punim diplome - mjeksia.uni-gjk.org · deklaratË unë gjyljeta kastrati me nr.id 150306105...

UNIVERSITETI I GJAKOVËS “FEHMI AGANI”FAKULTETI I MJEKËSISË

PROGRAMI : INFERMIERI

PUNIM DIPLOME

SËMUNDJA E DIABETIT NË REGJIONIN E PEJËS NË

PERIUDHËN 2015-2019

Kandidatja: Mentori:

Gjyljeta Kastrati Prof.Asoc.Dr.Haxhi Kamberi

Gjakovë ,2019

I

DEKLARATË

Unë Gjyljeta Kastrati me nr.ID 150306105 studente e infermierisë në Universitetine

Gjakovës “Fehmi Agani”

Deklaroj nën përgjegjësin time se punimi i titulluar “Sëmundja e Diabetit në regjionin e Pejës

në periudhën 2015-2019 e kam punuar vet me përgjegjësi.Tënjëjtin nuk e kam kopjuar nga

punimet e tjera apo ndonjë burim tjetër përveqliteraturave dhe burimeve te cekura në

referenca, ndërsa pjesa hulumtuese ështëpunuar nga të dhënat e marra në Spitalin e

Përgjithshëm të Pejës.

Gjakovë, 2019

II

FALËNDËRIMET

Ky punim është rezultat i një përpjekje tëmadhe personale. Ndihmësi im kryesor në

këtëpërpjekje për realizimin e këtije punimi ishte Prof.Asoc.Dr.Haxhi Kamberi. Me durim

dhekëmbëngulje më udhëhoqi gjatë realizimit të gjithë punës sime. Sygjerimet e tij, vëretjet

dhembështetja morale, ndikuan në përfundimin me sukses të këtijë punimi.Dua të falënderoj

të gjithë profesorët dhe asistentët e Universitetit“Fehmi Agani“ në Gjakovë.Falënderoj stafin

e Spitalit të Përgjithshëm në Pejë.

Në fund, dua të falënderoj me gjithë zemër familjen time për përkrahjen dhe ndihmën e

madhe që ma kanë dhënë për përfundiminme sukses të studimeve.

III

PËRMBAJTJA

ABSTRAKTI............................................................................................................................1

ABSTRACT .............................................................................................................................2

1.Hyrje…...................................................................................................................................3

2.Qëllimi....................................................................................................................................4

3.Metodologjia..........................................................................................................................4

KAPITULLI I

1.1 Anatomia e Pankreasit.........................................................................................................51.2 Historia e Diabetit...............................................................................................................61.3 Klasifikimi...........................................................................................................................71.4 Shenjat klinike.....................................................................................................................81.5 Komplikimet kronike...........................................................................................................91.6 Diagnoza ………...............................................................................................................131.7 Trajtimi...............................................................................................................................14

KAPITULLI II

2.1 Kujdesi Infermieror............................................................................................................17

2.2 Diagnoza infermierore........................................................................................................17

2.3 Ndërhyrja infermierore.......................................................................................................18

KAPITULLI III

3.1Metodologji........................................................................................................................19

3.2 Rezultatet e hulumtimi.......................................................................................................20

KAPITULLI IV

4.1 Diskutime...........................................................................................................................29

4.2 Përfundimet........................................................................................................................30

4.3 Rekomandimet...................................................................................................................31

REFERENCAT.......................................................................................................................32

CV-STUDENTËS...................................................................................................................33

IV

ABSTRAKTI

Diabeti Mellitus është një sëmundje endokrine dhe autoimune e cila mund të prek çdo

moshë,dhe që paraqet rritjen e nivelit të glukozës në gjak që vjen si pasojë e mungesës së

prodhimittë insulinës, ose nuk prodhohet mjaftushëm nga qelizat B të ishujve të

pankreasit.DiabetiMellituse mund të jetë i tipit I (diabet i varur nga insulin) dhe diabet i tipit

II (diabet I pa varur nga insulina). Qëllimi i këtij punimi ishte njohja me numrin e të

sëmureve me sëmundjen e diabetit në regjionin e Pejës në periudhen 2015-2019, si dhe

zgjerimi i njohurive lidhur me këtë sëmundje.

Metodologjia: Për hartimin e këti punimi të diplomes është përdorur metoda retrospektive.

Të dhënat statistikore janë marrë nga regjistrat e spitalit të përgjithshem në Pejë për

periudhën 2015-2019.Të dhënat e përfituara nga këto kartela janë shpërndarë më tej sipas

moshës dhe gjinisë.

Përfundimi: Gjatë kësaj përiudhe viti 2018 ka shënuar numrin më të madh të sëmurëve në

regjionin e Pejës me gjithësej 936 të sëmurë, numri më i madh i të sëmurëve më diabet i

takon gjinisë femrore ndërsa grupmosha më e prekur është ajo e moshës 80-90 vjeqare.

Fjale kyqe: Diabeti, Kujdesshëndetësor, Insulinvartes, Joinsulinvartes, Komplikime

Punimi përfshin: 35 faqe, 8 grafik, dhe 2figura

1

ABSTRACT

Diabetes Mellitus is an endocrine and autoimmune disease which may affect all ages

andrepresents the increase of level glucose in blood that comes as result a lack of

insulinproduction or not sufficiently produced by B cells of pancreatic islet. Diabetes

Mellitus can be type I(insulin dependet diabetes) and diabetes type II(insulin independent

diabetes). The purpose of this paper was to recognition the number of sick. The disease of

diabetes in region of Peja in period 2015-2019.As well as espanding knowledge about the

disease.

Methodology: For drafting of this paper is used a retrospective method, statistical data were

obtained are taken from the registers of the general hospital in Peja, for the period 2015-

2019.The data obtained, these cards are distributed further by age, gender.

Completion: During this period the year 2018 thas listed the highest number of total 936 of

sick. The highest number of sick belongs to the female gender. While the most affected age

group is that of 80-90 years old.

Key words: Diabetes, Health care, Insulin dependent, Insulin independent, Complications.

The paper includes: 35 pages, 8 graphics and 2 photos

2

Hyrje

Diabeti është një sëmundje kronike që shfaqet kur pankreasi nuk prodhon insulintë

mjaftueshmë ose kur trupi nuk mund të përdor në mënyrë efektive insulinën që

prodhon.Insulina është hormon që rregullon sheqerin në gjak. Hiperglicemia, është efekt i

zakonshëm i diabetittë pakontrolluar dhe me kalimin e kohës çon në dëmtim serioz në shumë

prej sistemeve të trupit, veçanërisht nervat dhe enët e gjakut. Në vitin 2014, 8.5% e të rriturve

nga 18 vjeçdhe më të vjetër kishin diabet. Në vitin 2016, diabeti ishte shkaku i drejtpërdrejtë

i 1.6 milion vdekjeve dhe në vitin 2012 glukoza e lartë në gjak ishte shkaku i 2.2 milion të

tjerëvdekje. Diabeti i tipit I karakterizohet nga prodhimi i mangët i insulinës dhe kërkon

administrim të përditshëm të insulinës.Diabeti tipi II rezulton nga përdorimi joefektiv i trupit

të insulinës. Përfshin shumicën e njerëzve me diabet në të gjithë botën, dhe kryesisht është

rezultat i peshës së tepërt të trupit dhe pasivitetit fizik.

Shkaqjet e shfaqjes së diabetit :

Trashëgemia

Obeziteti dhe mbipesha

Sasia e lartë e kolesterolit në gjakë

Mungesa e aktivitetit

Ushqimi jo i shëndetshëm

Tensioni i lartë i gjaku

Konsumimi i ushqimeve me përmbajtje të lartë të sheqerit

3

Qëllimi dhe objektivat

Qëllimi dhe objektivat e këtij punimi ishin njohja me numrin e të sëmurëve më diabet

nëregjionin e Pejes, në përiudhen 2015-2019, njohja me ecurin e sëmundjes me grupmoshat

epërfshira dhe nga sëmundja, gjinia dhe me tipin e sëmundjes.

Metodologjia

Metodologjia e përdorur për realizimin këtij punimi është metoda e studimit retrospektiv.

Janërishikuar, analizuar dhe nxjerrur të dhënat statistikore nga regjistrat e protokoleve të

Spitalit tëPërgjithshëm në Pejë, për përiudhen 2015-2019. Të dhënat janë prezentuar në

grafikone dhe tabelanë bazë të gjinisë, grupmoshave dhe përdoruesëve të insulines.

Gjithashtu është shfrytëzuar edheliteraturae bollshme nga biblioteka e Fakultetit të Mjekësisë

të Universitetit “Fehmi Agani” nëGjakovë.

4

KAPITULLI- I

1.1 Anatomia e Pankreasit

Pankreasi është gjendër që ndodhet prapa lukthit mbi murin e prapmë të barkut, në nivelin

evertebrës së I të belit. Ka formë çekanit, ku dallohet koka (caput pancratis),trupi (corpus

.p)Dhe bishti (cauda p.).Koka është e rrethuar nga duodeni, kurse bishti arrin deri në bazën

eshpretkës.Pankreasi ka gjatësi rreth 14-20cm ,gjerësi 4cm (shpesh 1.2 -2 cm) peshon 65-

80gr(tek grat peshon me pak ), ka ngjyrë të kuqërremët ose te përhirët kur është ne fazën

eveprimtaris së dendur prodhuese.1

Fig.1.1 Pankreasi dhe ishujt e Langerhansit

Ndërtimi i Pankreasit

Pankreasi është gjendër me sekrecion të jashtëm (ekzokrin)dhe te brendshëm (endokrin).Pjesa

ekzokrine është e përfaqësuar me gjëndrën alveolare me krijesa kalaveshore –acinuse Kanalet

e tyre, duke u bashkuar, derdhën në kanalin kryesor, icili derdhet në duodenum.Pjesa

endokrine është e përfaqësuar me formacione në formë ishulli, ishujt e Langerhasit të

cilëtprodhojnë hormone te cilët kanë rol esencial në metabolizmin e karbohidrateve, dhe at

insulina e ul,ndersa gukagoni e rritë nivelin e sheqerit ne gjak2

1Shkoza, Artan Ms,” Fiziologjia e njeriut” Anatomia e Pankreasit Fq-452

2 N.Bexheti ,S.Qerkezi , A.Muça “Anatomia e Njeriut” Kapitulli 7 Fq 121-122

5

1.2 Historia e Diabetit

Diabetit është një nga sëmundjet më të vjetra të njerzimit . Termi Diabet nga Greqishtja që

nënkupton“rrjedhje” ndersa Mellitus nga Latinishtja “i ëmbël. Për herë të parë Indianët

elashtë zbuluan ëmbëlsirën në urinën dhe gjakun e pacientëve pastaj gjithashtu Thomas

Ëillisnë vitin 1675 bëri një rizbulim për këtë.Në vitin 1776 Britaniku Dobson konfirmoj

prezencën e tepërt të sheqerit ne urinë dhe gjak si pasoj e ëmbëlsires së tyre.Në vitin 1857

FranceziClaude Bernor dha një koncept që diabeti është për shkak të prodhimit të tepërt të

glukozës. Roli i pankreasit në patogjenezën e diabetit ishte zbuluar nga Austriakët Mering

dheMinkoësi në vitin1889. Në vitin 1910Edëard Albert Sharpey sygjeroj që personat e prekur

me Diabet në të vërtetë përmbajnë substancë të veçantë të prodhuar nga pankreasi, ai

mevonë e pagëzoi me emrin Insulinë. Në Vitin1921 Kanadezët Federik Grant Bating

dheCharles Herbert Best izoluan insulinën duke bërë të vërtetohej që diabeti ishtë

sëmundjeendokrinologjike që i detyrohej deficenës së insulinës.Bating dhe best shpëtuan

jetën emiliona pacientëve që vuanin nga diabeti mellitus. Pacientei i parë u trajtua nga ata

dhe stafii tyre nga 1921 deri 1923 duke i dhënë insulin nga ishujt e Langerhasit të qenit

tëshëndetshëm 3

3Poretsky, Leonid “ Parimet e Diabetit Mellituse” Kapitulli 1 Fq 4-5

6

2.2 KLASIFIKIMI

Diabeti Mellituse ndahet në 4 grupe : Diabeti I tipit I, Tipi II, Diabeti Mellituse i shtatzanisë

dhe disa tipe të tjera.

Diabeti tipi I : Diabeti mellitus tipi I është një sëmundje autoimune në të cilën trupi

prekqelizat e prodhimit të insulinës në pankreas dhe i shkatrron ato.Çrregullimi autoimun

është një çrregullim në të cilin sistemi imun i trupit, që normalishtë e mbron trupin kundër

pushtuesve të huaj dhe sulmon indet e shëndetshme. Në rastin e diabetit tipit I trupi shkatrron

qelizat beta të prodhimit të insulinës që gjendet në pankreas.Kjo dotë thotë qëpankreasi nuk

mund të prodhojë insulinë.Në diabetin e tipit I glukoza në gjak nukmund të lëvizë nëpër

qeliza kur është e nevojshme kjo çon në akumulimin e glikemisë nëgjak kjo ështëQuajtur

hiperglikemi.4

Diabeti tipi II : Diabeti tipi II është një çrregullim metabolik që shënohet nga rritja esheqerit

në gjak për shkak të një ulje të sekretimit të insulinës nga qelizat beta të pankreasitdhe

ordineruesi i funksionit të insulinës. Faktoret e rrezikut të diabetit mellitus mosha ,gjina,

mbipesha, hipertensioni, gjenetika, dieta, pirja e duhanit,alkooli, mungesa e

aktivitetit,perimetri i belit. Trajtimi i bërë nga përdorimi i hiperglikemisë dhe insulinës me

ilaçe oral ,si dhe modifikimi i stilit të jetës ruajnë incidencën dhe komplikimet

mikrovaskulare dhemakrovaskulare të diabetiti mellitus tip II.

Diabeti Gestacional : Termi diabet i shtatzanisë, përshkruan gratë me tolerancë të dëmtuar

tëglukozës që shfaqet apo zbulohet për here të parë gjatë shtatzënisë. Gratë me diabet

tëshfaqur para shtatzanisë nuk klasifikohen në grupin e atyre me diabet të shtatzanisë. Diabeti

ishtatzanisë zakonisht shfaqet në tremujorin e dytë ose të tretë të shtatzanisë, kur

faktorëtantagonist të insulinës që shoqërojnë lindjen, tolerance e glukozës zakonisht kthehet

nënormë. Megjithatë, brenda 10 vjetësh, shumica e grave që kanë kaluar diabet të

shtatzanisë,më pare zhvillojnë diabet të tipit 2-të, në disa raste shtatëzanisë, më pare

zhvillojnë diabetin etipit të I-rë.5

4 Armend, Armitage, Clemmons, Drazen, Griggs “Traktakt Mjekësor i CECIL-IT” Kap 247 F-1727

7

2.3 SHENJAT KLINIKE

Shenjat dhe simptomat e diabetit ndryshojnë në varësi të sasisë së glikëmis nëgjak.Simptomat

e diabetit tipi I mund të fillojnë shumë shpejtë,brenda disa javëndërsasimptomat e diabetit tip

II zhvillohen ngadalë që mund të zgjasin me vite dhe mund të jenë aqtë buta sa të mos të

vëni re as ato.Shum njerëz me diabetin tip II nuk kanë simptoma. Disa njerez nuk e zbulojn

se kanësëmundje derisa të kenë probleme shëndësore të lidhura me diabetin tëtilla si shikimi i

paqartë ose probleme me zemër. 6Disa nga simptomat janë:

Polidipsia(Etja e rritur )

Poliuria (Urinim i shpesht)

Polifagia (Uria ekstreme)

Humbja e peshës

Prania e ketoneve në urinë

Shikimi i pa qartë

Infeksione vaginale, lekurës dhe mishrave te dhëmbëve

Molisje dhe lodhje

Mungesa e interesit dhe përqendrimit

Pamje të mjegulluar

Shërimi i ngadaltë i plagëve7

6ëëë.niddk.nih.gov7 Arend, Clemenso, Drazen, Girggs “Traktat mjekesor I CECIL-IT" Kap 247

8

2.4 KOMPLIKIMET KRONIKETE DIABETIT

Njerëzit që jetojnë me diabet mund të kenë komplikime afatshkurta ose afatgjata si rezultat i

gjendjes së tyre

Komplikacionet Akute (afatshkurt)Në komplikacionet akute te diabetit janë:

Hiperglicemia nënkuptojmë sasi të tepërta tëglukozës në gjak, niveli i lartë i glikemis në

gjak shkakton sekretimin e insulinësbrenda gjakut.Hipoglicemia nënkupton rënje e nivelit të

glukozës nën 50mg/1(2.8mmol/1) tëdiabetikët të cilët mjekohen me insulin ose tableta orale.

Hipoglikemia më së shpeshtilajmërohet te pacientët të cilët mjekohen me doza të mëdha të

insulinës, të cilët konsumojnsasi të pakta të ushqimit apo merren me aktivitet të

zgjatura.Ketoacidoza metabolike është komplikim akut i formës të diabetit e varur nga

insulina.Shkaku i shfaqjes së ketocidozës përcillet me kalimin e glukozës në urinë e cila me

vetimerrë ujin dhe kripërat duke shkaktuar dehidrimin e organizmit. Koma

hiperglicimikekarakterizohet me frymarrje normale,lëkura është e mbuluar medjersë, kohë

pas kohë lajmërohen konvulzione dhe kontraksione të muskujve.Shoku hypovolemik që vjen

si pasojë e humbjes së likideve dhe uljës së presionit arterial. Hipertrofia e indit dhjamor që

vjen nga injeksionet e insulinës në mënyrë tëvazhdushme, mosrigjenerimi i plagëve dhe

kryerja e injeksioneve në një vend.

Komplikacionet kronike (afatgjata)Në komplikacionet kronike te diabetit janë

:Sëmundjet kardiovaskulare, Nefropatia, Retinopatia, Neuropatia, Shputa diabetike,

Gangrena diabetike.8

8 Bekteshi. T Ahmetaj.H Elshani. N Hundozi Z Krasniqi. S Haziri.A Tafarshiku.H Manaj.R Pallaska.K KrasniqiA.Bejiqi. R “Kujdesi Shëndetësor për vitë të shkolles së mesme të mjekësisë. Prishtinë 2000:103-105

9

Sëmundjet kardiovaskulare: janë sëmundje të zemres dhe sistemit të enëve të gjakut,

nëzhvillimin e të cilave ndikojnë shumë faktor,dhe njëri prej tyre është edhe sëmundja

ediabetit. Në sëmundjen e diabetit zhvillohen një numër i madh i komplikimeve të vonshmë

kronike të sëmundjes, në mesin e të cilave hyjnë komplikimet në enët e mëdha tëgjakut.

Vlerat jo mirë të kontrolluara te glikemis në gjak rrisin rrezikun për sulm në zemer,sulm në

tru, angina pektorale dhe sëmundje të tjera të enëve të gjakut.9

Nefropatia

Nefropatia diabetike është një ndërlikim serioz i veshkave të diabetit tip I dhe diabetit tip

II.Gjithashtuquhet sëmundje diabetike në veshka, deri ne 40% te njerzëve me

diabetPërfundimishtvuajnë nga sëmundje të veshkave.Nefropatia diabetike ndikon në aftësinë

eveshkave për të bërë detyrën e tyre të zakonshme, që është për të eliminuar produktet

embeturinave dhe lëngjet shtesë nga trupi. Mënyra më e mirë për të parandaluar ose vonuar.

Nefropatinë diabetike është të ruash një stil jetese të shëndetshmë dhe të trajtosh diabetin

dhetensionin e lartë.

9 Thopson.M Rossini.A Mordes.J “Mjekesia e Kujdesit Intesniv. Prishtinë 2013 :1245-1250

10

Neuropatia

Neuropatia diabetike është një lloj dëmtimi nervor që mund të ndodhë nëse keni diabet,niveli

i lartë i glikemisë në gjak mund të dëmtojë nervat në të gjithë trupin.Neuropatiadiabetike më

shpesh prek nervat e këmbëve. Sipas nervave të prekur, simptomat eneuropatisë diabetike

mundtë përfshijnë nga dhimbja dhe mpirja e këmbëve deri tëproblemet në traktin degjestiv,

traktin urinar, enët e gjakut dhe zemëra. Në disa njerëz këtosimptoma janë të buta mirpo tek

të tjerët neuropatia diabetike mund të jetë mjaft edhimbshme dhepaaftësi. Neuropatia

diabetike është një ndërlikim i shpeshtë dhe serioz i diabetit mirëpo zhvillimi i tij mund të

parandalohet ose vonohet përmes kontrollave .

Retinopatia

Njerëzit me diabet mund të kenë një sëmundje të syrit të quajtur retinopati

diabetike.Kjosëmundjendodh sepse nivelet e larta të glikemisë në gjak shkaktojnë dëme në

enët e gjakutnë retinë. Këto enë të gjakut mundtë fryhen dhe të rrjedhin lëng.Ato gjithashtu

mund tëmbyllën dhe të parandalojnë rrjedhjen e gjakut, ndonjëherë, enët e reja anormale të

gjakutgjenerohen në retinë. Të gjitha këto ndryshime mund t’ju bëjnë të humbini shikimin.

11

Shputa diabetike

Shputa diabetike është sëmundje e cila paraqitet si pasojë e enëve të dëmtuara të gjakut

dhenervave te personat me diabet.Fillon me dëmtimin e enëve më të vogla të gjakut, e

pastajedhetë enëve më të mëdha të gjakut, gjendje e cila mund të sjell deri të problemet

serioze .Ky dëmtim i enëve të gjakut është pasojë e rregullimit të keq të glikemisë në gjak, që

sjellderi te zvoglimi i ndjeshmëris së shputës ndaj dhimbjes dhe presionit, ndërsa lëkura bëhet

ehollë dhe e ekspozuar ndaj lëndimeve dhe plagëve, të cilat infektohen lehtë.Mirëpo

këtoprobleme mund të shmangën. Së pari duhet kontrolluar nivelin e glikemisë në gjak,

gjithashtuedhe higjena e mirë e këmbëve është thelbësorë

Gangrena diabetike

Gangrena është një gjendje që përfshin vdekjen dhe prishjen e indeve të shkaktuara nga

njëhumbje e furnizimit të tij me gjak ose nga një infeksion bakterial. Zakonisht prek indet

mëlarg nga zemra juaj, siç janë, duart dhe këmbët.Në mënyrë tipike trajtohet duke hequr

indin e vdekur, shpesh me anë të amputimit, si dhe me antibiotikë. Njerëzit me diabet kanë

rrezikmë tëmadh të zhvillimit të gangrenës, veçanërisht nëse kanë problem me kontrollin

eglikemisë në gjak dhe kanë çështje themelore shëndëtsore,të tilla si arteroskleroza

osesëmundja arteriale periferike.Glikemia e larta në trup mund të pengojnë aftësin e trupit për

tëshëruar plagët10

10 Mark H. Sëartz” Traktat i Diagnozës Mjekësore” Kap 264

12

Diagnoza e diabetit

Përcaktimi i diagnozës së diabetit bëhet në bazë të shenjave klinike,

ekzaminimevelaboratorike si dhe përcaktimi i vlerës së glukozës në gjak.Një individ mund

tëdiagnostifikohet si diabetik nëse plotëson njërin nga kriterët e mëposhtme:

I. Simptoma klinike të diabetit me një glicemi të rastit të paktën 200mg/dl

II. Glicemia esëll baraz ose mbi 150mg/l

III. Glicemia 2 orë pas ngarkesës me glukozë mbi 180 mg/dl

Testet e Urinës:

Ketonet

Testet renale( Albumina 30-300 mg/hr-mikroalbuminemia)

Glikemia

Testet e gjakut:

Test i shpejt i glikemisë

Testi Oral i tolerancës së glikemisë

Analiza e hemoglobinës së glukonizuar

Serumi i glukonizuar i albuminave dhe proteinave

Metodat diagnostike per diabetin

Mjeket i përdorin testet e glikemisë për diagnostifikimin e diabetit.Ky lloj testi

natregon me saktesi vlerën e glikemisë tek personat në qarkullimin e gjakut .

Gjatë shtatzanisë, zakonisht rreth javës 24-28 grat mund të testohen per diabetin

gastacional me testin e glikemis se dyshuar i cili e stimulon organizmin që të prodhoj

glukoz.Gjaku testohet një ore pasi pacienti e pinë glukozën prej 50 gram.

Nese rezultatet janë jonormale, atherë bëjm një analiz me të nderlikuar qe quhet

testioral i tolerancës se glikemisë (OGTT) për te konfirmuar diabetin.11

11https://www.idf.org/International Diabetes Federation

13

Trajtimi

Në varësi të llojit të diabetit, moniturimi i glikemisë në gjak, insulina dhe medikamentetorale

luajn një rol të rëndesishem në trajtimin e diabetit. Gjithashtu një diet e shëndetshme,mbajtjae

një peshe të shëndetshme dhe aktivitetet të rregullta janë faktorë të rëndësishem në

menaxhimin e diabetit

Trajtimi per tipin e I dhe të II të diabetit :Gjatë moniturimit të glikemisë duhet matur

glikemin 4 herë në ditë mirëpo insulinmarresit duhetmatur më shpesh. Moniturimi është

mënyra e vetme për tu siguruar që nivelii glikemisë në gjak të mbahet mbrenda kufinjeve

normal. Njerëzit me diabet të tipit II të cilëtnuk marrin insulinë zakonisht kontrollojnë

glikeminë shumë rrallë. Përpos kontrollimit ditornga ana e mjekut rekomandohet testimi i

rregullt HbA1c për të matur nivelin mesatar tëglikemisë në gjak për dy ose tre muajt e fundit

krahasohet me testet e përsëritura ditore tëglikemisë në gjak, testimi HbA1c tregon më mirë

se sa funksion plani i trajtimit të diabetit.

Fig 1.10 Matja e glikemisë12

Insulin terapia:Njerëzit me diabet tipi I kanë nevojë për insulin për të mbijetuar.Disa njerëz

me diabet tipi IIdhe diabet gestacional gjithashtu ju duhet insulin terapia. Insulina u zbulua

nga përpunimi ipankreasit të derrit, kaut në vitin 1922.Janë disa lloje të insulinës:

Insulina me veprim shumë të shpejtë :janë insulina Lispro dhe Astro, efekti i tyre fillon 5-

15 min dhe zgjatë 3-4 orë.

Insulina me veprim të shpejtë : janë insulinat kristale dhe semilente. Insulinat

kristalefillojnë efektin pas 20-40 min dhe zgjat deri 8 orë, kurse semilente fillojnë efektin pas

30-60min dhe zgjatë deri në 14 orë

12Gross, JL, de Azevedo, MJ Silvero, “Diabetik, neuropati,diagnosis and treatment , diabetes care”2005

14

Insulina me veprim të ndërmjetëm : janë insulinat Lente dhe Isophan që fillojnë efektin

pas1-2 orësh dhe zgjat deri 18-24 orë

Insulina me veprimm te ngadaltë : janë insulinat Ultralente, protaminë zink dhe Glarginëqë

fillojnë efektin pas 4-6 orë dhe zgjasin deri në 36 orë

.Insulina ordinere : është insulin kristale e cila injektohet në venë për një veprim të

menjëhershëm. Insulina nuk merret në mënyrë orale për shkak se enzimet e stomakundërhynë

në veprimin e insulinës, por merret në mënyrë Subkutane dhe Intravenoze.Shpeshinsulina

injektohet me anë te gjilpërës së imët dhe shiringës ose stilolaps insulinë osepomp insulinë.

Vendet me të shpeshta te injektimit të insulinës janë ne bark( veprim i shpejtë)në pjesën e

sipërme të krahut (veprim më i ngadalshëm) dhe në pjesën e sipërme të këmbës (veprim edhe

më i ngadalshëm), rekomandohet që vendi i injektimit të ndërrohet pas qdoinjektimi.

Pompa insulinike :Kjo pompë është duke u studiuar, konsiston në vendosjen në lëkurën

eabdomenit. Injektimi insulinës do të bëhet në mënyrë automatike nga pompa, sa herë

qëorganizmi ka nevojë për insulin.

15

Medikamentet orale

Hypoglicemiantët oralë: Këto medikamente stimulojnë pankreasin të prodhojë më

shumëinsulinë dhe nxisin receptorët insulinik për kapjen dhe shfrytëzimin e insulinës në

mënyrëefikase.Përdoren vetem te diabetit tip II.

Derivatet e Sulfonilureve: Këto medikamente stimulojnë pankreasin të prodhojë më

shumëinsulinë duke rritur në këtë mënyrë sasinë e insulinësh që derdhet në gjak.Kjo insulinë

shtesëe detyron glukozën të hyjë në muskujë me sforcim.

Biguanidet:(metformina) rrisin ndjeshmërinë e mëlçisë dhe organeve të tjera ndaj efektevetë

insulinës dhe pakësojnë dëshirën për të ngrënë.

Analogët e metiglinides: (repaglinide) stimulojnë pankreasin të prodhojë më shumë

insulinë.Efekti është më i shkurtër se sulfoniluremët, prandaj kombinohen me barnat tjera.

Merretpara buke dhe ndihmojnë në kontrollin e glukozës pas ngrënies.

Glitazonet :Këto medikamente përmisojnë absorbimin e glukozës nga qelizat e trupit. Kjobën

që të bjerë niveli i glukozës në gjak.Në këtë grup bëjnë pjesë:roziglitazonidhe pioglitazoni.

Akarboza:Këto medikamente ngadalsojnë degradimin e karbohidrateve në glukozë

dheabsorbimin në gjak. Kështu evitohet rritja e përqëndrimit të glukozës në gjak.

Transplantim:Në disa njerzë që kanë diabet tip I, një transplant i pankreasit mund të jetënjë

opsion. Ndërsa transplanti i ishullit është duke u studiuar. Me një transplant tësuksesshëm të

pankreasit, nuk do të keni më nevojë për terapi me insulinë, por jo gjithmonë transplantimund

të rezultoj i suksesshëm dhe duhet te përdorni ilaçe për të parandaluar refuzimin eorganit dhe

këtoilaçe mund të kene efeket ansore serioze dhe për këtë arsye transplantet janëtë rezervuara

për njerëz13.

KAPITULLI II

2.1Kujdesi Infermieror

13Bazat e farmakologjise klinke –Prof/As.Dr. Florika Mandro. Dr. Majlinda Zahaj. Sonila Stefoni .

16

Diabeti është sëmundje e cila vret në heshtje. Një rol shumë të rëndësishëm ka

personeliInfermieror në vlerësimin, në kujdesin dhe edukimin e pacientëve më qëllim që

tëminimizohenkomplikacionet.Infermierët duhet të jenë gjithmonë pranë për ta

mbështeturdiabetikun si nga ana mjekësore ashtu edhe nga ana psikologjike.Në momentin që

pacientetparaqiten në institucionin shëndëtsor infermjerja fillon mbledhjen e të dhënave

nëpërmjetbisedës me pacientin dhe observimit fizik të pacientit.

Merret anamneza familjare

Vlerësohet aparenca te pacientit (i shqetësuar, i frikësuar, i lodhur)

Pyet pacientin për sasinë e marrjes së lëngjeve

Pyet pacientin rreth mënyrës së ushqyerit

Kërkohen të dhënat mbi statusin socio-ekonomik

Kërkohen të dhënat për stilin e jetës.

2.2Diagnoza Infermierore

Ndryshime në aktivitetin fizik si rezultat i lodhjes, këputjes, dobësis së përgjithshme.

Crregullime të ushqyrjes të lidhura me nauzetë, të vjellurat, regjim diabetikë.

Prishje e komfortit si rezultat i dhimbjes abdominale.

Rrezik për ndryshime në lëkurë më prishje të integritetit, si pasojë e infeksioneve,djersitjes, plagëve.

Era karakteristike e acetonit në frymarrjen e pavietëve si pasojë e rritjes së trupaveketonik në qarkullimin e gjakut.

Zvogëlim i rezervave energjetike si pasojë e organizmit të gabuar të mënyrës së tëushqyerit.

Zvogëlim i vëllimit të lëngjëve si pasojë e paaftësisë për të plotësuar nevojat përlëngje (djersitje dhe urinim i shpeshtë)

17

2.3 Ndërhyrja infermierore

Infermierët qetësojnë pacientin nga ankthi dhe stresi i sëmundjes, nuk lejon personat e tjerë

tëafërm që të traumatizojnë me gjendjen, siguron komfortin e pacientit.Në rast se shikon se

ka hipoglicemi, infermierët duhet të ndërhyjnë menjëherë duke maturglicemin dhe nëse

pacienti është i vetëdijshëm jepet sheqer nga goja, në të kundërtënpacientit i vendoset

përfuzion intravenoz me glukoz 5% apo në raste të hipoglicemisë sëtheksuar i aplikohet

glukozë 40% intravenoze ose dozës së caktuar nga mjeku.

Kujdesi infermieror te diabetikët konsiston në njohjen e shenjave dhe ndërlikimeve që

jep sëmundja

Infermierët japin:

Kujdesin për lëkurën dhe mukozat

Kujdesin për sy

Kujdesin për sistemin kardiovaskular

Kujdesin për sistemin urinar

Kujdesin për këmbën diabetike

Kujdesi i përgjithshëm që duhet ta kenë parasysh infermierët

Infermieri duhet të kenë parasysh matjen e glicemisë, sidomos esëll dhe dy orë pas

buke,pastaj mbledh dhe verifikon përfundimin e analizave të caktuara nga mjeku.Infermieri

ezbaton me përpikëri trajtimin dhe procedurat e përcaktuara nga mjeku.Këshillohet

pacientipër mënyrën e të ushqyerit duke i dhënë një listë ushqimësh që përmbajnë sheqer dhe

ato qënuk përmbajnë sheqer, yndyrë dhe kalori më qëllim që të arrijnë të mbajnë një nivel

normaltë glukozës në gjak14

14 Tomaj A. Pula A.Basha E “Bazat e infermierstikes se pergjithshme”

18

KAPITULLI III

3. Rezultatet

Rezultatet dhe të dhënat statistikore të marrura nga Spitali i Përgjithshëm në Pejë për vitet

2015, 2016, 2017, 2018,dhe Janar – Gusht 2019.Janë paraqitur në grafikone si më poshtë.

Graf .2Shpërndarja e rezultatevesipasgrupmoshave tëtë prekurve me DMnë vitin 2015

Në këtë diagram janë paraqitur rastet sipas grupmoshës për 691 pacientët me diabet në

vitin2015 është ky grup mosha 0-10 vjeç 3 pacient, te mosha 10-20 vjeç 5 pacient,mosha 20-

30vjeç 20 pacient, mosha 30-40 vjeç 11 pacient, mosha 40-50 vjeç 20 pacient, mosha 50-


90vjeç 190 pacient, mosha >90 vjeç 9 pacientë.

19

0

50

100

150

200

250

0-10 10-20. 20-30

3 520

KAPITULLI III

3. Rezultatet









19

20-30 30-40 40-50 50-60 60-70 70-80 80-90

20 11 20

211

102120

190

Mosha Nr I pacienteve

KAPITULLI III

3. Rezultatet









19

<90

190

9

Graf.3 Shpërndarja e rezultateve sipas grupmoshave të të prekurve meDM në vitin 2016


vitin2016është ky grupmosha 0-10 vjeç 0 pacient, te mosha 10-20 vjeç 5 pacient, mosha 20-



90vjeç 164 pacient, mosha >90 vjeç 15 pacient

20

0

50

100

150

200

250

300

0-10 10-20. 20-30







20

20-30 30-40 40-50 50-60 60-70 70-80 80-90

Mosha Serie 2







20

80-90 <90

Graf .4 Shpërndarja e rezultateve sipas grupmoshave të të prekurve meDM në vitin 2017


vitin2017 është ky grupmosha 0-10 vjeç 3 pacient, te mosha 10-20 vjeç 12 pacient, mosha

20-30vjeç 19pacient, mosha 30-40 vjeç 28 pacient, mosha 40-50 vjeç 20 pacient, mosha 50-


90vjeç 370pacient, mosha >90 vjeç 16 pacient

21

0

50

100

150

200

250

300

350

400

0-10 10-20. 20-30

3 12 19







21

20-30 30-40 40-50 50-60 60-70 70-80 80-90

19 28 20 28

118

192

370

Mosha Nr I Pacienteve







21

80-90 <90

370

16

Graf.5Shpërndarja e rezultateve sipas grup moshave të të prekurve meDM në vitin 2018.


vitin2018është ky grup mosha 0-10 vjeç 0 pacient, te mosha 10-20 vjeç 2 pacient, mosha 20-

30vjeç 2pacient, mosha 30-40 vjeç 15 pacient , mosha 40-50 vjeç 50 pacient, mosha 50-60

vjeç195pacient, mosha 60-70 vjeç 201 pacient, mosha 70-80 vjeç 290 pacient, mosha 80-90

vjeç170pacient, mosha >90 vjeç 11 pacient.

22

0

50

100

150

200

250

300

0-10 10-20. 20-30

0 2 2







22

20-30 30-40 40-50 50-60 60-70 70-80 80-90 <90

2 1550

195 201

290

170








22

<90

170

11


Në këtë diagram janë paraqitur të dhënat për rastet e të sëmurëve me diabet sipas grup

moshave për 703 pacientët me diabet Janar-Gusht 2019. Grupmosha 0-10 vjeç 2 pacient, te

mosha 10-20 vjeç 6 pacient, mosha20-30 vjeç 3 pacient, mosha 30-40 vjeç 8 pacient , mosha

40-50 vjeç 22 pacient , mosha 50-60 vjeç 122 pacient, mosha 60-70 vjeç 179 pacient, mosha

70-80 vjeç 223 pacient, mosha80-90 vjeç 123 pacient, mosha >90 vjeç 15 pacient.

23

0

50

100

150

200

250

0-10 10-20. 20-30

2 6 3







23

20-30 30-40 40-50 50-60 60-70 70-80 80-90

3 822

122

179

223

123








23

80-90 <90

0

123

15

Graf.7 Shpërndarja e te dhënave statistikore për përdoruesit e insulinësgjatë periudhës 2015-2019

Në këtë diagramështë paraqitur numri i përdoruesve të insulinës gjatë përiudhës 2015-2019

në regjionin e Pejës. Nga të dhënat e nxjerrura nga hulumtimi shihet se në vitin 2015 nga

numri total i të sëmureve 691 raste ku 490 ishin perdorues të insulinë, në vitin 2016 nga 861

raste 750 ishinë perdorues të insulinë, në vitin 2017 nga 806 raste 652 ishin perdorues të

insulinë, në vitin 2018 nga 936 raste 843 ishin perdorues të insulinë, në vitin 2019 nga 703

raste nga Janari deri ne Gusht510 ishin përdorues të insulinës .

24

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

2015 2016

490

750








24

2016 2017 2018 2019

750

652

843

510

Serie 1 Serie 2








24

2019

510

Graf 1. Shpërndarja e rezultateve sipas gjinisë së të prekurve nga diabeti

gjatë periudhës 2015-2019

Në këtë diagram janë paraqitur të prekurit nga sëmundja e Diabetit në bazë të gjinisë gjatë

periudhës 2015-2019 nga të dhënat e nxjerrua nga hulumtimi shihet se në vitin 2015, nga 691

raste 420 ishin femra dhe 271 meshkuj, në vitin 2016 nga 861 raste 498 ishin femra dhe 363

ishin meshkuj, në vitin 2017 nga 806 raste 452 ishin femra dhe 354 ishin meshkuj, në vitin

2018 nga 936 raste 569 ishin femra dhe 367 ishin meshkuj, në vitin 2019 Janar- Gusht ishin

703 raste ku 399 femra dhe 304 meshkuj. Në periudhen 5 vjeqare gjinia më e prekur ishte

gjinia femerore.

25

0

100

200

300

400

500

600

2015 2016F 420 498

M 271 363









gjinia femerore.

25

2016 2017 2018 2019498 452 569 399

363 354 367 304









gjinia femerore.

25

2019399

304

Graf.8 Shpërndarja e rezultateve për numrin e pacientëve të prekur me

DM sipas viteve për përiudhën 2015-2019

Në këtë diagram është paraqitur numri i pacienteve të prekur me Diabet gjatë

periudhave2015-2019 në Spitalin e Përgjithshëm Pejë, ku nga rezultatët mund te shihet se në

vitin2015 ishte 691, në vitin 2016 ishtë 861, në vitin 2017 ishtë 806, në vitin 2018 ishtë

936, nëvitin 2019 nga Janari e deri në Gusht ishte 703.

26

2015 2016

691

861







26

2017 2018 2019

861 806936

703

Serie 1







26

2019

703

KAPITULLI IV

4.1 Diskutimet

Numri i personave me diabet është rritur nga 108 milion në 1980 në 422 milion në 2014.

Prevelanca globale e diabetit tek të rriturit mbi 18 vjeç është rritur nga 4.7% në vitin 1980

në 8.5 % në vitin 2014. Prevelanca globale e diabetit është rriturit më shpejt në vendet me të

ardhura të mesme dhe të ulëta. Diabeti është shkaku kryesor i verbërisë, dështimit të

veshkave, sulmëve në zemër, goditje në tru dhe amputimit të gjymtyrëve të poshtme. Në vitin

2016, rreth 1.6 milion vdekje vlerësohet se ishin shkaktuar direkt nga diabeti. 2.2 milion të

tjerë vdekje i atribuohen glukozës se lartë në gjak në vitin 2012. Pothuajse gjysma e të gjitha

vdekjeve që i atribuohen glukozës së lartë në gjak ndodhin para moshës 70 vjeç.OBSH

vlerëson se diabeti ishte shkaku i shtatë i vdekjes në vitin 2016.Rritja më e shpeshtë e

përhapjes pritet të ndodhë në Azi. Rritja e normave në vendet nëzhvillim ndjek trendin e

urbanizmit dhe Afrikës, ku shumica e njerëzve me diabet ndoshta dotë jetë në vitin 2030.

Numri global i rasteve tëdiabetit mund të rritet me 48% midis 2017 dhe 2045. Dieta e

shëndetshme, aktiviteti fizik i rregullt, mbajtja e një peshe normale të trupit dhe shmangia e

përdorimit të duhanit janë mënyra për të parandaluar ose vonuar fillimin e diabetit tip II.

Diabeti mund të mjekohet dhe pasojat e tij të shmangen ose vonohen me dietë, aktivitet fizik,

ilaçe dhe kontrollim të rregullt dhe trajtim për komplikime.15Ndërkaq të dhënat tona tregojnë

se pacientet me DM në rajonin e Pejës gjatë përidhes kohore2015-2019 ishin : ne vitin 2015

ishin 691 pacient, në vitin 2016 ishin 861 pacient, në vitin2017 ishin 806, në vitin 2018 ishin

936, dhe në vitin 2019 në përiudhen Janar- Gusht ishin703 ku mund të shihet se edhe në

regjionin e Pejës sëmundja e diabetit është duke u rritur vitpas viti.

1. 15https://www.who.int/World Health Organization

27

4.2 Përfundimet

Diabeti është një sëmundje endokrine dhe autoimmune e cila mund të prek çdo moshë dhe që

vjen si pasojë e mungesës së prodhimit të insulinës, ose nuk prodhohet mjaftushëm nga

qelizat B të ishujve të pankreasit.Sëmundja e diabetit shkakton edhe komplikime si

hiperglicemia, hipoglicemia, ketoacidoza metabolike,sëmundje kardiovaskulare, nefropati,

retinopati, neuropati etj. Sipas OBSH sëmundja e diabetit është shkaku i shtatë i vdekjesë në

botë. Mirëpo, sëmundja e diabetit mund të parandalohet dhe trajtohet, ushqimi i shëndetshëm

luan një rol shumë të rëndësishëm, gjithashtu edhe aktivitetet fizike, marrja e medikamenteve

dhe insulinesë në mënyrë të rregullt.Gjatë analizimit të të dhënave te mbledhura nga

hulumtimi i bërë në Spitalin e Përgjithshëm në Pejë gjatë përiudhës 2015-2019 erdhëm në

përfundim se : Gjatë vitit 2015 ishin 691 raste ku grupmosha më e prekur ishte 50-90 vjeç, në

vitin 2016 ishin 861 raste ku grupmosha më e prekur ishte 50-60 deri 90 vjeç, në vitin 2017

ishin 806 raste ku grupmosha më e prekur ishte 60-90 vjeç, në vitin 2018 ishin 936 raste ku

grupmosha më e prekur ishte 50-80 vjeç, në vitin 2019 në periudhën Janar- Gusht ishin 703

raste ku grupmosha më e prekur ishte 70-80 vjeç. Gjinia më e prekur në të gjitha vitet e

analizuara ishte gjinia femërore.Ndërkaq sa i përketë numrit të përdorusve të insulines në

vitin 2015 kanë qene 490, në vitin 2016 ishin 750, në vitin 2017 ishin 652, në vitin 2018 kanë

qene 843 ndërsa në vitin 2019 gjatë muajve Janar – Gusht ishin 510 .

28

4.3 Rekomandimet

Rekomandohet që pacientët e prekur me diabet të mbajnë diet të pasur më

shumë fruta, perime dhe ushqime me fibra, me pak yndyrë dhe sheqer

Matja e glikemis në mënyrë të rregullt

Marrja e terapisë dhe insulinës sipas udhzimeve të mjekut

Rekomandohet që pacientët me diabet të bëjnë aktivitet fizike sepse ushtrimet

e ulin nivelin e glikemis në gjak.

Rekomandohet që të kontrollohen këmbët çdo ditë për prerje, plagë, skuqje

ose ënjtje dhe të konsultoheni me mjekun për ndonjë ndryshim

Rekomandohet që diabetiket të mbajnë në nivel peshë truporë

29

REFERENCAT

1. Shkoza, Artan Ms,“ Fiziologjia e Njeriut”Anatomia e Pankreasit Fq-452

2. N. Bexheti, S.Qerkezi, A.Muça “Anatomia e Njeriut”Kapitulli 7 Fq 121-122

3. Poretsky, Leonid “Parimet e Diabetit Mellituse”Kapitulli 1 Fq 4-5

4. Arend, Clemenso, Drazen, Girggs “Traktat mjekësor I CECIL-T “Kapitulli 247

5. Almdal T, Scharling H, Jensen JS, Vestergaard H,“The independet effect of diabetesmellitus on ichemic heart disease”

6. Tomaj A. Pula A.Basha E “Bazat e infermierstikes se pergjithshme”

7. Protokollet e pacienteve në Spitalin e Përgjithshëm në Pejë

8. Bazat e farmakologjise klinke –Prof/As.Dr. Florika Mandro. Dr. Majlinda Zahaj.Sonila Stefoni .

9. Henery M. Kronenberg. Shlomo Melmed. Kenneth S. Polonsky. P. ReedLarsen”Traktati I Endokrinologjisë”

10. Gross, JL, de Azevedo, MJ Silvero, “Diabetik, neuropati,diagnosis and treatment ,diabetes care”2005

11. Mark H. Sëartz” Traktat i Diagnozës Mjekësore” Kap 264

12. Thopson.M Rossini.A Mordes.J “Mjekesia e Kujdesit Intesniv. Prishtinë 2013 :1245-1250

13. Bekteshi. T Ahmetaj.H Elshani. N Hundozi Z Krasniqi. S Haziri.A Tafarshiku.HManaj.R Pallaska.K Krasniqi A.Bejiqi. R “Kujdesi Shëndetësor për vitë të shkolles sëmesme të mjekësisë. Prishtinë 2000:103-105

14. https://www.who.int/

15. https://www.idf.org/International Diabetes Federation

30

CV-STUDENTËS

31

Të dhënat personale

Emri dhe Mbiemri Gjyljeta Kastrati

Datëlindja 16.02.1996

Nr. Personal 1243954661

Gjinia F

Adresa Zahaq-Pejë

E-mail [email protected]

Të dhënat e kualifikimit

Shkolla e mesme e lartë Ass,Inf.Përgjithshëm “Shkolla emesme e Mjekësisë” Pejë

Universiteti Universiteti “Fehmi Agani” Gjakovë

Fakulteti Fakulteti i Mjekësisë

Programi Infermieri

Statusi E rregullt

Nr.ID 150306105

CV-STUDENTËS

31





Gjinia F

Adresa Zahaq-Pejë






Programi Infermieri

Statusi E rregullt

Nr.ID 150306105

CV-STUDENTËS

31





Gjinia F

Adresa Zahaq-Pejë






Programi Infermieri

Statusi E rregullt

Nr.ID 150306105

punim diplome - mjeksia.uni-gjk.org · deklaratË unë gjyljeta kastrati me nr.id 150306105...

Documents