คำ��บรรย�ยวิ�ช� PS 708 องคำ ก�รและก�รจั�ดก�รOrganization and Management

ผศ.ดร.สุ�วิรรณี� แสุงมห�ช�ย วิ�นที่�� 29 มกร�คำม 2554 ภ�คำบ!�ย

4. สุภ�พแวิดล#อมสภาพแวดล้อม หมายถึ�ง ทุ�กส��งทุ�กอย�างทุ��อย��ภายนอก

ขอบเขตขององค์ การ แบ�งออกเป็#น1) สภาพแวดล้อมทุ$�วไป็ (General Environment)

เป็#นสภาพแวดล้อมทุ��อย��ไกล้จากองค์ การออกไป็ (บางค์ร$'งเร�ยกว�า Macro Level Environment) ส�งผล้กระทุบต�อองค์ การในเวล้าใดเวล้าหน��งไม�ช้าก,เร,ว ไดแก� สภาพแวดล้อมดานเศรษฐก�จ ส$งค์ม การเม0อง เทุค์โนโล้ย� กฎหมาย จร�ยธรรม เช้�น

-เศรษฐก�จโล้ก น4'าม$นข�'นราค์า ส�งผล้กระทุบถึ�งองค์ การ เช้�น สายการบ�นป็ร$บราค์าต$5วโดยสาร

-ส$งค์มม�ผ�ส�งอาย�เพ��มมากข�'น หน�วยงานภาค์ร$ฐตองเพ��มบร�การดานสาธารณส�ขใหก$บผ�ส�งอาย�เพ��มข�'น

-การเม0องทุ��ไม�สงบส�งผล้ต�อผ�ค์าย�านราช้ป็ระสงค์ -กฎหมาย สกอ.อน�ญาตใหสภามหาว�ทุยาล้$ยอน�ม$ต�หล้$กส�ตร

ใหม�ได กฎหมายน�'ทุ4าใหมหาว�ทุยาล้$ยม�ค์วามค์ล้�องต$วในการทุ4างานมากข�'น

-เทุค์โนโล้ย� ป็8จจ�บ$นเทุค์โนโล้ย�เป็ล้��ยนแป็ล้งเร,วมาก บร�ษ$ทุทุ��ผล้�ตส�นค์าเหล้�าน�'ตองสรางผล้�ตภ$ณฑ์ ใหม� ๆ ออกมาเสมอ

1

-จร�ยธรรม ทุ�กองค์ การม�เร0�องของจร�ยธรรมเขามาเก��ยวของ ย��งป็8จจ�บ$นย��งรณรงค์ ก$นมากเร0�องจร�ยธรรมในองค์ การ

2) สภาพแวดล้อมเฉพาะ (Specific Environment)

เป็#นสภาพแวดล้อมทุ��อย��ใกล้ช้�ดองค์ การ ส�งผล้กระทุบต�อองค์ การมากกว�าส��งแวดล้อมทุ$�วไป็ ไดแก� ล้�กค์า ค์��แข�ง ผ�ส�งมอบว$ตถึ�ด�บ (Supplier) หน�วยงานของร$ฐ สหภาพแรงงาน สมาค์มการค์า กล้��มต�าง ๆ องค์ การจ4าเป็#นตองตรวจตราด�แล้ค์วามเป็ล้��ยนแป็ล้งของส��งแวดล้อมเฉพาะตล้อดเวล้า เช้�น ป็8จจ�บ$นล้�กค์าม�ค์วามตองการเป็ล้��ยนแป็ล้งไป็มาก เพราะม�ขอม�ล้ข�าวสารป็ระกอบการต$ดส�นใจมาก ทุ4าใหกล้ายเป็#นล้�กค์าทุ��ม�อ4านาจ องค์ การจ�งตองป็ร$บต$วใหเขาก$บค์วามเป็ล้��ยนแป็ล้งทุ��เก�ดข�'น หร0อด�ว�าค์��แข�งม�การเป็ล้��ยนแป็ล้งอย�างไร ออกส�นค์าใหม� ๆ อะไรมาบาง

สภาพแวดล้อมจ4าแนกไดเป็#นสามม�ต� แต�ล้ะม�ต�ตองใช้โค์รงสรางองค์ การทุ��เหมาะสม ด$งน�'

1. ค์วามสล้$บซั$บซัอน หมายถึ�ง ค์วามหล้ากหล้ายของสภาพแวดล้อม ม�ต$'งแต�เร�ยบง�ายไป็จนถึ�งซั$บซัอน

2. ระด$บการเป็ล้��ยนแป็ล้งสภาพแวดล้อม ม�ต$'งแต�ค์งทุ��ไป็จนถึ�งเป็ล้��ยนแป็ล้งตล้อดเวล้าเป็#นพล้ว$ต

3. ทุร$พยากรขององค์ การ ม�ต$ 'งแต�องค์ การทุ��ม�ทุร$พยากรเพ�ยงพอไป็จนถึ�งทุร$พยากรหายาก ขาดแค์ล้น

จากทุ$'งสามม�ต�สามารถึจ4าแนกสภาพแวดล้อมไดสองป็ระเภทุ

2

1. สภาพแวดล้อมทุ��ผ$นผวนมาก ซั$บซัอน เป็ล้��ยนแป็ล้งตล้อดเวล้า ทุร$พยากรหายาก

2. สภาพแวดล้อมค์งทุ�� เร�ยบง�าย ม�เสถึ�ยรภาพ ทุร$พยากรเพ�ยงพอ

เม0�อสภาพแวดล้อมต�างก$นโค์รงสรางองค์ การตองต�างก$น1. องค์ การทุ��อย��ในสภาพแวดล้อมทุ��ค์งทุ�� ไม�เป็ล้��ยนแป็ล้ง

แล้ะเร�ยบง�าย ม�ทุร$พยากรเพ�ยงพอ ตองม�โค์รงสรางแบบ Mechanistic Structure (โค์รงสรางแบบเค์ร0�องจ$กร) หร0อโค์รงสรางแบบเป็#นทุางการ ป็ร$บต$วยาก ม�กฎระเบ�ยบเค์ร�งค์ร$ดแข,งต�ง ป็ร$บเป็ล้��ยนยาก

2. องค์ การทุ��อย��ในสภาพแวดล้อมทุ��ผ$นผวน เป็ล้��ยนแป็ล้งตล้อดเวล้า ทุร$พยากรขาดแค์ล้น โค์รงสรางทุ��เหมาะสมตองเป็#นแบบ Organic Structure (โค์รงสรางแบบม�ช้�ว�ต) หร0อโค์รงสรางแบบย0ดหย��น ป็ร$บต$วไดง�าย

5. อ��น�จัและก�รคำวิบคำ�มไม�ว�ากล้ย�ทุธ ขนาด เทุค์โนโล้ย� แล้ะสภาพแวดล้อมจะเป็#น

อย�างไรก,ตามโค์รงสรางองค์ การจะถึ�กก4าหนดมาเพ0�อใหผ�ม�อ4านาจใช้อ4านาจค์วบค์�มองค์ การไดตล้อดไป็ โดยเฉพาะองค์ การทุ��ม�การเม0องมากโค์รงสรางองค์ การจะตกอย��ภายใตการเม0องในองค์ การ น$�นค์0อใค์รเป็#นใหญ�ก,ก4าหนดโค์รงสรางองค์ การเองเพ0�อใหตนสามารถึค์งอ4านาจไวต�อไป็ได

องคำ ประกอบพ%&นฐ�นขององคำ ก�รทุ�กองค์ การตองม�องค์ ป็ระกอบ 5 ส�วนเหม0อนก$นแต�ม�

ขนาดไม�เทุ�าก$นค์0อ

3

1. แกนหล้$กในการด4าเน�นงาน (The Operating Core)

หมายถึ�ง สมาช้�กในระด$บต4�าส�ด ทุ��ทุ4าหนาทุ��ป็ฏิ�บ$ต�งานหล้$กขององค์ การ ม�ป็ร�มาณมากทุ��ส�ด เป็#นผ�ผล้�ตส�นค์าหร0อใหบร�การโดยตรง จ$ดหา Input ในการผล้�ต เป็ล้��ยน Input ใหเป็#น Output จ$ดจ4าหน�าย Output เช้�น ในโรงพยาบาล้ Operating Core ค์0อหมอ เป็ล้��ยนค์นไขใหเป็#นค์นทุ��หายจากการเจ,บป็>วย มหาว�ทุยาล้$ยม�แกนหล้$กในการด4าเน�นงานค์0ออาจารย เป็#นค์นเป็ล้��ยน Input ใหเป็#น Output (เป็ล้��ยนน$กศ�กษาทุ��ไม�ม�ค์วามร� ใหเป็#นบ$ณฑ์�ตแล้ะมหาบ$ณฑ์�ต) ในโรงงานผล้�ตรถึยนต Operating Core ค์0อพน$กงานระด$บล้�างทุ��ย0นอย��ตามสายพาน

2. ผ�บร�หารส�งส�ด (The Strategic Apex) หร0อน$กบร�หารระด$บส�ง ทุ4าหนาทุ��เป็#นผ�บ$ญช้าการส�งส�ดขององค์ การ ม�ต4าแหน�งอย��บนยอดบนส�ด ร$บผ�ดช้อบต�อค์วามเป็#นไป็ขององค์ การโดยส�วนรวม ม�หนาทุ��อ4านวยการ ด�แล้ตรวจตราใหงานด4าเน�นไป็อย�างต�อเน0�องแล้ะเป็#นอ$นหน��งอ$นเด�ยวก$น ด�แล้ค์วามส$มพ$นธ ระหว�างองค์ การก$บสภาพแวดล้อม ก4าหนดนโยบายขององค์ การใหสอดค์ล้องก$บสภาพแวดล้อม เม0�อสภาพแวดล้อมเป็ล้��ยนก,ตองป็ร$บนโยบาย บางองค์ การม�ผ�บร�หารส�งส�ดค์นเด�ยว บางองค์ การม�ในร�ป็ค์ณะกรรมการ (เช้�น บอร ดร$ฐว�สาหก�จ สภามหาว�ทุยาล้$ย)

3. สายงานระด$บกล้าง (The Middle Line) ในองค์ การส�วนใหญ�จะม�น$กบร�หารระด$บกล้างเป็#นจ4านวนมาก เช้�น ในกระทุรวงม�อธ�บด� ผ�อ4านวยการกอง ห$วหนาฝ่>าย สาธารณส�ขจ$งหว$ด สาธารณส�ขอ4าเภอ เป็#นผ�บร�หารระด$บกล้างทุ��ม�จ4านวน

4

มาก ม�หนาทุ��เป็#นต$วกล้างระหว�างผ�บร�หารระด$บส�งก$บฝ่>ายป็ฏิ�บ$ต�การระด$บล้�างส�ด พ�จารณากล้$�นกรองขอม�ล้จากขางล้�างข�'นไป็เบ0'องบน ใหผ�บร�หารระด$บส�งต$ดส�นใจ บร�หารค์วามส$มพ$นธ ระหว�างหน�วยงานใหสอดค์ล้องก$บสภาพแวดล้อม ก4าหนดนโยบายของหน�วยงานย�อยใหสอดค์ล้องก$บหน�วยงานใหญ�

4. สายงานเช้�งเทุค์น�ค์ (The Technostructure) เป็#นฝ่>ายเสนาธ�การ ทุ4าหนาทุ��ว�เค์ราะห ก4าหนดมาตรฐานของงาน เช้�น ออกแบบงาน วางแผนงาน เป็ล้��ยนแป็ล้งงาน ฝ่@กค์นใหทุ4างาน เป็#นก4าล้$งสมองขององค์ การ ค์อยว�เค์ราะห ศ�กษาป็ร$บป็ร�งว�ธ�การทุ4างานใหค์นในองค์ การทุ4างานไดด�ข�'น เช้�น เจาหนาทุ��ว�เค์ราะห นโยบายแล้ะแผน ฝ่>ายว�จ$ย ฝ่>ายจ$ดทุ4างบป็ระมาณ ฝ่>ายค์อมพ�วเตอร

5. สายงานช้�วยอ4านวยการ (The Support Staff) หร0อฝ่>ายสน$บสน�น เป็#นหน�วยงานย�อยทุ��อย��นอกสายงานหล้$ก ทุ4าหนาทุ��สน$บสน�นองค์ การในดานต�าง ๆ ไม�ม�หนาทุ��ว�เค์ราะห แล้ะใหค์4าป็ร�กษาโดยตรงต�อเจาหนาทุ��สายงานหล้$ก เช้�น เจาหนาทุ��ธ�รการ ส4าน$กพ�มพ น$กการภารโรง ฝ่>ายอาค์ารสถึานทุ��เป็#นสายงานสน$บสน�นในมหาว�ทุยาล้$ย การทุ��องค์ การตองม�หน�วยงานสน$บสน�นเป็#นของตนเองก,เพ0�อล้ดค์วามไม�แน�นอนของสภาพแวดล้อม

ร�ป็แบบขององค์ การ1. องค์ การว�ช้าช้�พ (Professional Bureaucracy)

การค์วบค์�มงานอย��ทุ��บ�ค์ล้ากรทุ��ทุ4างานเป็#นแกนหล้$กในองค์ การ ม�การกระจายอ4านาจการต$ดส�นใจ เช้�น มหาว�ทุยาล้$ย โรงพยาบาล้ ส4าน$กงานทุนายค์วาม บร�ษ$ทุว�ศวกรทุ��ป็ร�กษา

5

2. โค์รงสรางแบบเร�ยบง�าย (Simple Structure) ผ�บร�หารส�งส�ดเป็#นผ�น4า การค์วบค์�มงานรวมศ�นย อย��ทุ��ผ�บร�หารส�งส�ดเพ�ยงผ�เด�ยว เช้�น รานเสร�มสวย รานขายกAวยเต�5ยว รานขายของช้4าเล้,ก ๆ ทุ�กค์นตองฟั8งเจาของราน หร0อองค์ การทุ��เพ��งต$'งใหม� องค์ การม�ล้$กษณะแบบราบ ไม�ม� Middle Line

3. โค์รงสรางแบ�งเป็#นสาขา (Divisional Structure)

องค์ การแบ�งออกเป็#นหน�วยงานอ�สระผ�บร�หารระด$บกล้างเป็#นผ�ค์วบค์�มงาน

4. โค์รงสรางแบบเค์ร0�องจ$กร (Machine

Bureaucracy) ม�น$กว�เค์ราะห เป็#นแกนน4า การค์วบค์�มงานม�ล้$กษณะเป็#นมาตรฐานเด�ยวก$น เช้�น โรงงานทุ��ผล้�ตส�นค์าในระบบสายพาน (Assembly Line) ค์นทุ4างานในองค์ การแบบน�'จะไม�ม�อ4านาจในการต$ดส�นใจ ตองทุ4างานไป็ตามสายพานทุ��เค์ล้0�อนทุ��อย��ตล้อดเวล้า

5.องค์ การแบบช้$�วค์ราว (Adhocracy) พน$กงานช้�วยอ4านวยการเป็#นผ�ค์วบค์�มงานในล้$กษณะทุ��ต�างก,ป็ร$บเขาหาก$น เช้�น ทุ�มงานสรางภาพยนตร เป็#นการน4าผ�เช้��ยวช้าญในสาขาต�าง ๆ มารวมก$น ถึ�ายทุ4าเสร,จก,สล้ายต$วไป็หร0อป็ร$บองค์ การเป็#นร�ป็แบบอ0�นทุ��ไม�ใช้� Adhocracy

รายล้ะเอ�ยดของโค์รงสรางแต�ล้ะแบบเป็#นด$งน�'1. โค์รงสรางแบบเร�ยบง�าย Operating Core ใหญ� ไม�ม�

Middle Line ถึาม�ก,นอย ไม�ม� Technostructure แล้ะ Support Staff ค์วามสล้$บซั$บซัอนแล้ะค์วามเป็#นทุางการม�นอยเพราะม�แค์�สองช้$'นค์0อผ�บร�หารส�งส�ดก$บ Operating Core

อ4านาจการต$ดส�นใจรวมศ�นย อย��ทุ��ผ�บร�หารส�งส�ด องค์ การม�

6

ล้$กษณะแบนราบ (Flat Organization) Span of Control

กวาง เจานายค์นเด�ยวม�ล้�กนองหล้ายค์น ผ�บร�หารระด$บส�งม�บทุบาทุมาก ทุ4าหนาทุ��ค์วบค์�มป็ระสานงานโดยตรงก$บล้�กนอง การแบ�งหน�วยงานภายในจะแบ�งตามหนาทุ�� สภาพแวดล้อมเร�ยบง�าย อาจเป็ล้��ยนแป็ล้งตล้อดเวล้า เช้�น รานขายกAวยเต�5ยว รานขายของช้4าเล้,ก ๆ อาจม�ค์��แข�งมาเป็Cดขายขาง ๆ เม0�อใดก,ได

จ�ดแข,งของโค์รงสรางแบบน�'ค์0อค์วามเร�ยบง�ายทุ��ทุ4าใหเก�ดค์วามรวดเร,ว ย0ดหย��น ค์�าใช้จ�ายในการด4าเน�นงานต4�า ตรวจสอบไดง�าย ม�เป็Dาหมายช้$ดเจน พน$กงานเขาใจพ$นธก�จ ขององค์ การไดเป็#นอย�างด� แต�จ�ดอ�อนค์0อการน4าไป็ใช้ม�จ4าก$ด ถึาองค์ การม�ขนาดใหญ�ข�'นโค์รงสรางแบบน�'จะรองร$บไม�ได ไม�ม�ป็ระส�ทุธ�ผล้ โค์รงสรางแบบน�'อ4านาจรวมอย��ทุ��ค์น ๆ เด�ยว ไม�เป็Cดโอกาสในการค์านอ4านาจ อาจทุ4าใหเก�ดการใช้อ4านาจในทุางทุ��ผ�ดได เป็#นโค์รงสรางทุ��เส��ยงมากทุ��ส�ด ถึาผ�บร�หารส�งส�ดส�ขภาพไม�ด�เส�ยช้�ว�ตกะทุ$นห$นอาจทุ4าใหองค์ การตองล้มเล้�กไป็ได

โค์รงสรางแบบเร�ยบง�ายค์วรใช้เม0�อ-องค์ การม�ขนาดเล้,ก -เม0�อก�อต$'งองค์ การใหม� ๆ องค์ การเก�ดใหม�ทุ�กองค์ การม$ก

ผ�านโค์รงสรางแบบน�' -สภาพแวดล้อมเร�ยบง�าย ไม�เป็#นพล้ว$ต -เม0�อองค์ การเผช้�ญภาวะว�กฤต -เม0�อผ�บร�หารระด$บส�งเป็#นเจาขององค์ การ2. องค์ การแบบเค์ร0�องจ$กร (Machine Bureaucracy)

หร0อองค์ การในระบบราช้การ (แต�ไม�จ4าเป็#นตองเป็#นหน�วยงานราช้การ) ม�องค์ ป็ระกอบทุ$'ง 5 ค์รบสมบ�รณ ทุ��ส�ด ม�โค์รงสรางทุ��

7

จ4าแนกล้ะเอ�ยดม�มาตรฐานเด�ยวก$นในการทุ4างาน (Standardization) เพ0�อค์วามสะดวกในการป็ระสานงานแล้ะค์วบค์�มงาน

ล้$กษณะส4าค์$ญขององค์ การแบบเค์ร0�องจ$กร-งานเป็#นก�จว$ตร ทุ4าเหม0อนก$นทุ�กว$น เช้�น โรงงานผล้�ต

รถึยนต ธนาค์าร หางสรรพส�นค์า-ม�กฎระเบ�ยบทุ��เป็#นทุางการมาก -จ$ดกล้��มงานเป็#นแผนกม�หนาทุ��แตกต�างก$น -อ4านาจบ$งค์$บบ$ญช้ารวมศ�นย -การต$ดส�นใจเป็#นไป็ตามสายการบ$งค์$บบ$ญช้า-ก�จกรรมงานหล้$กแล้ะงานช้�วยอ4านาจการแตกต�างก$นมาก -ส�วนงานหล้$กค์0องานเช้�งเทุค์น�ค์ ทุ��น$กว�เค์ราะห ไดจ$ดงานให

เป็#นมาตรฐานเด�ยวก$น จ�ดแข,งของโค์รงสรางองค์ การแบบเค์ร0�องจ$กรค์0อ ทุ4างานได

มาตรฐานม�ป็ระส�ทุธ�ภาพส�ง พน$กงานม�โอกาสพ�ดภาษาเด�ยวก$นก$บเพ0�อนร�วมงานในแผนก พน$กงานม�ค์วามพ�งพอใจในค์วามเทุ�าเทุ�ยมก$น กฎระเบ�ยบสามารถึทุดแทุนการต$ดส�นใจทุางการจ$ดการ เม0�อม�กฎระเบ�ยบก,ไม�ตองต$ดส�นใจมากแค์�ทุ4าตามกฎระเบ�ยบทุ��ม�อย�� การทุ4างานเป็#นมาตรฐาน ม�ค์วามเป็#นทุางการส�ง ด$งน$'นจ�งไม�ค์�อยม�ค์วามจ4าเป็#นทุ��ตองใช้ผ�ต$ดส�นใจทุ��ม�ป็ระสบการณ ห0อม�แนวค์�ดใหม� ๆ

จ�ดอ�อนค์0อ-สรางป็8ญหาค์วามข$ดแยงระหว�างหน�วยงานย�อยภายใน

องค์ การ แต�ล้ะแผนกอาจข$ดแยงก$น เพราะแต�ล้ะแผนกม�เป็Dา

8

หมายต�างก$นถึาไม�ค์4าน�งถึ�งเป็Dาหมายรวมขององค์ การจะตองข$ดแยงก$นแน�นอน

-ย�ดถึ0อเป็Dาหมายของหน�วยงานย�อยมากกว�าย�ดถึ0อเป็Dาหมายโดยรวมขององค์ การ

-ย�ดต�ดก$บกฎระเบ�ยบมากไป็จนขาดค์วามค์ล้�องต$วในการทุ4างาน

-ป็ร$บเป็ล้��ยนยากเพราะม�กฎระเบ�ยบทุ��แข,งต�งมากโค์รงสรางองค์ การแบบเค์ร0�องจ$กรค์วรใช้เม0�อ-องค์ การม�ขนาดใหญ� -อย��ในสภาพแวดล้อมค์งทุ�� ไม�ซั$บซัอน-ค์วามร� ทุ��ใช้ป็ระกอบไป็ดวยงานทุ��เป็#นก�จว$ตร สามารถึทุ4าให

เป็#นมาตรฐานได 3. องค์ การว�ช้าช้�พ (The Professional

Bureaucracy) ม�การจางผ�ม�ค์วามร� หร0อผ�เช้��ยวช้าญเฉพาะดานมาทุ4างานเป็#นแกนหล้$ก เช้�น มหาว�ทุยาล้$ย โรงพยาบาล้ ม�ป็ระส�ทุธ�ภาพจากการทุ4างานเป็#นมาตรฐาน (Standardization) รวมล้$กษณะการทุ4างานทุ��เป็#นมาตรฐานแล้ะการกระจายอ4านาจเขาไวดวยก$น (Standardization +

Decentralization) เช้�น การทุ4างานของอาจารย มหาว�ทุยาล้$ยม�อ�สระในการจ$ดการเร�ยนการสอนตามทุ��ตนเองตองการ ค์วามช้4านาญเฉพาะดาน (Specialization) เก�ดจากทุ$กษะส�วนบ�ค์ค์ล้ (ร4�าเร�ยนหร0อฝ่@กอบรมมาเป็#นเวล้ายาวนาน) มากกว�าการแบ�งงานก$นทุ4า (เหม0อนใน Machine Bureaucracy)

องค์ การแบบน�' Strategic Apex ม�นอยแล้ะไม�ม�อ4านาจ (ค์ณบด�ไม�ม�อ4านาจส$�งการอาจารย ไม�ได) Operating Core

9

ใหญ�มากทุ$'งจ4านวนแล้ะการกระจายอ4านาจการต$ดส�นใจ เพราะม�ทุ$กษะทุ��ช้4านาญทุ��องค์ การตองการ ม�ค์วามเป็#นอ�สระส�ง (Autonomy) Technostructure เล้,ก ไม�ม�ค์วามจ4าเป็#นตองใช้ แต� Support Staff ใหญ� เช้�น Support Staff ทุ��ตองค์อยช้�วยเหล้0องานของอาจารย ใหด4าเน�นไป็อย�างม�ป็ระส�ทุธ�ภาพ

จ�ดแข,งขององค์ การว�ช้าช้�พค์0อ สามารถึทุ4างานเฉพาะดานทุ��อาศ$ยทุ$กษะของม0ออาช้�พไดอย�างม�ป็ระส�ทุธ�ภาพ ม�การกระจายอ4านาจการต$ดส�นใจ แต�ย$งค์งไวซั��งขอไดเป็ร�ยบขององค์ การแบบเค์ร0�องจ$กร จ�ดอ�อนค์0อ หน�วยงานย�อยม�แนวโนมทุ��จะข$ดแยงก$นจากเป็Dาหมายของตนเอง ผ�เช้��ยวช้าญตองป็ฏิ�บ$ต�ตามกฎระเบ�ยบขอบ$งค์$บทุ��ก4าหนดไวในมาตรฐานว�ช้าช้�พ ถึากฎระเบ�ยบน$'นไม�ย0ดหย��นองค์ การจะไม�บรรล้�ป็ระส�ทุธ�ผล้ จ�ดอ�อนอ�กอ$นหน��งค์0อผ�บร�หารระด$บส�งสล้ะอ4านาจในการค์วบค์�มงาน เช้�น ค์ณบด�หร0ออธ�การบด�ค์วบค์�มการสอนของอาจารย ไม�ได

โค์รงสรางองค์ การแบบว�ช้าช้�พค์วรใช้เม0�อ-องค์ การขนาดใหญ� -อย��ในสภาพแวดล้อมซั$บซัอนแล้ะค์งทุ��-การทุ4างานม�ล้$กษณะเป็#นก�จว$ตรโดยใช้ค์วามร� ในว�ช้าช้�พ

เช้�น อาจารย ตองสอนเป็#นก�จว$ตรแต�ม�อ�สระในการออกแบบการสอนของตนเอง ในอนาค์ตองค์ การจะม�ล้$กษณะเป็#น Professional มากข�'น

4. โค์รงสรางองค์ การแบ�งเป็#นแผนก/แบบสาขา (The

Divisional Structure) ป็ระกอบดวยหน�วยงานอ�สระย�อยหล้ายหน�วยงาน แต�ล้ะหน�วยย�อยเป็#นองค์ การแบบเค์ร0�องจ$กร เช้0�อมโยงก$นทุางห$วหนาหน�วยงาน อ4านาจอย��ทุ��ผ�บร�หารระด$บ

10

กล้างหร0อห$วหนาสาขา ม�หน�วยงานส�วนกล้างใหการสน$บสน�นแก�หน�วยงานย�อย โดยเฉพาะดานการเง�น กฎหมาย ภาษ� หน�วยงานกล้างเป็#นผ�ค์วบค์�มแล้ะป็ระเม�นผล้การป็ฏิ�บ$ต�งาน โดยห$วหนาสาขาจะตองรายงานไป็ย$ง Strategic Apex ของหน�วยงานใหญ� เช้�น ธนาค์ารพาณ�ช้ย สาขาต�าง ๆ บรรษ$ทุขามช้าต�

จ�ดแข,ง-ผ�จ$ดการสาขาร$บผ�ดช้อบการผล้�ตแล้ะการบร�การของ

ตนเองอย�างเต,มทุ�� เหม0อนก$บเป็#นผ�ป็ระกอบการอ�สระ สามารถึค์�ดวางแผน หาเทุค์น�ค์แล้ะกล้ย�ทุธ ต�าง ๆ ไดดวยตนเอง

-ตรวจสอบไดเพราะตองรายงานไป็ย$ง Strategic Apex

แล้ะม��งเนนผล้ล้$พธ มากกว�าองค์ การแบบเค์ร0�องจ$กร -พน$กงานในหน�วยงานกล้างป็ล้อดจากการทุ4างานป็ระจ4าว$น

สามารถึใหค์วามสนใจก$บการวางแผนระยะยาวหร0อกล้ย�ทุธ ขององค์ การได

-ค์วามเป็#นอ�สระของสาขาทุ4าใหง�ายต�อการฝ่@กอบรมแล้ะพ$ฒนาผ�จ$ดการทุ$�วไป็ของสาขา

-แต�ล้ะแผนกม�ค์วามเป็#นอ�สระ หากแผนกใดม�ผล้การป็ฏิ�บ$ต�งานทุ��ขาดป็ระส�ทุธ�ผล้จะส�งผล้กระทุบค์�อนขางนอยต�อองค์ การโดยส�วนรวม เพราะม�แผนกอ0�น ๆ ค์อยค์4'าจ�นอย��

-แผนกต�าง ๆ ม�ล้$กษณะของผ�ป็ระกอบการ สามารถึสรางสรรค์ ธ�รก�จของตนเอง เล้�'ยงต$วเองได ทุ4าใหม�ค์วามร$บผ�ดช้อบ ตรวจสอบได แล้ะไดป็ระโยช้น จากค์วามช้4านาญเฉพาะดานของแต�ล้ะแผนก

11

-องค์ การทุ��ม�ขนาดใหญ�การแบ�งเป็#นสาขาทุ4าใหป็ระหย$ดในการวางแผน ป็ระหย$ดตนทุ�น กระจายค์วามเส��ยง ป็ระหย$ดในการการใช้ทุ��ป็ร�กษาดานกฎหมาย

จ�ดอ�อน-แต�ล้ะสาขาย�ดเป็Dาหมายของสาขาเป็#นหล้$กแทุนทุ��จะย�ดเป็Dา

หมายรวมขององค์ การ-การใช้ทุร$พยากรแล้ะก�จกรรมบางอย�างซั4'าซัอนก$น เช้�น ทุ�ก

สาขาตองม�ฝ่>ายการตล้าด ของตนเอง ทุ4าใหค์�าใช้จ�ายส�ง ป็ระส�ทุธ�ภาพล้ดล้ง

-เก�ดค์วามข$ดแยงไดง�าย-แย�งทุร$พยากรส�วนกล้าง -ค์วามอ�สระม�ขอจ4าก$ดเพราะตองอย��ภายใตนโยบายของ

หน�วยงานใหญ�-ม�ป็8ญหาในการถึ�ายโอนบ�ค์ล้ากรขามหน�วยงานจากค์วาม

เช้��ยวช้าญก$นค์นล้ะดาน-หน�วยงานย�อยเป็#นค์��แข�งก$นเองส�งผล้ต�อการพ$ฒนาส�นค์าโค์รงสรางองค์ การแบบสาขาค์วรใช้เม0�อ-องค์ การม��งเนนค์วามหล้ากหล้ายของส�นค์า ผล้�ตส�นค์า

หล้ายอย�าง แต�ล้ะอย�างม�กระบวนการผล้�ตทุ��แตกต�างก$น -องค์ การขนาดใหญ� ม�อ�ป็สรรค์ในการป็ระสานงาน การแบ�ง

เป็#นสาขาจะเบ,ดเสร,จในต$วเอง ไม�จ4าเป็#นตองป็ระสานงาน-เทุค์โนโล้ย�ทุ��ใช้ในองค์ การสามารถึแยกออกเป็#นส�วน ๆ ได-สภาพแวดล้อมไม�ซั$บซัอนมากแล้ะไม�เป็ล้��ยนแป็ล้งเร,วมาก

น$ก

12

5. องค์ การแบบช้$�วค์ราว (Adhocracy) ป็ระกอบดวยผ�เช้��ยวช้าญหล้าย ๆ ดานมารวมต$วก$นช้$�วค์ราวเพ0�อใหงานบรรล้�ผล้ ไม�ม�สายการบ$งค์$บบ$ญช้า ไม�ม�แผนก/ฝ่>าย กฎระเบ�ยบเป็#นทุางการม�นอย ว�ธ�การทุ4างานทุ��เป็#นมาตรฐานม�นอย การทุ4างานย0ดหย��นมาก ค์วามแตกต�างทุางแนวราบม�มาก เช้�น ผล้�ตภาพยนตร ตองม�ค์นเข�ยนบทุ โป็รด�วเซัอร ต$ดต�อ ออกแบบฉาก ออกแบบเส0'อผา ค์นเหล้�าน�'ตองมารวมก$นทุ4างานทุ4าใหเก�ดค์วามแตกต�างในแนวราบมาก ในขณะทุ��ค์วามแตกต�างในแนวด��งม�นอย ไม�ม�ล้4าด$บช้$'นการบ$งค์$บบ$ญช้า ทุ4างานเป็#นทุ�ม ค์วามเป็#นทุางการม�นอย กระจายอ4านาจการต$ดส�นใจ ย0ดหย��นส�ง แต�ล้ะค์นม�ค์วามร$บผ�ดช้อบส�ง อ4านาจตกอย��ก$บผ�ทุ��ม�ค์วามเช้��ยวช้าญส�งโดยไม�ค์4าน�งถึ�งต4าแหน�งงาน ใค์รเก�งค์นน$'นก,ม�อ4านาจ การป็ระสานงานเป็#นไป็ในล้$กษณะของการป็ร$บต$วเขาหาก$น สมาช้�กในทุ�มงานม�อ�สระในการทุ4างาน

จ�ดแข,ง-ตอบสนองต�อการเป็ล้��ยนแป็ล้งแล้ะนว$ตกรรมไดอย�าง

รวดเร,ว -องค์ การสามารถึป็ร$บต$วไดเป็#นอย�างด�แล้ะม�ค์วาม

สรางสรรค์ จากการทุ4างานเทุค์น�ค์ทุ��ซั$บซัอนเก�นกว�าค์น ๆ เด�ยวจะทุ4าได

จ�ดอ�อน-ค์วามข$ดแยงเป็#นเร0�องธรรมดา เพราะค์นทุ��มาทุ4างานร�วม

ก$นน$'นเป็#นแบบต�างค์นต�างมา ไม�ร� จ$กก$นมาก�อน อาจข$ดแยงก$นไดง�าย

-อ4านาจหนาทุ��แล้ะค์วามร$บผ�ดช้อบไม�ช้$ดเจน

13

-ก�จกรรมต�าง ๆ ไม�สามารถึจ$ดเป็#นแผนกได ไม�ม�การทุ4างานทุ��เป็#นมาตรฐาน ต�างค์นต�างทุ4างานในแบบของตนเอง

-เก�ดค์วามกดด$นทุางส$งค์มแล้ะจ�ตว�ทุยา เม0�อผ�เช้��ยวช้าญแต�ล้ะค์นมาจากต�างทุ��ก$นตองมาอย��รวมก$นจนอาจป็ร$บต$วเขาหาก$นไม�ได

-เป็#นองค์ การทุ��ดอยป็ระส�ทุธ�ภาพ ม�แนวโนมจะตายเร,วหร0อเป็ล้��ยนไป็เป็#น Machine Bureaucracy

การใช้องค์ การแบบช้$�วค์ราวจะตองพ�จารณาถึ�งกล้ย�ทุธ เทุค์โนโล้ย� สภาพแวดล้อม ช้�วงช้�ว�ตขององค์ การ กล้�าวค์0อ ค์วรใช้โค์รงสรางแบบช้$�วค์ราวเม0�อ

-กล้ย�ทุธ หล้ากหล้าย เป็ล้��ยนแป็ล้ง ม�ค์วามเส��ยงส�ง-เทุค์โนโล้ย�ไม�เป็#นก�จว$ตร ค์วามเป็#นทุางการนอย ซั$บซัอน

ตองอาศ$ยค์วามเช้��ยวช้าญหร0อทุ$กษะหล้ายอย�างในการทุ4างาน-สภาพแวดล้อม เป็#นพล้ว$ต ซั$บซัอน ทุ4านายไม�ได ล้$กษณะ

งานเป็#นนว$ตกรรม-อย��ในช้�วงตน ๆ ของวงจรช้�ว�ตองค์ การ Adhocracy เป็#นโค์รงสรางองค์ การทุ��ไดร$บค์วามน�ยมใน

ป็8จจ�บ$นแล้ะอนาค์ต เน0�องจากสภาพแวดล้อมทุ��เป็ล้��ยนแป็ล้งไป็มาก ซั��ง Adhocracy ม�ค์วามย0ดหย��นส�ง สอดค์ล้องก$บสภาพแวดล้อมในป็8จจ�บ$น แบ�งย�อยเป็#น

5.1 องค์ การแบบเมตร�กซั หร0อองค์ การแบบโค์รงการ เม0�อม�โค์รงการใหม�องค์ การจะมอบหมายใหผ�เช้��ยวช้าญจากแผนกต�าง ๆ มาทุ4างานร�วมก$นเป็#นทุ�ม โดยม�ห$วหนาโค์รงการเป็#นผ�น4า องค์ การไม�จ4าเป็#นตองจางค์นเพ��มข�'น พน$กงานในองค์ การแบบน�'จะม�นายสองค์นค์0อห$วหนาแผนกด$'งเด�มก$บ Project

14

Manager ทุ4าใหม$กเก�ดค์วามข$ดแยงแล้ะกดด$นพน$กงาน โดย Project Manager สามารถึส$�งการไดในเร0�องทุ��ส$มพ$นธ ก$บเป็Dาหมายขององค์ การ ส�วนการต$ดส�นใจเก��ยวก$บการเล้0�อนข$'น เล้0�อนเง�นเด0อน การป็ระเม�นผล้งานป็ระจ4าป็Gเป็#นค์วามร$บผ�ดช้อบของห$วหนาแผนกด$'งเด�ม องค์ การแบบเมตร�กซั ค์วรใช้เม0�อ

-ม�ค์วามกดด$นจากสภาพแวดล้อมทุ��ส4าค์$ญมากกว�าสองอย�าง (ม�โค์รงการเก�ดข�'นในขณะทุ��งานเด�มก,ตองทุ4าใหส4าเร,จ)

-งานไม�สามารถึทุ4าไดโดยผ�เช้��ยวช้าญเพ�ยงล้4าพ$ง แผนกต�าง ๆ ตองพ��งพาอาศ$ยก$น

-ตองการป็ระหย$ดในการใช้ทุร$พยากรภายในร�วมก$น องค์ การแบบเมตร�กซั ย$งแบ�งออกไดเป็#นสองร�ป็แบบค์0อ

-องค์ การแบบช้$�วค์ราว (The Temporary

Matrix) เม0�อเสร,จงานก,สล้ายต$วกล้$บส��แผนกเด�ม -องค์ การแบบถึาวร (The Permanent Matrix) ม�

ระยะเวล้าการทุ4างานนาน เช้�น โค์รงการในมหาว�ทุยาล้$ย จ�ดแข,ง

-เอ0'อต�อการป็ระสานงานแล้ะการส0�อสารภายในองค์ การจากการใช้พน$กงานด$'งเด�ม การส0�อสารจ�งทุ4าไดง�าย

-จ$ดผ�เช้��ยวช้าญไดอย�างม�ป็ระส�ทุธ�ภาพ-ป็ระหย$ดการใช้ทุร$พยากร ใช้ทุร$พยากรอย�างม�

ป็ระส�ทุธ�ภาพ ไม�ตองร$บค์นใหม� ไม�ตองซั0'ออ�ป็กรณ เค์ร0�องไมเค์ร0�องม0อใหม�

-เพ��มค์วามสามารถึในการตอบสนองต�อการเป็ล้��ยนแป็ล้งของสภาพแวดล้อม

15

จ�ดอ�อน-สรางค์วามส$บสนในการรายงานผล้การป็ฏิ�บ$ต�งาน

เพราะม�นายสองค์น -สรางค์วามกดด$นอ$นจะน4าไป็ส��ค์วามข$ดแยงระหว�าง

Project Manager ก$บห$วหนาแผนกด$'งเด�ม-หากม�หล้าย ๆ โค์รงการเก�ดข�'นพรอมก$นในค์ราวเด�ยว

จะเก�ดการแย�งช้�งผ�เช้��ยวช้าญ5.2 องค์ การแบบค์��ขนาน (The Collateral Form)

องค์ การขนาดใหญ�ก�อต$'งผ�ป็ระกอบการภายในองค์ การ เป็#นองค์ การขนาดเล้,กทุ��ต$ 'งข�'นอย�างถึาวรค์วบค์��ไป็ก$บองค์ การแบบราช้การ องค์ การขนาดเล้,กทุ��ต$ 'งข�'นเป็#นหน�วยธ�รก�จทุ��เป็#นอ�สระ ม�ทุร$พยากรแล้ะแนวค์วามค์�ดของตนเอง ไม�ม�กฎระเบ�ยบ ไม�ตองผ�านข$'นตอนของสายการบ$งค์$บบ$ญช้าแบบราช้การ

5.3 โค์รงสรางแบบเค์ร0อข�าย (The Network

Structure) ใช้องค์ การส�วนกล้างขนาดเล้,กทุ��เช้0�อมโยงก$บองค์ การอ0�นเพ0�อป็ฏิ�บ$ต�งานในสายงานผล้�ต การแจกจ�ายส�นค์า การตล้าด หร0อหนาทุ��อ0�น ๆ ทุางธ�รก�จ โดยม�การทุ4าส$ญญาต�อก$น

โค์รงสรางแบบเค์ร0อข�ายเป็#นทุ��น�ยมก$นมากข�'น ทุ4าใหฝ่>ายบร�หารม�ค์วามย0ดหย��นในการตอบสนองก$บเทุค์โนโล้ย�ใหม� ๆ แข�งข$นราค์าก$บต�างป็ระเทุศได เช้�น บร�ษ$ทุไนก�' ไม�ม�โรงงานผล้�ตของตนเองแต�จางผล้�ตในต�างป็ระเทุศเช้�นไทุย เว�ยดนาม ส4าน$กงานใหญ�ม�พน$กงานเพ�ยงไม�ก��ร อยค์น แต�เช้0�อมโยงก$บองค์ การอ0�น ๆ ทุ��ร �วมม0อก$น โค์รงสรางแบบน�'กล้��มผ�บร�หารจะม�ขนาดเล้,ก แล้วจางบร�ษ$ทุอ0�น ๆ ทุ4างานขาย ว�จ$ยแล้ะพ$ฒนา

16

โฆษณาให ผ�บร�หารทุ4าเฉพาะงานทุ��จ4าเป็#นไดอย�างเต,มทุ�� เช้�น วางแผน ก4าหนดกล้ย�ทุธ ถึาทุ4าเองทุ$'งหมดราค์าส�นค์าจะแพงมาก

ล้$กษณะส4าค์$ญขององค์ การแบบน�'ค์0อ-องค์ การส�วนกล้างม�ขนาดเล้,ก ม�ไม�ก��งานทุ��ทุ4าเอง อาศ$ย

องค์ การอ0�น ๆ ด4าเน�นงานในส�วนต�าง ๆ เช้�น การผล้�ต การกระจายส�นค์า การตล้าด

-ม�การทุ4าส$ญญาร�วมก$น 5.4 ค์ณะทุ4างาน (The Task Force) ใช้เม0�อองค์ การ

ตองทุ4างานใหม�ใหส4าเร,จภายในเวล้าจ4าก$ด แล้ะเป็#นงานทุ��ไม�ค์�นเค์ย ม�เอกล้$กษณ เฉพาะ ตองการใหหนาทุ��ต�าง ๆ เป็#นอ�สระจากก$น เช้�น บร�ษ$ทุฟัอร ดพ$ฒนารถึร� �นทุอร$สใช้โค์รงสรางแบบน�'ทุ4าใหผล้�ตรถึออกมาไดอย�างด�ม�ป็ระส�ทุธ�ภาพ ใช้เวล้านอยในการผล้�ต

ล้$กษณะส4าค์$ญค์0อ-เป็#นโค์รงสรางช้$�วค์ราวทุ��ก�อต$'งข�'นเพ0�อทุ4างานเฉพาะบาง

อย�างทุ��ม�ค์วามซั$บซัอน รวมค์นจากหน�วยงานย�อยต�าง ๆ เขาไวดวยก$น

-ค์ล้ายองค์ การเมตร�กซั แบบช้$�วค์ราวขนาดย�อม เม0�องานเสร,จก,สล้ายต$ว จนกว�าจะเร��มกล้��มทุ4างานใหม�

5.5 ร�ป็แบบค์ณะกรรมการ (The Committee Form)

อาจเป็#นร�ป็แบบช้$�วค์ราวหร0อถึาวรก,ได ถึาเป็#นช้$�วค์ราวจะค์ล้าย ๆ Task Force ถึาเป็#นถึาวรจะค์ล้าย ๆ Task Force+Matrix

ใช้เม0�อ-ตองการใช้ป็ระสบการณ แล้ะภ�ม�หล้$งของค์ณะกรรมการใน

การต$ดส�นใจ

17

-ผ�ทุ��ไดร$บผล้กระทุบในการต$ดส�นใจไดร$บอน�ญาตใหส�งผ�แทุนร�วมในค์ณะกรรมการดวย

-ตองการกระจายภาระของงานใหทุ$ �วถึ�ง -เม0�อม�การเป็ล้��ยนผ�บร�หารแต�ไม�ม�ผ�ใดพรอมทุ��จะเป็#นผ�น4า

องค์ การ5.6 ร�ป็แบบว�ทุยาล้$ย (The Collegial Form) เป็#นร�ป็

แบบทุ��น�ยมใช้ในมหาว�ทุยาล้$ย หองทุดล้องว�จ$ย หร0อองค์ การว�ช้าช้�พอ0�นๆ ม�ค์วามเป็#นป็ระช้าธ�ป็ไตยเต,มทุ�� เช้�น ในมหาว�ทุยาล้$ยหากม�เร0�องส4าค์$ญจะเร�ยกป็ระช้�มอาจารย ทุ�กค์น ต$ดส�นดวยการโหวตหร0อฉ$นทุามต�ของค์ณาจารย ทุ�กค์น กระจายอ4านาจมากทุ��ส�ด ค์วามเป็#นอ�สระส�ง ค์วามเป็#นทุางการนอยทุ��ส�ด

Quiz: (เล้0อกทุ4าเพ�ยงหน��งขอ)

1. องค์ การแบบว�ช้าช้�พ (The Professional

Bureaucracy) แล้ะองค์ การแบบช้$�วค์ราว (The

Adhocracy) น$บว�าเป็#นร�ป็แบบองค์ การทุ��ก4าล้$งเป็#นทุ��น�ยมก$นในป็8จจ�บ$น เพราะเหต�ใด

2. เพราะเหต�ใดแนวค์�ดเร0�องการแบ�งงานก$นทุ4าของอด$ม สม�ธ จ�งย$งค์งใช้ไดอย��ในป็8จจ�บ$น จงอธ�บายแล้ะยกต$วอย�างป็ระกอบ

***************************************************************

18