UNIVERSITETI I GJAKOVS Fehmi Agani

Fakulteti i edukimit

Programi: Parashkollor

PUNIM DIPLOME

Tema: Planifikimi i msimit n edukimin parashkollor

Mentori: Kandidatja:

Prof. Ass. Dr. Shefqet Mulliqi Erza Gjikolli Haxhiu

Gjakov, 2017

2

3

ABSTRAKT

Cilsia n msimdhnie, si dhe n t nxn t njohurive nga nxnsit varet nga shum

faktor t cilt jan els i arritjes s objektivave n procesin msimor.

Prve shumllojshmris s formave , metodave, teknikave, teknologjive e strategjive,

vend me rndsi z edhe planifikimi i puns msimore.

Punimi sht I nj rndsie t veant pasi q n mbshtetje t literaturs m

bashkkohore, elaboratet si dhe mnyrat m t suksesshme t planifikimit t ors msimore.

sht knaqsi q m n fund kam arritur n kt pik t studimeve, dhe t kem rastin t

punoj kt tem diplome, me t ciln edhe formalisht shnoj prfundimin e studimeve t mija n

fakultet.

Faktori nga i cili varet edhe t nxnit, dhe realizimi i suksesshm i objektivave msimore.

N mbshtetje t aftsive t mia si dhe duke shfrytzuar nj numr t konsiderueshm t

literaturs dhe materialit t ndryshm, arrita t prmbledh disa nga elementet kryesore q duhet

t ceken n lidhje me temn e ktij punimi. Padyshim q n nj ndihmes t madhe kam marr

nga librat e shfrytzuar nga nxnsit n arsimin e mesm t ult.

Prkundr vshtirsive t shumta, besoj q sado pak, kam mundur t prfshij pikat

themelore q lidhen me temn n fjal.

Fjalt kyqe: Planifikimi vjetor, javor, ditor, msimdhns, nxns, etj.

4

PRMBAJTJE

1 VSHTRIMI I PRGJITHSHM ........................................................................... 5

2 PROCESI I PLANIFIKIMIT .................................................................................... 7

2.1 PLANIFIKIMI I PUNS MSIMORE ....................................................................................................... 8

2.2 LLOJET E PLANIFIKIMIT .................................................................................................................. 10

2.2.1 PLANIFIKIMI VJETOR ............................................................................................................................ 10

2.2.2 PLANIFIKIMI MUJOR ............................................................................................................................ 12

2.2.3 PLANIFIKIMI JAVOR ............................................................................................................................. 12

2.2.4 PLANIFIKIMI DITOR .............................................................................................................................. 14

2.3 REZULTATET E PRITSHME GJAT PLANIFIKIMIT .................................................................................... 15

2.4 FAZAT NPR T CILAT KALON PLANIFIKIMI ........................................................................................ 15

2.4.1 FAZA I: PLANIFIKIMI PARA MSIMIT ....................................................................................................... 16

2.4.2 FAZA II: PUNA GJAT ORS S MSIMIT .................................................................................................. 17

2.4.3 FAZA III: PUNA PAS ORS MSIMORE ..................................................................................................... 18

3 USHTIMET N PUNN MSIMORE.................................................................. 19

3.1 PRSRITJA DHE PRFORCIMI N PUNN MSIMORE ............................................................................. 20

4 RNDSIA E OBJEKTIVAVE N PLANIFIKIM DHE REALIZIM T ORS

MSIMORE ................................................................................................................... 22

4.1 KUPTIMI I OBJEKTIVAVE ................................................................................................................ 22

4.2 FORMULIMI I OBJEKTIVAVE SIPAS NIVELEVE T DIJES ............................................................................ 23

5 SHEMBULL PR TEMEN E DITS .................................................................... 24

6 REKOMANDIME .................................................................................................... 29

7 PRFUNDIM ............................................................................................................ 30

8 LITERATURA .......................................................................................................... 31

5

1 VSHTRIMI I PRGJITHSHM

Msimdhnja dhe t nxnt jan process mjaft kompleks dhe hulumtimet rreth tyre do

vazhdojn gjithnj. Msimdhnja bashkkohore nnkupton ndryshimin e roleve t

msimdhnsve dhe t nxnsit, me qellim kryesor lehtsimi i t nxnit. Tani problemi

shtrohet pr t pasur m shum msimdhnie t hapur. Msimdhnsit duhet t jen t hapur

ndaj prfshirjes s nxnsve n t gjitha hallkat e procesit msimor. Rolet e aktorve jan t

larmishm, sepse nxnsit dhe msuesit jan autor dhe aktor. Msuesi luan rolin e drejtuesit dhe

t organizuesit, ndrsa nxnsi gjith prfshihet n procesin msimor.

Msimdhnsit duhet t jen t hapur ndaj prfshirjes s nxnsve n t gjitha hallkat e

procesit msimore. Ktu rritet dhe prgjegjsia e nxnsve pr msim, pasi ora e msimit duhet

t jet e ndrtuar pr t gjitha nivelet.

sht e jo etike q t lihen n hije nxns me vshtirsi, pasi thellohet prapambetja e tyre

dhe shkelen parime themelore didaktike, si sht trajtimit individual dhe i diferencuar i

nxnsve.

Msimdhnsit, duhet ti ndryshojn rolet e tyre nga transmetuesi i njohurive n nxitsin e

nxnsve pr t marr njohuri e informacion nga burime t ndryshme. Ky orientim nuk duhet

keqkuptuar. Msimdhnsi nuk prjashtohet nga roli i tij si shpjegues i tems dhe i koncepteve,

pr t mos kaluar edhe n ekstreme. Nga msimdhnsi krkohet prgatitja e niveleve shkencore

n profilin e vet, kultur gjuhsore, mjeshtri pedagogjike, didaktike e metodike, pasion,

ndrgjegje profesionale, dashuri dhe respekt pr personalitetin e nxnsit, aftsi komunikuese

me nxnsit, prindrit e kolegt.

Vet bota n t ciln jetojm sot, na krijon mundsi t pakufizuara pr ndryshim, si nuk

kan kufi ndryshimet q ndodhin n t. Q t jemi t suksesshm, duhet t msohemi t jetojm

n kt bot dhe, ashtu si ndryshon gjithka n bot, ashtu duhet t ndryshojm dhe n

mendimet, n sjelljet, n do pun q kryejm. Msimdhnia sht nj proces n ndryshim t

vazhdueshm, q reflektohet n prmisimin e cilsis s shrbimit arsimor. Msimdhnia sht

art e shkenc dhe, njkohsisht, luft guerile. Msimdhnia si art mbshtetet fuqimisht n

intuitn, e cila sht baz pr veprimin.1

Duke qen art, akti i t dhnit msim sht gjithmon bashkveprim dinamik i individve

(Msimdhns me msimdhns, msimdhns me nxns, nxns me nxns), ku t gjith

1 Grup autorsh, Strategjit e t msuarit. Eureka, Prishtin 1995, f.4.

6

vazhdimisht marrin vendime2 n varsi t situatave dhe t objektivave q duhet t prmbushen.

Klasa, si bashksi homogjene, prbhet nga individ me formim kulturor dhe me prvoj t

ndryshme. Nisur nga ky realitet, msuesi duhet t krijoj bindjen se nxnsit, si individ, kan

aftsi dhe ritme t ndryshme t nxni. Pr pasoj, msuesi duhet t parashikoj, t prcaktoj, t

prcaktoj dhe t shtreszoj objektiva dhe veprimtari, t tilla q i vn n lvizje t gjith

nxnsit, t cilt, n varsi nga aftsit individuale, t mund t fillojn n pika t ndryshme.

Gjithka prcaktohet n metod dhe varet shum prej saj. N kurrikulat e reja,

informacioni, n t gjitha fushat e studimit dhe n shumicn e lndve msimore, sht m afr

saj q ka pr qllim shoqria e sotme n aftsimin e individit pr prballjen me sfidat e kohs

(shoqria demokratike dhe tregu i puns). Rndsia e puns s shkolls qndron n mnyrn si

informacionin prcillet t nxnsit: Prmes metodave tradicionale apo bashkkohore? Apo

prmes kombinimit t t dyjave?

Shumllojshmria n msimdhnie mundson prshtatjen e ktij procesi stileve,

interesave, inteligjencave si dhe dallimeve t tjera q kan fmijt n procesin e t nxnit. E

gjith kjo bhet t prgatitjes s tyre pr tu ballafaquar m leht me ndryshimet e shek. XXI.

2 Po aty,f.5.

7

2 PROCESI I PLANIFIKIMIT

Planifikimi sht nj veprimtari intelektuale, e qllimshme e njeriut, me t ciln parashihen

objektivat, qllimet, vizionet, t cilat duhet arritur nprmjet aktiviteteve, mjeteve, resurseve

material financiare dhe njerzore n kohn e caktuar pr t siguruar nj vler apo m shum

vlera t dobishme pr zhvillimin e individve a t shoqris.

Kemi t bjm, pra, me nj proces mendor q krkon shum veprime dhe operacione

mendore.

Pyetni 100 njerzit e par q i takon se dshirojn m s shumti n jet, 98 nga ata nuk

do t jen n gjendje t tregojn se ka dshirojn. Por nse insistoni disa nga at do t thon:

para, lumturi, fuqi, fam, etj., por nga dshira e thjesht nuk realizohet asgj. Dshira e zjarrt

pr ti realizuar ato q dshirojm reagon pozitivisht vetm n plane t mir menduara dhe me

nj qndrueshmri t fundshme dhe besim n idet q ne krijojm.

Nse ke menduar dshtimin dshtove!

Deri me sot ende nuk ka ndodhur q mendja e njeriut t shpik makina pr t prodhuar ide.

Makina q do t kishin imagjinatn e tyre pr krijimin e ideve. Kt privilegj e ka vetm ndr

dija e njeriut, q sht e aft t nxit imagjinatn, q sht ireale e padukshme dhe e paprekshme

t prodhoj ide, t cilat ide mund t marrin rrug drejt ekuivalentit fizik q d.m.th. reales, por

para se t ndodh kjo qe mund ta prekim dhe shohim duhet q idet tona ti vm n letr, letr

kjo q e quajm plan apo planifikim, e cila letr mbshtetet vetm mbi bazn e ideve q ka

prodhuar imagjinata jon.3

T dshtosh n planifikim, do t thot t planifikosh dshtimin

Suksesi i puns mbshtetet n planifikim t mir.

Planifikimi paraqet nj aktivitet t lart intelektual kognitiv.

Planifikimi n arsim, n kuptimin m t prgjithshm, paraqet zbatim t analizs racionale

dhe sistematike t procesit t zhvillimit t arsimit me qllim q arsimi t jet m efektiv dhe m

efikas n prmbushjen e nevojave t njerzve dhe t shoqris. Nga ky kundr vshtrim,

planifikimi n arsim sht neutral nga aspekti ideologjik. Metodologjit e planifikimit n arsim

3 Grup autorsh (2003),Plani I zhvillimit t shkolls mjet dhe rrug drejt shkolls s mire pr t gjith nxnsit,

KEC, Prishtin, f.5

8

jan mjaft fleksibile dhe mund ti prshtaten situatave q kan dallime t mdha n aspektin e

ideologjis, t nivelit t zhvillimit dhe t forms s qeverisjes.

Planifikimi n arsim merret me t ardhmen, duke u bazuar n prvojn ekzistuese.

Planifikimi sht m shum se nj skicim dhe ka t bj, jo vetm me at q duam t arrihet, por

edhe sit arrihet dhe me cilat mjete. Planifikimi sht proces i vazhdueshm dhe nuk prfundon

kur plani t jet hedhur n letr dhe t jet aprovuar. Q t jet efektiv, planifikimi duhet t

merret me implementimin e planit, duke i kushtuar kujdes t duhur progresit q sht arritur ose

jo, pengesave q nuk jan parashikuar dhe strategjive pr tejkalimin e tyre.4

Planifikimi sht ose duhet t jet pjes prbrse e procesit t menaxhimit n arsim t

definuar n kuptimin m t gjer. Ai mund ti ndihmoj vendimmarrsit n t gjitha nivelet

nga msimdhnsit klasor deri te Qeveria dhe Kuvendi t marrin vendime t mbshtetura m

mir n informata. Kjo arrihet duke kuptuar m mir objektivat specifike n fjal, opsionet e

ndryshme q jan n dispozicion pr ti prmbushur kto objektiva, dhe pasojat e mundshme pr

seciln prej tyre. Planifikimi mund t ndihmoj arritjen e rezultateve m t mira me burimet q

jan n dispozicion.

2.1 Planifikimi i puns msimore

Para se t bhet planifikimi m i detajuar i procesit msimor (planifikim vjetor, mujor) pr

nj vit shkollor, s pari duhet prcaktuar sakt planin msimor pr klasn prkatsisht vitin

shkollor (msimor).

N kurrikulat brtham t t tri niveleve t arsimit para universitar ekziston liri, n nj

mas t caktuar, pr organizimin e planit msimor brenda fushave kurrikulare, p.sh. shiko KB-n

e nivelit I shkolla e mesme e ult (niveli parashkollor). Shkollat, msimdhnsit jan t lir t

lvizin numrin e orve brenda fushs s njjt t shkalls kurrikulare nga klasa n klas apo nga

gjysm vjetor n gjysm vjetor dhe t bjn ndarjen e orve msimore n mes t lndve t

ndryshme msimore brenda fushs s njjt kurrikulare gjat nj viti shkollor, apo pr gjitha

klasat sa ka shkalla kurrikulave.

Gjithsesi sht e nevojshme q msimdhnsit t prcaktojn s bashku mnyrn e

zbatimit t planit msimor. Kt ata duhet ta bjn n baz t kritereve pr hartimin e planit

4 Pupovci,D., Shala, A. (2011), Mjetet p planifikimin n arsim, KEC, Prishtin, f.12

9

msimor dhe mundsit e zbatimit t tij sipas udhzimeve q jan dhn ne KB-t pr secilin

nivel, p.sh shiko KB-n e nivelit II, msimi i mesm i ult (klasat VI-IX).

Planin e ors msimore msimdhnsit e shkolls fillores mund ta bjn n bashkpunim me

kolegt e klass s njjt, por t paralelve t ndryshme. Gjithashtu, mund ta bjn edhe n

mnyr t pavarur, sepse nj msimdhns-e sht prgjegjs vetm pr nj paralele. Mirpo,

bashkpunimi gjithher sht m produktiv!5

T dshtosh n planifikim, do t thot t planifikosh dshtimin

Suksesi i puns mbshtetet n planifikim t mir

Planifikimi paraqet nj aktivitet t lart intelektual kognitiv

Dallimi n mes Planifikimit dhe planit:

a) Planifikim sht proces

b) Plani sht instrument, gjendje, rezultat i planifikimit. Plani paraqet bazn teorike

pr punn e ardhme praktike.6

T planifikosh do t thot:

t paramendosh

t projektosh

t skicosh

t modelosh

t vizatosh

t shkruash etj.

Para se t planifikosh nj gj, duhet t prgjigjemi n kto pyetje:

Pse duhet t planifikojm?

ka duhet t planifikojm?

Si duhet ta planifikojm?

5 Grup autorsh (2003), Plani i zhvillimit t shkolls mjet dhe rrug drejt shkolls s mire pr t gjith nxnesit,

KEC, Prishtn, f.5 6 Musai, B. (2003), Metodologji e mwsimdhwnies, PEGI, Tiran, f.83

10

2.2 Llojet e planifikimit

Nj ndarje:

1. Planifikimi i programeve msimore

2. Planifikimi i prmbajtjeve t lendeve msimore

3. Planifikimi i nj trsie programore

4. Planifikimi i nj grupi temash msimore

5. Planifikimi i nj teme nj njsie msimore

Ndarje tjetr:

1. Planifikimi vjetor (global)

2. Planifikimi semestral

3. Planifikimi mujor

4. Planifikimi ditor

5. Planifikimi i nj or msimore7

Kush jan bartsit e ktyre planifikimeve ?

a) Planifikimin e programeve msimore dhe t prmbajtjeve t lndve msimore e bjn

institucionet e lart arsimore (shtetrore)

b) Planifikimin rreth copzimit n tema dhe n tema dhe n njsi msimore e bn

msimdhnsi.8

2.2.1 Planifikimi vjetor

sht planifikim ku zakonisht hapsira kohore paraqet vitin e trsishm shkollor. Gjat

ktij planifikimi duhet t kemi parasysh veorit punuese t gjysm vjetorit t par dhe t dyt,

si dhe t gjitha atyre krkesave q rrjedhin nga karakteristikat e t dy periudhave t puns

msimore. Gjat planifikimit vjetor t puns msimore, zakonisht numrin e orve t

prgjithshme sipas karakterit didaktike t organizimit t puns e prpjestojm n mnyr

7 Po aty, f.84

8 Morina, Shemsi, Planifikimi i puns msimore dhe elementet e planifikimit t mire, Buletini shkencor i

Universitetit Planetar t Tirans, Tiran, Nr.2 (VI), 2012, f.41

11

proporcionale. Meq ktu kemi t bjm me punn globale t planifikimit t puns pr gjysm

vjetor, prmbajtja lndore e shtruar n programe msimore n planifikim zbrthehet prej trsive

tematike kah trsive msimore q kan karakter t grupimit metodik, e deri te njsit msimore

konkrete. Veprimet e shkoqitjes s ktyre prmbajtjeve msimore nga planifikimi global n dy

gjysme vjetoret zhvillohet dhe sistemohet n planifikim sipas muajve deri n mbarim t vitit

shkollor.9

Edhe gjat planifikimit vjetor, po ashtu edhe n llojet tjera t planifikimit, gjat tr ktij

procesi duhet t udhhiqemi nga standardet dhe rregullat didaktike metodike t puns

msimore, t cilat mundsojn procese t suksesshme t planifikimit duke e prputhur

prmbajtjen programore me aftsit prike fizike dhe punuese t nxnsve.10

SNKA 0

Fushat e

Kurrikules

ShK 1

Parafillori

Gjuht dhe

komunikimi

33.33 %

Artet 11.11 %

Matematika 22.22 %

Shkencat

natyrore

5.56 %

Shoqria dhe

mjedisi

5.56 %

Shndeti dhe

mirqenia

11.11 %

Jeta dhe puna 5.56 %

Pjesa zgjedhore 5.56 %

Aktivitete e tjera

Ndarja e kohs pr seciln fush t kurrikuls n prqindje

9 Grup autorsh (2003), Karakteristikat e shkolls cilsore t efektshme (N librin: Qeverisja dhe udhheqja n

arsim, Qendra pr Arsim e Kosovs, Prishtin, 242. 10

Morina, Shemsi, Planifikimi I puns msimore dhe elementet e planifikimit t mire, po aty, f.42

12

2.2.2 Planifikimi mujor

sht pjes prbrse e planifikimit vjetor (global) e q n vete prfshin njsit msimore

q planifikohen t zhvillohen brenda nj muaji, t shkoqitura nga planifikimi vjetor i puns

msimore. N kt lloj planifikimi, n mnyr m t detajuar planifikohen njsit msimore pr

katr jav, duke prfshir n kt proces edhe mjetet, teknikat, format dhe metodat q do t

zbatohen pr realizim t suksesshm t prmbajtjeve programore n procesin msimor.11

2.2.3 Planifikimi javor

Meqense planifikimi dymujor nuk sht i ndar n jav, planifikimi javor mundson

prcaktimin e njsive msimore q do t realizohen gjat javs pr seciln lnd msimore

(fush kurrikulare), n klasn caktuar. Njsit msimore merren nga planifikimi dymujor.

Planifikimi javor ka pr qllim lidhshmrin e njsive msimore t lndve t ndryshme

msimore n kontekst t kuptimit t situatave, problemeve, dukurive dhe ngjarjeve si shtje t

ndrlidhura, e jo t ndara. Kjo do t thot q t gjith msimdhnsit/set e nj klase t lndve t

ndryshme t t gjitha fushave kurrikulare, n nj tabel t prbashkt t vendosin njsit

msimore q i kan menduar ti realizojn gjat javs pr nj klas (edhe pse ato mund t jen t

ndryshme nga arsimtart e s njrs lnd, por q japin msim n paralele t tjera brenda klass

s njjt).12

Kjo qasjeje i obligon msuesit q t takohen gjat javs dhe q t bhet lidhshmria e njsive

msimore n mes t lndve t ndryshme, n mnyr q t nxnit e nxnsve t jet m i

integruar. Nse ky takim pr shkollat e mesme t ulta dhe t larta nuk mund t jet i realizuar

sepse kolektivi i msimdhnsve sht shum i madh, ather kryetari i Kshillit t klass

mund t qarkoj fletn n t ciln msimdhnsit shkruajn njsit msimore q do ti zhvillojn

javn q vjen. M pas kjo flet e prfunduar shumzohet ose shprndahet n mnyr elektronike

t t gjith msimdhnsit/set e klass s njjt para javs q realizohen njsit msimore.

Msimdhnsit/set planifikimin javor mund ta bjm n form tabelare, ngjashm si faqja

e ditarit (librit t klass) q ka secili klas, ku shnohen ort msimore pr do dit sipas orarit.

Aty e ka vendin edhe fusha jeta dhe puna.

11

Po aty, f. 43 12

Po aty, f. 243

13

Tabela nuk ka nevoj t ngarkohet me elemente t tjera, sepse kto vetm jan prgatitur

n planin dymujor dhe m pas zbrthehen n planin e ors msimore. M posht paraqiten

shembuj t formateve t mundshme t planifikimit javor brenda fushs dhe n mes fushave.13

Plani javor i msimit t fushs Jeta dhe puna

Java e par, MUAJI nntor, VITI SHKOLLOR 2013/2014

Klasa :

Msimdhnsi/ja:

Lnda:

Njsia msimore:

Kur relacioni:

Shnime sqaruese:

Kryetari i Kshillit t klass

Shembull i nj formati t mundshm t planifikimit javor (niveli parashkollor)

Planifikimi javor pr fushn: Shoqria dhe mjedisi

Klasa: niveli parashkollor Muaj, Shtator, Java e II

Dita Njsit msimore n jav Vrejte

E

Hn

12.09.2014

Gjuh Matematik Artet, edukate

muzikore

T dgjuarit. Dgjon

prrallza, prralla e

tregime shum t

shkurta dhe lojra

didaktike

Numrimi deri n 10

Interpretimi Imiton

zra dhe tinguj nga

natyra dhe mjedisi

jetsor

Matematik Shndeti dhe

mirqenia

Matematik

13

Po aty, f. 42-44

14

E

Mart

13.09.2014

Numron gjsendet

e ngjashme n

mjedisin jetsor

(karriget, lulet,

gjethet...etj.)

Orientimi n natyr

Pasuroj dhe t

zgjeroj shprehjet

matematike

E Mrkur

14.09.2014

Gjuh Artet, edukat

figurative

Matematik

T lexuarit

Shfletojn librin,

revistn, gazetn dhe

dallojn pjesn me

fotografi dhe pjesn

me shkronja:

Luan me vija dhe

knaqet me aktivitetet

e bra

Numron n mnyr

sukseseve dhe

zbrapthi

(1,2,3...3,2,1):

Numron m nga

dy, tre...:llogarit

E

Enjte

Gjuh Njohja e vetes dhe e

bots

Artet, edukat

figurative

15.09.2014

T folurit. Gjat t

folurit shqipton drejt

tingujt zanor dhe

bashktingllojn.

(sidomos: gj, xh, r,

rr, s, sh, , q etj.) dhe

lidhjen e tyre n

rrokje

N aktivitete t

prditshme vzhgon

dhe njihet me trupin e

vet dhe aftsit e veta:

Ndrtimi i shtpis

E

Premte

16.09.2014

Shoqria dhe mjedisi Jeta dhe puna Gjuh

Mjetet e transportit

Trafiku

T folurit n

funksion gjuhsor.

Gjat t folurit

shqipton drejt

tingujt zanor dhe

bashktingllor

Nj form e till planifikimit javor mund t jet nj tem Emri sht i veant dhe ku prfshin

lnd t ndryshme varsisht nga fushat t cilat jan t prfshira.

2.2.4 Planifikimi ditor

sht veprim ku problematika e zbrthimit t prmbajtjeve msimore fillon t detajohet n

elementet konkrete dhe operative t veprimeve msimore praktike t organizimit t puns n

njsi kohore (or). Pra planifikohet puna msimore pr nj dit msimi e q ka kryesisht

karakter t orientimit kah veprimeve operative msimore, proces n t cilin dominon pyetja se si

do t realizohen makrostrukturat (njsit lndore). Pasi n kt lloj planifikimi fillojn nga

format m konkrete, themi se ktu ky proces mbrrin shkalln m t lart t konkretizimit t

puns n t ciln bhet planifikimi i njsis msimore.

Si pjes prbrse e planifikimit, njsia msimore paraqet zbrthimin e lnds msimore n

pjes konkrete q duhet realizuar n njsi kohore t caktuara, t ciln e quajm or msimi.

Gjat realizimit t njsis msimore, vmendja duhet t prqendrohet te lidhshmria e

prmbajtjeve t njsive msimore, pasi q ato s bashku paraqesin trsin lndore.

15

2.3 Rezultatet e pritshme gjat planifikimit

1. Msimdhnsi di tu ngjall nxnsve interes pr orn e msimit duke i prfshir ata n

veprimtari t larmishme dhe t vazhdueshme, t organizuara kto n mnyr individuale,

n ifte dhe n grupe.

2. Msimdhnsi di t drejtoj situata t papritura.

3. Msimdhnsi flet qart, kuptueshm, qet dha sakt.

4. Msimdhnsi sht i ngroht dhe I dashur me nxnsit.

5. Msimdhnsi shfrytzon burime t ndryshme informacionesh pr t zgjeruar njohurit e

tij dhe sht n krkim t vazhdueshm t tyre.

6. Msimdhnsi ka vizion koncepte t qarta t planifikimit dhe t organizimit n

prgjithsi dhe n veanti t kohs prej 45 minutash.

Msimdhnia mund t jet e suksesshme vetm nse msimdhnsi t gjitha kto i planifikon.

Pra, suksesi i puns mbshtetet vetm n nj planifikim t mir.14

2.4 Fazat npr t cilat kalon planifikimi

N baz t kurrikuls s re s Kosovs, planifikim javor sht shum ngusht i lidhur me

planifikimin pr orn msimore. Thn m mir ato jan n nj korrelacion t prbashkt. Q

planifikimi pr or t msimit t ket sukses, ather sht e nevojshme nj planifikim i mir i

ors msimore.

Procesi i planifikimit i ors msimore realizohet prmes tri fazave:

a) Prgatitja para msimit sht e barabart me hartimin e planit ditor

b) Puna dhe veprimtarit brenda 45 minutash

c) Reflektimi pas msimit.15

14

Backman e., Trafford, B. (2007) Qeverisja demokratike e shkollave, Botim i Kshillit t Evrops, Botim I

Kshillit t Evrops, f.23 15

Shemsi Morina, vep.cit., f.43

16

2.4.1 Faza I: Planifikimi para msimit

Hyrja apo prgatitja n punn msimore, z vend t rndsishm si etap e organizimit t

puns msimore. Varsisht se n far mnyre do t zhvillohet puna me etapn prgatitore, ashtu

do t zhvillohen etapat q pasojn. Pra, suksesi i ksaj etape varet se far qasje do ti bhet

hyrjes nga ana e arsimimit.

sht me rndsi t ceket se prmes ksaj etape mundsohet prgatitja pr t vazhduar

realizimin e etapave pasardhse, prandaj mund ta quajm etapa prgatitore.

Hyrja n parim zgjat shkurt, prafrsisht 5 minuta aq sa t zhvillojn kureshtjen tek

nxnsit pr at q do t msohet. N pjesn hyrse t ors arsimtari bn prgatitjen nxehjen e

nxnsve pr t prvetsuar msimin e ri. N fillim arsimtari n mnyr spontane duke marr

shembuj nga jeta e prditshme bn lidhjen e tyre me msimin e ri, bn nxitjen e ndjenjave dhe

emocioneve, stimulimin e funksioneve intelektuale, krijon atmosfer pr pun msimore dhe

nxit interesim pr prvetsimin e njohurive t reja duke e vn nxnsin para problemit

msimor, respektivisht duke e subjekti vizuar edhe vet nxnsin si faktor i rndsishm i

puns msimore.

Pra, hyrja fillon me parashtrimin e pyetjeve nga njsia msimore e kaluar, me bised t lir,

me demonstrim, me t vrejturit e ilustrimeve, ndrlidhjen e problemit me ndonj objekt,

kontrollimi i detyrave t shtpis, etj.

Hyrja e cila ka pr qllim t krijoj atmosfer t puns ka nj nn etap q nuk vrehet

shum, ajo sht paraqitja e qllimit t msimit. Pas krijimit t atmosfers s puns si dhe

zgjerimit t komunikimit paraqitet qllimi.

Qllimi i etaps hyrse, si theksuam edhe m lart sht q n mnyr graduale ti nxis

nxnsit pr pun, t v n funksion t menduarit e tyre, t bj t mundur inkuadrimin e plot t

nxnsve n msim, t rris shkalln e produktivitetit dhe efikasitetit, t rris pavarsin gjat

puns s mtejshme, etj.16

N kt faz (t parn) planifikohet:

a) Struktura e ors s msimit.

b) Hartohen objektivat e ors s msimit.

16

QTKA. (2005). Msimdhnia me n qendr nxnsin. Tiran, f.31

17

c) Objektivat duhet t jen specifike (sjelljet q nxnsit duhet ti demonstrojn ose

produktet q duhet ti japin dhe t nxisin nivele t larta t t menduarit.

d) Motivimi sht element tjetr shum me rndsi i planifikimit. Ky lidhet me lern dhe

vlefshmrin q ka tema apo njsia msimore.17

e) Msimi duhet t planifikohet, t ndrtohet mbi njohurit paraprake q kan nxnsit.

f) Gjithsesi pr t pasur sukses msimi duhet planifikuar procedurat e msimit, teknikat dhe

strategjit si dhe format organizative.

g) Q n hartimin e planit ditor msimdhnsi planifikon se ciln detyr nxnsi do ta

kryej n mnyre individuale, ciln do ta punojn n ifte dhe ciln do ta kryej n grup

t vogl apo t madh.

h) Gjithsesi n kt faz planifikohet edhe koha e realizimit.18

2.4.2 Faza II: Puna gjat ors s msimit

sht etap m e rndsishme e puns msimore. Ndryshe quhet edhe zhvillimi i lnds s

re, e cila fillon nga faza prgatitore e ors dhe prfshin pjesn qendrore t saj, realizon

prmbajtjen edukative dhe arsimore, q sht parashikuar sipas planit dhe programit, duke

formsuar punn msimore n pikpamje didaktike metodike, nxnsit fitojn dituri t reja.

Kjo etap zgjat 15 20 minuta dhe paraqet proces n t ciln realizon qllimet dhe detyrat e

msimit t definuar n njsin msimore. Si theksuam edhe m lart krkesa themelore q

shtron kjo etap e ors msimore sht q nxnsit t prvetsoj e thelloj dituri, t ushtroj,

prforcoj e sistematizoj diturit e prvetsuara.

Kjo etap e puns msimore pr nga karakteri i veprimeve operative t saj, sht nj proces

i angazhimit t prbashkt t msimdhnsit dhe nxnsve, i cili rrjedh nga vet karakteri

bashkkohor i organizimit t msimit. Mbshtetur n kto krkesa, etapa e shtjellimit t lnds

s re ndodhet n varsi direkte (sikurse edhe etapat tjera) nga prgatitja paraprake e nxnsve, q

zakonisht bhet n pjes hyrse t ors, q ka pr qllim integrimin e nxnsve n punn dhe

prmbajtjet e reja msimore.

N kt etap pozit t rndsishme ka nxnsi si subjekt aktiv, i cili ka rol me rndsi n

punn msimore dhe n tr procesin e organizimit didaktik t msimit duke fituar prmasa t

reja t angazhimit n t gjitha sferat dhe etapat e artikulimit msimor.

17

Morina, Shemsi, vep.cit., f.43 18

Po aty, f.44

18

Rezultatet prfundimtare t puns msimore t ksaj etape mund t vlersohen n fazn

prfundimtare t saj duke vrejtur me an t prsritjes dhe kontrollimit se sa dhe si i kan

prvetsuar nxnsit prmbajtjet e reja msimore.19

a) N kt faz fillon zbatimi i veprimatarive t planifikuara

b) Prfillet struktura e ors msimore

c) Prfillen metodat dhe strategjit, teknikat msimore t planifikuara

d) Prfillet materiali lndor, mjetet dhe pajisjet msimore

e) Prfillet koha e planifikuar

f) Prfillet kontrolli dhe vlersimi i planifikuar.20

2.4.3 Faza III: Puna pas ors msimore

Analiza e realizimit t ors msimore q do t na shrbej si mbshtetje pr t planifikuar n

t ardhmen. Msimdhnsi n kt faz i rishikon veprimtaris e kryera n klas dhe gjykon mbi

vlerat e ktyre veprimtarive. Nga shnimet nxjerr se ka ka ecur mir, ka nuk ka ecur si duhet.

Pse ndodhi kshtu dhe si do t ishte m mir veprimtaria. Kjo ndihmon pr planifikim t ri

kapitullit t ardhshm, tems apo njsis s re msimore.21

19

Kraja, M. (2008). Pedagogji e zbatuar. Tiran. Faqe 312. 20

Morina, Shemsi, vep.cit., f.44 21

Po aty, f.24

19

3 USHTIMET N PUNN MSIMORE

Si pjes prbrse e puns msimore jan edhe ushtrimet n punn msimore. Ushtrimet

prbjn nj etap shum t rndsishme n organizimin e procesit msimor.

Me ushtrime n msim kuptojm formimin e shkathtsive n prvetsimin e tekniks s

kryerjes se ndonj veprimi. Ushtrimet kan pr qllim ti aftsojn nxnsit pr kryerjen me

sukses t veprimtarive prkatse.

Shpesh her t ushtruarit identifikohet me prsritje, q nga aspekti didaktik sht e

gabueshme. T ushtruarit lidhet patjetr me prsritjen, mirpo kto dy funksione didaktike

duhet t dallohen duke pasur parasysh qllimin dhe kuptimin themelor e donjrit prej tyre, pra,

edhe dallimet n prvetsimin e tekniks s puns, kurse qllimi i prsritjes sht arritja

qndrueshmris s diturive.

Kjo etap didaktive n procesin msimor ndahet n disa faza, edhe at:

Ushtrime fillestare

Ushtrime plotsuese dhe

Ushtrime korrektuese.22

Ushtrimet mund t ndahen n:

Ushtrime me goj (ushtrime pr t shprehurit e gjuhs amtare, n gjuhn e huaj, pr

zgjedhjen e problemeve msimore, etj.)

Ushtrime me shkrim (pr prvetsimin e shkrimit n gjuhn amtare, n form t

prshkrimeve dhe diktimeve, pr pun gjysm t pavarur, pr tu shprehur drejt n

gjuh t huaj, pr zgjidhjen e problemeve n msim, punimet krijuese me shkrim t

nxnsve, etj.)

Ushtrimet mbshteten n aftsin e t kuptuarit dhe t menduarit, sikurse edhe mbi bazn

e zhvillimit t shum proceseve t prbra psikike, sidomos n t vrejturit, perceptimit,

kujtesn dhe aktivitete t tjera intelektuale, t cilat ngrejn ushtrimet n nj shkall m t

lart dinamo gjene, duke mundsuar edhe zhvillimin e veorive kreative t shprehjes

individuale t veprimeve.

Gjat ushtrimeve n punn msimore shpeshher prdorn rregullator apo mjete t veanta

didaktike, q u lehtsohet nxnsve kryerja e ndonj veprimtarie, p.sh. gjat ushtrimit t

shkrimit fillestar prdoren fletore me vija t ndryshime.

22

Fullan, M. (2001): T kuptuarit ndryshe i ndryshimit n arsim. Edualb, Prishtin, f.56

20

sht karakteristike pr kt etap didaktike se ajo zbatohet kryesisht n mnyr

individuale, domethn me t ushtruar individual nxnsit fitojn shkathtsi.

Pra, ushtrimet si etap e puns msimore jan shum t rndsishme sidomos sa i takon

aftsimit dhe prgatitjes s gjeneratave t reja pr jet dhe pun, pr pun t pavarur e sidomos

pr pun prodhuese, d.m.th. ushtrimet jan pjes prbrse e do etape apo faz t organizimit t

puns msimore.23

3.1 Prsritja dhe prforcimi n punn msimore

Sikurse etapat e cekura m lart, edhe etapat e prsritjes dhe prforcimit jan pjes shum

me rndsi n punn msimore.

N Fjalorin e Pedagogjis, prsritje sht kthimi te materiali i msuar, i br me qllim

ngulitjeje, thellimi, zgjerimi dhe sistematizimi t njohurive, aftsive dhe shprehive t nxnsve.

Sipas Dr. Nijazi Zylfiut, prsritja prfshin n vete edhe t gjith strukturat prbrse t

prforcimit, dhe se prsritja sht nj komponent relativisht i pavarur i msimit, i cili

mbshtetet n trsi edhe n elemente t veanta t prforcimit t ligjeve t t nxnit, gjat puns

msimore.

Detyr e msimit sht q diturit dhe shkathtsit e fituara t bhen pasuri e prhershme e

nxnsit dhe t pengohet harresa. Pr kt qllim organizohet prsritja, q n trsin e procesit

msimor ka karakter t etaps s veant didaktike.

Prandaj, etapa e prsritjes n punn msimore aplikohet n t gjitha lndt n harmoni me

planin e parapar pr prsritje apo sipas rasteve t veanta. Ajo sht pjes prbrse e procesit

msimor dhe n mnyr t organizuar ajo n mas t caktuar aplikohet gjat gjith zhvillimit t

puns msimore.

Prsritja dhe prforcimi jan dy forma ose dy nivele t njohjes msimore, sepse kan nj

burim zhvillimin e msimit, prmbajtjen msimore t zhvilluara m par dhe prsritja sht

faz e natyrshme pr thellimin dhe sistematizimin e njohurive.24

23

Osmani, Sh. (1983), Fjalor i pedagogjis, Tiran, f.78 24

Zylfiu, N. (2005), Didaktika (Teoria e msimit dhe e msimdhnies), Prishtin, f. 69

21

Zakonisht, prsritja organizohet n fund t ors , por edhe gjat ors. Ajo organizohet

kryesisht me an t pyetjeve t shtruara nga ana e arsimtarit. Prsritja mund t organizohet edhe

n form t kontrollit t njohurive si: me pyetje, me detyra, me aktivitete praktike, etj.

Prsritja sht e lidhur ngusht me prforcimin e diturive e cila n esenc krkon

sistematizimin n procesin e njohjes msimore t msimdhnies, pa krcime, pa lshime,

respektimin e aftsive intelektuale t nxnsve, etj. Prandaj edhe procesi i prsritjes dhe

prforcimi mbshtetet n procedura ngjashme me procesin e zhvillimit t msimit t ri q

shkohet prej s afrmes nga e largta.

Nga kjo q tham m lart, mund t prfundojm se prsritja gjat zhvillimit t msimit t

ri na ndihmon t bjm lidhjen e msimit t ri me msimin e kaluar. Pra, njohurit e fituara m

par mund ti shfrytzojm si baz mbshtetjeje pr ti kuptuar m leht njohurit e reja.

22

4 RNDSIA E OBJEKTIVAVE N PLANIFIKIM DHE REALIZIM T

ORS MSIMORE

Pr nj planifikim t mir duhet t prgjigjemi n kto pyetje:

1. far duhet q t arrihet?

2. Cila sht prmbajtja q do t transmetohet?

3. ka do t jen t aft t bjn nxnsit n fund t ors msimore?

4. Si do ta arrijm at q synojm?

5. Si do ta dim se ka kemi arritur?

4.1 Kuptimi i objektivave

Qllimet arsimore jan synimet e prgjithshme afatgjata q duam t arrijm n t ardhmen,

dika drejt s cils duhet t ecim pr ta arritur. Qllimet arsimore lidhen me procesin e

prgjithshm t edukimit. Ato prcaktohen pr veprimtarin trsore t shkolls, pr planet dhe

programet msimore.

Objektivat msimore jan synimet e prgjithshme afatgjata q duam t arrijm n t

ardhmen, dika drejt s cils duhet t ecim pr ta arritur. Qllimet arsimore lidhen me procesin e

prgjithshm t edukimit. Ato prcaktohen pr veprimtarin trsore t shkolls, pr planet dhe

programet msimore.

Objektivat msimore jan synime afatshkurta dhe m konkrete se qllimet arsimore. Ato

jan produkti q shpresohet t demonstrojn nxnsi si rezultat i t nxnit. Objektivat msimore

formulohen n kuadrin e kontekstit t qllimeve arsimore, por me synimin q ti konkretizojm

ato. Objektivat msimore jan bazamenti mbi t cilin ngrihet plani i veprimit. Ato jan baz pr

vendimet q lidhen me prmbajtjen msimore, me metodat e msimdhnies, me prdorimin e

mjeteve msimore, me vlersimin.25

25

Musai, B. (2003). Metodologji e msimdhnies, Pegi, Tiran, f. 65

23

4.2 Formulimi i objektivave sipas niveleve t dijes

Kur formulojm objektivat pr nj njsi msimore duhet t kemi parasysh se ka presim

nga nxnsit. Pra, duhet formuluar objektiva te niveleve t ndryshme pasi n klas kemi nxns

t niveleve t ndryshme. Kur prmendim nivelet, mendojm n nivelet e dijes.

Niveli i par:

Njohja: sht riprodhim, prsritja e emrave, rregullave, definicioneve. sht niveli m i

ult i dijs. Foljet q prshkruajn kt nivel jan: prkufizo, prshkruaj, dallo, rendit, emrto

etj.

T kuptuarit: sht aftsia pr t kapur kuptimin e materialit. Foljet q prshkruajn kt

nivel jan: shpjego, zgjero, jep prfundime, rishkruaj, prgjithso.

Niveli i dyt (Mesatar):

Zbatimi: sht aftsia pr t prdorur materialin e msuar n situata t reja dhe konkrete.

Zbatohen rregulla, metoda, koncepte, parime, ligje teori etj. Foljet q prshkruajn kt nivel

jan: Ndrysho, njehso, provo, manipulo, prgatit, prodho, lidh, prdor etj.

Analiza: sht aftsia pr ta coptuar materialin n pjes prbrse. Foljet q

prshkruajn kt nivel jan: Copto, ndajn pjes, dallo, seleksioni, etj.

Niveli i tret (i lart):

Sinteza: sht aftsia q t formoj nj t tr duk bashkuar pjest. Foljet q e

prshkruajn kt nivel jan: Kombino, krijo, organizo, planifiko, rindrto, risistemo, etj.

Vlersimi: sht aftsia pr t gjykuar vlern e nj materiali, t mirn e nj ideje, motivet

e sjelljeve, etj. Foljet q prshkruajn kt nivel jan: Konkludo, kritiko, arsyeto.26

26

Grup autorsh (2005), Libri me udhzime pr Situatat me nxnsin n Qendr, KEDP, Prishtin, f.134

24

5 SHEMBULL PR TEMEN E DITS

Lndt:

Njohje e mjedisit Shqisat e mia;

Matematik Numrat prej 1 deri n 20;

Gjuh shqipe Edhe numrat deri n 20 jan fjal;

Arsim figurative Format e mysta format e lugta (Modelim me argjil);

Klasa: Parashkollor.

Kohzgjatja: Nj dit shkollore.

Qllimet: Nxnsi/nxnsja duhet:

- Ti zgjeroj njohurit pr shqisat dhe rolin e tyre;

- T aftsohet t numroj, t emroj dhe t lexoj numrat prej 11 deri n 20;

- T aftsohet ti tregoj numrat si njsi dhe dhjetsha;

- T formoj prfytyrim pr konceptimin 1 (nj) dhjetsheje;

- T kuptoj se numrat deri n 20 jan fjal;

- T msoj ti shkruaj numrat m fjal;

- T pr aftsohet dhe t prsoset t punoj me argjil;

- Ti zhvilloj shprehit pr higjien gjat puns me materiale pr vizatim;

- Ti dalloj dhe ti formoj pjest e lugta dhe t mysta t koks s njeriut me ndihm t

shqisave.27

far nevojitet:

- Material pr hulumtim t shqisave (bonbone, copa pemsh, parfum, lule, or, zile,

plhura, lodra);

- Kukulla, kube kapse floksh, katror, rrath, drejtkndsha, lodra nga klasa;

- Fotografi me shqisa, por t prera n disa pjes;

- Kokrra, shkopi, flutura aplikacione;

- Argjil dhe siprfaqe pr modelim;

- Dy tubza me dhjet thupra t lidhura;

27

Musai, B. (2003). Metodologji e msimdhnies, Pegi, Tiran, f.65

25

- Tekste n t cilat numrat prej 11 deri n 20 jan shkruar me fjal;

- Flet pune, letr, stilolapsa, fletore, marker, ngjits, drrasa dhe shkums.28

far pritet t arrijn nxnsit:

Nxnsit msojn:

- Ti emrojn dhe ti dallojn shqisat e njeriut dhe ta shpjegojn funksionin e tyre;

- T din t formojn bashksi me elemente prej 11 deri n 20 dhe ti lexojn numrat e

prshtatshm;

- T din ti shkruajn numrat prej 11 deri n 20 m fjal dhe t din se ato jan fjal;

- T kuptojn termin nj dhjetshe t din s nj dhjetshe prbhet prej dhjet njsish;

- Ti tregojn pjest e lugta dhe t mysta t koks s njeriut dhe t din ti formojn me

argjil; :

- Ti respektojn rregullat pr pun n grup dhe t bashkpunojn me njri tjetrin. 29

Aktivitete hyrse:

Fillojn me lojra telefoni i prishur (me pshpritje ritregohet nj fjal duke shkuar prej

nj nxnsi t nxnsi tjetr, kurse nxnsi i fundit e shqipton fjaln me z t lart me qllim q

t vrtetohet se sht e njejta fjal q e ka thn edhe nxnsi i par).

Arsimtari krkon prej nxnsve ti mbyllin syt dhe pastaj u jepe cop pemsh dhe parfum

q ti nuhasin dhe t zbulojn se far kan nuhatur. Pastaj, nxnsit shijojn bonbone t

ndryshme, gjithashtu me syt e mbyllur, dhe tregojn se si sht shija e tyre. Symbyllas i prekin

kokat e bashknxnsve t tyre dhe prpiqen t zbulojn pr cilin nxns bhet fjal.

T gjith nxnsit ndahen n pes grupe dhe secili grup merr nga nj komplet fotografish

n t cilat jan shfaqur secila prej shqisave (fotografit jan prera n disa copa). N kuadr t

grupeve t tyre, nxnsit i bashkojn pjest e fotografive, dhe pastaj arsimtari parashtron pyetje

me t cilat i nxit nxnsit t tregojn se pr ciln shqis bhet fjal.

Pastaj, me an t tekniks s tubzave e zbulojn qllimin e ors: Shqisat e njeriut.30

28

Po aty, f.66 29

Po aty, f.67 30

Fullan, M. (2001). Kuptimi i ri i ndryshimit n arsim, Edualba, Tiran, 143

26

Aktivitete pr msimdhnie dhe msim:

Arsimtari i ndan nxnsit n pes grupe dhe ata ulen n vendet e tyre. Secili grup i merr

materialet e veta. T gjitha grupet kan pr detyr t hulumtojn, veanrisht n nivel t grupit,

dhe tu prgjigjen pyetjeve t parashtruara. Grupet i kan detyrat e mposhtme:

1. Shqisat e t shikuarit t hulumtojn, t zbulojn dhe ti shnojn prfundimet n vend

t caktuar (si duket syri, far dallojm me an t syrit, far zbulojm npr shqisn e t

shikuarit, si ta mbrojm at).

2. Shqisa e t dgjuarit t hulumtojn, t zbulojn dhe t shnojn prfundimet n vend t

caktuar (si duket veshi, far dallojm me an t veshit, far zbulojm npr shqisn e

t dgjuarit, si ta mbrojm at).

3. Shqisa e t nuhaturit t hulumtojn, t zbulojn dhe t shnojn prfundimet n vend t

caktuar (si duket hunda, far dallojm me an t hunds, far zbulojm npr shqisn e

t nuhaturit, si ta mbrojm at...).

4. Shqisa e t shijuarit t hulumtojn, t zbulojn dhe t shnojn prfundimet n vend t

caktuar (si duket gjuha , far dallojm me an t gjuhs, far zbulojm npr shqisn e

t shijuarit, si ta mbrojm at...).

5. Shqisa e t prekurit t hulumtojn, t zbulojn dhe t shnojn prfundimet n vend t

caktuar (far shqise sht lkura, far ndjejm prmes lkurs, si ta mbrojm at).

Pas mbarimit t detyrave t tyre, secili grup prezanton se far ka punuar.

Pr ditt e sotme planifikohen katr qendra far ka punuar.

Pr ditt e sotme planifikohen katr qendra: qendra letrare, qendra artistike, qendra

matematikore dhe qendra manipulative. Nxnsit e zgjedhin qendrn sipas dshirs s tyre.31

Qendra letrare:

Nxnsit n mnyr aktive marrin pjes n lojn I numrojm shqisat tona... . Pastaj

punojn n grupe: Grupi i par nxnsit numrojn sende t ndryshme n msonjtore, grupi i

dyt krkojn dhe gjejn numra t shkruara n ndonj tekst t dhn, grupi i tret gjejn fjal

prej 11 deri n 20 t shkruara n fjal.

31

USAID, (2010), Praktika bashkkohore t msimdhnies (doracak pr ciklin parafillor, Shkup, f.28

27

Qendra artistike:

N kt qendr, nxnsit hulumtojn individualisht dhe zbulojn pjes t mysta dhe t

lugta t kokave t kukullave, por edhe n kokat e tyre. Arsimtari u parashtron pyetje: far

zbuluat? Cilat jan ato pjes t lugta dhe t mysta? Cilat shqisa i prdornit q ti zbulonit? Cilat

shqisa do ti prdorni q t krijoni nj kok njeriu prej argjile? N vazhdim, secili/secila prej

nxnsve n mnyre t pavarur, me argjil do t krijoj kok njeriu dhe gjat ksaj do t zbuloj

at q e ka msuar paraprakisht.32

Qendra matematikore:

Secili nxns/secila nxnse n kt grup mendon, i numron sendet t cilat jan vendosur

n qendr dhe thekson se far prej atyre sendeve ka nga 10 copa (gishta t dors, gishta t

kmbs, kapse floksh, bonbone, kube). Numrojn 10 thupura dhe i lidhin n nj tubz.

Puna n grupe:

Grupi I: I numrojn thuprat deri n 10, vrtetojn se ka nj dhjetshe thuprash dhe pastaj

shtojn nga nj shkop 11, 12,... deri m 20 (m numr dhe me fjal).

Grupi II: Nga 2 dhjetshe tubz me thupra heqin nga nj thupur. Shnojn numra prej

11 deri n 20 (me numr dhe me fjal).

Grupi III: Numrojn sa kokrra fasuleje, sa lapsa, kube, bonbone, katror, rrath,

drejtkndsha...ka (t gjith jan me numr t ndryshm prej 11 deri n 20) (me numr dhe me

fjale).

Qendra manipulative:

Npr loj nxnsit prpiqen ti numrojn thuprat, kokrrat e fasules etj., n disa mnyra:

- Me sy mbyllur, duke prdorur vetm shqisn e t prekurit;

- Vetm me ndihm t shqiss s t shikuarit, pa i prdorur duart;

32

Po aty, f.83

28

- Dy nga fmijt n grup I mbyllin vesht dhe prpiqen t zbulojn sa thupra ka numruar

shoku i tyre (i cili numron me z t lart) ;

- Gjat numrimit t bonboneve, fmijt mund ti shijojn bonbonet, pasta t tregojn se si

sht shija e tyre dhe me an t cils shqis e kan zbuluar at.33

Notim formativ:

N fund t aktiviteteve t tyre, secili prej grupeve n qendr bn prezantim t detyrs s

tyre dhe mnyrn n t ciln e kan zgjidhur, kurse t tjer i ndjekin me vmendje. Pas secilit

prezantim, nxnsit e tjer mund t parashtrojn pyetje dhe t krkojn shpjegim plotsues.34

Si t ndiqet dhe t vlersohet?

Analiza e fletve t puns, e prpunimeve prej argjile dhe e deklaratave t nxnsve. Lista e

evidencs pr ndjekje dhe vlersim t sjelljes s nxnsit/nxnses n grup.35

33

Mato, E., Kamani, P. (2001), Nj bot pr tu zbuluar Udhzues praktik pr msusit e arsimit parashkollor q

punojn me fmijt e moshs 4-5 vjeare, Tiran, f.74 34

Po aty, f.75 35

Po aty, f.77

29

6 REKOMANDIME

Pr t arritur standarde t larta n edukimin parashkollor nevojitet bashkpunimi i t

gjithve n shkoll, t mbshtetur nga kurikulimi shtetror, komuna dhe ligji.

Drejtori luan nj rol kyq dhe duhet t:

Krijoj dhe mbaj shpresn nga prindrit, msuesit dhe nxnsit pr standarde m t larta

dhe t mundohet q ti ngris ato vazhdimisht;

Theksoj se standardet e larta arsimore krkojn standard t larta t sjelljes dhe disiplins,

pun t madhe dhe prani t vazhdueshme n shkolla;

Siguroj se shkolla po prmison respektin reciprok ndrmjet njerzve nga t gjitha

komunitetet, q t inkurajoj larmin dhe ta kundrshtoi diskriminimin;

Siguroj se kontributi i nxnsve respektohet dhe q ata n arsimimin e fmijve t tyre;

Mbaj kontakte t ngushta me prindrit dhe ti prfshij ata n arsimimin e fmijve t

tyre;

Mbajtja e kontakteve me bizneset lokale dhe lidert e komunikimit pr t fituar

mbshtetje publike pr punn e shkolls dhe pr ti motivuar nxnsit.

Definimi i vizionit, prcaktimi i qllimeve me vlersimin e opinioneve e t gjithve,

msimdhnsve dhe t prindrve.

Institucionalizimi i vlerave sht transformimi i trsishm i vizionit t prbashkt nga

strukturat dhe procedurat q do ta lehtsojn arritjen e qllimeve.

Motivimi sht sigurim i nevojave themelore psikologjike t antarve t bashksis s

shkolls, nga njra an dhe plotsimi i nevojave themelore kulturore t antarve, q ta

kuptojn jetn e shkolls.

Drejtimi (menaxhimi) me aktivitet e prditshme si planifikimi, organizimi, shprndarja,

mobilizimi i resurseve, ruajtja e dokumenteve etj, me qllim q shkolla t punoj me

efikasitet dhe efektivitet.

Sqarimi paraqet orientimi i antarve t grupit q t mund ti kryejn detyrat punve t

ndara.

Kontrollimi sht i duhur, q t dihet se shkolla i plotson nevojat, nse nuk i plotson ti

zbuloj shkaqet pse nuk i plotson, ashtuq ti ndihmohet do individi , q ta bj

detyrn e dhn n mnyr sa m t mir.Sot sht aq shum aktuale shndrrimi i fjalve

menaxher n mentor dhe urdhrdhns n trajnues (kshillues).

30

7 PRFUNDIM

Planifikimi n arsim, n kuptimin m t prgjithshm, paraqet zbatim t analizs racionale

dhe sistematike t procesit t zhvillimit t arsimit me qllim q arsimi t jet m efektiv dhe m

efikas n prmbushjen e nevojave t njerzve dhe t shoqris. Nga ky kndvshtrim,

planifikimi n arsim sht neutral nga aspekti ideologjik. Metodologjit e planifikimit n arsim

jan mjaft fleksibile dhe mund ti prshtaten situatave q kan dallime t mdha n aspektin e

ideologjis, t nivelit t zhvillimit dhe t forms s qeverisjes. Planifikimi n arsim merret me t

ardhmen, duke u bazuar n prvojn ekzistuese. Planifikimi sht m shum se nj skicim dhe

ka t bj, jo vetm me at q duam t arrihet, por edhe si t arrihet dhe me cilat mjete.

Planifikimi sht proces i vazhdueshm dhe nuk prfundon kur plani t jet hedhur n letr dhe

t jet aprovuar. Q t jet efektiv, planifikimi duhet t merret me implementimin e planit, duke

i kushtuar kujdes t duhur progresit q sht arritur ose jo, pengesave q nuk jan parashikuar

dhe strategjive pr tejkalimin e tyre.

Planifikimi sht ose duhet t jet pjes prbrse e procesit t menaxhimit n arsim t

definuar n kuptimin m t gjer. Ai mund ti ndihmoj vendimmarrsit n t gjitha nivelet nga

msimdhnsit klasor deri te Qeveria dhe Kuvendi t marrin vendime t mbshtetura m mir

n informata. Kjo arrihet duke kuptuar m mir objektivat specifike n fjal, opsionet e

ndryshme q jan n dispozicion pr ti prmbushur kto objektiva, dhe pasojat e mundshme pr

seciln prej tyre. Planifikimi mund t ndihmoj arritjen e rezultateve m t mira me burimet q

jan n dispozicion.

Plani i Zhvillimit t Shkolls sht plan strategjik i zhvillimit zakonisht trevjear. Planet ju

mundsojn shkollave jo vetm t jen n hap me zhvillimet shkencore, teknike dhe

teknologjike, arsimore, ekonomike shkencore industriale, por ato do t arrijn sukses t

avancuara n zhvillimin maksimal t mundshm t fmijve, nxnsve, studentve e talenteve t

fushave t ndryshme, q ata tu prijn ndryshimeve zhvillimore dhe t nxisin zhvillimet dhe

prparimet e prgjithshme e n veant n arsim.

31

8 LITERATURA

1. Backman E., Trafford, B. (2007) Qeverisja demokratike e shkollave, Botimi i Kshillit t

Evrops

2. Grup autorsh (2003), Plani I yhvillimit t shkolls mjet dhe rrug drejt shkolls s

mir pr t gjith nxnsit, KEC, Prishtin

3. Grup autorsh (2003), Karakteristikat e shkolls cilsore t efektshmet (N librin:

Qeverisja dhe udhheqja n arsim, Qendra pr arsim e Kosovs, Prishtin

4. Grup autorsh (2005), Libri me udhzime pr Situatat me nxnsin n Qendr,

KEDP, Prishtin

5. Grup autorsh (2012), Plani Zhvillimor I Shkolls, Udhheqja Arsimore, Prishtin

6. Grup autorsh (2009), Doracak pr kshillat e shkollave fillore dhe t mesme ,

USAID, Shkup

7. Fullan, M. (2001). Kuptimi i ri i ndryshimit ne arsim, Edualba, Tiran

8. Krzeyiu, A. (2006), Qeverisja dhe udhheqja n arsim, KEC, Prishtine3

9. Morina, Shemsi. Planifikimi I puns msimore dhe elementet e planifikimit t mir,

Buletini shkencor i Universitetit Planetar t Tirans, Tiran, Nr.2 (VI), 2012

10. Musai, B. (2003), Metodologji e msimdhnies, PEGI, Tiran

11. Pupovci, D., Shala, A. (2011), Mjetet pr planifimin n arsim, KEC, Prishin

12. Zabeli, N. (2006). T drejtat e fmijs dhe etika e msimdhnisit, KEC

TROCAIRE, Prishtin