Avqustun 24-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev və birinci xanımMehriban Əliyeva paytaxtın Xətai rayonunda salınan idman-əyləncə park kompleksindəyaradılan şəraitlə tanış olublar.

İdman-əyləncə park kompleksi Bakının Xətai rayonunda Yusif Səfərov, Ələddin Quliyevvə Sergey Senyuşkin küçələrini əhatə edən ərazidə salınıb.

Görülən işlərlə tanışlıq zamanı bildirilib ki, yeni park kompleksinin ümumi sahəsi 36min 833 kvadratmetrdir. Parkın salındığı ərazidə torpaq münbitləşdirilib, yaşıllıq zolağısalınıb, onlarla ağac və dekorativ kollar əkilib, müasir işıqlandırma sistemi və müşahidə kameraları quraşdırılıb. İdman-əyləncə park kompleksində təbii daşlardan və metaldandüzəldilən heykəllər landşaftla vəhdət təşkil edir.

* * *Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev avqustun 23-də Vyetnam Sosialist

Respublikasının ölkəmizdə yeni təyin olunmuş fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Nqo DukManhın etimadnaməsini qəbul edib.

Rəsmi xronika

Naxçıvan Muxtar RespublikasıDövlət Nəqliyyat Xidmətində payız-qış mövsümünə hazırlıq və qarşıdaduran vəzifələrlə əlaqədar keçirilənümumi yığıncağı xidmətin rəisi ƏliHüseynəliyev açaraq məruzə edib.Bildirib ki, avqustun 4-də NaxçıvanMuxtar Respublikası Ali Məclisində2018-2019-cu illərin payız-qış möv-sümünə hazırlıq və qarşıda duranvəzifələrlə bağlı keçirilən müşavi-rədə Dövlət Nəqliyyat Xidməti qar-şısında da mühüm vəzifələr qoyulub.Verilmiş tapşırıqların icrası ilə əla-qədar ilkin olaraq ucqar dağ və sər-həd kəndlərinə işləyən marşrut av-tobuslarının texniki müayinədənkeçirilməsinə start verilib. Bu məq-sədlə xidmətin payız-qış mövsü-münə hazırlıq komissiyası bölgə-lərdə olub, ucqar dağ kəndlərinə

işləyən nəqliyyat vasitələrinin sa-hibləri ilə əlaqə saxlayıb, mövcudçatışmazlıqların aradan qaldırılmasıüçün onlara köməklik göstərilib. Qeyd olunub ki, avqust ayı ərzindəmuxtar respublikada sərnişindaşımafəaliyyəti göstərən avtobus və mikro -avtobusların texniki müayinəsi ke-çirilib, 301 avtobus qeydiyyata alınıb.

Onlardan 234-ü saz vəziy-yətdə olub, 54-nə nasazlıqlarıaradan qaldırmaq üçün vaxtverilib, 13-ü isə əsaslı təmirüçün dayandırılıb. Diqqətə çatdırılıb ki, muxtarrespublikada fəaliyyət gös-tərən 496 taksidən 200-üNaxçıvan şəhərində, 70-i Şə-

rur, 60-ı Babək, 23-ü Ordubad, 60-ıCulfa, 26-sı Kəngərli, 27-si Şahbuz,7-si Sədərək rayonlarında işləyir. Vurğulanıb ki, avtovağzallarınpayız-qış mövsümünə hazırlığı diq-qət mərkəzində saxlanılır, şəhərlər -arası və rayonlararası marşrut av-tobuslarının hərəkət qrafiki bir dahatəkmilləşdirilir. Həmçinin istilik sis-

temlərinin yoxlanılaraq işlək və-ziyyətə gətirilməsi üçün müvafiqtədbirlər görülür. Belə ki, 16-21avqust tarixlərində Şahbuz, Culfa,Ordubad və Naxçıvan avtovağzal-larında istilik sistemləri yoxlanılıb,bu sahədə olan çatışmazlıqların ara-dan qaldırılması üçün lazımi təd-birlər həyata keçirilib. Bildirilib ki, şəhərdaxili nəq-liyyatın intensiv və keyfiyyətlifəaliyyəti təmin edilməli, 2018-2019-cu illərin payız-qış mövsü-münü uğurla başa vurmaq üçünbütün tədbirlər vaxtında həyatakeçirilməlidir. Maşınların texnikisazlığı yoxlanılaraq nasaz hissələridəyişdirilməli, qışda tam gücü ilə

işləmələri üçün hazır vəziyyətəgətirilməlidir. Xidmətin əməkdaş-ları mütəmadi olaraq sərnişinda-şıma ilə məşğul olan avtobuslarınhərəkət qrafikinə nəzarət etməli,sürücülərin geyim formasına, ax-şam saatlarında şəhərdaxili marş-rutların işinin daha səmərəli qu-rulmasına, avtobuslararası inter-valın gözlənilməsinə diqqəti ar-tırmalıdırlar. Həmçinin taksi sü-rücülərinin aid olduğu zonada fəa-liyyət göstərməsi üçün onlarla mü-təmadi söhbətlər aparılmalı, geyimformasına, istifadə etdiyi avtomo-bilin təmizliyinə, sərnişinlərlə rəf-tarına, tarif qiymətlərinə ciddi nə-zarət edilməlidir. Sonra məruzə ətrafında çıxışlarolub.

- Nail ƏSGƏROV

Payız-qış mövsümündə də əhaliyə nümunəvi nəqliyyat xidməti göstəriləcək

Muxtar respublikada 2018-ci ilin yanvar-iyulaylarında 1 milyard 505 milyon 444 min 900 ma-natlıq ümumi daxili məhsul istehsal olunmuşdurki, bu da 2017-ci ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə1,5 faiz çoxdur. Hər bir nəfərə düşən ümumi daxili məhsulunhəcmi 2017-ci ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə2,4 faiz artaraq 3318 manatı ötmüşdür.

*** Muxtar respublikada yaranan ümumi daxili məh-sulun tərkibində ilk yeri sənaye sahəsi tutur. Budövrdə sənaye üzrə 621 milyon 450 min manat də-yərində məhsul istehsal edilmişdir. Bu da 2017-ciilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 1,6 faiz çoxdur.

*** Vəsait qoyuluşları çərçivəsində 2018-ci ilin yanvar-iyul aylarında muxtar respublikada bütün maliyyəmənbələrindən əsas kapitala 579 milyon 300 min400 manat vəsait yönəldilmişdir ki, bu da bir il öncəkigöstəricidən 1,9 faiz çoxdur. Əsas kapitala yönəldilmişvəsaitin 549 milyon 804 min manatı və ya 94,9 faizitikinti-quraşdırma işlərinin payına düşmüşdür.

*** Bəhs olunan dövrdə 234 milyon 475 min 300manatlıq kənd təsərrüfatı məhsulları istehsal olun-muşdur. Bu, 2017-ci ilin müvafiq dövrü ilə müqa-yisədə 3,7 faiz çoxdur. Bu dövr ərzində diri çəkidəət istehsalı 13 min 125 tona, süd istehsalı isə 59min 566 tona çatmışdır. 2017-ci ilin müvafiq dövrüilə müqayisədə ət istehsalı 5,4 faiz, süd istehsalıisə 1,7 faiz artmışdır.

*** 2018-ci ilin yanvar-iyul aylarında informasiyavə rabitə xidmətlərinin dəyəri 30 milyon 62 min200 manat olmuşdur ki, bu da ötən ilin müvafiqdövründəki xidmətlərin dəyəri ilə müqayisədə 2,8faiz çoxdur. Bu dövr ərzində mobil rabitə xidmətinindəyəri 24 milyon 654 min manat təşkil etmiş vəbir il öncəyə nisbətdə 2,2 faiz artmışdır.

*** Təsərrüfat subyektlərinin kredit resurslarına çıxışimkanları davamlı olaraq yaxşılaşdırılmış, 2018-ciilin yanvar-iyul aylarında muxtar respublikanınbank və kredit təşkilatları tərəfindən hüquqi vəfiziki şəxslərə 30 milyon 760 min 400 manat məb-ləğində kreditlər verilmişdir. Bu da bir il öncəki

göstəricidən 2,3 dəfə çoxdur. Verilmiş kreditlərin3 milyon 141 min 800 manatı və yaxud 10,2 faiziqısamüddətli, 27 milyon 618 min 600 manatı vəyaxud 89,8 faizi uzunmüddətli kreditlər olmuşdur.

*** Sahibkarlıq fəaliyyətinin davamlı olaraq dəs-təklənməsi, yeni istehsal müəssisələrinin yaradılmasınəticəsində muxtar respublikada 382 növdə məhsulistehsal olunur. Bunun 126 növü ərzaq, 256 növüisə qeyri-ərzaq məhsullarıdır. Hazırda əhalinin 108-iərzaq, 242-si qeyri-ərzaq olmaqla, 350 növdəməhsula olan tələbatı tamamilə yerli imkanlar he-sabına ödənilir.

*** Muxtar respublikada bank sektorunun normalfəaliyyəti təmin edilmişdir. 1 avqust 2018-ci il tarixə muxtar respublikanınbanklarında açılmış bank hesablarının sayı 75 min401-ə çatmışdır ki, bunun da 66 min 338-i və ya88 faizi aktiv hesablardır. 2018-ci ilin yanvar-iyulaylarında açılmış 10 min 227 bank hesabının 10min 118-i aktiv hesablar olmuşdur. Muxtar respublikada quraşdırılmış POS-termi-nalların sayı 1 avqust 2018-ci il tarixə 1269-açatmışdır.

*** Muxtar respublikada iqtisadiyyatın dinamik in-kişafı xarici ticarət əlaqələrinin genişlənməsinəmüsbət şərait yaratmış, 2018-ci ilin yanvar-iyulaylarında 249 milyon 147 min 700 ABŞ dolları də-yərində xarici ticarət dövriyyəsi qeydə alınmışdır.İxracın dəyəri 2017-ci ilin müvafiq dövrü ilə mü-qayisədə artaraq 221 milyon 145 min 500 ABŞdolları təşkil etmiş, 193 milyon 143 min 300 ABŞdolları dəyərində müsbət saldo yaranmışdır.

*** 2018-ci ilin yanvar-iyun aylarında muxtar res-publika iqtisadiyyatında bir işçiyə hesablanmış ortaaylıq əməkhaqqı 426,2 manata çatmışdır. Bu, 2017-ciilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 2,9 faiz çoxdur.

*** 1 iyul 2018-ci il tarixə muxtar respublika əhali-sinin sayı bir il öncəyə nisbətdə 3526 nəfər artaraq454 min 298 nəfər olmuşdur.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Dövlət

Statistika Komitəsinin mətbuat xidməti

Naxçıvan Muxtar Respublikasının sosial-iqtisadi inkişafı 2018-ci ilin yanvar-iyul aylarında da dinamik templə davam edib

Øß ÃÐDoğma, canım-varlığım qədər

sevdiyim Azərbaycanım

mənim qibləgahımdır

Təsisçi: Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi və Nazirlər Kabineti

Gündəlik ictimai-siyasi qəzet

qapısıQəzet 1921-ci

ildən çıxır

Məlumat üçün bildirək ki, Nax-çıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri yanında DövlətQulluğu Məsələləri üzrə Komissiyatərəfindən müəllimlərin dövlət ümu-mi təhsil müəssisələrinə işə qəbuluüçün 17 iyul 2018-ci il tarixdə mü-sabiqə elan edilmişdir. Müsabiqəyə165 vakant vəzifə çıxarılıb. Ən çoxvakant vəzifələr Şərur rayonu (48 yer),Şahbuz rayonu (29 yer) və Ordubadrayonu (27 yer) üzrədir. Müsabiqədə iştirak etmək üçün mü-raciətlər müsabiqə elan edildiyi gündənetibarən 30 gün ərzində komissiyanıninternet portalı vasitəsilə elektron for-mada qəbul edilib. Müsabiqəyə çıxa-rılmış vakant vəzifələrin tutulmasıüçün 527 namizəd sənəd təqdim edib.Ən çox müsabiqə vəziyyəti ibtidaisinif müəllimliyi (166 müraciət), ingilisdili (84 müraciət), riyaziyyat (43 mü-raciət), coğrafiya (42 müraciət) vətarix (41 müraciət) ixtisasları üzrə qey-diyyata alınıb. Naxçıvan Muxtar Respublikası Na-zirlər Kabinetinin 2018-ci il 14 apreltarixli 61 nömrəli qərarı ilə təsdiq edil-miş “Naxçıvan Muxtar Respublikasındamüəllimlərin dövlət ümumi təhsil vəilk peşə-ixtisas təhsili müəssisələrinəişə qəbulu, bilik və bacarıqlarının qiy-mətləndirilməsinin aparılması Qayda-ları”na müvafiq olaraq müəllimlərinişə qəbulu üçün elan olunmuş müsabi-qədə orta ixtisas və ali təhsil müəssi-sələrini pedaqoji ixtisaslar üzrə bitirmişvə dövlət nümunəli təhsil sənədi almış,habelə xarici ölkədə aldığı təhsil sənədiqanunvericiliklə müəyyən edilmiş qay-dada tanınmış muxtar respublikada ya-

şayan Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları iştirak edə bilərlər. Müsabiqədə hər bir namizədə, ümu-milikdə, 80 olmaqla, ixtisas üzrə 40,tədris metodikası və təlim strategiya-larına aid 25, informasiya və kommu-nikasiya texnologiyalarına aid 15 testtapşırığı təqdim edilir. Onlara test tap-şırıqlarının yerinə yetirilməsi üçün 120dəqiqə vaxt verilir və hər bir düzgüncavab bir balla qiymətləndirilir. Stimullaşdırıcı tədbirlər tətbiq olunanmüəssisələrə işə qəbul üçün test tapşı-rıqlarının 60 faizini (48 bal), digərmüəssisələrə işə qəbul üçün test tapşı-rıqlarının 80 faizini (64 bal) düzgüncavablandırmış namizədlər keçid balınıtoplamış hesab edilir. Həmin nami-zədlərdən ən yüksək bal toplamış şəxsmüvafiq vəzifəyə təyin olunacaq. Qeyd edək ki, test imtahanı bitdikdəndərhal sonra hər bir namizədə cavabkartı və nəticəyə dair arayış təqdimediləcək. Nəticələr gündəlik olaraq komissiyanın rəsmi internet portalında(www.dqmk.nmr.az) yerləşdiriləcəkdir.Test imtahanları 12 sentyabr 2018-ciil tarixədək davam edəcəkdir.

Naxçıvan Muxtar Respublikası

Ali Məclisinin Sədri yanında

Dövlət Qulluğu Məsələləri üzrə

Komissiyanın mətbuat xidməti

Müəllimlərin dövlət ümumi təhsil müəssisələrinəişə qəbulu üçün test imtahanlarına start verilib

Avqustun 24-dən etibarən müəllimlərin işə qəbulu üçün elan olunmuş

müsabiqənin test imtahanları başlayıb. Qeyd edək ki, muxtar respublikada

müəllimlərin dövlət ümumi təhsil müəssisələrinə işə qəbulu ilk dəfə olaraq

mərkəzləşdirilmiş qaydada müsabiqə və şəffaflıq əsasında, elektron proqram

təminatı tətbiq olunmaqla test imtahanları vasitəsilə keçirilir.

Sayı: 159 (23.070)

25 avqust 2018-ci il, şənbə

2

Culfa rayonunda kənd təsərrüfatında iş-

lərin gedişi və payızlıq taxıl əkininə hazırlığın

vəziyyəti mövzusunda müşavirə keçirilib.

Tədbirdə rayon İcra Hakimiyyətinin baş-çısı Şükür Babayev çıxış edərək bildirib ki,bu gün muxtar respublikada həyata keçirilənirimiqyaslı islahatlar, imzalanan fərman vəsərəncamlar, qəbul edilən qərarlar, reallaşandövlət proqramları nəticəsində kənd təsər-rüfatı sahəsində əldə olunan nailiyyətlərCulfa rayonunda da özünü bariz şəkildəgöstərir. Bildirilib ki, Azərbaycan RespublikasıPrezidentinin “Kənd təsərrüfatı məhsullarıistehsalçılarına dövlət dəstəyi haqqında”2007-ci il 13 yanvar tarixli Sərəncamınauyğun olaraq hər il kənd təsərrüfatı məh-sulları istehsalçılarına sərf etdikləri yanacaqvə motor yağlarına görə əkin üçün hər hek-tara 50 manat, biçin üçün isə 40 manathəcmində yardımların verilməsi kənd tə-sərrüfatı məhsullarının maya dəyərini aşağısalmaqla əldə olunmuş gəlirin çoxalmasınazəmin yaradıb. İstehsalçılara güzəştli kreditlərin verilməsi,onların zəruri texnika və avadanlıqlarla,həmçinin gübrələrlə, keyfiyyətli və məhsuldartoxum materialı ilə təmin edilməsi, bundanbaşqa, kənd təsərrüfatı məhsullarının birbaşasatışına kömək məqsədilə satış yarmarkala-rının təşkili torpaq mülkiyyətçilərinin əkin-çiliyə marağının daha da artmasına səbəbolub. Çoxşaxəli tədbirlər nəticəsində kəndtəsərrüfatına az yararlı torpaqların əkindövriyyəsinə qatılması, əkin prosesindəmütərəqqi metodlara üstünlük verilməsi,həmçinin sahələrin suvarma suyu ilə təmi-natının yaxşılaşdırılması məhsul istehsalınıxeyli artırıb. İcra başçısı diqqətə çatdırıb ki, rayondakənd təsərrüfatı təyinatlı torpaqların əkinəcəlb olunması hesabına əkin sahələriningenişləndirilməsi tədbirləri davam etdirilməli,həyata keçirilən meliorasiya tədbirləri nə-ticəsində əkin dövriyyəsinə daxil edilənyeni torpaq sahələrindən səmərəli istifadəolunmalıdır. Əkinəyararlı olmayan ərazilərdə meyvəbağlarının, yaşıllıq zolaqlarının salınmasıhəyata keçirilməlidir. Yeni salınmış meyvəbağlarına və yaşıllıq sahələrinə aqrotexniki

qulluq edilməli, isti yay günlərindəmövcud yaşıllıqların qorunmasınadiqqət artırılmalıdır. Əkin sahələrininsuvarılması zamanı su itkisinin qar-şısının alınması məqsədilə suvarmatədbirləri növbəlik əsasında aparıl-malı, suyun bölgüsü və ondan sə-mərəli istifadə bundan sonra dadiqqət də saxlanmalıdır.

Vurğulanıb ki, ailə təsərrüfatlarınınyaradılması kənd təsərrüfatı sekto-

runun inkişafında mühüm rola malikdir. Onagörə də kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalıilə məşğul olan torpaq mülkiyyətçilərinəhərtərəfli dövlət qayğısı göstərilir. Torpaqmülkiyyətçiləri bundan yararlanmalı, yeniailə təsərrüfatları yaradaraq səmərəliliyə nailolmalı, kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalınıdaha da artırmalı, sahibkarlıq fəaliyyətlərinigenişləndirməlidirlər. Torpaq mülkiyyətçilərinin diqqətinə çat-dırılıb ki, biçindən sonra taxıl sahələrininyandırılması yolverilməzdir. Bu həm ekoloji,həm də aqrotexniki qaydalar baxımındanzərərlidir. Tədbirdə çıxış edən Naxçıvan MuxtarRespublikasının kənd təsərrüfatı naziri BəhruzBayramov bildirib ki, hazırda gələn ilinməhsulu üçün əkiləcək torpaq sahələrindəşum aparılır. Yüksək məhsuldarlığa nailolmaq üçün bütün aqrotexniki tədbirlər, yənisahənin əkin üçün seçilməsindən başlamışbiçinə qədər olan bütün texnoloji proseslərvaxtında və keyfiyyətlə yerinə yetirilməli,taxıl əkiləcək sahədə növbəli əkinə ciddiəməl olunmalıdır. Qeyd olunub ki, aqrotexniki tədbirlər içə-

risində məhsuldarlığa ən çox təsir göstərənsəpin işləridir. Belə tədbirlərdən heç biritaxılın məhsuldarlığına, onun böyümə vəinkişafının gedişinə səpin müddəti qədərgüclü təsir göstərə bilmir. Taxıl bitkilərindənyüksək və keyfiyyətli məhsul əldə etməküçün yerinə yetirilən kompleks aqrotexnikitədbirlər içərisində ərazinin torpaq-iqlim şə-raitinə uyğun taxıl sortlarının seçilməsi, ra-yonlaşdırılmış səpin materiallarından istifadəedilməsi və toxumun səpin üçün düzgünhazır lanması xüsusi yer tutur. Bioloji xüsu-siyyətlərinə görə torpaq-iqlim şəraitinə uyğunrayonlaşdırılmış taxıl sortları əkildikdə taxılınməhsuldarlığı xeyli artır. Bu səbəbdən rayonuntorpaq-iqlim şəraitinə uyğun toxum sortla-rından istifadə edilməlidir. Torpağa üzvi və mineral gübrələrin ve-rilməsi qaydalarından danışan nazir diqqətəçatdırıb ki, əkilmiş taxıl sahələrinə gübrələrinverilməsi qanunauyğun həyata keçirilməlidir. Sonra təsərrüfatçı Abbas Tağıyev çıxışedib. Sonda iştirakçıları maraqlandıran suallarcavablandırılıb.

Hüseyn ŞƏKƏRƏLİYEV

Aqrar sahədə görüləcək mövsümi işlər müzakirə olunub

Ötən əsrin sonlarında Azərbaycanda başverən məlum ictimai-siyasi proseslər ölkə-mizin təsərrüfat sisteminə də öz mənfi təsirinigöstərdi. Həmin dövrdə bağlar ictimai təsər-rüfatların tabeliyində idi. Bu təşkilatlarınsüqut etməsi bütün təsərrüfat sahələrinin da-ğılmasına səbəb oldu. Ölkəmiz müstəqillikəldə etdikdən sonra muxtar respublikamızınblokada şəraitində olmasına baxmayaraq, busahə yenidən bərpa edildi və hazırda sürətləinkişaf etdirilməkdədir. Meyvəçiliyin inkişafının əhalinin həyatsəviyyəsinin yüksəldilməsində mühüm roloynadığını nəzərə alaraq, aqrar sahə ilə bağlıqəbul olunan dövlət proqramlarında bu sahənininkişafına xüsusi diqqət yetirilir. Muxtar res-publikamızda əhalinin ərzaq məhsullarınaolan tələbatının ödənilməsində, emal müəs-sisələrinin xammalla təchiz olunmasında vəməşğulluğun təmin edilməsində xüsusi əhə-miyyət kəsb edən həmin proqramların davamıolaraq Naxçıvan Muxtar Respublikası AliMəclisi Sədrinin 2016-cı il 8 fevral tarixliSərəncamı ilə təsdiq olunmuş “2016-2020-ciillərdə Naxçıvan Muxtar Respublikasındameyvəçiliyin və tərəvəzçiliyin inkişafı üzrəDövlət Proqramı” bu sahəyə göstərilən diqqətvə qayğının ifadəsidir. Bu istiqamətdə qəbuledilən növbəti dövlət proqramının qarşıyaqoyduğu vəzifələrlə bağlı muxtar respublikaərazisində yeni bağların salınması, yerlimeyvə sortlarının inkişafı və yeni sortlarıngətirilərək əraziyə uyğunlaşdırılması istiqa-mətində işlər getdikcə daha geniş vüsət alır.Son illər meyvəçilikdə ağır zəhmət tələbedən işlər mexanikləşdirilib, meyvə bağlarıelmi prinsiplər əsasında salınıb. Köhnə bağ-ların iri, az məhsuldar meyvə ağacları bolməhsul verən sortlar ilə əvəzlənib. Hər hek-tarda əkilən ağacların sayı artırılıb, xəstəlikvə ziyanvericilərə qarşı mübarizə tədbirlərigenişləndirilib. Ərzaq təhlükəsizliyi baxımından əhalininsağlam qidalanmasında meyvəçiliyin və tə-rəvəzçiliyin inkişafı üzrə qəbul edilmiş dövlət

proqramlarının müstəsna əhəmiyyətinin nə-ticəsidir ki, ötən dövr ərzində muxtar res-publikamızda 709 hektarda yeni meyvə bağlarısalınıb. Naxçıvan Muxtar Respublikası KəndTəsərrüfatı Nazirliyindən aldığımız məlumataəsasən artıq həmin meyvə bağları məhsulverir. Hazırda diyarımızda 4816,5 hektar sa-hədə meyvə bağları mövcuddur ki, bununda 4124,1 hektarı barverən bağlardır. Qeyd edək ki, dövlət proqramında Nax-çıvan Muxtar Respublikasının iqlim şəraitinəuyğun, yüksək məhsuldarlığa malik aborigenmeyvə-tərəvəz sortlarının bərpa və tətbiqolunması üçün elmi-tədqiqat işlərinin apa-rılması da nəzərdə tutulub. Bu istiqamətdənazirliyin “Araz” Elm-İstehsalat BirliyininOrdubad dayaq məntəqəsində aparılmış təd-qiqatlar nəticəsində 372 meyvə sortunun genetik fondu toplanıb. Bu istiqamətdə işlərdavam etdirilir. Muxtar respublikada taxılçılıq, tərəvəzçilik,üzümçülük və digər sahələrlə yanaşı, mey-vəçiliyin də inkişafı stimullaşdırılır, fermerlərəgüzəştli kreditlərdən və aqrolizinq xidmət-lərindən daha geniş istifadə imkanları yaradılır.Eyni zamanda ərzaq təhlükəsizliyinin möh-kəmləndirilməsində xüsusi əhəmiyyətə malikolan ailə-fermer təsərrüfatlarına yeni inno-vasiyaların tətbiqi, intensiv metodlara əsas-lanan müasir təsərrüfatların yaradılmasınadövlət dəstəyi davam etdirilir. Muxtar respublikada meyvə-tərəvəz emalımüəssisələrinin işə salınması da kənd təsər-rüfatının sürətli inkişafına əlverişli şərait ya-radıb. Son illərdə diyarımızın bütün bölgə-lərində soyuducu anbarların istifadəyə veril-məsi tədarük edilən meyvə və tərəvəz məh-sullarının saxlanılmasında, həmçinin ilinbütün fəsillərində əhalinin bu məhsullaraolan tələbatının ödənilməsində mühüm əhə-miyyət daşıyır. Dövlət proqramından irəligələn vəzifələrin yerinə yetirilməsi isə belədeməyə əsas verir ki, muxtar respublikadameyvəçiliyin şöhrəti daha da artacaq.

- Gülcamal TAHİROVA

Muxtar diyarımızın meyvəçilik şöhrətiözünə qaytarılır

Aqrar sahənin elmi əsaslarla

inkişaf etdirilməsi, kənd təsərrüfatı

məhsullarının bolluğunu yaratmaq,

daxili bazarda həmin məhsulların

xüsusi çəkisini artırmaq məqsədilə

torpaq mülkiyyətçilərinə güzəştli

kreditlərin verilməsi, onların yüksək

reproduksiyalı toxumlarla təchiz

edilmələri həm də mütərəqqi tə-

sərrüfat formalarının yaradılma-

sına stimul olub.

Bu gün muxtar respublikanın bü-tün yaşayış məntəqələrində fermertəsərrüfatlarının fəaliyyət göstərməsiməhz sadalanan qayğıların ifadəsidir.Artıq torpaq adamı bir daha dərkedir ki, güc birlikdədir. Əgər dünənəqədər hər bir ailə başçısı ona verilmişpay torpağında öz ailə üzvləri iləçalışırdısa, indi bir neçə qonşu yığı-şaraq fermer təsərrüfatı yaradır, kol-lektiv əməyindən istifadə etməklədaha çox məhsul istehsalına nailolur. Bu gün Şərur rayonunda daonlarla belə təsərrüfat var. Elə götürəkrayonun böyük yaşayış məntəqələ-rindən biri olan Çərçiboğanı. Tərki-bində Babəki kəndi də olan bu inzi-bati ərazi dairəsində Əfsər Məm-mədov, Məhəmmədəli Ramazanov,Şücəddin Seyidov, Ramin Abbasov,Məhəmməd Abbasov, Yasəf Nov-ruzov, Şövqi İsmayılov, Yusif Məm-mədov, Vasif Qədimov və başqaları

müxtəlif peşə sahibləri olsalar da,hər biri ayrı-ayrı təsərrüfat sahələriüzrə fermer təsərrüfatı yaradıblar.Bəziləri əldə etdikləri qazanc hesa-bına təsərrüfatda işlətmək üçün öz-lərinə lazım olan texnikalar da alıblar.Bu texnikalardan həm özləri istifadəedir, həm də qonşu təsərrüfatlarakömək göstərirlər. Soraqlarını eşit-diyimiz təsərrüfatların fəaliyyəti iləyaxından tanışlıq məqsədilə bu gün-lərdə Çərçiboğan kəndində olduq.Fermerlərin bəziləri ilə görüşdük,qayğıları ilə maraqlandıq. Hansı iləhəmsöhbət olduqsa, yaradılmış şə-raitdən razılığını bildirdi. Məhəmməd Ramazanovun 16 hek-tar torpaq sahəsi var. Torpağın sə-xavətini yaxşı bilən fermer bu sa-hələrdən müxtəlif məqsədlər üçünistifadə edir, ailə büdcəsini güclən-dirir, iqtisadiyyatımıza töhfələriniverir. O, 8 hektar buğda əkini sa-həsinə vaxtında və aqrotexniki qay-dalar əsasında qulluq göstərdiyindənçəkdiyi zəhmət hədər getməyib, bolməhsul tədarük edib. Ötən təsərrüfatilində taxıl zəmilərində orta məh-suldarlıq 33 sentner olub. Bu ilməhsuldarlıq 40 sentnerə çatdırılıb.Məhəmməd Ramazanov deyir ki,tək əldən səs çıxmaz. Aydın məsə-

lədir ki, bir ailə nə qədər böyükolsa belə, 3-4 hektar torpağı əkib-becərə bilməz. Elə olanda torpağınbir hissəsi əkilməmiş qalırdı. İndikidövrdə torpağı istifadəsiz saxlamağıbu qiymətli sərvətə qarşı biganəlik,laqeydlik kimi də başa düşmək olardı.Ancaq bu gün rayonda bir qarışsahə belə, boş deyil. Şərur torpaqlarımünbitdir, məhsuldardır, ona başəyənə borclu qalmır. Bu torpaqlardayetişdirilən buğdanın unundan hazır -lanmış çörəyin dadına-tamına, ətrinəsöz ola bilməz. Təsərrüfatda həm də heyvandar-lıqla məşğul olunur. 30 baş iribuy-nuzlu heyvan saxlanılır. Bunun üçün4 hektar sahədən arpa tədarük edilib,4 hektar sahə ot üçün ayrılıb. Otlaqsahəsində üçüncü çalına başlayıblar.Sahibkar inanır ki, bu təsərrüfat ilidə uğurla başa çatacaq: – Hər il rayonda meliorasiya-irriqasiya tədbirlərinin həyata ke-çirilməsi, müasir kənd təsərrüfatıtexnikaları ilə təchizat, yeni undəyirmanlarının istifadəyə veril-məsi, çörəkbişirmə sexlərinin fəa-liyyətə başlaması şərurluları torpağadaha sıx tellərlə bağlayıb. Kəndadamı görür ki, dövlət onun yaxşıyaşaması üçün lazım olan tədbirləri

həyata keçirir. Üzləşilən çətinlik-lərin aradan qaldırılması diqqətdəsaxlanılır. Belə olan surətdə yaxşıgün-güzəran qurmağa nə var ki?Özümüzün tələbatını ödəyir, is-tehsal etdiyimiz məhsulun qalanınıdükan-bazara çıxarırıq. Yasəf Novruzovun təsərrüfatında350, Şövqi İsmayılovun təsərrüfa-tında 126 baş xırdabuynuzlu heyvansaxlanılır. Onlar deyirlər ki, hey-vandarlıqla uzun illərdir, məşğul-durlar. İstehsal etdikləri ət, südməhsulları dükan-bazarda özünəxeyli alıcı qüvvəsi toplayıb. Çünkiekoloji cəhətdən sağlam məhsul-lardır. Geniş örüş və biçənək sahələriolan təsərrüfatçılar heyvandarlıqdaməsul dövr sayılan döl kampani-yasını uğurla başa vurublar. Bildir-dilər ki, hazırda qış üçün yem tə-darükü ilə məşğuldurlar. Son illərdə muxtar respublikadabu sahədə həyata keçirilən tədbir-lərdən razılıqla danışan heyvandarlaronu da qeyd edirlər ki, göstərilənbaytarlıq xidməti bu sahə ilə məşğulolanlara dövlət qayğısının bariz ifa-dəsidir. Bu da kənd adamlarının busahəyə marağını get-gedə artırır. Yusif Məmmədov arıçılıqla məş-ğuldur. Onun 126 arı ailəsi var.

O deyir ki, təsərrüfat sahələrininhamısı zəhmət tələb edir. Ancaqarıçılıq daha çox qayğıya möhtacdır.Necə deyərlər, arının gərək nazıilə oynayasan. Onun sözlərinə görə, yaxşı havaşəraitində bir gündə bir bal arısı4 min çiçəyə “qonaq ola” bilir, bö-yük bir arı ailəsi isə 15 milyondan40 milyona qədər çiçəkdən nektartoplayır. Orta güclü bir arı ailəsibir il ərzində 30 kiloqram bal istehsaledir, təxminən, 10-15 kiloqram çiçəktozu toplaya bilir. Ondan istehsal etdiyi məhsulunsatışı barədə soruşuruq. Deyir ki,bu barədə heç bir çətinlikləri yoxdur.Tədarük edilən məhsulun çox hissəsielə qapıda satılır. Ölkəmizin paytaxtıBakı şəhərinə də göndəririk. Bu dasirr deyil ki, Bakı şəhərində Nax-çıvanda yetişdirilən məhsullara yük-sək dəyər verilir. Bu yazımızda Şərur rayonununÇərçiboğan kəndindəki fermer tə-sərrüfatlarının az bir qisminin fəa-liyyəti barədə danışdıq. Kənddə birdaha şahid olduq ki, qayğı və zəhmətbirləşəndə böyük uğurlara imza at-maq heç də çətin deyil. Onu dagördük ki, qayğı davamlıdır, torpaqmülkiyyətçiləri isə zəhmətə bağlıinsanlardır.

- Muxtar MƏMMƏDOV

Fermer təsərrüfatlarının fəaliyyəti razılıq doğurur

Muxtar respublikamızda meyvəçilik ənənəvi, eyni zamanda əsas kənd təsərrüfatı sa-

hələrindən sayılır. Tərkibi xeyli miqdarda mineral maddələr, vitaminlərlə zəngin olan

meyvə məhsullarının insan orqanizminə faydalarını və onun ağaclarının ətraf mühitə

müsbət ekoloji, estetik təsirini nəzərə alsaq, bu sahənin nə qədər əhəmiyyətli olduğunu

görərik. Bu səbəbdən meyvəçilik uzun illərdən bəri bir çox bölgələrimizdə, xüsusilə də

Ordubadda insanların əsas məşğuliyyət növü olub və onların güzəranını təmin edib.

3

Mərkəzin fəaliyyəti ilə yaxındantanış olmaq üçün buraya üz tutduq,direktor Aynur Mustafayeva iləhəmsöhbət olduq. O bildirdi ki, tə-biət haqqında bilikləri öyrənmək,ekoloji təhsil və tərbiyəni möhkəm-ləndirmək, ekoloji vəziyyəti yaxşı-laşdırmaq, istedadlı uşaqları üzə çı-xarmaq işində bizim mərkəzin dəüzərinə mühüm vəzifələr düşür.Burada 33 adda dərnək fəaliyyətgöstərir və bu dərnəklərin işinə7 adda kabinə nəzarət edir. Hər birekoloji dərnəyə şəhərimizin müxtəlif

məktəblərindən şa-girdlər cəlb edilib.2017-2018-ci tədrisilində şəhər məktəb-lərinin 816 şagirdiekoloji dərnəklərəüzv yazılıb.

Direktor qeydetdi ki, dərnəklərə42 müəllim, 2 bio-logiya üzrə fəlsəfədoktoru cəlb olunub. Məşğələlərşəhərimizin orta məktəblərində, eynizamanda Qızlar Liseyində, Naxçıvan

Dövlət Texniki Kollecində, Naxçı-van Qarnizonunun tam orta məktə-bində keçirilir. Dərnək üzvləri əra-zimizin zəngin təbii sərvətləri, floravə fauna növləri, qiymətli, şəfalıbitkiləri, torpaqları, ətraf mühiti,

ekologiyası haqqında hərtərəfli bi-liklər əldə edirlər. Dərnək rəhbərləriməktəblilərə təbiəti sevdirir, onlarda

doğma yurda məhəbbət hissi oyadır. Aynur Mustafayeva qeyd etdiki, cari ildə məktəblilərə “NaxçıvanMuxtar Respublikası ərazisindəbitən dərman bitkiləri və onunekologiyası”, “Zooekologiyanınəsasları”, “Quşlar və ətraf mühit”,“Təbii sərvətlər və ətraf mühit”,“Bioloji müxtəlifliyin qorunması”dərnəklərinin rəhbərləri tərəfindəninteraktiv dərslər keçilib və budərslər, eyni zamanda 200-dənartıq məktəb tərəfindən izlənilib.Bütün bunların nəticəsində dərnəküzvlərinin məktəbdə aldıqları bi-liklər daha da dərinləşir, onlarmüstəqil işləyir, təcrübələr aparır,herbarilər toplayır, bitkiləri təyinedir və təbiət haqqında bilikləriniartırırlar.

Ötən tədris ili müddətində birsıra məktəblərdə müxtəlif tədbirlərhəyata keçirilib. Ekoloji təqvimdəkiəlamətdar günlərlə bağlı bir sıraorta məktəblərdə keçirilən təmizlikvə abadlıq aksiyalarında fəal iştirakedən dərnək üzvlərindən ZümrüdBabazadə, Səma Rəcəbova, Qurbanİsmayılov, Dilbər Abbaslı, NərminGülmalıyeva fəxri fərmanla təltifediliblər. Yay tətili müddətində isədərnək üzvləri ekskursiyalara gedibbitkilər, müxtəlif nadir eksponatlar,sərgi üçün materiallar toplayır, bit-kilərdən herbarilər hazırlayır, müx-təlif ekoloji oyunlar, bilik yarışmalarıtəşkil edir, güllərə bəzək bitkilərinəqulluq edərək yay tətillərini şən vəmaraqlı keçirirlər.

- Güntac ŞAHMƏMMƏDLİ

Gənc nəslin ekoloji təhsil və tərbiyəsi diqqət məkəzindədir

Təhlükəsizlik hər bir səyahət za-manı ən vacib məsələdir. Şübhəsiz,yol çantasını götürüb bilinməyənlərədoğru səfərə çıxan hər bir adamınevinə sağ-salamat qayıtması onu göz-ləyənlərin ən böyük arzusudur. Düz-dür, turistlər səyahət müddəti boyuncaonlara yad ölkədə rast gələ biləcəkhər cür riskli hallardan sığortalansalarda, yaxşısı budur ki, belə hallar heçbaş verməsin. Turistin əşyasını, pu-lunu, yaxud sənədlərini itirməsi, han-sısa bir qəza halında çıxılmaz və-ziyyətə düşməsi və ya sadəcə, hansısabədniyyətli insanların xoşagəlməzhərəkətləri ilə rastlaşması dünya ölkə -lərinə səyahətlər zamanı tez-tez rastgəlinən hallardandır ki, bunlarla bağlıdünyanın aparıcı xəbər portallarındabu barədə çoxsaylı məlumatlara rastgəlmək olar. Amma bütün bunlarıeşidəndə düşünürsən ki, nəyə görəNaxçıvana səyahət edən turistlər, xü-susən əcnəbilər özlərini evlərindəkikimi hiss edirlər? Kifayət qədərhəssas geostrateji mövqedə yerləşənNaxçıvanda həm yerli əhalinin, həmdə turistlərin təhlükəsiz şəraitlə təminolunması etibarlılıq baxımından, əs-

lində, hər kəs üçün vacib amildir. Gözəl hava şəraiti, xüsusən sə-yahət zamanı hər kəs üçün arzu -olunandır. Əgər fikir versək, səya-hətə yollanan, yaxud səyahətdənqayıdan hər kəs gedəcəyi yerin iq-limi və hava şəraiti ilə çox maraq-lanır. Şübhəsiz, hər bir insan illərboyu yaşadığı təbii mühitə uyğun-laşdığından onun üçün uzaq yer-lərdəki qeyri-adi hava şəraiti həmişəsürpriz ola bilər. Ona görə də ilinhansı fəslində olursa-olsun, Naxçı-vana səyahətə gələn hər bir turistüçün bu torpağın, necə deyərlər,büllur kimi saf havasını udmaqdangözəl rekreasiya yoxdur. Çox səyahətedənlər yaxşı bilirlər ki, bol oksigenli,quru və təmiz hava həmişə insanınyorğunluğunu çıxaran, iştahasınıaçan əsas təbii amillərdəndir. Beləhava isə Naxçıvanda ilboyu vardır. Yol mədəniyyət, həm də uzaq sə-yahətin başlandığı yerdir. Xüsusənyaddaqalan səyahət üçün rahat vətəhlükəsiz yollar turistlərin maraqdairəsindədir. Dünyada elə yerlərvardır ki, buradakı turlar məhz yollarıgörmək üçün dizayn olunur. Tarixənqədim İpək Yolu üzərində mühümticarət karvanlarının keçid yolu olmuşNaxçıvan öz müasir yolları ilə həttaən inkişaf etmiş ölkə lərdən gələnturistlərin də, sözün əsl mənasında,ürəyincədir. Yol-nəqliyyat hadisələ-rinin yox səviyyəsində, turistlərəxidmət edən sürücülərin öz işindədəqiq və vicdanlı olması Naxçıvanagələn turistləri həmişə qane edib. Qida servisləri hər bir səyahətzamanı turistlərin istifadə etdiyi üçəsas xidmətdən biridir. Səyahət et-diyi regiona xas olan keyfiyyətli

və ləziz yeməklər isə hər bir turistinyaddaşında həmişəlik qalır. Bu mə-nada, Naxçıvan mətbəxi dünyanınistənilən yerindən gəlmiş turistlərinhəmişə diqqətini cəlb edir. DəfələrləNaxçıvandakı restoranlarda naharvə ya şam edən turistlərin avropa-sayağı olaraq süfrəyə təklif olunansalat çeşidlərinin hər birindən əv-vəlcə azacıq dadmaq istədiklərinin,sonra isə böyük ləzzətlə hamısınıyediklərinin şahidi olmuşuq. Şüb-həsiz, Naxçıvan torpağının, suyununvə zəhmətkeş kəndlisinin əməyininbəhrəsi olan ekoloji təmiz yerliərzaq məhsullarımız peşəkar qonaq -pərvərliklə turistlərə təqdim olun-duqda, onlar da bu diyara ikincidəfə sırf qastronomik turizm üçündə gəlmək istədiklərini düşünürlər. Naxçıvan təbiəti çox əsrarəngizdir.Burada milyon illər əvvəl dəniz di-bində yaşamış canlıların izlərindəntutmuş müasir təbabətdə geniş istifadəolunan dərman bitkilərinə, səhratipliiqlimə malik düzənliklərdən tutmuşdörd fəslin bir arada yaşandığı dağçəmənliklərinədək hər cür təbiətgözəl likləri tapmaq mümkündür. Onmilyonlarla ton duz ehtiyatlarınınmövcud olduğu, şoranlaşmış torpaqdabakteriyalar daxil olmaqla, heç bircanlının yaşaması mümkün olmadığıDuzdağdan cəmi 15-20 kilometr mə-safədə, məsələn, Qarabağlar Asnısındaqaynayan həyatı gördükdə Uca Yaradanın qüdrətinə bir daha şahidlikedir insan. Yazın şişək çağında, Ağ-bulağın dolaylarından enərkən açılantəbiət mənzərəsi hər gün yüzlərlə,minlərlə turistin saatlarla tamaşasınadayanmağına bəs edər. Saat demişkən,Nəhəcir bulağının fontanına baxmağagələn turistlər də bu bulağın aktivli-yinə görə saatlarının düz işləyib, iş-ləmədiyinə inanırlar. Necə deyərlər,tam təbii İsveçrə dəqiqliyi.

Tarixi zənginlik Naxçıvanın əslsərvətidir. Şübhəsiz, hər turist tarixiəsərlərə meyilli deyildir. Hətta eləyaşlı turistlərlə rastlaşmaq olar ki,onların heç tam orta təhsili də yox-dur. Belə turistlər ən çox təbiətləünsiyyətdə olmaq, yaxud əyləncəxatirinə səyahət edib, yaxşı pulxərcləyirlər. Amma səyahət edən-lərin əksəriyyəti, xüsusən elit seq-mentə aid turistlərin gözündən tarixidəyər kəsb edən, kiçicik də olsa,heç bir əsər yayınmır. Bəzən eləməqamlara rast gəlinir ki, turistlərbizim üçün ilk baxışda adi görünənbir eksponat qarşısında öz təəccü-

bünü gizlətmir. Məsələn, Naxçıvanınsimvollarından biri olan Əlincəqalayasəyahət zamanı buradakı “Əlincə-qala” Tarix-Mədəniyyət Muzeyindəsərgilənən və VI əsrə aid olduğuhesab edilən gümüş pula baxan tu-ristlər Naxçıvanın hələ min illəröncədən sahib olduğu iqtisadi vəmədəni inkişaf səviyyəsi haqqındatəsəvvür əldə edə bilirlər. Naxçıvanabidələri, qalaları, burada yaşamışdünya şöhrətli insanların fəaliyyəti,Naxçıvanın İslam mədəniyyətinəverdiyi töhfələr tarix həvəskarları

olan turistlər üçün çox qiymətli ca-zibə elementləridir. Və mədəniyyət elə bir gücə malikolan sərvətdir ki, onun vasitəsiləbütün dünyanı idarə etmək müm-kündür. Naxçıvanda mövcud olansosial-mədəni inkişaf, insanların to-lerantlığı və milli qonaqpərvərlik kimiturizm baxımından çox vacib olanelementlər buraya səyahət edən yerlivə əcnəbi turistlər tərəfindən çox bə-yənilən, haqqında müsbət fikirlərdeyilən mədəni keyfiyyətlərdəndir.Mədəniyyət bir xalqın min illərboyu yaşadıb, inkişaf etdirdiyi, tarixitəkamül nəticəsində formalaşan ənmühüm göstəricisidir. Onun vasi-təsilə cəmiyyətin istənilən sahəsinəqiymət verib, eyni zamanda arzu

edilən nəticələrə çatmaq mümkün-dür. Bu mənada, Naxçıvan Azər-baycan xalqının qədim tarixinin ya-şandığı, bugünkü inkişafının əksolunduğu mühüm turizm destina-siyalarından biridir. Qayda-qanun-lara hamılıqla dəqiq əməl olunduğu,insan amilinə ən yüksək diqqət gös-tərildiyi, hər kəsin əməyinə dəyərverildiyi bir məkanda turistlərin dəözlərini yad planetdə deyil, öz ev-lərindəki kimi hiss etməsi onlarıNaxçıvana səyahət etməyə cəzbedən səbəblərdəndir.

Naxçıvana səyahət etmənin yeddi səbəbiTurizm

Müasir insanın əsas tələbatla-rından biri olan turizm səyahətlərihər il dünya üzrə 1 milyard 200milyondan artıq turistin səfər mo-tivini yaradır. Bu motivlər turizmehtiyatları, rekreasiya üçün yara-dılmış infrastruktur və milli qonaq -pərvərlik üzrə dəyişilsə də, elə zə-ruri şərtlər vardır ki, bunlar, əs-lində, yeni dünyanın yeddi möcü-zəsindən biri hesab edilən turizmsəyahətlərinə yollanmağın əsas sə-bəblərindəndir. Hər il 450 minəyaxın turistin səfər etdiyi qədimvə müasir Naxçıvan da turistlərüçün belə cazibədar xüsusiyyətlərilə zəngindir. Praktika göstərir ki,çox zaman səfərə hazırlaşan tu-ristlərə onları səyahətə cəlb edəbiləcək belə səbəblər barədə əvvəl-cədən məlumat verməkdə çox faydavar. Bəs bu səbəblər hansılardır?

Naxçıvana səfər edən hər turist burada özü üçün yeni bir dünya kəşfedir. Bu dünyanın gözəllikləri isə yeddidən yetmişədək hər bir səyahətçiüçün paylaşıla biləcək qədər zəngindir. Bu, Naxçıvanın turizm cazibəsidir.

- Əli CABBAROV

Günü-gündən abadlaşan, gözəlləşən muxtar respublikamızda gənc

nəslin vətənpərvər böyüməsi, hərtərəfli inkişafı, ətraf mühiti dərk edərək

mühafizə etməsi üçün ekoloji tərbiyənin mühüm əhəmiyyəti vardır.

Hazırda böyüməkdə olan gənc nəslin ekoloji təhsil və tərbiyəsində,

asudə vaxtlarının maraqlı keçməsində Naxçıvan Muxtar Respublikası

Ekoloji Tərbiyə Mərkəzinin rolu böyükdür. Bu məktəbdənkənar müəssisə

1970-ci ildə Gənc Təbiətçilər Stansiyası kimi fəaliyyətə başlayıb, 1991-ci

ildə həmin baza əsasında Ekoloji Tərbiyə Mərkəzi yaradılıb.

Naxçıvan Muxtar Respublikası

Ali Məclisi Sədrinin “Naxçıvan Mux-

tar Respublikasında xalq yaradıcılığı

günlərinin keçirilməsi haqqında”

2009-cu il 7 fevral tarixli Sərənca-

mından irəli gələn vəzifələrin icrası

ilə bağlı həyata keçirilən tədbirlər

xalq yaradıcılığının inkişafında və

gələcək nəsillərə ötürülməsində mü-

hüm rol oynayır.

Növbəti belə tədbir Sədərək RayonHeydərabad qəsəbəsində keçirilib.Naxçıvan Muxtar Respublikası Mə-dəniyyət Nazirliyinin Mədəniyyətüzrə Elmi-Metodik Mərkəzinin di-rektoru Səyyar Məmmədov və Sə-dərək Rayon Mədəniyyət Şöbəsinin

müdiri Rəşad İsmayılov tədbirdəçıxış edərək bildiriblər ki, müasirdövrdə xalq yaradıcılığının, əsrlərboyu yaranan mənəvi və maddi-mə-dəniyyət nümunələrinin öyrənilməsi,ənənəvi sənət sahələrinin dirçəldil-

məsi, onların geniş şəkildə tətbiqvə təbliğ olunması mühüm əhəmiy-yət kəsb edir. Xalq yaradıcılığı gün-lərinin keçirilməsi milli-mədəni ta-riximizin, milli dəyərlərimizin ya-şadılmasında böyük əhəmiyyət kəsbedir. Sonra tamaşaçılara Sədərək RayonMədəniyyət Evinin dərnək üzvləri

və rayon Uşaq Musiqi Məktəbininfolklor kollektivinin ifasında yallı,aşıq havaları və qədim musiqi alət-lərimizdə musiqi nömrələri təqdimolunub.

- Ramiyyə ƏKBƏROVA

Xalq yaradıcılığı ilə bağlı tədbir təşkil edilib

4

Əziz Əliyev adına Naxçıvan

Мuxtar Respublikası Mərkəzi Uşaq

Xəstəxanasının həkim briqadası

Şahbuz rayonundakı Sələsüz kən-

dində uşaqları kütləvi profilaktik

tibbi müayinədən keçirib.

Pediatr, stomatoloq, ftiziatr, en-dokrinoloq və laborantlardan ibarətbriqada kəndin həkim ambulatori-yasında 30 uşağa tibbi xidmət gös-tərib, aşkar edilmiş bəzi xəstələrinəlavə müayinə və müalicəsi üçünMərkəzi Uşaq Xəstəxanasına gəl-mələri məsləhət görülüb. 35 vali-deynlə səhiyyə maarifi işi aparılıb,

uşaqların sağlamlığının qorunma-sında səhiyyə müəssisələri ilə va-lideynlərin birgə fəaliyyətinin zə-ruriliyi qeyd edilib. Xəstələrə pulsuz dərman vəsarğı materialları verilib, pey-vəndlərin təqvim üzrə aparılmasıvə dispanserizasiya işinin təşkili,tibbi sənədləşmənin düzgün hə-yata keçirilməsi ilə əlaqədar mən-təqə işçilərinə metodik köməklikgöstərilib.

Naxçıvan Muxtar Respublikası

Səhiyyə Nazirliyinin

mətbuat xidməti

Uşaqlar tibbi müayinədən keçirilib

Qeydiyyat №: 575

Əlyazmalara cavab verilmir

və onlar geri qaytarılmır

ØßÐÃqapısıÜnvan: AZ-7000,

Naxçıvan şəhəri, “Təbriz” küçəsi 1.

Telefonlar: Məsul katib: 545-62-47

Şöbələr: 545-81-44, 545-51-18

Müxbirlər: 545-75-21, Faks: 544-52-52

E-mail: serqqapisi@nakhchivan.az

Nömrəyə məsul: Səbuhi Həsənov Qəzet redaksiyanın kompüter mərkəzində yığılıb, səhifələnib və

Əcəmi NPB-də ofset üsulu ilə çap olunmuşdur.

Tiraj: 1490. Sifariş № 601Baş redaktor:

MEHRİBAN SULTANOVA

Bu baxımdan Naxçıvan DövlətTeleviziyasının sənədli filmlər vədublyaj redaksiyasında muxtar res-publikamızda doğulmuş elm, ədə-biyyat, mədəniyyət və incəsənət xa-dimlərinin həyat və yaradıcılığından,diyarımızın hər daşında-qayasında,elində-obasında qədim tarix və adət-ənənələrimizi yaşadan ayrı-ayrı böl-gələrindən, Naxçıvanın zəngin təbiə-tinin və bənzərsiz milli mətbəxininözünəməxsusluğundan bəhs olunansənədli filmlərin istehsalını bu il ya-ranmasının 120 illiyini qeyd etdiyimizkino tariximizə verilən əvəzsiz töhfəhesab etmək olar. Ölkə Prezidentinin2018-ci il 1 avqust tarixli Sərəncamıilə kinematoqrafiya sahəsində əməyiqiymətləndirilənlər arasında NaxçıvanMuxtar Respublikası Dövlət Televiziyavə Radio Verilişləri Komitəsinin əmək-daşları Vaqif Ağalarov və RuhiyyəRəsulovanın adlarının olması isə Azər-baycanda kino sənətinin inkişafındahəmyerlilərimizin xidmətlərini göstərirvə bu, hər birimizdə qürur hissi yaradır. Azərbaycan kinematoqrafiyasınımaraqlı sənədli və televiziya filmləriilə zənginləşdirən muxtar respubli-kamızda sənədli film istehsalı haq-qında daha ətraflı məlumat almaqüçün Naxçıvan Dövlət Televiziyasınaüz tutub, sənədli filmlər və dublyajredaksiyasının baş redaktoru MüzəffərƏsgərovla görüşüb söhbət etdik. Qeydedək ki, Müzəffər müəllimin də busahədəki yaradıcı fəaliyyəti yüksəkqiymətləndirilib. O, 2014-cü ildə“Naxçıvan Muxtar RespublikasınınƏməkdar jurnalisti”, 2017-ci ildə isə“Azərbaycan Respublikasının Əməkdarmədəniyyət işçisi” fəxri adlarına layiqgörülüb. Onunla söhbət zamanı mə-lum oldu ki, həm xarici filmlərindublyajı, həm də sənədli və televiziyafilmlərinin hazırlanması ilə məşğulolan redaksiya 2003-cü ildən fəaliyyətgöstərir. Son illər xüsusi diqqət vəqayğı ilə əhatə olunan Naxçıvan tele -viziya və radiosunun maddi-texnikibazasının xeyli gücləndirilməsi, tele -radionun binasının əsaslı yenidən-qurmadan sonra istifadəyə verilməsi,yeni çəkiliş studiyalarının yaradılması,2014-ci ildə çəkiliş və dublyaj işininkeyfiyyətini artırmaq üçün redaksi-yamıza müasir avadanlıqların veril-məsi fəaliyyətimizə müsbət təsir gös-tərmişdir. Naxçıvan Muxtar Respub-likası Ali Məclisi Sədrinin “NaxçıvanDövlət Teleradiosunun maddi-texnikibazasının möhkəmləndirilməsi vəyaradıcılıq işinin təkmilləşdirilməsiilə bağlı “Tədbirlər Planı”nın təsdiqedilməsi barədə 2018-ci il 6 fevraltarixli Sərəncamının icrası məqsədilədünyanın qabaqcıl ölkələrinin istehsalıolan 163 min manat dəyərində müasiryayım və çəkiliş avadanlıqlarının

alınması televiziyanın imkanla-rını daha da artırıb. Ən son tex-nologiyaya əsaslanan, hər biri4K keyfiyyətinə malik xüsusi si-farişlə yığılan mobil çəkiliş stu-diyası və çəkiliş pultu, əlaqə qur-ğuları, video kamera qurğuları,professional fotokamera, “GoPro”kameraları, “Osmo” hərəkətli ka-mera, 2 ədəd SDCAM qurğusu,“Dynacord” səs pultu, “Sony” markalıəl mikrofonları, siqnalverici qurğular,600 metrlik HD kabel və qutuları,”Ca-non” foto aparat dəsti, “Slayder” müd-dətli elektron qurğusu, kamera da-yaqları və sair avadanlıqlar televizi-yanın digər redaksiyaları kimi, bizimredaksiyanın da fəaliyyətində müsbətdönüş yaradıb. Belə ki, bu avadan-lıqlar səyyar çəkilişlərin operativliyi,sənədli filmlərin hazırlanması, çəkilişvə efir keyfiyyətinin yüksəldilməsibaxımından mühüm əhəmiyyət kəsbedib. Ötən il yanvar ayının 28-dəNaxçıvan Muxtar Respublikası AliMəclisində “Naxçıvan Muxtar Res-publikasının kütləvi informasiya va-sitələrinin fəaliyyəti və qarşıda duranvəzifələr” lə bağlı keçirilən müşa-virədə qarşıya qoyulan vəzifələrinhər biri isə bizim iş prinsipimizəçevrilib, ortaya keyfiyyətli məhsulçıxarmağımıza stimul olub. Müzəffər müəllim deyir ki, indi-yədək redaksiyada 60-dək sənədlivə televiziya filmi istehsal olunub.Bunlar arasında muxtar respublikanınictimai-siyasi, elmi, mədəni həyatındaxüsusi yeri olan Behbud ağa Şahtaxtlı,Bəhruz Kəngərli, Yusif Məmməd -əliyev, Məmməd Səid Ordubadi,Məmməd Araz, Məhəmməd ağa Şah-taxtlı, Cəmşid xan Naxçıvanski, Mə-həmməd Tağı Sidqi, Əziz Şərif kimidəyərli ziyalıların həyat və fəaliy-yətindən, yaradıcılığından bəhs edən“Vətən, sənə canım qurban”, “SənətinBəhruz zirvəsi”, “Elmin fəxri”, “Gü-nəş doğan yerdə”, “Məndən bu dün-yaya nə qaldı görən”, “Ziyalı”, “Sər-kərdə”, “Xalqın müəllimi”, “Onunhəyat amalı” adlı sənədli və televiziyafilmləri xüsusilə seçilir. Naxçıvanınmuxtariyyətində mühüm rol oynayanMoskva və Qars müqavilələrininəhəmiyyətindən bəhs edən “Şərqin

parlayan günəşi”, 2018-ci il üçünİslam Mədəniyyətinin Paytaxtı seçiləndiyarımızda islami dəyərlərə və milli -mədəni irsimizə göstərilən yüksəkdövlət qayğısını tərənnüm edən “Nax-çıvan İslam Mədəniyyətinin Paytaxtı”,bu qədim diyarın Dədə Qorqudla

bağlılığından bəhs edən “Dədə Qor-qud və Naxçıvan”, Azərbaycandaolan daş qoç heykəllərdən söhbətaçan “Qoç heykəllər”, NaxçıvanMuxtar Respublikasının yaranmasının90 illiyinə həsr olunan “Tarixin 90ili”, Naxçıvan Dövlət Universitetinin50 illik yubileyi münasibətilə hazır-lanan “Elm və bilik məbədgahı”,muxtar respublikamızın bugünkü siyasi-iqtisadi inkişafından bəhs edən“Naxçıvan doxsanlarda nə idi”, di-yarımızın flora və faunasından, zən-gin təbiət incilərindən, burada hələdə yaşadılan köçlərdən, obalardanbəhs edən “Naxçıvan təbiəti”, “Pa-yızın melodiyası”, “Naxçıvan bu-laqları”, “Ordubad dağları”, “Bata-bat”, “Obalar” sənədli və televiziyafilmlərinin süjet xətləri isə hər daşınınarxasından qədim tarix boylananyurdumuza işıq salır, adət-ənənələ-rimizdən söhbət açır, filmlərdəki gö-zəl təbiət möcüzələri ruhları oxşayır. Bu ilin ötən dövrü ərzində redak-siyada “Naxçıvan İslam Mədəniy-yətinin Paytaxtı”, “Şərqin polad yol-ları”, “Culfa dağları”, “Daş küftəsi”adlı sənədli və televiziya filmlərihazır lanıb. Qeyd edək ki, yaradıcıkollektivin yaradıcı və yenilikçi fəa-liyyətinin bəhrəsi və müasir texnikiavadanlıqlar hesabına ərsəyə gələrəkyüksəkkeyfiyyətli olması səbəbin-dəndir ki, bu filmlər AzərbaycanDövlət Televiziyası, İctimai televiziya,AZƏRTAC İnformasiya Agentliyi,Türkiyə Respublikasının TRT, TRTAvaz kanalları vasitəsilə tamaşaçılaratəqdim edilir. Eyni zamanda müxtəlifsosial şəbəkələrdən də həmin filmləriistənilən vaxt izləmək mümkündür.Beynəlxalq, tarixi və əlamətdar gün-lərlə bağlı keçirilən bütün tədbirlərinaçılışında bu filmlərin nümayiş etdi-rilməsi isə qədim Naxçıvanımızın

tarixi, mədəniyyəti, incəsənəti, ümu-milikdə, dünəni və bu günü haqqındaətraflı və yaddaqalan şərh verir. Hazırda kollektiv Azərbaycanınilk səfiri, əslən ordubadlı olan İbrahimƏbilovun, nəğməkar şair İslam Sə-fərlinin həyat, fəaliyyət və yaradıcı-

lığından bəhs edən “Naxçıvanmətbəxi” adlı sənədli televiziyafilmi üzərində çalışır. Onu davurğulamaq yerinə düşər ki,2014-cü ildən redaksiyada xariciölkələrin istehsalı olan 450-yəyaxın sənədli və televiziya filmidublyaj olunaraq tamaşaçılaratəqdim edilib.

“Sizcə, sənədli filmin məq-sədi nədir və sənədli filmin ərsəyəgəlməsində hansı amillər şərtdir?”sualımızı Müzəffər müəllim beləcavablandırır: – Qısa desək, sənədlikino, həqiqətən, gerçəyin özününsənətini yaradır. Sənədli film təsvirvə tətbiqdən ibarətdir. Burada müəlliftəsviri olaraq gerçək həyatdan par-çalar seçir. Həmin parçalar – gö-rüntülər beyində “sözlərə” çevrilibyeni yaranacaq sənədli filmin sse-narisini təşkil edir. Deməli, müəllifəvvəlcədən hadisələrin axarını gözləriönündə canlandırıb onu mətnə kö-çürür. Filmlərə yeni ideyaların tətbiqi,texniki incəlik, səsləndirmə, montajməsələlərinə gəlincə isə deyə bilərəmki, bu sahədə redaksiyamızda xariciölkələrin istehsalı olan sənədli vəteleviziya filmlərinin dublyajı zamanıçox yeniliklər əldə edib, bunları özfilmlərimizə də tətbiq etmişik. Sənədli və televiziya filmləri 30,bəzənsə 45 dəqiqədən ibarət olur.“Müxtəlif həyat hadisələrinin qısazaman kəsiyində hərtərəfli canlan-dırılmasına bu dəqiqələr azlıq et-mirmi?” sualımızı isə Müzəffər müəl-lim Amerika sənədli ekran ustalarıRiçard Likok və Robert Dryunundüşüncələri əsasında cavab verərəkdeyir ki, onlar bu məsələni beləizah edirlər: “Bizim filmlərimizdəməntiqi əsas təsvirin və səsin özün-dən meydana gəlir. Yəni həminəsas təsvirdə və yazılmış səsdə giz-lənir. Və əgər sənədli film yarımsaat davam edir, təsviri müşayiətedən söz şərhi də yalnız iki dəqi-qədən ibarətdirsə, filmi miz uğurlusayıla bilər. Yox, müşayiət edənmətn on beş dəqiqədirsə, filmi uğur-suz hesab etmək olar. Bizim məq-sədimiz sözə ehtiyacı olmayan əsər-lər yaratmaqdır”. Naxçıvan televiziyasının baş re-

jissoru, sənədli və televiziya film-lərinin əksəriyyətinin ərsəyə gəlmə-sində böyük zəhməti olan FərhadZamanbəyovun da fikirlərini dinlə-dik. O deyir: – Sənədli film üç ün-sürün vəhdətindən yaranır: kame-ranın qarşısında cərəyan edən ger-çəklikdən, həmin gerçəklik barədəyaradıcı kollektivin şəxsi düşüncə-lərindən və haqqında söhbət gedəngerçəkliyin ekranda əks olunmasın-dan. Buna əsasən deyə bilərik ki,sənədli film kollektiv işidir. Buradahər kəs öz işinin öhdəsindən layi-qincə gəldikdə, bir də ki, gözəlzövqə malik olduqda ortalığa yaxşıməhsul qoymaq mümkündür. “Sənədli filmlərdə rolların ifa edil-məsinə peşəkar aktyorlarla yanaşı,həm də qeyri-peşəkar, bu sahə iləəlaqəsi olmayan insanların dəvət edil-məsi çəkilişlərdə, yəqin ki, çətinlikyaradır” fikirlərimizə Fərhad müəllimbelə aydınlıq gətirir: – Təbii ki, qeyri -peşəkar adamlarla işləmək çox çətindir.Lakin aktyorların kinoda fərdin xü-susiyyətlərini üzə çıxarması nə qədərçətindirsə, o qədər də qiymətli vədiqqətəlayiq olur. Aktyorların kənardanseçilməsi tamaşaçılar tərəfindən bə-yənilir, eyni zamanda filmlərdə dəbir fərqlilik yaradır. Xüsusilə dəmuxtar respublikamızın ictimai hə-yatında tanınan adamların rolları ifaetməsi daha yaddaqalan olur. Məsələn,Cəlil Məmmədquluzadə obrazını şair-publisist Qafar Qəribin, Eynəli bəySultanovu şair, filologiya üzrə fəlsəfədoktoru Elxan Yurdoğlunun, BəhruzKəngərlini rəssam Həbib Allahver-diyevin, Əziz Şərifi Naxçıvan XalqTeatrının aktyoru Akif Əsədovun bacarıqla canlandırması tamaşaçılartərəfindən çox maraqla qarşılanır. Qeyd edək ki, Naxçıvan televi-ziyası ilə yanaşı, Naxçıvan DövlətUniversitetinin əsas yaradıcı heyətiJurnalistika ixtisasının müəllim vətələbələrindən ibarət olan televizi-yasında da sənədli filmlərin çəkili-şinin məsuliyyətini çiyinlərinə götürən yaradıcı heyət formalaşıb.Bu heyət tərəfindən universitetin ta-nıtım filmi, “Vəhdətin dayaq nöq-təsi”, “Müdriklik fəlsəfəsi”, “Rənglərdünyası”, “Ecazkar mavi işıq”, “Və-tən sığır ürəyimə”, universitetin real -laşdırdığı, beynəlxalq əhəmiyyətli“Elektron Naxçıvan” layihəsindənbəhs edən “Dünyaya virtual pəncərə”,“Bir ömrün simfoniyası”, “NaxçıvanDövlət Universitetinin inkişaf yolu”adlı sənədli filmlər hazırlanıb kinoarxivimizə təqdim olunub. 120 illik tarixi olan kino sənətimizçətinliklərlə qarşılaşmasına, sovetrejiminin ağır senzura şəraitinə məruzqalmasına baxmayaraq, öz sözünüdeyib və zaman-zaman yeni inkişafmərhələlərinə qədəm qoyaraq busənətin gücünü Azərbaycandan kə-narda da göstərməkdədir. Gerçəyinözünü yaşadan sənədli filmlərimizisə 120 illik bu salnamənin parlaqsəhifələrindəndir.

- Mətanət MƏMMƏDOVA

Gerçəyin özünü yaşadan sənət – sənədli filmlər

Kino sənətinin bu növü real hadisələrin, gerçək həyatın lentə alınması

əsasında yaradılır, müəyyən mövzu üzrə müxtəlif araşdırmalar nəticəsində

toplanan sənədli faktları film formasında tamaşaçılara çatdırır. Dünya

kinosunun əsası məhz sənədli-xronikal kadrlarla qoyulmuşdur. Sənədli

kinonun əhəmiyyəti təkcə həyat hadisələrini birbaşa və müstəqil təhlil

etməkdən ibarət deyildir. O, konkret faktları və hadisələri tutuşdurmaq

və təhlil etmək üçün də geniş imkanlara malikdir.