. Modemi modulon sinjalin analog nann e dhnsit me sekuenc t bitve , ndrsa n ann e marrsit nga ai analog ndansekuencn e bitve (demodulacioni).Sinjali digjital sht diskret dhe mund t ket numr t caktuar t vlerave t definuara, dhem s shpeshti vetm dy, 0 dhe 1( si dhe informacioni digjital). Ndryshimi vlerave t sinjalit

digjital sht momental( n rastin ideal). Konversioni i informacionit digjital n sinjal digjitalquhet kodim( ose konversioni digjital-digjital)Kodimi unipolar impulset e tensionit kan vetm nj polaritet(zakonisht pozitiv)-q iprgjigjet 1-shi binar ndrsa 0V i prgjimet 0-ja binare. E met sht ekzistimi ikomponents njkahore(DC) e sinjalit dhe vshtrsia e sinkronizimit dhns marrsAmplituda mesatare e sinjalit t koduar unipolar nuk sht zero dhe pr kt nuk mund ttransmetohet npr medium q nuk sht i parapar pr transmetim t sinjalit nikahor.Sinkronizimi i dhnsit dhe marrsit ka t bj n mundsin e marrsit q preciz t prcaktonfillimin dhe fundit e intervalit t bitit. Te kodimi unipolar, deri te problemi i sinkronizimt viekur n sekuenc t bitave ekziston varg i gjat i1 ose varg i gjat i 0. Informacioni mbifillimin dhe fundit t intervaleve t bititrmbahet n ndryshim t vlers s sinjalit. Nse

ndryshim nuk ekziston, marrsi ssht e thn t mbshtet n tajmerin(orn) e tij t matintervalet e bitave. Problem sht se dhansi dhe marrsi nuk jan asnjher idealist tharmonizuar. Mund t ndodh q pas nj kohe t gjat t sinjalit t njtrajtshm(uniform) nlinj, marrsi t pranon numr m t madh ose m t vogl t bitave nga linja nga numri qsht drguar, varsisht se tajeri i marrsit nxiton apo vanohet n raport t tatajmerit tdhnsit. Gjithashtu edhe te rasti i sinkronizimit ideal, mund t ndodh q nse nj staciondrgon p.sh vargun 0001000, stacioni tjetr ta interpreton si 1000000 ose 0100000, prshkak se nuk mund dallohet rasti kur dhnsi drgon bitin 0(0V0 kur n linj nuk ka sinjal(0)V.

Kodim bifazor

Te kjo metod sinjali gjithher ndryshon sipas mesit t intervalit t bitit me ka sigurohetnumr i mjaftueshm i ndryshimit t sinjalit. Te kodimi. 1-shi binar e kodon sinjalin i cili npjesn e par t intervalit t bitit sht tension pozitiv ndrsa n pjesn tjetr negativ. Przeron binare vlen e kundrta: spari tension negativ, e m pas pozitiv. N kt mnyrsigurohet q n gjysmn e secilit interval t bitit ekziston ndryshim i tensionit, ka dukshmlehtson sinkronizimin e marrsit.Te Kodimi manchester diferencial 1-shi kodohet n munges t ndryshimit ttensionit(kalimit) n fillim t intervalit t biti, ndrsa 0: n ekzistm t kalimit n fillim t


10/19



Kaanik

Ars. Ismail Dashi

intervalit. N t dyja rastet, kalimi n gjysmn e intervalit ekziston. Kodimi diferencialkrkon hardver pak m kompleks, por plotson imunitet m t mir n zhurma.

\ Fig. kodimi i sekuencave t bitve a) unipolar b) manester c) manester diferencial

Tek LAN pr bartje t informacionit prdoret sinjali digjital dhe thuhet se bartja bhet nbrezin themelor(baseband). Sinjali analog prdoret bartje n lagsi m mdha dhe thuhetse bartja bhet n brezin e zgjeruar( brez gjer-broadband)

Kjo shtres merret me bartjen e blloqeve me t dhna prgjat nj linje, d.m.th t dynyejve fqinje. Kjo prdor mundsit teknike t shtress 1 (shtress fizike) dhe me kto izbrthen mesazhin n segmente m t vogla-Blloqe, kryen ndrfutjen e specifikacionit tfillimit dhe fundit t bllokut, detekton dhe korrigjon gabimet gjat transmetimit t blloqevedhe siguron q asnj bllokt mos humb n linj. Me rndsi sht t vrehet se n t dyskajet t nj lidhjeje (linje) sht prezent mekanizmi kontrollues i shtress 2 i cili mbshtetetn mundsit teknike t shtress1.

Shtresa e lidhjes sht protokoll q menaxhon me lvizjen e t dhnave n dhe nga lidhjafizike . Ethernet,IEEE802.3, token ring etj

Niveli i t dhnave sht prgjegjs pr mbajtjen e lidhjes pa gabime. Niveli i t dhnave formatizon t dhnat n grupe pr bartje, t ashtuquajtur

frejme(kuadra, Rame, ku u shtohen informacione t domosdoshme mbi frejmt tcilat jan t nevojshme pr interpretim t t dhnave n pajisjet e largta.

N kt nivel, pajisjet komunikuese, n prgjithsi, vrtetojn pranimin e frejmevedhe krkojn ritransmetim, nse detektohet gabimi.


11/19



Kaanik

Ars. Ismail Dashi

Niveli i dyt sht prgjegjs edhe pr definimin e shpejtsis s bartjes, n mnyrq t mos ndodh q dhnsi i shpejt ta ngulfat marrsin e ngadalt.

Ndahet n nnshtresn MAK dhe LLC.

Kjo shtres u mundson shtresave t tjera m t larta t jen t pavarura nga teknologjiae bartjes t t dhnave dhe mnyrave t lidhjes s kompjuterve n rrjet, ndrsa sht engarkuar pr vendosjen e lidhjes, mbajtjen dhe ndrprerjen e lidhjes.

Bartja e t dhnave ndrmjet dy kompjuterve mund t vzhgohet si vendosja e kanalitndrmjet tyre, ka me rastin e komutimit t kanaleve pikrisht edhe sht kshtu. Megjithat,

te komutimi i paketave ndrmjet dhnsit dhe marrsit nuk ekziston kanali fizik: Pakti mundt udhtoj n rrug(shtigje) t ndryshme dhe se kalon npr nyje t ndryshme. Prkompjutert ndrmjet t cilve bhet bartja e t dhnave komplikueshmria e udhtimit tpaktit nuk sht prej interesi: me rndsi sht t mundsohet bartja e t dhnave dhe nuksht me rndsi se nga cilt rrug mesazhi bartet. Paketat mund t barten n rrugt tndryshme fizike dhe n nyjn cak mbrrin jasht renditjes t drgimit. Pjes e detyrs tciln e realizon shtresa 3 sht se n pranim ti rendit srish paketat e arritura sipas radhs sdrgimit n mesazhin si sht drguar n fillim para se mesazhi tiu jepet kompjuterit am.Prgjegjsit konkrete t shtress s rrjetit jan:

Adresimi logjik. Rrjeti i prbr formohet nga rrjeta t ndryshme t cilat prdorinskema t ndryshme t adresimit, kshtu q lypset futja e adresave logjike(ose t rrjetave), t

cilat jan unike n nivel t tr rrjetit. Adresa logjike e burimi dhe destinacionit prmbahenn kok ballin t shtress s rrjetitRutirimi(RRugzimi). N rrjeta t mdha ose internet rutert lidhin rrjete t pavarura

kan pr detyr ta rutirojn paketin deri te destinacioni fundor, dhe ky mekanizm prrutirim sht i ndrtuar n kt rrjet.

Fragmentimi i paketave. Ruterve u lejohen q paketat e mdha t ndajn n shumfragmente t vogla dhe secili fragment t transmetohet m tutje si paket i pavarur.Fragmentimi dhe rekonstruksioni i paketave jan n kompetence t shtress s rrjetit.

Kontrolli i ngulfatjes.Kualiteti i servisit.- (QoS- Qualty of Service) masat e QoS jan: besueshmria(p.sh

prqindja e drgimit t paketit), vonesa, lshueshmria(sasia e t dhnave t n njsi t kohsq barten ndrmjet burimit dhe destinacionit), fleshimi ose xhiter (jiter- fluktacioni n vonesat paketave t veant ndrmjet ifteve burim-destinacion; zgjidhja n dhnie prioriteti qkrkojn bartje m t shpejt, n krahasim me ato q vonesa nuk sht krkes primare..

Aplikacioni Besueshmria Vonesa Xhiter Lshueshmriae-mail E lart E madhe I madh E voglFajll transfer E lart E madhe I madh E mesmeUeb E lart E mesme I madh E mesmeLogimi n largsi E lart E mesme I mesm E vogl


12/19



Kaanik

Ars. Ismail Dashi

Audio n krkes E ult E madhe I vogl E mesmeVideo n krkes E ult E madhe I vogl E madheTelefonia E ult E vogl I vogl E vogl

Telekonferenca E ult E vogl I vogl E madhe

Ky nivel i kontrollit supozon ekzistimin e mekanizmit pr transfer t paketave t tdhnave prgjat linjs lidhse(virtuale) deri te caku (destinacioni). Ktu jan mundsit tcilt i sigurojn shtresat prej 1 deri n 3. Shtresa 4 ofron mundsin q programi shfrytzuesi cili zhvillohet n kompjuterin am t mund t shkmbej t mesazhet me programinshfrytzues i cili realizohet n kompjuterin am tjetr. Me fjal t tjera, kjo shtres punon

mbi nivelin t kompjuterit nyj t rrjetit.Shtresa 4 merret me mesazhe, drgimin e tyre, zbulim dhe prmirsimin e gabimeve.

Shtresa 3 merret bartjen e paketave, ndrsa shtresa 4 aktivizohet vetm ather kur dhepaketat t arrijn n nyjn destinacion, t jen srish t rradhitur dhe t jen drguar nkompjuterin am cak. Ather shtresa 4prsri i monton(radhit) paketat n mesazh dhe iadrgon programit shfrytzues i cili zhvillohet n kompjuterin am destinacion.Prgjegjsit konkrete t shtress s rrjetit jan:Adresimi i servisit. Kur pikat e skajshme komunikuese n nivel t shtress s transportit nukjan makina( pajisje fizike) por programe t cilt si t pavarur ekzekutohen. Kompjutertzakonisht n t njjtn koh ekzekutojn shum programe, dhe pr kt arsyeje, drgimi ngaburimi deri n destinacion nuk sht drges nga nj kompjuter n kompjuter tjetr, por

proces konkret( programi i cili ekzekutohet) n nj kompjuter deri te procesi n kompjutertjetr. Pr kt arsyeje ballinat(kokat) q formohen n nivel t transportit prmbajn adrest veant( adres e servisit) e cila tregon n proceset e skajshme q prfshihen nkomunikim. me fjal tjera, shtresa e rrjetit i prcjell paketet deri te kompjuteri destinacaiondhe shtresa e transportit deri te procesi destinacion n at kompjuter.Segmentimi dhe rekonstruksioni. Mesazhi ndahet n segmente dhe q t mund t bhetrekonstruktimi n destinacion dhe eventualisht t zbulohen paketat e humbura segment nnj mesazh numrohen me numra rendor( t cilat futen n ballin e shtress s transportit.Menaxhimi i koneksionit. Bartja pa koneksion(connectionless) n shtresn e transportit kadomethnien se secili segment transmetohet si paket i pavarur dhe si i till drgohet meshtres t transportit n kompjuterin destinacion. Protokolli i transportit i tipit pa-koneksion

nuk i zgjedh rastet e humbjes t paktit ose t arritjes s paktit jasht renditjes, porsegmentet si t tilla i drgon shtress m t lart. Nga ana tjetr, shtresa e transportit e tipitkoneksion pr bartje pr seciln mesazh krijon koneksionin ndrmjet proceseve t skajshme.Mesazhi ndahet n segmente, dhe me prfundimin e barjes t t gjitha segmentevekoneksioni mbyllet.Kontrolla e rrjedhs. Si dhe te shtresa e lidhjes,shtresa e transportit sht prgjegjse prkontroll t rrjedhs. Mirpo n kt nive,kontrolla e rrjedhs kryhet ndrmjet proceseve tskajshm t largt, e jo ndrmjet pajisjeve t lidhura direkt me link fizik.


13/19



Kaanik

Ars. Ismail Dashi

Kontrolli i gabimeve. Si te shtresa e lidhjes shtresa e transportit ( e tipit koneksion) shtprgjegjse pr kontroll t gabimeve n nivel t proceseve fundor n mnyr q i trmesazhi t arrijj deri te procesi destinacion pa gabim( pa pjes t dmtuar, t humbura ose

dublikuara), dhe kjo arrihet sipas rregullit me ritransmetimin e paketetve.

Te bartja e t dhnave me nocion Sesion nnkuptohet koha pr t ciln ekziston lidhjaaktive ndrmjet dhnsit dhe marrsit. N kompjuteristik n prgjithsi me kt termintregohet perioda kohore gjat t cils prdoret ndonj program shfrytzues.

Shtresa 5 n prgjithsi sht e njohur me emrin shtres e sesionit dhe ka t bj mekonversionin efektiv ndrmjet kompjuterit am t lidhur n rrjet. Q konversioni t mund t

kryhet duhet br nj varg t mes hapave: t gjenerohet dhe t drgohet krkesa pr thirrjen ekompjuterit t caktuar, t vrtetoj se dy kompjutert e dhn a mund t komunikojn, dhe tkryhet lidhja e kompjuterve( d.m.th. t vrtetohet se a shfrytzohet dialogu i drejt dheprotokollet e tjer), t vrtetohet se a ka gabime n sesion, t merret me procedurat e tzbulimit dhe prmirsimit t gabimeve dhe n fund t ky lidhjen n fund t sesionit.Funksionet tipike t shtress s sesionit jan:Menaxhim me dialogun. N shum raste, interaksioni t dy aplikacioneve nu sht vetmkmbim i thjesht i t dhnave. Zakonisht njra pal ka rrolin e klientit dhe tjetra t serverit.Q serveri ta shrben klientin, klienti duhet s pari t prezantohet dhe ta faktizon identitetine vet (psh, emrin e prdoruesit dhe fjalkalimit). Dhe pas prfundimit t interaksionit klientilajmrohet.

Kontroll i qasjes t resurseve t rrjetit. Shtresa e sesioni mundson siguri ekskluziveresurseve t bashk-ndar t rrjetit. P.sh resursi printer rrjete , n nj ast kohore mund tishrben vetm nj klienti.Sinkronizimi.

Kjo shtres merret me formatizimin dhe tregimin e t dhnave. Si kemi thn n tnjjtn rrjet shpesh jan t lidhur kompjuter t prodhuesve t ndryshm dhe sistemeoperative t ndashm. Kur t vendoset lidhja, kompjuteri drgues, p.sh drgon mesazh i ciliduhet ta zgjoj displejin n kompjuterin marrs. Dhnsi ssht e thann t dij dhe as tmbaj llogari se ciln pajisje fizike prdor marrsi pasi i gjith komunikimi kryhet prmespajisjeve virtuale: terminali virtual, printer virtual etj. Megjithat fizikisht ekziston pajisja evrtet dhe detyra e shtress 6 sht t bj prkthimin e urdhresave ose aktivitetet prpajisjet virtuale n urdhresa prkatse, respektivisht n aktivitete t pajisjeve t vrteta .


14/19



Kaanik

Ars. Ismail Dashi

p.sh format e ksaj shtrese HTTP, telenet, ASCII dhe formatet e fajllave binar.

Kjo sht shtresa m e madhe i cili mundson q programi shfrytzues i cili ekzekutohett shfrytzoj mundsit e rrjets. Kjo jo vetm q prcakton mundsi t posame (qasje tbazave distributive difuzive t t dhnave, d.m.th. N t njjtn koh emetimin e mesazhit tnj numri t madh t pjesmarrsve), por gjithashtu dhe me mnyrn t ciln programishfrytzues mund ato ti shfrytzoj.

Duhet nnvizuar se ekziston dallim i madh n sistemin n t cilin arkitektura e rrjets eprodhuesve t ndryshm harmonizohet n modelin e treguar. Tani pr tani tentimi i

prgjithshm sht t arrihet harmonizimi i plot n shtresat 1,2 dhe 3,Harmonizimi sht arrit ashtu q n standardin e miratuar pr lidhje n kto tre shtresa.N kt mnyr sht definuar protokolli. Standardi sht pjes e seris e njohur me emrinseria-X t ciln e ka rekomanduar CCITT-ja pasardhs i ITU-s. Seria- X prmbanrekomandimet q kan t bjn me bartjen e t dhnave. Kto jan rrjetat digjitale.

Protokolli i CCITT X. 25 i definon tre shtresat e para. Megjithat,mbi shtresn 3 gjratnuk jan plotsisht t prcaktuara qart kshtu. Edhe pse t gjitha detyrat q prfshijnshtresat 4,5,6dhe7 duhet t kryhen, prodhues t ndryshm i strukturojn funksionet e tyrekontrolluese n mnyrat t cilat nuk prputhen me mnyrn se si kjo sht punuar n modeline prshkruar. Pr kt arsye ka sht mbi shtresn 3 ende nuk sht kryer standardizimi dhenuk sht e sigurt se pajisjet e prodhuesve t ndryshm do t jen kompatibl respektivisht tlidhen n rrjet.

Sistemet e hapura lidhen direkt (ose prmes t ndonj sistemi ndrmjetsues, p.sh.komunikimi i paketave.

Fig. - Lidhja direkt e dy sistemeve t hapura

Modeli OSI i ka definuar shtresat e kontrollit n rrjetn kompjuterike. Administrimi nrrjetn e kompjuterve zbatohet n t njjtn mnyr si dhe n brendin e vet sistemitkompjuterit me kombinimin e harduerit dhe softuerit. Shum prodhues realizojn softuert


15/19



Kaanik

Ars. Ismail Dashi

e tyre pr arkitekturat e rrjets pr qllim t administrimit t niveleve t ndryshme, q tilidhen pr protokollet e porositura dhe t menaxhojn me punn e rrjetave.

Fig.Lidhja e dy didtemeve t Hapur n rastin e komutimit t paketeveNj aspekt me rndsi t administrimit t rrjetave me komutim t paketave sht kontroll

e rrjedhs s paketave npr pjes t ndryshm t pjesve t rrjets. Qllimi sht q tsigurohet q paketat t lvizin sa m shum q t jet e munduar pr gjat rrugve t definuarashtu q n rrjet t mos vije deri te ngulfatja. Deri te ngulfatja vije kur shum paketevrshojn n nj nyje, dhe kto prkohsisht vendosn n kujtesn pranuese(baffer), kupresin q nyja ti prpunoj paketat e mparshme , d.m.th. ti riformojn nga paketat n mesazh.Problemi shtypet n shtresat 4,3 dhe 2. njra prej mnyrave t m shpeshta i cili prdoretpr administrim(udhheqje ) e rrjedhs sht q futet ndonj form e frenimit n atkompjuter am i cili n rrjet emiton n njsi kohore tepr paketa. Kjo mund t arrihet

ashtu q n marrs t specifikohet se sa numr t paketave mund t prpunohen ose tdefinohet shpejtsia t ciln drguesi i emiton pakete n grupe t cilat n t njjtn koh iprpunon, ndrsa marrsi duhet t vrtetoj seciln grup para se grupi tjetr t jet e drguar.

Aspekti tjetr i administrimit t rrjets me komutim t paketave sht prcaktimi i drejt irrugve bartse t secilit paket. Si kurse do paket q arrin n nyje n cakun e caktuar, ktumund t Ekzistojn shum rrug(shtigje) t ndryshme nga kjo pik deri n cak. Vendimi secila rrug duhet t zgjidhet, pra dhe si pas ksaj,cila duhet nyja tjetr, e bn softueri i rrjets.Qllimi sht q t zgjidhet rrjedha e mundshme e paktit i cili bartet npr rrjet,


16/19



Kaanik

Ars. Ismail Dashi

respektivisht t sigurohet koha m e shkurt e bartjes s paktit. Me fjal t tjera, detyra shtq t zgjidhet strategjia e till e rrugs e cila siguron rrjedhe t barabart t paketave dhe tmundsoj dhe t mundso t mos vije deri te ngulfatja. Shumica e softuerve t rrjets pr

zgjedhjen e rrugs m t leverdishme prdor me rastin e vendimarrjes tabeln e rrugve.Nyja e cila pranon paket shikon adresn cak t paktit dhe teston tabeln e rrugve ashtu qta prcaktoj nyjn e ardhshme n t ciln pakti duhet t transmetohet(bartet) Tabelat errugve mund t jen fikse dhe variabile. Tabela e rrugve sht variabile nse mundet me undryshua (azhuru) n rast se n rrjet (d.m.th n ndonj pjes t rrjets) vije deri te ngulfatja.Azhurnimi i tabelave t rrugve mund ta bj ndonj nyje e caktuar ose secila nyje e veantduke i prdor t dhnat t cilat merren nga nyejt e tjera n rrjet. Softueri pr zgjidhje trrugve zakonisht punon rreth shtress 3.

Modeli referent OSI sht i pari i projektuar, dhe m pas sht br stekuprkats iprotokolleve. Pr kt arsye ky model sht gjeneral. Shpesh konsiderohet se shtat shtresasht numr optimal i shtresave. Analiza n t ciln ne nuk do t hyejm, se gjrat nuk

qndrojn bash kshtu. N Modelin OSI disa shtresa shum pak shfrytzohen (p.sh shtresae sesionit), ndrsa disa shtresa kan prplot angazhime (p.sh shtresa e rrjets dhe shtresa elidhjes) dhe kto pr kt arsye ndahen n m shum nnshtresa secili me funksion tndryshm. Zhvillimi i modelit TCP/IP zhvillohet ndryshe.

Pasqyr e funksioneve t shtresave t modelit OSIShtresa Fizike: Transmetimi i bitave nprmes t mediumeve t transmetimit. Definon karakteristikat elektrike dhemekanikeShtresa e lidhjes: organizon bitat n frejm dhe siguron drgimin prej nyje n nyje.Shtresa e rrjetit: transmeton paketet prej burimit deri n destinacion.Shtresa e transportit: siguron drgim t besueshm dhe kontroll t gabimeve prej skaji n skajShtresa e sesionit: vendosja, mbajtja dhe prfundimi i sesionit

Shtresa e prezantimit: Prkthim, shifrim dhe kompresim t t dhnave.Shtresa e aplikacionit: mundson qasje n resurse dhe servise t rrjetit.

Modeli referent TCPIIP

TCP/IP (Transmision Control protocol/ Internet protokoll) prdoret n ditt e sotmen rrjetn m t njohur,-Internet. Ky model sht prdorur q moti, d.m.th daton nga lidhja e tgjith kompjuterve n ARPANET. N fazn e par n ARPANET pr lidhjen e kompjuterven rrjet jan shfrytzuar linjat telefonike me qira. Kshtu, pr dallim nga modeli OSI ku ktuspari sht menduar model dhe kshtu n harmoni me modelin jan projektuar protokollet, ktujan br protokollet, ndrsa modeli n t vrtet paraqiste n prgjithsi prshkrimet e

protokolleve ekzistuese. Pr kt arsye te modeli TCP/IP nuk ka ekzistua problemi si tndrtohen protokollet n model. Kur m von n sistem prfshihen dhe radio rrjetat dherrjetat satelitore sht dasht t riorganizohet arkitektura referente pasi protokollet ekzistuesenuk kan mund t knaqin krkesat. Pra modelit ekzistues nuk iu sht prshtat asnj stek(bashksia) tjetre protokolleve.Pra sht zhvilluar Para Modelit OSI, kshtu q shtresat e t dyja modeleve nuk prputhenplotsisht. Modelin TCP/IP e prbjn pes shtresa : Fizike, t lidhjes, rrjetit ,bartjes dheaplikacionit. TCP IP vetm n mnyr sporadike mirret me shtresat m t ulta( shtresn fizike e


17/19



Kaanik

Ars. Ismail Dashi

t lidhjes. Kshtu q s bashku kta shtresa i trajton si shtres Host- rrjet. TCP/IP nukimponon ndonj krkes t posame q ka t bj me kto shtresa( supozon se rrjeta posedonprotokolle q mbulon funksionet e ktyre shtresave), ndrsa theksin vendos n shtesn e rrjetit,

transportit(bartjes), dhe aplikacionit. Shtersa e rrjetit e transportit i prgjigjen shtress s 3 dhe tkatrt t modelit OSI. Megjithat, tek TCP/IP n shtresn e transportit drejtprdrejt fillon shtresae aplikacioni, e cila prfshin funksionalitetin e t trija shtresave t larta t modelit OSI.

Ose thn shqip Modeli TCP/IP ka katr shtresa

Shtresa1. shtres nga kompjuteri am deri te rrjeta.


18/19



Kaanik

Ars. Ismail Dashi

Nuk jan n modelModeli TCP/IP shum pak flet mbi shtresn nga kompjuteri am deri te rrjeta, vetm

se tregon se kompjuteri am duhet t lidhet n rrjet duke prdorur nj protokoll ashtu q t

mund ta drgoj paketat IP ( Internet protokoll). Vet protokolli nuk sht i definuar: nkompjuter t ndryshm dhe rrjeta t ndryshme mund t jet i ndryshm. ka m tepr mund tthuhet q kjo shtres as q paraqet shtres n kuptim t cilin termi shtres prdoret n kontekstme protokollet e shtresave. Modeli TCP/IPnuk dallon, dhe as q e prmend shtresn e lidhjesdhe shtresn fizike, dy shtresa q do t ishte dasht t ekzistojn n secilin model t plotkorrekt.

Protokollet n kt shtres: (ethernet, Token ring, frame relay, ATM)

Shtresa 2. - shtresa e internetitShtresa e internetit sht shum i ngjashm funksionalitetit me shtresn e rrjets n

modelin OSI, pasi n ARANET sht miratuar teknika e komutimit t paketave, shtresa e

internetit definon formatin paktit t jashtzakonshm dhe protokollit i cili quhet IP (InternetProtokol). Detyra e ksaj shtrese sht t drgon paketat IP n cakun n t cilin jan tdestinuara. (d.m.th. ti mundsojn kompjuterve am t pranojn pakete n rrjet dhe tiprcaktojn rrugt optimale t paketave ashtu q t mos vije deri te ngulfatja e linjs). Pr arsyese paketat mund t udhtojn (shtegtojn) deri te caku t pavarura njri nga tjetri npr rrug tndryshme npr t cilat jan drguar, paketat mund t arrin n pranim sipas nj renditje krejttjetr n krahasim me at t drgimit. N kompjuterin marrs detyra sht q shtresat e larta qpaketat e arritura ti krahasojn si pas renditjes me t cilat jan drguar.

Protokollet n kt shtres: (ARP, IP, IGPM, ICMP)

Shtresa 3. - Shtresa e bartjes(Transportit)

Funksioni themelor i shtress bartse sht, si te modeli OSI q t dhnat e drguara tipranoj nga shtresa paraprake m e lart (d.m.th nga shtresa e aplikacionit), ti ndaj kto, nseduhet n njsi m t vogla, q ti lshoj kto n shtresn e internetit dhe q ti siguroj t gjithanjsit t arrin n vendin tjetr. Me fjal t tjera, shtresa e bartjes ka pr detyr t mundsonkomunikimin e ifteve t entiteteve n kompjutert am burim dhe cak(destanicion) si dhe tizoloj shtresn e siprme nga modifikime e pashmangshme t teknologjis harduerike. N ktshtres jan t definuar dy protokolle TCP (Transmision Control protocol) dhe UDP (UserDatagram protocol)

Protokolli TCP mundson q mostra e bajtit nga nj kompjuter t bartet pa gabim n

cili do qoft kompjuter tjetr n rrjet. Ky protokoll n ann dhnse ndan mostrn ardhseme t bajtve n mesazhe diskrete dhe t gjitha mosmarrveshjet n shtresn e internetit. Nann pranuese t protokollit TCP prsri paketohen mesazhet n (vargun) e bajtit. TCPprotokolli gjithashtu udhheq me rrjedhn e t dhnave ashtu q ti siguroj q dhnsi i shpejt tmos ngulfat marrsin e ngadalshm me numr t madh t mesazheve n njsi t kohs se sa kymund t pranoj.

Protokolli UDP prdoret n situatat kur shpejtsia e porositjes sht m me rndsi sesaktsia. Kjo sht p.sh rasti i transmetimit digjital i zrit dhe fotografis. Dgjuesve m pak i


19/19



Kaanik

Ars. Ismail Dashi

pengon niveli i caktuar i zhurms ose sht fjala sipas ndonj prishje ose vones dhe pabarazist rrjedhs s zrit. Q ti sigurohet saktsia do t ishte dasht q ana pranuese t vrtetojpranimin t s cils t dhn t drguar ka do t shkaktonte vonesa shtes t sinjalit n pranim

ndrsa eventualisht prmirsimi i gabimit n krkes q n kto aste t ndrprehet rrjedhja e tdhnave q si pasoj jo natyralitetin e ndrprerjes s zrit n marrs. Njjt kshtu shikuesi ivideo filmit m me gzim do t toleronte disa paksela gabim n fotografi se sa rrjedhn jo tbarabart t filmit (d.m.th. me zgjatjet e periodike t shkurta t mizave n fotografindinamike.

Shtresa 4-shtresa e aplikacionit

N modelin TCP mbi shtresn e bartjes menjher ndodhet shtresa e aplikacionit. Kymodel nuk ka si e kemi par, as shtresn e sesionit as shtresn e prezantimit. Vrtet shttreguar se te modeli OSI kto dy shtresa pak i shfrytzon, pra dhe sht e kuptueshme pse

projektantt e modelit TCP/IP nuk i kan prfshi n model.Shtresa e aplikacionit prmban protokolle t nivelit m t lart. Kto jan para s

gjithash tre protokollet m t vjetr :TELENET( Terminali Virtual). FTP (bartja efajllave) dheSMPT (posta elektronike). Protokolli telefonik virtual i mundson shfrytzuesit q ngakompjuteri i vet t mund t kyet n ndonj kompjuter tjetr n rrjet dhe n te t punoj.Protokolli pr bartje t fajllave mundson bartje efikase t fajllave nga njri n kompjuterin tjetrt lidhur n rrjet. Posta elektronike n fillim paraqiste vetm nj lloj t bartjes t t dhnave,por m von pr kt sht zhvilluar protokoll i posam. Q nga ather iu jan shtuar shumprotokolle t tjera me funksione t ndryshme dhe gjithmon po iu shtohen protokolle t reja tcilt po iu lehtsojn shfrytzuesve shfrytzimin e shum shrbimeve ekzistuese, por dhemundsojn shrbime plotsisht t reja.

Protokollet n kt shtres:(Telenet, FTP, SMPT, DNS, RIP SNMP, HTTP)Edhe pse modeli TCP/IP nuk sht i plot, protokollet TCP/IP shum prdoren. Nga anatjetr, Modeli OSI sht jashtzakonisht i prshtatshm pr studimin e rrjetave kompjuterike, porprotokollet OSI nuk jan as prsafrmi t pranuar si protokollet TCP/IP

protokollet

Documents