PYJET DHE SYNIMET E ZHVILLIMIT T QNDRUESHM I. HYRJE 1. N konferencn e Kombeve t Bashkuara pr Zhvillimin e Qndrueshm n vitin 2012 (Rio +20), Shtetet Antare nisur nj proces pr t zhvilluar nj grup t Objektivave t Zhvillimit t Qndrueshm (SDGs), e cila duhet t jet veprimi t orientuar, t kufizuara n numr, aspirational dhe t leht pr t komunikuar. Qllimet duhet t trajtoj n mnyr t balancuar t tre dimensionet e zhvillimit t qndrueshm (ekonomike, sociale, mjedisore) dhe t jet koherente me t dhe i integruar n agjendn zhvillimore t OKB-s m gjer n vitin 2015. Pr kt qllim, Shtetet Antare vendosn t krijojn nj proces ndrqeveritar gjithprfshirs dhe transparent n qllimet e zhvillimit t qndrueshm q do t jet e hapur pr t gjitha palt e interesuara, dhe pr t prbjn nj Grup Punues Open (OWG) t paraqes nj propozim pr SDGs n Sesionin e 68 t Asambles s Prgjithshme n vitin 2014. 2. Puna e grupit sht organizuar n dy faza kryesore. Faza e par, nga mars 2013 deri n shkurt 2014 u prqendrua n marrjen e aksioneve dhe mbledhjen e pikpamjeve t ekspertve, shteteve antare dhe aktor t tjer. Antart e Grupit t diskutuar mbi temat kryesore, duke prfshir edhe ato t identifikuara n Kornizn e dokumentit Rio +20 rezultatin pr veprim, dhe se si ata mund t pasqyrohet n SDGs. Si pjes e fazs s dyt, nga shkurti deri n shtator 2014 Grupi ka prgatitur nj raport pr sesionin e 68 t Asambles s Prgjithshme q prmban nj propozim pr SDGs. Nga shtator 2014 e tutje, Asambleja e Prgjithshme do t negocioj SDGs n kontekstin e agjends e pas-2015 zhvillimit. 3. Edhe pse diskutimet OWG do t trheq n nj t afrt nga mesi i korrikut 2014 ato jan vetm faza e par n negociatat q do t vazhdoj n vitin 2015. Drejtimi se negociatat do t marr dhe rezultatet prfundimtare jan n duart e shteteve antare, ndrsa organizatat ndrkombtare dhe grupet e tjera mund t sigurojn inpute teknike si krkohet. 4. Pyjet jan diskutuar s pari nga OWG gjat Sesionin e saj t 8-t n shkurt 2014. N raportin e progresit t OWG pas ktij Sesioni sht vrejtur se "Pyjet jan burime kryesore t drurit dhe produkteve t tjera pyjore, furnizimet me uj, ilae, jetesn, stabilitetin e ekosistemit, ruajtjen karbonit dhe shrbime t tjera jetike. Ata t pres m t madhe t biodiversitetit n tok. U vu re se qeverit kan goditur shum rrall ekuilibrin e duhur n mes t mirat e jetess dhe ekonomike t nxjerrjes e drurit dhe shndrrimin e pyjeve, nga njra an, dhe prfitimet e shumta t ruajtjes s pyjeve, n ann tjetr. Veprimi u bri thirrje pr t br m shum n kmb pyjet e vlefshme se prer. "

5. N fazn e tanishme t hartimit (dmth. pas seancs s 10-t t OWG), pyjet konsiderohen nn "ekosistemeve dhe biodiversitetit" Focus Area, i cili fokusohet n mbrojtjen dhe rivendosjen ekosistemet toksore dhe ndalimin e t gjith humbjen e biodiversitetit. Nj numr vendesh kan shprehur shqetsimin se prfitimet m t gjera t pyjeve duke prfshir edhe ato t menaxhimit t qndrueshm t tyre ende nuk jan reflektuar n mnyr adekuate n kt marrveshje. II. Kontributet e PYJET me qllimet e zhvillimit t qndrueshm 5. N Objektivat e Zhvillimit t Mijvjearit (OZHM), pyjet paraqiti vetm me OZHM 7 si nj nga treguesit pr t prmbysur humbjen e resurseve mjedisore, duke trhequr vmendjen vetm pr pasojat negative t pyjeve humbur. Kjo u vu re n forume t ndryshme se OZHM nuk e kan njohur t shum-funksionalitetit t pyjeve dhe kontributet e tyre t plot n t gjitha dimensionet e zhvillimit t qndrueshm. 6. N fakt, pyjet dhe pem t kontribuoj n m, nse jo t gjitha, e OZHM-ve. Ushqime t egra nga pyjet dhe pemt jasht pyjet kontribuoj n sigurin e ushqimit, duke siguruar shtesat ushqimore kalori gjat gjith vitit, prfshir edhe gjat periudhave t vshtirsive. N shum pjes t bots, woodfuel sht burimi kryesor i energjis pr gatim. Pyjet gjenerojn punsim n zonat e largta rurale dhe jan baz e ndrmarrjeve t vogla, shum prej t cilave drejtohen nga grat dhe t ardhura q sht investuar n prmirsimin e jetess, duke prfshir edhe edukimin e fmijve. Wood sht nj burim t rinovueshme, dhe pyjet zbutjen e ndryshimeve klimatike, duke kontribuar n ekonomit ult t karbonit. Pyjet ofrojn ilae dhe t kontribuoj n shndetin e njeriut dhe nj mjedis t shndetshm. Shrbimet e tyre ekosistemit, duke prfshir rregullimin e klims, stabilizimin e toks, rregullimin e rrjedhave t ujit dhe biodiversitetit, si dhe rolin e tyre si nj pishin gjen pr kulturat bujqsore dhe shtpi t pollinators, luajn nj rol t rndsishm n mbshtetje t bujqsis s qndrueshme. Menaxhimi i qndrueshm i pyjeve n bot synon t rris t gjitha kto funksione t shumta pyjore dhe prmirsimin e ofrimit t mallrave dhe shrbimeve. 7. Qllimet zhvillimit t qndrueshm duhet t pasqyrojn njohjen e plot t ktyre kontributeve pozitive, n vend se trajtimin e pyjeve thjesht si nj burim natyror t krcnuar q krkon ruajtjen. Procesi i vazhdueshm i zhvillimit t qllimeve t tilla ofron nj mundsi t madhe pr vendet q t demonstrojn angazhimin e tyre pr realizimin e potencialit t plot t kontributeve pyjore pr zhvillim t qndrueshm. III. Synimet dhe treguesit PR PYJET n qllimet e zhvillimit t qndrueshm

8. Pavarsisht nga arkitektura e SDGs t ardhmen, sht e rndsishme pr t identifikuar objektivat e arritjeve n lidhje me kontributet e ndryshme pyjet mund t bj n nj t ardhme t qndrueshme. Secila prej ktyre objektivave duhet t shoqrohet nga nj grup i treguesve, bazuar n kritere SMART1, pr t siguruar matjen e progresit. 9. Pylltaria sht nj sektor q prfiton nga prvoj t gjer n menaxhimin e multi-funksionale t burimeve dhe t qndrueshmris. Gjat dekadave t fundit nj sr synime dhe tregues t bjn me pyjet jan zhvilluar dhe rn dakord. Prve instrumenteve t bjn me pyjet, ka nj numr t t tjerve me rndsi t pyjeve. T gjitha kto mund t prdoren si baz pr zhvillimin e synimet dhe treguesit per pyjeve si pjes e SDGs: Instrumentet e sektorit Forest Objektivat globale mbi Pyjet, jo-ligjrisht Lidhja Instrumentit pr t gjitha llojet e Pyjeve (Instrumenti Forest) dhe t shtat elemente tematike e menaxhimit t pyjeve t qndrueshm (SFM) t miratuar nga UNFF; Marrveshja Ndrkombtare Lnd drusore tropikale dhe Kriteret dhe indikatort (C & I) t SFM dhe Prioriteteve Strategjike t Organizats Ndrkombtare Lnd drusore Tropical (ITTO); C & I i Evrops Pyjeve; Procesi Montreal dhe C &I; saj Zero iniciativ Shpyllzimi i paligjshm i FAO-s. UNCED dhe Rio Konventat Agjenda 21 duke prfshir edhe parimet e saj pyjore;

Konventa mbi Diversitetin Biologjik (CBD) dhe Plani Strategjik pr Biodiversitetin 2011-2020, duke prfshir 5 Gola dhe 20 objektivat e Aichi; Konventa e OKB-s Korniz pr Ndryshimet Klimatike (UNFCCC), Protokolli i Kiotos, dhe vendimet pr Redd +; Konventa e OKB-s pr t Luftuar Shkrettirizimit (UNCCD) dhe koncepti i tij i nj bote t toks degradimit neutral, prqafoi n Rio +20. Ushqim, bujqsi dhe toks Zero Uri Sfida e OKB-s; Global Qllimet dhe Objektivat Strategjike FAO-s; Partneriteti Global pr Forest Peisazhi Rivendosjes (GPFLR) dhe Bon Sfida e lidhur pr t rikthyer tokn t degraduar dhe t shpyllzuar. Tregtis dhe zhvillimi ekonomik Konventa pr Tregtin Ndrkombtare t Specieve t Rrezikuara n (CITES); Forest Zbatimit t Ligjit, Qeverisja dhe Tregtis (FLEGT) e Bashkimit Evropian dhe zbatimin e ligjit Pyjeve dhe Qeverisje (FLEG) iniciativs; Iniciativa Ekonomi Gjelbr UNEP; Kornizn e 10-Viti i Programeve n Konsumin dhe Prodhimin e Qendrueshem miratuar n Rio +20. 10. N baz t ktyre instrumenteve dhe objektivat, antart e Partneritetit bashkpunuese t Pyjeve, nn udhheqjen e FAO-s, kan identifikuar nnt objektiva pyjore t lidhura pr shqyrtim, si nj input teknike pr diskutim n pyje, nga OWG gjat saj Seanca 8. Ndrsa objektivat jan ende t prgjithshme, dmth jo t kufizuara n koh ose t matshme, ata megjithat pasqyrojn gamn e kontributeve t pyjeve n zhvillimin e qndrueshm. Fokusi i par dhe i dyt objektiv n burimet pyjore vet, t menaxhimit t tyre dhe prmirsime n sasi dhe cilsi. Objektivat e tjer i referohen ose t prfitimeve mjedisore apo socio-ekonomike nga pyjet. Synimet pr pyjet n SDGs propozuara nga antart e CPF Synimi 1: T gjitha pyjet e bots arriti t qndrueshme. Ky objektiv fokusohet n afat t gjat Qndrueshmria e burimeve pyjore dhe peisazheve. Kjo sht nj pozitiv, aspirational, veprim t orientuar, largpamse dhe t leht pr ta komunikuar koncept q trajton, n mnyr t balancuar, t gjitha shtyllat e zhvillimit t qndrueshm. Ai sht i zbatueshm pr t gjitha vendet.Shtetet antare t Kombeve t Bashkuara e kan br tashm nj angazhim politik pr arritjen e SFM n Instrumentin Forest. Palt n CBD jan t angazhuar edhe pr funksionet e SFM, n prputhje me Planin Strategjik pr Biodiversitetin. Synimi 2: Pyjet e bots dhe burimet pem prmirsuar. Vlera e pyjeve dhe pemve jasht pyjet si asetet natyrore t prcaktohet nga t dy sasior (fush dhe vllimin) e tyre dhe cilsin (p.sh. prbrjen dhe shndetin e tyre). Shtrirja dhe cilsia e pyjeve dhe pemve jasht pyjet jan koncepte t leht pr t komunikuar. Ky objektiv mbshtet biodiversitetin, klimn, dhe t gjitha prfitimet e tjera t shumta t pyjeve. Synimi 3: e ndryshimit t klims lehtsuese prfiton nga pyjet rritur. Shpyllzimi dhe degradimi i pyjeve jan nj shkak kryesor i globale emisionet e dioksidit t karbonit, por pyjet e menaxhuara n mnyr t qndrueshme jan t rndsishme mbytet karbonit. Mbrojtjen e pyjeve, prmirsimin e menaxhimit t pyjeve dhe krijimin e pyjeve t reja t gjith t rritur prfitimet Klima-zbutse t pyjeve. Stoqe t karbonit n produktet e drurit korrur n prdorim gjithashtu mund t rritet. Synimi 4: kontributet e drejtprdrejta dhe t trthorta t pyjeve dhe pemve pr sigurin e ushqimit dhe t ushqyerit rritur. Pyjet dhe pemve jan burimet kryesore t pasur n kalori, t tilla si fruta, arra, l, vajra, mjalt, mish t egra dhe insektet, dhe 2,4 miliard njerz t mbshtetet n drute e zjarrit pr gatim. Pyjet rritur prodhimin bujqsor dhe bujqsis t prfitojn nga, pr shembull, rregullimin e klims, sigurimin e ujit t freskt, dhe duke siguruar nj habitat pr pollinators. Synimi 5: i varfris reduktohet nprmjet rritjes s t ardhurave dhe punsimit nga pyjet. Qindra miliona njerz n mbar botn marrin t ardhura dhe punsim nga pyjet, sidomos n vendet n zhvillim. Fuqizimi i grave n sektorin e pyjeve krijon punsimit dhe t biznesit mundsi t mdha pr ta dhe ka prfitime t rndsishme t mdha sesa pr familjet dhe komunitetet n aspektin e siguris s ushqimit, shndetit dhe arsimit. Synimi 6: Forest lidhura biodiversitetit ruajtur dhe prmirsuar. Pyjet mbajn deri n 80 pr qind t t gjith biodiversitetit toksor. Biodiversiteti prforcon produktivitetin e pyjeve, elasticitetin dhe kapacitetin adaptive, dhe sht thelbsore pr ruajtjen e proceseve ekologjike t tilla si sekuestrimit t karbonit, pllenim, far shprndarje dhe dekompozim. Biodiversiteti sht themelore pr sigurin e ushqimit. Qllimi 7: furnizimi me uj t freskt nga zonat pyjore prmirsuar. Pyjet jan t filtrimit dhe t magazinimit sistemet natyrore q furnizojn me prafrsisht 75 pr qind t ujit t prdorshme n nivel global. Pyjet nxis deprtimin e ujrave t shiut n tok dhe m pas n ujrat nntoksore, duke siguruar furnizimin me uj n periudha t thata dhe duke ndihmuar t reduktuar majat e prmbytjeve. Synimi 8: Resilience e njerzve dhe pyjeve kundr ngadalshm-fillimin dhe ngjarjeve ekstreme rritur. Pyjet dhe pem rritjen e qndrueshmris s sistemeve t ushqimit t prodhimit dhe pr kt arsye t rritet qndrueshmria e familjeve ndaj goditjeve dhe ndryshimeve t ngadalshm-fillimit. SFM rrit elasticitetin prmes qasjeve q vlera dhe aplikojn njohurit lokale dhe n t ciln e menaxhimit sht t prshtatura me kalimin e kohs, bazuar n monitorimin, vlersimin dhe t msuarit. Synimi 9: Kontributet e pyjeve pr nj ekonomi t gjelbr sht rritur. Pyjet dhe pem do t luaj nj rol vendimtar n lvizje drejt nj ekonomie t gjelbr, duke siguruar, pr shembull, nj burim t qndrueshm t bioenergjis dhe biomaterials, mundsi rekreative, dhe materiale t ndryshme gjenetike pr ushqime dhe ilae. Synimi 10: Rritja e burimeve financiare nga t gjitha burimet pr t menaxhuar n mnyr t qndrueshme e pyjeve. Niveli aktual i burimeve t ndara pr SFM sht i pamjaftueshm. Veprimi sht e nevojshme n t gjitha nivelet pr t mobilizuar financim t mjaftueshm nga t gjitha burimet pr t menaxhuar pyjet n bot t qndrueshme. Objektivat do t duhet t jet m i rafinuar pr prfshirjen e tyre n SDGs. Pr disa nga objektivat, treguesit e prcaktuar mir tashm ekzistojn dhe jan duke u matur, pr shembull, me an Global Vlersimit t FAO-s resurseve pyjore ose Vjetarin FAO-s mbi Produktet Pyjore. T tjer, veanrisht ato n lidhje me reduktimin e varfris dhe kontributet n sigurimin e ushqimit dhe t ushqyerit, jan m t vshtira pr t matur. Sofo 2014 ka identifikuar burimet e t dhnave pr disa treguesve, por n prgjithsi nuk do t ket nevoj pr t zhvilluar tregues t rinj dhe t eksplorojn mjete t reja t matjes. IV. PIKAT PR SHQYRTIM . 12 Komiteti mund t dshirojn t rekomandoj vendet pr: Prpjekjet rritje, duke prfshir koordinimin kombtar lidhur me OWG dhe Asambles s Prgjithshme t OKB-s, pr t siguruar shqyrtimin adekuat dhe shikimit t pyjeve dhe kontributin e tyre n t tri shtyllat e zhvillimit t qndrueshm n axhendn e pas-2015 t zhvillimit; t kontribuoj n mnyr aktive n zhvillimin e SDGs prmes Grupit Punues Hapur dhe Asamblen e Prgjithshme t OKB-s, duke promovuar prfshirjen e synimeve dhe indikatorve q njohin shum-funksionalitetit t pyjeve dhe kontributin e tyre t plot n tri shtyllat e zhvillimit t qndrueshm. . 13 Komiteti mund t dshirojn t rekomandoj FAO pr: Mbshtetja e zhvillimit t objektivave dhe treguesve t duhura mbi pyjet n SDGs bazuar n objektivat ekzistuese pyjore t lidhura dhe Kriteret dhe proceset Treguesi, n bashkpunim me antart e CPF; t punojn me partnert pr t zhvilluar tregues t prmirsuara pr prfitimet social-ekonomike t pyjeve, veanrisht ato q lidhen me uljen e varfris dhe siguris ushqimore.