przemiany substancji obcych (ksenobiotyków) w organizmie człowieka
DESCRIPTION
Przemiany substancji obcych (ksenobiotyków) w organizmie człowieka. Ksenobiotyki. To substancje nie będące naturalnym składnikiem organizmu i nie posiadające wartości odżywczych, a także nie syntetyzowane przez organizm, a więc są to substancje obce dla organizmu. - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
![Page 1: Przemiany substancji obcych (ksenobiotyków) w organizmie człowieka](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042719/568153d7550346895dc1cca9/html5/thumbnails/1.jpg)
Przemiany substancji obcych (ksenobiotyków) w organizmie człowieka
![Page 2: Przemiany substancji obcych (ksenobiotyków) w organizmie człowieka](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042719/568153d7550346895dc1cca9/html5/thumbnails/2.jpg)
Ksenobiotyki To substancje nie będące
naturalnym składnikiem organizmu i nie posiadające wartości odżywczych, a także nie syntetyzowane przez organizm, a więc są to substancje obce dla organizmu
![Page 3: Przemiany substancji obcych (ksenobiotyków) w organizmie człowieka](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042719/568153d7550346895dc1cca9/html5/thumbnails/3.jpg)
Metabolizm substancji obcych w organizmie
Etapy: wchłanianie (absorpcja) rozmieszczenie (dystrybucja) przemiany biochemiczne
(biotransformacja) wydalanie
![Page 4: Przemiany substancji obcych (ksenobiotyków) w organizmie człowieka](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042719/568153d7550346895dc1cca9/html5/thumbnails/4.jpg)
Wchłanianie Wchłanianie substancji obcych
zawartych w żywności odbywa się w przewodzie pokarmowym
Jama ustna – wchłaniają się nieliczne związki i w niewielkich ilościach
Żołądek – dobrze wchłania się alkohol, substancje o charakterze słabych kwasów oraz zasady
Jelito cienkie – główne miejsce wchłaniania większości ksenobiotyków
![Page 5: Przemiany substancji obcych (ksenobiotyków) w organizmie człowieka](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042719/568153d7550346895dc1cca9/html5/thumbnails/5.jpg)
Wchłanianie Na wchłanianie w żołądku duży
wpływ ma kwaśne pH, enzymy trawienne, obecność pokarmu i bakterii
![Page 6: Przemiany substancji obcych (ksenobiotyków) w organizmie człowieka](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042719/568153d7550346895dc1cca9/html5/thumbnails/6.jpg)
WchłanianieNa wchłanianie w jelicie cienkim ma wpływ:
jego stan czynnościowy skład i obecność pożywienia skład mikroflory jelitowej
![Page 7: Przemiany substancji obcych (ksenobiotyków) w organizmie człowieka](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042719/568153d7550346895dc1cca9/html5/thumbnails/7.jpg)
Przemiany (biotransformacja) ksenobiotyków
Zaabsorbowane w przewodzie pokarmowym związki ulegają biotransformacji, głównie w wątrobie i nerkach, do specyficznych metabolitów
Biotransformacja ma na celu przekształcenie ksenobiotyków w bardziej polarne, lepiej rozpuszczalne w wodzie związki - co ułatwia ich usuwanie z organizmu
![Page 8: Przemiany substancji obcych (ksenobiotyków) w organizmie człowieka](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042719/568153d7550346895dc1cca9/html5/thumbnails/8.jpg)
Biotransformacja Procesy biotransformacji zachodzą
przy udziale: monooksygenaz – głównie wątroby
(cytochrom P-450) peroksydaz – znajdujących się w
różnych narządach
![Page 9: Przemiany substancji obcych (ksenobiotyków) w organizmie człowieka](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042719/568153d7550346895dc1cca9/html5/thumbnails/9.jpg)
Biotransformacja Reakcje metabolizmu
ksenobiotyków w organizmie zachodzą w 2 fazach:
I faza obejmuje reakcje: hydroksylacji, utleniania, redukcji, hydrolizy
II faza - sprzęgania
![Page 10: Przemiany substancji obcych (ksenobiotyków) w organizmie człowieka](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042719/568153d7550346895dc1cca9/html5/thumbnails/10.jpg)
Biotransformacja Reakcje I fazy mają za zadanie
przekształcić substancje obce w bardziej hydrofilowe i bardziej reaktywne pochodne
![Page 11: Przemiany substancji obcych (ksenobiotyków) w organizmie człowieka](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042719/568153d7550346895dc1cca9/html5/thumbnails/11.jpg)
Biotransformacja Reakcje II fazy (sprzęgania) polegają
na łączeniu się ksenobiotyku, przekształconego w reakcjach I fazy, z innym związkiem występującym naturalnie w organizmie, tzw. czynnikiem endogennym: kwasem glukuronowym, octowym, siarkowym, glutaminowym, glicyną, glutationem
![Page 12: Przemiany substancji obcych (ksenobiotyków) w organizmie człowieka](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042719/568153d7550346895dc1cca9/html5/thumbnails/12.jpg)
Biotransformacja Reakcje II fazy – prowadzą z reguły
do utworzenia produktów mniej toksycznych niż związek pierwotny, a więc są to reakcje detoksykacji
![Page 13: Przemiany substancji obcych (ksenobiotyków) w organizmie człowieka](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042719/568153d7550346895dc1cca9/html5/thumbnails/13.jpg)
Biotransformacja Na przebieg biotransformacji
substancji obcych w organizmie wpływa wiele czynników biologicznych i środowiskowych takich jak:
![Page 14: Przemiany substancji obcych (ksenobiotyków) w organizmie człowieka](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042719/568153d7550346895dc1cca9/html5/thumbnails/14.jpg)
Biotransformacja wiek płeć uwarunkowania genetyczne skład dietya także: stan zdrowia (choroby
wątroby, jelit), rodzaj pracy (stres: temperatura, hałas, zmęczenie), ciąża
![Page 15: Przemiany substancji obcych (ksenobiotyków) w organizmie człowieka](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042719/568153d7550346895dc1cca9/html5/thumbnails/15.jpg)
BiotransformacjaWiek U noworodków aktywność
enzymów biorących udział w biotransformacji stanowi ok. 20-50% aktywności występujących u osób dorosłych
![Page 16: Przemiany substancji obcych (ksenobiotyków) w organizmie człowieka](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042719/568153d7550346895dc1cca9/html5/thumbnails/16.jpg)
BiotransformacjaPłeć U kobiet aktywność enzymów
CYP1A2 i CYP2E1 jest często większa niż u mężczyzn
U mężczyzn z kolei większą aktywność ma cytochrom P-450
![Page 17: Przemiany substancji obcych (ksenobiotyków) w organizmie człowieka](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042719/568153d7550346895dc1cca9/html5/thumbnails/17.jpg)
BiotransformacjaUwarunkowania genetyczne Mogą występować mutacje
genetyczne niektórych enzymów, np.
N-acetylotransferazy, co pozwala wyróżnić wśród populacji tzw. wolnych i szybkich acetylatorów
![Page 18: Przemiany substancji obcych (ksenobiotyków) w organizmie człowieka](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042719/568153d7550346895dc1cca9/html5/thumbnails/18.jpg)
BiotransformacjaSkład diety może warunkować aktywność
enzymów biorących udział w biotransformacji, np. niedobór białka obniża stężenie wielu enzymów
![Page 19: Przemiany substancji obcych (ksenobiotyków) w organizmie człowieka](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042719/568153d7550346895dc1cca9/html5/thumbnails/19.jpg)
BiotransformacjaW chorobach wątroby Ulegają zaburzeniu reakcje sprzęgania z
kwasem glukuronowym i siarkowym Zmniejsza się zdolność reakcji
utleniania i innych Obniża się stężenie cytochromu P-450 i
aktywność enzymów mikrosomalnych Uszkodzenie wątroby może powodować
większe wytwarzanie metabolitów o działaniu rakotwórczym
![Page 20: Przemiany substancji obcych (ksenobiotyków) w organizmie człowieka](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042719/568153d7550346895dc1cca9/html5/thumbnails/20.jpg)
Transport Substancje zmetabolizowane i
sprzężone w wątrobie transportowane są we krwi:
w postaci rozpuszczonych cząsteczek w osoczu, odwracalnie związanych z białkiem
lub w krwinkach czerwonych
![Page 21: Przemiany substancji obcych (ksenobiotyków) w organizmie człowieka](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042719/568153d7550346895dc1cca9/html5/thumbnails/21.jpg)
Rozmieszczenie i odkładanie w organizmie
Na ogół substancje po biotransformacji ulegają w krótkim czasie wydaleniu z organizmu
Jednak kiedy często i stale wnikają do organizmu w dużych ilościach mogą się odkładać w niektórych tkankach, np. Pb w kościach, Hg w mózgu, J w tarczycy
![Page 22: Przemiany substancji obcych (ksenobiotyków) w organizmie człowieka](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042719/568153d7550346895dc1cca9/html5/thumbnails/22.jpg)
Kumulacja W tkance tłuszczowej kumulują się
substancje lipofilne Przy szybkiej utracie tej tkanki, np. w
czasie odchudzania lub choroby, istnieje niebezpieczeństwo nagłego uwolnienia substancji, wzrostu jej stężenia we krwi, wątrobie, nerkach, mózgu – co może prowadzić do zatrucia
![Page 23: Przemiany substancji obcych (ksenobiotyków) w organizmie człowieka](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042719/568153d7550346895dc1cca9/html5/thumbnails/23.jpg)
Kumulacja Niektóre substancje kumulują się w
tkance kostnej i mogą być praktycznie obojętne dla organizmu (Pb) lub działać szkodliwie (F – zmiany w szkielecie i zębach)
Pozostają w tkance kilka lub kilkanaście lat od przerwania ekspozycji – im większy był stopień ekspozycji tym dłużej związek się uwalnia z kości
![Page 24: Przemiany substancji obcych (ksenobiotyków) w organizmie człowieka](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042719/568153d7550346895dc1cca9/html5/thumbnails/24.jpg)
Wydalanie ksenobiotyków
Są wydalane w postaci metabolitów lub w postaci niezmienionej głównie z:
moczem kałem ale także z: śliną potem wydychanym powietrzem
![Page 25: Przemiany substancji obcych (ksenobiotyków) w organizmie człowieka](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042719/568153d7550346895dc1cca9/html5/thumbnails/25.jpg)
Wydalanie z moczem Przez nerki z moczem są wydalane
substancje chemiczne i metabolity dobrze rozpuszczalne w wodzie o małej masie cząsteczkowej, m.in.:
insektycydy fosforoorganiczne kwasy organiczne związki metali: Cd, Cr,
nieorganiczne Hg
![Page 26: Przemiany substancji obcych (ksenobiotyków) w organizmie człowieka](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022042719/568153d7550346895dc1cca9/html5/thumbnails/26.jpg)
Wydalanie z kałem Niektóre substancje po przemianach
są eliminowane do żółci, z którą przechodzą do jelit i są wydalane z kałem
Tą drogą są wydalane substancje o dużej masie cząsteczkowej, dobrze rozpuszczalne w tłuszczach lub wodzie, m.in. insektycydy chloroorganiczne, PCB, WWA, związki metali-Pb, As, organiczne Hg