107

dr Katarzyna Dojwa

Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych im. T. Kościuszki we Wrocławiu

Wydział Nauk o Bezpieczeństwie

PUBLIC RELATIONS POLICJI. WYBRANE

ZAGADNIENIA PRAKTYCZNE

Streszczenie: Artykuł podejmuje kwestie kreowania pozytywnego wizerunku instytucji publicznej, jaką jest Policja, za pomocą metod i technik public relations. PR jest traktowane w niniejszym artykule jako

funkcja zarządzania organizacją. Analiza schematu struktury organizacyjnej pokazuje, że Policja nie posiada jednego wyodrębnionego działu PR, niemniej jednak jego funkcje pełnią różne wydziały, biura

oraz komórki organizacyjne. Analogicznie jest na szczeblu wybranego regionu (Dolny Śląsk), gdzie

istnieje podział strukturalny Biura Komunikacji Społecznej na trzy sfery działania obejmujące: media relations, komunikację wewnątrzorganizacyjną oraz promocję pracy Policji. Analiza badań opinii

publicznej pokazuje, że Policja posiada relatywnie pozytywny wizerunek w społeczeństwie. Nieco gorzej przedstawia się kwestia postrzegania instytucji przez jej pracowników, zarówno funkcjonariuszy mundurowych, jak i pracowników cywilnych.

Słowa kluczowe: Policja, public relations, wizerunek, instytucja, organizacja, policjanci

Wstęp

U podstaw public relations leżą zasady wolnego rynku i demokracji, co oznacza „uznanie praw człowieka, jako konsumenta i obywatela, za istotny czynnikkształtowania ładu politycznego i gospodarczego”143

. Genetycznie sięgający swoimi korzeniami do głębokiej przeszłości144 ulega rozwojowi w epoce nowożytnej i jest nierozerwalnie związany z pojawieniem się nowych technik komunikowania oraz ekspansją masowych środków przekazu w demokratyzujących się społeczeństwach145

. Z punktu widzenia omawianego tu problemu badawczego,

którym jest kreowanie wizerunku instytucji, jaką jest Policja, istotny jest właśnie ów aspekt demokratyzacji systemów. W okresie PRL istniejąca wówczas MilicjaObywatelska, podobnie jak inne warstwy dyspozycyjne, istniała w zupełnie odmiennych warunkach systemowych i politycznych, co implikowało jej charakter

143 K. Doktorowicz, Współpraca z mediami jako element działań public relations, [w:] A. Adamus-

Matuszewska (red.), Wybrane problemy Public Relations, Akademia Ekonomiczna w Katowicach,

Katowice 1999, s. 39-52. 144 T. Goban-Klas, Public relations czyli promocja reputacji. Pojęcia, definicje, uwarunkowania, Wyd.

Businessman Book, Warszawa 1997. 145 J. Olędzki, Public Relations w komunikacji społecznej, [w:] J. Olędzki, D. Tworzydło (red.), Public

relations. Znaczenie społeczne i kierunki rozwoju, Wyd. PWN, Warszawa 2006, s. 18.

108

działania. Po roku 1989 kwestia postrzegania przez społeczeństwo organizacji działających w sferze bezpieczeństwa staje się kluczowa, nic więc dziwnego, że Policja, tak jak i Wojsko Polskie, Państwowa Straż Pożarna, Służba Celna i inne

formacje mundurowe zaczyna stosować metody i techniki nowoczesnego PR. Jeśli chodzi o Policję, to po zmianach politycznych w Polsce musiała ona zmienić swój wizerunek komunistycznego organu władzy i stać się w oczach opinii publicznej stróżem porządku publicznego. Stało się to możliwe wtedy kiedy położono nacisk na dwa istotne elementy: pozytywne rezultaty pracy Policji oraz rzetelne informowanie o

nich za pomocą mediów. Było to o tyle istotne, że „wydajność pracy Policji zależy od wzajemnego zaufania i obywatelskiej chęci współpracy, która ma kojarzyć się nie zdonosicielstwem, ale z działaniem na rzecz bezpieczeństwa”146. Mało tego. Jak

wskazują praktycy policyjnego PR „żadna siła policyjna na świecie nie może istnieć bez informacji ze strony społeczeństwa. Im ma ich więcej, tym skuteczniejsze są jejdziałania”147

.

Jest jeszcze jeden aspekt. Media mogą informować o zagrożeniach, stąd też w kwestii zapewnienia i utrzymanie bezpieczeństwa ich rola jako partnera Policji –podobnie z resztą jak chociażby straży miejskich i gminnych – jest niezaprzeczalna.

Dziennikarze są pewną kategorią zawodową, która poza pełnieniem misji charakteryzuje się także dużą rynkowością swojej profesji, zarówno na szczeblu mediów ogólnopolskich148

, jak lokalnych149. Nic więc dziwnego, że „dziennikarze nie

zawsze potrafią skorzystać ze wskazań norm etycznych, podpowiedzi zdrowego rozsądku, czy zwykłego wyczucia”. To, że niekiedy „w pogoni za sensacją i >>newsem<<, pod presją ekonomiczną, wyrządzają swoimi relacjami szkody […]”czyni pracę rzecznika formacji mundurowych jeszcze trudniejszym wyzwaniem150

.

1. Cechy charakterystyczne PR w grupach dyspozycyjnych

Istnieje wiele rozmaitych definicji public relations. W literaturze przedmiotu

natrafiamy na enumeratywne wyliczenie sfer, które wiążą się z tym pojęciem. I tak PR to: badania i analiza reputacji i wizerunku przedsiębiorstwa w jego otoczeniu, sposób komunikowania się przedsiębiorstwa z jego otoczeniem, sposób na pozyskiwanie oraz utrzymywanie reputacji i wizerunku przedsiębiorstwa, jedna z funkcji zarządzania, ułatwiająca osiąganie zamierzonych celów oraz planowe,

146 S. Narębska, Public Relations w Policji. Wybrane zagadnienia, Wyd. Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie, Szczytno 2009, s. 8. 147 Wypowiedź M. Sokołowskiego dla “Warsaw Business Journal”, “Making the boys in blue look good”, 01.08.05, s. 20.148 K. Dojwa, Dziennikarze. Pomiędzy profesją a misją, [w:] Demokracja medialna – źródła władzy, pod

red. A. Krachera i R. Riedla, Wyd. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Raciborzu, Racibórz 2007, s. 24-34. 149 K. Dojwa, Pomiędzy "misją" a "rynkiem". Próba analizy znaczenia prasy lokalnej dla społeczności

lokalnej, [w:] Media lokalne i dziennikarstwo. Aspekty współczesne i historyczne", pod red. K. Pokornej-

Ignatowicz i S. Michalczyka, Krakowska Akademia im. A. Frycza Modrzewskiego, Kraków 2010, s. 34-

48. 150 K. Jałoszyński, J. Skosolas, Media wobec współczesnego zagrożenia terroryzmem, Studia i Analizy,

Wyd. Collegium Civitas, Warszawa 2008, s. 59.

109

przeprowadzane w długim horyzoncie czasowym działanie151. Niekiedy wskazuje się,

że PR to dyscyplina odpowiedzialna za tworzenie optymalnego krajobrazu, w którym firma prowadzi działalność biznesową poprzez ocenę ustosunkowań tych, od których zależy jej sukces, a następnie opracowanie zasad i ich realizacja

152. Definicja P.F.

Seitel wskazuje na to, że „PR jest samodzielną funkcją zarządzania pomagającą ustanowić i utrzymać dwustronną komunikację, zrozumienie, akceptację i współpracę między organizacją i jej otoczeniem; pomaga w uzyskiwaniu informacji o zmianach i

skutecznych możliwościach ich wykorzystania, służąc jako system wczesnego

ostrzegania pomagający przewidywać trendy; ponadto jako główne narzędzie

wykorzystuje badania oraz rzetelne i etyczne techniki komunikacyjne”153.

Podsumowując tę część rozważań, należy zgodzić się z W. Budzyńskim154

, iż

generalnie istnieją dwie zasadnicze koncepcje definiowania PR. W pierwszym nurcie

jest ono traktowane jako element promocji, wchodzącej w skład marketingu MIX.

Natomiast nurt drugi koncentruje się na traktowaniu PR jako funkcji zarządzania.

Istotny jest także jeszcze jeden aspekt, który wskazuje, że „Public Relations nie

ogranicza się do działalności gospodarczej lub handlowej […]”155.

Jeśli chodzi natomiast o grupy dyspozycyjne, to najprościej byłoby wskazać, że

jest to termin, którym określa się żołnierzy, policjantów, strażników, strażaków oraz

różnego rodzaju ratowników. Zakłada się, że powyższe profesje łączy szereg cech,

które pozwalają – albo nawet wręcz każą – odróżniać je od cywilnego świata.

Podstawą do odróżnienia przedstawicieli formacji mundurowych od cywilnej części

społeczeństwa jest specyficzny rodzaj profesji oparty na pełnieniu specyficznych ról

społecznych, w daleko posuniętej dyspozycyjności, określanej mianem „służby”156.

Cechą charakterystyczną, która odróżnia ich przedstawicieli od segmentów tzw.

społeczeństwa cywilnego, jest między innymi podleganie rozkazodawstwu, życie w

systemie koszarowym, daleko posunięta dobrowolna „dyspozycyjność”, która ma

miejsce w sformalizowanej i zhierarchizowanej organizacji. Termin wywodzi się z

socjologii wojska, niemniej jednak w latach 90. XX w. szersze znaczenie oraz nowe

możliwości poznawcze nadają mu Z. Zagórski i J. Maciejewski. To, że

zainteresowanie formacji mundurowymi jako swoistymi organizacjami pojawia się

właśnie w okresie demokracji, wynika z bardzo ważnej kwestii. Otóż jak wskazuje Z.

Zagórski, współcześnie instytucje gwarantujące bezpieczeństwo publiczne służą

społeczeństwu, nie zaś – jak miało to miejsce przed ponad dwoma dekadami –

decydentom państwowym i monopartii157. Oznacza to – pomijając zmiany nazwy,

regulacji prawnych, czy nawet ostentacyjne zerwanie z odniesieniami do okresu PRL

151 T. Smoktała, Public relations w Internecie, Wyd. Astrum, Wrocław 2006, s. 11. 152 F. Krawiec, Kreowanie i zarządzanie reputacją firmy, Wyd. Difin, Warszawa 2009, s. 96. 153 F.P. Seitel, Public relationas w praktyce, Felberg SJA, Warszawa 2003, s. 10. 154 W. Budzyński, Public Relations. Zarządzanie reputacją firmy, Wyd. Poltext, Warszawa 1998, s. 9. 155 S. Black, Public Relations, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2003, s. 12. 156 K. Dojwa, Socjologia grup dyspozycyjnych, „Kwartalnik Bellona” 2009, nr 3 (658), Wyd. Redakcja

Wojskowa, s. 185-186. 157 Z. Zagórski, Wojsko w strukturze i świadomości społecznej, Zeszyty Naukowe WSO, „Poglądy i doświadczenia”, wydanie specjalne, Wrocław 2000, s. 19.

110

– że instytucje te muszą się „przeorientować” z elit partyjnych na społeczeństwo lubinteresujące z ich punktu widzenia jego kategorie i grupy społeczne.

Formacje mundurowe od 1989 roku przeżywały w Polsce radykalne zmiany. O ile przez lata funkcjonowały niejako „obok” społeczeństwa, sprawując nad nim stałą kontrolę, o tyle po czerwcowych wyborach wraz z całą sytuacją polityczno-

gospodarczo-społeczną Polski zmianie zaczyna ulegać kondycja i sposób funkcjonowania wskazanych instytucji. Pojawiło się cywilne zwierzchnictwo, zarówno nad wojskiem, jak i nad policją. Wprawdzie zmiany personalne miały jedynie częściowy charakter, oznaczały jednak nową jakość informowania społeczeństwa o sprawach dotyczących formacji mundurowych. „W służbach mundurowych po 1989 roku ideologia przestała odgrywać istotną rolę. Zwiększył sięich dystans do świata polityki”. Przystępowanie Polski do struktur

międzynarodowych – szczególnie NATO i UE – „wymagało także przyjęcie zachodnich standardów w komunikowaniu się z otoczeniem”158

.

Omawiane tu instytucje państwowe, takie jak wojsko, policja, różnego typu straże i służby, czy nawet straże miejskie i gminne, posiadają najczęściej mniej lub

bardziej rozbudowane działy pełniące funkcje komunikacji z otoczeniem oraz rzeczników prasowych. Trudno byłoby natomiast mówić o przyjęciu jednorodnego modelu organizacji takich służb. Dla przykładu – praca wydziałów policyjnych i

wojskowych odpowiedzialnych za komunikację jest zróżnicowana. W przypadku wojska termin PR jest zastępowany terminem public informations (PI), przyjęty z oficjalnych dokumentów NATO. Mianem PI określa się działania służące pełnemu informowaniu społeczeństwa, których ostatecznym celem jest zdobycie poparcia dla działań wojska. Osoby zajmujące się PI nie mogą być włączane do działań propagandowych, PI jest postrzegany jako wiarygodna i czysta informacja. Jednak

nawet najlepszy PIO (Public Informations Oficer) nie będzie miał dla mediów prawdziwych informacji bez zrozumienia swojego przełożonego159. Oczywiście kwestia dostarczanie pełnej i wyczerpującej informacji ze strony armii może być kwestionowana przez przedstawicieli świata mediów – niech za przykład posłuży kwestia „zbyt pełnej” informacji z Wietnamu, która sprawia, że owa wojna w sensie wizerunkowym zostaje przegrana przez USA, czy też inne konflikty zbrojne, w

których uczestniczą Amerykanie, kiedy to dostęp mediów do prawdziwych informacji

zastępują materiały prasowe160.

Kolejną kwestią, na którą wskazuje się w kontekście PR grup dyspozycyjnych,

jest to, że zdarza się, że ich rzecznicy prasowi muszą odpierać zarzuty mediówdotyczące małej dostępności do informacji oraz rozpowszechniania mylnych

szczegółów, unikania odpowiedzi. Analogicznie, rzecznicy prasowi zarzucają mediom niezrozumienie specyfiki ich pracy, która w przypadku tych formacji wiąże się z imperatywem konieczności ochrony życia osób w jakikolwiek sposób zależnych od nieodpowiedzialnie opublikowanych informacji. Dla przykładu – w przypadku

wojska podanie informacji o przemieszczeniu się oddziału w trakcie operacji, terminu

158 S. Narębska, op. cit. s. 21. 159 Ibidem. 160 Por. Wojna na małym ekranie, Francja 2002, emisja: TV Plenette.

111

i danych dotyczących operacji, po upublicznieniu stałoby się strategiczną informacją dla nieprzyjaciela i mogłoby doprowadzić do śmierci wielu osób161

.

Oczywiście dobry wizerunek ma także charakter pragmatyczny. Pozostając przy polskiej armii, przypomnijmy sobie okres jej profesjonalizacji i odejścia od poboru. Z punktu widzenia armii ważne było nie tylko poinformowaniespołeczeństwa o tym, że rezygnuje z nieakceptowanego przez większość Polaków poboru do wojska, ale równocześnie celem było zachęcenia młodych ludzi do zawodowej służby wojskowej162

. Podobnie zresztą czyni Policja, wprowadzając w 2005 roku merytokratyczne, wieloetapowe zasady selekcji kandydatów163

. Tu

promocja, a także PR postrzegany przez pryzmat media relations służył marketingowi personalnemu. Założeniem było zachęcenie maksymalnie dużej liczby młodych ludzi do służby, tak aby z szerszego grona można było wybrać najatrakcyjniejszych kandydatów164

.

Specyfikę PR policji jako jednej z instytucji publicznych wyznacza wiele aspektów. Bardzo istotnym aspektem są ograniczenia, którym podlegają rzecznicy prasowi formacji mundurowych. Ograniczenia te wynikają z właściwych ustaw. Dla

przykładu – rzecznicy nie mogą ujawniać danych osobowych osób zatrzymanych, ofiar wypadków czy dzieci165

.

Koncepcja właściwej współpracy z mediami powinna obejmować dwa istotne komponenty. Pierwszym z nich jest zapewnienie właściwej informacji, drugim –ciągłe kształtowanie właściwych stosunków z dziennikarzami. Niekiedy dziennikarze

znajdują się na miejscach zdarzeń jeszcze przed przybyciem policji i innych służb ratowniczych, często przybywają na miejsce zdarzenia razem z nimi lub minuty później. Stąd też w wydawnictwach branżowych Policji wskazuje się na to, że funkcjonariusze zabezpieczający miejsce zdarzenia muszą zdawać sobie sprawę z ich

obecności, a także umieć właściwie reagować na fotografowanie, filmowanie czy też zadawanie pytań. Osoby dowodzące akcją muszą być przygotowane do udzielania pierwszych, podstawowych informacji o zdarzeniu, które miało miejsce166

.

Dobra współpraca Policji ze społeczeństwem staje się także determinantą w walce z przestępczością, ponieważ obywatele chętnie współpracują z funkcjonariuszami i tym samym przyczyniają się do większego bezpieczeństwa, a

161 S. Narębska, op. cit., s. 22. 162 K. Dojwa, P. Turczyński, Droga do szeregowca. Wojsko polskie i zawodowa służba w armii w

opiniach młodzieży, [w:] Podoficerowie grup dyspozycyjnych, red. J. Maciejewski, A. Rusak, A.

Krasowska-Marut, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2009, s. 93-106. 163 K. Dojwa, Kandydatki do służby w Policji. Szkic socjologiczny, [w:] Kobiety w grupach

dyspozycyjnych społeczeństwa. Socjologiczna analiza roli kobiet w wojsku, policji i innych grupach

dyspozycyjnych społeczeństwa, pod red. J. Maciejewskiego i K. Dojwy, Wyd. Uniwersytetu

Wrocławskiego, Wrocław 2007, s. 95-107. 164 K. Dojwa, J. Wardzała-Kordyś, Wybrane instrumenty promocji w kreowaniu wizerunku Wojska

Polskiego w okresie profesjonalizacji. Referat na konferencji” „Marketing przyszłości. Trendy, strategie, instrumenty”, Uniwersytet Szczeciński, 9-11.10.2011 (złożony do druku).165 Rzecznik w mundurze: niewiele może, a musi wszystko, 28-04-2011, źródło: http://www.proto.pl/informacje/info?itemId=95304&rob=Rzecznik_w_mundurze:_niewiele_moze,_a_m

usi_wszystko [dostęp: 6.06.2011].166 S. Narębska, op. cit. s. 5.

112

także zwieszenia wykrywalności przestępstw. Wizerunek Policji w odbiorze

społecznym jest w dużym stopniu kreowany przez środki masowego przekazu. To właśnie na bazie przekazów medialnych czytelnik prasy lub osoba korzystająca z internetu, słuchacz radiowy czy też widz telewizyjny będą potwierdzać lub nie swoją subiektywna ocenę rzeczywistości. Policja może osiągać faktyczne sukcesy w walce z przestępczością, realizować programy prewencyjne, które są rzeczywiście efektywne, ale zły przekaz medialny może te efekty zniweczyć i doprowadzić do tego, że subiektywny odbiór policji i jej działań będzie negatywny167

. Policja może zapewniać, że jej funkcjonariusze są profesjonalistami, ale cień na tych zapewnieniach będzie kłaść sprawa wydania niewłaściwej amunicji idącym na interwencję funkcjonariuszom, w wyniku której giną ludzie. Rzecznicy prasowi mogą się zarzekać, że ich „firma” prowadzi racjonalną, oszczędną gospodarkę finansami,

nie mniej wśród funkcjonariuszy może narastać frustracja z powodu cen ich nowego, dość drogiego umundurowania, zaś społeczeństwo może nie rozumieć, że instytucja Blue Taxi, czyli korzystania ze służbowych samochodów do rozwożenia policjantów

po imprezie, czy zakupu przez funkcjonariuszy z Dworca Głównego we Wrocławiu

wieśmaka, dla jadącej pociągiem przedstawicielski władzy, są incydentami.

Istnieje jeszcze jedna kwestia, którą pokazują badania K.W. Frieske168, jeszcze

z lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Generalnie rejestrowane w badaniach opinii

publicznej poczucie zagrożenia czy też poczucie braku fizycznego bezpieczeństwa

Polaków niewiele miało wspólnego ze zmianami dotyczącymi polskiej

przestępczości. Oczywiście zarówno K.Z. Frieske, jak i inni autorzy tłumaczą owe

niekiedy atrakcyjne statystyki niechęcią Policji do przyjmowania i rejestrowania

niektórych zgłoszeń169, niemniej jednak istnieje także inne uzasadnienie o charakterze

strategicznym, w którym wskazuje się na to, że mogła mieć tu miejsce pewna

manipulacja „[…] która najpierw zmierza do budowania poczucia społecznego

zagrożenia przestępczością po to, aby następnie gromadzić polityczny kapitał na

programach jej zwalczania, na domaganiu się zasadniczych zmian w alokacji

publicznych zasobów itp.”170

2. Usytuowanie strukturalne PR w Policji

Strukturę organizacyjną, organizację kierowania, funkcje oraz zadania

komórek organizacyjnych Komendy Głównej Policji określa zarządzenie nr 749

Komendanta Głównego Policji z dnia 27 maja 2010 r. w sprawie regulaminu

Komendy Głównej Policji171

. Jeśli natomiast chodzi o realizację zadań i funkcji

167 Ibidem, s. 5. 168 K.Z. Frieske, Przestępczość w Polsce – lata dziewięćdziesiąte. Stereotypy i realia, [w:] Wymiary życia

społecznego. Polska na przełomie XX i XXI wieku, pod red. M. Marody, Wyd. Scholar, Warszawa 2002,

s. 200-224. 169 A. Kojder, Prawo w impasie, [w:] Polska. Ale jaka?, pod red. M. Jarosz, Oficyna Naukowa,

Warszawa 2005, s. 126-161. 170 K.Z. Frieske, op. cit., s. 223. 171 www.bip.kgp.policja.gov.pl [dostęp: 10.09.2010].

113

związanych z PR, to nawet na wysokości szczytu hierarchii organizacyjnej mają charakter rozproszony.

Jak wynika z rys. 1, w Gabinecie Komendanta Głównego Policji znajdują się m.in.: redakcja czasopisma „Policja 997” (mająca status wydziału), Zespół Promocji Bezpieczeństwa Publicznego; Zespół do spraw Komunikacji Wewnętrznej, a także

zajmujący się tą problematyką częściowo Wydział Analiz172

.

Funkcję media relations pełni także podporządkowany bezpośrednio

Komendantowi Głównemu Policji Zespół Prasowy, którego zadania koncentrują się

na kształtowaniu polityki informacyjnej KGP173

. Jeśli natomiast chodzi o

szczegółowe zadania Zespołu Prasowego, to są to m.in. monitoring i analiza

informacji prezentowanych w mediach, informowanie środków masowego przekazu o

działaniach podejmowanych przez KGP i innych komórek organizacyjnych Policji,

partycypacja w kształtowaniu strategii i koncepcji działań informacyjnych na terenie

kraju, dotyczących przedsięwzięć jednostek organizacyjnych Policji zmierzających

do rozwiązywania najważniejszych problemów w zakresie patologii społecznej,

zjawisk kryminogennych oraz profilaktyki i kontaktów ze społeczeństwem,

informowanie mass mediów o działaniach Policji oraz udzielanie odpowiedzi na

pytania prasy. Zadaniem jest także odpowiedź na krytykę, koordynowanie i

udzielanie pomocy merytorycznej jednostkom organizacyjnym Policji i komórkom

organizacyjnym KGP w kontaktach ze środkami masowego przekazu, obsługa

prasowo-informacyjna zdarzeń o znaczeniu ogólnopolskim (we współpracy z

rzecznikami prasowymi komendantów wojewódzkich oraz Komendanta Stołecznego)

oraz oficerami prasowymi komend powiatowych (miejskich, rejonowych) Policji,

opiniowanie przedsięwzięć informacyjnych, publicystycznych i promocyjnych o

zasięgu ogólnopolskim inicjowanych i podejmowanych przez jednostki organizacyjne

Policji, a także prowadzenie strony internetowej174.

172

http://bip.kgp.policja.gov.pl/portal/kgp/25/58/ZADANIA_I_ORGANIZACJA_GABINETU_KOMEND

ANTA_GLOWNEGO_POLICJI.html. Dostęp: 10.09.2010.173 http://bip.kgp.policja.gov.pl/portal/kgp/25/8346/ZADANIA_ZESPOLU_PRASOWEGO_KGP.html.

[dostęp: 10.09.2010]. 174http://bip.kgp.policja.gov.pl/portal/kgp/25/8346/ZADANIA_ZESPOLU_PRASOWEGO_KGP.html.

[dostęp: 10.09.2010].

114

Rys. 1. Struktura organizacyjna Komendy Głównej PolicjiŹródło:http://bip.kgp.policja.gov.pl/portal/kgp/2/8334/STRUKTURA_ORGANIZACYJNA_KOMENDY_GLO

WNEJ_POLICJI.html

Jeśli chodzi o Wydział Analiz, to istotne wydają się być tu przede wszystkim

zadania związane z wykonywaniem zadań z obszaru badań społecznych dotyczących funkcjonowania Policji oraz badań opinii policjantów i pracowników Policji. A także wykonywanie zadań związanych z przepisami o dostępie do informacji publicznej.

W przypadku Wydziału Prezydialnego te funkcje mają charakter raczej

pośredni. Warto wskazać, że w kompetencjach Wydziału pozostaje zapewnianie obsługi organizacyjnej przedsięwzięć (narady, uroczystości) z udziałem Komendanta Głównego Policji i jego zastępców, a także przedsięwzięć objętych honorowym patronatem Komendanta Głównego Policji, w tym imprez i zawodów sportowych

115

niebędących formą doskonalenia zawodowego, a także koordynowanie, organizowanie i nadzór nad zgodnością z ceremoniałem Policji przedsięwzięć organizowanych z udziałem Komendanta Głównego Policji, I Zastępcy Komendanta Głównego Policji i Zastępców Komendanta Głównego Policji. Tutaj ma miejsce opracowywanie materiałów informacyjnych oraz wystąpień okolicznościowych dla Komendanta Głównego Policji oraz jego zastępców. Nie bez znaczenia jest też to, że odpowiada ona za prowadzenie korespondencji okolicznościowej wskazanych powyżej podmiotów.

Jak już wskazano, redakcja czasopisma „Policja 997” ma status wydziału. Jego głównym zadaniem jest wydawanie czasopisma

175 i prowadzenie jego strony

internetowej. Dodatkowo pracownicy wydziału biorą udział w kształtowaniu i realizacji polityki informacyjnej Komendanta Głównego Policji. Pojawiają się tu także inne zadania, takie jak: inicjowanie i wspieranie przedsięwzięć informacyjnych oraz promocyjnych realizowanych przez jednostki organizacyjne Policji i komórki organizacyjne KGP, a także wspieranie komunikacji wewnętrznej w Policji.

Policja jest definiowana jako umundurowana i uzbrojona formacja służąca społeczeństwu, przeznaczona do ochrony bezpieczeństwa ludzi, a także do utrzymywania bezpieczeństwa i porządku publicznego176. Samo bezpieczeństwo publiczne jest to „[…] stan braku zagrożenia dla funkcjonowania organizacji

państwowej i realizacji jej interesów, umożliwiający normalny, swobodny rozwój”177

,

co oznacza, że opisane w ustawie o Policji bezpieczeństwo ludzi należy rozumieć w

ujęciu ogólnym jako bezpieczeństwo każdej jednostki178

. Te właśnie kwestie, sytuują

się w centrum zainteresowań zespołu, co oczywiście nie oznacza ich poza RP-

owskiego wymiaru. Poza inicjowaniem, koordynowaniem oraz konsultowaniem

działań promocyjnych o zasięgu krajowym zespół podejmuje także aktywność

promocyjną Policji za pomocą wybranych działań edukacyjno-kulturalnych. Jego

pracownicy tworzą rozmaite materiały promocyjne Policji związane z główną sferą

działania zespołu. Tu sytuują się zarówno współpraca z samorządami w realizacji

programów profilaktycznych, jak i wspieranie i konsultowanie inicjatyw lokalnych, a

także prowadzenie, wspieranie i monitorowanie działalności zawodowych i

społecznych podmiotów promocyjnych funkcjonujących w strukturze organizacyjnej

Policji. Podobny wymiar ma reprezentowanie Komendanta Głównego Policji w

kontaktach ze stowarzyszeniami, organizacjami i fundacjami działającymi w Policji,

jak i inicjowanie oraz merytoryczne przygotowywanie spotkań kierownictwa Policji z

reprezentantami stowarzyszeń, organizacji, fundacji działających na rzecz Policji. To

właśnie w kompetencji zespołu pozostaje kwestia koordynowania funkcjonowania

175 Dla przykładu – KGP wydaje miesięcznik „Policja 997” w nakładzie 35 000 egzemplarzy, KG PSP

miesięcznik „Przegląd Pożarniczy” w nakładzie 4000 egzemplarzy, natomiast KGSG kwartalnik „Straż

Graniczna. Magazyn” w wydaniu elektronicznym. Por. Społeczny odbiór służb porządku publicznego,

wystąpienie A. Rapackiego, MSWiA, Warszawa, 23-24 kwietnia 2009. 176 Art. 1 ust. 1 ustawy u Policji z dnia 6 kwietnia 1990 roku (Dz.U. z 2007 r., Nr 43, poz. 277). 177 A. Misiuk, Administracja porządku i bezpieczeństwa publicznego. Zagadnienia prawno- ustrojowe,

Wyd. Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008, s. 17. 178 T. Hanausek, Ustawa o Policji. Komentarz, Kraków 1996, s. 16.

116

orkiestr i chórów policyjnych, sprawowanie opieki nad zbiorami muzealnymi Policji,a także współpraca z duszpasterstwem policyjnym.

Zespół do spraw Komunikacji Wewnętrznej jest kolejnym podmiotem wchodzącym w skład Gabinetu Komendanta Głównego Policji. Jego podstawowym zdaniem jest wspieranie Komendanta Głównego Policji w prowadzeniu polityki informacyjnej. Funkcje Zespołu są skierowane do tzw. klienta wewnętrznego, stąd też bierze on udział w informowaniu środowiska policyjnego o:

zamierzeniach i działaniach podejmowanych przez Komendanta Głównego Policji,

inicjatywach i przedsięwzięciach realizowanych przez komórki organizacyjne Komendy Głównej Policji,sprawach dotyczących funkcjonowania Policji.

Do kompetencji pracowników należy prowadzenie Internetowego Serwisu

Policyjnego oraz Banku Dobrych Praktyk. Pojawia się tu kolejna funkcja związana z zarządzaniem zasobami ludzkimi, którą jest inicjowanie działań na rzecz edukacji środowiska policyjnego, a także kształtowanie świadomości prawnej funkcjonariuszy

przez współpracę ze środowiskiem policyjnym. Zespół opracowuje i wydaje materiały informacyjne oraz publikacje wspomagające proces komunikacji wewnętrznej oraz organizuje elektroniczny obiegu dokumentów jawnych.

3. PR na szczeblu regionu. Studium przypadku KWP we Wrocławiu

W Komendzie Głównej Policji i komendach wojewódzkich działalność prasowo-informacyjną prowadzi i koordynuje rzecznik prasowy. Rzecznik

komendanta głównego Policji informuje media o działaniach i przedsięwzięciach

realizowanych przez komórki organizacyjne KGP, a także wypowiada się w imieniu komendanta głównego. Rzecznik prasowy KWP wypowiada się analogicznie w imieniu komendanta wojewódzkiego, natomiast w komendach powiatowych/miejskich (z uwzględnieniem komisariatów) działalność prasową i informacyjną koordynuje oficer prasowy, etatowy rzecznik prasowy. Ponadto komendant jednostki ma możliwość jednorazowego, okresowego lub stałego upoważnienia policjanta lub pracownika Policji do udzielania informacji w zakresie

swoich kompetencji. Może to dotyczyć np. pirotechnika albo oficera

operacyjnego)179.

Jak już wskazano, polityka informacyjno-prasowa jest realizowana także na

szczeblu komend wojewódzkich, stąd też w tym miejscu omówione zostaną działania podejmowane na szczeblu jednej z nich – Komendy Wojewódzkiej Policji we Wrocławiu180. Jednostką organizacyjną pełniącą zasadniczą rolę w procesie komunikacyjnym KWP jest Wydział Komunikacji Społecznej, podlegający bezpośrednio Komendantowi Wojewódzkiemu Policji. Wydział realizuje zadania z

179 S. Narębska, op. cit., s. 26. 180 Opracowano na podstawie materiałów własnych autorki, zawierających informacje uzyskane od KWP we Wrocławiu a także zawartość: www.bip.dolnoslaska.policja.gov.pl oraz

www.dolnoslaska.policja.gov.pl.

117

zakresu współpracy z mediami, kreowania pozytywnego wizerunku Policji i przedsięwzięć zmierzających do budowania sprawnego systemu komunikacji wewnętrznej. Te zadania są realizowane w trzech głównych sferach.

Rys. 2. Struktura Wydziału Komunikacji Społecznej KWP we WrocławiuŹródło: http://www.dolnoslaska.policja.gov.pl/www/index.cgi?numer=52&menu=11

Pierwszą płaszczyzną jest komunikacja zewnętrzna i kontakty z mediami. Na tej płaszczyźnie realizowana jest polityka informacyjna komendanta wojewódzkiego poprzez wykonywanie, organizowanie oraz koordynowanie kontaktów Policji Dolnego Śląska z przedstawicielami środków masowego przekazu (zagranicznymi, ogólnopolskimi, regionalnymi i lokalnymi). Zadaniem Wydziału jest także informowanie środków masowego przekazu o inicjatywach realizowanych przez

dolnośląską Policję. Kolejnym zadaniem jest kształtowanie i prezentowanie pozytywnego wizerunku Policji poprzez: y y

przedstawianie przedstawicielom mass mediów przykładów współpracy regionalnej Policji ze społeczeństwem, które przyczyniają się do zwalczania oraz ograniczania zjawisk kryminogennych,

prezentowanie osiągnięć zarówno samej komendy wojewódzkiej, jak i podległych jej jednostek organizacyjnych dotyczących wykrywania oraz ścigania sprawców przestępstw, w sytuacji kiedy może to stanowić przedmiot zainteresowania społecznego, informowanie mass mediów o bieżących zdarzeniach kryminalnych, realizowanych zadaniach oraz planowanych przez Policję przedsięwzięciach w regionie.

Kolejnym zadaniem z zakresu media relations jest przygotowywanie i organizowanie

konferencji prasowych oraz spotkań kierownictwa komendy z dziennikarzami. W ramach swojej działalności Wydział prowadzi także monitoring mediów oraz analizę materiałów dotyczących funkcjonowania Policji zamieszczanych w mediach, a także analizuje badania opinii publicznej dotyczące pracy i działania Policji w regionie. Pojawia się tu także kwestia reakcji oraz zapobiegania nieuzasadnionej krytyki pracy

118

Policji, a także udzielania odpowiedzi na krytykę prasową, czyli funkcja związana z oświadczeniami oraz sprostowaniami. Zadaniem pracowników Wydziału jest także udzielanie informacji środkom masowego przekazu na pytania dotyczące funkcjonowania Policji.

Przed Policją stoi wynikający z ustawy181 obowiązek zwalczanie

przestępczości – w gestii Wydziału Komunikacji pozostaje zatem promowanie inicjatyw i przedsięwzięć służących temu celowi, a także mających na celu poprawębezpieczeństwa i porządku publicznego. Istotnym aspektem jest także popularyzacja w mediach programów o charakterze prewencyjnym. Pojawiają się tu także funkcje o

charakterze strukturalnym, gdyż w kompetencji Wydziału pozostaje nadzór nad działalnością oficerów prasowych komendantów miejskich i powiatowych dolnośląskiej Policji. Tu usytuowano także organizację szkoleń z zakresu problematyki obejmującej kontakty z mediami. Koresponduje z tym także wymiana informacji z policjami innych państw, organizowanie wspólnych konferencji prasowych, a także udział w szkoleniach międzynarodowych.

Drugi obszar stanowią działania związane z obszarem komunikacji

wewnętrznej. Pierwszym istotnym zadaniem w tym zakresie jest nadzór, koordynacja i wykonywanie zadań związanych z komunikacją dwustronną pomiędzy policjantami a ich przełożonymi. Policja sięga zarówno po tradycyjne, jak i nowoczesne metody

komunikowania wewnątrzorganizacyjnego, stąd też następną kwestią jest zarówno współtworzenie biuletynu wewnętrznego, jak i redagowanie informacji, które są zamieszczane w intranecie. Znaczenie strategiczne ma także tworzenie programów mających na celu poprawienie komunikacji wewnętrznej. Podobny wymiar ma także kolejna funkcja Wydziału, którą jest realizowanie zadań zmierzających do udrożnienia kanałów komunikacji wewnętrznej poprzez analizowanie

funkcjonującego w organizacji systemu obiegu informacji, a także jego doskonalenie. Celem takiego działania jest zapewnienie szybkiego i właściwego przepływu informacji pomiędzy jednostkami Policji a komórkami organizacyjnymi komendy. Do nowoczesnych form komunikacji możemy zaliczyć także obecność samej organizacji na różnego typu serwisach społecznościowych182. Mają one bardzo duże znacznie, niemniej jednak należy zwrócić uwagę fakt ograniczonej kontroli samej instytucji nad tym, co jest zamieszczane przez internatów w sieci. Do sieci mogą trafiać różne informacje. Oczywiście motywy stojące za działaniami internautów są rozmaite. Formacje mundurowe posiadają szereg rozmaitych forów internetowychzarówno otwartych, jak i wymagających zalogowania. O ile z punktu widzenia

samych funkcjonariuszy tego typu forum może pełnić rolę swoistego komunikatora, niekiedy „wentylu bezpieczeństwa”, to dla organizacji jako całości może ono stanowić zagrożenia dla jej wizerunku. W przypadku Policji najpopularniejszym

181 K. Dojwa, Policja jako organizacja formalna w systemie administracji państwowej. Wybrane aspekty

w kontekście socjologii administracji, artykuł złożony do wydawnictwa pokonfernecyjnego pod red. K.

Motyki Socjologia Administracji in statu nascendi.182 Więcej na ten temat: K. Dojwa, Public Relations instytucji publicznej: wybrane instrumenty

kreowania wizerunku na przykładzie Policji, referat wygłoszony na II Kongresie Komunikacji w Lublinie, złożony do wydawnictwa pokonfernecyjnego pod red. J. Olędzkiego.

119

portalem branżowym jest Internetowe Forum Policyjne183

, znane postronnym

obserwatorom chociażby z corocznego konkursu o tzw. złotą pałę. Posty na forum są bardzo zróżnicowane, niekiedy funkcjonariusze skarżą się na swoich przełożonych, warunki odbywana służby itp. Negatywne opnie o Policji mogą pojawić się także na innych, ogólnodostępnych i niebranżowych forach, należących np. do różnych mediów – stąd też kolejnym zadaniem spoczywającym na Wydziale jest monitoring

forów dyskusyjnych oraz reagowanie na negatywne opinie na temat dolnośląskiej Policji.

Trzecim obszarem zainteresowań Wydziału Komunikacji Społecznej Komendy Wojewódzkiej Policji we Wrocławiu są działania w obszarze promocji dolnośląskiej Policji. Można zaryzykować twierdzenie, że w tym obszarze sytuują się najbardziej zróżnicowane zagadnienia. Znaczenie strategiczne ma kwestia inicjowania projektów z dziedziny public relations, współpraca z komórkami KGP, KWP oraz jednostkami policji dolnośląskiej. Jak już wskazano w innym miejscu184

, Policja realizuje szereg

rozmaitych działań, określanych zbiorczo mianem PR, stąd też kolejnym zadaniem

jest monitorowanie, koordynowanie oraz współorganizowane imprez kulturalnych w dolnośląskiej Policji. Podobnie strategiczny wymiar ma kwestia kształtowania pozytywnego wizerunku policji dolnośląskiej, jej funkcjonariuszy, a także pracowników cywilnych. Ponieważ kwestiami media relationas zajmuje się inna komórka organizacyjna, stąd też jej zadaniem jest pozamedialna prezentacja działań policyjnych, obejmująca promowanie jednostek organizacyjnych instytucji, które funkcjonują na obszarze Dolnego Śląska, a także gromadzenie informacji w tym zakresie. Istotną kwestią jest następne zadanie, które obejmuje nagrywanie własnych materiałów dla telewizji. Poza współpracą z telewizją regionalną w tej funkcji możemy usytuować emitowany w sieci „Telewizyjny Raport Policyjny”, poświęcany np. kierowcom przekraczającym prędkość na autostradzie, czy też zagrożeniom związanym z kradzieżami. Relatywnie szeroki krąg oddziaływania daje Wydziałowi następne zadanie, w którym funkcjonariusze projektują i realizują materiały informacyjne oraz dydaktyczne wykorzystywane przez dolnośląską Policję na różnych konferencjach i szkoleniach obejmujących zarówno środowisko policyjne,

jak i pozapolicyjne. Na tym poziomie organizacyjnym ma miejsce także analiza statystyczna, merytoryczna oraz wizualna materiałów opracowywanych przez jednostki Policji w regionie, a także opracowywanie własnych plakatów, katalogów, informatorów, broszur promujących KWP. Lektura periodyku branżowego „Policja 997” pokazuje, że funkcjonariusze poza służbą posiadają wiele pasji i zainteresowań. Stąd też nic dziwnego, że policjant, który święci tryumfy z zawodach kulturystycznych, czy też policjantka, która ma wyjątkowe osiągnięcia w jakiejś dyscyplinie sportowej, są przez instytucję traktowani jako osoby pozytywnie

wpływające na wizerunek całej organizacji. Stąd też następne zadanie stojące przed Wydziałem, mówiące o tym, że ma on promować zainteresowania pozazawodowe funkcjonariuszy. Kwestia eventów jest bardzo istotną techniką w przypadku Policji,

183 K. Dojwa, Policjantki: elementy portretu kreślone na łamach mediów branżowych, Zeszyty Naukowe

Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądowych we Wrocławiu, 2/2011. 184 K. Dojwa, Public Relations instytucji publicznej…

120

stąd też kolejna kompetencja związana ze współorganizowaniem imprez policyjnych,

takich jak Święto Policji, festyny, imprezy sportowe, a także koordynacja, realizacja oraz promocja różnego typu imprez policyjnych (wystaw, zawodów sportowych). Jak już wskazano, funkcje z zakresu promocji są tu rozumiane bardzo szeroko, stąd też znajdujemy tu zadanie dotyczące stałej promocji programów prewencyjno –edukacyjnych oraz wizerunku i roli dzielnicowego i promowanie konkursów sportowo-edukacyjnych dla dzieci. Ostatnimi są zadania związane z nowoczesnymi formami komunikacji, takie jak obsługa strony internetowej dolnośląskiej Policji oraz Biuletynu Informacji Publicznej.

Istnieją także zadania o charakterze ogólnym, skodyfikowane tylko w jednym punkcie wskazującym na tworzenie warunków do sprawnej i ciągłej realizacji zadań wydziału poprzez:

aktualizację wykazu mediów i dziennikarzy, którzy współpracują z Wydziałem, obsługę o charakterze kancelaryjno-biurowym Wydziału, ewidencję oraz dystrybucję korespondencji, opracowywanie analiz, ocen oraz informacji, które dotyczą realizacji ustawowych zadań Policji dla potrzeb wystąpień publicznych Komendanta Wojewódzkiego Policji, organizowanie szkoleń z zakresu PR.

Podobnie jak ma to miejsce na szczeblu ogólnopolskim, tu także za pewne kwestie związane blisko z PR odpowiadają inne wydziały, biura i komórki organizacyjne.

4. Wizerunek społeczny Policji

Problematyka PR oraz wizerunku Policji została podjęta w badaniach empirycznych przeprowadzonych przez S. Narębską na przełomie listopada 2008 i

lutego 2009 roku łącznie w 10 jednostkach Policji (KMP w Toruniu, KMP w Kaliszu,

KMP w Koszalinie, KPP w Działdowie, KPP w Bytowie, KPP w Sępolnie Krajeńskim, KPP w Siemiatyczach, KPP w Olecku, KPP w Przasnyszu oraz w KPP w Bielsku Podlaskim. Ankietę przeprowadzono z 135 funkcjonariuszami oraz pracownikami cywilnymi Policji

185.

Badania dotyczyły PR Policji, stąd też jednym z pytań było pytanie o to, czy badani spotkali się kiedykolwiek z tym terminem. Wśród badanych 36 osób odpowiedziało negatywnie. Wśród osób, które zasygnalizowały znajomość terminu,

pojawiły się jego bardzo różne interpretacje, takie jak: budowanie poczucia bezpieczeństwa wśród obywateli, realizowanie konstytucyjnego prawa do swobodnego dostępu do informacji. Jak pisze autorka „zdecydowana większość badanych nie miała ani okazji dotąd poszerzyć wiedzy w przedmiotowym zakresie, nie czytała żadnych artykułów z rzeczonej dziedziny, ani nie brała udziału w tego typu szkoleniach”186. Jedynie 9 osobom PR kojarzyło się w sposób zgodny z

185 S. Narębska, op. cit., s. 24. 186 Ibidem.

121

metodami, technikami i instrumentami PR (eventy). Wielu funkcjonariuszy uważało, że za kreowanie wizerunku odpowiada rzecznik prasowy danej komendy (74 osoby), co nie było zgodne z prawdą, gdyż tę kompetencję posiada de facto komendant (54

osoby udzieliły poprawnego wskazania)187. Równocześnie większość funkcjonariuszy pozytywnie oceniło działania rzecznika prasowego na swojej komendzie (98 osób). Jak wskazuje autorka raportu „analizując wyniki ankiety, możemy wysnuć wniosek, iż tematyka PR jest raczej nieznana lub mylnie kojarzona”188

.

Wyniki badań mogą zastanawiać. Pokazują one stosunkowo słabą znajomość znaczenia terminu PR oraz osób odpowiedzialnych za jego realizację przez ogół respondentów. Z drugiej jednak strony nie przekłada się to na faktyczny wizerunek

Policji w społeczeństwie. Kwestia społecznej percepcji zawodu funkcjonariusza Policji, oceny tej

instytucji oraz akceptacji/braku akceptacji dla jej pracy została już omówiona w

innym miejscu189

, stąd też poniżej zasygnalizowane zostaną jedynie najważniejsze

aspekty.

Jeśli chodzi o Policję jako instytucję, to jej oceny społeczne są stabilne, a

także generalnie pozytywne. Cykliczne badania OBOP pokazują, że w okresie 1990 –

2005 zaufanie do Policji deklarowało zawsze więcej niż 50% ankietowanych (od roku

1992 – granicę tę wyznacza pułap 60%)190

. Badanie CBOS z czerwca 2010 roku

pokazuje, że jej działalność ocenia pozytywnie 72% zapytanych (19% ocenia

negatywnie). Odsetek badanych niedokonujących wskazań kierunkowych wyniósł w

tym badaniu 9%. Generalnie udział respondentów wybierających wskazanie „trudno

powiedzieć” przy ocenach Policji w okresie dokonywania piętnastu badań

(październik 2005 – czerwiec 2010) oscyluje pomiędzy 7 a 10%, co oznacza, że

zdecydowana większość badanych posiada jakąś – pozytywna lub negatywną – opinię

na temat tej formacji.

187 Zgodnie z zarządzeniem nr 1204 Komendanta Głównego Policji, zmieniającym zarządzenie nr

13/2000 w sprawie firm i metod działalności prasowo – informacyjnej w Policji działalność tą prowadzi i

za nią odpowiada Komendant Główny Policji, komendanci wojewódzcy oraz powiatowy Policji. 188 S. Narębska, op. cit., s. 24. 189 K. Dojwa, Grupy dyspozycyjne w percepcji społecznej. Wybrane aspekty postrzegania Wojska

Polskiego, Policji, Państwowej Straży Pożarnej, artykuł złożony do wydawnictwa pokonferencyjnego

Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądowych we Wrocławiu. 190 E. Moczuk, Policja w opiniach mieszkańców powiatu przeworskiego, [w:] T. Kołodziejczyk, D.S.

Kozerawski, J. Maciejewski (red.), Oficerowie grup dyspozycyjnych. Socjologiczna analiza procesu

bezpieczeństwa narodowego, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2008, s. 201-202.

122

Rys. 3. Oceny działalności Policji jako instytucji publicznejŹródło: „Oceny instytucji publicznych”, BS/ 42/2009, CBOS, marzec 2009

Relatywnie dobrze oceniają Polacy także aktywność samych funkcjonariuszy. Dla przykładu – w kwietniu 2009 roku 67% badanych pozytywnie oceniało

działalność Policji w miejscu ich zamieszenia, natomiast jedna czwarta badanych była

zdania, że Policja działa w ich społeczności lokalnej niewłaściwie. Co jedenasty

badany nie miał zdania na ten temat (8%)191

. Porównanie wyników pomiaru z

wcześniejszymi analogicznymi badaniami pokazuje wzrost wskazań pozytywnie oceniających pracę Policji. W roku 2001 było ich tylko 56% (negatywne wskazania –35%), w roku 2002 już 64% (negatywne – 30%), w roku 2004 – 61% (negatywne –29%). Oznacza to, że na przełomie siedmiu lat nie tylko wzrosła liczba osób, które pozytywnie oceniają pracę Policji w swojej miejscowości, ale i z jednej trzeciej do jednej czwartej badanych spadła liczba badanych, którzy wyrażają opinię przeciwną.

5. Wizerunek instytucji wśród funkcjonariuszy i pracowników

Budowanie i utrzymywanie korzystnych relacji z mediami masowymi ma

podstawowe znaczenie zarówno dla rozwoju komunikacji ze środowiskiem zewnęŧrznym organizacji, jak i płynności przepływu informacji wewnątrz niejsamej

192. W przypadku Policji chodzi o stworzenie „przyjaznego, prawego,

191 Poczucie bezpieczeństwa i opinie o pracy Policji. CBOS, BS 74/2009. 192 S. Gawroński, Media relations. Współpraca dziennikarzy i specjalistów PR, Wyd. Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania, Rzeszów 2006, s. 58.

123

lojalnego, opiekuńczego, szanującego swoich pracowników pracodawcy”193. Stąd też ta płaszczyzna ma kardynalne znacznie, ponieważ pracownicy instytucji stają się jej adwokatami w swoich kręgach społecznych. Jeśli weźmiemy pod uwagę, że sami funkcjonariusze Policji stanowią około 100 tys. osób, że posiadają oni żony/mężów,

rodziców, dzieci, znajomych i przyjaciół, to widzimy dlaczego ten aspekt wydaje się

kardynalny. Dodatkowo jego znacznie rośnie, jeśli uwzględnimy media

społecznościowe.Dodatkowym czynnikiem jest to, że myśląc o jakieś organizacji, postrzegamy

ją najczęściej przez pryzmat jej pracowników. Z punktu widzenia organizacji, jaką

jest Policja, oznacza to, kardynalne znaczne ma zachowanie jej funkcjonariuszy

zarówno w organizacji, jak i poza nią. Na wizerunek Policji wpływa także

zachowanie jej pracowników cywilnych, atmosfera w pracy, wygłaszane o niej

opinie. Stąd też istotne jest to, aby poprzez działania PR skierowane do wnętrza

organizacji, opierane na dwukierunkowej komunikacji, zaspokajać potrzeby i ambicje

pracowników oraz motywować ich do pracy i lepszego wykonywania zadań.

Jeśli pracownicy organizacji mają poczucie, że są w niej źle traktowani,

pojawia się frustracja, złość oraz brak motywacji do pracy, co ma wpływ nie tylko na

wewnętrzną atmosferę w pracy, ale także może przejawiać się przedostawaniem się

do mediów rozmaitych informacji niekorzystnych z punktu widzenia organizacji. To

poczucie bardzo często przekłada się na samo wykonywanie pracy przez pracownika,

który w przypadku części funkcjonariuszy Policji ma kontakt codziennie z

dziesiątkami czy setkami obywateli.

Badania S. Narębskiej pokazały, że wizerunek instytucji kreślony przez

funkcjonariuszy był mało korzystny. Dla przykładu – w pytaniu o aktualny wizerunek

formacji najwięcej osób wskazało na odpowiedź „skostniała formacja, w której

pracownik jest traktowany przedmiotowo i nie ma możliwości rozwoju” (58 osób)

oraz „firma, która dopiero się rozwija i ma jeszcze wiele do zrobienia, między innymi

w sferze dostosowania wymogów do aktualnego rynku pracy” (57 osób). Na pytanie

dotyczące identyfikacji ze swoją formacją aż 38 osób wskazało „trudno powiedzieć”.

Optymistyczne było to, że ponad połowa badanych (73 osoby) wskazała, że

identyfikuje się z Policją w dużym stopniu. Przeciwne wskazania były mniej liczne

(„w małym stopniu” – 16 osób, „nie identyfikuję się” – 8 osób).

Badanie z roku 2010194zawierało szereg bloków tematycznych, które z punktu

widzenia naszych rozważań pokazują, w jaki sposób funkcjonariusze oraz

pracownicy Policji postrzegają swojego pracodawcę. W pierwszym bloku badano

zadowolenie respondentów z pracy w Policji. Policjanci byli najczęściej przeciętnie

zadowoleni ze swojej pracy (47,2% wskazań). Duże zadowolenie deklarowało

czterech na dziesięciu badanych (40,9%), natomiast co dziewiąty respondent (11,9%)

wskazywał, że jest mało zadowolony z pracy w Policji. Główną determinantą, która

193 S. Narębska, op. cit., s. 14. 194 Przeciwdziałanie i zwalczanie przestępczości zorganizowanej i terroryzmu w warunkach

bezpiecznego, przyśpieszonego i zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego, Ministerstwo

Nauki i Szkolnictwa Wyższego, ankieta internetowa wypełniona przez 12 354 funkcjonariuszy i

pracowników cywilnych Policji.

124

powodowała zadowolenie z pracy w Policji, było stabilne zatrudnienie (73,4%). To wskazanie nie dziwi, wszak ta kwestia jest bardzo często wskazywana przez funkcjonariuszy grup dyspozycyjnych. Dla przykładu – właśnie ten problem najczęściej pojawiał się chociażby w badaniach z udziałem podchorążych Wojska Polskiego, przeprowadzonych w maju 2011 roku w Wyższej Szkole Oficerskiej Wojsk Lądowych we Wrocławiu195. Jedna trzecia funkcjonariuszy uważała, że główną przyczyną zadowolenia są dla nich stałe warunki pracy (35,8%), nieco mniej

(29,3%) uważało, że istotne są tu relacje z kolegami i koleżankami z „firmy”. W dalszej kolejności policjanci mówili o zaletach takich jak stosunkowo dobre

wynagrodzenie (29%), a także w miarę dobre stosunki z przełożonymi (22,4%). Jeśli natomiast chodzi o główne przyczyny niezadowolenia z pracy w Policji, to w

pierwszej kolejności funkcjonariuszom przeszkadzał nadmiar formalności oraz biurokratyzacja ich pracy (58,3%). Co ciekawe, drugą liczbę wskazań uzyskała odpowiedź dotycząca stosunkowo słabego wynagrodzenia – był to mankament dla ponad połowy osób negatywnie oceniających swoje miejsce pracy (54,7%). Dla ponad jednej trzeciej respondentów przyczynę niezadowolenia ze służby w tej instytucji stanowiły zmieniające się zasady organizacyjne (38,8%), niesprawiedliwe

traktowanie funkcjonariuszy przez przełożonych (36,6%) oraz złe warunki pracy (33,9%).

Badania pokazują, że bardzo często pomiędzy postulowanym przez samą organizację wizerunkiem a wizerunkiem rzeczywisty jaki funkcjonuje w percepcji jej

funkcjonariuszy, istnieje pewien rozdźwięk. W literaturze przedmiotu wskazuje się na możliwość zaistnienia różnych przyczyn takiego stanu rzeczy196. Pierwszą przyczyną może być to, że dana organizacja nie dostrzega rangi tego problemu i jego znaczenia

dla kreowania wizerunku. W przypadku Policji takie uzasadnienie wydaje się jednak nieadekwatne, nawet kiedy weźmiemy pod uwagę jako wskaźnik liczbę i zakres badań z klientem wewnętrznym. Drugim powodem pojawienia się luki wizerunkowej jest zachowanie przez organizację biernej postawy w nadziei, że to sami członkowie organizacji w sposób nieformalny będą przekazywać innym pracownikom przesłanie promujące jej określony wizerunek. Ta płaszczyzna wyjaśniania ponownie wydaje się mało zasadna, wszak przełożeni Policji dostrzegają ów problem, mało tego – nawet w

nieformalnych rozmowach z osobami odpowiedzialnymi za PR wewnętrzny Policji pojawia się problem reprodukowania przez starszych funkcjonariuszy postawy roszczeniowej, małego zadowolenia z „firmy”, przenoszenie negatywnych wzorców zachowań. Trzecim uzasadnieniem jest popełnianie przez organizację błędów przy budowie jej wizerunku, które to błędy skutkują właśnie wygenerowaniem wśród pracowników jej niewłaściwego wizerunku. Źródłem dysfunkcji może być niewłaściwie funkcjonujący system informacyjny, jego brak bądź też zlecanie prowadzenia komunikacji osobom nieodpowiednio wykwalifikowanym. Jednak

Policja posiada wielopłaszczyznowe kanały komunikowania wewnętrznego,

195 K. Dojwa, P. Turczyński, Stabilność i prestiż. Postrzeganie profesji żołnierza zawodowego przez

studentów wojskowych, złożony do druku do: „Kwartalnik Bellona”. 196 A.I. Baruk, Marketing personalny jako instrument kreowania wizerunku firmy, Wyd. Difin,

Warszawa 2006, s. 38 i dalsze.

125

uwzględniające zarówno tradycyjne, jak i nowoczesne metody przekazywania

informacji, zaś jej kadry – o czym może świadczyć chociażby zawartość biogramów, nagrody i wyróżnienia, uczestnictwo w kursach i szkoleniach – mają jednak w większości charakter profesjonalny. Być może pewien trop stanowiłby inny argument wskazujący na to, że organizacja przekazuje swoim funkcjonariuszom nieprawdziwe informacje na swój temat, wierząc, że wystarczy stworzyć pozory organizacji dbającej o swoich pracowników i głośno o tym mówić, nie przenosząc deklaracji na

faktyczne działania. Pewne elementy takiego myślenia odnajdowalibyśmy w przypadku profesjonalizacji polskiej armii – braków sprzętowych i niedofiansowania oraz spektakularnych kampanii promujących nowoczesne Wojsko Polskie. W przypadku Policji elementy owego rozdźwięku są także obecne, jednak remonty komisariatów, zmiana umundurowania, praktyczna wymiana floty samochodowej są faktami obiektywnymi. Mogą się także pojawić czynniki o charakterze makro –postrzeganie pracodawców i rynku pracy może także implikować powstawanie stereotypów generujących przenoszenie pewnych ogólnych tendencji na grunt Policji jako pracodawcy. Badania socjologiczne pokazują, że większość funkcjonariuszy jest zadowolonych ze swojej pracy, w mniejszym stopniu z warunków jej wykonywania.

Zaletą służby jest to, że jest to praca stała, związana ze stałym wynagrodzeniem i pewnymi motywatorami pozapłacowymi, wadą – wysokość owego wynagrodzenia, utrudniony awans, biurokratyzacja, w przypadku niektórych stanowisk – zagrożenie życia i zdrowia. Pytaniem otwartym pozostaje, czy te kwestie może rozwiązać efektywny PR wewnętrzny.

Podsumowanie

Jeśli chodzi o kadry PR Policji, to oczywiście trudno dokonać wartościowania zasobów kadrowych organizacji bez właściwych badań empirycznych, nie mniej

istotne wydają się pewne emblematy. Paweł Biedziak, przez wiele lat związany z Policją, pełniący później funkcję zastępcy redaktora naczelnego „Superexpressu”,

następnie rzecznik prasowy Najwyższej Izby Kontroli, był laureatem nagrody „Łba

PR” za budowanie od podstaw nowoczesnych służb prasowych w Policji i

ustanowienie godnego standardu współpracy instytucji publicznej z mediami.

Natomiast Mariusz Sokołowski, rzecznik prasowy Komendanta Głównego Policji,

został nagrodzony „Protonem 2007” za osiągnięcia w dziedzinie komunikacji

społecznej197. Natomiast w roku 2010 kampanii „Użyj wyobraźni”, przeprowadzonej

przez BBDO Warszawa dla Biura Ruchu Drogowego Komendy Głównej Policji,

przyznano nagrodę w konkursie efektywności działań komunikacji marketingowej –

ELFIE w kategorii „Kampanie dotyczące edukacji społecznej, kampanie CSR198

.

Innymi słowy – organizacja dysponuje dość dobrymi kadrami, nic więc dziwnego, że

generalnie jej wizerunek jest raczej pozytywny. Nie oznacza to jednak, że

197 S. Narębska, op. cit., s. 13. 198 „EFFIE® Awards 2010 rozdane”, 26-10-2010 źródło:

http://www.proto.pl/informacje/info?itemId=87786&rob=EFFIEreg;_Awards_2010_rozdane,

[dostęp: 6.08.2011].

126

wspomniane Blue Taxi, nepotyzm i korupcja, funkcjonariusze prowadzący samochód pod wpływem alkoholu, nieprzyjeżdżający do kolegi wywołującego kolejną burdę domową i inne znane nam z przekazów medialnych lub doświadczenie przypadki tego wizerunku nie są w stanie zepsuć. Skrupulatne dbanie o wizerunek, które przyjmuje formę represji względem osoby, która udostępniła zabawny film, na którym funkcjonariusze pchają w ramach zajęć praktycznych samochód, może niekiedy przynieść więcej strat niż korzyści.

Ale jest jeszcze jeden wymiar, o którym musimy pamiętać, mówiąc o PR formacji mundurowych. W czasie wojny w Wietnamie Amerykanie dopuścili do działań wojennych wszystkich chętnych do ich relacjonowania dziennikarzy. Na bazie tych relacji, koncentrujących się na okropieństwach wojny i pomijających także większość „niemedialnych” zdarzeń, społeczeństwo amerykańskie wytworzyło sobie wizerunek wojny w formie przejaskrawionego konfliktu, co przełożyło się na masowe protesty przeciwko operacji militarnej. Stąd też do dziś w USA istnieje określenie

„syndrom wietnamski”, które sygnalizuje, że przyczyną klęski podczas wojny była niekontrolowana działalność dziennikarzy i mediów199. Oczywiście nasza

subiektywna ocena konfliktu wietnamskiego może być zindywidualizowana, lecz faktem jest, że ówczesne nastawienie opinii publicznej z punktu widzenia

amerykańskiej armii było czynnikiem bardzo niekorzystnym. Stąd też głoszona jeszcze przez I. Lee zasada jawnego informowania o wszystkim, co media chcą wiedzieć, okazała się tu toksyczna dla strategii politycznej i militarnej USA.

Bibliografia

1. Baruk A.I., Marketing personalny jako instrument kreowania wizerunku firmy, Wyd. Difin,

Warszawa 2006.

2. Black S., Public Relations, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2003.3. Budzyński W., Public Relations. Zarządzanie reputacją firmy, Wyd. Poltext, Warszawa 1998.

4. Dojwa K., Grupy dyspozycyjne w percepcji społecznej. Wybrane aspekty postrzegania Wojska

Polskiego, Policji, Państwowej Straży Pożarnej, artykuł złożony do wydawnictwapokonferencyjnego Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądowych we Wrocławiu.

5. Dojwa K., Policja jako organizacja formalna w systemie administracji państwowej. Wybrane

aspekty w kontekście socjologii administracji, artykuł złożony do wydawnictwa pokonferencyjnego pod red. K. Motyki Socjologia Administracji in statu nascendi.

6. Dojwa K., Public Relations instytucji publicznej: wybrane instrumenty kreowania wizerunku

na przykładzie Policji, referat wygłoszony na II Kongresie Komunikacji w Lublinie, złożony do wydawnictwa pokonfernecyjnego pod red. J. Olędzkiego.

7. Dojwa K., Policjantki: elementy portretu kreślone na łamach mediów branżowych, Zeszyty

Naukowe Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądowych we Wrocławiu, 2/2011.

8. Dojwa K., Pomiędzy "misją" a "rynkiem". Próba analizy znaczenia prasy lokalnej dla

społeczności lokalnej, [w:] Media lokalne i dziennikarstwo. Aspekty współczesne i historyczne,

pod red. K. Pokornej-Ignatowicz i S. Michalczyka, Krakowska Akademia im. A. Frycza

Modrzewskiego, Kraków 2010.

9. Dojwa K., Socjologia grup dyspozycyjnych, „Kwartalnik Bellona”, nr 3/2009 (658).

199 K. Jałoszyński, J. Skosolas, Media wobec współczesnego zagrożenia terroryzmem, Studia i Analizy,

Wyd. Collegium Civitas, Warszawa 2008, s. 71.

127

10. Dojwa K., Dziennikarze. Pomiędzy profesją a misją, [w:] Demokracja medialna – źródła

władzy, pod red. A. Krachera i R. Riedla, Wyd. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Raciborzu, Racibórz 2007.

11. Dojwa K., Kandydatki do służby w Policji. Szkic socjologiczny, [w:] Kobiety w grupach

dyspozycyjnych społeczeństwa. Socjologiczna analiza roli kobiet w wojsku, policji i innych

grupach dyspozycyjnych społeczeństwa, pod red. J. Maciejewskiego i K. Dojwy, Wyd.

Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2007.12. K. Dojwa, P. Turczyński, Stabilność i prestiż. Postrzeganie profesji żołnierza zawodowego

przez studentów wojskowych, złożony do druku do: „Kwartalnik Bellona”. 13. Dojwa K., Wardzała-Kordyś J., Wybrane instrumenty promocji w kreowaniu wizerunku Wojska

Polskiego w okresie profesjonalizacji, referat na konferencji „Marketing przyszłości. Trendy, strategie, instrumenty”, Uniwersytet Szczeciński, 9-11.10.2011 (złożony do druku).

14. Dojwa K., Turczyński P., Droga do szeregowca. Wojsko polskie i zawodowa służba w armii w

opiniach młodzieży, [w:] Podoficerowie grup dyspozycyjnych, red. J. Maciejewski, A. Rusak,

A. Krasowska-Marut, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2009.15. Doktorowicz K., Współpraca z mediami jako element działań public relations, [w:]

Wybrane problemy Public Relations, pod red. A. Adamus-Matuszyńskiej, Akademia Ekonomiczna w Katowicach, Katowice 1999.

16. Frieske K.Z., Przestępczość w Polsce – lata dziewięćdziesiąte. Stereotypy i realia, [w:]

Wymiary życia społecznego. Polska na przełomie XX i XXI wieku, pod red. M. Marody, Wyd.

Scholar, Warszawa 2002.

17. Gawroński S., Media relations. Współpraca dziennikarzy i specjalistów PR, Wyd. Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania, Rzeszów 2006.

18. Goban-Klas T., Public relations czyli promocja reputacji. Pojęcia, definicje, uwarunkowania,

Wyd. Businessman Book, Warszawa 1997.

19. Hanausek T., Ustawa o Policji. Komentarz, Kraków 1996.20. Jałoszyński K., Skosolas J., Media wobec współczesnego zagrożenia terroryzmem, Studia i

Analizy, Wyd. Collegium Civitas, Warszawa 2008.

21. Kobiety w grupach dyspozycyjnych społeczeństwa. Socjologiczna analiza roli kobiet w wojsku,

policji i innych grupach dyspozycyjnych społeczeństwa, pod red. J. Maciejewskiego i K.

Dojwy, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2007.22. Kojder A., Prawo w impasie, [w:] Polska. Ale jaka? pod red. M. Jarosz, Oficyna Naukowa,

Warszawa 2005.

23. Krawiec F., Kreowanie i zarządzanie reputacją firmy, Wyd. Difin, Warszawa 2009.

24. Misiuk A., Administracja porządku i bezpieczeństwa publicznego. Zagadnienia prawno-

ustrojowe, Wyd. Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008.

25. Media lokalne i dziennikarstwo. Aspekty współczesne i historyczne", pod red. K. Pokornej-

Ignatowicz i S. Michalczyka, Krakowska Akademia im. A. Frycza Modrzewskiego, Kraków 2010.

26. Moczuk E., Policja w opiniach mieszkańców powiatu przeworskiego, [w:] T. Kołodziejczyk, D.S. Kozerawski, J. Maciejewski (red.), Oficerowie grup dyspozycyjnych. Socjologiczna

analiza procesu bezpieczeństwa narodowego, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2008.

27. Narębska S., Public Relations w Policji. Wybrane zagadnienia, Wyd. Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie, Szczytno 2009.

28. Making the boys in blue look good, “Warsaw Business Journal”, 01.08.05.

29. Oficerowie grup dyspozycyjnych. Socjologiczna analiza procesu bezpieczeństwa narodowego,

T. Kołodziejczyk, D.S. Kozerawski, J. Maciejewski (red.), Wyd. Uniwersytetu

Wrocławskiego, Wrocław 2008

30. Olędzki, J., Public Relations w komunikacji społecznej, [w:] J. Olędzki J., D. Tworzydło (red.),

Public relations. Znaczenie społeczne i kierunki rozwoju, Wyd. PWN, Warszawa 2006.

31. Poczucie bezpieczeństwa i opinie o pracy Policji. CBOS, BS 74/2009.

32. Polska. Ale jaka? pod red. M. Jarosz, Oficyna Naukowa, Warszawa 2005.

33. Public relations. Znaczenie społeczne i kierunki rozwoju, Olędzki J., Tworzydło D. (red.),

Wyd. PWN, Warszawa 2006.

128

34. Seitel F.P, Public relationas w praktyce, Felberg SJA, Warszawa 2003.

35. Smoktała T., Public relations w Internecie, Wyd. Astrum, Wrocław 2006.

36. Wybrane problemy Public Relations, pod red. A. Adamus-Matuszyńskiej, Akademia

Ekonomiczna w Katowicach, Katowice 1999.

37. Wymiary życia społecznego. Polska na przełomie XX i XXI wieku, pod red. M. Marody,

Wyd. Scholar, Warszawa 2002.

38. Zagórski Z., Wojsko w strukturze i świadomości społecznej, Zeszyty Naukowe WSO, „Poglądy

i doświadczenia”, wydanie specjalne, Wrocław 2000.

Źródła internetowe: 1. www.bip.kgp.policja.gov.pl.

2. www.bip.dolnoslaska.policja.gov.pl

3. www.dolnoslaska.policja.gov.pl.

4. www.proto.pl.

Ustawy i akty prawne

1. Ustawa o Policji z dnia 6 kwietnia 1990 roku (Dz.U. z 2007 r., Nr 43, poz. 277.

2. Zarządzenie nr 1204 Komendanta Głównego Policji, zmieniającym zarządzenie nr 13/2000 w

sprawie firm i metod działalności prasowo – informacyjnej w Policji

Inne źródła: 1. Społeczny odbiór służb porządku publicznego, wystąpienie A. Rapackiego, MSWiA,

Warszawa, 23-24 kwietnia 2009.

2. Przeciwdziałanie i zwalczanie przestępczości zorganizowanej i terroryzmu w warunkach

bezpiecznego, przyśpieszonego i zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego,

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, ankieta internetowa wypełniona przez 12 354

funkcjonariuszy i pracowników cywilnych Policji.

3. Wojna na małym ekranie, Francja 2002, emisja: TV Plenette.

POLICE PR. SELECTED ISSUES

Abstract: The article touches upon the issue of creating positive image of the police as a public

institution with a help from PR methods and techniques. PR is treated in this article as a function of

managing a company. The analysis of the structure organization shows, that the police has not a PR

department singled out, however a few other departments fulfill its duties. The same pertains to the local

level (Lower Silesia voivodeship), where we have the division of Social Communication Office into

three fields of activity – media relations, internal communication and promoting police work. The

analysis of public opinion polls shows that the police possesses relatively positive public image. A bit

worse is the issue of perceiving the institution by its own employees, both uniformed and civilian.

Key words: police, women, PR, image