Puskin bn v th v nh th Ch hng th 38 tui, cm bt trn 20 nm, Puskin tri qua nhiu chng ng gian nan, bi t v bc l mt kh phch kin cng: Ti trng thnh gia bo ging su thm(1) Nh vn Nga li lc N. Ggn, ngi bn vong nin, l ngi u tin thu hiu tm vc v i ca Alchxan Xerghvch Puskin (1799-1837). Ngay t nm 1834 Ggn vit: Puskin l mt hin tng phi thng v c l l hin tng duy nht ca tinh thn Nga: l con ngi Nga trong s pht trin ca n m c l sau hn hai trm nm na mi xut hin. Trong ng ton b thin nhin Nga, tmhn Nga, tnh cch Nga c phn nh mt cch thun khit, p .... Trong din vn ti bui l khnh thnh vic dng tng ton thn Puskin t ti Mtxcva nm 1880, xtiepxki pht trin ca Ggn: Puskin l mt hin tng cha tng thy, cha tng c v theo chng ti, l hin tng tin tri bi v... bi v y bc l r nht sc mnh Nga ca ng, bc l tinh thn nhn dn ca th ng. Blinxki ca ngi Puskin nh ngh s hng u ca nc Nga: ng cho chng ta th ca nh l ngh thut. V bi vy ng mi mi l bc thy mu mc ca thi ca, bc thy ngh thut. Ging nh Nguyn Du c vai tr to ln phi thng i vi ting Vit, Puskin gp cng u trong vic hon thin ngn ng vn hc Nga, ngn ng ton dn Nga. Ting Nga hin i khi ngun t Puskin. Ting Nga trong sng tc Puskin gin d, trong sng, biu cm, phong ph. K tha truyn thng cc bc tin bi, Puskin l ngi khi u xy dng nn vn hc Nga m bn sc dn tc, gp phn a vn hc Nga t v tr hc tr vn hc phng Ty dn tr thnh bc thy vn hc th gii. Puskin c nh hng su m, rng ri, ti ton b nn vn ha v vn hc Nga trong sut hn hai th k qua. Theo Ggn, l ra phi ti u th k XXI nc Nga mi c th c c thin ti vn hc nh Puskin. Tip ni li tin tri ca Ggn, gi y bn c ca th k XXI ch c th ni rng Puskin l ngi chin thng khng gian v thi gian. ng vn l ngi cng thi v sng tc ca ng vn l bn ng ca chng ta. Bi nh chnh Puskin ni, tc phm vn hc ch thc mi mi tr trung v ti tn. Puskin l mt thin ti a dng: nh th, nh vit kch, ngi vit truyn ngn, tiu thuyt, nh bo, nh chnh lun, nh l lun vn hc... v th vic tmhiu quan im vn hc ngh thut ca ng l vic lmrt b ch nhng i hi nhiu cng sc. Trong bi vit ny chng ti ch gii hn trong mt s kin Puskin bn v th v nh th. Thit ngh y cng l nhng vn trung tm trong quan im thm m ca Puskin. 1- S mng ca thi ca Gi ngi bn lm th di 98 cu l bi th u tin ca Puskin c in trn tp chNgi a tin chu u nm 1814. C th xem y l tuyn ngn u tin ca nh th tr. Puskin thu hiu con ng gian nan mnh chn: Lm c th hay u c d iu l lng l nh th tr Puskin bit r cuc i ngh s rt ngho tng. Puskin coi ngh thut l s hy sinh thing ling m thn Aplng i hi cy n thn ca nh th dng hin (Nh th). ng trn trng bn th rc sng ca ngh thut v xemtc phm ngh thut nh chin cng cao thng (Gi nh th). Trong biLao ng (1832), Puskin coi vic hon thnh tiu thuyt bng th Epghni nghin, tc phm tm huyt ca mnh nh cng sc nhiu nm, nh mt chin cng. ng v nh th vi nh tin tri vng theo lnh thn thnh: Hy i khp nm chu bn bin em li l hun t lng ngi (Nh tin tri) Puskin trn trng ngh thut nh sinh hot tm linh thing ling, cao qu: Thi ca nh v thn ngi an i cu thot ti, hn ti phc sinh i vi Puskin, thi ca l nim vui, l sng: Dim phc thay k nm mi khoi cm Ca nhng t tng cao xa v nhng vn th! (Gi Giucpxki, 1818) Puskin gi nh th bng nhiu danh hiu: ca s kiu hnh ca t do, chin s trung thnh ca t do, ngi gieo ging t do, ngi bn ca nhn loi. Dng nh Puskin nh li khuyn ca ngi bn, nh th chin s K.Rlep: Hy l nh th v ngi cng dn khi ng kt thc bi th Gi I.Ya.Pliuxcva (1818) bng hai cu: Ting ni ti lim khit Ting vng nhn dn Nga Puskin t r thi ca ng vi kinh t th trng trong bi th Cuc tr truyn ca ngi bn sch vi nh th ( sau li ni u cho chng I Epghni nghin in thnh sch ring nm 1825). Puskin thuc vo lp vn ngh s chuyn nghip u tin kim sng bng tin nhun bt. Bn nm sau khi Puskin mt, nm 1841, bi th i k nim (vit t 1836) mi c in. y c coi l di chc ca Puskin gi hu th. Lch s vn bn v tip nhn bi th ny kh phc tp. Ni tip truyn thng ca nh th La M c i l Hrax v mt s nh th, Puskin vit bi i k nim phng theo b cc bi i k nim ca ergiavin (5 kh, mi kh 4 cu) nhng t khc hn. C ba nh th u qu quyt s lu danh i sau. V sao? Hrax ni v ng c cng a thnh tu thi ca c Hy Lp vo thi ca La M. ergiavin ni v ng sng to loi tng ca hi hc, vit bi th hay v Cha v vui v ni s tht vi cc nh Vua. Puskin cng nu ba l do: Ta mi mi c nhn dn yu chung V th ta gi nhng tnh cm cao thng V trong thu bo tn ta ca ngi t do V gi t tm vi k sa c. Trong bn in nm 1841nh th Giucpxki sa li cu th ba trong kh th trn nhm gt b s kh quyt lit ca n: V v p ti hu ch ca nhng vn th Bn c c bit nguyn tc ca Puskin t nm 1880, nhng kh th theo d bn ca Giucpxki vn c khc vo chn tng Puskin Matxcva khnh thnh vo nm 1880 v ch c sa li cho ng nguyn tc vo nm 1937. Cu th th hai trong kh th trn c cm t Trupxtva br c hiu theo nhiu cch khc nhau. Nh nghin cu X Vit X.Bni (c bi vit cng phu, b ch v i k nim in nm 1976) cho bit: theo T in ngn ng ca Puskin th tbri c 7 ngha c bn. V Bni cho rng cm t ny ca Puskin ch c th hiu theo hai trong by ngha . iu th v l cc dch gi Vit Nam hiu cm t ny theo hai ngha m Bni nu: 1- Ngha th nht l Tt p (trong sng, cao thng). Hai dch gi hiu theo ngha ny: V th ti gi cm tnh trong sng (Nguyn Vn Giai) V th ti gi nhng tnh cm cao thng (Nguyn Hi H) 2- Ngha th hai l brta, lng v tha, lng tt trong quan h vi mi ngi. Hai dch gi hiu theo ngha ny: V n th ta thc tnh tnh thn i (Thy Ton) Ta thc tnh lng tm bng si dy n (T Phng)