สงทสงมาดวย 1

แนวทางการดาเนนงานปองกนควบคมการระบาดของโรคมอ เทา ปาก

สาหรบเจาหนาทสาธารณสข

ก. แนวทางเฝาระวง สอบสวน และรายงานโรค กรณสงสยตดเชอเอนเทอโรไวรส (Enterovirus) ทมอาการรนแรง และการระบาดของโรคมอ เทา ปาก

โดยสานกระบาดวทยาและกรมวทยาศาสตรการแพทย ปรบปรง ณ วนท 12 กรกฎาคม 2555

การจาแนกผปวย แบงเปน 3 กลม ดงน 1. ผปวยมไขรวมกบอาการหอบเหนอยเฉยบพลน และมอาการหรออาการแสดงทบงชการตดเชอใน

ระบบประสาทสวนกลาง (CNS infection) อยางใดอยางหนงดงตอไปน • ชก/เกรง (seizure/convulsion) หรอ

• ตรวจรางกายพบ meningeal sign หรอ encephalitis หรอ

• สน (tremor) หรอ

• แขน ขาออนแรง (acute flaccid paralysis) หรอ

• ตรวจรางกายพบ myoclonic jerk ไมวาผปวยจะมหรอไมมอาการของโรคมอ เทา ปาก (Hand-foot-mouth disease) หรออาการ

ของโรคแผลในคอหอย (Herpangina) ซงผปวยจะมเฉพาะแผลในปากโดยไมมผนหรอตมนาทฝามอ ฝาเทา

ขอปฏบต

• รายงานผปวยทกรายภายใน 24 - 48 ชวโมง โดยแจงขอมลเบองตนเทาทมรายละเอยดมาทางเมล outbreak@health.moph.go.th หรอโทรแจงทหมายเลข 0 2590 1881 หรอสงรายละเอยดผปวยตามแบบฟอรม - EV ไปทสานกระบาดวทยา (โทรสาร 0 2591 8579)

หมายเหต ในรายทผปวยมอาการของโรคมอ เทา ปาก (Hand-foot-mouth disease) หรอมอาการแผลในปากเพยงอยางเดยว (Herpangina) รวมดวย ใหรายงานโรคตามระบบรายงาน 506 ดวย โดยรายงานผปวยจากรหส ICD10 ทงรหส B08.4 และ B08.5 โดยรายงานเฉพาะผปวยทไดรบการวนจฉยจากแพทย

• สอบสวนโรค สมภาษณผปวย ญาต และคนหาผปวยเพมเตมจากสมาชกครอบครวในบาน โรงเรยน ศนยเดกเลก และในชมชนเดยวกน

• เกบตวอยางสงตรวจทางหองปฏบตการตามแนวทางทกาหนด (เฉพาะผปวย และครอบครว)

• พจารณาสงตอใหกมารแพทยเปนผดแล

2 2. ผปวยมอาการของโรคมอ เทา ปาก (Hand-foot-mouth disease) หรอโรคแผลในคอหอย

(Herpangina) รวมกบมไขสง ≥ 39 องศาเซลเซยส และมอาการแสดงอยางใดอยางหนงดงตอไปน

2.1 อาเจยน 2.2 ทองเสย 2.3 ซม 2.4 หอบเหนอย 2.5 อาการทางระบบประสาทสวนกลาง (ดงขางตน) ขอปฏบต • ดาเนนการรายงาน สอบสวน และเกบตวอยาง เชนเดยวกบกรณผปวยแบบท 1 • รายงานโรคตามระบบรายงาน 506 ดวย โดยรายงานผปวยจากรหส ICD10 ทงรหส B08.4

(Hand-foot-mouth disease) และ B08.5 (Herpangina) โดยรายงานเฉพาะผปวยทไดรบการวนจฉยจากแพทย

3. ผปวยมอาการของโรคมอ เทา ปาก (Hand-foot-mouth disease) หรอมโรคแผลในคอหอย (Herpangina) ทไมมอาการรนแรง (ไมครบตามเกณฑขอ 1 หรอขอ 2)

ขอปฏบต • รายงานโรคตามระบบรายงาน 506 ดวย โดยรายงานผปวยจากรหส ICD10 ทงรหส B08.4

และ B08.5 และควบคมโรคตามแนวทางของกรมควบคมโรค

• ตรวจสอบวามผปวยเปนกลมกอนในหมบาน ศนยเดกเลก สถานรบเลยงเดก โรงเรยนหรอไม

• หากพบผปวยมลกษณะเปนกลมกอน ไดแก

- ผปวยมากกวา 2 ราย ในศนยเดกเลก สถานรบเลยงเดก หรอหองเรยนเดยวกนภายใน 1

สปดาห

- ผปวยมากกวา 5 ราย ในโรงเรยนเดยวกน หรอหมบานเดยวกนภายใน 1 สปดาห

ใหดาเนนการดงน - รายงานโรคตามระบบรายงาน 506 ดวย โดยรายงานผปวยจากรหส ICD10 ทงรหส B08.4 (Hand-foot-mouth disease) และ B08.5 (Herpangina) โดยรายงานเฉพาะผปวยทไดรบการวนจฉยจากแพทย

- สอบสวนโรคและรายงานผลการสอบสวนโรค ตามแบบฟอรม สอบสวนโรคมอเทาปาก ในคมอนยามโรคตดเชอ และสงทสานกงานปองกนควบคมโรค

- เกบตวอยางสงตรวจ (ตามแนวทางทกาหนด)

- ควบคมโรคตามแนวทางของกรมควบคมโรค

3 หมายเหต ในการรายงานโรคตามระบบรายงาน 506 แยกเปน 2 กรณ

1. กรณทโรงพยาบาลสามารถดงขอมลมาเขาสโปรแกรม R506 ไดโดยตรง 1.1 สานกระบาดวทยาไดสรางเครองมอสาหรบ Update โปรแกรม 506 เพอใหสามารถรายงาน

โรค Hand-foot-mouth disease โดยแยกรหส Organism Type เปน 3 รหส คอ 1. (Hand-foot-mouth) , 2. (Herpangina) และ 3. (ไมทราบ) โดยตองเขาไปทหนาเวบไซตสานกระบาดวทยา (http://www.boe.moph.go.th) และเลอกทแถบดานบนตรง “ดาวนโหลด” เมอเขาไปทหนาดงกลาวใหไปดรายการของโปรแกรมทจะดาวนโหลดดานขวามอ ภายใตหวขอ “โปรแกรมเฝาระวง” หวขอยอย “ระบบเฝาระวงโรค โรคตดตอ” ซงสามารถเลอกได ๒ โปรแกรมคอ • กรณทคอมพวเตอรทใชงานเปนเวอรชน 2003 ใหเลอก “โปรแกรม R506 (เพม

OrganismType ของโรค Hand Food Mouth Disease)”

• กรณทคอมพวเตอรทใชงานเปนเวอรชน 2007 ใหเลอก “โปรแกรม R506 version access 2007”

1.2 ใหโรงพยาบาลกาหนดรหส ICD10 ทจะออกรายงาน 506 เพมเตมคอ B08.5

2. กรณของพนทซงตองมการ key ขอมลเองเพอนาขอมลเขาสโปรแกรม R506 ใหแยกกรณของ Hand-foot-mouth disease และ Herpangina โดยลงขอมลทตวแปร “ชนดของเชอกอโรค” (Organism Type) 2.1 Hand-foot-mouth disease (ICD10: B08.4) ใหลงเปน 1 2.2 Herpangina (ICD10: B08.5) ใหลงเปน 2 2.3 กรณไมระบใหลงเปน 3

********************

4 แบบสอบสวนโรคการตดเชอเอนเทอโรไวรส (Enterovirus) สาหรบโรงพยาบาล (กรณผปวยเดกอายนอยกวา 5 ป) Form B/ID No……….

1. ขอมลทวไป

ชอ ………………………………………………………….. สกล ………………….............................................................................................. เพศ ชาย หญง อาย…......................ป……....................เดอน วนเกด…..……../…………../……..……. ชอ สกลผปกครอง.................................................................................................................. เกยวของเปน………………………................... เบอรโทรศพทตดตอ.................................................................. ทอย บานเลขท............. หม…...........ตาบล…..…………อาเภอ…………….………………จงหวด……………………………………….. โรงเรยน……………………………………………………….. ศนยเดกเลก……………………………………………………….

2. ขอมลการปวย

วนเรมมอาการ …............/………....../................. วนทไปโรงพยาบาล ...................../…………............./………............... โรงพยาบาล.................................................................. ผปวยนอก ผปวยใน หอผปวยหนก (ICU) โรคประจาตว ....................................................................................... ประวตคลอด: ปกต ผดปกต …….….…………… นาหนกแรกคลอด ……………กรม APGAR score…………… PE: Temp (แรกรบ)…….………°C, BP……………..……...mmHg, PR…………../min, RR…..………/min BW……..…Kg

3. อาการและอาการแสดง

4. ปจจยเสยง: ผปวยมประวตคลกคลกบผปวยโรคมอเทาปาก ภายใน 7 วนกอนปวย ม ไมม

อาการจากการซกประวต ม ไมม ไมทราบ 1. ไข 2. ลกษณะผนบรเวณฝามอและฝาเทา

• ตมนนแดง • ตมนาใส • ตมหนอง

3. เจบแผลในปาก 4. ทานอาหารไดนอย 5. หวด (นามก,ไอ,เจบคอ) 6. อาเจยน 7. ถายเหลว 8. เหนอยหอบ 9. ซมลง 10. ชกเกรง 11. อนๆ…………………………………………………………

อาการแสดงจากการตรวจรางกาย ม ไมม ไมทราบ 1 Temp (สงสด)…………………… 2 Skin lesion

• Rash at palms • Rash at soles • Rash at buttock

3 Vesicles /Oral Ulcer 4 Abnormal breath sound 5 Alteration of consciousness 6 Hyperactive bowel sound 7 Meningeal irritation sign 8 Myoclonic jerk 9 Myocarditis 10 Pulmonary edema 11. Other……………………………………………………

5 5. ผลการตรวจทางหองปฏบตการ (Laboratory results)

1. CBC (แรกรบ): Hct……..%, WBC..…..….. Neu..…...%. L.…....%, Platelet………… Date of collection ……/……/….…….... 2. CSF profile: cell count……….. RBC…….. WBC.….… Protein………. Sugar……... Date of collection ……../……/….……… 3. Highest Blood sugar/DTX………..................%mg Date of collection………/…..…/……… 4. Abnormal CXR (lung, heart size)……………………………………. …………... Date of collection……../.………/……… 5. EKG………………………………………………………………………………… Date of collection……./.………/……… 6. Hemoculture………………………………………………………………………… Date of collection….…/.………/……... 7. Throat swab for EV-71…………………….……… ……........................................... Date of collection….…/.………/……. 8. Rectal swab culture/Stool culture for EV-71….…………………………………….. Date of collection……/.………/……… 9. Clotted blood collection: First serum-separation tube…..…………………………… Date of collection……/.………/……… Second serum-separation tube…..………………………… Date of collection……/.………/………

การวนจฉยเบองตน (Provisional diagnosis) ..…………………………………………………………………………………………….. การวนจฉยโรคสดทาย (Final diagnosis) …..…………………………………………………………………………………………….. ผลการรกษา ณ วนท……………… หาย กาลงรกษา เสยชวต ระบวนท…………….. ยายไป รพ. …………………

อาการปวย (ใหขด / ในชองทมอาการเทานน) วนทเกบตวอยาง

ท ชอ-สกล เกยวของเปน ชอโรงเรยน ชนเรยน/หองเรยน

แบบคดกรองอาการผทมประวตสมผสผปวยสงสยโรคมอ เทา ปาก ในครอบครว / โรงเรยน (เฉพาะผทไดเกบตวอยางสงตรวจ)

อาย (ป- เดอน)

วนทเรมมไข หรอมผนขน ไข

ผน แ

ผลใน

ปาก

ผน –

ตมน

าใสท

ผามอ

ผนแผ

ลทกน

ผน –

ตมน

าใสท

ผาเท

า

ปวดศ

รษะ

คลนไ

ส -อ

าเจย

น

ชก เพศ

เกรง อนๆ

Throat swab

Stool culture

1

2

3

4

5

6

7

8

ชอผสมภาษณ(interviewer’s name)...................................................................................... Tel………………………… Date……./……/…….

6

ข. แนวทางการเกบตวอยางสงตรวจทางหองปฏบตการ กรณสงสยการตดเชอเอนเทอโรไวรส 71 (Enterovirus 71)

โดยสานกระบาดวทยาและกรมวทยาศาสตรการแพทย ปรบปรง ณ วนท 12 กรกฎาคม 2555

• สาหรบผปวย ทมอาการทางระบบประสาทสวนกลางและหอบเหนอยเฉยบพลน รวมทงผปวยโรคมอเทาปาก และ Herpangina ทมอาการรนแรง ใหเกบตวอยางสงตรวจทางหองปฏบตการ ท สถาบนวจยวทยาศาสตรสาธารณสข กรมวทยาศาสตรการแพทย ดงตอไปน

1) เลอด (Clotted blood) ปรมาณ 3 มลลลตร ปนแยกซรม โดยเกบ 2 ครง หางกน 2 สปดาห 2) Throat swab หรอ Tracheal suction ใสใน viral transport media (VTM) สาหรบเอนเทอโรไวรส (สชมพ) ภายในชวงสปดาหแรกหลงวนเรมมไข 3) อจจาระจานวน 8 กรม ในตลบเกบตวอยาง ภายใน 2 สปดาหแรกหลงวนเรมมไข กรณทไมสามารถเกบตวอยางขางตนได อาจพจารณาเกบสงตวอยางดงตอไปน 4) Rectal swab (ในกรณผปวยรนแรง) ใสใน VTM สาหรบเอนเทอโรไวรส (สชมพ) 5) นาไขสนหลง (CSF) ปรมาณ 2 มลลลตร ใสภาชนะปลอดเชอ

• สาหรบผสมผสรวมบานของผปวยอาการรนแรง ใหเกบตวอยางสงตรวจทสถาบนวจยวทยาศาสตรสาธารณสข กรมวทยาศาสตรการแพทย ดงตอไปน

1) ตวอยาง Throat swab ใน viral transport media (VTM) สาหรบ เอนเทอโรไวรส (สชมพ) ภายในชวงสปดาหแรกหลงวนเรมปวย

2) ตวอยางอจจาระจานวน 8 กรม ในตลบเกบตวอยาง

• สาหรบผปวยมอเทาปากทพบเปนกลมกอน เชน พบผปวยในศนยเดกเลก สถานรบเลยงเดก โรงเรยนชนอนบาล หรอชนประถมศกษา ทมอาการ Herpangina หรอ HFMD มากกวา 2 คนขนไปในเวลา 1 สปดาห หรอพบผปวยมากกวา 5 ราย ในโรงเรยนเดยวกน หรอหมบานเดยวกนภายใน 1 สปดาห ใหพจารณาการเกบตวอยางดงตอไปน

1. กรณพบผปวยนอยกวา 20 คน ใหเกบตวอยางจากผปวยจานวน 5 คนทมประวตไข หรอมอาการ Herpangina/Hand-foot-mouth lesion ในกลมกอนเดยวกน

2. กรณพบการระบาดเปนกลมกอนตงแต 20 คนขนไป ใหเกบตวอยางจากผปวย 6 - 10 คนทมประวตไข หรอมอาการ Herpangina/Hand-foot-mouth lesion ในกลมกอนเดยวกน

ทงนใหเกบตวอยางเฉพาะการระบาดเปนกลมกอนในครงแรกๆของอาเภอ

7 สถานทสงตวอยาง เกบตวอยางสงตรวจทสถาบนวจยวทยาศาสตรสาธารณสข กรมวทยาศาสตรการแพทย ดงน

1) ตวอยาง Throat swab ใน viral transport media (VTM) สาหรบ เอนเทอโรไวรส (สชมพ) ภายในชวงสปดาหแรกหลงวนเรมปวย

2) ตวอยางอจจาระจานวน 8 กรม ในตลบเกบตวอยาง ภายใน 2 สปดาหแรกหลงวนเรมปวย ทงนใหเลอกสงตวอยางจากผปวยทเกบตวอยางไดครบถวนมากทสดเปนหลก

ชนดตวอยางมาตรฐานสงตรวจ วธการเกบและวธการนาสง

เทคนคการตรวจ ชนดตวอยาง สงสงตรวจ ปรมาณและภาชนะ

การสงสงสงตรวจ และขอควรระวง

1) Stool 4 - 8 กรม เกบเรวทสดภายใน 14 วนของวนเรมปวยในภาชนะสะอาดแลวปดฝาใหแนน

2) Throat swab/

Nasopharyngeal swab

เกบเรวทสดภายใน 7 วนของวนเรมปวยในหลอดทม viral transport media (VTM) สาหรบโรคมอ เทา ปาก* แลวปดฝาใหแนน

3) Nasopharyngeal suction

เกบใสภาชนะสะอาดแลวปดฝาใหแนน

- Viral isolation

- Molecular

- diagnosis

4) CSF เกบใสภาชนะสะอาดแลวปดฝาใหแนน

- ปดฉลากแจงชอผปวย วนทเกบและชนดของตวอยางบนภาชนะใหชดเจน

- ใ ส ภ า ชนะท เ ก บ ต ว อ ย า ง ใ นถงพลาสตกรดยางและแชตวอยางในนาแขงทมากเพยงพอจนถงปลายทาง

- สงตวอยางทนทหลงเกบตวอยางในกรณทไมสามารถสงไดทนทใหเกบในชองแชแขง

*ตดตอขอรบ VTM ไดทส ถ า บ น ว จ ย ว ท ย า ศ า ส ต รสาธารณสขและศนยวทยาศาสตรทง 14 แหง

- Serology Acute and convalescence serum (Paired serum)

- เกบซรม 2 ครง ครงละ ประมาณ 1 มลลลตร

- เกบซรมครงแรกภายใน 3 - 5 วนของวนเรมปวย และครงท 2 หางจากครงแรกไมนอยกวา 14 วน

- ปดฉลากแจงชอผปวย วนทเกบและชนดของตวอยางบนภาชนะใหชดเจน

- ใ ส ภ า ชนะท เ ก บ ต ว อ ย า ง ใ นถงพลาสตกรดยางและแชตวอยางในนาแขงทมากเพยงพอจนถงปลายทาง

หมายเหต: ตวอยาง Rectal Swab และ Single serum ไมไดเปนตวอยางมาตรฐานทางหองปฏบตการสากล ควรเกบสงในกรณทไมสามารถเกบตวอยางมาตรฐานจากผปวยได

8 การวนจฉยการตดเชอเอนเทอโรไวรส (Enterovirus) ทางหองปฏบตการ สถาบนวจยวทยาศาสตรสาธารณสข กรมวทยาศาสตรการแพทย มเทคนคการตรวจ 3 ชนด คอ

1. การตรวจวนจฉยโดยการแยกเชอในเซลลเพาะเลยง (Viral isolation) เปนวธการมาตรฐานโดยสามารถแยกเชอไดจากสงสงตรวจแลวนามาพสจนเชอโดยวธ micro-neutralization test (micro-NT) ระยะเวลาการตรวจ 25 วนทาการ

2. การตรวจวนจฉยทางนาเหลอง (Serology) เปนการตรวจหาการเพมขนของระดบภมคมกนชนด IgG ในซรมคโดยวธ micro-neutralization test ซงตองมระดบของภมคมกนในซรมเจาะครงทสอง (Convalescent serum) สงกวาในซรมเจาะครงท 1 (Acute serum) อยางนอย 4 เทา (4-fold rising) จงจะแปลวาใหผลบวก ระยะเวลาการตรวจ 14 วนทาการ

3. การตรวจวนจฉยโดยวธ Molecular diagnosis เชน วธ Reverse transcription-polymerase chain reaction (RT-PCR) โดยใช specific primer ของเชอเอนเทอโรไวรส Enterovirus 71 และ Coxsackie virus A16 หรอไวรสในกลมเอนเทอโร แลวนามาศกษาลาดบเบสเปรยบเทยบกบสายพนธทพบในตางประเทศ เพอทราบแหลงทมาของไวรสทพบในประเทศไทย วธนอาจใชเปนการคดกรองเบองตนโดยเฉพาะในกรณผปวยทมอาการรนแรง อยางไรกตามตองตรวจยนยนดวยการแยกเชออกครง ระยะเวลาในการตรวจ 6-24 ชวโมงขนกบจานวนตวอยาง

***********************

9

ค. การแจงสถานการณแกเครอขายและดาเนนการควบคมปองกนโรค กรณสงสยตดเชอเอนเทอโรไวรส (Enterovirus) ทมอาการรนแรง และการระบาดของโรคมอ เทา ปาก

โดยสานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค ปรบปรง ณ วนท 12 กรกฎาคม 2555

๑. เครอขายแพทยในพนททงภาครฐและเอกชน

การดาเนนงาน - ประสานกบแพทยทงในโรงพยาบาลและคลนกเอกชนใหทราบสถานการณการระบาดของโรคมอ

เทา ปาก และการเสยชวตหรอปวยรนแรงจากเชอเอนเทอโรไวรสในประเทศไทย และประเทศเพอนบาน รวมทงสถานการณในจงหวด หรออาเภอนนๆ

- ใหแพทยรบทราบแนวทางการเฝาระวงของโรคมอ เทา ปาก และการเสยชวตหรอการปวยรนแรงจากเชอเอนเทอโรไวรส เพอขอใหชวยแจงขอมลผปวยแกเจาหนาทสาธารณสขในพนทในกรณทพบผทมอาการรนแรง เขาไดกบนยามเฝาระวง หรอพบการปวยเปนกลมกอน

๒. เครอขายสถานศกษา โดยเฉพาะศนยเดกเลก และโรงเรยนทมชนอนบาลและประถมศกษาตอนตน การดาเนนงาน - แจงใหทราบสถานการณการระบาดฯ และใหความรเบองตนเกยวกบโรค และแนวทางการปองกน

ควบคมโรค - ทาการตรวจคดกรองเดกทกวน เพอใหสามารถคนหาเดกทปวยไดอยางรวดเรว

o หากยงไมมการระบาดในอาเภอทตงของโรงเรยนเนนการตรวจดแผลในปากเปนหลกโดยอาจมหรอไมมตมนาทมอหรอเทากได หากพบแผลในปากหลายแผลและมอาการเจบทาใหเดกกนไมได ใหแยกเดกออกจากคนอนๆ ทงนในกรณทพบเปนรายแรกของโรงเรยนควรนาไปพบแพทยเพอใหชวยวนจฉยวานาจะเปนโรคแผลในคอหอย หรอโรคมอ เทา ปากหรอไม

o ในกรณทเกดการระบาดในอาเภอทตงของโรงเรยนหรอพบวาเรมมผปวยในโรงเรยน ใหเพมความไวของการคดกรองโดยแยกเดกตงแตเรมพบวามไขสงใหผปกครองมารบกลบบานและนาไปพบแพทย และสงเกตอาการอก ๑-๒ วนวาเดกเรมมแผลในปาก หรอตมนาตามมอและเทาหรอไม

o ในชวงทมการระบาดในอาเภอ หรอเรมมผปวยในโรงเรยนหากพบวามเดกหยดเรยนโดยไมทราบสาเหต ครประจาชนควรโทรตดตอผปกครองเพอหาสาเหตของการหยดเรยน วาอาจเปนจากโรคมอ เทา ปากไดหรอไม

- ทาความสะอาดสงแวดลอม เชน พนหองและพนผวอนๆทเดกสมผสบอยๆ สนามเดกเลน หองสขาและหองนา โดยลางดวยนาและสบแลวตามดวยนายาทาความสะอาดทมสวนผสมของคลอรน

10 เชน ไฮเตอร ไฮยนคลอรอกซ ทงไว ๑๐ นาท กอนลางออกดวยนาใหสะอาดเพอปองกนสารเคมตกคาง สวนของทมการนาเขาปาก เชน อปกรณสาหรบการรบประทานอาหารและแกวนา ของเลนทงในหองเรยน อปกรณการเรยนการสอนตางๆ ใหลางดวยนาและสบหรอผงซกฟอกแลวนาไปตากแดดหรอเชดใหแหง

o ในกรณทยงไมพบผปวยในโรงเรยนควรทาความสะอาดอยางนอยสปดาหละ ๑-๒ ครง เนองจากขณะนพบผปวยแลวในทกจงหวด

o หากพบผปวยในโรงเรยน ควรเพมความถเปนทกวนทมเดกมาเรยน จนกวาการระบาดในอาเภอจะสงบและไมพบผปวยรายใหมอยางนอย ๑ เดอน

o สาหรบของทไมสามารถลางดวยนา เชน หนงสอนทาน ใหนามาตากแดดเปนประจาเพอฆาเชอ หรองดใหเดกมกจกรรมทตองสมผสสงของดงกลาวในกรณทไมสามารถตากแดดได

- จดใหมอางลางมอและสวมทถกสขลกษณะ รวมทงการกาจดอจจาระใหถกตองและลางมอบอยๆทงเดกและครหรอผดแลเดก โดยลางมอดวยนาและสบโดยเฉพาะอยางยงหลงทาความสะอาดใหเดกทเขาหองนา หลงเปลยนผาออมเดก หรอสมผสกบสงคดหลง เชน นามก นาลาย

- แยกของใชเดกแตละคนไมใหปะปนกน เชน แปรงสฟน แกวนา ชอนอาหาร ผาเชดมอเชดปาก - เปดประตหนาตางใหอากาศถายเทไดสะดวก แสงแดดสองไดทวถง - ในกรณทโรงเรยนมสระวายนา ตองดแลใหมความเขมขนของคลอรนในนาอยางนอย ๑ มลลกรม

ตอลตร - ใหโรงเรยนทาหนงสอแจงผปกครองเพอใหความรเบองตนเกยวกบโรค และแนวทางการปองกน

ควบคมโรคในครอบครวและชมชน และขอใหผปกครองชวยตรวจดวาเดกมอาการทนาสงสยหรอไม หากพบวามอาการเขาได เชน มแผลในปากหลายแผลและเจบมากจนทาใหไมคอยรบประทานอาหาร ใหชวยแจงแกโรงเรยนเพอใหมการดาเนนการควบคมโรคทเหมาะสมตอไป

- ขอความรวมมอจากผปกครองวาหากพบบตรหลานมอาการเขาไดกบโรคมอ เทา ปากหรอแผลในคอหอย ขอใหเดกหยดเรยนจนกวาจะครบ ๗ วนนบจากวนเรมมอาการ ถงแมวาเดกอาจมอาการดขนกอนครบ ๗ วน เนองจากในชวงสปดาหแรกเปนระยะทมการแพรเชอออกมามากทสด โดยทในระหวางนนพยายามแยกเดกทมอาการออกจากเดกคนอนๆ ทงเพอนบาน และพนองทอยในบานเดยวกน โดยเฉพาะในกรณทมนองเลกๆอาย ๑-๒ ปหรอนอยกวา เนองจากเปนกลมเสยงทอาจเกดอาการรนแรง และในกรณทเกดการระบาดในโรงเรยน อาจตองมการปดหอง หรอปด ชนเรยน ปดโรงเรยนแลวแตสถานการณ

- ใหโรงเรยนกาหนดผรบผดชอบหลกในการรวบรวมขอมลเดกทสงสยหรอไดรบการวนจฉยวาปวยจากโรคมอ เทา ปากหรอแผลในคอหอย โดยใหครประจาชนหรอครหองพยาบาลรายงานรายละเอยดขอมลผปวยมายงผรบผดชอบคนดงกลาวโดยเรวเมอพบผปวยรายใหมโดยตองม ชอ-สกล หองเรยน และทอยปจจบนของเดก เพอใหผรบผดชอบหลกฯแจงขอมลผปวยแกเจาหนาทสาธารณสขในพนททกวนทพบผปวยรายใหม

- ถาพบผปวยในหองเรยนเดยวกนมากกวา ๒ คน ภายใน ๑ สปดาหอาจพจารณาปดหองเรยน แตถามผปวยมากกวา ๑ หองอาจปดศนยเดกเลก/โรงเรยน/สถานศกษาชวคราวเปนเวลาอยางนอย ๕

11 วนทาการ เพอทาความสะอาดพนผวตางๆ ทเดกปวยสมผส และแจงเจาหนาทสาธารณสขเพอ การควบคมโรค

๓. เครอขายในชมชน ทงอาสาสมครสาธารณสข (อสม.) และผนาทองถน การดาเนนงาน - แจงใหทราบสถานการณการระบาดฯ รวมกบใหความรเบองตนเกยวกบโรค และแนวทาง

การปองกนควบคมโรคในครอบครวและชมชน เพอใหดาเนนการถายทอดความรตอใหแกชมชน - หากพบผปวยทสงสยวาอาจเปนโรคมอ เทา ปาก หรอแผลในคอหอย ใหดาเนนการดงน

o แจงขาวแกเจาหนาทสาธารณสขในพนทโดยเรว และใหเดกหยดเรยนอยางนอย ๗ วน

o ใหผปกครองนาเดกไปพบแพทยในกรณตอไปน ๑) เปนผปวยรายแรกของหมบาน ๒) มไขสงอยางนอย ๒ วน ๓) มอาการแทรกซอนอนๆ เชน อาเจยน หอบเหนอย ซม ชก หรอดแลวเดกมอาการแยลง

o พอแมผปกครอง ควรแนะนาสขอนามยสวนบคคลแกบตรหลาน โดยเฉพาะการลางมอใหสะอาดทกครงหลงการขบถาย หรอกอนรบประทานอาหาร และใหเดกทยงไมปวยหลกเลยงการคลกคลกบเดกปวย เชน การกอดรด การเลนของเลนทเปอนนาลายหรอนามกของผปวย ใหรกษาสขอนามยในการรบประทานอาหาร เชน การใชชอนกลาง หลกเลยงการใชแกวนารวมกน ทงนตองดแลใหเดกทปวยขบถายอจจาระลงในทรองรบ แลวนาไปกาจดใหถกสขลกษณะในสวมผดแลเดกควรลางมอบอยๆดวยนาและสบโดยเฉพาะอยางยงหลงทาความสะอาดแกเดกทเขาหองนา หลงเปลยนผาออมเดก หรอสมผสกบสงคดหลง เชน นามก นาลาย

o ทาความสะอาดสงแวดลอม เชน ของเลนในบาน สนามเดกเลนในชมชน หรอหางสรรพสนคา พนหองและพนผวอนๆทเดกสมผสบอยๆ หองสขาและหองนา โดยลางดวยนาและสบแลวตามดวยนายาทาความสะอาดทมสวนผสมของคลอรน เชน ไฮเตอร ไฮยนคลอรอกซ ทงไว 10 นาท กอนลางออกดวยนาใหสะอาดเพอปองกนสารเคมตกคาง สวนของทมการนาเขาปาก เชน อปกรณสาหรบการรบประทานอาหารและแกวนา ของเลน ใหลางดวยนาและสบหรอผงซกฟอกแลวนาไปตากแดดหรอเชดใหแหง

๔. เจาหนาทสาธารณสข การดาเนนงาน- จดการอบรมใหความรแกสถานศกษาในพนทรบผดชอบ (ทมเดกเลก) และเครอขายอสม. ผนา

ชมชน รวมกบแจงชอและเบอรโทรตดตอของเจาหนาทสาธารณสขในกรณทตองมการแจงขอมลผปวย

- รบแจงขอมลจากโรงเรยนและชมชน และนารายชอผปวยมาทาทะเบยนผปวยสงสยหรอไดรบ การวนจฉยโรคมอ เทา ปาก หรอแผลในคอหอยในพนทรบผดชอบ เพอตดตามสถานการณโรค

o เมอรบแจงขอมลจากโรงเรยนวามผปวยรายใหม ดาเนนการประสานงานกบผนาชมชนและอสม.ในชมชนของผปวย เพอซกซอมความเขาใจในการดาเนนการใหความรแกชมชน

12 และครอบครวหรอละแวกบานของผปวย หากเปนผปวยรายแรกๆของตาบล เจาหนาทสาธารณสขควรลงพนทดวยตวเอง เพอเปนพเลยงใหแกอสม.

o ในกรณทไดรบแจงจากชมชนวามผปวยโรคมอเทาปาก หรอแผลในคอหอยและผปวยเปนเดกนกเรยนหรอเปนเดกทถกสงไปศนยเดกเลก ใหตรวจสอบวาโรงเรยนหรอศนยเดกเลกรบรขอมลการปวยแลวหรอไม เพอการดาเนนการทเหมาะสมตอไป

- ในกรณทมผลการวนจฉยจากแพทยวาเปนโรค Hand foot mouth หรอ Herpangina ใหรายงานเขาสระบบรายงาน ๕๐๖

- ตรวจสอบวาส งของสาธารณะทอาจเปนแหลงแพรเชอในวงกวาง เชน ของเดกเลนในหางสรรพสนคา สระวายนาสาธารณะ เปนตน มการดแลหรอทาความสะอาดอยางเหมาะสมหรอไม

- หากพบผปวยทมอาการรนแรง หรอผปวยเปนกลมกอนตามแนวทางเฝาระวง สอบสวนและควบคมโรคกรณสงสยตดเชอเอนเทอโรไวรส (Enterovirus) ทมอาการรนแรง และการระบาดของโรคมอ เทา ปาก ฉบบปรบปรงวนท 12 กรกฎาคม 2555 ใหดาเนนการสอบสวนและแจงขอมลตามทกาหนดไวในแนวทางดงกลาว

***********************

13

ง. แนวทางเฝาระวง ปองกนควบคมการระบาดของโรคมอ เทา ปาก สาหรบศนยเดกเลก สถานรบเลยงเดกและสถานศกษา

กรมควบคมโรค วนท 1๒ กรกฎาคม 2555

การเฝาระวงโรค

1. ในจงหวด/อาเภอทยงไมมการระบาด • แจงใหครทราบสถานการณการระบาดฯ และใหความรเบองตนเกยวกบโรค และแนวทาง

การปองกนควบคมโรค • ใหครทาการตรวจคดกรองเดกทกวน เพอใหสามารถคนหาเดกทปวยไดอยางรวดเรว • ตรวจดแผลในปากเปนหลกโดยอาจมหรอไมมตมนาทมอหรอเทากได หากพบแผลในปาก

หลายแผลและมอาการเจบทาใหเดกกนไมได ใหแยกเดกออกจากคนอนๆ ทงนในกรณทพบเปนรายแรกของโรงเรยนควรนาไปพบแพทยเพอใหชวยวนจฉยวานาจะเปนโรคแผลใน คอหอย หรอโรคมอ เทา ปากหรอไม

2. ในจงหวด หรอโดยเฉพาะอาเภอทมการระบาด • ใหครทาการคดกรองเดกทกเชา • เมอพบวาเรมมผปวยในโรงเรยน ใหเพมความไวของการคดกรองโดยแยกเดกตงแตเรมพบวาม

ไขสงใหผปกครองมารบกลบบานและนาไปพบแพทย และสงเกตอาการอก ๑-๒ วนวาเดกเรมมแผลในปาก หรอตมนาตามมอและเทาหรอไม

• หากพบแผลในปาก (เดกมกจะบนวาเจบปาก กนไมได) ควรขอความรวมมอจากผปกครองใหเดกหยดเรยน 1 สปดาห เนองจากผปวยบางรายอาจมเพยงอาการแผลในปากเพยงอยางเดยวโดยไมมผนตามมอ หรอเทากไดและสามารถแพรเชอไปสเดกคนอนๆ และในสงแวดลอมได

• ควรประสานกบผปกครองตงแตเรมทราบขาววามการระบาดในจงหวดหรอพนทใกลเคยงใหผปกครองชวยทาการเฝาระวงการปวยในเดก และแจงโรงเรยนเมอเดกมอาการแผลในปาก โดยเฉพาะในรายทมไขสงตองรบนาไปพบแพทย (โดยอาจจะยงไมมแผลในปาก) เนองจากเดกกลมทจะมอาการรนแรงมกมอาการไขสงรวมดวย โดยทเดกอาจจะมหรอไมมแผลในปากกได

• หากพบวามเดกหยดเรยนโดยไมทราบสาเหต ครประจาชนควรโทรศพทตดตอผปกครองเพอหาสาเหตของการหยดเรยนวาอาจเปนจากโรคมอ เทา ปากไดหรอไม

การดาเนนงานควบคมและปองกนการระบาดโรคมอ เทา ปากในโรงเรยนและศนยเดกเลก

1. กอนเปดภาคเรยน 1.1 ทาความสะอาดอปกรณเครองใชตาง ๆ ในหองเรยน หองครว ภาชนะใสอาหาร รวมทงหองนา

หองสวม อาคารสถานทตางๆ 1.2 จดเตรยมสงของเครองใชของเดก แยกเปนรายบคคล ไมใหใชปะปนกน เชน ผาเชดหนา แกวนา

ชอนอาหาร เปนตน รวมทงพยายามจดหาอปกรณใหนกเรยนไดลางมอดวยนาและสบ กอนรบประทานอาหารและหลงจากเขาหองสวม

1.3 แนะนาคร เรองโรคมอ เทา ปาก และอนามยสวนบคคล และเตรยมการกรณเกดการระบาดในโรงเรยน

14 2. ชวงเปดภาคเรยน

2.1 เผยแพร ใหคาแนะนา ความรเรองโรคมอ เทา ปากแกผปกครอง และนกเรยน รวมทงใหผปกครองชวยสงเกตอาการเดกตงแตเนนๆ

2.2 ควรดแลรกษาสขลกษณะของสถานท อปกรณเครองใชใหสะอาด ดแลสขาภบาลสงแวดลอม มการทาลายเชอในอจจาระ และการกาจดสงปฏกลอยางถกตอง

2.3 จดใหมอางลางมอและสวมทถกสขลกษณะ 2.4 ทาความสะอาดสงแวดลอม เชน พนหองและพนผวอนๆทเดกสมผสบอยๆ สนามเดกเลน หองสขา

และหองนา โดยลางดวยนาและสบแลวตามดวยนายาทาความสะอาดทมสวนผสมของคลอรน เชน ไฮเตอร ไฮยนคลอรอกซ ทงไว ๑๐ นาท กอนลางออกดวยนาใหสะอาดเพอปองกนสารเคมตกคาง สวนสงของทมการนาเขาปาก เชน อปกรณสาหรบการรบประทานอาหารและแกวนาของเลนทงในหองเรยน อปกรณการเรยนการสอนตางๆ ใหลางดวยนาและสบหรอผงซกฟอกแลวนาไปตากแดดหรอเชดใหแหง • ในกรณทยงไมพบผปวยในโรงเรยนควรทาความสะอาดอยางนอยสปดาหละ ๑-๒ ครง

เนองจากขณะนพบผปวยแลวในทกจงหวด • หากพบผปวยในโรงเรยน ควรเพมความถเปนทกวนทมเดกมาเรยน จนกวาการระบาดใน

อาเภอจะสงบและไมพบผปวยรายใหมอยางนอย ๑ เดอน • สาหรบของทไมสามารถลางดวยนา เชน หนงสอนทาน ใหนามาตากแดดเปนประจาเพอ

ฆาเชอ หรองดใหเดกมกจกรรมทตองสมผสสงของดงกลาวในกรณทไมสามารถตากแดดได 2.5 ผดแลเดกตองรกษาสขอนามยสวนบคคลทด หมนลางมอบอย ๆ และตดเลบใหสน ลางมอให

สะอาดทกครง กอนการปรงอาหาร ภายหลงการขบถาย หรอสมผสนามก นาลาย หรออจจาระเดก 2.6 เฝาระวงโดยตรวจเดกกอนเขาหองเรยน ถามอาการปวย มไข หรอมผนตามฝามอ ฝาเทา ใหแยก

เดกปวยอยหองพยาบาล ตดตอใหผปกครองพากลบบานและไปพบแพทย โดยทวไปอาการโรคมอ เทา ปาก จะไมรนแรงและสามารถหายเปนปกตไดภายใน 7-10 วน แตหากเดกมอาการแทรกซอน เชน ไขสง ซม อาเจยน หอบ ตองรบนาเดกกลบไปรบการรกษาทโรงพยาบาลทนท ในกรณทเปนพนททมการระบาด หากพบตมในปาก โดยยงไมมอาการอน ใหเดกหยดเรยนอยบานไดเลย

2.7 กรณมเดกปวย • ใหแจงรายงานโรคแกเจาหนาทสาธารณสข และขอรบคาแนะนาในการควบคมโรค เพมความถ

การทาความสะอาดสงของทเดกจบตองเปนประจา เชน ของเลน พนหอง ตองทาความสะอาดดวยนายาอยางนอยวนละครง (ไมใชแคกวาดดวยไมกวาดหรอใชผาเชด) สาหรบโรงเรยนทมของเลนจานวนมาก ไมสามารถทาความสะอาดของเลนอยางทวถงไดทกวน ขอใหลดจานวนของเลนสาหรบเดกในแตละหองใหเหลอเฉพาะชนทใชบอยๆ และถาเปนตกตาผา (ซงไมสามารถลางไดโดยงาย) อาจงดไมใหเดกเลนในชวงทมการระบาด รวมทงเปดประตหนาตาง ใหอากาศถายเทไดสะดวก แสงแดดสองถง และดแลใหสระวายนามระดบคลอรนทไมตากวามาตรฐานคอ 1 มลลกรมตอลตร หรอ 1 ppm (part per million)

• ใหเดกและครทดแลมการลางมอมากขน โดยเฉพาะการลางมอหลงเขาหองนาและกอนรบประทานอาหาร ควรลางมอดวยสบทกครง และไมควรใหสบอยในสภาพแฉะเพราะเปน การทาใหเชอตดอยในกอนสบและแพรกระจายไปสคนอนๆไดมากขน

• ลดการทากจกรรมรวมกนระหวางเดกแตละหอง เทาทจะเปนไปได • แยกของใชสวนตวของเดก เชน แกวนา แปรงสฟน ชอนอาหาร และผาเชดมอ, ผาเชดปาก

15

• แจงรายชอ และทอยเดกทเขาขายเฝาระวงโรคมอ เทา ปาก ใหแกผบรหารของโรงเรยนและหนวยงานสาธารณสขทกวนทพบผปวยรายใหมทเขาขายการเฝาระวง เพอใหเจาหนาทสาธารณสขดาเนนการประสานงานเพอใหสขศกษาแกชมชน ในการลดการเลนคลกคลในเดก (เนนเนอหาใหเดกทไมปวยไมไปเลนคลกคลกบเดกบานอนๆเพราะไมรวาใครบางทปวย) จนกวาพนระยะการระบาดในชมชนนนๆ

2.8 หากมเดกปวยจานวนมาก ควรพจารณาปดหองเรยนทมเดกปวย หรอปดโรงเรยนระดบชนเดกเลก 2.9 ทาหนงสอแจงผปกครองเพอใหความรเบองตนเกยวกบโรค และแนวทางการปองกนควบคมโรคใน

ครอบครวและชมชน และขอใหผปกครองชวยตรวจดวาเดกมอาการทนาสงสยหรอไม หากพบวามอาการเขาได เชน มแผลในปากหลายแผลและเจบมากจนทาใหไมคอยรบประทานอาหาร ใหชวยแจงแกโรงเรยนเพอใหมการดาเนนการควบคมโรคทเหมาะสมตอไป

2.10 ขอความรวมมอจากผปกครองวาหากพบบตรหลานมอาการเขาไดกบโรคมอ เทา ปากหรอแผลในคอหอย ขอใหเดกหยดเรยนจนกวาจะครบ ๗ วนนบจากวนเรมมอาการ ถงแมวาเดกอาจมอาการดขนกอนครบ ๗ วน เนองจากในชวงสปดาหแรกเปนระยะทมการแพรเชอออกมามากทสด โดยทในระหวางนนพยายามแยกเดกทมอาการออกจากเดกคนอนๆ ทงเพอนบาน และพนองทอยในบานเดยวกน โดยเฉพาะในกรณทมนองเลกๆ อาย ๑-๒ ปหรอนอยกวา เนองจากเปนกลมเสยงทอาจเกดอาการรนแรง และในกรณทเกดการระบาดในโรงเรยน อาจตองมการปดหอง หรอปดชนเรยน ปดโรงเรยนแลวแตสถานการณ

2.11 กาหนดผรบผดชอบหลกในการรวบรวมขอมลเดกทสงสยหรอไดรบการวนจฉยวาปวยจากโรคมอ เทา ปากหรอแผลในคอหอย โดยใหครประจาชนหรอครหองพยาบาลรายงานรายละเอยดขอมลผปวยมายงผรบผดชอบคนดงกลาวโดยเรวเมอพบผปวยรายใหมโดยตองมชอ-สกล หองเรยน และทอยปจจบนของเดก เพอใหผรบผดชอบหลกฯแจงขอมลผปวยแกเจาหนาทสาธารณสขในพนททกวน ทพบผปวยรายใหม

2.12 ถาพบผปวยในหองเรยนเดยวกนมากกวา ๒ คน ภายใน ๑ สปดาหอาจพจารณาปดหองเรยน แตถามผปวยมากกวา ๑ หองอาจปดศนยเดกเลก/โรงเรยน/สถานศกษาชวคราวเปนเวลาอยางนอย ๕ วนทาการ เพอทาความสะอาดพนผวตางๆ ทเดกปวยสมผส และแจงเจาหนาทสาธารณสขเพอ การควบคมโรค

3. พฤตกรรมอนามยทด ชวยในการปองกนโรคตดตอ รวมถงโรคมอ เทา ปาก ไดแก 3.1 ไมควรนาเดกเลกไปในท ชมชนสาธารณะทมคนอย เปนจานวนมากๆ เชน สนามเดกเลน

หางสรรพสนคา ตลาดนด และสระวายนา ควรอยในททมการระบายถายเทอากาศไดด 3.2 ลางมอใหสะอาดดวยนาและสบ กอนและหลงหยบจบอาหาร หรอเตรยมอาหาร กอนรบประทาน

อาหาร และภายหลงการขบถาย ทงในเดกและผใหญ 3.3 ไมใชภาชนะหรอสงของรวมกน เชน จาน ชาม ชอน แกวนา หรอหลอดดดรวมกน และใชชอนกลาง

ในการตกอาหาร 3.4 ใชผาเชดหนาปดปากและจมก เมอไอหรอจาม และลางมอใหสะอาด หลกเลยงการสมผสใกลชด

ผปวย และระมดระวงการไอจามรดกน

4. การแจงการระบาด ขอเอกสาร และคาแนะนาไดท 4.1 กรงเทพมหานคร ตดตอท

- ศนยบรการสาธารณสขเขตในพนท - กองควบคมโรค สานกอนามย กรงเทพมหานคร โทร. 0 2245 8106 และ 0 2354 1836

16

- สานกระบาดวทยา โทร.0 2590 1882, 0 2590 1876 - สานกโรคตดตออบตใหม โทร. 0 2590 3158

4.2 ตางจงหวด ตดตอไดทสานกงานสาธารณสขจงหวดทกแหง 4.3 ขอมลเพมเตม

- ศนยปฏบตการกรมควบคมโรค โทร. 1422 - เวบไซตกรมควบคมโรค http://www.ddc.moph.go.th - เวบไซตสานกโรคตดตออบตใหม http://beid.ddc.moph.go.th - เวบไซตสานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค http://epid.moph.go.th - เวบไซตราชวทยาลยกมารแพทยแหงประเทศไทย http://www.thaipediatrics.org

****************************************

17

จ. องคความรโรคมอ เทา ปาก เชอทเปนสาเหต : เชอไวรสในกลม Enterovirus ซงพบเฉพาะในมนษยเทานน และมหลากหลายสายพนธสาหรบสายพนธทกอโรคมอ เทา ปาก ไดแก Coxsackie virus group A, B และ Enterovirus 71

ลกษณะของโรค : สวนใหญพบในเดกอายนอยกวา 5 ป ผตดเชอสวนใหญมกไมแสดงอาการปวย หรออาจพบอาการเพยงเลกนอย เชน มไข ปวดศรษะ คลนไส ปวดเมอย เปนตน โดยจะปรากฏอาการดงกลาวอย 3-5 วน แลวหายไดเอง หรอมอาการไข รวมกบตมพองเลกๆ เกดขนทผวหนงบรเวณฝามอ ฝาเทา และในปาก โดยตมแผลในปาก สวนใหญพบทเพดานออนลน กระพงแกม เปนสาเหตใหเดกไมดดนม ไมกนอาหารเพราะเจบ อาจมนาลายไหล ในบางรายอาจไมพบตมพองแตอยางใด แตบางรายจะมอาการรนแรง ขนอยกบชนดของไวรสทมการตดเชอ เชน การตดเชอจาก Enterovirus 71 อาจมอาการทางสมองรวมดวย โดยเปนแบบ aseptic meningitis ทไมรนแรง หรอมอาการคลายโปลโอ สวนทรนแรงมากจนอาจเสยชวตจะเปนแบบ encephalitis ซงมอาการอกเสบสวนกานสมอง (brain stem) อาการหวใจวาย และ/หรอมภาวะนาทวมปอด (acute pulmonary edema) วธการแพรโรค : เชอไวรสเขาสรางกายทางปากโดยตรง โดยเชอจะตดมากบมอ ภาชนะทใชรวมกน เชน ชอน แกวนา หรอของเลน ทปนเปอนนามก นาลาย นาจากตมพอง แผลในปาก หรออจจาระของผปวยทมเชอไวรสอย ทงน เชออาจอยในอจจาระของผปวยไดเปนเดอน (พบมากในระยะสปดาหแรก) ทาใหผปวยยงคงสามารถแพรกระจายเชอได ระยะฟกตว : โดยทวไป มกเรมมอาการปวยภายใน 3 - 5 วนหลงไดรบเชอ การรกษา : ใชการรกษาแบบประคบประคองเพอบรรเทาอาการตางๆ เชน การใชยาลดไข หรอยาทาแกปวดในรายทมแผลทลนหรอกระพงแกม ควรเชดตวผปวยเพอลดไขเปนระยะ ใหรบประทานอาหารออนๆ ดมนา นาผลไม และนอนพกผอนมากๆ แตในกรณผปวยมอาการแทรกซอนรนแรง ตองรบไวรกษาเปนผปวยใน เชน รบประทานอาหารหรอนมไมได มอาการสมองอกเสบ เยอหมสมองอกเสบ ภาวะปอดบวมนา กลามเนอหวใจอกเสบ กลามเนอออนแรงคลายโปลโอ จาเปนตองใหการรกษาแบบ intensive care และดแลโดยผเชยวชาญ การปองกนโรค :

• ไมควรนาเดกเลกไปในทชมชนสาธารณะทมคนอยเปนจานวนมากๆ เชน หางสรรพสนคา ตลาด สระวายนา ควรอยในททมการระบายถายเทอากาศไดด

• หลกเลยงการสมผสใกลชดผปวย และระมดระวงการไอจามรดกน • ลางมอใหสะอาดกอนและหลงเตรยมอาหาร รบประทานอาหาร และภายหลงการขบถาย • ใชชอนกลางและหลกเลยงการใชแกวนาหรอหลอดดดนารวมกน

การควบคมโรค :

• การรายงานโรค ระบบเฝาระวงโรค สานกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสข • การแยกผปวย ระวงสงขบถายของผปวย ถาผปวยในหอผปวยแมและเดกเกดอาการเจบปวยท บงชวา

จะเปนการตดเชอเอนเทอโรไวรส จะตองระวงเรองสงขบถายอยางเขมงวด เพราะอาจทาใหทารก

18 ตดเชอและเกดอาการรนแรงได หามญาตหรอเจาหนาทผดแลผปวยทสงสยวาตดเชอเอนเทอโรไวรส เขามาในหอผปวยหรอหอเดกแรกเกด หรอหามเขาใกลทารกหรอหญงทองแกใกลคลอด

• การทาลายเชอ ตองทาลายเชอในนามก นาลาย อจจาระ ของผปวยอยางรวดเรวปลอดภย ลางทาความสะอาด หรอทาลายสงของปนเปอน หลงสมผสสงของปนเปอนหรอสงขบถาย

• การสอบสวนผสมผสและคนหาแหลงโรค คนหา ตดตามผปวยและผสมผสโรคอยางใกลชดในกลมเดกอนบาลหรอสถานเลยงเดก

คาแนะนาประชาชน 1. พอแมผปกครอง ควรแนะนาสขอนามยสวนบคคลแกบตรหลาน และผดแลเดก โดยเฉพาะ

การลางมอใหสะอาดทกครงกอนการเตรยมอาหารหรอกอนรบประทานอาหาร และหลงขบถาย การรกษาสขอนามยในการรบประทานอาหาร เชน การใชชอนกลาง หลกเลยงการใชแกวนารวมกน นอกจากนน ควรใหเดกอยในททมการระบายอากาศทด ไมพาเดกเลกไปในทแออด

2. ผประกอบการในสถานเลยงเดกควรดแลใหมการปฏบตตามมาตรฐานดานสขลกษณะของสถานทอยางสมาเสมอ เชน การเชดถอปกรณเครองเรอน เครองเลน หรออปกรณการเรยน การสอนตางๆ ดวยนายาฆาเชอโรคเปนประจา รวมทงการกาจดอจจาระใหถกตองและลางมอบอยๆ

3. ในโรงเรยนอนบาล และโรงเรยนประถมศกษา ควรเพมเตมความรเรองโรคและการปองกนตนเอง เชน ไมคลกคลใกลชดกบเดกปวย การลางมอและการรกษาสขอนามยสวนบคคล (ตาม แนวทางปองกนควบคมการระบาดของโรคมอ เทา ปาก ในศนยเดกเลก สถานรบเลยงเดกและสถานศกษา)

4. ผดแลสระวายนา ควรรกษาสขลกษณะของสถานทตามประกาศของกรมอนามย เพอปองกนการระบาดของโรคมอ เทา ปาก

5. ในกรณทเดกมอาการปวยซงสงสยเปนโรคมอ เทา ปาก ควรรบพาไปพบแพทยทนท และแยกเดกอนไมใหคลกคลใกลชดกบเดกปวย โดยเฉพาะอยางยง ในพนททมการระบาด หากเดกม ตมในปาก โดยทยงไมมอาการอน ใหหยดเรยน อยบานไวกอน ใหเดกทปวยขบถายอจจาระลงในทรองรบ แลวนาไปกาจดใหถกสขลกษณะในสวม หากเดกมอาการปวยรนแรงขน เชน ไมยอมทานอาหาร ไมยอมดมนา ตองรบพาไปรบการรกษาทโรงพยาบาลใกลบานทนท

*****************************************