qaris energia saxelmzrvanelo - eec georgiaeecgeo.org/newslet/wind-ge.pdfdamokidebuli da cveulebriv...

65
q q q a a a r r r i i i s s s e e e n n n e e e r r r g g g i i i a a a s s s a a a x x x e e e l l lm m m Z Z Z R R R v v v a a a n n n e e e l l lo o o Tb Tb Tb Tbilisi ilisi ilisi ilisi 2001

Upload: others

Post on 19-Feb-2021

0 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • qqqqqqqqqqqqaaaaaaaaaaaarrrrrrrrrrrriiiiiiiiiiiissssssssssss eeeeeeeeeeeennnnnnnnnnnneeeeeeeeeeeerrrrrrrrrrrrggggggggggggiiiiiiiiiiiiaaaaaaaaaaaa

    ssssssssssssaaaaaaaaaaaaxxxxxxxxxxxxeeeeeeeeeeeellllllllllllmmmmmmmmmmmmZZZZZZZZZZZZRRRRRRRRRRRRvvvvvvvvvvvvaaaaaaaaaaaannnnnnnnnnnneeeeeeeeeeeelllllllllllloooooooooooo

    TbTbTbTbilisiilisiilisiilisi 2001

  • Sinaarsi:Sinaarsi:Sinaarsi:Sinaarsi: SesavaliSesavaliSesavaliSesavali ratom unda gamoviyenoT qaris energia? saxelmZRvanelos miznebi da amocanebi saxelmZRvanelos struqtura pirveli Tavi _ qaris resursebipirveli Tavi _ qaris resursebipirveli Tavi _ qaris resursebipirveli Tavi _ qaris resursebi

    1.1. Sesavali 1.2. qari, rogorc energiis wyaro 1.3. qari, rogorc energiis wyaro did britaneTSi

    meore Tavi _ rogormeore Tavi _ rogormeore Tavi _ rogormeore Tavi _ rogor muSaobs qaris turbina? muSaobs qaris turbina? muSaobs qaris turbina? muSaobs qaris turbina?

    2.1. Sesavali 2.2. qaris turbinis komponentebi 2.3. qaris turbinis simZlavre

    mesame Tavi _ qaris mowyobilobis tipebimesame Tavi _ qaris mowyobilobis tipebimesame Tavi _ qaris mowyobilobis tipebimesame Tavi _ qaris mowyobilobis tipebi

    3.1. Sesavali 3.2. ganyenebuli sistemebi

    3.2.a. hibriduli sistemebi 3.2.a.1. qari-dizelis sistema praqtikuli magaliTebi: holvelis ferma, didi britaneTi ruseTi 3.3.b.2. qari-mzis fotoeleqtruli (PV) sistemebi 3.4. eleqtrul qselSi CarTuli mowyobilobebi 3.4.a dabali Zabvis eleqtrul qselTan dakavSireba 3.4.b eleqtrul qselTan dakavSirebis Rirebuleba

    meoTxe Tavi _ qaris eneqtrosadguris proeqtis ganxorcieleba meoTxe Tavi _ qaris eneqtrosadguris proeqtis ganxorcieleba meoTxe Tavi _ qaris eneqtrosadguris proeqtis ganxorcieleba meoTxe Tavi _ qaris eneqtrosadguris proeqtis ganxorcieleba 4.1. Sesavali

    EWEA / BWEA-s qaris energiis proeqtis ganxorcielebis sqema mexuTe Tavi _ qaris energiis proeqtis dafinmexuTe Tavi _ qaris energiis proeqtis dafinmexuTe Tavi _ qaris energiis proeqtis dafinmexuTe Tavi _ qaris energiis proeqtis dafinansebaansebaansebaanseba 5.1. Sesavali _ proeqtis ganxorcieleba 5.2. proeqtis Sefaseba 5.2.a winaswari investireba. winaswari gamokvlevis xarjebi 5.2.b wliuri xarjebi

    5.3. qaris eleqtrosadguris mSeneblobis dafinanseba 5.3.a bankisTvis warsadgeni tipuri informacia

    meemeemeemeeqvse Tavi _ daproeqtebaqvse Tavi _ daproeqtebaqvse Tavi _ daproeqtebaqvse Tavi _ daproeqteba 6.1. Sesavali 6.2. saproeqto nebarTvis miReba 6.3. adgilmdebareobis SerCeva 6.4. mosazrebebi garemos Sesaxeb

  • meSvide Tavi _ sazogadoebis damokidebuleba qardanadgaris meSvide Tavi _ sazogadoebis damokidebuleba qardanadgaris meSvide Tavi _ sazogadoebis damokidebuleba qardanadgaris meSvide Tavi _ sazogadoebis damokidebuleba qardanadgaris mSeneblobisadmimSeneblobisadmimSeneblobisadmimSeneblobisadmi 7.1. Sesavali 7.2. sazogadoebis CarTva 7.3. sazogadoebis mier qaris energiis gamoyenebiT miRebuli sargebeli 7.4. qaris eleqtrosadguris mflobeloba merve Tavi _ qardanadgaris droiTi scenari, movla, jandacva damerve Tavi _ qardanadgaris droiTi scenari, movla, jandacva damerve Tavi _ qardanadgaris droiTi scenari, movla, jandacva damerve Tavi _ qardanadgaris droiTi scenari, movla, jandacva da usafrTxoebausafrTxoebausafrTxoebausafrTxoeba 8.1 droiTi scenari 8.1.a praqtikuli magaliTi – holvelis ferma 8.1.b qselSi CarTuli qaris eleqtrosadguris magaliTi - ABPRODUCE 8.2. eqspluatacia 8.2.a mcire masStabis avtonomiuri qardanadgaris eqspluatacia 8.2.b farTo masStabis qardanadgaris eqspluatacia 8.3. jandacva da usafrTxoeba 8.3.a turbinebis usafrTxoebis sakiTxebi 8.3.b momsaxurebis procedurebi 8.3.g publikaciebi mecxre Tavi _ kiTxvebi mecxre Tavi _ kiTxvebi mecxre Tavi _ kiTxvebi mecxre Tavi _ kiTxvebi daskvna daskvna daskvna daskvna gamoyenebuli literatura gamoyenebuli literatura gamoyenebuli literatura gamoyenebuli literatura danarTebi:danarTebi:danarTebi:danarTebi: danarTi 1. ganmartebiTi leqsikonidanarTi 1. ganmartebiTi leqsikonidanarTi 1. ganmartebiTi leqsikonidanarTi 1. ganmartebiTi leqsikoni danarTi 2. danarTi 2. danarTi 2. danarTi 2. qaris energiis gamoyenebis istoria

    danarTi 3. danarTi 3. danarTi 3. danarTi 3. sazomi erTeulebi danarTi 4. danarTi 4. danarTi 4. danarTi 4. abreviatura danarTi 5. danarTi 5. danarTi 5. danarTi 5. evropis qveynebis praqtikuli magaliTebi ganyenebuli sistemebi: ganyenebuli sistemebi: ganyenebuli sistemebi: ganyenebuli sistemebi:

    1. kaunasi, litva 2. dartmuri, didi britaneTi 3. kastala, espaneTi 4. kastala, espaneTi

    qselTan dakavSirebuli sistemebi: qselTan dakavSirebuli sistemebi: qselTan dakavSirebuli sistemebi: qselTan dakavSirebuli sistemebi: 1. kisovo, poloneTi 2. kornvoli, didi britaneTi

    3. ros-Sairi, Sotlandia 4. kembrijSairi, didi britaneTi danarTi 6. danarTi 6. danarTi 6. danarTi 6. sakontaqto pirebi da misamarTebi danarTi 7. danarTi 7. danarTi 7. danarTi 7. evrokomisiis mier rekomendebuli proeqtebi da publikaciebi

  • SesavaliSesavaliSesavaliSesavali

    energiis wyaroebisadmi interesi ukanasknel wlebSi sul ufro

    izrdeba, rac energetikuli krizisebis, globaluri daTbobis da saTbobi

    airebis efeqtiTaa gamowveuli. wiaRiseuli sawvavis gamoyeneba garemos

    abinZurebs. magaliTad, naxSirbadis orJangis (CO2) gamoyofa zrdis

    globaluri daTbobis safrTxes, xolo gogirdis orJangi (SO2) mJavur

    wvimebs iwvevs. sazogadoebam gaiazra, rom wiaRiseuli sawvavis maragebi

    swrafad iwureba. aRniSnulis gaTvaliswinebiT ganaxlebadi resursebis

    gamoyenebis SesaZleblobebi sul ufro da ufro mimzidveli xdeba.

    ganaxlebadi energia mravali formiT gvevlineba: qaris energia, wylis

    energia, mzis energia, zRvis miqcev-moqcevis da talRebis energia, biomasa

    da meoradi energoresursebi. ganaxlebadi energetikuli resursebi

    praqtikulad amouwuravia.

    msoflio masStabiT qaris energiis gamoyenebis mniSvnelovani zrda

    gansakuTrebiT bolo wlebSi SeimCneva. amJamad msoflioSi 20000-ze meti

    eleqtroenergiis mwarmoebeli qaris turbinaa. dResdReobiT energiis es

    forma saimedo da konkurentunariania. AamasTan, arsebuli teqnologiebi

    turbinebis simZlavris farTo diapazonSi cvlilebis saSualebas iZleva,

    rac qmnis qaris energiis sxvadasxva daniSnulebiT gamoyenebis

    SesaZleblobas.

    ratom unda gamoviyenoT qaris energia?ratom unda gamoviyenoT qaris energia?ratom unda gamoviyenoT qaris energia?ratom unda gamoviyenoT qaris energia?

    bevri miiCnevs, rom garemosTvis erT-erT udides safrTxes klimatis

    globaluri cvlileba warmoadgens. Tu Cven ganvagrZobT atmosferos

    dabinZurebas didi raodenobiT saTbobi airebis emisiiT, aman SeiZleba

    metad saziano cvlilebebi gamoiwvios, magaliTad, klimatis cvlileba,

    adamianTa sikvdilianobis zrda, cxovelTa ganadgureba, zRvis donis

    amaRleba da miwebis gaukacrieleba.

    1997 wlis dekemberSi, kiotoSi (iaponia) klimatis cvlilebis

    konvenciis farglebSi gaeros mesame konferenciaze 160 qveynis

    warmomadgeneli Seikriba. konferenciaze 10 dRis intensiuri molaparakebis

  • Sedegad miRweul iqna winaswari SeTaxmeba mrewvelobis dargebSi saTbobi

    gazebis emisiis Semcirebis Sesaxeb, rac globaluri daTbobis gamomwvev

    erT-erT mizezadaa miCneuli.

    did britaneTma, kiotos SeTanxmebis farglebSi, miznad daisaxa

    saTbobi airis gamoyofis Semcireba. 2008-2010 wlebisTvis igi saTbobi

    airebis gamoyofis Semcirebas 1990 welTan SedarebiT 12,5%-iT apirebs.

    Semdgomi nabijebi moicavs 2010 wlisaTvis naxSirorJangis (CO2) gamoyofis

    20%-iT Semcirebas. amis gaTvaliswinebiT, energiis ganaxlebad wyaroebze

    gadasvla axlave unda daiwyos. es niSnavs, rom uaxloes momavalSi, energiis

    ganaxlebadi wyaroebis gamoyenebis didi zrdaa mosalodneli. amJamad

    energiis ganaxlebadi wyaroebi evrogaerTianebis qveynebis moTxovnilebis

    mxolod 5,4%-s akmayofilebs, maSin rodesac arsebuli resursebiT bevrad

    metia SesaZlebeli. britaneTis qaris energiis asociaciis ((((BWEA))))

    monacemebiT did britaneTSi 2005 wlis bolosTvis qaris turbinebis

    dadgmuli simZlavre 2005 megvt-s miaRwevs. Aam droisaTvis qaris turbinebi

    didi britaneTis eleqtroenergiaze mTliani moTxovnilebis 1,6%-s

    daakmayofilebs, rac 1,25 mln adamianis moTxovnas Seesabameba.

    saxelmZRvanelos miznebi da amocanebi:saxelmZRvanelos miznebi da amocanebi:saxelmZRvanelos miznebi da amocanebi:saxelmZRvanelos miznebi da amocanebi:

    • araprofesionalTaTvis iseTi saxelmZRvanelos miwodeba, romelic qaris

    turbinebis gamoyenebas, rogorc ganaxlebadi energiis miRebis wyaros

    ganixilavs;

    • energetikul da ganyenebul sistemaSi kerZo pirebis, mcire da saSualo

    sawarmoebis ((((SMEs)))), magaliTad fermerebis mier, mcire da/an farTo

    masStabis qaris turbinebis erTjeradi damontaJebis gagebis

    gamartivebas;

    • qaris energiis gamoyenebisaTvis gaweuli samuSaoebis da calkeuli

    qveynebisaTvis damaxasiaTebeli praqtikuli magaliTebis ganxilva.

    • saxelmZRvanelo xelmisawvdomi unda iyos am proeqtebSi monawile yvela

    qveynisaTvis da iTargmnos am qveynebis enaze.

  • saxelmZRvanelos struqturasaxelmZRvanelos struqturasaxelmZRvanelos struqturasaxelmZRvanelos struqtura

    saxelmZRvanelo mkiTxvels acnobs qaris energiis, rogorc energiis

    ganaxlebadi wyaros gamoyenebis process.

    saxelmZRvaneloSi axsnilia, Tu ra aris qaris energia da rogor SeiZleba

    gamoyenebuli iqnas igi Tanamedrove qaris turbinebis gamoyenebiT.

    mocemulia avtonomiuri sistemebisa da qselTan dakavSirebuli turbinebis

    mokle aRwera. saxelmZRvaneloSi ganxilulia qaris energiis gamoyenebis

    proeqtis Sesrulebis sruli procesi. igi moicavs am procesis aucilebeli

    etapebis mimoxilvas, agreTve mSeneblobasa da saproeqto nebarTvis

    mopovebasTan dakavSirebul sakiTxebs.

    saxelmZRvaneloSi ganxilulia agreTve sakuTrebis formebi kerZo pirebis,

    mcire sawarmoebisa da sazogadoebis calkeuli jgufebisaTvis.

    qaris turbinis gamoyenebis praqtikuli magaliTebiT saxelmZRvanelos

    daxmarebiT miRebuli codna SegviZlia realobas davukavSiroT. ganxilulia

    qaris energiis gamoyenebis istoria da ganviTarebis perspeqtivebi. erT-erTi

    Tavi miZRvnilia qaris energiis gamoyenebasTan dakavSirebul kiTxvebze

    pasuxebisadmi. danarTebi moicavs damatebiT informacias: sazomi erTeulebi,

    abreviatura da sxv.

    pirveli Tavipirveli Tavipirveli Tavipirveli Tavi

    qarisqarisqarisqaris resursebi resursebi resursebi resursebi

    1.1.1.1.1.1.1.1. SesavaliSesavaliSesavaliSesavali

    dedamiwaze sicocxlis da amindis mamoZravebel Zalas warmoadgens

    mzis gamosxiveba. qaris energia aris mzis gamosxivebis Tburi energia

  • gardaqmnili haeris nakadis kinetikur energiad. amdenad igi SeiZleba mzis

    energiis saxesxvaobad CaiTvalos.

    `adamiani qaris energias jer kidev 2000 wlis win iyenebda

    da is dReisaTvis eleqtroenergiis miRebis erT-erTi

    yvelaze imedismomcemi energiis ganaxlebadi wyaroa~.

    qaris energia ganaxlebadi resursia. masze did gavlenas axdens iseTi

    geografiuli aspeqtebi, rogoricaa adgilmdebareoba da miwis safari _

    xeebi da Senobebi. Cveulebriv, qaris siCqare izrdeba zRvis donidan da

    miwis zedapiridan simaRlis zrdiT. qaris energia misi siCqaris kubis

    proporciulia. qaris siCqaris gaormageba iwvevs energiis rvajer gazrdas.

    amgvarad, 5 m/wm saSualo siCqaris qari Seicavs orjer met energias, vidre 4

    m/wm siCqaris.

    qaris eleqtrosadguri unda ganlagdes iseTi winaRobebisagan

    moSorebiT, rogorebicaa xeebi, nagebobebi da sxva samSeneblo

    konstruqciebi, radganac isini amcireben qaris siCqares, iwveven

    turbulenturobas da zRudaven mis energias.

    1.2. 1.2. 1.2. 1.2. qari, rogorc energiis wyaroqari, rogorc energiis wyaroqari, rogorc energiis wyaroqari, rogorc energiis wyaro

    Tanamedrove qaris turbinebi warmoadgenen saimedo mowyobilobebs da

    qaris energiis eleqtroenergiad gardaqmnisas xasiaTdebian sakmaod maRali

    efeqturobiT. `SemiZlia, Tu ara qaris turbinis gamoyeneba iq, sadac

    movisurveb?~ es is kiTxvaa, romelic unda dasvas man, vinc qars energiis

    wyarod ganixilavs.

    rodesac qaris turbinebis ganlagebis adgils virCevT, aucilebelia

    rigi faqtorebis gaTvaliswineba. es faqtorebi momdevno TavebSia

    ganxiluli, magram pirveli kiTxva, romelsac unda gaeces pasuxi aris: `aqvs

    ki am adgilze qars iseTi siCqare, rom qaris turbina ekonomikurad

    efeqturi iyos?~

    imisTvis, rom daadginoT, aqvs Tu ara SerCeul midamos an qveyanas

    sakmarisi qaris resursi, unda ganixiloT da gaanalizoT qaris atlasi.

    dasavleT evropaSi qari ufro Zlieria sanapiro da mTian regionebSi.

    konkretuli informaciisaTvis unda daukavSirdeT qaris energiis evropul

  • asociacias ((((EWEA) () () () (sakontaqto informacia _ me-6 danarTi). Tu gansaxilvel

    midamoSi ar aris qaris sakmarisiY resursi, maSin am adgilisTvis energiis

    sxva ganaxlebadi wyaro unda moiZebnos.

    did britaneTSi qaris energiis monacemTa bazis gacnoba SeiZleba

    Sesabamisi rukis saSualebiT, romelic qveynis nebismier adgilze qaris

    siCqaris gansazRvris SesaZleblobas iZleva. SesaZlebelia qaris siCqaris

    sxvadasxva simaRleze gansazRvra 1km×1km masStabiT. es informacia SeiZleba

    miRebul iqnas qaris siCqaris monacemTa bazidan da qaris energiis

    britanuli asociaciidan ((((BWEA)))).

    SeniSvna: qaris energiis bSeniSvna: qaris energiis bSeniSvna: qaris energiis bSeniSvna: qaris energiis britanuli asociacia (ritanuli asociacia (ritanuli asociacia (ritanuli asociacia (BWEA) da ) da ) da ) da

    qaris energiis evropuli asociacia (qaris energiis evropuli asociacia (qaris energiis evropuli asociacia (qaris energiis evropuli asociacia (EWEA) komerciuli ) komerciuli ) komerciuli ) komerciuli

    organizaciebia.organizaciebia.organizaciebia.organizaciebia.

    1.3. 1.3. 1.3. 1.3. qari, rogorc energiis wyaro did britaneTSiqari, rogorc energiis wyaro did britaneTSiqari, rogorc energiis wyaro did britaneTSiqari, rogorc energiis wyaro did britaneTSi

    CrdiloeT naxevarsferoSi, didi britaneTis mdebareobidan

    gamomdinare mis kunZulebze gabatonebulia dabali wnevebi, ris gamoc did

    britaneTs evropaSi erT-erTi saukeTeso qaris resursi aqvs.

    evropis qaris atlasi gviCvenebs, rom didi britaneTis did

    teritoriaze (daaxloebiT 37500 km2) qaris saSualo wliuri siCqare 7,5 m/wm-

    s aRemateba, rac srulad akmayofilebs qaris turbinebis moTxovnebs.

    qaris turbinebis ganlagebam ofSorul zonebSi SeiZleba kidev ufro

    gazardos qaris energiis poteniali. amis dasturia didi britaneTis, daniis,

    holandiis da SvedeTis magaliTebi. imis gamo, rom ofSoruli zonebisTvis

    gankuTvnili qaris turbinebi Zalze didi simZlavrisaa, aq isini detalurad

    ar aris ganxiluli. Tu gsurT maT Sesaxeb miiRoT informacia ixileT

    `sanapiro qaris energiis wyaroebis Sefaseba”. aRniSnulis Sesaxeb

    detaluri informacia gamoyenebul literaturaSia mocemuli.

  • meore Tavimeore Tavimeore Tavimeore Tavi

    rogor muSaobs qarogor muSaobs qarogor muSaobs qarogor muSaobs qaris turbina?ris turbina?ris turbina?ris turbina?

    2.1. 2.1. 2.1. 2.1. SesavaliSesavaliSesavaliSesavali

    Tanamedrove qaris turbina horizontaluri RerZiT aris mowyobiloba,

    romelic qaris meqanikur energias gardaqmnis eleqtroenergiad. lilvi,

    brunvis siCqaris gazrdis mizniT, reduqtoris saSualebiT dakavSirebulia

    eleqtrogeneratorTan. arsebobs turbinebis sxvadasxva konstruqciuli

    Sesruleba. yvelaze xSirad gamoiyeneba samfrTiani mowyobiloba (rotori),

    romelsac aqvs brunvis siCqaris avtomaturi marTvis sistema. turbinebis

    simZlavre ramdenime kvt-dan 1.3 megvt-amde meryeobs.

    CaamateT diagramaCaamateT diagramaCaamateT diagramaCaamateT diagrama

    2.2. 2.2. 2.2. 2.2. qaris turbinis komponentebiqaris turbinis komponentebiqaris turbinis komponentebiqaris turbinis komponentebi

    rotoris frTebis diametri ramdenime metridan 65 metramde, xolo

    brunvis siCqare 15-dan 50 br/wT-Si meryeobs, Tumca zogierT Tanamedrove

    mowyobilobas gansxvavebuli siCqarec aqvs. koSkuris simaRle 10.....75 metris

    farglebSia. isini, rogorc wesi, cilindruli formisaa, Tumca zogierT

    qveyanaSi baduri struqturis koSkurebic gamoiyeneba. turbinebis

    umetesobas aqvs reduqtori, ise rom eleqtrogenerators muSaoba

    mniSvnelovnad maRal siCqareze uwevs.

    qaris turbinebis dazianebis Tavidan asacileblad, magaliTad,

    qariSxalis dros, isini avtomaturad Cerdebian. gaTvaliswinebulia

    mowyobilobis Senaxvis, movlis da dacvis sistemebi.

    2.3. 2.3. 2.3. 2.3. qaris turbinis simZlavreqaris turbinis simZlavreqaris turbinis simZlavreqaris turbinis simZlavre

    turbines simZlavris SerCeva damokidebulia imaze Tu romel

    sistemaSia gankuTvnili misi gamoyeneba. magaliTad, Tu igi eleqtrul

    qselTan unda SeerTdes, maSin misi simZlavre 50-500 kvt an SeiZleba metic

    iyos. dReisaTvis 1,3 megvt da ufro maRali simZlavris turbinebic

    gamoiyeneba.

  • avtonomiuri sistemebisaTvis, rogorc wesi, ufro mcire simZlavris

    turbinebi gamoiyeneba. magaliTad, sacxovrebeli saxlis eleqtruli

    energiiT momaragebisaTvis gamoyenebuli qaris turbinis simZlavre 10 kvt-

    mdea. sistemas, Cveulebriv, aqvs akumulatori, SeiZleba momaragebuli iyos

    agreTve dizel-generatoriT, romelic Tavis funqcias wynar amindSi

    asrulebs. sawarmoebs da centraluri qselidan daSorebul dasaxlebul

    punqtebs SeuZliaT analogiuri an ufro didi simZlavris sistemis

    gamoyeneba. mivardnil mTian raionebSi 1 kvt an ufro mcire simZlavris

    turbinebi SeiZleba gamoyenebul iqnas akumulatorebis damuxtvisa da mcire

    simZlavris mowyobilobebis energiiT uzrunvelyofisaTvis.

  • mesame Tavimesame Tavimesame Tavimesame Tavi

    qaris mowyobilobis tipebiqaris mowyobilobis tipebiqaris mowyobilobis tipebiqaris mowyobilobis tipebi

    3.1.3.1.3.1.3.1. SesavaliSesavaliSesavaliSesavali

    qaris turbina SeiZleba iyos an eleqtrul qselTan dakavSirebuli –

    rodesac warmoebuli energia qsels miewodeba, an avtonomiuri – rodesac

    gamomuSavebuli energia adgilzeve gamoiyeneba.

    aseTi proeqtebi me-5 danarTSia warmodgenili.

    miuxedavad imisa, rom saxelmZRvanelo ZiriTadad avtonomiur

    sistemebs exeba, qselTan dakavSirebul sistemebsac mniSvnelovani adgili

    aqvs daTmobili. ise rom, qaris turbinebis gamoyenebis Sesaxeb mkiTxvels

    zogadi warmodgena unda Seeqmnas. arsebuli mowyobilobebis tipebis

    ganxilva qvemoTaa warmodgenili.

    ? 3.2. ? 3.2. ? 3.2. ? 3.2. ganyenebuli sistemebiganyenebuli sistemebiganyenebuli sistemebiganyenebuli sistemebi

    avtonomiuri qaris turbina gare eleqtruli qselisagan

    damoukideblad muSaobs, Tumca man SeiZleba sxva generatorebTan erTadac

    imuSavos. Cveulebriv, aseTi sistemebi gamoiyeneba sacxovrebeli saxlebis,

    fermebis, mcire da saSualo biznesis obieqtebis eleqtroenergiiT

    momaragebisaTvis. aseTi sistemebi, rogorc wesi, iZlevian mudmiv dens, rac

    akumulatorebis dasamuxtad gamoiyeneba. sistemaSi invertoris arsebobisas,

    akumulatorebSi dagrovili eleqtroenergia SeiZleba cvladi denis 220-240

    v Zabvad iqnes gardaqmnili. ufro didi simZlavris sistemebi, romelic

    SeiZleba ramdenime saxls emsaxurebodes, Cveulebriv cvlad dens iZlevian.

    zogierT daSorebul regionSi aseTi sistemebi, centralur eleqtrul

    qselTan mierTebasTan SedarebiT, fasis mixedviT SeiZleba ufro efeqturi

    iyos.

    3.2.a. 3.2.a. 3.2.a. 3.2.a. hibriduli sistemebihibriduli sistemebihibriduli sistemebihibriduli sistemebi

    qaris hibridul (kombinirebuli) sistemaSi qaris turbinasTan erTad

    sxva saxis generatori (magaliTad, dizel-generatori) an energiis wyaro

    gamoiyeneba. meore generatori warmoadgens damatebiT da damxmare wyaros,

  • romelic qaris danadgarTan erTad uzrunvelyofs momxmareblis

    eleqtroenergiiT stabilur da uwyvet momaragebas wynar amindSi an

    turbinis remontis periodSi.

    3.2.a.1. qari3.2.a.1. qari3.2.a.1. qari3.2.a.1. qari----dizelis sistemadizelis sistemadizelis sistemadizelis sistema

    es sistema Sedgeba qaris turbinisa da dizel-generatorisagan.

    sistemis komponentebis simZlavre mowyobilobasa da qaris resurszea

    damokidebuli da Cveulebriv eleqtruli qselidan daSorebul adgilebSi

    gamoiyeneba. qaris turbinis simZlavre, rogorc wesi, 10 kvt-dan 20 kvt-mde

    meryeobs. aseT adgilebSi eleqtroenergiis gamomuSaveba dizelis sawvavis

    transportirebaze gaweuli didi xarjebis gamo Zviri jdeba. amitom, unda

    vecadoT, rodesac ki es SesaZlebelia, energia qaris turbinidan miviRoT. es

    amcirebs dizel-generatoris muSaobis dros da Sesabamisad sawvavisa da

    eqspluataciis xarjebs.

    wynar amindSi, Tu akumulatoris muxti gansazRvrul zRvars qvemoT

    daiwevs, dizel-generatori avtomaturad iwyebs muSaobas da uzrunvelyofs

    energiis miwodebas.

    Tu qari-dizelis sistema kargadaa gaangariSebuli da damontaJebuli

    da sworad xdeba misi eqspluatacia, maSin misi teqnikur-ekonomikuri

    maCveneblebic maRali iqneba. qvemoT moyvanili praqtikuli magaliTi

    gviCvenebs Tu rogor akmayofilebs eleqtroenergiaze moTxovnas am tipis

    sistemis gamoyeneba fermas, Tavisi sami sacxovrebeli saxliT.

    praqtikuli magaliTipraqtikuli magaliTipraqtikuli magaliTipraqtikuli magaliTi

    holvelis ferma, didi britaneTiholvelis ferma, didi britaneTiholvelis ferma, didi britaneTiholvelis ferma, didi britaneTi

    holvelis ferma, romelic vidikombe-murSi (devoni, inglisi)

    mdebareobs, energosistemidan 1,5 km-Taa daSorebuli. warsulSi fermisa da

    sami sacxovrebeli saxlis manqana-mowyobilobis moTxovnilebebs mesame

    Taobis dizel-generatori uzrunvelyofda. eleqtromomaragebis es sistema

    xmauriani da Zneli Sesanaxi iyo. fermis qarian adgilze ganlagebis gamo,

    misma mflobelma gadawyvita dizelis sistema mcire masStabis qaris

    mowyobilobiT Seecvala.

  • 1991 wlis ianvarSi gancxadeba proeqtirebis Sesaxeb daproeqtebis

    specialistebis erovnul parks waredgina. proeqti momzadda Sps Farm

    Energy-s mier, manve daamontaJa sistema (sakontaqto informacia ixileT me-6

    danarTSi). landSaftis damaxinjebis Tavidan asacileblad, turbinebis

    garSemo xeebi dairgo. pirveli turbinis ageba 1992 wlis ianvarSi daiwyo da

    TebervalSi dasrulda. meore turbinis aRmarTvis nebarTva, fermis

    mflobelis prioritetad rCeboda.

    dizelis sistema Seicvala 20 kvt simZlavris qaris turbiniT, romlis

    rotoris diametri 8,8 m-ia. rotori koSkurazea damagrebuli. manZili

    rotoris centridan miwis zedapiramde 24,4 metrs Seadgens. turbina

    gamoimuSavebs eleqtroenergias, rodesac qaris siCqare 2,5-25 m/wm diapazonSi

    meryeobs, xolo nominalur simZlavres aRwevs 12 m/wm-is dros. turbina

    xelovnurad muxruWdeba, rodesac qaris siCqare 25 m/wm-s aRemateba. es

    ganapirobebs danadgaris dazianebis Tavidan acilebas qariSxlis dros.

    asinqronuli samfaza generatori uzrunvelyofs qaris energiis

    eleqtroenergiad gardaqmnas. igi muxtavs akumulators, romelsac 120 kvtsT

    (1000 asT) eleqtroenergiis dagroveba SeuZlia. momxmarebels eleqtruli

    energia invertoris gavliT miawodeba.

    qareleqtruli blokis funqciaa akumulatoris damuxtva, kontroli,

    saWiroebis SemTxvevaSi dizel-generatoris CarTva da fermis saxlebisaTvis

    energiis miwodeba. misi gamoyeneba gvarwmunebs, rom qselis xarisxiani

    eleqtroenergia yovelTvis xelmisawvdomia. igi agreTve iTvaliswinebs

    dizel-generatoris CarTvas _ raTa uzrunvelyofili iqnas

    akumulatorebis sruli damuxtva susti qaris an misi 20%-mde ganmuxtvis

    SemTxvevaSi, agreTve maSin, rodesac didia energiaze moTxovna.

    am mowyobilobis mTliani Rirebuleba daaxloebiT 100000 funtia

    (154.000 evro 1.54 gacvliTi kursiT). igi moicavs:

    1. turbinas;

    2. dizel-generators;

    3. akumulatorebis batareas;

    4. sakontrolo sistemas;

    5. miwisqveSa sakabelo gayvanilobebs;

  • 6. daproeqtebis sistemas;

    7. saproeqto gancxadebis mosamzadebel samuSaoebs.

    aRniSnuli proeqti mflobelebis piradi saxsrebiT da grantiT (15000

    funti) dafinansda.

    ETSU-ma (sakontaqto informacia ixile me-6 danarTSi) am proeqtis realizaciasTan dakavSirebiT gamosca sainformacio masala, sadac

    mocemulia danadgaris eqspluataciis gamocdileba. kerZod masSi

    aRniSnulia, rom turbina elvis ori arapirdapiri dartymiT dazianda da

    misi aRdgenis Rirebuleba sagarantio momsaxurebiT iqna dafaruli. ase rom,

    es xarjebi mflobels ar gauRia. damiwebis problema turbinis ganlagebis

    adgilis qveS mdebare aramdgradma granitma gamoiwvia. elvis Semdgomi

    dartymis Tavidan acilebis mizniT, samontaJo zedapirze 200 metris sigrZis

    spilenZis Rero moTavsda. imis gamo, rom turbinis frTebi daibzara, isini

    epoqsidis reziniT dafaruli axali frTebiT Secvales.

    ganxilul proeqts aqvs Semdegi Rirsebebi:

    1. obieqtis1. obieqtis1. obieqtis1. obieqtis eleqtroenergiiT saimedo da moxerxebuli eleqtroenergiiT saimedo da moxerxebuli eleqtroenergiiT saimedo da moxerxebuli eleqtroenergiiT saimedo da moxerxebuli

    momarageba;momarageba;momarageba;momarageba;

    2. saeqspluatacio xarjebis 90 procentiT Semcireba, dizelis 2. saeqspluatacio xarjebis 90 procentiT Semcireba, dizelis 2. saeqspluatacio xarjebis 90 procentiT Semcireba, dizelis 2. saeqspluatacio xarjebis 90 procentiT Semcireba, dizelis

    sistemis gamoyenebasTan SedarebiT;sistemis gamoyenebasTan SedarebiT;sistemis gamoyenebasTan SedarebiT;sistemis gamoyenebasTan SedarebiT;

    3. saTbobi airebis atmosferoSi gamoyofis Semcireba.3. saTbobi airebis atmosferoSi gamoyofis Semcireba.3. saTbobi airebis atmosferoSi gamoyofis Semcireba.3. saTbobi airebis atmosferoSi gamoyofis Semcireba.

    unda aRiniSnos, agreTve, rom turbinis xmaurs ar Seuwuxebia

    adgilobrivi mosaxleoba da Sinauri cxovelebi.

    ruseTiruseTiruseTiruseTi

    1998-1999 wlebSi murmanskisa da arxangelskis olqebSi 1,5 da 10 kvt

    simZlavris ramdenime qaris turbina damontaJda. kidev TerTmeti sofeli,

    romelic dizel-generatoridan miRebuli eleqtroenergiiT maragdeba,

    qaris turbinebis gamoyenebisaTvis SerCa.

    3.3.b.2.3.3.b.2.3.3.b.2.3.3.b.2. qari qari qari qari----mzis fotoeleqtruli "mzis fotoeleqtruli "mzis fotoeleqtruli "mzis fotoeleqtruli "PV" sistemebi sistemebi sistemebi sistemebi

    eleqtroenergiis miReba fotoeleqtruli panelebiT mzis sxivebis

    energiis gardaqmnis xarjzea SesaZlebeli. miuxedavad imisa, rom am

  • mowyobilobis fasi maRalia, mas rogorc energiis wyaros, SeuZlia qaris

    energia Zalze kargad Seavsos. Cveulebriv, qaris energiis potenciali

    zamTarSia didi, maSin rodesac mzis fotoeleqtruli sistemis

    gamomuSavebis maqsimumi zafxulze modis. amrigad, am ori xerxis

    kombinacias kargi momavali aqvs.

    3.4.3.4.3.4.3.4. eleqtrul qselSi CarTuli mowyobilobebieleqtrul qselSi CarTuli mowyobilobebieleqtrul qselSi CarTuli mowyobilobebieleqtrul qselSi CarTuli mowyobilobebi

    eleqtrul qselSi CarTuli turbinebi, romlebic gamoimuSaveben

    cvlad dens, arsebuli qselidan moixmaren garkveuli raodenobis aqtiur

    da reaqtiul energias, romelic saWiroa aRgznebis, marTvisa da

    kontrolisaTvis. qaris turbina energiis gamomuSavebas qaris garkeul

    siCqareze iwyebs – rogorc wesi es aris 4 m/wm. aRgznebis deni miiReba

    qselidan da gamoiyeneba imisaTvis, rom eleqtruli generatori imyofebodes

    qselis fazaSi. turbinis muSaobis warmoebuli eleqtroenergia pirdapir

    qsels miewodeba.

    qselSi CarTuli turbinebi ZiriTadad iseT adgilebSi gamoiyeneba,

    sadac maRalia qaris resursi da garantirebulia finansuri ukugeba, anu

    qareleqtruli bloki komerciuli TvalsazrisiT momgebiania.

    qareleqtruli bloki miwis is nakveTia, sadac qaris mimarTulebis

    sawinaaRmdegod ganlagebuli qaris turbinebis jgufebi rigebadaa

    damontaJebuli. aseTi blokis mSeneblobisas gaTvaliswinebuli unda iyos

    masTan misasvleli gza, agreTve qvesadguris, marTvis da kontrolis

    sistemebis ganlageba. qareleqtruli blokis teritoriaze arsebuli miwebi

    SeiZleba gamoyenebuli iqnes sxva miznebisTvisac, magaliTad, soflis

    meurneobisTvis.

    aseTi tipis qaris eleqtrosadgurebSi SeiZleba gamoyenebuli iqnas

    200-1500 kvt simZlavris turbinebi. kiotos xelSekrulebis Sesrulebis

    mizniT aseTi eleqtrosadgurebi sul ufro metad ikidebes fexs evropis

    qveynebSi. qaris eleqtrosadguris jamurma simZlavrem SeiZleba miaRwios

    ramdenime aTeul megvt-s.

  • aris SemTxvevebi, rodesac firmebi da kerZo pirebi amontaJeben didi

    simZlavris qaris turbinas da miRebul eleqtroenergias yidian qselis

    mflobelze, riTac iReben karg Semosavals.

    rodesac qaris turbinis mier gamomuSavebuli eleqtroenergiis

    ZiriTadi momxmarebelia calkeuli sawarmo da qaris turbinis gamomuSaveba

    dabalia (susti qaris SemTxvevaSi), sawarmo energias iRebs qselidan, xolo

    rodesac qaris turbina sawarmos moTxovnaze met energias iZleva, piriqiT-

    Warbi energia miewodeba qsels.

    3.4.a.3.4.a.3.4.a.3.4.a. dabali Zabvis eleqtrul qselTan dakavSirebadabali Zabvis eleqtrul qselTan dakavSirebadabali Zabvis eleqtrul qselTan dakavSirebadabali Zabvis eleqtrul qselTan dakavSireba

    Tu gsurT eleqtrul qselTan dakavSireba pirvel rigSi unda

    daadginoT aris Tu ara qseli imdenad Zlieri, rom qaris turbinidan

    miRebuli energia energosistemas gadaeces.

    qselis simZlavris SezRudulobam SeiZleba gavlena iqonios SerCeuli

    turbinis simZlavreze. qselis SesaZleblobebi unda Semowmdes Sesabamis

    regionalur kompaniaSi, magaliTad, CrdiloeT irlandiaSi aseTia Northen

    Ireland Electricity.

    3.4.b.3.4.b.3.4.b.3.4.b. eleqtrul qselTan eleqtrul qselTan eleqtrul qselTan eleqtrul qselTan dakavSirebis RirebulebadakavSirebis RirebulebadakavSirebis RirebulebadakavSirebis Rirebuleba

    eleqtrul qselTan dakavSirebis Rirebuleba mis adgilmdebareobasa

    da simZlavrezea damokidebuli. Tu qseli saWiroebs modernizacias, maSin

    kapitaluri danaxarjebi SeiZleba iyos maRali, an masTan mierTeba

    SeuZlebelic iyos. sxvadasxva qveynebSi eleqtrul qselTan dakavSirebis

    wesebi gansxavavebulia, amitom damatebiTi informaciis misaRebad Tqven

    adgilobriv operators unda daukavSirdiT.

  • meoTxe TavimeoTxe TavimeoTxe TavimeoTxe Tavi

    qaris eqaris eqaris eqaris eleqtrosadguris proeqtis ganxorcielebaleqtrosadguris proeqtis ganxorcielebaleqtrosadguris proeqtis ganxorcielebaleqtrosadguris proeqtis ganxorcieleba 4.1. 4.1. 4.1. 4.1. SesavaliSesavaliSesavaliSesavali Tu Tqven gadawyviteT qaris eleqtrosadguris ageba, Zalze

    sasargebloa gqondeT proeqtis ganxorcielebis sakontrolo sqema da

    icodeT am sferoSi Tanamedrove teqnologiebis ZiriTadi mimarTulebebi.

    EWEA-is sakontrolo sqema aris martivi da British Wind Energy Association

    (BWEA)-is mier Seqmnili sqemis msgavsi.

    EWEA-i 1982 wels dafuZnda maTTvis, vinc qaris energiis kvlevisa da

    gamoyenebis sferoSi moRvaweobs. igi aris qaris energiis gamoyenebis

    sferoSi moqmedi komerciuli organizacia (sakontaqto informacia ixileT

    me-6 danarTSi).

    qaris energiis gamoyenebis Tanamedrove teqnologiebis ZiriTadi

    mimarTulebebi damuSavda EWEA-is mier sxva organizaciebTan erTad. maT

    mier Camoyalibebuli miTiTebebi zogadia xasiaTisaa da mxolod

    SesaZleblobebis maCvenebelia. rogorc qaris energiis buneba, aseve

    mowyobilobebi Zalze mravalferovania, xolo proeqti ki konkretul

    obieqtze unda iyos gaTvlili.

    miuxedavad imisa, rom miTiTebebi zogadia da exeba yvela proeqts,

    samuSao, romelic specialistis mier sruldeba proeqtis dizainisa da

    garemos Sefasebis sakiTxebSi, damokidebulia mocemuli proeqtis xasiaTze,

    danadgaris simZlavreze da adgilmdebareobaze.

    EWEA/BWEA-is mier SemuSavebul sqemaSi gamoyofilia proeqtis

    ganxorcilebis ZiriTadi etapebi. qvemoT es etapebi ganxilulia detalurad:

    • � sadguris mdebareobis SerCeva;

    • � proeqtis realizaciis SesaZleblobis winaswari Seswavla;

    • � Sefaseba;

    • � dagegmva;

    • � mSenebloba;

    • � eqspluatacia;

  • • � demontaJi da teritoriis aRdgena.

    yoveli etapi moiTxovs Semdegi sakiTxebis ganxilvas:

    • teqnikuri da komerciuli;

    • garemoze zemoqmedeba;

    • dialogi/konsultaciebi.

    saxelmZRvanelos Semdeg TavebSi am sakiTxebTan dakavSirebuli

    Temebia ganxiluli.

  • EWEA / BWEA----s qaris energiis proeqtis ganxorcielebis sqemas qaris energiis proeqtis ganxorcielebis sqemas qaris energiis proeqtis ganxorcielebis sqemas qaris energiis proeqtis ganxorcielebis sqema

    1. sadguris1. sadguris1. sadguris1. sadguris mdebareobis mdebareobis mdebareobis mdebareobis SerCevaSerCevaSerCevaSerCeva

    2. 2. 2. 2. proeqtisproeqtisproeqtisproeqtis realizaciis realizaciis realizaciis realizaciis SesaZleblobaSesaZleblobaSesaZleblobaSesaZlebloba

    3.3.3.3. SefasebaSefasebaSefasebaSefaseba

    4.4.4.4. saproqto saproqto saproqto saproqto ganacxadiganacxadiganacxadiganacxadi

    5.5.5.5. mSeneblobamSeneblobamSeneblobamSenebloba

    6.6.6.6. eqspluataciaeqspluataciaeqspluataciaeqspluatacia

    7.7.7.7. demontaJi da demontaJi da demontaJi da demontaJi da teritoriis teritoriis teritoriis teritoriis aRdgenaaRdgenaaRdgenaaRdgena

    qaris resursebis, elqselTan kavSiris, adgilze midgomis, misi SesaZleblobebis da

    mflobelobis wilis sakiTxebs Teoriuli Seswavla

    adgilze dakvirveba: qaris resursebis, mimdebare miwis

    gamoyenebis, adgilTan midgomis, miwis mdgomareobis,

    elqselTan kavSirisa da winaswari dizainis sakiTxebs

    winaswari konsultaciebi:

    adgilobiriv damproeq-tebel da wamyvan konsultantebTan

    garemos sawyisi analizi:

    midamos dagegmareba, landSaftis klasifikacia

    etapietapietapietapi

    teqnikuri da teqnikuri da teqnikuri da teqnikuri da komerciuli komerciuli komerciuli komerciuli mosazrebanimosazrebanimosazrebanimosazrebani

    garemosgaremosgaremosgaremos kvlevakvlevakvlevakvleva

    dialogi/ dialogi/ dialogi/ dialogi/ konsultaciebikonsultaciebikonsultaciebikonsultaciebi

    adgilobriv damproeqtebelTan SeTan-xmeba. garemos gadasaxadi

    mesame etapze unda ganisazRvros

    sazogadoebrivi konsultaciebis dawyeba.

    proetqis gacnoba adgilobrivi sazogado-

    ebisa da dainete-resebuli jgufebisaTvis

    qaris resursebis Sefasebis gagrZeleba, monitoringis da

    ekonomikuri sicocxlisunarianobis sakiTxebis Sefaseba

    garemos dacvis kanoniT dadgenili gadasaxadis dadgena (adgilobrivi

    damproeqteblis moTxovnis SemTxvevaSi)

    uwyveti konsultaciebi: adgilobriv

    damproeqteblebTan, saxelmwifo kon-

    sultantebTan, adgilob-riv sazogadoebasTan da

    dainteresebul jgufebTan

    saproeqto ganacxadis da garemosTan dakavSirebuli daskvnis wardgena (adgilobrivi damproeqteblis moTxovnis SemTxvevaSi)

    adgilis marTvis politika

    garemos marTvis gegmis

    miReba. saproeqto pirobebis da

    SeTanxmebebis miReba.

    mSeneblebis mier uwyveti informaciis miwodeba:

    `sazogadoebasTan urTierTobis jgufis~

    CamoyalibebasTan dakavSirebuli mosazrebani

    qaris energiis proeqtis garemoze zemoqmedebis uwyveti kontroli. es

    uzrunvelyofs informaciis Segrovebas sxva proeqtebisaTvis

    programis Sesruleba. informacia proeqtis muSaobis Sesaxeb. kiTxvebze pasuxebis gacema

    turbinisa da sxva mowyobilobis demontaJi. teritoriis aRdgena.

    nebarTvis miRebis

  • mexuTe TavimexuTe TavimexuTe TavimexuTe Tavi

    qaqaqaqaris energiis gamoyenebis proeqtis dafinansebaris energiis gamoyenebis proeqtis dafinansebaris energiis gamoyenebis proeqtis dafinansebaris energiis gamoyenebis proeqtis dafinanseba

    5.1.5.1.5.1.5.1. Sesavali _ proeqtis ganxorcielebaSesavali _ proeqtis ganxorcielebaSesavali _ proeqtis ganxorcielebaSesavali _ proeqtis ganxorcieleba

    sanam SeudgebiT qaris energiis gamoyenebis proeqtis ganxorcielebas,

    aucilebelia teqnikuri analizis Catareba, romelic gansazRvravs turbinis

    agebis SesaZlebelobas, masTan dakavSirebul xarjebs da sxv. analizi

    sasurvelia Sesruldes konsultantis mier da, proeqtis masStabidan

    gamomdinare, SeiZleba gagrZeldes 3-12 Tve. analizis dasrulebisa da qaris

    energiis potencialis dadasturebis Semdeg unda daviwyoT (konsultantTan

    erTad) proeqtis dafinansebis wyaros garkveva.

    5.2. proeqtis Sefaseba5.2. proeqtis Sefaseba5.2. proeqtis Sefaseba5.2. proeqtis Sefaseba

    proeqtis Rirebuleba iyofa or nawilad: sawyisi sainvesticio

    kapitali da yovelwliuri xarjebi. momdevno TavebSi aseTi xarjebis

    magaliTebia moyvanili.

    5.2.a.5.2.a.5.2.a.5.2.a. winaswari investireba.winaswari investireba.winaswari investireba.winaswari investireba.

    winaswari gamowinaswari gamowinaswari gamowinaswari gamokvlevis xarjebikvlevis xarjebikvlevis xarjebikvlevis xarjebi

    es xarjebi moicavs teqnikur analizs da sawyis dagegmvas (dizains).

    daproeqtebis nebarTvis miRebis xarjebidaproeqtebis nebarTvis miRebis xarjebidaproeqtebis nebarTvis miRebis xarjebidaproeqtebis nebarTvis miRebis xarjebi

    es xarjebi moicavs arqiteqturis departamentisaTvis sruli

    ganacxadis wardgenis xarjebs. rac ufro didia moTxovnili miwis farTobi,

    miT metia es xarji. aq Sedis agreTve garemoze zemoqmedebis Sefasebisgaremoze zemoqmedebis Sefasebisgaremoze zemoqmedebis Sefasebisgaremoze zemoqmedebis Sefasebis ((((EIA))))

    (romelsac `garemos Sesaxeb daskvnas” ((((ES) uwodeben) Rirebuleba. es xarjebi wardgenili unda iqnes sagegmo ganacxadTan erTad. didi

    britaneTis umetes mxareebSi sagegmo ganacxadis misaRebad srul ES-ssss iTxoven. (am xarjebs ZiriTadad eweva SemkveTi, iSviaTad sakonsultacio

    firma)

  • proeqtis marTvis xarjebiproeqtis marTvis xarjebiproeqtis marTvis xarjebiproeqtis marTvis xarjebi

    aseT xarjebs ZiriTadad iTvaliswineben farTo masStabiani

    proeqtebisaTvis, magram mcire masStabian proeqtSic savaraudoa, rom

    mimwodeblis xarjebis nawili proeqtis marTvaze iyos gaweuli.

    legaluri gadasaxadilegaluri gadasaxadilegaluri gadasaxadilegaluri gadasaxadi

    Tu proeqtis mflobeli kooperativia, maSin legaluri gadasaxadi

    moicavs individualur kontraqtebs, wilebis ganawilebas da masTan

    dakavSirebul xarjebs.

    qaris turbinebis Sesyidvaqaris turbinebis Sesyidvaqaris turbinebis Sesyidvaqaris turbinebis Sesyidva

    es moicavs xarjebs mowyobilobis SesaZenad, romelic proeqtis

    realizaciisaTvis aris saWiro.

    infrastruqturis xarjebiinfrastruqturis xarjebiinfrastruqturis xarjebiinfrastruqturis xarjebi

    aq igulisxmeba eleqtruli kabelebis SeZenis da ganlagebis,

    saZirkvelebis Casxmis da sxva xarjebi. didi proeqtebisaTvis masSi SeiZleba

    Sevides agreTve gzebis mSeneblobis Rirebulebac.

    transportirebis, montaJebis da eqspluataciaSi gaSvebis xarjebitransportirebis, montaJebis da eqspluataciaSi gaSvebis xarjebitransportirebis, montaJebis da eqspluataciaSi gaSvebis xarjebitransportirebis, montaJebis da eqspluataciaSi gaSvebis xarjebi

    Cveulebriv, sxva xarjebTan erTad, mimwodebeli SemkveTs axdevinebs

    transportirebis xarjebs. mowyobilobis montaJisa da eqspluataciaSi

    gaSvebis xarjebic SeiZleba aqve Sevides, magram es moiTxovs mimwodebelTan

    SeTanxmebas. Tu turbinis Semotana sxva qveynidan xdeba, saimporto baJis

    gadasaxadic aq iqneba gaTvaliswinebuli.

    sxva damatebiTi garantiebis xarjebisxva damatebiTi garantiebis xarjebisxva damatebiTi garantiebis xarjebisxva damatebiTi garantiebis xarjebi

    es moicavs SesaZlo garantiebs turbinis/ebis calkeul nawilebze.

    dafinansebis da kapitaliT uzrunvelyofis gadasaxadidafinansebis da kapitaliT uzrunvelyofis gadasaxadidafinansebis da kapitaliT uzrunvelyofis gadasaxadidafinansebis da kapitaliT uzrunvelyofis gadasaxadi

  • Tu turbinis Sesyidva dafinansebulia sabanko kreditiT, maSin bankis

    mxridan adgili eqneba sxvadasxva saxis dabegvras (momsaxurebis gadasaxadi,

    procenti da a.S.)

    lokalur eleqtrul manawilebel lokalur eleqtrul manawilebel lokalur eleqtrul manawilebel lokalur eleqtrul manawilebel sistemaSi CarTvis xarjebisistemaSi CarTvis xarjebisistemaSi CarTvis xarjebisistemaSi CarTvis xarjebi

    am tipis xarji damaxasiaTebelia mxolod qaris farTo masStabiani

    proeqtebisaTvis, romlebic adgilobriv eleqtrul qselSi CarTvas

    gulisxmoben. igi moicavs transformatoris SeZenis, damatebiTi sakabelo

    gayvanilobis da sxv. xarjebs.

    5.2.5.2.5.2.5.2.b. b. b. b. wliuri xarjebiwliuri xarjebiwliuri xarjebiwliuri xarjebi

    dazRvevaze gaweuli xarjebidazRvevaze gaweuli xarjebidazRvevaze gaweuli xarjebidazRvevaze gaweuli xarjebi

    mimwodebels unda SeeZlos qaris turbinis myidvelis dazRveva. es

    Zalzed mniSvnelovania. magaliTad, Tu sagarantio periodis gavlis Semdeg

    turbinas gauCnda teqnikuri an proeqtiT gauTvaliswinebeli problema an

    Tu igi dazianda, magaliTad, elvisgan, maSin mflobelma ar unda gawios

    remontis xarji. evropis rig qveynebSi turbinebis dazRvevas specialuri

    brokerebi axorcieleben.

    miwis rentis gadasaxadimiwis rentis gadasaxadimiwis rentis gadasaxadimiwis rentis gadasaxadi

    Tu qaris turbina moTavsebulia teritoriaze, romelic mis mflobels

    ar ekuTvnis, maSin saWiro iqneba miwis mflobelTan saijaro

    xelSekrulebis gaformeba.

    eqspluataciis da movlis xarjebieqspluataciis da movlis xarjebieqspluataciis da movlis xarjebieqspluataciis da movlis xarjebi

    turbinis komponentebs esaWiroeba teqnikuri momsaxureba. misi

    zogierTi nawili xSir Secvlas saWiroebs. momsaxurebis sixSire SeiZleba

    damokidebuli iyos komponentis sirTuleze, magram umetesad es xdeba

    weliwadSi erTxel an orjer. es xarji SeiZleba mniSvnelovani iyos.

    sesxis momsaxurebis xarjebisesxis momsaxurebis xarjebisesxis momsaxurebis xarjebisesxis momsaxurebis xarjebi

  • Tu proeqtis realizaciisaTvis sesxia aRebuli (magaliTad, bankidan),

    maSin sasesxo xelSekrulebis safuZvelze misi ukan dabruneba iqneba

    aucilebeli.

    sxva xarjebisxva xarjebisxva xarjebisxva xarjebi

    Tu eleqtrul qselTan dakavSirebuli qaris eleqtrosadguri didi

    simZlavrisaa, maSin SeiZleba saWiro iyos damatebiTi xarjebi, magaliTad,

    uqaro amindebis Semdeg turbinis gaSvebisaTvis saWiro eleqtroenergiis

    SesaZenad. ganmxoloebuli sistemis SemTxvevebSi es xarjebi moicavs

    sawvavis da akumulatorebis Secvlis xarjebs.

    sxva saxis xarjebi, romlebic aseve winaswari analizis dros unda

    gaviTvaliswinoT, turbinebis demontaJisa da teritoriis pirvandeli saxis

    dabrunebisTvisaa saWiro.

    5.3.5.3.5.3.5.3. qaris eleqtrosadguris mSeneblobis dafinansebaqaris eleqtrosadguris mSeneblobis dafinansebaqaris eleqtrosadguris mSeneblobis dafinansebaqaris eleqtrosadguris mSeneblobis dafinanseba

    proeqtis moculobidan gamomdinare, qaris turbinebis dafinanseba

    SeuZliaT kerZo pirebs da calkeul sazogadoebebs. Tu ar arsebobs

    investiciisaTvis saWiro saxsrebi, maSin proeqti unda ganxorcieldes

    sabanko kreditiT.

    5.3.a. 5.3.a. 5.3.a. 5.3.a. bankisTvis warsadgen tipur informaciaSi mocemuli unda iyos: bankisTvis warsadgen tipur informaciaSi mocemuli unda iyos: bankisTvis warsadgen tipur informaciaSi mocemuli unda iyos: bankisTvis warsadgen tipur informaciaSi mocemuli unda iyos:

    1. proeqtis aRwera, obieqtis mdebareoba, sagegmo moTxovnebi, sxva

    nebarTvebi da adgilobrivTa reaqcia;

    2. saWiro saxsrebis raodenoba;

    3. moTxovnili kreditis xangrZlivoba;

    4. dabandebuli fulis amoRebis dro;

    5. proeqtis mTliani Rirebuleba;

    6. avtonomuri sistemis SemTxvevaSi, ra raodenobis Tanxa daizogeba

    qselTan mierTebasTan SedarebiT;

    7. valis dabrunebis garantia, anu kreditis dabrunebisTvis saWiro Tanxis

    miRebis realuroba;

  • 8. Tu danadgari didi masStabisaa da amasTan komerciuli, mogeba iqneba

    mniSvnelovani;

    9. qaris turbinebis eqspluataciis wliuri xarji da maTi dafarvis

    wyaroebi;

    10. naRdi fulis nakadis prognozi, mogebisa da zaralis gaangariSebasTan

    da balansTan erTad.

    proeqtis Sefasebis etapze pirma saerTo kapitaluri danaxarjebis 18

    procenti unda gadaixados. Tu naRdi fulis moZraobis gaangariSeba sworad

    ganxorcielda, aman SeiZleba mniSvnelovani mogeba moutanos qaris

    eleqtrosadgurs.

  • mmmmeeqvse Tavieeqvse Tavieeqvse Tavieeqvse Tavi

    daproeqtebadaproeqtebadaproeqtebadaproeqteba 6.1. 6.1. 6.1. 6.1. SesavaliSesavaliSesavaliSesavali qaris energiis gamoyenebis proeqtis realizaciis pirveli etapia

    obieqtis mdebareobis SerCeva. jer unda SeirCes is midamo, sadac qaris

    maRali resursia, xolo Semdeg masSi obieqtis moTavsebis adgili. rogorc

    wesi, Sesaferisi adgilis SerCeva rukebisa da qaris siCqaris kompiuteruli

    modelis erToblivi gamoyenebiT xorcieldeba. pirveladi dagegmva da

    garemos Sesaxeb mosazrebebis Camoyalibebac am etapze xorcieldeba.

    6.2. 6.2. 6.2. 6.2. saproeqto nebarTvis miRebasaproeqto nebarTvis miRebasaproeqto nebarTvis miRebasaproeqto nebarTvis miReba

    qaris turbinis agebis Sesaxeb saproeqto ganacxadis warmateba xSirad

    mTel rig mosazrebebzea damokidebuli. Tqven unda daukavSirdeT

    adgilobriv warmomadgenels imisaTvis, rom ganisazRvros am mosazrebebis

    Sinaarsi. damproeqtebels SeiZleba dasWirdes teritoriis Sefaseba. am

    dros specialistma unda gaiTvaliswinos turbinebis simaRle da raodenoba

    (turbina an qareleqtruli bloki). saproeqto nebarTvis miRebamde Tqven

    unda daadasturoT, rom am teritoriaze qaris sakmaod maRali resursia,

    maRali saSualo wliuri siCqariT. es ki uzrunvelyofs energiis didi

    raodenobiT gamomuSavebas da, Sesabamisad, investirebuli kapitalis swraf

    amoRebas.

    6.3. 6.3. 6.3. 6.3. adgilmdebareobis SerCevaadgilmdebareobis SerCevaadgilmdebareobis SerCevaadgilmdebareobis SerCeva

    obieqtis ganlagebis adgilis SerCevisas gasaTvaliswinebelia

    adgilobriv manawilebel eleqtrul qselTan dakavSirebis teqnikuri da

    komerciuli SesaZlebobani. adgili iseTi unda iyos, rom SeiZlebodes

    turbinebis saWiro raodenobisa da proeqtiT gaTvaliswinebuli sxva

    mowyobilobebis masze ganlageba.

    gasaTvaliswinebelia agreTve SerCeul adgilTan midgomisaTvis

    saWiro samuSaoebis Catarebis xarjebi. qaris didi eleqtrosadgurisaTvis

    mniSvnelovania saavtomobilo gzis arseboba. gasaTvaliswinebelia

  • adgilobrivi pirobebi, topografia da niadagis maxasiaTeblebi.

    daproeqtebisas turbinis ganlagebis adgili Zalzed saguldagulod unda

    SeirCes, raTa minimumamde iqnas dayvanili dagrigalebis efeqti. qaris

    turbinebi winaRobebisgan Sors unda iyos moTavsebuli, raTa Tavidan iqnas

    acilebili qaris gadanacvlebis efeqti da, Sesabamisad, qaris arasasurveli

    turbulenturoba.

    qaris turbinis saZirkveli niadagis maxasiaTeblebis gaTvaliswinebiT

    unda daproeqtdes. niadagma unda gauZlos masze moTavsebuli yvela

    manqanis wonas.

    6.4.6.4.6.4.6.4. mosazrebebi garemos Sesaxebmosazrebebi garemos Sesaxebmosazrebebi garemos Sesaxebmosazrebebi garemos Sesaxeb

    saproeqto ganacxadis warmateba SeiZleba damokidebuli iyos rogorc

    proeqtis xasiaTze, masStabsa da obieqtis ganlagebis adgilze, aseve

    garemos dacvis sakiTxebSi pasuxismgebeli specialistis daskvnaze. did

    britaneTSi garemoze zemoqmedebis Sesaxeb kvleva xorcieldeba TiTqmis

    yvela qaris turbinisaTvis.

    qvemoT moyvanilia is pirobebi, romelsac mxedvelobaSi miiRebs am

    dargis pasuxismgebeli specialisti nebarTvis gacemamde.

    ���� miTiTebebimiTiTebebimiTiTebebimiTiTebebi

    mocemuli midamo ganisazRvreba, rogorc gansakuTrebuli

    mniSvnelobis adgili. es SeiZleba gamowveuli iyos mimzidveli xedis,

    iSviaTi florisa da faunis arsebobiT. mas SeiZleba saerTaSoriso,

    regionaluri, an adgilobrivi mniSvnelobac hqondes, magaliTad, iyos

    daculi teritoria. yvelaferi es maRali donis kontrolis sagania.

    arsebuli miTiTebebis xasiaTis miuxedavad, mainc SeiZleba qaris energiis

    gamoyenebis proeqtis ganxorcieleba, magram es sakiTxebi saguldagulod

    unda iyos SeTanxmebuli.

    ????????????????���� vizualuri da landSaftze gavlenavizualuri da landSaftze gavlenavizualuri da landSaftze gavlenavizualuri da landSaftze gavlena

    vizualuri Sefasebis nawilad gamoiyeneba vizualuri zegavlenis

    zonebis rukebi. es gansazRvravs im wertilebs, saidanac nageboba mocemuli

  • rakursiT iqneba danaxuli, rac, Tavis mxriv, SeTanxmebuli unda iyos

    damproeqtebelTan. Sefasebuli unda iyos agreTve qaris turbinis da

    gadamcemi xazebis vizualuri zegavlenac.

    ���� arqeologia da adgilis istoriaarqeologia da adgilis istoriaarqeologia da adgilis istoriaarqeologia da adgilis istoria

    qaris turbinis moTavsebis adgilis, misi marTvisaTvis gankuTvnili

    Senobebis da misasvleli gzebis ganlageba ise unda SeirCes, rom

    maqsimalurad Semcirdes arqeologiuri da istoriuli mniSvnelobis

    midamoze gavlena.

    ���� ekologiaekologiaekologiaekologia

    arsebobs imis safrTxe, rom mSeneblobis dros susti ekosistemebi

    daziandes. informacia ekologiur mdgomareobaze, florisa da faunis

    daculi saxeobebis da nakrZalebis Sesaxeb SeiZleba miRebuli iqnas

    adgilobrivi specialistisgan da nakrZalis saagentoebidan.

    Citebis saarsebo garemoze gavlena SeiZleba qaris turbinis muSaobam

    moaxdinos. Tumca, did britaneTSi sxvadasxva adgilze Catarebulma

    gamokvlevebma gviCvena, rom Citebis sicocxleze qaris turbinebis gavlena

    mcirea. garemos gamoyenebis aspeqtebi mxedvelobaSi daproeqtebis stadiaze

    miiReba. damatebiTi informaciisaTvis ixileT `Citebi da qaris turbinebi:

    maT SeuZliaT Tanaarseboba~

    ���� hidrologiahidrologiahidrologiahidrologia

    aucilebelia mdinareebis kalapotebsa da nakadebze proeqtis gavlenis

    Sefaseba. es aixsneba imiT, rom misasvleli gzebis mSeneblobam da drenaJma

    SeiZleba gavlena moaxdinos mdinaris kalapotze – Secvalos misi

    raodenobrivi da xarisxobrivi maxasiaTeblebi.

    ���� xmaurixmaurixmaurixmauri

    did britaneTSi aucilebelia moxdes qaris eleqtrosadgurSi

    warmoqmnili xmauris prognozi, rac Semdgom adgilobrivi garemos dacvis

    specialistTan unda SeTanxmdes.

  • qaris turbinis muSaoba warmoqmnis ori saxis xmaurs: frTebis

    brunviT gamowveuli stveniseburi xma da mowyobilobis brunviT miRebuli

    xmauri. xmauris done gansazRvravs qaris turbinidan sacxovrebel saxlamde

    minimalur manZils.

    ���� xarvezebi telekomunikaciur sistemebSixarvezebi telekomunikaciur sistemebSixarvezebi telekomunikaciur sistemebSixarvezebi telekomunikaciur sistemebSi

    qaris turbinebis muSaobam SeiZleba Seqmnas dabrkolebebi

    satelevizio da mikrotalRuri gadacemebis miRebisas. mikrotalRur

    kavSirTan dakavSirebiT dabrkolebebi SeiZleba aviciloT qaris turbinis

    da mimRebis urTierTganlagebis SecvliT. satelevizio gadacemebis

    miRebasTan dakavSirebuli problema SeiZleba mogvardes adgilze,

    magaliTad, seriuli gardamqmnelis an regulirebadi maZlierebeli

    gadamrTvelis gamoyenebiT.

    ���� frenis frenis frenis frenis usafrTxoebausafrTxoebausafrTxoebausafrTxoeba

    qaris turbinebma SeiZleba safrTxe Seuqmnas TviTmfrinavebis dabal

    simaRleze frenas, magram es problema Zalze iSviaTad gvxdeba praqtikaSi.

    ���� usafrTxoebis SefasebausafrTxoebis SefasebausafrTxoebis SefasebausafrTxoebis Sefaseba

    sworad daproeqtebuli da momuSave qaris turbinebi, rogorc wesi,

    usafrTxoa, magram mainc saWiroa konsultacia jandacvisa da usafrToebis

    samsaxurebTan, raTa mosaxleobisa da momsaxure personalis dasacavad

    gatarebuli iqnas Sesabamisi zomebi. usafrTxoebis aspeqtebi meaTe TavSia

    ganxiluli.

    ���� transportistransportistransportistransportis marTva da mSeneblobamarTva da mSeneblobamarTva da mSeneblobamarTva da mSenebloba

    adgilobriv mcxovreblebze gavlenis moxdena SeuZlia dabali

    siCqariT moZrav transports, romelic qaris turbinebis nawilebis

    gadatanas axdens, magram es Cveulebriv xdeba drois mokle monakveTSi -

    qaris eleqtrosadguris mSeneblobis dros.

    ���� eleqtruli kavSiri energosistemeleqtruli kavSiri energosistemeleqtruli kavSiri energosistemeleqtruli kavSiri energosistemasTanasTanasTanasTan

  • winamdebare saxelmZRvaneloSi yuradReba gamaxvilebulia ganyenebul

    energosistemebze, magram rodesac saWiroa energosistemebTan kavSiris

    damyareba, aucilebelia adgilobrivi eleqtromomaragebis sabWosTan

    dakavSireba. Tu regionaluri energetikuli kompania gadawyvets SeiZinos

    eleqtroenergia, maSin aucilebeli xdeba xazis eleqtrul qselTan an

    qvesadgurTan dakavSireba. did britaneTSi es xazi Cveulebriv komunaluri

    momsaxurebis sferos miekuTvneba. aseTi kavSiri, Cveulebriv, daproeqtebis

    ganacxadsa da garemoze zemoqmedebis Sefasebas moiTxovs.

    kavSiri SeiZleba sahaero an miwisqveSa kabelebiT ganxorcieldes.

    sahaero xazma SeiZleba xedis damaxinjeba gamoiwvos, amitom praqtikaSi

    ufro xSirad miwisqveSa xazebi gamoiyeneba.

    ���� atmosferoSi mavne airebis gamofrqvevaatmosferoSi mavne airebis gamofrqvevaatmosferoSi mavne airebis gamofrqvevaatmosferoSi mavne airebis gamofrqveva

    miuxedavad imisa, rom qardanadgarebi ar axdenen mavne airebis

    pirdapir emisias atmosferoSi, arapirdapiri gamoyofa mainc xdeba

    teritoriis mowyobis, energiis warmoebis, masalebisa da mowyobilobis

    transportirebis Sedegad. es ar aris mTavari problema, radgan rac ufro

    meti energia miiReba ganaxlebadi wyaroebidan, miT naklebia wiaRiseuli

    sawvavis gamoyeneba da Sesabamisad mavne airebiT atmosferos dabinZureba.

    ���� gavlenagavlenagavlenagavlena turizmisa da dasvenebis industriis ganviTarebaze turizmisa da dasvenebis industriis ganviTarebaze turizmisa da dasvenebis industriis ganviTarebaze turizmisa da dasvenebis industriis ganviTarebaze

    qaris turbinebma SeiZleba mniSvnelovani gavlena moaxdinos

    dasasvenebeli adgilebis keTilmowyobaze. mcire simZlavris qardanadgari

    am TvalsazrisiT Cveulebriv ar qmnis problemas, mZlavrma danadgarma ki -

    SeiZleba Seqmnas. meore mxriv, qaris turbinebi SeiZleba mimzidveli iyos

    turistebisTvis, rogorc RirSesaniSnaoba.

    saWiroa ganisazRvros qardanadgarTan axlos turistebis da

    damsveneblebis gadaadgilebis marSrutebi da wesebi.

    ���� socialursocialursocialursocialur----ekonomikuri Sedegebiekonomikuri Sedegebiekonomikuri Sedegebiekonomikuri Sedegebi

    qvemoT ganxilulia is mimarTulebebi, romlebzec qardanadgars

    pirdapiri ekonomikuri gavlenis moxdena SeuZlia:

  • moklevadian periodSimoklevadian periodSimoklevadian periodSimoklevadian periodSi

    - warmoeba: qaris turbinebiT da komponentebiT uzrunvelyofa;

    - mSenebloba: infrastruqturis ganviTareba;

    - sxva mimarTulebebi: adgilobriv ekonomikaSi wvlilis Setana,

    magaliTad, momsaxure personalis sacxovrebliT uzrunvelyofa.

    grZelvadian periodSigrZelvadian periodSigrZelvadian periodSigrZelvadian periodSi

    - saeqspluatacio da saremonto samuSaoebi (umniSvneloa mcire

    simZlavris ganyenebuli energosistemis pirobebSi);

    - yovelwliuri Semosavali;

    - miwis rentis Semosavali;

    - adgilobrivi gadasaxadebi;

    - dazRveva (mflobelis dazRveva gauTvaliswinebeli garemoebebisagan).

    ���� eqspluataciidan gamoyvanaeqspluataciidan gamoyvanaeqspluataciidan gamoyvanaeqspluataciidan gamoyvana

    eqspluataciis dawyebidan 20 wlis Semdeg, rodesac moxdeba qaris

    turbinebis sruli amortizeba, isini SeiZleba moixsnas da gamoyenebuli

    iqnas jarTad. danadgaris eqspluataciidan gamoyvana da demontaJi proeqtis

    Semadgeneli nawilia. ise rom, qardanadgaris mowyobilobis demontaJi,

    saZirkvlis amovseba da gzebis xelaxali ganaSenianeba Tavidanve

    gaTvaliswinebuli unda iyos.

  • meSvide TavimeSvide TavimeSvide TavimeSvide Tavi

    sazogadoebis damokidebuleba qardanadgarissazogadoebis damokidebuleba qardanadgarissazogadoebis damokidebuleba qardanadgarissazogadoebis damokidebuleba qardanadgaris

    mSeneblobisadmimSeneblobisadmimSeneblobisadmimSeneblobisadmi

    7.1. 7.1. 7.1. 7.1. SesavaliSesavaliSesavaliSesavali

    qaris energiis gamoyenebis mxardaWera da e.w. `mwvane~ eleqtroenergiis

    moxmarebis stimulirebis sazogadoebrivi aRiareba gadamwyveti momentia.

    sazogadoeba zogadad aRiarebs, rom energiis ganaxlebadi wyaroebis

    gamoyeneba prioritetulia. adamianebisTvis amindis globaluri cvlileba

    wiaRiseuli sawvavis Warb gamoyenebasTan asocirdeba, romelic Tavis mxriv

    globalur daTbobas ukavSirdeba. maT ician, rom unda gatardes

    RonisZiebebi aRniSnuli problemis gadasaWrelad, romelic sul ufro

    mZafrdeba, magram es ganaxlebadi energiis wyaroebis gamoyenebis specialur

    sazogadoebriv mxardaWeraSi ar aisaxeba.

    7.2.7.2.7.2.7.2. sazogadoebis CarTvasazogadoebis CarTvasazogadoebis CarTvasazogadoebis CarTva

    rekomendaciebi sazogadoebrivi mxardaWeris ganmtkicebisaTvis:

    • � proeqtis realizaciis procesSi unda Catardes konsultaciebi

    sazogadoebis farTo masebisaTvis;

    • � mSeneblobis Semdeg uzrunvelyofili unda iqnes adgilobrivi

    sazogadoebis organizaciuli miReba turistuli, sazogadoebrivi

    da saganmanaTleblo RonisZiebebis gatarebiT;

    • � informacia proeqtis Sesaxeb xelmisawvdomi unda iyos umaRlesi,

    saSualo da dawyebiTi ganaTlebis saswavlo dawesebulebebisTvis;

    • � informacia qaris energiis rolisa da sargeblianobis Sesaxeb

    xelmisawvdomi unda iyos sazogadoebisaTvis. evropis komisiis

    rekomendaciiT Zalze mniSvnelovania gatardes mTeli rigi

    RonisZiebebi ganaxlebad energetikaSi sazogadoebis mier wvlilis

    Setanis mizniT. Tu sazogadoeba am miznebis miRwevas gaiTavisebs,

  • maSin igi ganaxlebad energetikasTan dakavSirebul nebismier

    mSeneblobas mxars dauWers.

    evropis komisia xazs usvams sazogadoebisaTvis ganaxlebadi energiis

    wyaroebis gamoyenebis keTili miznebis gansazRvris mniSvnelobas. Tu

    sazogadoeba dainaxavs, rom aucilebelia am miznebis miRweva, maSin isini

    aqtiurad dauWeren mxars aseTi proeqtebis ganxorcielebas.

    7.3.7.3.7.3.7.3. sazogadoebis mier qaris energiis gamoyenebiT sazogadoebis mier qaris energiis gamoyenebiT sazogadoebis mier qaris energiis gamoyenebiT sazogadoebis mier qaris energiis gamoyenebiT

    miRebuli sargebelimiRebuli sargebelimiRebuli sargebelimiRebuli sargebeli

    arsebobs lokaluri da globaluri xasiaTis sargebeli, romelsac

    sazogadoeba qaris turbinebis gamoyenebiT iRebs, iqneba es avtonomiuri

    turbina, Tu farTo masStabis qareleqtruli bloki.

    • qvemoT moyvanilia sargeblis ramdenime saxe:

    • eleqtrul qselTan daukavSireblad eleqtroenergiis miRebis

    SesaZlebloba;

    • efeqturad damontaJebuli generatoris kavSiri lokalur

    eleqtrul qselTan ufro momgebiania, vidre gadamcemi sistema,

    romelic ufro meti danakargiT xasiaTdeba;

    • mavne airebis gamoyofis raodenobis Semcireba;

    • qaris energiis gamoyenebis demonstraciis SesaZlebloba

    sazogadoebis calkeuli jgufebisaTvis, magaliTad skolebisa

    da kolejebisaTvis;

    • fuladi mogebis miRebis SesaZlebloba, qaris eleqtrosadguris

    ganyenebuli sistemis gamoyenebis dros.

    7.4 7.4 7.4 7.4 qaris eleqtrosadguris mflobeloba qaris eleqtrosadguris mflobeloba qaris eleqtrosadguris mflobeloba qaris eleqtrosadguris mflobeloba

    fineTSi kerZo seqtoris iniciativa da am sferoSi saqmianoba qaris

    eleqtrosadgurebis (qareleqtruli blokebis) mSeneblobis mamoZravebeli

    Zala gaxda. blokebis daaxloebiT 70% kerZo mflobelobaSia. maT rogorc

  • individualuri sawarmoebi, ise kooperativebi floben. daniaSi kerZo

    sadgurebis 60%-ze meti saaqcio sazogadoebebis saxiTaa warmodgenili.

    rodesac am qveyanaSi daiwyo qaris eleqtrosadgurebis mSenebloba,

    kooperativSi 5-50 ojaxi Sedioda, romlebic qaris sadgurs agebdnen.

    turbinebis raodenoba eleqtrosadgurebSi TandaTan izrdeboda da

    Sesabamisad kooperativebic Zlierdeboda. rig SemTxvevebSi qaris Zravebis

    raodenoba 30 - s aRwevs.

    qareleqtruli blokebis flobis sxva saxeebia:

    mcmcmcmcire jgufis mier proeqtis marTvaire jgufis mier proeqtis marTvaire jgufis mier proeqtis marTvaire jgufis mier proeqtis marTva

    mcire jgufis magaliTia miwaTmflobelis, fermeris da mcire

    biznesis warmomadgenlis gaerTianeba. maT ZiriTad mizans komerciuli

    saqmianoba – energiis warmoeba da gayidva warmoadgens.

    mSeneblebis mier proeqtis marTvamSeneblebis mier proeqtis marTvamSeneblebis mier proeqtis marTvamSeneblebis mier proeqtis marTva

    mSenebels SeuZlia qareleqtruli bloki Tavad aagos da

    eqspluataciaSi gaSvebis stadiaze, igi romelime jgufs miyidos. mSenebelma

    proeqtis marTvidan da mowyobilobebis muSaobidan mogeba SeiZleba

    obieqtis gayidvis Semdegac miiRos.

    axali jgufis mier proeqtis marTvaaxali jgufis mier proeqtis marTvaaxali jgufis mier proeqtis marTvaaxali jgufis mier proeqtis marTva

    aseTi jgufi specialurad qareleqtruli blokis mSeneblobis

    marTvisTvis iqmneba. maT proeqtis marTvisaTvis SeiZleba mSenebelic

    daiqiraon.

    arsebuli jgufis mier proeqtis marTvaarsebuli jgufis mier proeqtis marTvaarsebuli jgufis mier proeqtis marTvaarsebuli jgufis mier proeqtis marTva

    es arsebuli jgufis mier proeqtis marTvas gulisxmobs. es SeiZleba

    saqvelmoqmedo an msgavsi organizacia iyos. xSirad aseTi tipis jgufi

    investiciebs sakuTar farglebs gareT ar gascems.

  • damatebiTi informaciis miReba SesaZlebelia EEEETSUUUU-s mier gamoSvebul

    bukletidan: `sazogadoebrivi investiciebi ganaxlebadi energiis proeqtebSi.

    saxelmZRvanelo sazogadoebrivi jgufebisaTvis~.

  • merve Tavimerve Tavimerve Tavimerve Tavi

    qardanadgaris droiTi scenari, movla,qardanadgaris droiTi scenari, movla,qardanadgaris droiTi scenari, movla,qardanadgaris droiTi scenari, movla, jandacva da usafrTxoebajandacva da usafrTxoebajandacva da usafrTxoebajandacva da usafrTxoeba

    8.1.8.1.8.1.8.1. droiTi scenaridroiTi scenaridroiTi scenaridroiTi scenari

    drois monakveTi, romelic qaris proeqtis gansaxorcielebladaa

    saWiro, dawyebuli daproeqtebiT da damTavrebuli eleqtroenergiis

    miRebiT, damokidebulia proeqtis moculobaze da masSi CarTuli jgufebis

    muSaobis efeqturobaze, samuSaoebis Sesrulebis swrafmoqmedebis

    TvalsazrisiT.

    8.1a. 8.1a. 8.1a. 8.1a. praqtikuli magaliTi _ holvelis fermapraqtikuli magaliTi _ holvelis fermapraqtikuli magaliTi _ holvelis fermapraqtikuli magaliTi _ holvelis ferma

    meore TavSi ganxiluli holvelis qareleqtruli blokis magaliTis

    SemTxvevaSi saproeqto ganacxadi turbinis agebis Sesaxeb 1991 wlis

    ianvarSi iqna wardgenili; 20 kvt simZlavris turbinis ageba 1992 wlis

    TebervalSi dasrulda. saproeqto ganacxadis ganxilvamde aucilebelia

    qaris reJimis gamokvleva, romelic proeqtis moculobaze damokidebulebiT,

    SeiZleba samidan Tormet Tvemde gagrZeldes. Cvens magaliTSi saproeqto

    nebarTva 1991 wlis dekembramde ar damtkicebula. Tumca sxva SemTxvevaSi

    gadawyvetilebis miReba SeiZleba ufro mcire droSi moxdes.

    8.1.b. 8.1.b. 8.1.b. 8.1.b. qselSqselSqselSqselSi CarTuli qaris eleqtrosadguris magaliTi _ i CarTuli qaris eleqtrosadguris magaliTi _ i CarTuli qaris eleqtrosadguris magaliTi _ i CarTuli qaris eleqtrosadguris magaliTi _ ABPRODUCE

    es magaliTi detalurad me-5 danarTSia ganxiluli. proeqti

    iTvaliswinebda eleqtrul qselSi CarTuli 225 kvt simZlavris turbinis

    agebas, romlis realizacia 1990 wels daiwyo da 1993 wlis Semodgomaze

    damTavrda.

    8.2. 8.2. 8.2. 8.2. eqspluataciaeqspluataciaeqspluataciaeqspluatacia

  • qardanadgaris mSeneblobis dasrulebis Semdeg saWiroa teqnikis

    sistematuri movla, raTa uzrunvelyofili iqnes qaris turbinebis

    maqsimalurad efeqturi funqcionireba.

    8.2.a.8.2.a.8.2.a.8.2.a. mcire masStabis avtonomiuri mcire masStabis avtonomiuri mcire masStabis avtonomiuri mcire masStabis avtonomiuri qardanadgaris eqspluataciaqardanadgaris eqspluataciaqardanadgaris eqspluataciaqardanadgaris eqspluatacia

    1. akumulatorebi kargad unda iyos movlili. magaliTad, nikel-

    kadmiumis akumulatorebi periodulad mTlianad unda ganimuxton,

    raTa SevinarCunoT maTi sruli energotevadoba;

    2. gadatvirTvis gadamwods regularuli zedamxedveloba sWirdeba;

    3. saWiroa invertorebis regularuli movla imisaTvis, rom maT gauZlon

    miwodebuli Zabvis mkveTr cvlilebas mas Semdeg, rac igi

    akumulatoris damuxtva-gamuxtvis cikls Seasrulebs.

    8.2.b.8.2.b.8.2.b.8.2.b. farTo masStabis farTo masStabis farTo masStabis farTo masStabis qardanadgaris eqspluataciaqardanadgaris eqspluataciaqardanadgaris eqspluataciaqardanadgaris eqspluatacia

    1. mas Semdeg, rac qaris turbina an qareleqtruli bloki eqspluataciis

    stadiaSi gadava, saWiroa regularuli Semowmebebi, raTa davrwmundeT

    maT gamarTul muSaobaSi.

    2. Tu sawarmo didi simZlavris komerciuli qareleqtruli blokia,

    maSin rekomendebulia qaris turbinebis kompiuteruli marTva. am gziT

    SesaZlebelia maTi muSaobis distanciuri kontroli.

    8.3. 8.3. 8.3. 8.3. jandacva da usafrTxoebajandacva da usafrTxoebajandacva da usafrTxoebajandacva da usafrTxoeba

    8.3.a8.3.a8.3.a8.3.a turbinebis usafrTxoebis sakiTxebiturbinebis usafrTxoebis sakiTxebiturbinebis usafrTxoebis sakiTxebiturbinebis usafrTxoebis sakiTxebi

    qaris turbinebis umravlesobis gamarTuli muSaobisaTvis ori

    damoukidebeli samuxruWo sistema aqvT:

    1. aerodinamikuri damuxruWeba (magaliTad, rotoris frTebis daxris

    kuTxis SecvliT;

    2. meqanikuri damuxruWeba (Cveulebriv, rotoris an reduqtoris

    lilvze moTavsebuli diskuri muxruWi).

  • rotori da koSkura imdenad myari unda iyos, rom gauZlos qariSxals,

    romelic am adgilebSia mosalodneli. Tu qardanadgari civ klimatur

    sartyelSia ganlagebuli, aucilebelia specialuri rotoris gamoyeneba,

    romelmac unda gauZlos frTebze yinulis warmoqmnas. qaris turbinebi

    aRiWurveba mexamridiT.

    8.3.b.8.3.b.8.3.b.8.3.b. momsaxurebis procedurebimomsaxurebis procedurebimomsaxurebis procedurebimomsaxurebis procedurebi

    qaris turbinebis gamoyenebisas erT-erTi umniSvnelovanesi momentia

    eleqtrousafrTxoeba. SedarebiT mcire sididis denmac ki SeiZleba

    gamoiwvios janmrTelobis dazianeba an sikvdili. turbinebis movlis da

    eqspluataciis Sesaxeb arsebuli literatura qvemoT aris mocemuli.

    avtonomiur sistemebSi gansakuTrebuli sifrTxile gvmarTebs tyvia-mJava

    akumuliatorebTan. maTi damuxtvisas didia wyalbadis airis gamoyofis da

    xanZris gaCenis saSiSroeba. teqnikuri momsaxurebis operaciebis

    Casatareblad mniSvnelovania specialuri usafrTxoebis zomebis gatareba.

    ufro mniSvnelovania aRniSnuli zomebi gatardes mowyobilobis montaJis

    etapze, rac mraval problemas agvacilebs Tavidan.

    montaJis dros eleqtrobasTan dakavSirebuli yvela samuSao unda

    daemorCilos garkveul wessa da standartebs. magaliTad, Tu turbina

    CarTulia eleqtrul qselSi, maSin gansakuTrebuli yuradRebaa saWiro. Tu

    igi iwyebs energiis gamomuSavebas, maSin rodesac qseli gamorTulia,

    momsaxure personali SeiZleba eleqtrodenis zemoqmedebis safrTxis qveS

    aRmoCndes.

    umniSvnelovanesia, rom qaris eleqtrosadguris damproeqteblebma

    gaiTvaliswinon teqnikur momsaxurebasTan dakavSirebuli ramdenime sakiTxi:

    1. kabinaSi mbrunavi mowyobilobebis garsacmiT Semosva;

    2. rotoris gadayiravebisgan dacva;

    3. kabinis SezRudul sivrceSi muSaobis sirTuleebi;

    4. avariuli ganaTeba kabinasa da koSkuraze;

    5. asasvleli kibeebi da koSkuraze dasasvenebeli adgilebis mowyoba;

    6. eleqtrogayvanilobis usafrTxoebis zomebi;

  • 7. specifikuri xasiaTis saSiSroeba individualuri samuSaobis

    Sesrulebisas da komunikaciis meTodebi.

    nebismieri piri, romelic qaris eleqtrosadgurSi ZiriTad an

    teqnikuri momsaxurebis operaciebs asrulebs, Sesabamisad momzadebuli

    unda iyos. swavleba unda moicavdes saavario procedurebis, usafrTxoebis,

    mowyobilobaTa Semowmebis, eleqtromomaragebis gamorTvis da dazianebuli

    raime mowyobilobis remontamde Senaxvis wesebs. did britaneTSi, aRniSnuli

    momzadebis garda im sawarmoebisaTvis, romlebSic muSaobs xuTi an ufro

    meti kaci, aucilebelia riskis Sefasebis werilobiTi momzadeba, romelic

    unda moicavdes qaris turbinis funqcionirebas da Seesabamebodes

    jandacvis da usafrTxoebis instruqciebs (qaris energia: saxelmZRvanelo

    fermebisa da sasoflo-sameurneo sawarmoebisaTvis, 1998w.).

    8.3.g.8.3.g.8.3.g.8.3.g. publikaciebipublikaciebipublikaciebipublikaciebi

    did britaneTSi arsebobs britanuli standartebis ori gamocema,

    romelic usafrTxoebis sakiTxebs exeba. esenia:

    1. eleqtroenergiis generacia qaris turbinebis gamoyenebiT. nawili 1

    – usafrTxoebis moTxovnebi (DD ENV 61400 – 1, 1995w.);

    2. eleqtroenergiis generacia qaris turbinebis gamoyenebiT. nawili 2

    – mcire qaris turbinebis usafrTxoeba (BC ENV 61400 – 2; 1996w.).

    arsebobs agreTve analogiuri daniSnulebis saerTaSoriso

    eleqtroteqnikuri komisiis standartebi (IEC 1400 – 1: 1994w. AND IEC 1400 –

    2: 1996w.).

    qaris turbinebTan dakavSirebiT did britaneTSi moqmedebs agreTve

    Semdegi mniSvnelovani standartebi:

    1. muSaobis procesSi eleqtroenergiis gamoyenebis instruqciebi,

    1989w.

    2. jandacva da usafrTxoebis uzrunvelyofa muSaobis procesSi, 1974w.

    3. 3. mowyobilobis gamoyenebis da usafrTxoebis zomebis gatarebis

    instruqciebi, 1992 w.

  • mecxre Tavi mecxre Tavi mecxre Tavi mecxre Tavi

    kiTxvebi kiTxvebi kiTxvebi kiTxvebi

    ra eRireba qaris eleqtrosadguri? ra eRireba qaris eleqtrosadguri? ra eRireba qaris eleqtrosadguri? ra eRireba qaris eleqtrosadguri?

    es aris kiTxva, romelic yvelaze xSirad ismis. pasuxi damokidebulia iseT

    faqtorebze, rogoricaa proeqtis moculoba, sadguris mdebareoba,

    infrastruqturis ganviTareba da a.S. damatebiTi informaciis misaRebad

    ixileT mexuTe Tavi _ proeqtis ganxorcieleba da finansebi.

    rogor SeiZlebarogor SeiZlebarogor SeiZlebarogor SeiZleba imis garkveva, Tu vin aris mowyobilobebis imis garkveva, Tu vin aris mowyobilobebis imis garkveva, Tu vin aris mowyobilobebis imis garkveva, Tu vin aris mowyobilobebis

    registrirebuli mimwodebeli?registrirebuli mimwodebeli?registrirebuli mimwodebeli?registrirebuli mimwodebeli?

    qaris energiis industriaSi qaris energiis evropis asociacia ((((EWEA))))

    komerciuli organizaciis saxiT gvevlineba. sakontaqto informacia me-6

    danarTSia mocemuli. qaris energiis britaneTis asqaris energiis britaneTis asqaris energiis britaneTis asqaris energiis britaneTis asociaciaociaciaociaciaociacia ((((BWEA)))) aseve

    komerciuli organizaciaa da dainteresebul pirs SeuZlia miawodos

    qardanadgaris mowyobilobis registrirebuli mimwodeblebis nusxa.

    ra zomis turbinaa saWiro?ra zomis turbinaa saWiro?ra zomis turbinaa saWiro?ra zomis turbinaa saWiro?

    es damokidebulia imaze, Tu ra energiaa saWiro Tqveni moTxovnilebis

    dasakmayofileblad. Tu Tqven daukavSirdebiT mimwodeblebs, gaarkvevT ra

    simZlavris turbina gWirdebaT.

    aris Zlieri qari CvenTvis saintereso adgilze?aris Zlieri qari CvenTvis saintereso adgilze?aris Zlieri qari CvenTvis saintereso adgilze?aris Zlieri qari CvenTvis saintereso adgilze?

    imisTvis rom miiRoT pasuxi am kiTxvaze unda daukavSirdiT BWEA-s an

    adgilobriv meteorologiur centrs. maT aqvT informacia TqvenTvis

    saintereso teritoriaze qaris parametrebis Sesaxeb.

  • winaswar unda ganisazRvros qaris saSualo wliuri siCqare im

    adgilisTvis, sadac qaris eleqtrosadguri unda aSendes. es saWiroa

    sadguris mwarmoeblurobis gansazRvrisaTvis. monacemebis Segrovebis

    miuxedavad, aucilebelia mocemul teritoriaze qaris siCqaris gazomva,

    rasac Cveulebriv qardanadgaris mowyobilobis mimwodeblebi axdenen.

  • daskvnadaskvnadaskvnadaskvna

    winamdebare saxelmZRvaneloSi araprofesionalTaTvis Tanamimdevruladaa

    gadmocemuli mosazrebebi qaris energiis gamoyenebis Sesaxeb. igi ZiriTadad

    ganyenebul qaris eleqtrosadgurebzea orientirebuli, magram qselTan

    dakavSirebul sistemebsac ganixilavs. amrigad, mkiTxvels SeuZlia

    gaiRrmavos codna qaris turbinebis sxvadasxva sistemebis gamoyenebis

    Sesaxeb.

    saxelmZRvaneloSi mocemulia informacia imis Sesaxeb, Tu rogor SeiZleba

    iqnas gamoyenebuli qaris energia, mocemulia praqtikuli magaliTebi

    sxvadasxva tipis sistemebis Sesaxeb, romelic moicavs xarjebs, sawarmos

    Sefasebis detalebs, daproeqtebas, mflobelis tipebs da sxv.

    saxelmZRvanel;Si SegviZlia gavecnoT qaris energiis evropuli asociaciis

    miTiTebebs, rekomendaciebsa da samSeneblo sqemas. es miTiTebebi mWidrod

    ukavSirdeba mocemul saxelmZRvaneloSi arsebul informacias. marTalia

    samSeneblo sqema sakmaod detaluria, gamoyenebac advilia, magram misi

    zusti dacva yovel konkretul SemTxvevaSi aucilebeli araa. yoveli

    qardanadgari sakmaod gansxvavebulia da zogierTi samSeneblo sakiTxi erTi

    proeqtisTvis SeiZleba ufro mniSvnelovani iyos, vidre meoresaTvis.

    Camoyalibebuli rekomendaciebi ufro zogad saxelmZRvanelod unda

    gamoviyenoT, raTa qaris eleqtrosadgurebis mSeneblobis problematikaSi

    gaverkveT.

    saxelmZRvanelom gviCvena, rom yvelgan, sadac maRalia qaris resursi (ix.

    pirveli Tavi), SesaZlebelia qardanadgaris gamoyeneba sxvadasxva formiT.

    qaris turbinis gamoyeneba fizikuri pirisaTvis, mcire da saSualo

    sawarmoebisaTvis, rogoricaa, magaliTad, ferma, mravalmxriv SeiZleba.

    qaris turbinis gamoyenebiT eleqtroenergiaze xarjebis Semcireba Zalze

    mniSvnelovani momentia.

  • savaraudoa, rom energiis ganaxlebadi wyaroebis, maT Soris qaris energiis,

    gamoyeneba momavalSi sul ufro popularuli gaxdes, radganac sazogadoeba

    rwmundeba, rom energiis tradiciuli wyaroebis ganaxlebadi wyaroebiT

    TandaTanobiTi Secvla mis interesebSia.

  • gamoyenebuli literatura:gamoyenebuli literatura:gamoyenebuli literatura:gamoyenebuli literatura:

    1. Renewable Energy Advisory Group: Report to the President of the Board of Trade

    Energy Paper 60 (HMSO, London, 1992)

    2. Troen & Petersen (1989) European Wind Atlas Roskilde, Denmark; RISШ National

    Laboratory

    3. ETSU, ITE, BWEA and Alterner (1996) Birds & Wind Turbinis: Can they Co-Exist?

    Seminar Proceedings

    4. Kirk McClure Morton, National Wind Power, Brady Shipman Martin, Harland & Wolff

    SHI and Queens University Belfast. (1999) Assessment of Offshore Wind Energy

    Resources in the Repubic of Ireland and Northern Ireland. Produced by the DETI

    and DPE under INTERREG II.

    5. Associated Energy & Environment Offices, The Danish Organisation for Renewable

    Energy (1993) The Sustainable Energy Handbook: for NGO’s and local groups.

    Denmark – ISBN 87-87660-72-5

    6. ETSU for the DTI Community Involvement in Renewable Energy Projects: A guide

    for community groups

    7. The Secretariat of the European Wind Energy Association European Best Practice

    Guidelines for Wind Energy Development.

    8. Centre for Alternative Technology Education A Pupils Guide to Windpower (1997)

    CAT Educational Publications: Newtown

  • danarTi 1danarTi 1danarTi 1danarTi 1

    ganmartebiTi leqsikoni ganmartebiTi leqsikoni ganmartebiTi leqsikoni ganmartebiTi leqsikoni

    avtonomiuri turbina _ avtonomiuri turbina _ avtonomiuri turbina _ avtonomiuri turbina _ ganyenebuli sistema, romelic sxva generatoris

    gareSe funqcionirebs;

    qaris sawyisi siCqare _ qaris sawyisi siCqare _ qaris sawyisi siCqare _ qaris sawyisi siCqare _ qaris is siCqare, romelzec qaris turbina iwyebs

    energiis gamomuSavebas.

    eleqtruli deni _ eleqtruli deni _ eleqtruli deni _ eleqtruli deni _ cvaladi deni (Semoklebuli aRniSvna A.C.) dRevandel dRes TiTqmis yvela saxis eleqtrogeneratoridan miiReba. denis

    meore saxea mudmivi deni (D.C.), romelic miiReba qaris turbinaSi CaSenebuli naxevradgamtariani gammarTvelis gamoyenebiT. mudmivi

    denis kvlav cvlad denad gardaqmna ar aris martivi, magram aseTi

    saWiroebis SemTxvevaSi gamoiyeneba invertori, romelic xSirad

    avtonomiur sistemebSi akumulatorebidan eleqtroenergiis

    misawodeblad gamoiyeneba.

    Zabva _ Zabva _ Zabva _ Zabva _ Zabva aris kidev erTi gansxvaveba akumulatoridan miwodebul da

    ZiriTad eleqtroenergias Soris. did britaneTSi eleqtroenergiis

    miwodeba xdeba cvladi denis 240 volti ZabviT, maSin rodesac

    akumulatoridan miwodebuli Zabva SeiZleba iyos mudmivi denis 12

    volti. orive SemTxvevaSi Zabvis meryeoba ar unda aRematebodes

    15%-s.

    deni _ deni _ deni _ deni _ eleqtruli deni aris eleqtronebis nakadi, izomeba amperebSi da

    misi sidide Zabvazea damokidebuli. rac ufro maRalia Zabva,

    drois mocemul monakveTSi, miT meti energiis miwodeba xdeba.

    rodesac didi energiis gadacemaa saWiro, maRali Zabvis gamoyeneba

    ufro iafi jdeba.

    binZuri qari _ binZuri qari _ binZuri qari _ binZuri qari _ ixile `kvalis zemoqmedeba~.

  • qselTan kaqselTan kaqselTan kaqselTan kavSiri _ vSiri _ vSiri _ vSiri _ centralur eleqtrul qselTan dakavSirebuli sistema.

    gadacemaTa kolofi gadacemaTa kolofi gadacemaTa kolofi gadacemaTa kolofi ____ qaris mZlavri turbinebis umetesoba Seicavs: rotors,

    gadacemaTa kolofs da generators, romelic ufro did

    siCqareebze muSaobs, vidre rotoris frTebi;

    morgvi _ morgvi _ morgvi _ morgvi _ mowyobiloba rotoris frTebis dasamagreblad.

    morgvis simaRle morgvis simaRle morgvis simaRle morgvis simaRle _ manZili rotoris centridan dedamiwis zedapiramde;

    invertori _invertori _invertori _invertori _ mowyobiloba, romelic akumulatoridan an mudmivi denis sxva

    wyarodan miRebul mudmiv dens gardaqmnis cvlad denad. maRali

    xarisxis invertorebs SeuZliaT sinusoiduri formis denisa da

    Zabvis mocema. SedarebiT martivi invertoridan miRebul dens

    SeiZleba ar hqondes wminda sinusoiduri forma da amiT

    problemebi Seuqmnas eleqtromowyobilobebis muSaobas.

    muxti _ muxti _ muxti _ muxti _ eleqtrobis raodenoba;

    anZa (koSkura) _ anZa (koSkura) _ anZa (koSkura) _ anZa (koSkura) _ nageboba, romelic gamoiyeneba qaris turbinis

    dasayeneblad (dasamagreblad). xSir SemTxvevaSi igi SeiZleba iyos

    martivi milisebri anZa, romelic bagirebiTaa damagrebuli;

    ????kabina _ ????kabina _ ????kabina _ ????kabina _ qardanadgaris zeda nawilSi moTavsebuli Ria sadgomi kalaTa,

    sadac ganlagebulia gadacemaTa kolofi, akumulatorebi da qaris

    turbinis sxva elementebi;

    ganyenebuli (izolirebuli) energosistema ganyenebuli (izolirebuli) energosistema ganyenebuli (izolirebuli) energosistema ganyenebuli (izolirebuli) energosistema _ qaris eleqtrosadguri,

    romelic ar aris CarTuli energosistemaSi.

  • saproeqto SeTanmeba _ saproeqto SeTanmeba _ saproeqto SeTanmeba _ saproeqto SeTanmeba _ qardanadgaris garkveul adgilze agebis nebarTva

    adgilobrivi damproeqtebeli xelisuflebisagan.

    saproeqto oficeri _ saproeqto oficeri _ saproeqto oficeri _ saproeqto oficeri _ saproeqto gayofilebis (departamentis)

    TanamSromeli, romelic uflebamosilia gasces qaris

    eleqtrosadguris agebis nebarTva.

    gammarTveli gammarTveli gammarTveli gammarTveli _ cvladi denis mudmiv denad gardamqmneli naxevradgamtariani

    mowyobiloba.

    rotoris frTrotoris frTrotoris frTrotoris frTebi _ ebi _ ebi _ ebi _ qaris turbinis propeleri.

    qaris minimaluri muSaunariani siCqare qaris minimaluri muSaunariani siCqare qaris minimaluri muSaunariani siCqare qaris minimaluri muSaunariani siCqare _ qaris minimaluri siCqare,

    romelic turbinis funqcionirebisTvis aris saWiro.

    kvalis zemoqmedeba kvalis zemoqmedeba kvalis zemoqmedeba kvalis zemoqmedeba _ turbinaze moqmedi haeris nakadi, romelmac gaiara

    wina turbina da damatebiT agrigalebulia. mas xSirad “binZur

    qars” uwodeben.

    qareleqtruli bloki qareleqtruli bloki qareleqtruli bloki qareleqtruli bloki _ miwis nakveTi da masze ganlagebuli turbinebi.

    isini xSirad rigebadaa damontaJebuli da qaris qrolvis

    mimarTulebis perpendikularuladaa ganlagebuli. mSenebelma unda

    gaiTvaliswinos gzebis mSenebloba, qvesadgurebis moTavseba,

    marTvisa da sakontrolo sistemebi.

    ??????gadaxra ??????gadaxra ??????gadaxra ??????gadaxra _ turbinis orientaciis gamoyeneba rotoris dayenebisaTvis

    qaris mimarTulebis Sesabamisad. rotorebi, romlebic brunavs

    qaris mimarTulebis Sesabamisad TavisiT centrirdeba.

    vizualuri gvizualuri gvizualuri gvizualuri gavlenis rukebi avlenis rukebi avlenis rukebi avlenis rukebi _ rukebi, romlebic gviCveneben im adgils,

    saidanac turbinebis danaxvaa SesaZlebeli.

  • danarTi 2danarTi 2danarTi 2danarTi 2

    qaris energiis gamoyenebis istoriaqaris energiis gamoyenebis istoriaqaris energiis gamoyenebis istoriaqaris energiis gamoyenebis istoria

    qaris energias Zveli egviptelebi jer kidev 5000 wlis win mdinare nilosze

    gemebis gadaadgilebisTvis iyenebdnen. dRemde ver SeTanxmdnen, Tu vin

    gamoigona qaris wisqvili. zogi miiCnevs, rom igi Cinelebma gamoigones,

    sxvebi ki Tvlian, rom igi pirvelad babilonSi an sparseTSi aages.

    Sua saukuneebSi did britaneTSi qaris wisqvili sakmaod gavrcelebul

    sanaxaobas warmoadgenda. miCneulia, rom XIX saukunis dasawyisSi

    britaneTSi aTi aTasze meti holandiuri qaris wisqvili arsebobda. am saxis

    qaris wisqvilis simZlavre maqsimum _ 30 kvt, saSualod ki 10 kvt-s

    Seadgenda. aseT wisqvilebs SeeZloT 200 kacis samuSao SeesrulebinaT.

    Tanamedrove qaris turbinebi meqanikur energias eleqtroenergiad

    gardaqmnian, maTi winamorbedebi ki meqanikuri muSaobis Sesasruleblad

    gamoiyeneboda.

    qaris turbinam msoflio masStabiT globaluri cvlilebebi gamoiwvia.

    magaliTad, altamont pasSi (kalifornia, aSS) cxra aTasze meti qaris

    turbina funqcionirebs, romelTa sruli dadgmuli simZlavre 2800 megvt-s

    Seadgens. evropaSi qaris energiis gamoyenebis mxriv germania, dania da

    holandia lideroben.

    sayovelTaod cnobilia, rom mraval adgilas qari TiTqmis ganuwyvetliv

    qris. Tu msoflios mosaxleoba qaris energiis Tundac 0,5% aiTvisebs, maSin

    igi ufro met energias miiRebs, vidre amJamad iyenebs. Tumca, aRsaniSnavia,

    rom msoflios yvela qveyanas sakmao raodenobis qaris resursi ar gaaCnia.

    cxadia, is qveynebi, romlebic qaris resursebs ar floben, qaris energiis

    gamoyenebis imedze ver iqnebian.

  • momavalSi wiaRiseuli sawvavis raodenoba Semcirdeba, navTobis, gazisa da

    qvanaxSiris fasebis zrda garduvalia. maTi gamoyeneba moxdeba mxolod

    umniSvnelovanesi miznebisaTvis da dadgeba energiis ganaxlebadi wyaroebis

    gamoyenebis aucilebloba, rogorc evropaSi, ise mTel msoflioSi. es

    problema dRiTidRe ufro aqtualuri gaxdeba.

  • danarTi 3danarTi 3danarTi 3danarTi 3

    sazomi erTeulebisazomi erTeulebisazomi erTeulebisazomi erTeulebi

    a a a a amperi

    mmmm metri

    m/wmm/wmm/wmm/wm metri wamSi

    gigavati, megavati, kilovati, vatigigavati, megavati, kilovati, vatigigavati, megavati, kilovati, vatigigavati, megavati, kilovati, vati

    gigavati udris 1000 megavats, megavati udris 1000

    kilovats an 1000000 vats. es aris sazomi erTeulebi,

    romlebic denis simZlavris gasazomad gamoiyeneba.

    kvtsTkvtsTkvtsTkvtsT kilovatsaaTi

    kmkmkmkm kilometri

    tttt tona

    vvvv volti

    vtvtvtvt vati

  • danarTi 4danarTi 4danarTi 4danarTi 4

    abriviaturaabriviaturaabriviaturaabriviatura

    A.C. cvladi deni

    (Alternating Current)

    D.C. mudmivi deni

    (Direct Current)

    EIA (Environmental Impact Assessment) garemoze zemoqmedebis Sefaseba

    EIS (Environmental Impact Statement) garemoze zemoqmedebis dadgenileba

    EWEA (European Wind Energy Association) evropis qaris energiis asociacia

    (Non Fossil Fuel Obligations) arawiaRiseuli sawvavis valdebulebebi

    OPET (Organization for the Promotion of Energy Technologies) energoteqnologiebis ganviTarebis xelSewyobis organizacia

    REC (Regional Electricity Company) regionaluri eleqtruli kompania

    RPMMMM (Rotational Speed) brunvis siCqare

    SME (Small Medium Enterprises) mcire da saSualo sawarmoebi

    SRO (Scottish Renewables Organisation) Sotlandiis ganaxlebadi energiis

  • organizacia

    WREAN (Regional Energy Western Agency Network) dasavleTis regionaluri energiis saagentoebis qseli

    UKUKUKUKUK (United Kingdom) didi britaneTis gaerTianebuli samefo

  • danarTi 5danarTi 5danarTi 5danarTi 5

    evropis qveynebisevropis qveynebisevropis qveynebisevropis qveynebis

    praqtikuli magaliTpraqtikuli magaliTpraqtikuli magaliTpraqtikuli magaliTebiebiebiebi

    ganyenebuli sistemebiganyenebuli sistemebiganyenebuli sistemebiganyenebuli sistemebi

    1. 1. 1. 1. praqtikuli magaliTi _ litvapraqtikuli magaliTi _ litvapraqtikuli magaliTi _ litvapraqtikuli magaliTi _ litva

    litvaSi dabali simZlavris (20-60 kvt.) qaris eleqtrosadgurebi

    damoukideblad funqcionireben da gansakuTrebiT mosaxerxebelia im

    adgilebisaTvis, sadac centralizebul eleqtrul qselTan kavSiri

    SezRudulia. maT individualuri, koleqtiuri fermerebi da mcire

    sawarmoebi iyeneben. eleqtroenergiis uwyveti miwodebis uzrunvelsayofad

    gamoiyeneba akumulatorebi, energiis dagrovebis mcire mowyobilobebi da

    dizelis agregatebi. mcire simZlavris qaris ganyenebuli eleqtrosadgerebi

    gamoiyeneba sacxovrebeli saxlebis gasaTbobad eleqtroenergiis siTbod

    gardaqmniT an im agregatebis gamoyenebiT, romlebic meqanikur energias

    siTbod gardaqmnian.

    kaunasSi, aseTi sadguri narCenebis gadamamuSavebel municipalur

    qarxanasTan iqna agebuli. igi