qarisxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebit 20 000 fermeri azarala....

148

Upload: others

Post on 24-Aug-2020

0 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT
Page 2: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT
Page 3: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

qariSxali da wyaldidoba

saqarTveloSi

2012 weli

საWiroebebis erToblivi Sefasebis

angariSi

Page 4: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

ii

winasityvaoba

2012 wlis 19 ivliss setyva da

qariSxali dafiqsirda kaxeTis,

mcxeTa-mTianeTisa da samcxe-

javaxeTis regionebSi. SuaRamisas

samcxe-javaxeTSi daiwyo setyva

da Tavsxma wvima, ramac mcxeTa-

mTianeTisken gadainacvla da

bolos kaxeTamde miaRwia, sadac

setyvas da wvimas Tan axlda

Zlieri qari da wyaldidoba.

stiqiis Sedegad dazianda

sasoflo-sameurneo savargulebi,

sacxovrebeli saxlebi da

municipaluri infrastruqtura.

izarala 25,000-ma ojaxma.

stiqiis Semdgom saqarTvelos

mTavrobam dauyovnebliv aamoqmeda

swrafi reagirebis meqanizmi da

dazaralebuli mosaxleobis

pirveladi daxmarebis aRmosaCenad

moxda specializebuli sagangebo

samsaxurebis mobilizacia.

ramdenadac yvela es RonisZieba

ZiriTadad pirvelad humanitarul

daxmarebas moicavda, mTavrobam

TxovniT mimarTa msoflio bankisa

da gaeros warmomadgenlobas

saqarTveloSi, daxmarebodnen

saqarTvelos stiqiis Sedegebisa

da aRdgeniTi RonisZiebebis

SefasebaSi.

am Txovnis sapasuxod, gaeros

saagentoebis, msoflio bankisa da

stiqiuri ubedurebebis

Semcirebisa da aRdgenis

globaluri organizaciis (GlobalFacility for Disaster Reduction andRecovery - GFDRR) adgilobrivi da

saerTaSoriso eqspertebisgan

Semdgarma jgufma mWidrod

iTanamSromla mTavrobasa da

adgilobriv xelisuflebasTan da

saWiroebebis erToblivi Sefaseba

warmoadgina. Sefaseba momzadda

2012 wlis 6-17 agvistos.

miRebuli Sedegebi da

grZelvadiani da moklevadiani

aRdgeniTi RonisZiebebis Sesaxeb

pirveladi rekomendaciebi

Semdgomi SeTanxmebisa da

aRdgeniTi gegmis

dasrulebisaTvis mTavrobas

waredgina.

aRdgeniTi gegmis dasruleba

daemTxva winasaarCevno periods,

arCevnebis Semdeg ki mTavroba

mTlianad Seicvala da, amdenad,

SeizRuda procesSi mTavrobis

warmomadgenlebis CarTuloba.

aRdgeniT gegmaze muSaoba

ganaxlda axali mTavrobis

daniSvnisTanave, radgan

katastrofis Sedegad miRebuli

danakargebisa da riskebis

Semcireba axali mTavrobisTvisac

prioritetad darCa, ramdenadac

stiqiam yvelgan, kaxeTSic da

Page 5: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

iii

saqarTvelos sxva regionebSic,

didi finansuri zarali gamoiwvia.

pirvel rigSi Zalian

mniSvnelovani iyo aRdgeniTi

gegmis SemuSaveba. amisTvis 2013

wlis 17 ivliss Catarda samuSao

Sexvedra Sefasebis jgufisa da

Sesabamisi saministroebis

warmomadgenlebis monawileobiT

da gegma SeimuSaves da

daasrules.

winamdebare angariSSi

warmodgenili RonisZiebebi am

samuSao Sexvedraze gamarTuli

diskusiebis Sedegia da

gamoxatavs mTarobis zogad

midgomas, Tu rogor unda moxdes

aRdgeniTi RonisZiebebis

gaumjobeseba.

Page 6: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

iv

monawile organizaciebi

saqarTvelos garemosa da bunebrivi resursebis dacvis saministro/ssip

garemos dacvis erovnuli saagento

saqarTvelos soflis meurneobis saministro

saqarTvelos regionuli ganviTarebisa da infrastruqturis saministro

saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministro, sagangebo situaciebis marTvis

departamenti

saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministro

kaxeTis regionuli da adgilobrivi xelisufleba

gaeros bavSvTa fondi (UNICEF)

gaeros ganviTarebis programa (UNDP)

gaeros mosaxleobis fondi (UNFPA)

gaeros qalTa organizacia (UN Women)

migraciis saerTaSoriso organizacia (IOM)

msoflio banki/stiqiuri ubedurebebis Semcirebisa da aRdgenis

globaluri organizacia (GFDRR)

World Vision International

foto masala mowodebuli iqna saWiroebebis erToblivi Sefasebis gundis

wevrebis mier:

ahmed eiveida - msoflio banki

giorgi nanobaSvili - gaeros ganviTarebis programa

daniel guranatrami - konsultanti/msoflio banki

nino SuSania - migraciis saerTaSoriso organizacia

serjio del’ana - stiqiuri ubedurebebis Semcirebisa da aRdgenis

globaluri organizacia

Page 7: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

v

sarCevi

winasityvaoba ............................................................................................................................ ii

monawile organizaciebi ..................................................................................................... iv

cxrilebis nusxa ................................................................................................................... vii

diagramebi................................................................................................................................ viii

reziume........................................................................................................................................ ix

nawili I – bunebrivi katastrofa ................................................................................... 1

bunebrivi movlena............................................................................................................... 1

socialur-ekonomikuri cnobebi dazarelebuli regionebis Sesaxeb da

Raribi an siRaribis zRvars qvemoT myofi ojaxebis procentuli

maCveneblebi ........................................................................................................................... 3

zemoqmedeba regionebze .................................................................................................... 5

swrafi reagireba ................................................................................................................ 6

nawili II: zianisa da zaralis Sefaseba da zemoqmedeba adamianis

ganviTarebaze .......................................................................................................................... 10

erToblivi Sefasebis miznebi ..................................................................................... 10

meTodologia ...................................................................................................................... 11

zianisa da zaralis Sejameba seqtorebis mixedviT ......................................... 12

nawili III: aRdgenisa da rekonstruqciis gegma ..................................................... 18

Sesavali ................................................................................................................................ 18

aRdgenisa da rekonstruqcis strategia ................................................................ 19

strategiuli prioritetebi ..................................................................................... 19

dafinanseba........................................................................................................................... 32

aRdgenisa da rekonstruqciis programa ................................................................ 32

Page 8: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

vi

ganxorcielebis ZiriTadi saxelmZRvanelo principebi .................................. 33

ganxorcielebisa da koordinaciis instituciuri zomebi ............................ 34

nawili IV: riskebis Semcireba ........................................................................................ 36

Sesavali ................................................................................................................................ 36

katastrofis riskis marTvis SesaZleblobebis analizi............................... 38

danarTi 1: soflis meurneoba da saarsebo saSualebebi ................................... 49

danarTi 2. wyaldidobis zemoqmedebis Semarbilebeli struqtura .............. 63

danarTi 3: sacxovrebeli saxlebi ................................................................................ 71

danarTi 4: wyalmomarageba da kanalizacia ............................................................. 75

danarTi 5: transporti ....................................................................................................... 78

danarTi 6: saganmanaTleblo da sportuli nagebobebi ...................................... 81

danarTi 7: janmrTelobisa da socialuri dacvis seqtori ........................... 86

danarTi 8: soflis meurneobis statistika .............................................................. 95

danarTi 9: damatebiTi cnobebi ganaTlebis Sesaxeb........................................... 101

danarTi 10: damatebiTi cnobebi jandacvisa da pensiebis Sesaxeb .............. 104

danarTi 11. aRdgenis gegma - mokle, saSualo da grZelvadiani aRdgenis

saWiroebebi da prioritetuli qmedebebi seqtorebis mixedviT.................... 106

Page 9: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

vii

cxrilebis nusxa

cxrili 1: 2012 w. Zlieri qariSxliT da wyaldidobiT gamowveuli

ekonomikuri zaralis Sejameba (milioni lari)

cxrili 2. dazianebuli heqtrebisa da zaralisa da zianis donis Sefaseba

cxrili 3: xarjebis Semcirebis alternativebi

cxrili 4 ziani da zarali (larebSi)

cxrili 5. moklevadiani aRdgeniTi saWiroebebi

cxili 6. teritoriebis CamonaTvali, sadac unda moxdes RonisZiebebis

ganxorcieleba

cxrili 7 dazianebuli sacxovrebeli saxlis saxuravebi da Sida

sacxovrebeli farTebi

cxrili 8: ziani, zarali da saWiroebebi _ samSeneblo seqtori

cxrili 9: wyalmomaragebisa da kanalizaciisziani, zarali da

saWiroebebi

cxrili 10: kaxeTis gzebisaTvis miyenebuli ziani, zarali da saWiroebebi

cxrili. 13. SeWirvebulTa samedicino dazRvevis farglebSi dazRveuli

pirebi

cxrili 14. janmrTelobis Sedegebi da Senatanebi, 2009

cxrili 15. ziani, zarali da saWiroebebi jandacvis seqtorSi

cxrili 11: skolamdel da sabaziso ganaTlebaSi CarTulTa mTliani

procentuli maCvenebeli, 2006

cxrili 12. ziani, zarali da saWiroebebi ganaTlebis seqtorSi

Page 10: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

viii

diagramebi

diagrama 1: dasaqmebisa da umuSevrobis maCveneblebi

diagrama 2: SerCeuli socialuri indikatorebi

diagrama 3. saqarTveloSi 2012 wlis qariSxliT da wyaldidobiTgamowveuli ekonomikuri zemoqmedebis Sejameba (milioni lari)

diagrama 4: saqarTveloSi 2012 wlis qariSxliT da wyaldidobiTgamowveuli ekonomikuri zemoqmedebis Sejameba (procenti)

diagrama 5. ekonomikuri zemoqmedebis ganawileba sakuTrebis mixedviT

(sajaro Tu kerZo)

diagrama 6. zaralisa da zianis Sefaseba regionebisa da erTwliani damravalwliani naTesebis mixedviT

diagrama 7: zarali da ziani regionebis, erTwliani da mravalwliani

kulturebis mixedviT

diagrama 8: soflis meurneobis zaralisa da zianis aRdgenis paketi

diagrama 9: soflis meurneobaSi gasacemi kompensaciis mTliani paketi

diagrama. 10: mosaxleoba ganaTlebis mixedviT, 2010

diagrama 11: jandacvaSi Senatanis indikatorebi raionebis mixedviT,

saqarTvelo, 2009

diagrama 12: sikvdilianoba yovel 1000 mosaxleze raionebis mixedviT,

saqarTvelo, 2009

Page 11: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

ix

reziume

1. 2012 wlis 19 ivliss aRmosavleT da samxreT saqarTveloSi

momxdari bunebrivi katastrofis Sedegad dazianda sasoflo-sameurneo

savargulebi, sacxovrebeli saxlebi da municipaluri infrastruqtura,

izarala 25 000-ma ojaxma. samcxe-javaxeTis regionSi SuaRamisas wamovida

kvercxis zomis setyva da Tavsxma wvima, ramac Semdeg mcxeTa-

mTianeTisaken gadainacvla da dilis 4 saaTisTvis kaxeTis regionamde

miaRwia. setyvas da wvimas (72 mm/dRe-RameSi Telavis municipalitetSi)

Tan axlda Zlieri qari (115 km/sT TelavSi) da wyaldidoba. miuxedavad

imisa, rom dazaralebul regionebSi xSiria analogiuri meteorologiuri

movlenebi, kerZod, Zlieri setyva, wvima da gvalva, 19 ivlisis stiqiiT

gamowveuli zarali sagrZnoblad aRemateboda Cveulebrivs.

2. am saSualo donis stiqias Sedegad ganuzomeli socialur-

ekonomikuri zarali mohyva: dazaralda daaxloebiT 75,000 adamiani, xolo

ekonomikuri zarali Seadgenda 202 milion lars (123 aSS dolari)1. es

aris saxelmwifo da kerZo seqtorisaTvis (gansakuTrebiT kerZo seqtoris

kuTvnili soflis meurneobisa da agrobiznesisaTvis) klimatTan

dakavSirebuli safrTxeebis zrdis indikatori. Tuki ar iqneba miRebuli

mniSvnelovani Semarbilebeli zomebi, SesaZloa klimatis cvlilebebma

saqarTvelosa da zogadad mTel kavkasiaSi gamoiwvios saSualo/maRali

zemoqmedebis katastrofebis riskisa da sixSiris zrda.2

3. stiqiis Semotevisas saqarTvelos mTavrobam dauyovnebliv aamoqmeda

swrafi reagirebis meqanizmi. kaxeTSi stiqiam TiTqmis yoveli meeqvse

adamiani daazarala. premier-ministrma imave dRes Seqmna adgilze moqmedi

sagangebo sakoordinacio jgufi, romelSic sxvadasxva saministro da

adgilobrivi xelisufleba Sevidnen. moxda specializebuli sagangebo

samsaxurebis mobilizeba erovnul, regionul da adgilobriv doneze;

daiwyo mniSvnelovani infrastruqturis (gzebi, xidebi, eleqtroqselebi,

wyalmomaragebis da bunebrivi gazis sistema) gawmenda da reabilitacia.

mTavroba maSinve Seudga dazianebuli saxuravebis SekeTeba/gamocvlas da

1 valutis kursi: USD 1 = GEL 1.642 klimatis cvlilebisa da soflis meurneobis Sesaxeb msoflio bankis angariSis mixedviT, Semdgomi 38 wlis

manZilze saqarTveloSi mosalodnelia saSualo temperaturis zrda (dasavleT saqarTveloSi _ 3,5oC-iT,

aRmosavleT saqarTveloSi _ 4,1oC-iT), wvimebis Semcireba, mosuli naleqebis zrda, wyaldidobis albaTobisa da

xangrZlivobis momateba.

Page 12: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

x

dazaralebuli ojaxebisTvis sursaTisa da sxva produqtebis darigebas.danarCen or regionSi – samcxe-javaxeTsa da mcxeTa-mTianeTSi _

dazaralebuli ojaxebis raodenoba, kaxeTTan SedarebiT, aTjer naklebi

iyo. adgilobriv xelisuflebasa da Tems sakmarisi SesaZleblobebi

aRmoaCndaT da swrafi reagireba da katastrofis stabilizeba regionis

doneze SeZles.

4. saqarTvelos mTavrobis Txovnis pasuxad gaeros saagentoebma da

msoflio bankis warmomadgenlebma Tanxmoba ganacxades daxmarebodnen

mTavrobas aRdgenisa da rekonstruqciis saWiroebebis erToblivi

Sefasebis CatarebaSi, mdgradi aRdgenisTvis ZiriTadi prioritetebis

Camoyalibebasa da saerTaSoriso sazogadoebis teqnikuri eqspertizis

organizebaSi. am erToblivma Sefasebam Tavi mouyara mTavrobisa da

partniorebis mier Catarebul erovnul Sefasebebs, zianisa da zaralis

Sefasebis raodenobrivi meTodis saSualebiT miRebul Sedegebs,

dazaralebul mosaxleobasTan Catarebuli fokus-jgufebis,

individualur jgufebTan, erovnuli, regionuli da municipaluri

xelisuflebis warmomadgenlebTan Catarebuli mravali sakonsultacio

Sexvedrebis, aseve savele gasvlebis Sedegad mogrovebul xarisxobriv

monacemebs. Sefasebis Sedegad dadgenilia saWiroebebis, aRdgenisa da

rekonstruqciis msoflioSi aRiarebuli direqtivebis, aseve mTavrobisa

da partniorebis mier ganxorcielebuli programuli intervenciebis

safuZvelze saWiroebebis erToblivi Sefasebis jgufma, aRdgenisa da

rekonstruqciis programis SemuSavebisa da ganxorcielebis mizniT,

`aRdgenis sqema~ SeimuSava.

5. ekonomikuri Sedegebi, raSic igulisxmeba fizikuri zarali da

finansuri danakargi, maRali iyo _ 202,3 milioni lari (123 milioni aSS

dolari). danakargi samjer aRemateboda zarals, xolo kerZo seqtoris

finansuri danakargi aTjer aRemateboda sajaro seqtorisas. jamSi

dazianda 18,500 ha umTavresad maRali Rirebulebis kultura (xili da

bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani

ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

gadaadgilebuli 75 ojaxis binas TelavSi; dazianda 30 skola da

sabavSvo baRi, ris Sedegadac izarala 4 442 bavSvma; pirveladi samedicino

daxmarebis rva dawesebuleba, romlebic daaxloebiT 19 500 adamians

emsaxureboda; aseve dazianda wylis saTavo nagebobebi, mdinaris napirebi,

gzebi da eleqtrosadenebis boZebi.

cxrili 1: 2012 w. Zlieri qariSxliT da wyaldidobiT gamowveuli ekonomikuri zaralisSejameba (milioni lari)

Page 13: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

xi

Eekonomikuri zarali

sakuTrebisforma

seqtorebismixedviT

Tema seqtori zarali danakargi jami sajaro kerZo

sawarmoo

soflismeurneoba da

saarsebosaxsrebi

24 129,5 153,5 0 153,5

wyaldidobisriskis

Serbilebisinfrastruqtura

8 10 18,0 10,7 7,3

infrastruqtura

sacxovrebeliSenobebi

18,4 4,05 22,4 2,4 20

wyali dakanalizacia

2,1 1,9 4,0 4,0 0

transporti 1,3 0,8 2,1 2,1 0Eenergetika 0 0.3 0.3 0.3 0

socialuri

saganmanaTlebloda sportulinagebobebi

1,9 0 1,9 1,9 0

janmrTeloba dasocialuri dacva

0,1 0,01 0,1 0,1 0,0

sul mln. lari 55,7 146,6 202,3 19,4 182,9sul mln. aSS

dolari 34.8 91.6 123.3 12.1 114.3

6. kaxeTis soflis meurneobisTvis stiqiiT miyenebuli zarali _

jamSi dazianda 18,500 ha miwebi, umTavresad maRali Rirebulebis

kulturebi (xili da bostneuli). mravalwliani kulturebi nayofisa da

foTlebis gareSe darCa. setyvam Zalian daaziana xeebi, ramac gamoiwvia

maTi sokovani infeqciebiT daavadeba. ganadgurda bostneuli kulturebi,

nesvi da kartofili (gansakuTrebiT axalcixeSi). venaxebSi vazi ukve

wamoizarda, magram atmisa da vaSlatamas baRebis aRdgenas sakmaod didi

dro dasWirdeba. sul dazaralda 20 000 ojaxi.

7. adamianis saarsebo saWiroebebi dakmayofilda _ mTavrobis

xelSewyobiT da adgilobrivi TviTmmarTvelobebis daxmarebiT dasrulda

an jer kidev mimdinareobs binebisa da infrastruqturis aRdgena.

fermerebsa da ojaxebs daurigdaT sursaTi da sxva nivTebi, SekeTebulia

5,255 saxlisa da sacxovrebeli korpusis saxuravebi, mimdinareobs

fuladi kompensaciebis gacema. aRdgeniT RonisZiebebs erovnuli da

saerTaSoriso organizaciebic uwyobdnen xels. miuxedavad amisa, jer

kidev arsebobs saswrafo da gadaudebeli aRdgenis saWiroebebi:

Page 14: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

xii

aucilebelia wyalmomaragebis sistemis, ganaTlebisa da samedicino

dawesebulebebis reabilitacia.

8. Telavis 40 000 macxovreblisaTvis wylis miwodebis saaTebi

ganaxevrebulia. qalaqis mosaxleobas wyali dRe-RameSi eqvsi saaTis

ganmavlobaSi miewodeba, xolo soflebSi _ or dReSi erTxel eqvsi

saaTis ganmavlobaSi. aman damatebiTi xarjebi gauCina dazaralebul

ojaxebs, radgan aucilebeli gaxda tumboebis dayeneba, wylisa da wylis

konteinerebis SeZena da samuSao drois daxarjva uwylobis problemis

mosagvareblad. didi zarali miadga Telavis wylis saTavo nagebobas:

wyalmovardnam 650 metri wyalsadenis milebi waiRo, maRal soflebSi

wyalaRebis nagebobebi daaziana da 800 metri wyalsadenis milebi waiRo.

miuxedavad imisa, rom garkveuli mniSvnelovani aRdgeniTi samuSaoebi

dasrulebulia, Casatarebelia municipaluri infrastruqturis

katastrofamdel mdgomareobame aRsadgeni gadaudebeli samuSaoebi,

romelTa Rirebulebac daaxloebiT 2 milioni laria (1,22 milioni aSS

dolari).

9. 4,400-ze meti bavSvis skolamdel da saskolo momsaxurebaze

xelmisawvdomoba riskis winaSea, xolo 19,500 adamians SezRuduli aqvs

xarisxiani samedicino momsaxureba. ocdaaT skolas da sabavSvo baRs

mTlianad an mniSvnelovnad aqvs dazianebuli saxuravebi, azbestis (e.w.

`Siferis~) saxuravebis CaTvliT, rac arTulebs seqtembrisTvis skolebis

gaxsnas. dazaralebul ojaxebs ar gaaCniaT saxsrebi Svilebis

skolamdeli an saskolo xarjebis gasaRebad, radgan maT mTlianad

dakarges Semosavlis ZiriTadi wyaro. dazianebulia rva poliklinikis

saxuravi, zogi maTgani azbestis filebiT (e.w. `SiferiT~) iyo

gadaxuruli, romelTa dazianebamac mTlianad daaziana aparatura, maT

Soris eleqtrokardiogramebi. garkveuli aRdgeniTi xarjebi (magaliTad,

sabavSvo baRebisTvis) municipaluri biujetidan unda gamoiyos: yvela

CamoTvlili aqtivobis Sesasruleblad 2 milioni laria saWiro (1,22 aSS

dolari).

10. aRdgenis sqema iZleva strategias, sadac gansazRvruli da

prioritetebadaa dalagebuli aRdgenisa da rekonstruqciis saWiroebebi

Temebis dasaxmareblad, raTa `vaSenoT xelaxla ukeTesad~. Sefasebisa da

erovnuli ganviTarebis prioritetebidan gamomdinare, aRdgenis sqemaSi

mocemulia: 1) strategiuli prioritetebi, 2) efeqtiani aRdgenis procesis

ZiriTadi sayrdenebi, 3) dazaralebuli seqtorebis mixedviT mokle,

saSualo da grZelvadian periodSi Casatarebeli qmedebebi, rac

daaCqarebs aRdgenas, 4) aRdgenisa da rekonstruqciis direqtivebi da 5)

koordinaciisa da monitoringis RonisZiebebi. mdgradi ganviTarebis

Page 15: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

xiii

dasaCqarebeli qmedebebi (gansakuTrebiT saqarTveloSi _ mimdinare

klimatis cvlilebis TvalsazrisiT) yvela seqtorSia gansazRvruli da

aRdgenisa da rekonstruqciis saerTo gegmaSi Setanilia, rogorc

mdgradi ganviTarebis saSualeba. gegma aseve Seicavs qveTavs

`katastrofis riskis marTva~.

11. agraruli seqtoris daxmareba Semosavlis wyaros aRdgenis

dasaCqareblad da momavali danakargebis Sesamcireblad. soflis

meurneobis seqtorisTvis SeTavazebuli aRdgenisa da rekonstruqciis

paketSi Sedis: a) fuladi kompensaciebi zaralis xarisxis mixedviT, aseve

12-Tviani SeRavaTiani periodi fermeruli sabanko sesxebis procentisTvis

(es iyo saqarTvelos mTavrobis SemoTavazeba); b) teqnologiebisa da

treningebis paketebi, rac daexmareba erTwliani kulturebis SemotaniT

Semosavlis miRebas da setyviT dazianebuli mravalwliani kulturebis

swraf aRdgenas; g) fermeruli meurneobebis produqtiulobis aRdgena,

qonebis aRdgena venaxebis, atmisa da vaSlatamas reabilitaciisa da

xelmeored dargva-gaSenebiT. grZelvadian periodze gaTvlili

moqmedebebi gulisxmobs konkurentunarianobis gazrdas (soflis

meurneobis profesionalur doneze ganviTarebis meSveobiT) da garemos

zemoqmedebisadmi mdgradobis uzrunvelyofas.

12. riskebis uwyveti zrdis paradigmis Secvlis SesaZlebloba. qveyanas

SesaZlebloba aqvs katastrofebis marTvis reagirebis midgomidan

gadavides katastrofebis riskebis marTvis ufro proaqtiur modelze. es

saSualebas iZleva meti yuradReba gamaxvildes ara marto

katastrofebze, aramed qveynis ganviTarebaze. amisaTvis yvela seqtorSi

unda moxdes riskebis Semcirebis da axali riskebis warmoqmnis Tavidan

acilebisa da katastrofebze reagirebis gaumjobesebis arsebuli

RonisZiebebis prioritetizacia.

13. katastrofis riskis marTvis sistemis gaZliereba. moklevadian

periodSi katastrofis riskis Semcireba da klimatis cvlilebasTan

adaptaciis RonisZiebebis integrireba moxdeba kaxeTis regionuli

ganviTarebis strategiis farglebSi.3 strategiaSi gaTvaliswinebuli

unda iyos Semdegi aspeqtebi: 1. riskis dadgena da saSiSroebebis

monitoringi; 2. riskis Semcireba, struqturuli da arastruqturuli

meTodebis gamoyenebiT; 3. riskis Sesaxeb cnobierebis amaRleba da

3amzadebs regionuli xelisufleba regionuli ganviTarebisa da infrastruqturis saministrosa

da GiZ-is xelSewyobiT.

Page 16: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

xiv

riskisaTvis mzadyofna; 4. riskis Semcirebis dafinansebis meqanizmebi da

5. mdgradi rekonstruqcia.

14. katastrofis riskis Semcirebis dafinansebis strategiis SemuSaveba,

gauTvaliswinebeli xarjebisa da riskis gadatanis CaTvliT. miuxedavad

imisa, rom aRdgeniTi samuSaoebi daugegmavi xarjebia, mainc aris

SesaZlebeli samoqmedo gegmis SemuSaveba regionul, erovnul an

saerTaSoriso doneze (anu WB CAT DDO, gauTvaliswinebeli

saWiroebebisTvis gankuTvnili sakredito xazi, rac WB IBRD-is wevri

qveynebisTvis bunebrivi katastrofebis Semdeg myisierad aris

xelmisawvdomi4). riskebis udidesi nawilis Serbileba, zogierTi maTganis

SenarCuneba, zogis ki gadatana SesaZlebelia dazRvevis meqanizmis

gamoyenebiT. socialuri dazRvevis meqanizmis meSveobiT, rogoricaa CRIF

(katastrofis riskis dazRvevis meqanizmi5), fermerebs, binaTmflobelebs,

kerZo seqtorsa da samTavrobo uwyebebs eqnebaT sando produqtebze

wvdoma da SeZleben hidrometeorologiuri da geologiuri riskebis

gadatanas.

15. adamianebisa da qonebis dacva riskebis Serbilebis RonisZiebebSi

investirebis meSveobiT. msoflio gamocdileba gviCvenebs, rom riskebis

Serbilebis RonisZiebebze daxarjuli yoveli dolari saSualod oTxi

dolaris mogebas iZleva. struqturuli Serbilebis umniSvnelovanesi

RonisZiebebia: a) wyaldidobis riskis marTvis sainvesticio gegmis

SemuSaveba, romelSic Sedis wyaldidobis kontrolis sistema, riskze

damyarebuli modeli, wyaldidobis Serbilebis infrastruqturis

prioritetizacia da garemos dacva; b) mniSvnelovani

infrastruqturisTvis (rogoricaa skolebi, saavadmyofoebi da ZiriTadi

sajaro Senobebi da infrastruqtura) Serbilebis strategiuli gegmis

ganxorcieleba; mniSvnelovani infrastruqturis modernizaciis mizniT

mowyvladobis Sefasebisa da ganxorcielebis gegmis Sesruleba riskis

warmoqmnisa da strategiuli funqciebis mixedviT.

4CAT-DDO aris finansuri instrumenti, romelic IBRD-is qveynebs bunebrivi katastrofebis

SemTxvevaSi myisve sTavazobs 500 milion dolaramde Tanxas an mSp-is odenobis 0,25%-s (romelicufro naklebia). es instrumenti Seqmna msoflio bankma imisaTvis, rom dazaralebulma qveynebmaSualeduri dafinanseba miiRon manam, sanam sxva saxsrebis mobilizeba moxdeba.5samxreT-aRmosavleT evropisa da kavkasiis katastrofis riskis dazRvevis meqanizmi (SEEC CRIF)zrdis klimatis cvlilebiT da geologiuri safrTxeebiT gamowveuli zaralisganbinaTmflobelebis, fermerebis, samewarmeo seqtoris da samTavrobo uwyebebis sando finansuridacvis xelmisawvdomobas. amJamad SEEC CRIF-is wevri qveyanaa sami, xolo ori SeerTebis procesSia(wevrebi arian albaneTi, serbeTi da makedonia; bosnia da hercegovina da montenegro maleSeuerTdebian).

Page 17: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

1

nawili I – bunebrivi katastrofa

bunebrivi movlena

16. 2012 wlis 19 ivliss saqarTvelos aRmosavleT da samxreT regionebs

stiqiam Seutia, ris Sedegadac dazaralda sasoflo-sameurneo

savargulebi, sacxovrebeli saxlebi da municipaluri infrastruqtura;

izarala 25 000 ojaxma. stiqia samcxe-javaxeTis regionSi daaxloebiT

SuaRamisas daiwyo kvercxis zomis setyviT da Tavsxma wvimiT, Semdeg

mcxeTa-mTianeTis regionisken gadainacvla da dilis 4 saaTisTvis

kaxeTis regionamde miaRwia. setyvas da Tavsxma wvimas Tan axlda Zlieri

qari, 32 m/wm (115 km/sT)6, da wyaldidobebi. ramdenadac dazaralebuli

regionebi daucvelia iseTi meteorologiuri movlenebisadmi, rogoricaa

setyva, Weqa-quxili, Zlieri wvima, gvalva, qariSxali, miwisZvra, amdenad 19

ivlisis qariSxalma da wyaldidobam Cveulebrivze gacilebiT didi

zarali moitana.

6garemos erovnuli saagento, hidrometeorologiis departamenti, xaTuna qoqosaZe, 9

agvisto, 2012.

Page 18: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

2

17. saSualo siZlieris katastrofis Sedegad dazianda saxlebi da

infrastruqtura, rac gafrTxilebaa mTavrobisa da partniorebisTvis da

amasTanave axal SesaZleblobebs iZleva. saqarTveloSi da mTel

kavkasiaSi mimdinare klimatis cvlilebebis Sedegad SesaZlebelia

amgvari katastrofebis gaxSireba. Zveli saxlebis da sabWoTa periodis

infrastruqturis gamo, romelTa aSenebisas ar gauTvaliswinebiaT

katastrofebis riskis Semcirebis RonisZiebebi, mosaxleoba ufro

daucvelia klimaturi movlenebisa da seismuri riskebis mimarT.

18. garemos dacvis saministros mier mowodebuli monacemebi Zalze

mwiria, rac ganpirobebulia SezRuduli teqnikuri aRWurvilobiT.

istoriuli Canawerebi gviCvenebs, rom bolo 15 wlis manZilze

qariSxlebs daaxloebiT 136-jer mohyva setyva, 126-jer _ wyalmovardna da

45-jer _ Zlieri qari. zianis TvalsazrisiT, aseTi siZlieris qariSxali

fiqsirdeba 10 weliwadSi erTxel.

Page 19: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

3

socialur-ekonomikuri cnobebi dazarelebuli regionebis Sesaxeb da

Raribi an siRaribis zRvars qvemoT myofi ojaxebis procentuli

maCveneblebi

19. kaxeTSi, Sida qarTlsa da mcxeTa-mTianeTSi dasaqmebis struqtura

SemaSfoTebelia. dasaqmebulTa 25%-ze naklebi saxelmwifo seqtorSi

muSaobs. danarCeni TviTdasaqmebulia (40%-ze meti) _ ZiriTadad agrarul

seqtorSi, sacalo vaWrobasa da sxvadasxva momsaxurebis patar-patara

seqtorebSi. miwebi mcire nakveTebad aris dayofili da am miwebze

saqmianoba dabalproduqtiulia. qveynis masStabiT dasaqmebis maCvenebeli

yvelaze maRalia kaxeTSi (diagrama. 1: a. da b.), magram amgvari dasaqmeba

Zalian araproduqtiulia. saqarTveloSi TviTdasaqmebulTa saerTo

raodenoba sakmaod dabalia, Tumca sxvagan umuSevrobis maCvenebeli,

kaxeTis regionTan SedarebiT, maRalia.

diagrama 1: dasaqmebisa da umuSevrobis maCveneblebia. dasaqmeba da umuSevroba, aqtiurimosaxleobis procenti, 2010

b. umuSevrobis maCveneblebi, samuSaoZalis procenti, 2010

wyaro: : saqstati da msoflio bankis gamoTvlebi.TB: Tbilisi; AJ: aWara; KK: qvemo qarTli; SZ: samegrelo-zemo svaneTi; GU: guria; SJ: samcxe-javaxeTi; KA: kaxeTi; SK-MM: Sida qarTli da MmcxeTa-mTianeTi; IM-RK: imereTi, raWa-leCxumida qvemo svaneTi

Page 20: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

4

20. regionebis siRaribis maCveneblebs Soris gansxvaveba Semosavlebisa

da moxmarebis Sesabamisia. regionebSi siRaribis maCvenebeli (24,3%)

SedarebiT maRalia, vidre qalaqebSi (17,6%); krizisis SemTxvevaSi es

sxvaoba mcirdeba. regionebSi siRaribis maCvenebeli yvelaze maRalia

kaxeTSi, Sida qarTlsa da mcxeTa-mTianeTSi da yvelaze dabalia

Tbilissa da samcxe-javaxeTSi (diagrama 2: b). miuxedavad imisa, rom

Semosavlebis araTanabari ganawileba ar aris daTvlili regionebis

mixedviT, aSkaraa, rom es uTanabroba TbilisSi gacilebiT ufro maRali

unda iyos, vidre sxva regionebSi.

21. socialurma programebma mniSvnelovani roli iTamaSa struqturuli

(mag., mosaxleobis) da cikluri faqtorebis gaTanabrebaSi, romlebic

regionebSi cxovrebis pirobebze axdendnen gavlenas. daucveli

mosaxleoba qveynis saerTo mosaxleobis 40%-s Seadgens – aq Sedian is

moqalaqeebi, romlebic iReben pensias, socialur daxmarebas da

saxelmwifos mier dafinansebul samedicino dazRvevas. socialurad

daucveli mosaxleobis udides nawils pensionerebi Seadgenen (saerTo

mosaxleobis 20%), meore adgilze arian isini, vinc iRebs socialur

daxmarebasa da saxelmwifo samedicino dazRvevas (Sesabamisad,

daaxloebiT 20% da 10%).7 kaxeTSi, Sida qarTlSi, mcxeTa-mTianeTsa da

samcxe-javaxeTSi socialurad daucveli mosaxleobis wili ufro didia

qveynis maCvenebelTan SedarebiT (nax. 2: a). socialuri daxmarebebiT

aixsneba aseve is, Tu ratom aRemateba samcxe-javaxeTSi moxmareba

Semosavals. zogadad is regionebi, sadac maRalia socialurad daucveli

mosaxleobis raodenoba, siRaribis maRali doniT gamoirCeva.

diagrama 2: SerCeuli socialuri indikatorebi

a. daucveli mosaxleobis % (saerTomosaxleobis), 2007-2010

b. siRaribis done regionebSi, 2010

7 gadafarvis gamo (pensionerebi SesaZlebelia saxelmwifo samedicino daxmarebasaciRebdnen) daucveli mosaxleobis jamuri raodenoba naklebia, vidre beneficiarebisjamuri raodenoba TiToeul programaSi.

Page 21: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

5

wyaro: siRaribis gamoTvlebi emyareba HBS-is 2007-2010-s da erovnuli siRaribisdoneebis saqstatis monacemebs. daucveli mosaxleobisa da bavSvTa sikvdilianobismonacemebi miRebulia saqarTvelos janmrTelobisa da socialuri dacvissaministrodan.

TB: Tbilisi; AJ: aWara; KK: qvemo qarTli; SZ: samegrelo-zemo svaneTi; GU: guria; SJ: samcxe-javaxeTi; KA: kaxeTi; SK-MM: Sida qarTli da MmcxeTa-mTianeTi; IM-RK: imereTi, raWa-leCxumi daKqvemo svaneTi

zemoqmedeba regionebze

kaxeTis regioni

22. kaxeTis regionSi qariSxliT da wyaldidobiT gamowveuli zarali

aTjer aRemateba danarCeni ori regionis zarals. yvelaze metad

dazaralda Telavis, gurjaanis, yvarlisa da lagodexis

municipalitetebi. stiqiam Telavis 14, gurjaanis 10, yvarlis 6 da

lagodexis 5 dasaxleba daazarala.

23. garemos erovnuli saagentos monacemebis Tanaxmad, 19 ivliss TelavSi

mosuli naleqebis raodenoba dRe-RameSi 72 mm-s Seadgenda. setyvisa da

wvimis Sedegad, rasac Tan axlda Zlieri qari da wyalmovardna, dazianda

3,187 kerZo saxli da 101 mravalsarTuliani korpusi, saganmanaTleblo

dawesebulebebi, wyalmomaragebis sistema, eleqtroqseli, gazmomarageba,

xidebi, gzebi da wylis milebi. stiqiis Sedegad jamSi 17,710 ojaxis

saxnavi miwa dazianda. 2012 wlis ivliss gamgeobis SefasebiT Zlierad

dazianda 13,075 saojaxo meurneobis moyvanili kulturebi, saSualo

siZlieris zarali ganicada 2,728 saojaxo meurneobam, xolo mcire

zarali _ 1,907 saojaxo meurneobam. dazianebul kulturebs miekuTvneba

Page 22: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

6

venaxebi, atmisa da vaSlatamas baRebi, nesvi, sazamTro da sxva

kulturebi.8

samcxe-javaxeTis regioni

24. samcxe-javaxeTSi dazaralda axalcixe, adigeni da vale. qariSxalma

axalcixis 19 dasaxleba daazarala. Telavis municipalitetisgan

gansxvavebiT, sadac zarali ZiriTadad qarma da setyvam gamoiwvia,

axalcixeSi saxlebisa da kulturebis ganadgurebis umTavresi mizezi iyo

Zlieri setyva. MmniSvnelovnad dazianda 200-ze meti saxli, xolo 1500-ze

meti _ saSualod. setyvam da qariSxalma aseve 750 ha saxnavi miwebi

daaziana.9

mcxeTa-mTianeTi

25. mcxeTa-mTianeTis regionSi dazaralda TianeTisa da duSeTis

municipalitetebi. qariSxalma TianeTis xuTi (naqalaqari, sioni,

xevsurTsofeli, simonaanTkari da gulelebi) da duSeTis erTi dasaxleba

(sof. bulaCauri) daazarala.

swrafi reagireba

mTavrobis reagireba regionul da erovnul doneze: samTavrobo

reagirebisa da sareabilitacio samuSaoebis mimoxilva

26. stiqiis masStabidan gamomdinare, saqarTvelos mTavrobam kaxeTis

regionSi gamoacxada meore donis sagangebo situacia, radgan

sareabilitacio samuSaoebisTvis saWiro gaxda samTavrobo daxmareba da

sagangebo RonisZiebebis ganxorcieleba. danarCeni ori dazaralebuli

regionisTvis _ samcxe-javaxeTisa da mcxeTa-mTianeTisTvis mxolod

pirveli donis reagireba gaxda saWiro, rac imas niSnavda, rom

8 regionis gamgeblis Sefaseba, romelic gavrcelda saqarTvelos wiTeli jvrissaSualebiT 31 ivliss, da Care International-isa da soflis ganviTarebis asociaciis miermomzadebuli saWiroebebis swrafi Sefasebis angariSi.9kaxeTis situaciis Sefasebis angariSi 3.

Page 23: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

7

adgilobriv xelisuflebasa da Tems sakmarisi SesaZleblobebi

aRmoaCndaT stiqiiT gamowveul zaralTan gasamklaveblad.

27. imave dRes, prezidentis brZanebis Sesabamisad, Seiqmna adgilze

moqmedi sagangebo sakoordinacio jgufi premier-ministris

TavmjdomareobiT, romlis SemadgenlobaSic Sedioda sxvadasxva

saministro _ Sinagan saqmeTa, finansTa, Tavdacvis, regionuli

ganviTarebisa da infrastruqturis, aseve sxva dargobrivi saministroebi.

sagangebo sakoordinacio jgufi koordinacias uwevda sagangebo

mdgomareobaze reagirebisa da Sedegebis likvidaciis samuSaoebs

erovnul doneze. premier-ministrma yvela saministros daavala

gamoevlina saWiroebebi da moexdina resursebis mobilizacia. moxda

erovnuli, regionuli da adgilobrivi sagangebo samsaxurebis

mobilizeba da daiwyo gawmendiTi samuSaoebi, umniSvnelovanesi

infrastruqturis aRdgena-reabilitacia (gzebi, xidebi, eleqtroqselebi,

wyalmomaragebis da bunebrivi gazis sistemebi). mTavrobam maSinve daiwyo

dazianebuli saxuravebis SekeTeba da gamocvla. am saqmianobaSi CarTuli

iyo aTasze meti rezervisti da samxedro-sainJinro batalioni, romlebic

Tavdacvis saministros aRWurvilobas iyenebdnen; agreTve monawileobda

Tbilisis dasufTavebis samsaxuri. gawmendiT da aRdgeniT samuSaoebs

moxaliseebic SeuerTdnen sxvadasxva regionebidan.10 prezidentma

specialuri warmomadgeneli daniSna kaxeTSi. am Zalisxmevebis farglebSi

daaxloebiT 5,255 saxuravi SekeTda da aRdga umniSvnelovanesi

infrastruqtura.

28. zemoT aRniSnuli RonisZiebebis paralelurad saqarTvelos mTavrobam

daiwyo dazaralebuli Temebis aRdgenisa da rekonstruqciis dagegmva. 26

ivliss finansTa saministrom oficialuri TxovniT mimarTa gaerosa da

msoflio banks (agreTve sxva saerTaSoriso partniorebs) daxmarebodnen

mTavrobas stiqiiT gamowveuli zaralis, aseve aRdgenisa da

rekonstruqciis saWiroebebis erToblivi Sefasebis CatarebaSi. 7

agvistos TbilisSi Seikriba stiqiis Sedegebis Sefasebis jgufi da

daiwyo `qariSxlisa da wyaldidobis Sedegebis erToblivi Sefaseba~.

Semdgomi ori kviris ganmavlobaSi erToblivi Sefasebis jgufma Caatara

savele Sefaseba, interviuebi dainteresebul mxareebTan da fokus-

jgufebTan, Segrovda monacemebi zaralis, danakargebis, aRdgenis

saWiroebebis, prioritetuli qmedebebis (mokle, saSualo da

grZelvadiani) da katastrofis riskis Semcirebis im strategiebis

10kaxeTSi situaciis Sefasebis angariSi 3.

Page 24: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

8

gasaanalizeblad, rac unda ganxorcieldes dazaralebuli Temebis

mdgradi aRdgenis mizniT. winamdebare moxseneba Seicavs `qariSxlisa da

wyaldidobis Sedegebis erToblivi Sefasebis~ saboloo daskvnebsa da

rekomendaciebs.

samTavrobo daxmarebis paketis mimoxilva

29. swrafi reabilitacia-reagireba (xangrZlivoba: ramdenime dRe): SekeTda

saxuravebi da/an Temebs gadaecaT SesakeTebeli masalebi (dasrulda)

• darigda amanaTebi sursaTiT, sadac Sedioda: zeTi, makaroni,

brinji, lobio (dasrulda) .

• dazaralebul ojaxebs miecaT fuladi kompensacia (dasrulda), 24

616 000 larze meti, 15,3 milioni aSS dolari.

• fermebis mepatroneebs dazianebuli kulturebis movla-SenarCunebis

mizniT daurigdaT fungicidebi (dasrulda).

• stiqiiT gamowveul dazianebebTan da daavadebebTan dakavSirebuli

samedicino momsaxurebis xarjebi gaswia saxelmwifom (mimdinarea).

aRdgena (xangrZlivoba: dReebi/Tveebi)

• socialuri daxmarebis gaweva im ojaxebisTvis, romlebic stiqiis

Sedegad socialurad daucvelebad iqcnen (mimdinarea).

• agraruli sesxebis procentis gadaxdis 1 wliT gadavadeba

(mimdinareobs msjeloba).

• saswavlo gadasaxadis 1 wliT SeCereba (mimdinareobs msjeloba).

erovnul da saerTaSoriso doneze reagireba

30. swrafi reabilitacia da reagireba (dReebi)

• ECHO: evrokavSiri saqarTvelos wiTeli jvris sazogadoebis

meSveobiT ojaxebis dasaxmareblad gamoyofs 118 000 evroze mets.

Page 25: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

9

• UNHCR-ma TelavSi daaxloebiT 300 piri uzrunvelyo saWiro

nivTebiT.

• USAID-ma, CARE-ma, World Vision-ma da RDA-ma Caatares swrafi Sefasebebi

da interviuebi fokus-jgufebTan.

• msoflio bankma iZulebiT gadaadgilebul pirTa binebis

gasaremonteblad gamoyo 50 000 aSS dolari.

• UNDP-m gamoyo 100 000 aSS dolari sagangebo reagirebis farglebSi

adreuli da grZelvadiani aRdgenis RonisZiebebisTvis.

Page 26: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

10

nawili II: zianisa da zaralis Sefaseba da zemoqmedeba

adamianis ganviTarebaze

erToblivi Sefasebis miznebi

31. saqarTvelos mTavrobisagan miRebuli oficialuri Txovnis pasuxad

gaero da msoflio bankis saqarTvelos ofisi SeTanxmdnen erToblivad

CaetarebinaT saWiroebebis yovlismomcveli Sefaseba, romelsac

uxelmZRvanelebda saqarTvelos mTavroba da daxmarebas gauwevda

ramdenime partniori, maT Soris, stiqiuri ubedurebebis Semcirebisa da

aRdgenis globaluri organizacia (Global Facility for Disaster Reduction and

Recovery - GFDRR). saWiroebebis erToblivi Sefaseba miznad isaxavda Semdeg

kiTxvebze pasuxis gacemas:

ra socialur–ekonomikuri gavlena aqvs Zlier wvimas, setyvas,

qariSxals, qarborbalas da amasTan dakavSirebul wyaldidobebs?

rogori iqneba saSualo da grZelvadiani aRdgenisa da

rekonstruqciis rekomendaciebi da saWiroebebi?

saSualo da grZelvadian momavalSi ramdenad aris SesaZlebeli

wyaldidobebisa da sxva safrTxeebis riskis Semcireba da rogor

SeiZleba maTi zemoqmedebis Semcireba stiqiuri ubedurebebis ZiriTadi

riskis Semcirebis meSveobiT?

risgan Sedgeba aRdgenisa da rekonstruqciis procesi?

32. Sefasebis ZiriTadi miznebi konkretulad:

stiqiuri ubedurebis socialur-ekonomikuri zemoqmedebis

gansazRvra, im zianisa da zaralis Sefaseba da Rirebulebis dadgena,

rac mohyva nagebobebis, ZiriTadi sajaro samsaxurebis dazianebas da

sajaro da kerZo seqtorebSi samoqalaqo procesebis Seferxebebs;

TiToeul seqtorSi aRdgenisa da rekonstruqciis saWiroebebis

gansazRvra, saSualo da grZelvadiani xarjebis CaTvliT (drois

gansazRvra icvleba seqtorebis mixedviT, savaraudo saSualo vadad

miiCneva 0-12 Tve, xolo grZel vadad – 0-3/5 weli);

mTavrobisaTvis informaciis miwodeba, Tu rogor SeiZleba

sxvadasxva seqtorSi ZiriTadi stiqiuri ubedurebebis mimarT

Page 27: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

11

mowyvladoba-gavlenebisadmi daqvemdebarebis Semcireba-SesustebiT

riskis Semcireba;

mTavrobisaTvis informaciis miwodeba aRdgeniTi infrastruqturis

momzadebis Sesaxeb konsultaciebis meSveobiT, rasac Sedegad mohyveba: 1)

saWiroebebis strategiuli prioritetebis dasaxva seqtorebSi da

seqtorebs Soris; 2) moTxovnebis Tanmimdevrobis gansazRvra geografiis

(regioni, qalaqi da sxv.) da drois (mokle, saSualo da grZelvadiani

Careva) mixedviT; 3) saWiroebebis programireba ganxorcielebis vadebis,

pasuxismgebeli saministroebis, warmatebis indikatorebis dadgeniT; 4)stiqiuri ubedurebebis Semdgom aRdgenisa da rekonstruqciis gadamkveTi

sakiTxebis gaTvaliswinebis uzrunvelyofa yvela seqtorSi; 5) aRdgenisa

da rekonstruqciis sayovelTao gegmis Sedgena.

33. SeZlebisdagvarad mTeli monacemebi da analizi daiyo geografiuli

arealisa da adamianebis jgufebis mixedviT, genderuli analizis

CaTvliT, raTa aRdgenisa da rekonstruqciis samuSaoebi ufro

mizanmimarTuli yofiliyo. saWiroebebis erToblivi Sefaseba

geografiulad moicavda im adgilebs, sadac 2012 wlis 19 ivlisis

setyvam/qariSxalma da Zlierma wvimam gadaiara, kerZod: kaxeTis regions

(Telavis, sagarejos, axmetis, lagodexis gamgeobebi); mcxeTa-mTianeTis

regionsa da samcxe-javaxeTs (axalcixis, aspinZis, ninowmindisa da

axalqalaqis gamgeobebi).

meTodologia

34. saWiroebebis erTobliv SefasebaSi Tavmoyrilia mTavrobisa da misi

partniorebis mier Catarebuli sxvadasxva saxis erovnuli Sefasebebi,

zianisa da zaralis raodenobrivi Sefaseba, dazaralebuli adamianebis

fokus-jgufebTan diskusiebis, calkeul saagentoebTan centralur,

regionul da adgilobriv doneze Sexvedrebis, dazaralebul

mosaxleobasTan Catarebuli sakonsultacio Sexvedrebis, agreTve

intensiuri savele vizitebis Tvisebriv maCveneblebs. Sefasebis dros

gamovlenil saWiroebebze, aRdgenisa da rekonstruqciis msoflioSi

aRiarebul mmarTvel principebze da mTavrobisa da ZiriTadi

partniorebis arsebul programul intervenciaze dayrdnobiT

saWiroebebis erToblivi Sefasebis gundma aRdgenisa da rekonstruqciis

programis SesamuSaveblad da gansaxorcieleblad Seqmna aRdgenis gegma.

Page 28: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

12

35. Sefasebuli seqtorebia: soflis meurneoba da saarsebo saxsrebi,

wyaldidobis zemoqmedebis Serbilebis infrastruqtura, sacxovrebeli

Senobebi, wyalmomarageba da kanalizacia, transporti da energetika,

saganmanaTleblo da sportuli nagebobebi, janmrTeloba da socialuri

dacva. amasTan, gaTvaliswinebul iqna gadamkveTi sakiTxebic:

katastrofebis riskis Semcireba, klimatis cvlilebis adaptacia;

genderi da mowyvladi adamianebi. erovnul doneze SedarebiT mcire

zemoqmedebis gamo da mTavrobis moTxovnis Sesabamisad, gunds ar

Cautarebia makroekonomikuri analizi, vinaidan prognozirebuli

zemoqmedeba mSp-ze umniSvnelo iqneba.

zianisa da zaralis Sejameba seqtorebis mixedviT

36. ekonomikuri zemoqmedeba, fizikuri dazianebisa da finansuri

zaralis CaTvliT, mniSvnelovnad maRali iyo: 202,3 milioni lari (123aSS dolari). zarali zians samjer aRemateboda, xolo kerZo seqtoris

ekonomikuri zarali sajaro seqtorisas _ aTjer. mTlianobaSi naTesebis

18,500 ha dazianda, amaTgan ZiriTadad maRali Rirebulebis mqone

savargulebi (anu xilisa da bostneulis nargav-naTesebi), ramac daaxl.

20 000 fermeri daazarala. seriozulad dazianda 5 225 sacxovrebeli

saxli da mravalbiniani Senoba, maT Soris koleqtiuri centri,

romelSic iZulebiT gadaadgilebul pirTa 75 ojaxi cxovrobda;

dazianda: 30 skola da sabavSvo baRi, ramac daazarala 4 442 bavSvi;

pirveladi jandacvis 8 dawesebuleba, romlebic daaxl. 19 500 mosaxles

emsaxureboda; wyalsadenebi, napirebi, gzebi da eleqtromomaragebis

sistemis xazebi, romlebic amaragebs municipalur infrastruqturas.

cxrili 1: saqarTveloSi 2012 wlis qariSxliTa da wyaldidobiT gamowveuliekonomikuri zemoqmedebis Sejameba (milioni lari)

ekonomikurizemoqmedeba

sakuTrebaseqtorebismixedviT

seqtori qveseqtori ziani zarali jami sajaro kerZo

warmoeba

soflismeurneoba da

saarsebo saxsrebi24 129,5 153,5 0 153,5

wyaldidobiszemoqmedebis

8 10 18,0 10,7 7,3

Page 29: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

13

Serbileba

infrastruqtura

sacxovrebeliSenobebi

18,4 4,05 22,4 2,4 20

wyali dakanalizacia

2,1 1,9 4,0 4,0 0

transporti 1,3 0,8 2,1 2,1 0energetika 0 0,3 0,3 0,3 0

socialuri

saganmanaTleblo da sportuli

nagebobebi1,9 0 1,9 1,9 0

janmrTeloba dasocialuri

dacva0,1 0,01 0,1 0,1 0,0

sul milionilari

55,7 146,6 202,3 19,4 182,9

sul milioniaSS dolari

34,8 91,6 126,4 12,1 114,3

diagrama 3. saqarTveloSi 2012 wlis qariSxliT da wyaldidobiT gamowveuliekonomikuri zemoqmedebis Sejameba (milioni lari)

Page 30: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

14

diagram 4: saqarTveloSi 2012 wlis qariSxliT da wyaldidobiT gamowveuliekonomikuri zemoqmedebis Sejameba (procenti)

diagrama 5. ekonomikuri zemoqmedebis ganawileba sakuTrebis mixedviT (sajaro TukerZo)

37. soflis meurneobis seqtorisaTvis miyenebuli zarali Sefasda 129,4

milion laris (78,4 milioni aSS dolari) odenobiT. zaralis udidesi

nawili kaxeTze modioda (daaxl. 94%). mravalwlian da erTwlian

naTesebs Soris ganawileba aris 53:47. es monacemebi dafuZnebulia

Page 31: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

15

adgilobrivi gamgeobis mier mowodebul gamoTvlebze, romelic moicavda

informacias dazianebuli heqtrebis, sufTa mogebisa da datborili da

dasetyvili teritoriebis Rirebulebis cvalebadi maCveneblebis

Sefasebas. es monacemebi Seudarda CARE-s, USAID-is da sxvaTa monacemebs.

38. zianis mTliani done Sefasda 24 milion larad (14,5 milioni aSS

dolari), romlis udides nawils, 16,4 milion lars, Seadgens atmis

nargavebis dazianebuli teritoriis 60 %-is xelaxla gaSeneba, Tumca

agreTve moicavs yvelaze metad dazianebuli vazis nargavebis 5 %-is

ganaxlebas da kartofilis dazianebuli naTesebis Canacvlebas (2,8

milioni lari). mTlianobaSi qariSxalma 153,5 milioni laris (93 aSS

dolari) ziani miayena saqarTvelos soflis meurneobas.

diagrama 6. zaralisa da zianis Sefaseba regionebisa da erTwliani da mravalwlianinaTesebis mixedviT

39. wyaldidobis sawinaaRmdego mTeli infrastruqtura aTwleulebis

win aSenda. mdinareebis napirebis movlis RonisZiebebi wlebis manZilze

ar Catarebula da amis Sedegia is, rom yvela mdinare savsea qva-RorRiTa

da lamiT. Zlierma wvimebma AmdinareebSi wylis mateba, maTi napirebidan

Page 32: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

16

gadmosvla da Sesabamisad didi wyaldidoba gamoiwvia. mdinareebis

wyaluxvobam seriozuli ziani miayena mdinaris napirebis gasamagrebel

nagebobebs (dambebs, napirsamagrebs, gabionebs). mdinareebis napirebze

wyaldidobam daaziana saxlebi, sasoflo-sameurneo savargulebi da

qalaqebis infrastruqtura.

40. mTlianad dazianda 5,039 saxli. dazianebuli mravalsarTuliani

sacxovrebeli saxlebis raodenobaa 216. am seqtorSi sruli ziani da

zarali iyo 22,43 milioni lari. qariSxliT miyenebuli yvelaze didi

zarali aRiniSna kaxeTis regionis 35 dasaxlebaSi. dazianda daaxl. 3 187

kerZo saxli da 101 mravalsarTuliani Senoba, romelTagan 801 saxls

aexada kramitis saxuravi. samcxe-javaxeTis regionSi dazianda daaxl. 1,

836 kerZo saxli da 115 mravalsarTuliani Senoba, aqedan 200 saxli mZimed

dazianda. mcxeTa-mTianeTis regionSi dazianda TianeTis 16-mde saxli.

yvelaze metad dazianda saxuravebi, wyalsadinari Rarebis CaTvliT,

romlebic Zlierma qarma waiRo.

41. aseve dazianda iZulebiT gadaadgilebul pirTa sacxovrebeli ori

koleqtiuri centri TelavSi, sadac 75 ojaxi (100 adamiani) cxovrobda.

dazianda mravalsarTuliani Senobebis saxuravebi, agreTve sacxovrebeli

farTebic.

42. Telavis wyalmomaragebisa da kanalizaciis seqtorisaTvis

miyenebuli ziani da zarali SeiZleba Sefasdes, rogorc mZime, soflad

ki, sadac stiqiamde ufro sustad ganviTarebuli infrastruqtura iyo,

ziani da zarali SedarebiT naklebia. yvelaze didi ziani miadga Telavis

wyalsadenis saTavo nagebobis (wyalsaqaCi) sistemas da qalaqis

wyalmomaragebis mTavar mils. TelavSi stiqiuri ubedurebidan

daaxloebiT erTi Tvis Tavzec mosaxleobas wyali SezRudulad

miewodeba, dReSi mxolod 5-7 saaTiT, ramac kidev ufro metad daazarala

mosaxleoba da biznesi. wyalmomaragebisa da kanalizaciis

sistemebisaTvis miyenebuli sruli ziani da zarali Seadgens 4,04 milion

lars.

43. wyaldidobis zemoqmedeba kaxeTis sagzao qselze fasdeba, rogorc

zomieri. ZiriTad sagzao qselze mniSvnelovan dazianebas adgili ar

hqonia. vaziani-gombori-Telavis gza, romelic mewyerebisagan yvelaze

metad ziandeba xolme, Zlierma wvimam da wyaldidobam didad ar

daaziana. Tumca unda iTqvas, rom gzis gaswvriv ferdobebis CamoSla da

qvaTacvenis mateba, mewyeris mateba an arsebuli mewyerebis CamoSla ar

aRricxula. wylis nakadebma agreTve daaziana zogierTi adgilobrivi da

Sida gza. ramdenimegan saniaRvre milma wylis momatebuli nakadi ver

Page 33: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

17

gaatara, daeco da amis gamo dazianda sanapiroebi. wyaldidobam aCvena,

rom gzebis dazianebis Tavidan asacileblad da CamoSlili napirebis

gamo miyenebuli zaralis Sesamcireblad saWiroa damatebiTi

napirdacviTi zomebis gatareba. amasTan erTad saWiroa wyaldidobiT

dazianebuli saniaRvre milebis gawmenda da/an Secvla. sruli ziani da

zarali Seadgens 2,1 milion lars.

44. stiqiis gavrcelebis teritoriebze dazianda skolamdeli da

saskolo dawesebulebebi: 39 sabavSvo baRidan gansakuTrebiT dazianda 17,

romlebic skolamdeli asakis 1,232 bavSvs emsaxureba; xolo 39 skolidan

_ 13 skola, sadac skolis asakis 3,120 bavSvs daemuqra safrTxe, rom axal

saswavlo wels ver daiwyeben. stiqiam aseve seriozulad daaziana

profesiuli ganaTlebis centri da Telavis universiteti (1,800

studenti). seriozuli ziani miadga agreTve Telavis sportul

nagebobebs. mTliani ziani da zarali Seadgens 1,86 milion lars.

45. janmrTelobis dacvis seqtoris infrastruqturis ziani da zarali

warmoadgens sazogadoebrivi jandacvis 8 centrisaTvis miyenebul

sxvadasxva xarisxis dazianebebs. sazogadoebrivi jandacvis yvela

dawesebulebis Senoba gadaxuruli iyo azbestis filebiT (SiferiT); maTi

gamocvla saWiro iyo rac SeiZleba male. Cveulebriv azbestis

gadaxurva, romelic karg mdgomareobaSia, janmrTelobisaTvis seriozul

safrTxes ar warmoadgens, magram im SemTxvevaSi, Tu azbestis Semcveli

gadasaxuri masala dazianda an gafuWda, azbestis boWkoebi SeiZleba

haerSi gaifantos. 8 poliklinikidan mxolod oria saTanadod aRWurvili

saWiro aparaturiT, magaliTad, eleqtrokardiogramis aparatiT. dazianda

eleqtrokardiogramis 1 aparati; sazogadoebrivi jandacvis zog

dawesebulebaSi ganadgurda pacientebis istoriebi. mTeli ziani da

zarali Seadgens 0,15 milion lars.

Page 34: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

18

nawili III: aRdgenisa da rekonstruqciis gegma

Sesavali

46. Sefasebis am nawilSi warmodgenilia aRdgeniTi da rekonstruqciis

samuSaoebis CamonaTvali, romlebic saWiroa dazaralebuli pirebisa da

ojaxebis cxovrebis gasaumjobeseblad, agreTve stiqiamdeli ekonomikuri

donis misaRwevad, fermebis reabilitaciis, dangreuli infrastruqturis

aRdgena-aSenebisa da servisebis aRdgenisaTvis. aRdgena da rekonstruqcia

efuZneba princips `vaSenoT xelaxla ukeTesad~, rac uzrunvelyofs

dazianebuli Senobebis ise ganaxlebas, rom momavalSi stiqiis dros an

klimatis cvlilebis pirobebSi riski iyos Semcirebuli.

47. stiqiuri ubedurebebis zemoqmedebam SeiZleba grZelvadian

perspeqtivaSi qveynisa da mosaxleobis ganviTarebis ukan daxeva

gamoiwvios, magram amave dros is SeiZleba qmnides saSualebas

ganviTarebis rTuli da moZvelebuli problematuri sakiTxebis

gadasawyvetad. mas Semdeg, rac moxda Zlieri qariSxlisa da wyaldidobis

zemoqmedebis lokalizeba, saqarTveloSi zogadad gaacnobieres is

riskebi, romlebic ukavSirdeba stiqiur ubedurebebsa da klimatis

cvlilebas da romlebic mxedvelobaSia misaRebi, rogorc siRaribis

sayovelTao Semcirebisa da ekonomikuri zrdis Semadgeneli nawili.

48. aRdgenis gegma awesebs strategias, romelic gansazRvravs da

prioritetebs aniWebs aRdgenisa da rekonstruqciis moTxovnebs, rac

mosaxleobas aRmSeneblobaSi daexmareba. aRdgenis gegmebi iqmneba

arsebuli samTavrobo saxelmZRvanelo dokumentaciis safuZvelze, raTa

dadgindes: 1) strategiuli prioritetebi, 2) efeqturi aRdgeniTi

procesis ZiriTadi dasayrdenebi; 3) dazaralebuli seqtorisaTvis

aucilebeli RonisZiebebi, romelTac SeuZliaT daaCqaron aRdgeniTi

procesi mokle, saSualo da grZel vadebSi; 4) saxelmZRvanelo principebi

aRdgenisa da rekonstruqciisaTvis da 5) samuSaoebi koordinaciisa da

monitoringis gansaxorcieleblad. agreTve TiToeuli seqtorisaTvis

ganisazRvra is qmedebebi, romelTac SeuZliaT xeli Seuwyon ganviTarebis

morgebad kurss (gansakuTrebiT saqarTveloSi mimdinare klimatis

cvlilebebis pirobebSi), da CarTes aRdgenisa da rekonstruqciis gegmaSi,

romelic warmodgenili iyo, rogorc mdgradi ganviTarebis miRwevis

saSualeba.

49. saqarTvelos gacxadebuli aqvs, rom is unda gaxdes `warmatebuli,

mdidari da erTiani saqarTvelo, sadac yvela moqalaqe uzrunvelyofili

iqneba saTanado sacxovrebeli garemoTi da yvelas miecema saSualeba

Page 35: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

19

gaxdes msoflio sazogadoebis warmatebuli da pativcemuli wevri~.11 am

xedvis realizaciisaken svlis tempi kaxeTSi, stiqiuri ubedurebis

zonaSi, 19 ivlisis momxdari Zlieri qariSxlisa da wyaldidobis

zemoqmedebiT SeiZleba Seneldes, Tu ar Catardeba aRdgenisa da

rekonstruqciis koordinirebuli da mizanmimarTuli qmedebebi.

aRsaniSnavia, rom strategiuli dagegmvisa da programirebis wina

mcdelobebis Sedegad amisaTvis saqarTvelos mTavrobas seqtorebisaTvis

aqvs specifikuri gegmebi.12 stiqiuri ubedurebiT gamowveuli aRdgenis

moTxovnebis dakmayofilebiT saqarTvelos mTavroba da misi partniorebi

SeZleben ganviTarebis miznebis misaRwevad progresis tempis gaZlierebas,

xolo riskis Semcirebisa da klimaturi cvlilebebis gaTvaliswinebiT _

Semguebluri ganviTarebis uzrunvelyofas.

aRdgenisa da rekonstruqcis strategia

50. aRdgenisa da rekonstruqciis Tanmimdevruli strategiis

ganxorcieleba xels Seuwyobs dazaralebuli regionebis modernizacias

da mosaxleobis sacxovrebeli pirobebis gaumjobesebas. vinaidan

qariSxali arcTu iSviaTi movlenaa, msgavsi safrTxeebi kvlavac SeiZleba

ganmeordes, Tu riskis Sesamcireblad saTanado zomebi ar iqneba

miRebuli. momavalSi, SesustebisaTvis saWiro struqturul zomebTan

erTad, stiqiuri ubedurebis zemoqmedebis Semcireba moiTxovs

mmarTvelobis iseTi mniSvnelovani aspeqtebisadmi yuradRebis

gamaxvilebas, rogorebicaa miwaTsargeblobis dagegmva, mSenebloba, wylis

resursebis marTva, garemos dacva da katastrofebis riskis Semcireba.

strategiuli prioritetebi

11 saqarTvelos mTavrobis strategiuli `10-punqtiani gegma~ modernizaciisa da

dasaqmebisaTvis 2011-2015 ww., gv. 1.

12 ix. saqarTvelos mTavrobis strategiuli `aTpunqtiani gegma~ modernizaciisa da

dasaqmebisaTvis 2011-2015 ww., aTaswleulis ganviTarebis miznebi, erTiani saqarTvelo

siRaribis gareSe da specifikuri gegmebi seqtorebis mixedviT. soflis meurneobis

strategiasTan dakavSirebuli RonisZiebebi 2012 -2022 da a.S.

Page 36: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

20

51. 19 ivlisis Zlieri qariSxlisa da wyaldidobisagan dazaralebulTa

saWiroebebis dasakmayofileblad saWiroa aRdgenisa da rekonstruqciis

efeqtiani, Sedegebze orientirebuli programa. aRdgenisa da

rekonstruqciis programis momzadebis dros saxelmZRvanelod aRebuli

unda iyos strategia, romelic daaCqarebs mTavrobis mier dasaxuli

iseTi strategiuli prioritetebisaken swrafvas, rogorebicaa ekonomikis

zrda ufro meti da ufro maRalanazRaurebadi samuSao adgilebiT da

moqalaqeebis socialuri mdgomareobis gaumjobeseba.13 am strategiuli

parametrebis farglebSi mokle, saSualo da grZelvadiani aRdgeniTi

saqmianobis ganviTarebisa da prioritetebis miniWebisaTvis

warmodgenilia 5 ZiriTadi principi, romlebze dayrdnobac daexmareba

mdgradi ganviTarebis daCqarebas da grZelvadiani ganviTarebisaTvis

bunebrivi katastrofebiT gamowveuli safrTxis minimumamde dayvanas.

52. es ZiriTadi principebi moicavs Semdegs:

• stiqiuri ubedurebis gamoyeneba ufro mdgradi soflis meurneobisSesaqmnelad, romelsac modernizaciisa da konkurentunarianobisstimulirebis saSualeba eqneba.

• stiqiuri ubedurebiT dazaralebuli bavSvebisa da axalgazrdebismaRali xarisxis ganaTlebis, saswavlo masalebisa da usafrTxosaganmanaTleblo infrastruqturis xelmisawvdomobisuzrunvelyofa.

• stiqiiT dazaralebuli, mowyvladi jgufebis, maT Soris iZulebiTgadaadgilebuli pirebisa da qalebis dacvis uzrunvelyofa daaRdgeniTi RonisZiebebis ganxorcieleba.

• maRali xarisxis xelmisawvdomi da modernizebuli jandacvisa dasocialuri momsaxurebis miwodeba stiqiuri ubedurebis Sedegaddazaralebuli yvela adamianisaTvis.

• ekonomikuri zrdisa da sacxovrebeli pirobebis xelSewyobismizniT municipaluri infrastruqturis gaumjobeseba.

• saqarTvelos bunebrivi resursebis efeqturi gamoyeneba, garemosdacva da stiqiuri ubedurebebis SeZlebisdagvarad Semcireba.

13ufro meti da ufro maRalanazRaurebadi samuSao adgilebis Seqmna, vinaidan dasaqmeba

da zrdis maRali tempis mqone ekonomikis Semobruneba upirvelesi amocanaa rogorcekonomikis, ise socialuri politikisaTvis; 2) Cveni moqalaqeebis socialurimdgomareobis gaumjobeseba (janmrTelobis dacvisa da socialuri daxmarebis

gaumjobesebis CaTvliT).

Page 37: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

21

ZiriTadi principi 1. stiqiuri ubedurebis gamoyeneba ufro

mdgradi soflis meurneobis Sesaqmnelad, romelsacmodernizaciisa da konkurentunarianobis stimulirebis

saSualeba eqneba .

53. soflis meurneoba da daxmarebebi. yvelaze metad dazaralebuli

seqtori iyo soflis meurneoba, radgan 20 000-ze metma mcire fermerma

gadaitana stiqiuri ubedurebis Semoteva. zog maTgans albaT atamisa da

vaSlatamas xelaxla dargva moundeba, sxvebma SeiZleba gadawyveton

erTwliani kulturebis moyvana, rac nakleb sarisko investicias

warmoadgens. am tipis cvlilebebi qmnis SesaZleblobebs soflis

meurneobis seqtorSi cvlilebebis gatarebisaTvis da SeiZleba

gamoyenebul iqnes fermerTa saqmianobis modernizaciisa da

komercializaciis stimulirebisaTvis, rac, Tavis mxriv, gamoiwvevs

saqarTvelos soflis meurneobis konkurentunarianobis amaRlebas.

prioritetuli qmedebebi

54. moklevadiani _ sakompensacio paketebi, romlebic dazaralebulma

meurneobebma miiRes, SeiZleba daexmaros fermerebis komerciul

survilebs, rom Tanamedrove teqnologiebisa da gaumjobesebuli teqnikis

gamoyenebiT moaxdinon investireba da gaafarTovon meurneoba.

dazianebuli naTesebis gasaaxleblad saWiro Teslis deficiti aseve

SeiZleba iqces stimulad sanaSene meurneobebisa da saCvenebeli/saswavlo

centrebis rac SeiZleba male CamoyalibebisTvis. aseT meurneobebsa da

centrebSi gamoiyvanen maRalmosavlian da maRalefeqtur jiSebs,

Caatareben Tanamedrove teqnologiebis demonstrirebasa da gamoyenebas.

soflis meurneobis seqtorSi modernizaciisa da komercializaciis

daCqarebis mcdelobebs Tan unda axldes treningebi da damatebiTi

daxmareba yurZnis, atmisa da vaSlatamas reabilitaciis saqmeSi, mosavlis

dazRveva da diversifikacia (danarTSi 1 mocemulia moklevadiani

aRdgeniTi samuSaoebis moTxovnebis politika da ganxorcielebis

variantebi).

55. saSualo da grZel vadebSi unda Semowmdes soflis meurneobis

seqtoris riskebi, rac aisaxeba riskis Sefasebisa da marTvis gegmaSi.

amJamad yvelaze mniSvnelovania sarwyavi sistemis, saniaRvre da sadrenaJe

sistemebis reabilitacia Tu Seqmna, raTa xeli Seewyos meurneobebis

produqtiulobisa da efeqturobis amaRlebas da klimatis

cvlilebisadmi adaptaciis gaZlierebas. arsebul viTarebaSi, rodesac

fermerebs araerTgvarovnad esmiT mosavlis dazRveva (mravali glexi

skeptikurad aris ganwyobili damzRvevis mier zaralis anazRaurebis

Page 38: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

22

mimarT), gasaTvaliswinebelia xelmisawvdomi da saimedo dazRvevis

Sesaxeb informaciis miwodeba, rac glexebs miscems saSualebas, rom

ufro windaxedulad gaumklavdnen maT cxovrebaze stiqiis zemoqmedebas.

ZiriTadi principi 2 . stiqiuri ubedurebiT dazaralebulbavSvebisa da axalgazrdebis maRali xarisxis ganaTlebis,saswavlo masalebisa da usafrTxo saganmanaTleblo

infrastruqturis xelmisawvdomobis uzrunvelyofa

56. ganaTleba. saqarTvelos mTavroba mowadinebulia, rom qveynis

axalgazrdoba uzrunvelyofili iyos maRali xarisxis usafrTxo

saganmanaTleblo infrastruqturiT14 da amdenad prioritetulia

skolebis reabilitacia-aRdgena. Zlierma qariSxalma mZimed daaziana 17

sabavSvo baRi da 13 skola _ Senobebis saxuravebi, saklaso oTaxebi da,

zog SemTxvevaSi, saTamaSo moednebi da sportuli nagebobebic, ramac 4

442 bavSvisaTvis saswavlo wlis droulad da usafrTxod dawyeba saTuo

gaxada. amasTan erTad Zalian mniSvnelovani gaxda skolis

danagvianebuli ezoebidan azbestis dazianebuli gadasaxuri masalis

usafrTxod gatana da gadayra. 2005 wlis Semdeg skolebis

reabilitaciisa da marTvis pasuxismgebloba or gansxvavebul saagentos

Soris nawildeba: municipaluri mmarTveloba pasuxs agebs sabavSvo

baRebsa da skolamdel dawesebulebebze, xolo ganaTlebisa da

mecnierebis saministro – skolebze. es garemoeba arTulebs da anelebs

aRdgenis process, radgan adgilobriv mmarTvelobebs xSirad naklebi

finansuri resursebi da mmarTvelobiTi SesaZleblobebi aqvT da xSirad

iZulebuli arian, rom adgilobrivi finansebi sxva ufro mniSvnelovan

prioritetebze gadaanawilon, magaliTad, rogoricaa, sacxovrebliT

uzrunvelyofa, infrastruqtura da soflis meurneoba. amJamad

ganaTlebisa da mecnierebis saministro axorcielebs skolebis

reabilitacias, rom rac SeiZleba male gaixsnas; amasTanave unda

aRiniSnos, rom miuxedavad didi moTxovnisa, ar aris cnobili sabavSvo

baRebisa da skolamdeli dawesebulebebis ganaxlebis procesis

dasrulebis vadebi.

57. stiqiamde kaxeTSi sabavSvo baRebiT sargebloba 20%-iT

Camouvardeboda saSualo erovnul maCvenebels, rac gamowveulia

soflebSi axlos mdebare dawesebulebebis ararsebobiT. adgilobrivi

14 erTiani saqarTvelo siRaribis gareSe.

Page 39: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

23

mosaxleobis 70-80 %-isTvis udides problemas warmoadgens skolamdeli

dawesebulebebis (sabavSvo baRi), dawyebiTi skolebisa da saSualo

ganaTlebis xelmisawvdomoba, radgan saxelmZRvaneloebis, tansacmlisa

da swavlis xarjebis dafarva emTxveva im periods, rodesac ojaxebs

dazianebuli sacxovrebeli garemos aRdgena uwevT. axlomdebare

skolebis naklebad xelmisawvdomobam, ojaxis finansur sirTuleebTan

erTad, SeiZleba gamoiwvios sabavSvo baRebsa da skolebSi bavSvebis

raodenobis kleba, ramac SesaZloa samomavlod cudi Sedegebi gamoiRos

_ es aisaxeba bavSvebis ganaTlebaze da amasTan dedebs ar miecemaT

saSualeba ojaxs gareT imuSon da finansurad mZime periodSi

damatebiTi Semosavali miiRon.

prioritetuli qmedebebi

58. moklevadiani _ umTavresi prioritetebi, romelTa ganxorcielebac

momdevno sami Tvis manZilze unda dasruldes aris dazianebuli

skolebis reabilitacia, saxuravebisa da fanjrebis SekeTeba da azbestis

dazianebuli saxuravebis usafrTxod gatana. am samuSaoebis savaraudo

Rirebuleba 1,8 milioni laria. marTalia, ganaTlebisa da mecnierebis

saministro am miznis ganxorcielebas cdilobs, magram municipalur

xelisuflebebs esaWiroebaT damatebiTi finansuri da instituciuri

daxmareba dazianebuli sabavSvo baRebis reabilitaciisaTvis, raTa es

dawesebulebebi bavSvebisaTvis usafrTxo gaxdes da droulad gaixsnas.

59. agreTve gansaxilvelia aRdgenis periodSi skolis

xelmisawvdomobis sakiTxi. regionis dazaralebuli da SeWirvebuli

ojaxebi saukeTeso SemTxvevaSi momaval wels unda gaTavisufldnen

skolamdel dawesebulebebSi swavlis gadasaxadisagan. saSualo

ganaTleba gadasaxadisagan Tavisufalia, magram saxelmZRvaneloebisa da

skolasTan dakavSirebuli sxva masalebis SeZena SeiZleba gadaulaxav

barierad iqces ojaxebisaTvis, romlebsac bavSvebis skolaSi gaSveba

undaT; swored amitom dazaralebul da SeWirvebul moswavleebs

mTavrobam unda gauwios saskolo inventaris SesaZenad samyofi finansuri

daxmareba. rac Seexeba umaRles ganaTlebas, mTavrobam stiqiuri

ubedurebis msxverpli studentebi erTi wliT gaaTavisufla swavlis

gadasaxadisagan.

60. yvela donis (skolamdelidan universitetamde) bevr saswavlo

dawesebulebas aklia ZiriTadi saswavlo saSualebebi, romelTa Sevsebac

unda moxdes skolis dawyebamde. igulisxmeba saxelmZRvaneloebi,

gasarTobi saSualebebi, merxebi, skamebi da wignis karadebi. am ZiriTadi

saswavlo saSualebebis dafinansebis da SeZenis wyaro amJamad ucnobia,

Page 40: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

24

Tumca es problema unda mogvardes, rom bavSvebma miiRon xarisxiani

ganaTleba.

61. saSualo da grZel vadebSi _ stiqiiT dazaralebuli saswavlo

dawesebulebebis (gansakuTrebiT skolamdeli – sabavSvo baRebi)

umravlesoba saWiroebs mSeneblobisa da usafrTxoebis standartebis

gaumjobesebas, raTa gaizardos maTi usafrTxoeba da daculoba.

infrastruqturis gaumjobeseba aseve gulisxmobs saswavlo

dawesebulebebSi usafrTxo, sufTa wylisa da mowesrigebuli

kanalizaciis xelmisawvdomobis uzrunvelyofas. saganmanaTleblo

programebis TvalsazrisiT, skolebi saukeTeso adgilia stiqiuri

ubedurebebis riskis Semcirebis Sesaxeb informaciis gasavrceleblad,

vinaidan bavSvebi sakuTari ojaxebis sxva wevrebsac miawvdian

informacias bunebrivi katastrofebis Tavidan acilebis, Sesustebisa da

maTze reagirebis teqnikisa da strategiis Sesaxeb. marTalia, Cvens

SemTxvevaSi stiqiuri movlena diliT adre moxda, rodesac moswavleebi

jer kidev saxlebSi iyvnen, magram aucilebelia arsebobdes skolebisa Tu

sabavSvo baRebis sagangebo situaciebisaTvis mzadyofnis gegma,

gansakuTrebiT im zianis gaTvaliswinebiT, romelic mosaxleobas miadga.

saskolo sistema unda gaxdes adgilobrivi donis sagangebo situaciebis

marTvis koordinirebuli gegmis nawili da skolis usafrTxoebis/

sagangebo situaciebisaTvis mzadyofna (skolis stiqiuri ubedurebis

marTvis sabWos/komitetis daarseba, stiqiuri ubedurebisaTvis skolis

mzadyofnisa da evakuaciis gegmebis SemuSaveba, simulaciuri

savarjiSoebis da TamaSebis mowyoba) integrirebuli unda iyos arsebul

saganmanaTleblo politikasa da procesebSi. imisaTvis, rom gaizardos

safrTxis winaSe myofi skolebis/skolamdeli dawesebulebebisa da

bavSvebis momzadebis done Seamciron riski da reagireba moaxdinon

stiqiur ubedurebaze, saWiroa maswavleblebisa da skolis direqciebis

SesaZleblobebis ganviTareba katastrofis riskis Semcirebis, klimatis

cvlilebis mimarT adaptaciisa da garemos dacviTi ganaTlebis

mimarTulebiT. es moiTxovs ganaTlebisa da mecnierebis saministrosagan

maswavleblebisaTvis treningebis Catarebas, interaqtiuri da asakis

Sesaferisi meTodebis gamoyenebiT, raTa gzavnilebi miitanon bavSvebamde

da gaaZlieron katastrofisTvis mzadyofnis praqtika skolasa da ojaxSi

(mag., ojaxebSi mzadyofnis gegmis gavrceleba).

ZiriTadi principi 3 . stiqiiT dazaralebuli, mowyvladi

jgufebis, maT Soris iZulebiT gadaadgilebuli pirebisa da

Page 41: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

25

qalebis dacvis uzrunvelyofa da aRdgeniTi RonisZiebebisganxorcieleba

62. SesaZloa moxdes dazaralebuli mowyvladi jgufebis, devnilebisa

da qalebis kidev ufro Rrma marginalizacia. qalebs SeiZleba moematoT

saojaxo saqmeebi, mouwioT wylis garedan zidva, sanitariis dasacavad,

saWmlis mosamzadeblad, bavSvebis mosavlelad meti saqme gauCndeT da am

yvelaferma maT fsiqologiur Tu fizikur mdgomareobaze imoqmedos.

SeiZleba gauaresdes devnilebis socialuri statusi, ramdenadac

devnilebis fsiqologiuri da sacxovrebeli pirobebi zogadad ufro

mZimea, vidre aradevnilebisa. kidev erTi mowyvladi jgufia moxucebi da

unarSezRuduli adamianebi, romelTac aseve esaWiroebaT specialuri,

gansxvavebuli daxmareba, romelic moicavs stabilizaciisa da aRdgenis

RonisZiebebs, radgan es xalxi stiqiamdec mowyvlad jgufs

ganekuTvneboda.

ZiriTadi principi 4. maRali xarisxis xelmisawvdomi damodernizebuli jandacvisa da socialuri momsaxurebis miwodebastiqiuri ubedurebis Sedegad dazaralebuli yvela

adamianisaTvis

63. jandacva. stiqiam daaziana 8 poliklinika. am dawesebulebebidan

umetesoba isedac cud mdgomareobaSi iyo da erovnuli standartebiT

moTxovnili ZiriTadi samedicino aRWurvilobis naklebobas ganicdida.

stiqiam agreTve daaziana azbestis saxuravebi, risi mowesrigebac

profesionalur midgomas saWiroebs. ramdenadac Zalian mniSvnelovania am

dawesebulebebis swrafad aRdgena, rom 19,500 adamians kvlav gaewios

ZiriTadi samedicino momsaxureba, amdenad mTavrobas marTebs ufro meti

Zalisxmeva, rom Caataros jandacvis sistemis sayovelTao modernizeba da

gaaumjobesos pirveladi jandacvis es dazianebuli dawesebulebebi.

erovnul standartebamde misaRwevad saWiroa yuradReba mieqces iseT

sakiTxebs, rogoricaa pirveladi jandacvis dawesebulebebis ganTavseba

adgilobrivi xelisuflebis administraciul SenobebSi, ZiriTadi

samedicino aparaturis, magaliTad, eleqtrokardiogramis aparatis,

sasworebis, testsistemebis, Sesanaxi macivrebis xelmisawvdomoba,

gadasvla jandacvis eleqtronul sistemaze (romelic Canawerebis Sesanax

kompiuterebs iyenebs da pacientebis istoriebs eleqtronulad da ara

qaRaldze avsebs).

prioritetuli qmedebebi

Page 42: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

26

64. moklevadiani _ momdevno ori Tvis ganmavlobaSi gadaudebeli

SekeTeba (Rirebuleba 150,000 lari) esaWiroeba pirveladi jandacvis

dawesebulebebs, saxuravis SekeTebisa da dazianebuli dawesebulebebidan

azbestis sworad gatanis CaTvliT. siRaribis zRvars qvemoT myofTaTvis,

romlebic stiqiis mimarT yvelaze metad daucveli arian, jandacvis

xarjebi SedarebiT mZime dasafari iqneba (Semosavlis wilis mixedviT),

amitom Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministrom unda

uzrunvelyos stiqiisgan dazaralebuli yvela ojaxis subsidireba

janmrTelobis saxelmwifo dazRvevis sqemis farglebSi.15 mosaxleobis

yvelaze metad gaWirvebul nawils samedicino dazRvevis programa

sTavazobs ufaso sadazRvevo pakets, romelic saerTo sagadasaxado

Semosavlebidan finansdeba da gankuTvnilia swored mosaxleobis

yvelaze Raribi fenebisTvis. momdevno wlis ganmavlobaSi jandacvis

saministrom swrafad unda aRadginos pirveladi jandacvis

dawesebulebebis samuSao mdgomareoba, risTvisac unda SeakeTos an

Secvalos dazianebuli poliklinikebis wyalgayvanilobisa da

kanalizaciis gafuWebuli sistemebi da dazianebuli samedicino

aparatura (mag., eleqtrokardiogramis aparatebi) da aveji.

65. stiqiisgan yvela dazaralebulisaTvis pirveladi jandacvis

momsaxurebis uzrunvelsayofad saWiroa dauyovnebliv daiwyos saSualo

da grZelvadiani saqmianoba, rac moicavs yvela poliklinikis aRWurvas

ZiriTadi samedicino aparaturiT, miuxedavad imisa, hqondaT Tu ara am

poliklinikebs stiqiamde es aparatura. samedicino dawesebulebebi unda

akmayofilebdes erovnul standartebs (ix. zemoT), xolo stiqiuri

ubedurebebis pirobebSi jandacvis reagirebisa da fsiqosocialuri

reabilitaciis sakiTxebze codnis gansaaxleblad pirveladi jandacvis

dawesebulebebis samedicino personalisaTvis unda Catardes treningebi.

aseve saWiroa mosaxleobis samedicino ganaTleba da informireba

higienuri normebisa da stiqiur ubedurebebTan dakavSirebuli im

daavadebebis Sesaxeb, romelTa Tavidan acilebac SeiZleba, magaliTad,

wyliT gamowveuli daavadebebi. vinaidan daavadebebis prevencia da

sazogadoebrivi janmrTelobis riskebisadmi mzadyofnisa da reagirebis

meqanizmebi erovnul prioritets warmoadgens, stiqiiT dazaralebulma

adgilobrivma xelisuflebam unda ganixilos sagangebo situaciebisaTvis

15 2013 wlis zafxulidan moqmedebs sayovelTao dazRvevis programa, romelic faravssaqarTvelos mTel mosaxleobas.

Page 43: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

27

mzadyofnisa da reagirebis sakiTxebi.16 am mimarTulebiT saqarTvelos

Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministrom, kerZo

seqtoris warmomadgenel partniorebTan erTad, unda SeimuSaos da

ganaxorcielos programa, romelic uzrunvelyofs jandacvis

dawesebulebebis mdgradobas stiqiuri ubedurebebis mimarT da

samedicino personalis adamianiseuli resursebis SesaZleblobebis

gazrdas.

66. socialuri dacva. saqarTvelos mTavrobam SeimuSava socialuri

dacvis sistema, romelic momxmareblebs mizanmimarTul, zust da efeqtur

daxmarebas gauwevs. mTavrobam stiqiuri ubedurebiT gamowveuli zaralis

gamo SeWirvebuli pirebisa da ojaxebisTvis fuladi kompensaciebis

darigeba daavala socialuri daxmarebis saagentos, romelic arigebs

pensiebs da socialur daxmarebas uwevs mosaxleobas. socialuri

daxmarebis saagento albaT unda darwmundes, rom mas aqvs saTanado

SesaZleblobebi daxmarebis momlodine axali nakadebis gasamklaveblad

da fuladi kompensaciebisa da fuladi gadaricxvebis sxvadasxvagvari

programebis gansaxorcieleblad, romelTac mTavroba momdevno wlisa da

Semdgomi periodisaTvis gegmavs da amiT socialuri politikis miznebi

stiqiuri ubedurebis Semdgom aRdgenis periodSic ki miRweuli iqneba.

SesaZloa saWiro gaxdes fsiqosocialuri daxmareba, rom stiqiuri

ubedurebisagan dazaralebul mosaxleobas daexmaron didi tkivilisa da

gaWirvebis Sesamsubuqeblad an ojaxuri Zaladobis prevenciisaTvis,

radgan didi stiqiuri ubedurebebis Semdeg xSirad imatebs ojaxuri

Zaladobis SemTxvevebis raodenoba. 2010 wels Catarebulma kvlevebma

aCvena, rom kaxeTi aris is regioni, sadac ojaxuri Zaladobis

SemTxvevebis maCvenebeli yvelaze maRalia (gamokiTxuli qalebis daaxl.

92 %-ma ganacxada, rom raRac formiT gadatanili aqvT ojaxuri

Zaladoba)17, xolo msxverplTa dasaxmareblad resursebi _ yvelaze

mwiri.

prioritetuli qmedebebi

67. moklevadiani _ mTavrobam da misma partniorebma unda SemoiRon

pirveladi fsiqologiuri daxmarebis saganmanaTleblo da saswavlo

16saqarTvelos mTavrobis strategiuli `10-punqtiani gegma~ modernizaciisa da

dasaqmebisaTvis 2011-2015.

172010 saqarTvelos Zaladobis sawinaaRmdego qseli.

Page 44: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

28

kursebi (es treningebi gamiznulia pirveladi daxmarebis dawesebulebebis

personalisTvis, rom adgilobrivad gaCndes amgvari daxmarebis

SesaZleblobebi) da stiqiiT dazaralebul mosaxleobas gauwion

fsiqosocialuri daxmareba. amasTan, mTavrobam unda gaavrcelos

informacia ojaxuri Zaladobisgan dacvis Tavisive Seqmnili cxeli xazis

Sesaxeb, raTa mosaxleobam Seityos amgvari daxmarebis samsaxuris

arsebobis Sesaxeb. ramdenadac socialuri daxmarebis saagentos

momsaxureba efuZneba Tavad adamianebis ganacxads, rom saWiroeben

saxelmwifos daxmarebas, amdenad SesaZloa saWiro gaxdes damatebiTi

strategiis SemuSaveba, romelic xels Seuwyobs axladgaCenili

mowyvladi mosaxleobis aRmoCena-gansazRvras, im xalxisa, visac sWirdeba

daxmareba da ara aqvs informacia socialuri daxmarebis saxelmwifo

meqanizmebis Sesaxeb. socialuri daxmarebis saagentos albaT aseve

dasWirdeba sakuTari SesaZleblobebis gazrda, rom moemsaxuros

socialuri daxmarebis saagentos fuladi kompensaciebisa Tu sxva

saministroebis daxmarebis mimRebTa gazrdil raodenobas da gamoiyenos

gadaricxvis xelT arsebuli meqanizmebi, rogoricaa, mag., sabanko

momsaxureba, sadebito baraTebi da a.S.

68. saSualo da grZel vadebSi _ saWiroa gagrZeldes socialuri

daxmareba da mosaxleobis informirebis programebi, rom mowyvladi

pirebi da ojaxebi, romelTac mdgomareobis sruli gamosworebisaTvis

daxmareba esaWiroebaT, uzrunvelyofili iyvnen usafrTxoebis saTanado

meqanizmiT.

ZiriTadi principi 5. ekonomikuri zrdisa da sacxovrebelipirobebis xelSewyobis mizniT municipaluri infrastruqturis

gaumjobeseba

69. wyali da Camdinare wyali. saqarTvelos mTavroba mondomebulia

municipaluri infrastruqturis reabilitaciisa da gaZlierebis gziT

aRadginos saqarTvelos qalaqebi.18 kaxeTSi da gansakuTrebiT qalaq

TelavSi Zlieri qariSxliTa da wyaldidobiT municipaluri

infrastruqturisaTvis, kerZod wyalmomaragebisa da kanalizaciis

sistemebisaTvis, miyenebuli ziani Zalian aferxebs mosaxleobis

pirobebis gaumjobesebas da ekonomikur zrdas. Telavis sakanalizacio

18erTiani saqarTvelo siRaribis gareSe.

Page 45: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

29

nageboba, gamdinare wylis koleqtori, wyalmomaragebis mTavari mili da

ganawilebis qseli 1950-1960-ian wlebSi aSenda da amJamad TiTqmis

gamosulia mwyobridan, vinaidan, jer erTi, gasulia maTi eqspluataciis

vada, xolo meore _ aTwleulebia aRar xdeba maTi saTanado movla. es

myife struqtura didad dazaralda stiqiuri ubedurebiT. yvelaze didi

ziani miadga Telavis wyalsadenis saTavo nagebobas da qalaqis

wyalsadenis mTavar mils, ramac gamoiwvia Telavisa da mimdebare

soflebisaTvis miwodebuli wylis raodenobis Semcireba.

wyalmomaragebisa da kanalizaciis sistemebis mosawesrigeblad didi

mniSvneloba aqvs saremonto samuSaoebs da amdenad, aRdgena-

rekonstruqciis procesi ise unda warimarTos, rom is rac aSendeba,

aSendes ukeTesad da Tan gaTvaliswinebuli iyos rogorc am Senoba-

danadgarebis muSaobisa da movla-patronobis xarjebi, ise aucilebeli

instituciuri saqmianobis dafinansebis xarjebi.

prioritetuli qmedebebi

70. moklevadiani _ yvelaze swrafad gasakeTebeli saqme

wyalmomaragebisa da kanalizaciis seqtorSi aris adgilobrivi

mosaxleobisaTvis wyalmomaragebis aRdgena da gadaudebeli

sareabilitacio samuSaoebis dasruldeba 2013 wlis ianvrisaTvis

(Sefasebulia 2 mln. larad). saremonto samuSaoebSi adgilobrivi

muSaxelis dasaqmebis gziT SeZlebisdagvarad maqsimalurad moxdeba

adgilobrivi ekonomikis stimulireba. yvelaferTan erTad, adgilobrivma

xelisuflebam da partniorebma SeiZleba gadawyviton masStaburi

proeqtebis mxardaWera, rac miznad isaxavs ojaxebisa da Temebis doneze

wylis resursebis ukeT dacvas, gansakuTrebiT saTavo nagebobasa da

wyalmomaragebis ZiriTad milebze.

71. saSualo da grZel vadebSi _ wyalmomaragebisa da kanalizaciis

sistemebi unda gaumjobesdes da gauZlos yovelgvar stiqiur ubedurebas

(mag., wyaldidoba, miwisZvra da a. S.). savaraudod, saWiro iqneba

wyalmomaragebisa da kanalizaciis axali sistemebis daproeqteba da ageba

da/an arsebulis gafarToeba. xelaxla ukeT aSenebisa da municipaluri

infrastruqturis stiqiuri ubedurebebis mimarT mdgradobis

uzrunvelsayofad saqarTvelos wyalmomaragebis gaerTianebulma

kompaniam SeiZleba Tavis grZelvadian gegmebSi gaiTvaliswinos muSaobisa

da movla-patronobis Sesatyvisi xarjebi. wyalmomaragebisa da

kanalizaciis sistemebis mowesrigebisa da momsaxurebis farglebSi unda

damontaJdes wyalmzomebi, rac xels Seuwyobs ekonomikis swraf zrdas

kaxeTSi da mosaxleobis sacxovrebeli pirobebis gaumjobesebas.

Page 46: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

30

72. saniaRvre arxebis kontroli. saqarTvelos mTavrobisaTvis

prioritetulia mdinareebis napirebis gamagreba, sairigacio sistemebis

reabilitacia da gaumjobeseba (niadagis gamagreba). yovelive es

safuZvels qmnis, rom efeqturad moxdes mdinareebis auzebis marTva da

niaRvrebis kontroli.19 Zlieri wvimebiT gamowveulma wyaldidobebma

TelavSi da kaxeTis sxvadasxva mdinareze win wamowia ramdenad

mniSvnelovania da gadaudebeli saniaRvre infrastruqturis ganaxleba.

wyaldidobis kontrolis sistemebi mniSvnelovania ara mxolod

adamianebis, maTi saxlebisa da sacxovrebeli garemos dasacavad, aramed

am sistemebis arseboba moqmedebs ekonomikis zrdazec. rogorc ramdenime

qveynis gamocdileba gviCvenebs, yovel dolars, Cadebuls mdinareebis

napirebis movlis saqmeSi, moaqvs oridan sam dolaramde Rirebulebis

sargebeli im xalxisaTvis, romelic mdinareebis maxloblad cxovrobs.

Zlieri wvimebiT gamowveulma wyaldidobam kaxeTSi pirdapiri ziani

miayena 10 000 adamians da es ZiriTadad moxda mdinareebis cudad

movlili arxebisa da cudad gamagrebuli napirebis gamo. aRdgena-

rekonstruqciis procesSi saWiroa yuradReba mieqces moZvelebuli

infrastruqturis problemas – mTeli saniaRvre infrastruqtura aigo

aTwleulebis win da ar xdeboda Sesabamisi teqnikuri momsaxureba, rasac

wyaluxvobis periodebSi damangreveli Sedegebi hqonda.

prioritetuli qmedebebi

73. moklevadiani _ regionuli ganviTarebisa da infrastruqturis

saministros sagzao departamentma, romelic pasuxismgebelia gzebis

movla-patronobaze, mdinareebis dasacavad unda Caataros mniSvnelovani

saremonto da sareabilitacio samuSaoebi, romlic moicavs mdinareebis

ferdobebis gamagrebas, dambebis, gabionebisa da eroziis sawinaaRmdego

jebirebis mowyobas mdinareebze TelavSi, vanTaSi da Telavis maxloblad

– zuzumboze.

74. saSualo da grZel vadebSi _ mdinareebis bunebrivi mdgomareobis

aRdgenisaTvis sagzao departamentma unda gamoiyenos kaxeTis regionSi

mdinareebze Casatarebeli samuSaoebisa da mdinareebis gawmendis

saWiroebebis Sesaxeb Tavisive kvlevis Sedegebi. es saqmianoba moicavs

wyaldidobebis riskis marTvis gegmebis SemuSavebas da/an ganaxlebas,

sadac gaTvaliswinebuli iqneba is riskebi, romlebic emuqreba

infrastruqturasa da adamianebs da sadac upiratesoba mieniWeba

wyaldidobebis riskis Serbilebis infrastruqturasa da garemos dacvis

19erTiani saqarTvelo siRaribis gareSe.

Page 47: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

31

sakiTxebs. unda SemuSavdes mdinareebis Walebis marTvis srulyofili

programa, romelSic asaxuli iqneba is safrTxeebi, romlebic moelis

mosaxleobas, aseve wyaldidobebis rukebi da riskis marTvis sxva

instrumentebi. mas Semdeg, rac Catardeba mdinareebis reabilitacia, unda

Sedges mdinareebis napirebisa da calkeuli adgilebis sworad movlisa

da natanisagan gawmendisaTvis saWiro muSaobisa da teqnikuri

momsaxurebisaTvis saWiro xarjebis Semcveli biujeti. am samuSaoebis

Sedegad Tavidan iqneba acilebuli niadagis erozia, Semcirdeba

wyaldidobebis riski da naklebi uaryofiTi gavlena iqneba ekonomikur

zrdasa da sacxovrebel pirobebze.

75. Senoba-nagebobebi. Zlierma qariSxalma da wyaldidobam daaziana

daaxl. 5 225 sacxovrebeli saxli da uaryofiTad aisaxa yvela im ojaxis

sacxovrebel pirobebze, romelTa saxlebsac, municipaluri

infrastruqturis dazianebis gamo SeumcirdaT municipaluri

momsaxurebis miwodeba. saqarTvelos mTavrobis daxmarebiT SekeTda an

SekeTebis procesSia yvela, 5 225-ve, saxlis saxuravi, aseve Catarebulia

wvimis wylis Rarebis SesakeTebeli da sxva saxis sareabilitacio

samuSaoebi. es samuSaoebi moicavda ori mravalbiniani Senobis SekeTebas,

romlebSic cxovrobs iZulebiT gadaadgilebuli pirebis 75 ojaxi. am

xalxis mimarT mTavrobas aqvs specialuri (da kanoniT gansazRvruli)

valdebuleba, daexmaros sacxovrebliT uzrunvelyofaSi.20

prioritetuli qmedebebi

76. mokle vadebSi unda dasruldes saxuravebisa da dazianebuli

Senobebis SekeTeba. saSualo da grZeli vadebisTvis mTavrobam SesaZloa

ganixilos stiqiuri ubedurebebis mimarT mdgradi sacxovreblebis

mSeneblobis programis wamowyeba, Senobebis ganaxleba-reabilitaciaSi

garkveuli TanamonawileobiT (mag., sagadasaxado SeRavaTebi samuSaoebze

an energoefeqturi, anu e.w. `mwvane~ samuSaoebze) da akrZalos miRebuli

finansuri daxmarebiT azbestisa Tu azbestis Semcveli saxuravebis

Sesyidva.

ZiriTadi principi 6. saqarTvelos bunebrivi resursebis efeqturigamoyeneba da garemos dacva, katastrofebis riskis

SeZlebisdagvarad Semcireba

20saqarTvelos mTavrobis strategiuli `10-punqtiani gegma~ modernizaciisa dadasaqmebisaTvis 2011-2015.

Page 48: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

32

77. aRdgenis gegmis es erT-erTi principi, romelsac gadamwyveti

mniSvneloba aqvs saqarTvelos ganviTarebis monapovris dasacavad,

ganxiluli iqneba calke TavSi. 21

dafinanseba

78. sakmaod didia finansuri saWiroebebi, magram ufro didi iqneba,

Tuki araferi gakeTdeba. wyaldidobis marTvis sistemis SesaZleblobebis

simwire, municipaluri infrastruqtura da sajaro dawesebulebebisa Tu

Zveli saxlebis mdgomareoba, aseve adreuli gafrTxilebis sistemis

ararseboba da setyvis sawinaaRmdego qselebis nakleboba aucileblad

ganapirobebs amgvari xarjebis sixSires, Tuki Zalisxmeva ar iqneba

mimarTuli momavali stiqiuri ubedurebebis zemoqmedebis Sesasusteblad.

79. dafinanseba sxvadasxva wyarodan wamova. mTavroba moaxdens Tavisi

sakuTari resursebis investirebas, aseve sTxovs finansur daxmarebas

saerTaSoriso partniorebs. finansebis mozidva bevri gziT SeiZleba:

mravalmxrivi da ormxrivi wyaroebidan sesxebiT da Tan sagangebo

mdgomareobis gamo daCqarebuli pirobebiT; donorebis daxmarebiT

mimdinare proeqtebisa da programebis fondebis gadanawilebiT da

damatebiTi finansuri garigebebiT. zog SemTxvevaSi municipalur da

regionul xelisuflebebs SeiZleba hqondeT cotaodeni dagrovili

resursi, romelsac gamoiyeneben aRdgeniTi da sarekonstruqcio

samuSaoebisaTvis. SesaZloa kerZo seqtormac miiRos monawileoba

danazogebiTa da sesxebiT. dabolos, adgilobriv doneze mniSvnelovani

wvlili SeiZleba Seitanos Temma `muSaxelis gaerTianebiT~,

gansakuTrebiT ukeTesi sacxovreblis uzrunvelyofis saqmeSi.

aRdgenisa da rekonstruqciis programa

80. saWiroebebis erToblivi Sefaseba warmoadgens stiqiis Semdgomi

saqmianobis nakrebs _ aRdgenisa da rekonstruqciis programas, romelic

saWiroa Semdegi ori ZiriTadi miznis misaRwevad:

21 erTiani saqarTvelo siRaribis gareSe.

Page 49: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

33

• yvela ekonomikuri saqmianobis aRdgena makroekonomikur,

seqtorul da individualur/ojaxis doneebze.

• dangreuli an dazianebuli fizikuri saSualebebis

rekonstruqcia, winaswar gansazRvruli stiqiis Semdgomi

standartebis gamoyenebiT.

81. aRdgenა-rekonstruqciis programisTvis saWiro finansebi

ganisazRvra Zlieri qariSxaliTa da wyaldidobiT gamowveuli zianisa da

zaralis Sefasebis safuZvelze. stiqiiT dazianebulis mTlianad

aRsadgenad warmodgenilia RonisZiebebis programa da Sesabamisi saWiro

finansebi. rekonstruqciisaTvis saWiro finansebi ganisazRvra stiqiiT

gamowveuli zaralis Sefasebis safuZvelze, radgan stiqiis mimarT

mdgradi standartebis danergvisaken mimarTuli strategia

damokidebulia xelmisawvdom dafinansebaze. strategia `vaSenoT xelaxla

ukeTesad~ moiTxovs xarisxisa da teqnologiebis gaumjobesebas,

SerCeuli saqmianobis ufro usafrTxo adgilas gadatanas, proeqtirebisa

da mSeneblobis gaumjobesebul standartebs, struqturul modifikacias

da wyaldidobis kontrolis Sesabamis zomebsa da sqemebs.

82. saWiroebebis erToblivma Sefasebam gamokveTa, rom politikis

prioritetuli sakiTxebis gadasaWrelad aucilebelia ufro xangrZlivi

vadebi. SefasebaSi warmoCenili politikis iseTi ZiriTadi sakiTxebis

ganviTarebisaTvis, rogoricaa soflis meurneobis komercializacia da

modernizacia, municipaluri infrastruqturis gaZliereba da

katastrofis riskis Semcireba saWiroebs SeTanxmebul Zalisxmevas

mravali wlis manZilze, rac scildeba saWiroebebis erToblivi

Sefasebis momcvel periods.

ganxorcielebis ZiriTadi saxelmZRvanelo principebi

83. aRdgenis gegma efuZneba saqarTvelos mTavrobis ZiriTad

saxelmZRvanelo principebsa da stiqiuri ubedurebebis Semdgomi

aRdgenisa da rekonstruqciis saukeTeso gamocdilebas. saxelmZRvanelo

principebi xels uwyobs aRdgenasTan dakavSirebiT erTiani xedvis

Camoyalibebas da SeiZleba gamodges aRdgeniTi procesis dagegmvis

kriteriumad. qvemoT warmodgenilia 2012 wlis Zlieri qariSxlisa da

wyaldidobis Semdgomi aRdgenis saxelmZRvanelo principebi:

Page 50: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

34

1) uzrunvelyofili unda iyos adamianebis interesebs morgebuli,

yvelasTvis Tanabrad ganawilebuli swrafi aRdgenisa da

rekonstruqciis procesi, romelic ufro did daxmarebas gauwevs

maT, visac es daxmareba yvelaze metad esaWiroeba da vinc yvelaze

metad mowyvladia.

2) aucilebelia angariSvaldebuleba da gamWvirvaloba, rac

uzrunvelyofs progress da garantias iZleva, rom aRdgeniTi

RonisZiebebiT da investiciebiT maqsimalur Sedegs miviRebT.

3) aRdgenis procesis farglebSi unda moxdes mosaxleobis klimatTan

da safrTxeebTan dakavSirebuli mowyvladobis Semcireba.

4) aRdgenis saerTo politikis, strategiisa da standartebis

SemuSavebis gziT unda moxdes ZalisxmevaTa erTobliobaze zrunva,

rom yvela dainteresebuli pirisa Tu mxaris qmedeba iyos

efeqturi da Sedegismomcemi.

5) dainteresebul mxareebs Soris aqtiuri TanamSromlobis

xelSewyoba, raTa uzrunvelyofili iyos maTi qmedebebis Tanxvedra

mTavrobis mier dasaxul rekonstruqciis politikasa da miznebTan.

6) genderuli Tanasworobis xelSewyoba da qalTa gaZliereba.

ganxorcielebisa da koordinaciis instituciuri zomebi

84. stiqiuri ubedurebis damangreveli Sedegebis gaTvaliswinebiT,

saqarTvelos prezidentma daavala premier-ministrs Seeqmna stiqiaze

reagirebis specialuri gundi. saqarTvelos prezidentma levan beJaSvili

daniSna saxelmwifo rwmunebulad kaxeTSi, romelsac daekisra

daxmarebisa Tu aRdgeniTi samuSaoebis koordinacia. finansTa ministrs

daevala samTavrobo struqturebis im erToblivi gundis xelmZRvaneloba

da koordinacia, romelsac unda Seefasebina stiqiuri ubedurebis

zemoqmedeba da ganexila am angariSSi gansazRvruli aRdgenis

saWiroebebi. saministroebs, maTi uflebamosilebisa da biujetis

farglebSi, daekisraT aRdgenasa da rekonstruqciasTan dakavSirebuli

moTxovnebis dakmayofileba, regionul da adgilobriv xelisuflebebTan

koordinaciiT. saqarTvelos mTavrobam sTxova Tavis partniorebs

saerTaSoriso Tanamegobrobidan da kerZo seqtoridan, rom rac SeiZleba

didi daxmareba gaewiaT stiqiiT dazaralebuli regionebisaTvis; aseve _

klimatis cvlilebisa da katastrofis riskis Semcirebis sakiTxebi

Page 51: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

35

gaeTvaliswinebinaT saqarTvelosTan dakavSirebul samomavlo

prioritetebsa Tu daxmarebebSi.

Page 52: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

36

nawili IV: riskebis Semcireba

Sesavali

katastrofis riski da klimatis cvlilebebi

85. saqarTvelo Tavisi rTuli mTiani topografiisa da klimatis

wyalobiT damokidebulia amindTan dakavSirebul Tu geomorfologiur

procesebsa da safrTxeebze. qveynis mTeli teritoria seismurad aqtiuria

7-9 intensivobiT (MSK skalis mixedviT). saqarTvelos regularulad

atydeba amindiT gamowveuli safrTxeebi, wyaldidobebi da Zlieri

wvimebi. setyva sezonuri movlenaa da gansakuTrebiT xSiri da Zlieria

aRmosavleT saqarTveloSi. qveyanaSi yovelwliurad 5–dan 40–mde setyvisSemTxveva aRiricxeba, rac sasoflo-sameurneo savargulebis 0,7%-dan

8,0%-mde anadgurebs. SedarebiT maRali siCqaris qari – 32-55 m/wm Cveuli

movlenaa kolxeTis dablobSi, imereTSi, Sida qarTlSi, TbilisSi,

kaxeTisa da samcxe-javaxeTis regionebSi.22 aseTi qari safrTxes uqmnis

Senobebs, infrastruqturasa da soflis meurneobas da aseT qars Zlieri

qariSxali hqvia.

86. yovelive zemoTqmulTan erTad aRsaniSnavia, rom klimatis

cvlilebis proeqcirebis modelebis prognozis mixedviT, kidev ufro

gaxSirdeba uamindobiT gamowveuli eqstremaluri movlenebi,

mosalodnelia naleqebis ufro mZime da moulodneli sezonuri

ganawileba, rasac SesaZloa mohyves iseTi dramatuli Sedegebi,

rogorebicaa mewyeri, zvavi, mdinareebis adideba, wyalmovardnebi,

wyaldidobebi da Rvarcofi, ramac SeiZleba gamoiwvios adamianiseuli

msxverpli da ekonomikuri danakargebi.23

katastrofis riskis marTvisa da klimatis cvlilebis mimarT adaptaciis

arsebuli instituciuri infrastruqtura

87. saqarTveloSi stiqiuri ubedurebebis riskis marTvis sistema

xelmZRvanelobs 2007 wlis saqarTvelos kanoniT `bunebrivi da

teqnogenuri xasiaTis sagangebo situaciebisagan mosaxleobisa da

22 erovnuli angariSi saqarTvelos mdgomareobis Sesaxeb, 2007-2009, garemos dacvis saministro.23 meore erovnuli Setyobineba saqarTveloSi klimatis cvlilebebis Sesaxeb.

Page 53: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

37

teritoriis dacvis Sesaxeb~. am kanoniT gansazRvrulia reagirebis

samdoniani meqanizmi:

88. umaRlesi politikuri (centraluri) done – aaqtiurebs uSiSroebis

sabWo, uSiSroebis sabWos Sesaxeb saqarTvelos organuli kanonis

Sesabamisad, da mas xelmZRvanelobs prezidenti. meqanizmi amoqmeddeba

farTomasStabiani krizisis SemTxvevaSi, romelic qveynis erovnul

interesebs Seexeba, bunebrivi katastrofebis CaTvliT. am doneze

gadawyvetilebebs iRebs prezidenti da maTi ganxorcieleba Sesabamisi

saministroebis/samTavrobo uwyebebis pasuxismgeblobaa.

89. erovnuli done – aqtiurdeba maSin, rodesac krizisi erovnul

dones moicavs. am dros dauyovnebeli reagirebis koordinaciis

uflebamosileba gadadis Sinagan saqmeTa saministros (Sss) sagangebo

situaciebis marTvis departamentze (ssmd).

90. adgilobrivi done – aqtiurdeba im krizisebis SemTxvevaSi,

romlebic regionis/avtonomiuri respublikis an municipalitetis

sazRvrebSi xdeba. reagirebis koordinaciis pasuxismgebloba ekisreba

Sesabamis regionul xelmZRvanelobas.

91. sagangebo situaciebze reagirebis erovnul gegmaSi, romelic

miRebulia saqarTvelos prezidentis 2008 wlis agvistos brZanebiT,

gansazRvrulia TiToeuli saministros funqciebi krizisis SemTxvevaSi.

am dokumentis mixedviT, saqmianobis koordinaciis wamyvani uwyeba aris

Sinagan saqmeTa saministros sagangebo situaciebis marTvis departamenti.

sagangebo situaciebze reagirebis erovnuli gegmis mixedviT,

saqarTvelos wiTeli jvris asociacias evaleba sagangebo situaciebisas

yvela saerTaSoriso da erovnuli organizaciis daxmarebis

koordinireba.

92. 2010 wlis ianvarSi moxda sagangebo situaciebze reagirebis

sistemis decentralizacia, anu sagangebo situaciebze reagirebis

samsaxurebi, kerZod, sagangebo situaciebis marTvis departamenti

imoqmedebs adgilobriv, regionul da erovnul doneebze. koordinaciis

funqciis garda, sagangebo situaciebis marTvis departaments daevala

regionul/adgilobriv doneebze gadaudebeli daxmarebis Sesabamisi

samsaxurebis mzadyofnis uzrunvelyofa, amisaTvis regularuli

treningebis Catareba da sagangebo situaciebisTvis mzadyofnis gegmebis

momzadebaSi daxmarebis gaweva.

93. riskis Semcirebisa da Tavidan acilebisaTvis saWiro qmedebebTan

dakavSirebuli zogierTi pasuxismgebloba nawildeba sxvadasxva

Page 54: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

38

samTavrobo uwyebas Soris. garemos dacvis saministros daqvemdebarebaSi

arsebuli garemos dacvis erovnuli saagento axorcielebs stiqiur

ubedurebaze dakvirvebas da monitorings, monacemTa Segrovebas, maT

damuSavebas, adgens prognozebs da amzadebs adreul gafrTxilebebs.

amJamad saagento muSaobs amindTan dakavSirebul stiqiur ubedurebebsa

da geologiur safrTxeebze; seismur aqtivobaze dakvirveba aris ilias

saxelmwifo universitetis seismuri monitoringis centris

pasuxismgebloba, rasac centri Tavisi qselis saSualebiT axdens.

94. riskis Semcirebis zomebis TvalsazrisiT arsebuli sistema moicavs

mxolod wyaldidobis riskis Tavidan asacilebel farTomasStabian

struqturul RonisZiebebs, rac regionuli ganviTarebisa da

infrastruqturis saministros pasuxismgeblobaSi Sedis.

arastruqturuli zomebi, anu samSeneblo kanonmdebloba, urbanuli

dagegmareba, miwaTsargeblobis dagegmva da a.S., ganixileba rogorc sxva

Sesabamisi saministroebis, iqneba es ekonomikisa da mdgradi ganviTarebis

saministro, soflis meurneobis saministro Tu sxva, mandatis erT-erTi

komponenti.

katastrofis riskis marTvis SesaZleblobebis analizi

95. saqarTvelos mTavrobam bolo wlis manZilze mniSvnelovani

nabijebi gadadga sagangebo situaciebSi qveynis mzadyofnisa da

reagirebis sistemis gaumjobesebiT instituciur da sakanonmdeblo

doneze. miRebul iqna rigi regulaciebisa da normatiuli aqtebisa,

romelTa mixedviT savaldebuloa mzadyofnis gegmis momzadeba

erovnul, regionul da adgilobriv doneebze da sagangebo

situaciebisaTvis qveynis mzadyofnisa da reagirebis organizebuli

instituciuri struqturis SemoReba centralur, erovnul da

adgilobriv doneebze.

96. unda iTqvas, rom ZiriTad dainteresebul mxareebTan gamarTuli

Sexvedrebis analizma cxadyo, rom sistemas aqvs garkveuli saxis

naklovanebebi. kerZod, ar arsebobs erovnuli/regionuli/adgilobrivi

mzadyofnis gegmis regularuli ganaxlebis meqanizmi, masSi CarTuli

yvela mxaris monawileobiTa da SesaZleblobebis gaTvaliswinebiT, ramac

SeiZleba uaryofiTad imoqmedos mzadyofnaze da dagvianebuli reagireba

gamoiwvios. garda amisa, dainteresebulma mxareebma aRniSnes gansxvaveba

sagangebo situaciebze reagirebis erovnuli da regionuli/ adgilobrivi

samsaxurebis SesaZleblobebs Soris; es ukanaskneli ganicdis rogorc

Page 55: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

39

mcodne personalis, ise specialuri aRWurvilobis naklebobas. am

uTanasworobis mizezi dafinansebis sxvadasxva wyaroa: sagangebo

situaciebis gadaudebeli daxmarebis centraluri samsaxurebi

saxelmwifo biujetidan finansdeba, xolo Sesabamisi regionuli/

adgilobrivi uwyebebi damokidebulia Zalze SezRudul regionul/

adgilobriv sabiujeto saxsrebze. MmzadyofnasTan dakavSirebuli

qmedebebi ZiriTadad mxolod saTanado personalis momzadeba-

gadamzadebiT Semoifargleboda. SesaZloa safrTxeebis Sesaxeb adreuli

Setyobinebis sistemis ararseboba iyos mizezi, ratomac ar aris efeqturi

mzadyofna, radgan ar xdeba mosalodneli ubedurebebis Sesaxeb

mosaxleobis droulad informireba da katastrofebis Tavidan

acilebisaTvis saWiro RonisZiebebis drouli Catareba.

97. sagangebo situaciebze reagirebis zomebis mzadyofnisa da

reagirebis komponentebis garda analizma gamoavlina erTgvari

naklovanebebi katastrofis prevenciisa da Sesustebis saqmeSi rogorc

samarTlebriv, ise instituciur doneebze. 2007 wlis kanonSi `bunebrivi

da teqnogenuri xasiaTis sagangebo situaciebisagan mosaxleobisa da

teritoriis dacvis Sesaxeb~ aris mowodeba Seiqmnas prevenciis,

Sesustebis, mzadyofnisa da reagirebis erTiani sistema. magram masSi

ZiriTadad mxolod reagirebis meqanizmebzea yuradReba gamaxvilebuli,

xolo debulebebi prevenciisa da Sesustebis Sesaxeb mxolod

fragmentulia. katastrofebis riskis Tavidan acileba da Semcireba

erTgvarad sxva samTavrobo organizaciebisTvisaa delegirebuli da ar

arsebobs erTiani sakanonmdeblo CarCo. garda amisa, vinaidan

saqarTvelos ar gaaCnia katastrofebis riskebis Semcirebis erovnuli

platforma Tu strategia, sxvadasxva saministrosa Tu saagentos mandati

xSirad arcTu naTlad gamoxatavs, Tu romel saagentos ra

pasuxismgebloba ekisreba da katastrofis riskis Semcirebis romel

nawilSi. dakvirvebebma agreTve aCvena, rom qveyanas aqvs mniSvnelovani

samecniero gamocdileba da teqnikuri SesaZleblobebi, magram

regularulad ar xdeba amis mowesrigeba da analizi. amasTan erTad, is

ar aris CarTuli prevenciisa da SesustebisaTvis praqtikuli

moqmedebebis Sesaxeb gadawyvetilebis miRebis informirebul procesSi.

98. mwiria katastrofis riskis monitoringis, prognozirebisa da

adreuli Setyobinebis SesaZleblobebi. amis naTeli dadastureba iyo

hidrometeorologiuri dakvirvebebis Catarebaze, monacemTa Segrovebasa

da damuSaveba-prognozirebaze pasuxismgebel saagentosTan dakavSirebuli

situacia. sistema Cveulebriv saxmeleTo sadgurebs iyenebda. 1990-iani

wlebidan am sadgurebis raodenoba mkveTrad Semcirda – 155

hidrometeorologiuri sadguridan darCa mxolod 30. sadamkvirveblo

Page 56: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

40

punqtebis raodenobis Semcirebas daemata isic, rom aRar tardeboda

zeda atmosferuli gazomvebi da specialuri radaruli danadgarebis

uqonlobis gamo amindis globalur models monacemebi amindis

adgilobrivi cvlilebebis Sesaxeb aRar miewodeboda. ar arsebobs

aranairi saSualeba, rom adgilobrivi amindis cvlilebis gansasazRvrad

gamoyenebul iqnes adgilobrivi modelebi. amis gamo garTulda

stiqiasTan dakavSirebuli iseTi lokalizebuli safrTxeebis

intensivobis monitoringi da prognozireba, rogorebicaa setyva da

Tanmdevi qariSxali, rogorc 19 ivliss Tavs daaatyda aRmosavleT

saqarTvelos sam regions. aman, Tavis mxriv, imoqmeda prognozirebisa da

adreuli Setyobinebis yvelanair sistemaze.

99. katastrofis riskis Semcirebis saqarTveloSi arsebuli praqtika

Semoifargleba mxolod mdinareebis eroziisa da wyaldidobebisagan

sanapiroebisa da sanapiro zolebis dacviTi RonisZiebebiT, xolo

mravalmxrivi safrTxeebis riskis SemcirebisaTvis saWiro RonisZiebebi,

rogorebicaa, magaliTad, riskis gadatana, setyvis sawinaaRmdego sistema

da a.S. ar xorcieldeba. garda amisa, ar arsebobs katastrofis marTvis

samoqmedo gegma, romelSic CarTuli iqneba riskis yovelmxrivi Sefaseba

rogorc erovnul, ise adgilobriv doneebze, SemdgomSi mis safuZvelze

ganviTarebis da dagegmvis dokumentaciis (mag., miwaTsargeblobis gegma,

urbanuli dagegmareba, ganviTarebis strategia da a.S.) Sesaqmnelad.

katastrofis riskis marTvisa da klimatis cvlilebebisadmi

adaptaciis saWiroebebi

100. katastrofis marTvis sistemis analizma saqarTveloSi gamoavlina

saWiroebebis Semdegi kategoriebi: a. katastrofis riskis marTvis

koordinacia; b. katastrofis riskis marTvis gaTvaliswieba sxvadasxva

seqtoris ganviTarebaze mimarTul RonisZiebebSi; g. katastrofis riskis

marTvis instituciuri SesaZleblobebis gaZliereba erovnul da

adgilobriv doneebze; d. katastrofiT gamowveuli zaralis, aRdgena-

rekonstruqciis, agreTve riskis gadatanis dafinanseba. qvemoT mocemulia

TiToeuli kategoriis mixedviT gamovlenili saWiroebebis detaluri

aRwera:

Page 57: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

41

katastrofebis riskis marTvis koordinacia

101. katastrofis riskis Semcirebis erovnuli politika Tu strategia

aris erovnuli donis gamowveva; katastrofis riskis marTvisadmi

koordinirebuli midgomis saCveneblad SesaZloa gamodges katastrofis

riskis Semcirebis erovnuli platformis Camoyalibeba, romelsac

koordinacias gauwevs katastrofis riskis Semcirebaze pasuxismgebeli

Sesabamisi saministro. platforma gamyarebuli unda iyos moqmedebisaTvis

saWiro saTanado kanonebiTa da brZanebebiT. es Sedegad moitans

komunikaciisa da informaciis gacvlis gaumjobesebas da katastrofis

riskis SemcirebaSi CarTul yvela dainteresebul mxares Soris

kavSirebis gaZlierebas.

katastrofis riskis Semcirebis gaTvaliswineba sxvadasxva seqtoris

ganviTarebaze mimarTul RonisZiebebSi

102. aucilebelia, rom saxelmwifom mxari dauWiros da uzrunvelyos

mdgradi ganviTareba. amis miRweva SesaZlebeli iqneba im SemTxvevaSi, Tu

yvela seqtorsa da samTavrobo yvela doneze iqneba gaTvaliswinebuli

bunebrivi movlenebisgan mosalodneli faruli riskebi. mzardi riskebis

Tavidan acilebis mizniT saxelmwifos Zalisxmeva mimarTuli unda iyos

Semdegi RonisZiebebis ganxorcielebisaken: 1. arsebuli riskebis dadgena,

gageba da prioritetizacia; 2. arsebuli riskebis Semcireba; 3. momavali

riskebis warmoqmnis Tavidan acileba; 4. reagirebis SesaZleblobebis

gaumjobeseba yvela doneze. am midgomis ganxorcieleba SesaZlebelia

katastrofis riskis marTvis srulyofili erTiani sistemis SeqmniT.

103. katastrofis riskebis marTvis sistemuri midgoma unda moicavdes: 1.

riskebis dadgenas da safrTxeebis monitorings; 2. riskebis Semcirebas

struqturuli da arastruqturuli meTodebis gamoyenebiT; 3. riskis

Sesaxeb ufro Rrmad gaTviTcnobierebas da mzadyofnas; 4. riskis

dafinansebis meqanizmebs; 5. mdgrad aRdgenas. 2012 wlis stiqiis Semdgomi

saWiroebebis Sefasebam kidev erTxel warmoaCina, ramdenad saWiroa

katastrofis riskis Semcirebis, rogorc ganviTarebis koncefciis CarTva

rogorc saSualo da grZelvadiani aRdgenis RonisZiebebSi, ise

regionuli dagegmvisas. amasTan, klimatis cvlilebis Sedegad

mosalodnelia gaizardos uamindobiT gamowveuli eqstremaluri

SemTxvevebis raodenoba da Tu stiqiuri ubedurebebis riskebi ar iqneba

Page 58: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

42

gaTvaliswinebuli, riskebis gamo aRdgenasa da ganviTarebaSi Cadebuli

investiciebi aRmoCndeba arasaWiro da gauazrebeli.

104. riskebis dadgena. riskis Semcirebis strategiis ganviTarebisaTvis

aucilebelia dadgindes, ra saxis riskebis winaSe dgas saqarTvelo.

riskebis dadgena ar aris martivi saqme. igi moicavs arsebuli bunebrivi

saSiSroebebisa da adamianebze maTi zemoqmedebis gacnobierebas,

konkretuli saSiSroebebis winaSe mdgomi elementebis dadgenasa da maTi

mowyvladobis Sefasebas, mosalodneli zaralis gamoTvlas Sesabamisi

RonisZiebebis prioritetizaciis mizniT. mokled, Tu ar viciT ra aris

problema, mas ver movagvarebT.

105. saSualodan grZel vadebSi aucilebelia wyladidobis riskebis

marTvis gegmis ganaxleba, rac moicavs infrastruqturisa da

mosaxleobisaTvis modelebis riskebis gaTvaliswinebiT SerCevas,

wyaldidobis riskis Semarbilebeli infrastruqturis prioritetizacias

da garemos dacvas. amasTanave, aucilebelia mdinaris Walis marTvis

programis SemuSaveba, rac moicavs safTxeebisa da datborvis rukebs,

dafinansebas, mdinaridan natani masalis amoRebisaTvis saWiro teqnikur

momsaxurebasa da napirdamcav RonisZiebebs.

106. katastrofis riskebis Semcirebis RonisZiebebi. katastrofis riskis

Semcirebis RonisZiebebis dadgena da prioritetizacia SesaZlebelia

riskebis Seswavlis Semdgom. es SesaZloa moicavdes rogorc

struqturul RonisZiebebs _ investirebas riskis Serbilebis

RonisZiebebSi, mag., wyaldidobisgan damcavi infrastruqturis agebas an

gamagrebas, ise arastruqturul RonisZiebebsac, mag., samSeneblo normebs,

katastrofis riskebis Semcirebis gaTvaliswinebas ganviTarebaze

mimarTul RonisZiebebSi, teritoriul dagegmarebaSi da a.S.

107. katastrofis riskis Semcirebis iniciativebis mizani unda iyos

mdgradi SesaZleblobebis Seqmna mmarTvelobis sxvadasxva doneze,

rogorc instituciuri, aseve arainstituciuri aspeqtebis CarTviT, raTa

daxmareba gaewios uwyebebs iseTi codnis bazisa da instituciuri

mexsierebis CamoyalibebaSi, romelic dafuZnebuli iqneba sistemebze da

ara individebze. unda SemuSavdes mravalmxrivi meTodologia, romelic

moxmardeba ganviTarebis dagegmvaSi katastrofis riskis SemcirebisaTvis

wamyvani rolis miniWebas da soflisa da urbanuli ganviTarebis

specifikur seqtorebs, adgilobrivi biujetis dagegmvis, adgilobrivi

`sarezervo fondebis~ Seqmnis da a.S. CaTvliT.

108. saWiroebebis erTblovi Sefasebis Sedegad gamovlinda

wyaldidobisgan damcavi infrastruqturis gamagrebis aucilebloba im

Page 59: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

43

adgilebSi, sadac wyaldidobisa da wyalmovardnebis ganmeorebadobis

maRali riskia. ramdenime qveynis gamocdileba aCvenebs, rom TiToeuli

aSS dolari, romelic Caido mdinaris napirebis gasamagrebel

samuSaoebSi, orjer da samjer met sargebels aZlevs im mosaxleobas,

romelic mdinaris gaswvriv cxovrobs. aucilebelia ZiriTadi

napirdamcavi nagebobebis gamagreba da aRdgena, rogoricaa mdinareebis

ferdobebis gamagreba, dambebis, gabionebis da eroziis sawinaaRmdego

jebirebis mowyoba Telavis, vanTas da zuzumbos mdinareebze.

109. struqturul RonisZiebebTan [romelTac SesaZlebelia ver SeaCeron

klimatis cvlilebiT gamowveul wyaldidobis nakadebis didi moculoba]

erTad aseve mniSvnelovania daproeqtebisas moxdes klimatis cvlilebis

gavlenis gaTvaliswineba, klimatis cvlilebis gaTvaliswinebiT

sainJinro gadawyvetebi unda iyos ufro gamZle da mdgradi. es SeiZleba

iyos biosainJinro RonisZiebebi, rac moicavs adgilobrivi bunebrivi

masalebis da mcenareuli safaris gamoyenebas mdinaris Walis fizikuri,

biologiuri da qimiuri funqciebis aRsadgenad, wyliT gaJRenTis da

gamtarianobis gasaumjobeseblad da zianis Sesamcireblad. rogorc Cans,

saqarTveloSi mwiria wyaldidobisa da wyalmovardnis marTvis Sesaxeb

amgvari Tanamedrove da klimatis cvlilebas morgebuli codna da

dRemde ZiriTadad sabWoTa periodis tradiciuli sainJinro RonisZiebebi

gamoiyeneba. Sedegismomcemi iqneboda gadawyvetis kombinirebuli gzebis

gamonaxva, rac daexmareboda arsebul struqturul RonisZiebebs, aseve

arastruqturuli RonisZiebebis, biosainJinro samuSaoebis danergvas, rac

mdinaris Walis bunebrivi infiltraciisa da nakadis gamtarianobis

gazrdas Seuwyobda xels.

110. SefasebiT aseve gamovlinda is dazianebuli sajaro Senobebi,

sabavSvo baRebi, sajaro skolebi, pirveladi samedicino daxmarebis

punqtebi, romlebic kritikul mdgomareobaSi arian. ramdenadac

xelmisawvdomi momsaxureba gulisxmobs dawesebulebebis dazianebuli

saxuravebis SekeTebas, aucilebelia daculi iyos Senobebis usafrTxoeba,

risTvisac saWiroa am nagebobebis (pirveladi samedicino daxmarebisa da

saganmanaTleblo dawesebulebebis mainc) struqturuli usafrTxoebisa

da teqnikuri mdgomareobis Sefaseba, raTa dadgindes ra qmedebebia

saWiro Semdgom. zemoT aRwerili yvela qmedebis warmateba

mniSvnelovnadaa damokidebuli imaze, Tu es yvelaferi ramdenad Seexeba

dazaralebuli Temebisa da adgilobrivi xelisuflebis kerZo

sakuTrebasa da damokidebulebas, ramdenadac gadamwyvetia maTi

CarTuloba riskebis dadgenisa da Sefasebis procesebSi. miznis

misaRwevad saWiroa sajaro daxmarebis programisa da komunikaciis

strategiis Camoyalibeba da ganxorcieleba. grZel vadebSi strategia

Page 60: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

44

unda iqces garemosdacviTi ganaTlebis (rogorc sawindari rogorc

formaluri, ise araformaluri ganaTlebisa) erovnuli strategiis

nawilad, romelic emsaxureba mdgradi ganviTarebis miznebs.

111. riskis gaTviTcnobiereba da momzadeba. saWiroa yvela monawile

acnobierebdes, ra riskebis winaSe SeiZleba aRmoCndes da mzad iyos

maTTan gasamklaveblad. sazogadoebisaTvis gankuTvnili

saganmanaTleblo kampaniebi daexmareba mTavrobas riskebis Semcirebis

RonisZiebebSi, rac moicavs axali riskebis warmoqmnis Tavidan acilebasa

da katastrofaze ufro efeqturad reagirebas. mosamzadebeli Zalisxmeva

unda moicavdes mTavrobis yvela dones da yvela seqtors, aseve mTlianad

sazogadoebas. yvela maTgans aqvs pasuxismgebloba da saWiroa amis

naTlad ganmartebas. savarjiSoebi da simulaciebi komunikaciaSi

arsebuli naklovanebebis adreul fazaSi gamovlenas exmareba. es

savarjiSoebi unda Sediodes erovnuli, municipaluri da adgilobrivi

reagirebisa da sarezervo gegmebSi.

112. katastrofis riskis marTvis erT-erT yvelaze mniSvnelovan

elements warmoadgens safrTxis prevencia da Tavidan acileba, rac

lokalizebuli safrTxeebis detaluri monitoringisa da prognozirebis

meSveobiT xorcieldeba. Sefasebisas gamovlinda, rom arsebuli

hidrometeorologiuri sistema saWiroebs gaumjobesebas. teqnikuri

daxmarebis ZiriTadi elementebi unda iyos: 1. saxmeleTo sadamkvirveblo

sadgurebis arsebuli sistemis Seswavla, maTi reabilitaciis programebis

SemuSaveba da maTi raodenobis gazrda; 2. sul cota, 60 saxmeleTo

telemetruli sadguris damontaJeba, romlebic realur droSi gadascems

monacemebs centralur kompiuters adgilobriv doneze wyaldidobebisa

da sxva stiqiuri ubedurebebis prognozirebisaTvis; 3. saxmeleTo

sadgurebTan erTad qarisaTvis gankuTvnili dopleruli radarisa da

sxva xelsawyoebis saWiroebis Seswavla, raTa SesaZlebeli gaxdes

qariSxlis moZraobisa Tu qaris siCqaris gansazRvra, rac daexmareba

Zlieri qariSxlis, setyvis da a.S. prognozirebas.

113. mzadyofnis gasaumjobeseblad saWiroa sagangebo situaciebze

reagirebis regionuli/adgilobrivi gegmebis regularuli ganaxleba,

rasac Tan unda erTvodes detaluri standartuli samuSao procedurebi

monacemTa momzadebis, Segrovebisa da gavrcelebisaTvis. agreTve

gamovlinda zaralis Sefasebisa da aRdgeniTi samuSaoebis dagegmvis

erTiani meTodologiis saWiroebac. sxvadasxva safrTxis Sesaxeb

adreuli Setyobinebis sistemis meqanizmis SemoReba, romelic moicavs

specifikur standartul samuSao procedurebs da funqciur qsels, sadac

CarTulia yvela dainteresebuli mxare monacemTa erTiani baziT, unda

Page 61: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

45

ganixilebodes, rogorc erT-erTi mniSvnelovani komponenti. yovelive

zemoTqmulis misaRwevad saWiro iqneba teqnikuri daxmareba, xelSewyoba

da personalisaTvis saTanado treningi.

114. stiqiur ubedurebebTan (wyaldidoba, wyalmovardna, Rvarcofi,

miwisZvra da a.S.) gamklavebis SesaZleblobebis ganviTarebasTan erTad,

grZelvadiani RonisZiebebis ganxorcielebisas aseve mniSvnelovania

klimatis cvlilebebTan adaptaciis gaTvaliswineba. daxmareba mimarTuli

unda iyos sazogadoebis yvelaze gaWirvebul jgufebze, amasTan,

adgilobrivma da centralurma uwyebebma unda miiRon klimatis

cvlilebebis adaptaciisaTvis saWiro zomebi; unda Catardes RonisZiebebi,

romlebic minimumamde daiyvans adamianebze da ekonomikur saSualebebze

zemoqmedebas da uzrunvelyofs ganviTarebisaTvis wyaldidobisa Tu

amindiT gamowveuli sxva eqstremaluri movlenebis potenciuri zianis

misaReb donemde Semcirebas.

115. sajaro mxardaWera: politikosebis, politikuri da

samTavroboAstruqturebis xelmZRvaneli pirebis, masmediis,

sazogadoebisa da akademiuri institutebis cnobierebis amaRleba, Tu ra

sargebeli moaqvs riskis Semcirebas da ra rols asruleben es

organizaciebi riskis Semcirebis programebis ganxorcielebaSi.

116. riskebTan brZolis dafinansebis strategia. saqarTvelos mTavrobam

stiqiuri ubedurebis Semdeg dauyovnebliv Seitana cvlilebebi

saxelmwifo biujetSi da Seqmna damatebiTi sabiujeto SesaZleblobebi

myisieri reagirebisa da daxmarebis saWiroebisaTvis; garda amisa,

garkveuli odenoba gamoiyo moklevadiani sareabilitacio

samuSaoebisaTvis da agreTve sarezervo fondebidan – sul 162 milioni

laris mobilizeba moxerxda.

117. qveyanaSi stiqiuri ubedurebebis SemTxvevebis raodenobis mateba

TavisTavad gamoiwvevs katastrofebTan dakavSirebuli ekonomikuri

xarjebis zrdas, rac moiTxovs efeqtur finansur instrumentebs,

romlebic qveyanas stiqiuri ubedurebebiT gamowveul finansur

saWiroebebTan gamklavebaSi daexmareba. vinaidan veranairi prevenciisa

da Serbilebis RonisZieba ver SeZlebs srulad daicvas esa Tu is qveyana

didi stiqiuri ubedurebebisagan, qveynebisaTvis finansuri Tavdacvis

qmediT meqanizmebad SeiZleba CaiTvalos rogorc katastrofis riskis

dafinansebis meqanizmebi, ise katastrofis riskis marTvis RonisZiebebi.

katastrofis riskis dafinansebis strategia saSualebas aZlevs qveynebs

stiqiis Semdgom periodSi gazardon finansuri mxardaWeris

SesaZleblobebi da Seamciron stiqiuri ubedurebebis ekonomikuri da

Page 62: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

46

finansuri tvirTi damatebiTi danakargebis kerZo kapitalsa da

sadazRvevo bazarze gadataniT.

118. katastrofis riskis dafinansebisa da dazRvevis instrumentebi oTx

vrcel kategoriad iyofa:

1. katastrofis riskis saxelmwifosgan dafinanseba: finansuri

strategiebi, rac katastrofis Semdgom periodSi gazrdis

mTavrobis finansuri reagirebis SesaZleblobebs, maTi

grZelvadiani fiskaluri balansis dacviT;

2. katastrofis riskisagan sakuTrebis dazRveva: sakuTrebis

katastrofisagan dazRvevis bazris ganviTareba da katastrofisagan

dazRvevis xelmisawvdomobis gazrda saxlebis mflobelebisTvis,

mcire da saSualo sawarmoebisa da sajaro dawesebulebebisTvis;

3. soflis meurneobis dazRveva: fermerebis, mesaqonleebisa da

agraruli sferos damfinansebeli dawesebulebebisaTvis (mag.,

soflis meurneobis bankebi, mikrosafinanso dawesebulebebi)

stiqiuri ubedurebebis zemoqmedebis mimarT finansuri mdgradobis

asamaRlebeli programebis SemuSaveba;

4. katastrofisagan mikrodazRveva: Raribi mosaxleobisTvis

uamindobiT gamowveuli zaralisagan dasacavad produqtebis

stiqiisagan dazRvevis xelmisawvdomobis uzrunvelyofa da

katastrofis riskis Semcirebis Sesaxeb informaciis gavrceleba

iseT socialur programebTan erTad, rogoricaa sakompensacio

Tanxebis transferis programebi.

119. aRsaniSnavia, rom katastrofis riskis dafinanseba-dazRvevis

nebismieri efeqturi strategia pirvel rigSi moiTxovs stiqiuri

ubedurebebis ekonomikuri da fiskaluri zemoqmedebis detalur

Sefasebas.

120. sarekonstruqcio samuSaoebis moqniloba. rekonstruqciis fazaSi

yvelaze rTulia balansis dacva, rom rekonstruqciis siswrafeSi

moxerxdes riskebis aRmofxvra. Tuki SesaZlebelia, prioriteti unda iyos

`vaSenoT xelaxla ukeTesad~. sarekonstruqcio faza saSualebas aZlevs

xelmZRvanelobas, rom am samuSaoebSi CarTon katastrofis riskis

sawinaaRmdego zomebi, raTa samomavlod Tavidan aicilon axali riskebis

warmoqmna. amisaTvis qveyanas Camoyalibebuli unda hqondes aRdgenisa da

rekonstruqciis gegmebi. Zalian mniSvnelovania, rom yvela donis yvela

dawesebulebas kargad hqondes gacnobierebuli sakuTari

pasuxismgebloba. amrigad, sxvadasxva dawesebulebas Soris kargad

ganawilebuli funqciebi da valdebulebebi mniSvnelovnad daexmareba

Page 63: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

47

sarekonstruqcio Zalisxmevas. amasTan, reabilitacia ufro

Sedegismomcemi da moqnili iqneba, Tuki swrafi reabilitaciisa da

Sesyidvebis winaswari gadanawilebis mizniT ganxilul-gadaxeduli iqneba

administraciuli da sakanonmdeblo CarCoebi. rodesac zustad

gvecodineba, sad aris mosalodneli riski da sad aris safrTxe yvelaze

saSiSi, daizogeba sarekonstruqcio samuSaoebisTvis gankuTvnili dro.

Tuki amgavr informaciaze xeli ar migviwvdeba, rekonstruqciisaTvis

usafrTxo adgilebis dasadgenad saWiroa mivmarToT swraf da

mravalismomcvel qmedebebs.

katastrofis riskis marTvis instituciuri da organizaciuli

SesaZleblobebis gaZliereba erovnul da adgilobriv doneebze

121. katastrofis riskis marTvis sistemis SesaZleblobebis gaZliereba

SesaZlebelia Semdegi qmedebebiT: a. samarTlebrivi da instituciuri

struqturebis gadaxedva da harmonizacia; b. regionul/gamgeobis doneze

katastrofis riskis marTvis samoqmedo gegmebis SemuSaveba; g. erovnul

da adgilobriv doneebze Tavidan acilebis/SesustebisaTvis mzadyofnis

SesaZleblobebis amaRleba.

a. samarTlebrivi da instituciuri struqturebis gadaxedva da

harmonizacia

122. rogorc Sefasebis angariSSia aRwerili, 2007 wlis kanonSi

`bunebrivi da teqnogenuri xasiaTis sagangebo situaciebisagan

mosaxleobisa da teritoriis dacvis Sesaxeb~ mocemulia riskebis

prevenciis, Sesustebis, mzadyofnisa da reagirebis erTiani sistemis

Seqmna. Tumca unda aRiniSnos, rom masSi ZiriTadad reagirebis

meqanizmebzea gamaxvilebuli yuradReba, xolo debulebebi prevenciisa da

Sesustebis Sesaxeb fragmentulia.

123. swored amis gamo arsebobs harmonizebuli, erTiani samarTlebrivi

struqturis Seqmnis saWiroeba, romelSic CarTuli iqneba katastrofis

riskis Semcirebis yvela elementi (prevencia, Sesusteba, mzadyofna da

reagireba) da masSi gansazRvruli iqneba Sesabamisi uwyebebis roli da

pasuxismgeblobebi, administrirebis yvela doneze.

b. regionul/gamgeobis doneze katastrofis riskis menejmentis

samoqmedo gegmebis SemuSaveba

124. katastrofis riskis marTvis samoqmedo gegmis Sesaqmnelad saWiroa

riskis Sefasebis yovelmxrivi monawileobiTi instrumentis SemuSaveba,

Page 64: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

48

romelic miewodeba regionul/municipalur Sesabamis uwyebebs. amgvari

Sefasebebi saTanado uwyebebs miawodebs codnasa da informacias

katastrofis Serbilebisa da klimatis cvlilebisadmi adaptaciisaTvis

saWiro efeqturi RonisZiebebis gansazRvra-ganxorcielebis Sesaxeb.

samoqmedo gegmis mniSvnelovan aspeqts warmoadgens RonisZiebebis

finansuri mdgradoba, anu specialuri sarezervo fondebis arseboba

regionul/adgilobriv biujetSi, romelic uzrunvelyofs katastrofebis

riskebis Sesustebis infrastruqturebis momsaxurebas da mzadyofnisa da

reagirebis RonisZiebebis efeqturobas.

125. katastrofis riskis marTvis RonisZiebebTan dakavSirebuli vadebi

da xarjTaRricxva ix. qvemoT, danarTSi 11.

Page 65: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

49

danarTi 1: soflis meurneoba da saarsebo saSualebebi

1. mdgomareoba katastrofamde

126. stiqiiT dazaralebuli adgilebis ekonomikis ZiriTad seqtorssoflis meurneoba warmoadgens. soflis meurneobas regionul mSp-Siyvelaze didi wili aqvs. kaxeTis mosaxleobis 80 %-ze meti, anudaaxloebiT 400,000 adamiani soflis meurneobaSi aris dasaqmebuli. amregionebs wamyvani adgili uWiravT mosavlis im saxeobebis warmoebismxriv, romelic stiqiam daaziana. aRsaniSnavia, rom kaxeTis regioni arisyurZnis, atmisa da vaSlatamas ZiriTadi mwarmoebeli, xolo samcxe-javaxeTSi modis saqarTvelos kartofilis mosavlis naxevarze meti.

127. stiqiiT dazaralebuli regionebis saojaxo meurneobebi iseve,rogorc zogadad saqarTveloSi, ZiriTadad soflis meurneobas misdeven.maTi miwis nakveTebi mcire zomisaa, xSirad mcire nawilebadaa dayofilida, Sesabamisad, mosavalic dabali aqvT, rac didwilad gamowveuliaarasworad warmarTuli soflis meurneobiTa da jiSebismravalferovnebis simwiriT.

2. stiqiis zemoqmedeba seqtorze

128. 19 ivlisis stiqiisgan ZiriTadad dazaralda kaxeTi, sadacdazianda daaxl. 18,500 ha mosavliani miwa, romlis ZiriTad nawilsmaRali Rirebulebis mqone savargulebi (anu xexilisa da bostneulisnaTesebi) Seadgenda. zarali Zalian farTomasStabiani iyo. mravalwliannaTesebs Semoecala nayofi da foTlovani safari, xolo mcenareebisReroebze setyvam iseTi Ria napralebi datova, romlebSic adviladSesaZlebelia sokovani infeqciis ganviTareba. ganadgurda (gansakuTrebiTaxalcixeSi) bostneulis, nesvisa da kartofilis naTesebi. sasoflo-sameurneo savargulebis Semowmebam aCvena, rom SesaZlebelia yurZnisnargavebis aRdgena, magram atmisa da vaSlatamas baRebis aRdgenas dididro dasWirdeba. mTlianobaSi stiqiis zemoqmedebis qveS daaxl. 20,000saojaxo meurneoba aRmoCnda.

129. sasurvelia saqarTvelos mTavrobam grZelvadian perspeqtivaSi esmovlena ar miiCnios gamonaklisad da igi aRiqvas gafrTxilebad, romaucilebelia amindis amgvari eqstremaluri gamovlinebebisgaTvaliswineba da maTTvis mzadyofna. es konkretuli SemTxveva kigamoyenebuli unda iyos rogorc profesiuli fermeruli seqtorisSeqmnis SesaZlebloba.

cxrili 2. dazianebuli heqtrebisa da zaralisa da zianis donis Sefaseba

Page 66: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

50

kaxeTi (Telavi, lagodexi, yvarelida gurjaani)

Sefasebuli zarali % Sefasebuliziani

kulturisdasaxeleba

dazianebuliteritoria (ha)

100 % 70 – 80 % >50 % xelaxladarguli %

yurZeni (venaxi) 7500 70 % 20 % 10 % minimal.

atami da sxva 3000 100 % 60 %simindi 1000 100 %pomidori 2000 100 %sxva bostn. 4000 100 %nesvi 1000 100 %samcxe-javaxeTi (axalcixe)kulturisdasaxeleba

dazianebuliteritoria (ha)

mZime zomieri >50 % xelaxladarguli %

kartofili 419 47 % 53 % 73 %bostneuli 177 81 % 19 % (axlad

darguli)simindi 318 5 % 95 %xili 166 63 % 37 %marcvleuli 53 58 % 42 %

mcxeTa-mTianeTi (duSeTi–TianeTi)kulturisdasaxeleba

dazianebuliteritoria (ha)

100 % 70 – 80 % >50 % xelaxladarguli %

simindi 92 60 % Sef. 25 % Sef. 15 % Sef. 73 %parkosnebi 105 60 % Sef. 25 % Sef. 15 % Sef. (axlad

darguli)kartofili 103 60 % Sef. 25 % Sef. 15 % Sef.marcvleuli 10 60 % Sef. 25 % Sef. 15 % Sef.kaxeTi (Telavi,lagodexi,yvareli dagurjaani)

18500 93 %

samcxe-javaxeTi(axalcixe)

1132 6 %

mcxeTa-mTianeTi(duSeTi-TianeTi)

310 2 %

sul (ha) 19942

1. ziani da zarali

130. winaswari Sefasebis mixedviT, fermeruli meurneobebisaTvis

miyenebulma zaralma 2012 wels 129,4 mln lari (78,4 mln aSS dolari)

Seadgina. am zaralis udidesi nawili (daaxl. 94 %) kaxeTze modioda,

fardoba mravalwlian da erTwlian kulturebs Soris aris 53:47. es

monacemebi efuZneba adgilobrivi xelisuflebis mier Catarebul

dazaralebuli heqtrebis da wminda Semosavlis Sefasebas da aseve

setyvamde da dazianebebamde gaweul cvalebad xarjebs. es monacemebi

Seudares CARE-is, USAID-is da sxvebis mier miRebul monacemebs.

diagrama 7: zarali da ziani regionebis, erTwliani da mravalwliani kulturebis

mixedviT

Page 67: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

51

131. dazianebebis mTliani done Sefasda 24 mln larad (14,5 mln aSSdolari), romlis udides nawils Seadgens atmis nargavebis 60%-isxelaxla dargvis xarjebi _ 16,4 mln lari, garda amisa, 5 %-s SeadgensgansakuTrebiT dazianebuli venaxebis ganaxleba da kartofilisnargavebis Secvla (2,8 mln lari). uamindobis am eqstremalurmagamovlinebam mTlianad saqarTvelos fermerul meurneobas daaxloebiT153,5 mln laris ziani miayena.

Page 68: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

52

2. aRdgenisa da rekonstruqciis saWiroebebi

diagrama 8: soflis meurneobis zaralisa da zianis aRdgenis paketi

132. mosuli setyva da qariSxali iyo erTgvari Sexseneba imisa,ramdenad damokidebulia fermeruli meurneobebi amindze da ramdenadzrdis amgvari SemTxvevebi Raribi da mowyvladi mosaxleobis xarjebs.Sesabamisad, es setyva SeiZleba aRviqvaT, rogorc gafrTxileba daamavdroulad erTgvari SesaZlebloba: gafrTxileba, rom am tipismovlenebi SesaZloa ufro xSirad ganmeordes da SesaZlebloba, romsoflis meurneobis zogierTi seqtori ufro konkurentunariani damaRalprofesionaluri gavxadoT. dReisaTvis momwifebulia azri, romsoflis meurneobis komercializacia da dargis gasaumjobesebelidagegmva da investireba SeZlebs soflis meurneobis seqtorismdgradobis gazrdas klimatis cvlilebisa da amindis eqstremalurimovlenebis momatebuli SemTxvevebis mimarT.

133. mokle, saSualo da grZelvadiani aRdgenis qvemoT warmodgenilisaWiroebebi swored am SesaZleblobebis gaTvaliswinebiT gamoikveTa(SeniSvna: danarTi 9 Seicavs aRdgeniTi saWiroebebis da prioritetuliRonisZiebebis Sejamebas).

a) moklevadiani aRdgeniTi saWiroebebis da prioritetuli RonisZiebebismimoxilva (0-12 Tve)

134. saqarTvelos mTavrobisaTvis gankuTvnili mTavari SekiTxvaa, Tu radonis da ra tipis daxmareba unda gaewios stiqiiT dazaralebul,ojaxur, fermerul meurneobebs? arsebobs precedentis Seqmnis sakmaod

Page 69: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

53

didi safrTxe, rom, magaliTad, kompensaciis done ganisazRvroszaralisa da zianis zomiT. aman SeiZleba gazardos molodini, rommomavalSi stiqiuri ubedurebiT gamowveuli yvela zarali, miuxedavadmisi zomisa da masStabebisa, sabiujeto fondebidan anazRaurdeba.mTavrobam aseve unda ganixilos ganviTarebis Tavisi grZelvadianiamocanebi, Tu rogor warmoudgenia fermerebis daxmareba, magaliTad,miznad isaxavs: 1) dazaralebul adgilebSi soflis meurneobisstiqiamdel mdgomareobaSi dabrunebas Tu 2) irCevs, rom saxelmwifodafinanseba nawilobriv an mTlianad moxmardes saqarTvelos soflismeurneobis struqturisa da tipis sakeTildReo cvlilebebs?

diagrama 9: soflis meurneobaSi gasacemi kompensaciis mTliani paketi

135. mTavrobam, gaerom da arasamTavrobo organizaciebma araerTimosazreba wamoayenes, Tu ra midgomaa saWiro soflis meurneobisaRdgena-ganaxlebis paketisaTvis. yovelive es asaxulia zemoT mocemulsuraTze. Tu yvela es investicia ganxorcieldeba, mTlianad miviRebTdaaxl. 76 mln lars, rac sruli zianisa da zaralis 49 %-s Seadgens. esgvaZlevs daaxl. 3,800 lars (2,300 aSS dolari) stiqiiT dazaralebuliyoveli saojaxo fermeruli meurneobisTvis.

136. aRdgena-ganaxlebis amJamad dadgenili paketi gankuTvnilia kerZosakuTrebisTvis da asaxavs balansirebul midgomas, romelic:

dazaralebul fermerebs finansur da sxva saxis daxmarebas uwevs(fuladi kompensacia, damokidebuli dazianebis doneze, dasasoflo-sameurneo sabanko sesxebis saprocento ganakveTisgauqmeba 12 TviT). es daxmareba momdinareobs saqarTvelosmTavrobisgan;

Page 70: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

54

aris teqnologiebisa da treningebis paketebis mimarT proaqtiulimidgoma da miznad isaxavs Semosavlis miRebas moklevadianinaTesebis SemotaniT da setyviT dazianebuli mravalwlianinargavebis swrafad aRdgenaSi daxmarebas. aseve iTvaliswinebsklimatis cvlilebis Sedegad soflis meurneobaSi mosalodnelcvlilebebs. es daxmareba CARE-s da UNDP-is SemoTavazebaa.

saojaxo fermerul meurneobebis warmoebis saSualebebis aRdgena –es adgilobrivi xelisuflebis SemoTavazebaa da misi RirebulebaSefasebuli zianis 100 %-s Seadgens.

137. xarjebi ZiriTadad sami elementisgan Sedgeba: 1) fuladikompensacia, romelic gaicema zianis donis gaTvaliswinebiT, heqtrebismixedviT, 2) teqnikuri daxmarebis paketi da 3) warmoebis saSualebebisaRdgena, Sesabamisad, 25 mln laris, 17 mln larisa da 24 mln larisodenobiT.

138. qvemoT mocemul cxrilSi asaxulia xarjebis Semcirebis ramdenimevarianti. am SemoTavazebebs Soris aris:

fuladi kompensaciis konvertireba vauCerebad, romelTa ganaRdeba

SeiZleba masalebis xarjebisaTvis, mag., Teslebis, sasuqebis,

SesasxureblebsTvis. saqarTvelos mTavrobam SeiZleba gadawyvitos

masalebis xarjebis ra nawili SeiZleba daifaros vauCeriT. es

vauCerebi SeiZleba gamoisyidos saqarTvelos mTavrobam.

teqnologiuri paketebis miwodeba unda moxdes im fermerebisTvis,

vinc gaiares treningebi. es xels Seuwyobs intervenciis im

mwarmoeblebze fokusirebas, vinc namdvilad arian dainteresebuli

da mowadinebuli cvlilebebi Seitanon sakuTar warmoebaSi.

xilisa da venaxis gaSenebis xarjebis Semcireba saqarTvelos

sanaSene meurneobebis mier gamoyvanili masalisa (da ara

importirebuli elituri nergebisa da dakvirtuli xeebis) da

erTwliani masalis gamoyenebiT. amasTan, danergvis stadiaze

moxdeba mxolod ZiriTadi xarjebis dafarva.

Page 71: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

55

cxrili 3: xarjebis Semcirebis alternativebi

milionilari

funqcia prioritetibiujetisSemcirebisvariantebi

gadaxedulibiujeti

naturalurikompensacia

3,15soflis meurneobaSi

gadaudebelixarjebis saWiroeba

ar arsebobs ar arsebobs 3,15

fuladikompensacia

24,93

nawilobrivifuladi kompensacia,finansuri dacvis

meqanizmi

maRali, radganfinansuri dacvis

meqanizmebi amcirebszarals

nawili SeiZlebagamoyenebul iqnesvauCerebis saxiT,

SesyidvebissubsidirebisaTvis

24,93

sabankosesxebisprocentisdafarva

5,20

sabanko procentebisgadaxdis piradi da

finansuridaxmarebebis miReba

saSualo - maRali,Tumca ZiriTadadufro msxvili

fermerebisaTvisxdeba finansurizaralis aRdgena

sesxis gamcembankebTan

SeTanxmebismiRwevis

SesaZlebloba

5,20

teqnologiispaketebierTwliani +maravwlianinargavebi

17,05

Semosavlisa damosavlis

moklevadianireabilitacia

saSualo - maRali,fermerebs aZlevs

SesaZleblobas TavisTavs TviTon

daexmaron da miiRonSemosavali an

moaxdinon naTesebisukeT aRdgena

a)fermerebisaTvisvauCerebismiwodeba,romlebicSeiZlebagamoiyenonmasalebisxarjebis

dasafarad, b)da/an

teqnologiispaketis

dakavSirebatreningebze

daswrebasTan24

8,52

treningi +gafarToeba

1,59

sasicocxlodmniSvnelovania

fermerebis daxmarebazianis SerbilebaSi,Semosavlis aRdgenasada momavali naTesebisSesaxeb strategiulixedvis SemuSavebaSi

maRali, efeqturi dagaaZlierebs

teqnologiebispaketebis gamoyenebas

dabaliRirebulebis daxarjTefeqturi

intervencia

1,59

zianisaRdgena

24,06

sasicocxlodmniSvnelovania

Semosavlis momtanisaSualebebis aRdgena

maRali, vinaidanSemosavlis

grZelvadianadaRdgenis saSualebas

iZleva

faravs mxolodsanerge masalisada zog ZiriTadxarjebs, ufro

naklebiRirebulebismasalebisgamoyenebiT

9.79

am dabali Rirebulebis mqone variantebma SeiZleba moTxovnilidafinanseba daaxl. 25 mln lariT Seamciros.

139. nargavebis gajanmrTelebisaTvis dauyovnebeli reagireba iqnebakaxeTSi mexileebsa da mevenaxeebisaTvis sawvavisa da fungicidebis

24 miCneulia, rom gaanaxevrebs teqnologiuri paketebis mimRebTa raodenobas.

Page 72: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

56

miwodeba. es erTi fermerisaTvis daaxl. 300 laria. xelisuflebamSemogvTavaza ori gadaudebeli RonisZieba:

TiToeuli fermerisaTvis fuladi grantis micema, dazianebebis donismixedviT. es Seadgens 1,500 lars TiTo fermerze didi zaralispirobebSi, 1000 lars _ zomieri zaralis da 500 lars _ mcirezaralis dros. Sefardeba iqneba 65:20:15, TiTo fermerulimeurneobisaTvis ganawilebuli Tanxa Seadgens daaxl. 1,250 lars (758aSS dolari). am fuladi grantis sruli Rirebuleba iqneba 25 mlnlari;

sasoflo-sameurneo sabanko sesxebis saprocento gadasaxadisaganganTavisufleba 12-Tviani periodiT. jerjerobiT ucnobia, es undadaifaros Tu ara sabiujeto wyaroebidan. saprocento ganakveTisabanko sesxebze Seadgens wliur 25 %-s. amgvari sesxi fermerebisdaaxl. 60 %-s aqvs aRebuli, ZiriTadad masalebis (Tesli, sasuqi daSesasxureblebi) SeZenis xarjebis dasafarad. Rirebuleba aris 5 mlnlari.

140. damatebiT aRsaniSnavia, rom saWiroa masalebis darigebis paketebis

treningebTan dakavSireba (ix. qvemoT). es SeiZleba iyos treningebi, Tu

rogor SeiZleba mosavlis dazianebiT gamowveuli Semosavlis

danakargebis Sesusteba. am paketebSi unda Sediodes: a) daxmareba,

romelic mewarmes saSualebas miscems moiyvanos erTwliani mosavali da

raimenairi Semosavali miiRos da b) daxmareba, romelic mravalwliani

nargavebis mqone fermerebs mieSveleba nargavebis gamojansaRebasa da

mcenareebis dacvaSi daavadebebisagan. varaudoben, rom amis

ganxorcielebas SeZleben 15,4 mln larad, soflis meurneobis

adgilobrivi ganyofilebebis meSveobiT.

141. treningebi da damatebiTi daxmareba yurZnis, atmisa da vaSlatamas

reabilitaciisaTvis. fermerebis umravlesoba moelis, rom samomavlod

rTvelis erTi an ori sezoni Cavardeba da Semosavlis srulad aRdgena

SeiZleba mxolod mesame sezonisaTvis moxdes. venaxebis reabilitacia

mxolod gasxvliTa da sasuqebis gamoyenebiT aris SesaZlebeli da Zalian

mniSvnelovania, rom fermerebma miiRon RonisZiebebis optimaluri paketi,

raTa rac SeiZleba swrafad SeZlon normaluri mosavlis miReba. atmisa

da vaSlatamas zogierTi axalgazrda xis reabilitacia SesaZlebelia

moxerxdes gasxvliT sasuqebisa da sxva agroqimikatebis gamoyenebasTan

erTad. dazianebuli beberi xeebis SemTxvevaSi ki, albaT saWiro iqneba

maTi axliT Secvla.

Page 73: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

57

142. gasxvlisa da resursebis gamoyenebis saukeTeso gamocdilebis

gamosayeneblad fermerebs unda CautardeT naxevardRiani savele

swavlebebi orive sferoSi da amis saCveneblad unda gamoiyenon

dazianebuli venaxebi da xexilis baRebi. gasxvlis Sesaswavli savele

gakveTilebi unda Catardes rac SeiZleba swrafad, raTa saSemodgomo

gasxvla ukve saukeTeso standartebis Sesabamisad moxdes. savele

swavlebebi, sadac aCveneben, Tu rogor xdeba resursebis gamoyeneba, aseve

naxevardRiania da SeiZleba Catardes an imave dRes, an mogvianebiT, imave

wlis ganmavlobaSi.

143. treningebi da konsultaciebi SeiZleba Caataron kaWreTis

profesiuli swavlebis centrma da kaxeTis sxva resurscentrebma

analogiurad moxdeba danarCen or regionSic. kaWreTis resurscentrs

ukve aqvs yurZnis moyvanis gamocdileba, magram ara aqvs qariSxliT

miyenebuli zianis aRdgenis gamocdileba. amdenad, am centrs da sxva

konsultantebs Tavad dasWirdebaT mokle treningebis gavla venaxebisa

da xexilis baRebis reabilitaciis sakiTxebSi. savaraudod, am savele

swavlebebs dazaralebuli fermerebis naxevari (anu daaxl. 2 000 fermeri)

daeswreba.

144. Tu davuSvebT, rom yovel naxevardRian savele swavlebaSi

monawileobas miiRebs daaxl. 25 fermeri, saWiro iqneba 80 naxevardRiani

savele swavlebis SeTavazeba.

145. mosavlis dazRveva. mosavlis dazRvevas dReisaTvis Zalian cota

fermeri iyenebs, risi mizezic nawilobriv SeiZleba iyos sadazRvevo

gadasaxadis xarjebi, Tumca SeiZleba gamowveuli iyos dazRvevis

arsebuli tipebisa da Rirebulebis Sesaxeb codnis naklebobiT.

viTarebis Sesacvlelad saWiroa fermerebs CautardeT mosavlis

dazRvevis Sesaxeb naxevardRiani saswavlo seminarebi, isev kaxeTisa da

sxva regionebis resurscentrebis meSveobiT.

146. amgvari seminarebis Catarebamde saWiroa im sadazRvevo kompaniebTan

gasaubrebac, romelTac aqvT mosavlis uamindobisagan dazRvevis

gamocdileba da im paketebis ganxilva, romlebic am kompaniebs SeuZliaT

SesTavazon klientebs atmisa da vaSlatamas xeebis xelaxali

farTomasStabiani gaSenebis SemTxvevaSi. sadazRvevo kompaniebi unda

iyvnen mowveuli saswavlo seminarebze da unda warmoadginon TavianTi

prezentaciebi.

Page 74: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

58

147. diversifikacia. mravalwliani nargavebisTvis miyenebulma zaralma

SesaZloa daafiqros fermerebi erTwlian nargavebze gadasvlaze, radgan

am SemTxvevavSi zaralis masStabi da, Sesabamisad, riskic ufro dabalia.

saqarTveloSi fermerebi, Cveulebriv, sakmaod nela eguebian

diversifikacias, rac albaT gamowveulia eWvebiT bazris Sesaxeb da

produqciis fasebis Sesaxeb codnis naklebobiT. kaxeTSi Catarebulma

kvlevebma aCvena,25 rom erTwliani nargavebiT Canacvlebis SesaZleblobebi

arsebobs da amis saukeTeso potenciali aqvs kenkrovnebs, pomidors,

nesvs, mzesumzirasa da soios.

148. amrigad, konsultantebma xalxs unda SesTavazon mokle seminarebi

jiSebisa da nargavebis Canacvlebis Sesaxeb da yuradReba unda

gaamaxvilon agronomiul praqtikaze, finansur mogebasa da bazarze.

seminarebi aseve unda Seexos atmis, vaSlatamasa da yurZnis jiSebs, raTa

fermerebma, romelTac survili aqvT dazianebuli xexilis baRebisa da

venaxebis sxva jiSebiT Canacvlebis, miiRon arsebuli variantebis,

xarjebisa da mogebis sruli suraTi. xarjebis Semcirebis mizniT kargi

iqneba, Tu naxevardRiani seminarebi, magaliTad, nargavebis dazRvevisa da

diversifikaciis Sesaxeb, erTsa da imave dRes Catardeba.

g) saSualo da grZelvadiani aRdgeniTi saWiroebebi da prioritetuliRonisZiebebi (0-5 weli)

maRali Rirebulebis mqone mosavlis aRdgena

149. atmisa da vaSlatamas qariSxliT dazianebuli baRebis 50-60 %-is

reabilitacia ver moxerxdeba da xelaxla unda dairgos, Tuki fermerebi

gadawyveten, rom surT gaagrZelon imave kulturis moyvana. cnobilia,

rom atmisa da vaSlatamas baRebi daaxl. 3,000 ha-ze dazianda, rac

niSnavs, rom daaxl. 2,000 ha xelaxla unda dairgos. mosalodnelia, rom

bevri fermeri atmisa da vaSlatamas im jiSebis dargvas amjobinebs, rac

dReisaTvis xelmisawvdomi da gavrcelebulia saqarTveloSi. albaT

mxolod mcire nawili moindomebs, rom baRebis xelaxla dargvisas is

jiSebi gamoiyenos, romlebic saqarTveloSi ar iSoveba, magram aqvT

upiratesoba mosavlianobis, mosavlis aRebis periodis (mag., ufro

adreuli an gviani sezoni), Sesaxedaobis, gemos da advilad mokrefis

TvalsazrisiT.

25 http://www.undp.org.ge/files/24_743_203776_kakheti-agriculture-eng-modified.pdf

Page 75: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

59

150. unda aRiniSnos, rom adgilobrivad gamoyvanili nergebi

jerjerobiT ar aris sertificirebuli da Tan saqarTveloSi amJamad

atmisa da vaSlatamas mxolod 200,000-300,000 nergis Sovnaa SesaZlebeli.

amrigad, xelaxla dargvis mTliani moTxovna (savaraudod 750,000-dan 800,

000-mde nergi) adgilobrivad moyvanili nergebiT droulad, 2013 wlis

gazafxulis sezonisTvis, ver dakmayofildeba. amis gamo zogma fermerma

SeiZleba samomavlod gadados baRebis xelaxla gaSeneba an Zveli

nargavebi Caanacvlos erTwliani nargavebiT, rac ufro swrafi mogebis

da/an naklebi riskis matarebelia.

151. atmisa da vaSlatamas mwarmoebeli fermerebis daxmareba am

kulturebis aRsadgenad ise unda Catardes, rom moxdes axali,

gaumjobesebuli jiSebis dargva. am SemTxvevaSi fermerebs unda

SevTavazoT aRdgenis ori paketi: erTi, romelic maT saSualebas miscems

xelaxla dargon maT mier SerCeuli jiSebi da meore, romelic fermerebs

daavaldebulebs SearCion damtkicebuli jiSebis siidan romelime. erTi

heqtris xelaxali gaSeneba adgilobrivad xelmisawvdomi jiSebiT jdeba

6,500 lari, xolo importirebuli jiSebis xelaxali dargva ki - 12,000

lari 1 ha-ze. orive SemTxvevaSi fermerebs yovelwliurad mouwevT 1,200

laris odenobis cvalebadi xarjebis gaReba, sanam mesame wlis bolos

pirvel mosavals ar miiReben (Semdeg ukve mizanSewonili iqneba

finansuri Senatanis meoTxe welSi Cadeba).

152. venaxebis Canacvlebis sakiTxi ar aris sayovelTao, radgan

seriozuli dazianeba yurZnis mxolod 5%-ma miiRo. marTlac, nawilobriv

yurZnis fasebis SenarCunebis zomebis gamo,26 fermerebs Zalian mcire

finansuri stimuli aqvT, rom moundeT yurZnis xelaxla gaSeneba

(moklevadiani aRdgeniTi saWiroebebis SejamebisaTvis ix. danarTi 9 –

aRdgeniTi struqtura).

eqstremaluri klimaturi movlenebis zemoqmedebis Tavidan acileba

153. gvalvasTan gamklaveba yvelaze kargad SeiZleba sarwyavi sistemebis

investirebiT da meurneobaSi wylis damzogavi praqtikis SemoRebiTa da

danergviT. investirebaa saWiro, rom sarwyavi sistemebi mwyobridan ar

gamovides da Seuferxeblad muSaobdes, saWiroa iseTi agronomiuli

teqnikis ganviTareba-danergva, romelic wylis arsebuli resursebis ukeT

gamoyenebas uzrunvelyofs. wyaldidobis damangreveli moqmedebis

26 fermerebi erT kilo yurZenSi, miuxedavad xarisxisa, 0,5 lars iReben, mTavaria arsebobdes Saqrianobisminimaluri done.

Page 76: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

60

SemcirebisaTvis saukeTeso saSualebaa sadrenaJo sistemis mowesrigeba

da teqnikuri gamarTva, amasTan erTad, niadagis kultivacia da damdgari

wylis gasaSvebad swrafi reagireba. setyva _ amJamad iqmneba setyvis

Sesamcirebeli axali teqnologiebi, romlebic elvasa da specifikur

Rrublebze dakvirvebiT gamoavlens setyvis safrTxes da mcire zomis

raketebis/yumbarebis gamoyenebiT setyvas wvimad gardaqmnis.

soflis meurneobis strategiuli infrastruqturis dasaxmarebladaRdgenis gamoyeneba

154. mTavrobas soflis meurneobis riskebis Sesustebis strategiis

asagebad uamravi saSualeba aqvs. albaT yvelaze kargi iqneboda maTi

CarTva soflis meurneobis seqtoris riskebis menejmentis kvlevaSi, rac

gaaumjobesebda maT mdgradobas da Seamcirebda mowyvladobas. amgvari

kvlevebi qveynis soflis meurneobis riskebis Sesaxeb erTobliv xedvas

iZleva da Cveulebriv Seicavs: a) riskis Sefasebas da prioritetebad

dayofas, b) dainteresebuli mxareebis Sefasebas (klimatis cvlilebebis

mimarT seqtoris mgrZnobelobisa da adaptaciis unaris CaTvliT), g)

riskis marTvis strategiebs, sadac Sedis Sesustebis, riskis transferisa

(magaliTad, dazRveva) da Seguebis meqanizmebi. es, Tavis mxriv, migviyvans

ganxorcielebis instrumentebis Sesaxeb rekomendaciebamde, anu

investiciebamde, teqnikuri daxmarebamde da politikis mxardaWeramde.

Cveulebriv amgvari sadiagnostiko kvlevebiT miRebuli rekomendaciebi

mimarTulia Sesustebis strategiebze da soflis meurneobis riskebis

mTel speqtrSi Cadebul investiciebze.

155. 2011 wels saqarTvelos mTavrobam pirvelad gamoxata didi interesi

`katastrofis riskis dazRvevis~ SesaZleblobebis mimarT. Catarda

erTgvari winaswari kvleva da momzadda katastrofis riskis dazRvevis

misaRebi programisa da sakredito dokumentis samuSao variantebi.

dokumentSi xazgasmulia, rom saqarTvelo dgas stiqiuri safrTxeebis

winaSe, rogorebicaa gvalva, wyaldidoba da setyva. saSualo wliuri

zianis Rirebuleba daaxl. 50 milion lars (30 milioni aSS dolaris

ekvivalenti) Seadgens, ramac SeiZleba 300 milion larsac (30 milioni

aSS dolaris ekvivalenti) miaRwios, rogorc moxda 2000 wels, mZime

gvalvis Sedegad. bolo 10 wlis manZilze saqarTvelo agreTve

mometebuli sixSiriT ganicdis wyaldidobebs. stiqiis Semoteva da

amindis gauareseba gansakuTrebiT azaralebs wvril fermerebs, romelTa

ekonomikuri keTildReobac soflis meurneobis produqciazea

damokidebuli.

156. es proeqti jerjerobiT win ar wasula.

Page 77: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

61

157. arsebobs ramdenime angariSi, sadac warmodgenilia kompromisulixedva, Tu rogori unda iyos saqarTvelos soflis meurneobis seqtorismomavali.

158. `saqarTvelos mTavrobis strategiuli ganviTarebis 10-punqtianigegma modernizaciisa da dasaqmebisaTvis~ meeqvse punqtiT soflismeurneobas exeba, romlis Tanaxmadac: `saqarTvelos mTavroba apirebstradiciuli da saojaxo soflis meurneobis paralelurad Seqmnasmodernizebuli da komerciuli pirveladi da gadamamuSavebeli soflismeurneobis seqtoris momaragebis centrebi~.

gegma miznad isaxavs, rom:

1. agrosamrewvelo produqcia gaizrdeba 50 %-iT;

2. ukeTesi da ufro mosavliani nergebis xelmisawvdomobisgazrdiT da xilis komerciuli warmoebis diversifikaciiTganviTardeba xilis warmoeba;

3. irigaciis axali, Tanamedrove teqnologiebis gamoyenebiT

moxdeba sarwyavi sistemebis reabilitacia da ganviTareba.

muSaoba unda iyos dafuZnebuli saxelmwifosa da kerZo

seqtoris partniorobaze.

159. angariSSi, romelsac ewodeba `soflis meurneobis ganviTarebisstrategiasTan dakavSirebuli RonisZiebebi 2012-2022 ww.~ da romelicmimarTulia saqarTvelos mTavrobis soflis meurneobis strategiisganxorcielebaze, moqmedebebi moicavs:

1. fermeruli da agraruli sawarmoebis/organizaciebiskonkurentunarianobis amaRlebas,

2. faseulobaTa jaWvis ganviTarebas,3. regionuli da soflis meurneobis infrastruqturis ganviTarebas.

160. msoflio bankis `saqarTvelo – soflis ganviTarebis moklekomentari~ ki xazs usvams, rom

im fermerebs, vinc fermerul seqtors pensiaze gasvlis anarafermerul seqtorSi dasaqmebis survilis gamo toveben,unda moexsnaT xelSemSleli pirobebi da barierebi, xolounda waxalisdnen isini, visac miwis arendis an miwisSesyidvis saSualebiT unda warmoebis gafarToeba.

agrobiznesis seqtorSi investiciebisaTvis iseTi pirobebisSeqmna, romelic soflad dasaqmebas mniSvnelovnad gazrdis.

arsebuli fermeruli warmoebebis diversifikaciisaTvisxelSemSleli pirobebisa da barierebis mocileba.

arsebuli sasoflo-sameurneo warmoebis produqtiulobisgazrda.

Page 78: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

62

161. msoflio banki xazs usvams, rom soflis infrastruqtura _

drenaJi, irigacia da wyaldidobebis kontroli _ saWiroebs investirebas.

fermeruli mosaxleobis 94 %-ma yvelaze did problemad miiCnia sarwyavi

sistemis ararseboba. sarwyavi sistemis, drenaJisa da wyaldidobebis

kontrolis gaumjobesebaSi Cadebul grZelvadian investiciebs

gadamwyveti mniSvneloba aqvs katastrofis riskis SemcirebisTvis.

Page 79: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

63

danarTi 2. wyaldidobis zemoqmedebis Semarbilebeli

struqtura

1. mdgomareoba katastrofamde

162. wyaldidobis kontrolis da mdinaris eroziis sawinaaRmdego

nagebobebi aSenebulia kaxeTis regionis mdinaris auzisaTvis. am

Senobebis umetesoba aTwleulebis win aSenda. regionis yvelaze did

municipalitetSi, TelavSi, ramdenime mdinare moedineba. qalaqis ZiriTadi

mdinare, Telavisxevi, moqceulia arxSi. amasTanave, arxi gamagrebulia

betonis filebiT, rac iZleva wylis nakadis qalaqSi swrafad gavlis

saSualebas da uerTdeba mdinare alazans qvedawelSi. aRsaniSnavia, rom

yvela mdinaris arxi ar aris gamagrebuli. mdinareebis napirebi

ZiriTadad daculia gabionebiT _ riskis zonebSi napirebis eroziisgan

dacvis mizniT, xolo milebiT _ im adgilebSi, sadac gzebs kveTs.

arxebis teqnikuri daTvaliereba da movla iSviaTad xdeba, mdinaris

kalapoti mdinaris napiramde amovsebulia natani masaliTa da lodebiT.

marTalia, mdinaris saTave mTlianad tyiTaa dafaruli, magram natani

masala da lodebi mdinaris kalapotidan modis. lodebiT amovsebuli

kalapotis gamo SezRudulia mdinaris gamtarianoba.

163. mdinare Telavisxevi da misi Senakadebi miedineba qalaq Telavsa da

qvemoT mdebare soflebSi. 19 ivlisis stiqiis Sedegad 71,000 mosaxlidan

10,500 adamianamde ZiriTadad wyaldidobiT dazaralda. am regionSi

sakmaod xSiria wyalmovardnebi, rasac mowmobs ECHO-s mier

dafinansebuli proeqtis farglebSi ganxorcielebuli kvlevac.

wyalmovardnebi mxolod ramdenime saaTs grZeldeba, magram wyali

gadmodis napirebidan da tboravs kerZo sakuTrebasa da savargulebs

dasaxlebul punqtebSi.

2. stiqiis zemoqmedeba seqtorze

164. wyaldidobis zemoqmedeba. 19 ivlisis stiqiam aCvena, rom TelavSi

wyalmovardnebis seriozuli riski arsebobs. 31 soflidan mdinaris

qvemowelSi mdebare 5 sofeli, sadac daaxloebiT 10,000 mosaxle

cxovrobs, seriozulad dazarlda wyaldidobis Sedegad. zaralis

odenoba kerZo seqtorisTvis Sefasda 10 mln laramde, zaralis 75%

ganicades fermerulma Sinameurneobebma.

165. wyaldidobisgan damcavi yvela infrastruqtura agebuli iyo

aTeuli wlebis win da ar xdeboda maTi teqnikuri momsaxureba. Sedegad

Page 80: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

64

yvela mdinaris kalapoti amovsebulia lodebiTa da natani masaliT, ris

gamoc mdinaris gamtarianoba mniSvnelovnadaa Semcirebuli.

wyalmovardnebis dros, wylis maRali donis gamo, wyali napirebidan

gadmodioda. wylis maRali done mniSvnelovnad azianebs damcav

nagebobebs (jebirebs, gabionebs). Sedegad dazianda mdinaris WalaSi

mdebare saxlebi, sasoflo-sameurneo savargulebi da qalaqis

infrastruqtura.

166. wyaldidobiT dazianebuli infrastruqtura:

a. qalaqSi gamavali Telavisxevis betonis arxi bevrgan seriozulad

dazianda. dazianebulia arxis fskeric (ix. foto 1). mdinaris

zemowelSi, radganac ar tardeboda mdinaris teqnikuri

momsaxureba, baraJi savsea lodebiT, rac arTulebs mis

funqcionirebas da natanisa da lodebisagan mdinaris gasufTavebas.

amis Sedegad, stiqiis dros baraJma ver Seasrula Tavisi

daniSnuleba da wyalma arxis nawili daaziana. baraJis qveda

nawilSi mdinaris kalapoti amovsebuli iyo lodebiTa da nataniT,

ramac wyaldidoba gamoiwvia.

foto 1. dazianebuli betonis arxi

Page 81: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

65

b. sofel vanTaSi, mdinare vanTaze, mdinaris napirebi gadairecxa da

qvis gabionebi dazianda, wyaldidobam daaziana sasoflo-sameurneo

savargulebi da saxlebi.

foto 2. mdinaris napiris erozia

g. sofel yarajalaSi, mdinare Telavisxevze, arxi, 1,8km-is manZilze,

amovsebuli iyo nataniT, gadairecxa ramdenime gabioni. wyaldidobam

daaziana ramdenime saxli da sasoflo-sameurneo savargulebi (ix.

suraTi 3).

Page 82: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

66

foto 3. mdinare Telavisxevi amovsebuli qvebiTa da lodebiT

d. zuzumbos teritoriaze, TelavSi, mdinaris napiris samagri betonis

kedlis saZirkveli dazianda da kedeli mdinareSi Cacurda;

e. sofel buSeTSi, mdinare buSeTze, mdinaris napiri 300 m-is manZilze

dazianda da wyali gadmovida napirebidan. dazianda ramdenime

saxli da sasoflo-sameurneo savargulebi;

v. sofel kondolSi daingra mdinare kisisxevis napirdamcavi betonis

nageboba.

3. ziani da zarali

167. ZiriTadad dazianda wyaldidobisagan damcavi infrastruqtura,

xolo zarali ganicades saxlebma da sasoflo-sameurneo savargulebma.

cxrilSi mocemulia zianisa da zaralis xarjTaRricxva.

cxrili 4 ziani da zarali (larebSi)

Page 83: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

67

zemoqmedeba ziani zarali sajaro

seqtori

kerZo

seqtori

md. Telavisxevi:

1,5 km betonis

safari/3,5 km

kalapoti savsea

nataniT da

datborilia.

3,76 3,89 1,03 2,86

sofeli vanTa, md.

Telavisxevi, 400 m

napiri

Camongreulai/80m

gabioni

dangreulia.

0,96 0,93 0,21 0,71

md. Turdos arxis

1,8 km amovsebulia

nataniT da

datborilia, 110

gabionebi

dangreulia –sof. yarajala

1,01 2,70 0,77 1,93

sofeli

buSeTi/buSeTis

xevi

1,01 0,77 0,20 0,57

sof.

kondoli/kisisxevi

0,88 1,71 0,48 1,23

zuzumbo 0,40 0,00 0,10 0,00

sul: 8,02 10,00 2,69 7,31

4. aRdgenisa da rekonstruqciis saWiroebebi

moklevadiani aRdgeniTi saWiroebebi da prioritetuli RonisZiebebi

168. mokle vadaSi unda moxdes dazianebuli infrastruqturis SekeTeba,

rom amgvari wyaldidobis ganmeorebis SemTxvevaSi, mdinarem SeZlos

wylis nakadis gatareba. amasTanave, unda gaiwmindos mdinaris kalapoti,

raTa gaizardos misi gamtarianoba. ZiriTadi moklevadiani saWiroebebi

Sejamebulia danarTSi 11, aRdgeniT gegmaSi.

cxrili 5. moklevadiani aRdgeniTi saWiroebebi

saWiro RonisZiebebi ZiriTadi samuSaoebi Rirebuleba (lari)

samuSaoebi md. Telavisxevze zemowelis baraJis gawmenda,

Page 84: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

68

md. vanTa

md. Turdo

zuzumbo, TelavTan axlos

mdinaris betonis arxis

aRdgena,

mdinaris kalapotis

gawmenda,

napirdamcavi gabionebis

mowyoba

gabionebis mowyoba da

aRdgena,

yarajalasTan 25 km-ze

mdinaris kalapotis

gawmenda,

betonis kedlis mSenebloba

marcxena napirze,

qvedawelis napirebis

gamagreba gabioniT,

xidis gamagreba.

7,000,000

100,000

1,900,000

3000,000

sul 9,300,000

kvleva da proeqtis

momzadeba

samoqmedo gegma

325,500

375,000

sul 10,000,500

ukve ganxorcielebuli

RonisZiebebi

mdinare buSeTi, md.

kisisxevi

napirsamagri aRdgenilia

mdinaris napiris gamagreba

sofel kondolTan

100,000

150,000

sul 250,000

jami 10,250,500

169. aRdgeniTi RonisZiebebis jamuri Rirebuleba Seadgens 10,255 mln

lars. municipalitetma mdinare buSeTsa da kisisxevze daaxloebiT 0,25

mln laris Rirebulebis samuSaoebi Caatara. am tipis proeqtis

dasruleba xels Seuwyobs wyaldidobis saSiSroebis zonaSi mcxovrebi

mosaxleobis usafrTxoebis uzrunvelyofasa da ekonomikur zrdas,

radgan mniSvnelovnad daiklebs wyaldidobis riski.

170. am samuSaoebis ganxorcielebaze pasuxismgebeli iqneba sagzao

departamenti, kontraqtorebis meSveobiT. kvlevebs Caatarebs da

samuSaoebs daaproeqtebs municipaliteti da sagzao departamenti,

kontraqtorebi SeirCevian tenderiT. daproeqtebis, kvlevisa da

samSeneblo samuSaoebSi kontraqtorebma xeli unda Seuwyon qalebis

CarTulobas. mSeneblobis zedamxedvelobas ganaxorcieleben sagzao

departamentis mier SerCeuli damoukidebeli eqspertebi. Sesrulebuli

Page 85: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

69

samuSaoebis maRali xarisxis uzrunvelsayofad zedamxedvelobis

process xels Seuwyobs municipaliteti.

saSualo da grZelvadiani aRdgeniTi saWiroebebi da prioritetuli

saqmianobebi

171. wyaldidobis kontrolis gaumjobeseba yvelaze mniSvnelovania

municipaluri infrastruqturis aRsadgenad, radgan igi uzrunvelyofs

ekonomikuri mdgomareobisa da sacxovrebeli pirobebis gamosworebas.

saSualo da grZel vadebSi gansaxorcielebeli mniSvnelovani

RonisZiebebia:

a. rac SeiZleba bevri mdinaris napiris gamagreba da kalapotis

gawmenda, raTa Semcirdes wyaldidobisa da mdinaris eroziis

riski. wyaldidobis riskis Semcireba yvelaze did sargebels

moutans municipalitetsa da mdinaris napirebis gaswvriv mdebare

soflebs.

b. mdinareebis napirebis gamagrebis Semdeg aranakleb

mniSvnelovania Sesrulebuli samuSaoebis teqnikuri momsaxureba,

risTvisac centraluri mTavrobisagan biujetSi unda iyos

gamoyofili Sesabamisi Tanxebi. ramdenime ganviTarebad qveyanaSi

arsebuli gamocdilebis mixedviT, mdinareebis napirdacviT

RonisZiebebSi Cadebuli TiToeuli lari orjer da samjer met

sargebels moutans am mdinareebis piras mcxovreb xalxs.

172. kaxeTis mdinareebis mTavari problemaa dazianebuli napirdamcavi

nagebobebis aRdgena da kalapotebis gawmenda, raTa gaizardos

mdinareebis gamtarianoba. mdinaris gamtarianobis gazrda uzrunvelyofs

wylis nakadis kalapotSi gavlas, xolo napirdamcavi nagebobebi napirebs

eroziisgan daicaven. mdinaris napirebis erozia iwvevs rogorc saxlebis,

ise sasoflo-sameurneo savargulebis dazianebas. sagzao departamentma

kaxeTis regionSi Catarebuli kvlevis Sedegad gamoavlina is ZiriTadi

napirdamcavi da kalapotis gawmendis RonisZiebebi, romelTa Catarebac

saWiroa, raTa mdinareebi daubrundnen bunebriv pirobebs. yovelive amis

Sedegad mdinare ar gadmova napirebidan da aRarc napirebis miwa

daikargeba eroziis gamo (saSualo da grZelvadiani aRdgeniTi

RonisZiebebi mocemulia danarTSi 11 _ aRdgeniTi gegma).

173. saSualo da grZel vadebSi gansaxorcielebeli RonisZiebebi:mdinareebis kveTebisa da napirebis gamagreba Tu kalapotebis gawmenda

saWiroa Svid ZiriTad municipalitetSi, raTa mdinareebs daubrundeT

bunebrivi pirobebi. qveviT mocemul cxrilSi naCvenebia im teritoriebis

Page 86: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

70

CamonaTvali, sadac unda moxdes am RonisZiebebis ganxorcieleba.

samuSaoebis Rirebuleba aRwevs 24, 8 mln lars.

cxili 6. teritoriebis CamonaTvali, sadac unda moxdes RonisZiebebis ganxorcieleba

municipaliteti da mdinare ZiriTadi samuSaoebi Rirebuleba

1. yvarelis municipaliteti,

md. duruji

napirebis gamagreba

kalapotis gawmenda

8,2 mln lari

2. lagodexis

municipaliteti – md.

kabali

napirebis gamagreba

kalapotis gawmenda

5,1 mln lari

3. siRnaRis municipaliteti

– md. anagisxevi da md.

bodbisxevi

napirebis gamagreba 3,2 mln lari

4. axmetis municipaliteti –md. xodaSeni

napirebis gamagreba 0,45 mln lari

5. dedofliswyaros

municipaliteti – md.

alazani

napirebis gamagreba 3,18 mln lari

6. siRnaRis municipaliteti

– md. alazani

napirebis gamagreba 4,5 mln lari

7. gurjaanis

municipaliteti

napirebis gamagreba 0,20 mln lari

Page 87: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

71

danarTi 3: sacxovrebeli saxlebi

1. mdgomareoba katastrofamde

174. stiqiisagan dazaralebul regionebSi sacxovrebeli saxlebis

umravlesoba aris qvis Zveli, erTsarTuliani Senobebi, romlebic

qviSaqviTa da aguriTaa naSeni da gadaxurulia gofrirebuli liTonis

furclebiT, azbestiTa Tu keramikuli kramitiT. qalaqebSi TiTqmis yvela

saxli CarTulia municipalur infrastruqturaSi. soflebSi ki saxlebi,

Cveulebriv, ufro mZime mdgomareobaSia, ar aris kargad gamarTuli,

wyali an pirdapir saxlebSia Seyvanili, an wyalsaqaCidan Tu Widan

moaqvT. ar arsebobs kanalizacia. tualetebi xSirad dgas calke, saxlis

ukan da ZiriTadad `CeCmas~ (ormos) warmoadgens. soflebSi yvelgan

miewodebaT eleqtroenergia, gzebis umravlesoba cud mdgomareobaSia.

2. stiqiis zemoqmedeba

175. dazianebuli saxlebis mTliani raodenobaa 5,039. dazianebuli

mravalsarTuliani Senobebis raodenoba _ 216 mravalbiniani saxli.

176. qarborbalas yvelaze didi zemoqmedeba aRiricxa kaxeTis regionis

35 dasaxlebaSi. dazianda daaxl. 3,187 kerZo saxli da 101

mravalsarTuliani Senoba, romelTagan 801 saxli kramitiT iyo

gadaxuruli da dauziandaT saxuravebi. dazianebuli saxlebis

umravlesoba aRiricxa qalaqebSi Telavsa da gurjaanSi da maT mimdebare

soflebSi.

177. samcxe-javaxeTis regionSi dazianda daaxl. 1,836 saxli da 115

mravalsarTuliani Senoba. samcxe-javaxeTis regionSi yvelaze metad

saxlebi dazianda q. axalcixeSi da mis mimdebare soflebSi. mcxeTa-

mTianeTis regionSi, TianeTSi, mZimed dazianda daaxl. 16 saxli. yvelaze

seriozuli dazianebebi miadga saxuravebs da wvimis wylis Rarebs.

saxuravebi an Zlierma qarma waiRo (rogorc moxda kaxeTsa da mcxeTa-

mTianeTis regionSi), an daimsxvra didi zomis setyvisgan (rogorc moxda

samcxe-javaxeTis regionSi). mcirea stiqiisagan dangreuli saxlebis

raodenoba (saxlebi, romlebic stiqiiT miyenebuli dazianebebis gamo

sacxovreblad uvargisi gaxda).

Page 88: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

72

178. gansakuTrebiT dazianebul zog saxlSi kedlebsa da saZirkvelSi

wvimis wyali Cavida, kedlebi daskda da xelaxla asaSenebeli gaxda.

setyvam daamsxvria fanjris minebi. ar moxda stiqiiT dazaralebuli

adamianebis umravlesobis saxlebidan evakuacia. zog saxlSi ojaxis

qoneba, aparaturis CaTvliT, srulad an nawilobriv ganadgurda. zog

ojaxs, gansakuTrebiT qalaqebSi, mcire sawarmoebi aqvs da 2-3 dRis

ganmavlobaSi ver amuSaves. aseve dazianda da SesakeTebeli gaxda 30

avtomobili.

179. ziani miadga iZulebiT gadaadgilebul 75 ojaxs (100 suli),

romlebic TelavSi, or dasaxlebaSi cxovroben. dazianda maTi oTxi

sacxovrebeli saxlis saxuravebi da Sida sacxovrebeli farTi. detalebi

ix. qvemoT mocemul cxrilSi:

cxrili 7 dazianebuli sacxovrebeli saxlis saxuravebi da Sida sacxovrebeli farTebi

dasaxlebismdebareoba

ojaxebis /sulebis

raodenoba

siRaribiszRvarsqvemoTmyofi

ojaxebi

mowyvladobisdone (aRwera)

dasaxlebis aRwera

Telavi,

yofili

teqnikuri

institutis

Senoba,

Tbilisis

gzatkecili,

# 28

26 ojaxi

– 75

suli

23 ojaxi

(67 suli)

16 wlamde

asakis 24

bavSvi; 60

wels zeviT 4

moxuci; 9

qali _

ojaxis Tavi

Sida qarTli (2008 wlis

konfliqtis Sedegad

iZulebiT

gadaadgilebuli pirebi

_ e.w. axali devnilebi).

iZulebiT

gadaadgilebuli pirebis

Semosavlis ZiriTad

wyaros Seadgens

daxmareba, pensia,

socialuri daxmareba,

da droebiTi samuSao.

Telavi,

yofili

samxedro

Senoba,

Tbilisis

gzatkecili,

# 26

49 ojaxi

– 144

suli

12 ojaxi

(33 suli)

16 wlamde

asakis 30

bavSvi; 60

wels zeviT

14 moxuci; 12

qali _

ojaxis Tavi

afxazeTi (1992-1993

wlebis konfliqtis

Sedegad iZulebiT

gadaadgilebuli pirebi

_ e.w. Zveli devnilebi).

iZulebiT

gadaadgilebuli pirebis

Semosavlis ZiriTad

Page 89: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

73

wyaros Seadgens

daxmareba, pensia,

socialuri daxmareba,

da droebiTi samuSao.

3. ziani da zarali

cxrili 8: ziani, zarali da saWiroebebi _ samSeneblo seqtori

fulis

erTeuli

ziani da zarali saWiroeba

ziani* zarali jami moklevadiani saSualovadiani jami

lari _milioni

18,38 4,05 22,43 24,69 37,03 61,72

aSSdolari_milioni

11,35 2,50 13,55 40,00 60,00 100,00

* zianis Rirebuleba Seadgens: a) saSualod 3,000 aSS dolars TiTo

saxlze Zveli saxuravebis gadaxdis, usafrTxod mocilebis da axali

saxuravebisa da fanjrebis dayenebis xarjebs da b) 15,000 aSS dolars

yovel mravalsarTulian saxlze.

4. aRdgenisa da rekonstruqciis saWiroebebi

180. SedarebiT usafrTxo saxlebi sagangebo situaciebis mimarT

adamianebisa da ekonomikis mdgradobas uzrunvelyofs. xarisxiani

sacxovreblebi qalaqebisa da municipaluri infrastruqturis

sicocxlisunarianobis ganuyofeli nawilia. es ori faqtoria

(usafrTxoeba da xarisxi) mTavari mTavrobis ZalisxmevisTvis rogorc

mokle, ise grZelvadiani aRdgenisas, raTa xeli Seewyos ekonomikur

zrdas da saqarTvelos yvela moqalaqes Seeqmnas sakadrisi sacxovrebeli

pirobebi.

moklevadiani aRdgeniTi saWiroebebi da prioritetuli RonisZiebebi

181. ngrevis sapasuxod saqarTvelos mTavrobam Semdeg zomebs mimarTa:

aRadgina dazianebuli saxuravebi; dalewili saxuravebisa da

fanjrebisagan gaasufTava teritoriebi; aRadgina gazis, wylisa da

eleqtroenergiis miwodebis sistemebi; daariga fuladi kompensaciebi,

romelTa sidide meryeobda 300-dan 500 laramde TiTo komlze, zianis

mixedviT. saxuravebis SesakeTeblad zog regionSi, magaliTad, kaxeTsa da

Page 90: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

74

mcxeTa-mTianeTSi daiqiraves muSebi, xolo samcxe-javaxeTSi Tavad

mosaxleobas mieca masalebi da maT Tavad Seasrules saWiro samuSaoebi.

aqve unda aRiniSnos, rom saqarTvelos Sida bazarma ver SeZlo mTeli

saWiro masalis erTbaSad miwodeba da samcxe-javaxeTis regionSi

dazianebuli saxlebis SesakeTeblad TurqeTidan Camoitanes daaxl. 85,000

m2 TuTiis gadasaxuri masala.

182. moklevadiani aRdgenis gardauvali aucileblobaa:

1) dazianebuli saxuravebisa da infrastruqturis reabilitaciis

dasruleba;

2) darwmuneba, rom azbestis dazianebuli saxuravebis mosacileblad

Sinameurneobebi usafrTxo teqnikas iyeneben;

3) iZulebiT gadaadgilebuli pirebis sacxovrebeli saxlebis

SekeTebis dasruleba, rac 100,000 aSS dolari dajdeba.

saSualo da grZelvadiani aRdgeniTi saWiroebebi da prioritetuli

RonisZiebebi

183. saSualo da grZel vadebSi mTavrobam unda ganixilos stiqiuri

ubedurebebis mimarT mdgradi sacxovreblebiT uzrunvelyofis programis

dawyebis sakiTxi. es programa warmoadgens Senobebis modificireba-

reabilitaciis daxmarebas, magaliTad, sagadasaxado SeRavaTebs

samuSaoebisa Tu ekologiuri reabilitaciisaTvis.

Page 91: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

75

danarTi 4: wyalmomarageba da kanalizacia

1. mdgomareoba katastrofamde

184. kaxeTis didi da patara qalaqebisTvis wylis miwodebas da

sakanalizacio momsaxurebas saqarTvelos wyalmomaragebis

gaerTianebuli kompania axorcielebs, soflebSi ki amas gamgeobebi

uzrunvelyofen. stiqiam kaxeTis regionSi qalaqi Telavi daaziana.

stiqiiT dazaralda Telavis gamgeobaSi Semavali soflebi _ akura,

yarajala, buSeTi da Salauri da gurjaanis gamgeobaSi Semavali

soflebi _ vaCnaZiani, vazisubani, kalauri da axaSeni. wyalmomaragebisa

da kanalizaciis sistemebisaTvis stiqiiT miyenebuli ziani samcxe-

javaxeTisa da mcxeTa-mTianeTis regionebSi umniSvnelo iyo.

185. q. Telavis wyliT momarageba xorcieldeba Svidi sxvadasxva,

moZvelebuli saTavo nagebobidan: `Tbilwylebis wyaro~, `jvaripatiosnis

wyaro~, `burusi wyaro~, `naqalaqari wyaro~, `fsitiscixis wyaro~,

`Tixiani riyis wyaro~ da `mTiswyaro~. saTavo nagebobis warmadoba _

25,000 m3/dReSi _ akmayofilebs Telavis moTxovnas wyalze, magram

moZvelebuli centraluri milidan da milgayvanilobis qselidan didi

raodenobiT wylis gaJonvisa da danakargebis gamo, agreTve wylis uzomo

moxmarebis Sedegad, wyali qalaqs dReSi mxolod 10 saaTis ganmavlobaSi

miewodeba.

186. aseve moZvelebulia Telavis Camdinare wylis sawmendi sadguri da

kanalizaciis wylis koleqtori; yvelaferi 1950-1960-ian wlebSia

aSenebuli. wyalsawmendi sadguri sruliad amortizebulia, misi

gamoyenebis vada gasulia, TiTqmis mTlianad dangreulia da ar umuSavia

`sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg~. analogiurad cud mdgomareobaSia

sakanalizacio sistemac, romlis bevri koleqtori gaWedili an

gafuWebulia da sakanalizacio wylebi ukan brundeba qalaqis Ria

sarwyav arxebSi, romlebic mdinare alazans uerTdeba. gadaumuSavebeli

wyali ereva mdinaris wyals, rac antisanitarias iwvevs da aCens qalaqisa

da garemos dabinZurebis safrTxes. sakanalizacio sistemis 50 %-ze meti

amortizebulia, rac aseve dabinZurebis did risks warmoadgens.

187. rac Seexeba soflebs, wyliT momaragebis ZiriTad wyaros aq

miwisqveSa an wyaros wyali warmoadgens. kaxeTis soflebis umravlesoba

mcire zomisaa, cota mosaxliT da wyalze saSualo moTxovnac Seadgens

Page 92: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

76

1,500 m3/dReSi. soflebSi ar arsebobs sakanalizacio sistema. ojaxebi

iyeneben ormoebian tualetebs, romlebic umetesad saxlis ukana ezoebSia

moTavsebuli.

2. stiqiis zegavlena seqtorze

188. Telavis wyalmomaragebisa da sakanalizacio sistemebisaTvis

miyenebuli ziani da zarali SeiZleba CaiTvalos mZimed, xolo soflebSi,

sadac infrastruqtura stiqiamdec cudad iyo ganviTarebuli _ mcired.

yvelaze didi ziani miadga Telavis wyalmomaragebis saTavo nagebobas

(wyalsaqaCs) da qalaqis wyalmomaragebis centralur mils. TelavisaTvis

wylis miwodeba amJamad Semoifargleba 5-7 sT/dReSi, rac mis

macxovreblebs da bizness xarjebs uzrdis (zarali).

189. soflebSi naleqebma da wyaldidobam daaziana arteziuli Webi,

mdinareze gadebuli wylis 219 mm-iani milebi, romlebic soflebs _

akuras, yarajalasa da Salaurs _ amaragebda, wyalma waiRo. soflebSi

vaCnaZiani, vazisubani, kalauri da axaSeni saTavo nagebobebTan

misasvleli gzebic dazianda. soflebisaTvis wylis miwodeba amJamad

Semoifargleba 5-8 sT/dReSi, rac mosaxleobasa da bizness xarjebs

Zalian uzrdis (zarali).

190. q. Telavis 630 mm-iani diametris milebis daaxl. 40 m-iani monakveTi

wyalma waleka. milebi dayenebuli iyo mdinaris napiris kidesTan da ise

ar iyo gamagrebuli, rom wyaldidobisTvis gaeZlo. wyalma is gzac

Caitana, romlis qveSac gayvaniloba gadioda.

191. wyaldidobam waiRo ramdenime saTavo nageboba da 219 mm-iani

diametris milebis daaxl. 600 m-iani monakveTi, romelic mdinaris

kalapotSi iyo Cadebuli.

192. garda amisa, 219 mm-iani diametris milebis daaxl. 300 m-iani

monakveTi wyalma waleka. 8 sofelSi daitbora da/an dabinZurda 12 Wa da

wyaro. am soflebis umravlesoba Telavisa da gurjaanis gamgeobebs

miekuTvneba.

3. ziani da zarali

193. cxrili 9 gviCvenebs wyalmomaragebisa da kanalizaciis seqtoris

zianis, zaralisa da saWiroebebis xarjTaRricxvas.

cxrili 9: wyalmomaragebisa da kanalizaciisziani, zarali da saWiroebebi

Page 93: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

77

fulis

erTeuli

ziani da zarali saWiroeba*

ziani** zarali jami moklevadiani saSualovadiani jami

larimilioni

2,1 1,94 4,04 19,44 24,3 43,74

aSSdolarimilioni

1,3 1,20 2,5 12,00 15,00 18,00

* amaSi Sedis: a) Telavis wyalsawmendi sadguris dagegmili reabilitaciis

savaraudo Rirebuleba _ 8,00 mln aSS dolari, b) soflis sakanalizacio

sistemis gaumjobeseba da g) momavalSi SesaZlo stiqiuri ubedurebebis

zemoqmedebis riskis Semcirebis mizniT infrastruqturis Secvlis/

ganaxlebis xarjebi.

** q. TelavSi zaralma 1,1 milioni aSS dolari Seadgina

4. aRdgenisa da rekonstruqciis saWiroebebi

194. wyalmomaragebisa da kanalizaciis sistemebis infrastruqtura

TiTqmis mTel qveyanaSia moZvelebuli da/an arc aris saTanadod

ganviTarebuli, gansakuTrebiT soflad, wyaldidobiT dazaralebuli

adgilebis CaTvliT.

moklevadiani aRdgeniTi saWiroebebi da prioritetuli RonisZiebebi

195. aRdgenisa da rekonstruqciis gegma iTvaliswinebs ojaxebsa da

dasaxlebebze gaTvlil mciremasStabian proeqtebs, magaliTad, wylis

arsebuli resursebis, gansakuTrebiT wyalsadenis saTavo nagebobebisa da

wyalmomaragebis centraluri milebis dacvas, sakanalizacio nagebobebis

gaumjobesebasa da ganaxlebas da miwisqveSa wylebis dacvas

sayofacxovrebo kanalizaciisa da Sinauri cxovelebis eqskrementebis

gaJonvisagan. am RonisZiebebis gatareba SeiZleba naklebi xarjebiT da

adgilobrivi muSaxelis gamoyenebiT.

saSualo da grZelvadiani aRdgeniTi saWiroebebi da prioritetuli

RonisZiebebi

196. axali nagebobebis an wyalmomaragebisa da kanalizaciis sistemebis

gafarToebis dagegmvisa da gadawyvetilebis miRebis procesSi saWiroa

Cadebuli iyos wyalsazomebis damontaJeba, agreTve saWiroa muSaobisa da

teqnikuri momsaxurebis xarjebis gaTvaliswineba da wyalmomaragebisa da

kanalizaciis servisebis momxmarebelTa organizaciuli mowyoba.

Page 94: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

78

danarTi 5: transporti

1. mdgomareoba katastrofamde

197. saqarTvelos kargad ganviTarebuli sagzao qseli aqvs; gzebis

raodenoba yovel 1,000 kv/m-ze imdenivea, ramdenic regionis sxva qveynebis

umravlesobaSi. saqarTvelos sagzao qselis mTliani sigrZe aris 20,930

km, Gaqedan 1,564 km saerTaSoriso gzatkecilebia, 5,466 km _

meorexarisxovani gzebi, xolo 3,750 km _ Sida centraluri gzebi.

meorexarisxovani da Sida gzebis daaxl. 34 % asfaltirebulia, 59 %

xreSiania da 7 % gruntisaa. sagzao qseli kaxeTSic kargadaa

ganviTarebuli; aq daaxl. 124 km saerTaSoriso gzatkecilia, 717 km –meorexarisxovani da daaxl. 1100 km – Sida gzebi.

198. saqarTvelos sagzao qseli mTlianad saxelmwifo sakuTrebaa da

mis momsaxurebasac saxelmwifo axorcielebs. regionuli ganviTarebisa

da infrastruqturis saministros pasuxismgeblobaSi Sedis mTavari,

meorexarisxovani da Sida centraluri gzebis momsaxureba. saministros

sagzao departamenti marTavs mTel sagzao qsels, araZiriTadi Sida

gzebisa da yvela municipaluri gzis gamoklebiT.

199. mTavrobam biujetidan gamoyofili TanxebiTa da bankis

dafinansebuli gzebis mSeneblobis sami proeqtiT mniSvnelovani wvlili

Seitana kaxeTis regionis gzebis didi nawilis reabilitaciaSi. kaxeTis

gzebis gaumjobesebis regionuli proeqtis farglebSi dafinansda

vaziani-gombori-Telavis gzatkecilis 56 km-is reabilitacia.

meorexarisxovani da Sida gzebis proeqtis farglebSi dafinansda axmeta-

gurjaani-lagodexis gzis reabilitacia. amJamad damtkicebulia proeqti,

romelic daafinansebs gzebis daaxl. 400 km-is reabilitacias da moicavs

kaxeTis regionis aRmosavleT nawils.

2. stiqiuri ubedurebebis gavlena seqtorze

200. kaxeTSi gzebis qselze wyaldidobis zemoqmedeba fasdeba, rogorc

zomieri. ZiriTad sagzao qselze ar aRiniSneba mniSvnelovani dazianebebi.

vaziani-gombori-Telavis gza, romelic yvelaze xSirad ziandeba aqtiuri

mewyerebis gamo, kokispiruli wvimisa da am wvimiT gamowveuli

wyaldidobisagan didad ar dazianebula. unda iTqvas, rom gzis

Page 95: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

79

gayolebaze Camoiyara qanebi da ganviTarda qvaTacvena. aRsaniSnavia, rom

miuxedavad Zlieri wvimisa, arc axali mewyerebi warmoqmnila da arc

arsebuli mewyerebis Camowolis saSiSroeba Seqmnila. movardnilma

niaRvarma daaziana ramdenime Sida gza. zog adgilas saniaRvre arxebma

ver gauZlo movardnil wyals da gaiWeda, ramac daaziana napirebi.

201. wyaldidobam cxadyo, rom aucilebelia gatardes damatebiTi

napirdacviTi RonisZiebebi. napirdacviTi RonisZiebebi saWiroa gzebisa da

moSlili sanapiroebis gauaresebisa da amasTan dakavSirebuli xarjebis

Tavidan asacileblad. wyaldidobaze reagirebis farglebSi aseve

saWiroa gaWedili saniaRvreebis gawmenda da/an gamocvla.

202. vaziani-gombori-Telavis gzaze aris ori adgili, romlebic

wyaldidobam daaziana da saWiroebs SekeTebas: 1. vaziani-gombori-Telavis

gzis 56-e km-ze Sesacvlelia saniaRvre da saWiroa Carecxili gzis piris

amovseba. 2. 61-e km-ze ori paraleluri milovani saniaRvre gaWedilia da

unda gamoicvalos. gaWedvam gamoiwvia gzis piris erozia, rac xelaxla

unda amoivsos. axmeta-Telavi-bakurcixis meorexarisxovani gzis 23-e km-ze,

mdinare TurdosTan gadakveTis adgilze misasvleli gzis piri

gasamagrebelia da mdinaris kalapoti wyaldidobis natanisganaa

gasawmendi.

203. yvelaze metad saWiroa mdinaris napirebis dacvis gamosworeba; 1.

zemo xodaSenis xeoba, axmetis gamgeoba, gaivso nataniT da saWiroebs

gawmendasa da gabionis kedlis aSenebas. imave mdinaris orive napiri unda

gamagrdes gabionis kedlebis sami donis aSenebiT. gabionis aseTive

samdoniani kedlebis agebaa saWiro mdinare texianze (gomborula), sofel

gomboris maxloblad.

3. ziani da zarali

204. qvemoT moyvanili cxrili gviCvenebs wyaldidobiT gamowveuli

zianisa da zaralis mTlian xarjTaRricxvas.

cxrili 10: kaxeTis gzebisaTvis miyenebuli ziani, zarali da saWiroebebi

fuliserTeuli

ziani da zarali saWiroeba

ziani zarali jami moklevadiani saSualovadiani jami

larimilioni

1,25 0,8 2,1 - - -

aSSdolarimilioni

0,75 0,5 1,3 - - -

Page 96: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

80

205. kaxeTSi transportis seqtorisaTvis wyaldidobiT miyenebuli

sruli ziani da zarali Seadgens daaxl. 1,3 milion aSS dolars.

4. aRdgenisa da rekonstruqciis saWiroebebi

moklevadiani aRdgeniTi saWiroebebi da prioritetuli RonisZiebebi

206. miuxedavad imisa, rom kaxeTis mTavari da meorexarisxovani gzebi

TiTqosda karg mdgomareobaSia da mdgradia amindis iseTi eqstremaluri

movlenebis mimarT, rogoricaa wyaldidoba, saWiroa mdinareebis

kalapotebis mowesrigebisa da wyaldidobis kontrolis zomebis

dauyovnebliv gatareba.

saSualo da grZelvadiani aRdgeniTi saWiroebebi da prioritetuli

RonisZiebebi

207. wyaldidobam gamoiwvia mdinareebis kalapotebis Caxergva, riTac

wyaldidobis ganmeorebis SemTxvevaSi gzebs kidev ufro didi safrTxe

SeeqmnebaT. momavalSi gzebis infrastruqturis potenciuri dazianebis

Tavidan asacileblad saWiroa mdinareebis kalapotebis gawmenda.

Page 97: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

81

danarTi 6: saganmanaTleblo da sportuli nagebobebi

1. mdgomareoba katastrofamde

208. kaxeTSi, sadac skolebi dazianda, saSualo ganaTleba stiqiamde

ufro advilad xelmisawvdomi iyo. miuxedavad urbanizaciis Zalian

dabali donisa, am regionSi saSualo ganaTlebis miReba da CarTuloba

saSualo erovnul maCveneblebs utoldeba. SedarebiT maRalia dawyebiTi

da saSualo skolebis xelmisawvdomoba, sadac CarTulobis saerTo

maCvenebelia 96 %, rac utoldeba ara marto mTeli saqarTvelos

saSualo maCvenebels, aramed evropis sxva qveynebis maCveneblebsac. amis

Sedegia, rom mosaxleobis daaxl. 20 %-s aqvs miRebuli dawyebiTi

ganaTleba, xolo daaxl. 50 %-s – saSualo ganaTleba (ix. diagrama 10).

rac Seexeba uaryofiT mxares, skolamdeli ganaTleba miRebuli aqvs

mxolod 4-6 wlis asakis bavSvebis daaxloebiT 25 %-s, rac dabalia

saqarTvelos saSualo 45 %-Tan SedarebiT. es Zalian dabali maCvenebelia

evropuli standartebis mixedviT (bevrad ufro dabali, vidre poloneTsa

da rumineTSi, sadac saSualo maCvenebeli 70 %-s aRwevs). Sefasebam aCvena,

rom `adgilmdebareoba~ aris is ZiriTadi faqtori, romelic gavlenas

axdens 4-6 wlis asakis bavSvebis skolamdel dawesebulebebSi CarTvis

albaTobaze qveyanaSi. soflad is ZiriTadi mizezi, ris gamoc mSoblebi

sakuTar Svilebs skolamdel saganmanaTleblo dawesebulebaSi ar

atareben, aris am dawesebulebebis siSore.

209. amasTan, SeiniSneba ganaTlebis xarisxis gauareseba rogorc

kaxeTSi, ise saqarTvelos sxva adgilebSi. 2006 wels erovnuli

akreditacia regionis mxolod erTma umaRlesma saswavlebelma miiRo.

garda amisa, ganaTleba TviT fundamentur mecnierebebSic ki CamorCeba

da ver akmayofilebs Tanamedrove moTxovnebs. ganaTlebis muSakebisaTvis

Zalian Znelia saerTaSoriso sagranto programebsa da kvalifikaciis

asamaRlebel kursebSi monawileoba, rac qveynisaTvisac problemas

warmoadgens. imisaTvis, rom ganaTleba iqces konkurentul upiratesobad

saqarTvelos mosaxleobisaTvis zogadad da kaxeTis mosaxleobisaTvis am

SemTxvevaSi, pirvel rigSi saWiroa ganaTlebis seqtorSi sabiujeto

dafinansebis gazrda, rasac unda mohyves warmatebuli instituciuri

reformebi. yovelive amas ki ramdenime weli dasWirdeba.

210. mosaxleobis umravlesoba acnobierebs ganaTlebis mniSvnelobas,

magram jerac gaurkvevelia, ramdeni resursis Cadeba SeuZliaT da unda

ganaTlebis sasurveli donisa da tipis misaRebad. problemebi,

Page 98: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

82

romlebsac awydeba regionis ganaTlebis seqtori da romelic erovnuli

donis gadawyvetilebebs moiTxovs, aris personalis araadekvaturi

anazRaureba, swavlebis dabali xarisxi da marTvis sistemebis nakleboba,

rac ar aris mxolod am regionisaTvis damaxasiaTebeli problemebi.

2. stiqiuri ubedurebis gavlena seqtorze

211. stiqiuri ubedurebis gavrcelebis teritoriebze dazianda

skolamdeli da saskolo Senobebis umravlesoba, ufro zustad ki, ufro

cxrili 11: skolamdel da sabazisoganaTlebaSi CarTulTa mTlianiprocentuli maCvenebeli, 2006

diagrama. 10: mosaxleoba ganaTlebismixedviT, 2010

skolamdel

ganaTlebaSi

CarTuloba

CarTuloba

sabaziso

ganaTlebaSi

bavSvebi 4-dan 6 wlamde

asakis

7-dan 17

wlamde asakis

% %

sofeli

13,6 95,2

qalaqi 34 97,6

regioni

kaxeTi 20,9 95,6

Tbilisi 34,8 98,3

Sida

qarTli

10,5 95,7

qvemo

qarTli

22,5 94,2

samcxe-

javaxeTi

13,8 97,1

aWara 13,5 95,1

guria 11,6 97,2

samegrelo 33,7 96,9

imereTi 17,9 95,5

mcxeTa-

mTianeTi

27,3 100

jami 23,1 96,4

wyaro: msoflio banki, 2010 HSB-is

monacemebis gamoyenebiT, 2010

wyaro: msoflio banki, 2006 HSB-ismonacemebis gamoyenebiT, saWiroebs

ganaxlebas 2010 HSB-is monacemebis

mixedviT.

05

101520253035404550

Primary SecGen SecTech

Page 99: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

83

metad dazianda 39 sabavSvo baRidan 17, romlebic skolamdeli asakis 1,232

bavSvs emsaxureba, xolo arsebuli 39 skolidan 13-Si skolis asakis

3,210 bavSvs saswavlo wlis dawyebis dagvianebis saSiSroeba daemuqra.

stiqiam aseve daaziana profesiuli swavlebis centri da Telavis

universiteti (1,800 studenti). TelavSi mniSvnelovnad dazianda agreTve

sportuli nagebobebi.

212. unda aRiniSnos, rom saganmanaTleblo dawesebulebebi stiqiiT

dazaralebul adgilebSi manamdec cud mdgomareobaSi iyo, gansakuTrebiT

skolamdeli dawesebulebebi/sabavSvo baRebi. skolebis garkveuli

raodenoba mouwesrigebelia, magram Cans, rom mTavroba koordinacias

uwevs aRdgeniT samuSaoebs da skolebi axali saswavlo wlis dawyebamde

mzad iqneba.

3. ziani da zarali

213. ziani, rac skolebsa da sabavSvo baRebs miadga, mniSvnelovania,

vinaidan aman SeiZleba ganaTlebis grZelvadiani problemebi gamoiwvios.

infrastruqturaSi gadaudebeli saWiroebebis garda, aranairi zusti

monacemebi azbestis saxuravebis Sesaxeb ar arsebobs. arsebul

monacemebze dayrdnobiT, dazianebuli dawesebulebebidan mxolod 7

sabavSvo baRs da 4 skolas esaWiroeba saxuravis mTlianad Secvla,

radgan azbestis masala seriozul safrTxes uqmnis bavSvebisa da

personalis janmrTelobas.

214. stiqiuri ubedurebis gamo ganaTlebis seqtorSi dasaqmebuli

maswavleblebi da sxva personali samsaxuris dakargvis riskis winaSe ar

dganan da ar dasWirdebaT sxva saganmanaTleblo dawesebulebebSi

gadayvana.

215. qvemoT moyvanili cxrili 11 gviCvenebs ganaTlebis seqtorSi

wyaldidobiT gamowveul zians, zaralsa da saWiroebebs.

cxrili 12. ziani, zarali da saWiroebebi ganaTlebis seqtorSi

fuliserTeuli

ziani da zarali saWiroebaziani zarali jami moklevadiani saSualovadiani jami

lari 1,787,400 72,990 1,860,390 1,400,000 460,390 1,787,400

4. aRdgenisa da rekonstruqciis saWiroebebi

moklevadiani aRdgeniTi saWiroebebi da prioritetuli RonisZiebebi

Page 100: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

84

216. ganaTlebis seqtorSi katastrofaze reagireba ZiriTadad

fokusirdeba bavSvebis uflebaze miiRon ganaTleba da xeli

miuwvdebodeT masze. SeiZleba fizikur xelmisawvdomobas riski ar

emuqrebodes, magram problemas qmnides ganaTlebis miRebasTan

dakavSirebuli finansuri mxare. ukanasknelma kvlevebma (World Vision, Focus

Group Discussions, Aug. 9, 2012) naTlad aCvena, rom am stiqiurma ubedurebam

mSoblebi, romlebic potenciuri Semosavlis gareSe darCnen, finansurad

gaaRariba. isini veRar SeZleben uyidon Svilebs saxelmZRvaneloebi da

tansacmeli. stiqiis Semdeg mSoblebis 90 % veRar SeiZens wignebs axali

saswavlo wlisaTvis. aqve unda aRiniSnos axalgazrdobis ganaTlebis

mimarT damokidebuleba: isini mondomebuli arian iswavlon ukeT, magram

SfoTaven wignebisa da kerZo gakveTilebis safasuris gadaxdasTan

dakavSirebiT.

217. situacia skolamdeli ganaTlebis sferoSi met-naklebad

stabiluria, Tumca World Vision-is saWiroebebis SefasebaSi da Telavis

municipalitetis skolamdeli ganaTlebis dawesebulebis mier

momzadebul angariSSi skolamdeli ganaTlebis infrastruqturis

dazianebebis Sesaxeb ZiriTadad naxsenebia saxuravebi, fanjris CarCoebi

da kedlebi. TelavSi mZimed dazianda 17 sabavSvo baRis Senoba.aRsaniSnavia, rom 2005 wels saqarTveloSi Catarda skolamdeli

ganaTlebis seqtoris decentralizacia da yvela administraciuli,

finansuri da mmarTvelobiTi funqcia skolamdeli ganaTlebis sferoSi

gadaeca gamgeobebs, ganaTlebisa da mecnierebis saministros ki akisria

pasuxismgebloba dawyebiT da saSualo skolebze, umaRles ganaTlebasa

da mecnierebaze. situacia kaxeTSi sabavSvo baRebis dazianebebis

gadaudebeli reabilitaciisaTvis saWiro finansebis xelmisawvdomobisa

Tu gamgeobebSi operatiuli struqturis arsebobis TvalsazrisiT

gaurkvevelia. garda infrastruqturuli dazianebisa, sabavSvo baRebs ar

gaaCniaT adreuli swavlebisTvis gankuTvnili umniSvnelovanesi masalebi,

gasarTobi saSualebebi, merxebi, skamebi, wignis karadebi (arsebobssaWiroebebis cxrili). aseve unda iTqvas, rom adgilobrivi mosaxleobis

daaxl. 70-80 % ver SeZlebs sabavSvo baRis yovelTviuri gadasaxadis

gadaxdas. mTavroba pirobas debs, rom stiqiiT dazaralebulebs

gaaTavisuflebs sabavSvo baRis gadasaxadisgan. unda daisvas wignebis,

saxelmZRvaneloebisa da saswavlo masalebis sakiTxic.

gasaTvaliswinebelia, rom bavSvebis momvlelebi umTavresad qalebi arian

da skolamdel aRzrdasTan dakavSirebuli problemebi SezRudavs am

qalebs imuSaon saxls gareT da damatebiTi Semosavali miiRon.

Page 101: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

85

218. marTalia, ganaTlebisa da mecnierebis saministrom saSualo

ganaTlebisTvis moamzada biujeti da daiwyo saskolo infrastruqturis

zianisa da zaralis reabilitacia, magram dauyovnebel mogvarebas

saWiroebs moswavleebisaTvis ZiriTad saswavlo masalasTan (wignebi,

tansacmeli, fexsacmeli) da saskolo avejTan (merxebi, skamebi, dafebi,

wignis Taroebi da a.S.) dakavSirebuli sakiTxebi. Telavis resurscentri

aRricxavs infrastruqturis daaxl. 50 %-is dazianebas (saxuravebi,

fanjris CarCoebi da minebi) da ZiriTadi masalebis naklebobas im 13

skolaSi, romlebic mZimed dazianebulad iTvleba. rogorc zemoT

aRiniSna, mTavroba pirobas debs, rom swavlis gadasaxads gadauvadebs im

studentebs, romelTa mSoblebic stqiuri ubedurebiT dazaraldnen.

saSualo da grZelvadiani aRdgeniTi saWiroebebi da prioritetuli

RonisZiebebi

219. gadaudebeli zomebi fokusirebuli unda iyos infrastruqturis

reabilitaciaze, stiqiis dros dakarguli saganmanaTleblo masalebis

miwodebaze, aRWurvilobaze, gadasaxadebis gadavadebaze da a.S. ise, rom

gamoiricxos axali akademiuri wlis dawyebasTan dakavSirebuli riskebi.

qvemoT CamoTvlilia amis ganxorcielebis saSualo da grZelvadiani

saWiroebebi:

unda gaizardos katastrofis riskis Semcirebis Sesaxeb

informirebis done da CarTuli unda iyos sxvadasxva

swavlebis/saswavlo iniciativebSi, sainformacio kampaniebisa da

treningebSi;

skolebsa da sabavSvo baRebSi unda arsebobdes sagangebo

situaciebisaTvis mzadyofnisa da aRdgenis gegmebi;

saSualo skolebsa da sabavSvo baRebSi unda iswavlebodes

katastrofis riskis Semcireba;

saganmanaTleblo dawesebulebebSi uzrunvelyofili unda iyos

usafrTxo, sufTa wylis miwodeba da mowesrigebuli unda iyos

kanalizacia; studentebisa da mosaxleobisaTvis saWiroa treningebi

bunebrivi katastrofebis prevenciisa da Serbilebis zomebis

Sesaxeb (saWiroa ganaTlebis saministrosTan koordinacia)

moicavs sxvadasxva seqtors – unda Camoyalibdes sagangebo

situaciebis sakoordinacio samsaxuri, romelic, dainteresebul

mxareebTan erTad pasuxismgebeli iqneba kaxeTis regionis

aRdgenaze, yvela seqtoris monacemebis Segrovebaze, analizis

Catarebasa da dagegmvaze.

Page 102: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

86

danarTi 7: janmrTelobisa da socialuri dacvis seqtori

1. mdgomareoba katastrofamde

220. zogadi informacia: zogadad gadasaxadebis tvirTis

Sesamsubuqeblad da saxelmwifo jandacvaze Semcirebuli dafinansebis

gasazrdelad socialuri dacvis seqtorebi (jandacvis CaTvliT)

yuradRebas amaxvileben kerZo seqtoris CarTvaze rogorc dafinansebis,

ise miwodebis sferoebSi da saxelmwifo dafinansebis socialurad

daucvelebze mimarTvaze.

221. socialuri dacvis programebi: programebs Soris yvelaze

mniSvnelovani resursebis mxriv (mSp-is daaxl. 1% 2011 wlis biujetSi) da

siRaribis dasaZlevad aris miznobrivi socialuri daxmareba

(msd). miznobrivi socialuri daxmarebis programa 2006 wlis agvistoSi

daiwyo da aris fuladi daxmarebis gamocdili meqanizmi, romelic

gamiznulia ukiduresad gaWirvebulebisTvis. amJamad daaxl. 429,292

adamiani (mTeli mosaxleobis daaxl. 10 %, romlis 55 %-s qalebi

Seadgenen) iRebs yovelTviur daxmarebas 24-dan 30 laramde erT sulze.

kaxeTis regionSi im ojaxebis raodenoba, romlebic msd-is daxmarebas

iReben, aris 19,330, sadac 54,867 suli Sedis, mamakacis/qalis Tanabari

ganawilebiT, rogorc mTel qveyanaSi. am programis administrireba

dakisrebuli aqvs saxelmwifos socialuri daxmarebis saagentos. Raribi

da SeWirvebuli ojaxebis monacemebze Seiqmna menejmentis sainformacio

avtomaturi sistema, romelic miznobriv socialur daxmarebasTan erTad

gamoiyeneba sxva saxelmwifo programebis, magaliTad, samedicino

dazRvevis programis, miznebis gansasazRvrad. amJamad aplikanti ojaxebis

monacemTa bazaSi Sedis saqarTvelos mTliani mosaxleobis TiTqmis 50

procenti.

222. jandacva: saqarTvelos janmrTelobis indikatorebSi SeimCneva

myari gaumjobesebis tendencia.27 mTavroba jandacvis ZiriTadi reformis

TiTqmis Suagzazea, servisebis miwodebas ufro metad kerZo seqtori

27gaizarda sicocxlis mosalodneli xangrZlivoba, Semcirda bavSvTa sikvdilianoba dadaiwia dedaTa sikvdilianobis donem. sagrZnobi progresi SeimCneva janmrTelobisaTaswleulis ganviTarebis miznebSi : Cvil bavSvTa sikvdilianoba yovel 1000cocxladSobilze 2000 wlis 31-dan 2010 wels 14-mde davida. SeiZleba kidev ufrogaumjobeseba da 2015 wels am maCveneblis 7-mde daweva. dedebis sikvdilianoba Semcirda58,7-dan yovel 100 000 cocxladSobilze 2001 wels 19,4-mde yovel 100 000cocxladSobilze 2010 wels. sicocxlis xangrZlivoba gaizarda: 70,3-dan 1995 wels 74,4-mde 2010 wels.

Page 103: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

87

axorcielebs, saxelmwifo samedicino dazRvevis programasTan erTad,

romelic amJamad subsidirebulia ukiduresad gaWirvebulebisaTvis da

romlis gafarToebac moxdeba moxucebisa da 5 wlamde asakis

bavSvebisaTvis (programis mizania 2015 wlisaTvis dazRveuli

mosaxleobis raodenoba, sul cota, 2,5 milionamde gazardos). samedicino

dazRvevis programa gvTavazobs ufaso, intensiur samomxmareblo pakets,

romelic finansdeba saerTo sagadasaxado mosakreblebidan da

gamiznulia mosaxleobis yvelaze SeWirvebuli fenisTvis, siRaribis

donis gansazRvris mowinave meTodebis gamoyenebiT. ukanaskneli xuTi

wlis manZilze dazRveul pirTa raodenoba 40 000-dan 1,5 milionamde

gaizarda. 2011 wlisaTvis saxelmwifos mier dafinansebuli samedicino

dazRveva milionze met adamians hqonda, im 900 000 moqalaqis CaTvliT,

romlebic siRaribis zRvars qvemoT arian. kaxeTis regionis monacemebi,

raionebis mixedviT, mocemulia qvemoT, cxrilSi 12. Cveulebriv,

mosaxleobas SeuZlia miiRos momsaxurebis universaluri an ZiriTadi

paketi, romlis momsaxurebac limitirebulia, SedarebiT maRali

TanagadaxdiT; aman sagrZnoblad daiwia 2009 wlis biujetis Sekvecis

gamo, ramac, Tavis mxriv, gamoiwvia siRaribis zRvarTan axlos myofi

mosaxleobis ukiduresi mowyvladoba jandacvasTan dakavSirebuli

uzarmazari xarjebis mimarT.

cxrili. 13. SeWirvebulTa samedicino dazRvevis farglebSi dazRveuli

pirebi

gamgeoba

dazRveuli

pirebis

raodenoba

mosaxleobis %gadaricxuli

Tanxis odenoba

axmeta 11 268 26.7 127,569

gurjaani 19 181 27,4 216,950

dedofliswyaro 6 702 21,9 76,025

Telavi 10 844 15,3 120,920

lagodexi 10 585 20,4 120,001

sagarejo 10 748 18,0 121,828

siRnaRi 8 447 19,4 95,514

Page 104: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

88

yvareli 7 231 19,4 81,050

sul kaxeTisTvis 85 006 20,9 959,856

223. janmrTelobis dacvis xelmisawvdomoba kaxeTis regionSi

odnav CamorCeba saSualo erovnul maCvenebels. jandacvaSi Cadebuli

finansebi sxva regionebis msgavsia, gamonakliss warmoadgens imereTi,

Tbilisi da aWara. kaxeTSi yovel 100,000 sul mosaxleze modis 350 eqimi

da samedicino dargis 300 muSaki (SedarebisaTvis: saSualod aris 470 da

420, Sesabamisad). ix. qvemoT, cxrili 14.

Page 105: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

89

cxrili 14: janmrTelobis Sedegebi da Senatanebi, 2009

wyaro: saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministro.

regionebi

Cvil bavSvTa

sikvdilianoba

yovel 1000

cocxalSobilze

sisxlZarRvTa

sistemebis

daavadebebi,

sikvdilianobis

sixSire

simsivneebi,

sikvdilianoba

eqimebis

raodenoba

yovel

100 000

sul

mosaxleze

samedicino

personalis

raodenoba

yovel

100 000

sul

mosaxleze

saavadmyofos

sawolebis

raodenoba

yovel

100 000 sul

mosaxleze

soflis

yovel 1

mosaxleze

jamuri

maCvenebeli

saqarTvelo 14,1 6,4 2,3 467,2 424,9 309,1 0,85

aWara 11,8 6,6 2,2 327,1 519 269,4 0,82

Tbilisi 19,5 6,5 2,1 881,6 639,6 499 0,32

kaxeTi 8,7 7,4 12,1 340,1 271,3 163,7 1,03

imereTi 19 6,2 2,3 402,7 443 342,1 0,98

samegrelo

da zemo

svaneTi

3,6

2,2 5,7 296 335,5 204,2 0,72

Sida

qarTli8,7

7,9 8,1 269,9 301,7 192,2 0,96

qvemo

qarTli3,3

6,9 5,7 197,9 170,6 170,5 0,55

guria 1,8 11,1 11,1 283,6 320,6 189,5 1,13

samcxe-

javaxeTi7,3

11 2,7 227,5 325,2 301,9 0,75

mcxeTa-

mTianeTi5,7

9,6 0 309,3 292,1 121 1,11

raWa-

leCxumi da

qvemo

svaneTi

0 6,7 0

427,7 532,4 450,7 0,67

224. jandacvis dawesebulebebisaTvis mimarTvianobis raodenoba asaxavs

regionSi ambulatoriul pacientebze zrunvis SedarebiT maRal dones.

janmrTelobis zogadi mdgomareoba damakmayofilebelia da qveynis

saSualo maCveneblisagan didad ar gansxvavdeba. amasTan, mdebareobis

mixedviT Tanafardoba jandacvis samsaxuris miwodeba-

xelmisawvdomobaSi regionSi TiTqmis Tanabaria. janmrTelobis dacvis

sistemis indikatorebi kaxeTis gamgeobebis qalaqebisa da soflebis

Page 106: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

90

mcxovreblebisaTvis did gansxvavebas ar gviCvenebs. magaliTad, jandacvis

xelmisawvdomoba axmetasa da sagarejoSi TiTqmis erTnairia (ix. sur. 11).

diagrama 11: jandacvaSi Senatanisindikatorebi raionebis mixedviT,saqarTvelo, 2009

diagrama 12: sikvdilianoba yovel 1000mosaxleze raionebis mixedviT,saqarTvelo, 2009

wyaro: saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministro.

225. ojaxuri Zaladoba. ojaxuri Zaladoba saqarTveloSi farTod

gavrcelebuli movlenaa da am mxriv gamonakliss arc kaxeTis regioni

warmoadgens. xSirad amgvari sakiTxebi arc ki xmaurdeba, rac xels

uSlis Sesabamis reagirebas. arasamTavrobo organizaciis – saqarTvelos

Zaladobis sawinaaRmdego qselis – mier Catarebulma kvlevam aCvena, rom

ojaxuri Zaladobis mxriv kaxeTi erT-erTi yvelaze problemuri

regionia. am kvlevis mixedviT, gamokiTxuli qalebis 92 % aRniSnavs, rom

gamxdaran ojaxuri Zaladobis raRac gamovlinebis msxverpli. Tumca,

Sinagan saqmeTa saministros oficialuri statistikis mixedviT, 2008-2009-

2010 wlebSi kaxeTis regionSi amgvari danaSaulebis winaaRmdeg aRmkveTi

RonisZiebebi (ojaxuri Zaladobis Sesaxeb saqarTvelos kanoniT

gaTvaliswinebuli prevenciuli da damcavi RonisZiebebi) ar

ganxorcielebula, rac miuTiTebs Seusabamobaze saWiroebasa da

reagirebas Soris. kaxeTSi ar muSaobs arc arasamTavrobo organizaciebis

mier mowyobili da arc saxelmwifo ojaxuri Zaladobis msxverplTa

TavSesafari. trefikingisa da ojaxuri Zaladobis msxverplTa dacvisa da

daxmarebis fondi amgvar msxverpls kaxeTidan Cveulebriv Tbilisis an

goris TavSesafrebSi ganaTavsebs.

Page 107: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

91

2. stiqiuri ubedurebis zemoqmedeba seqtorze

226. stiqiiT dazaralebul adgilebSi jandacvis yvela dawesebuleba

`Cveul~ reJimSi ganagrZobda daxmarebisaTvis misuli mosaxleobis

momsaxurebas. TiTqmis yvela regionuli Tu raionuli donis saavadmyofo

ganaxlebulia an amJamad aris ganaxlebis procesSi, amitom pacientebis

momsaxureba klinikebSi ar Seferxebula. rac Seexeba pirveladi

jandacvis centrebs, maTgan mxolod rva dazianda sxvadasxva xarisxiT.

mTlianobaSi, pirveladi jandacvis dazianebuli centrebi emsaxureba

daaxl. 19,500 adamians, romelTa umravlesoba Telavsa da gurjaanSi

cxovrobs. pirveladi jandacvis centrebis umravlesoba adgilobrivi

xelisuflebis administraciul SenobebSia ganTavsebuli (mag., Salauris

pirveladi jandacvis centri) an mcire farTobs ikavebs did, naxevrad

dangreul SenobebSi. mcire gamonaklisebis garda, pirveladi jandacvis

centrebis personali mosaxleobisa da demografiuli saWiroebebis

Sesabamisia. pirveladi jandacvis yvela dazianebul centrSi eqimebic da

eqTnebic qalebia.

227. stiqiis gamo daSavebulTa jandacvis saWiroebebis mTeli safasuri

saxelmwifo biujetidan daifara. daSavda 52 adamiani (17 qali), romelTac

Telavis regionul saavadmyofoSi umkurnales, amaTgan ufro mZime

mdgomareobaSi myofi 13 pacienti TbilisSi gadaiyvanes. daSavebis done

sxvadasxva iyo: dakawvridan Wrilobebamde, travmebamde da qimiur

mowamvlamde (savaraudod, pesticidebis arasworad gamoyenebis gamo).

mkurnalobis xarjebma ukve miaRwia 6,000 lars; xolo Sromis,

janmrTelobisa da socialuri dacvis saministrom mkurnalobis xarjebi

Seafasa 15,000 larad, rac Sesabamisad unda daifaros.

228. Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministrom (anu

sagangebo situaciebis koordinaciisa da reJimis departamentma da misma

regionulma warmomadgenelma) da adgilobrivma xelisuflebam stiqiur

ubedurebaze adekvaturi da Zalze efeqturi reagireba moaxdina.

saministros specialuri cxeli xazi qmediTi instrumentia monacemebis

Segrovebisa da analizisaTvis, aseve RonisZiebebis koordinaciisaTvis.

potenciuri epidemiebis (magaliTad, wylismieri infeqciebi, hepatiti A da

a. S.), qimiuri mowamvlis SemTxvevebis Tavidan asacileblad da garkveuli

fsiqosocialuri sakiTxebis (magaliTad, mosaxleobis daxmareba momxdar

katastrofasTan SeguebaSi da individualuri da koleqtiuri zaralis

anazRaurebis gzebis Ziebis xelSewyoba) gadasawyvetad, agreTve

jandacvis xelSewyobisa da sainformacio kampaniebis gansaxorcieleblad

Page 108: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

92

saWiroa Sesabamisi treningebis Catareba pirveladi jandacvis centrebis

personalisaTvis.

3.ziani da zarali

229. jandacvis seqtorisaTvis miyenebuli ziani da zaraliDmxolod

pirveladi jandacvis 8 centriT Semoifargleba, romelTac sxvadasxva

saxis dazianebebi miadgaT. mTliani infrastruqturis zarali Sefasda 66,

200 larad. es Tanxa dafaravs pirveladi jandacvis dawesebulebebis

gadaudebel saWiroebebs. radgan pirveladi jandacvis yvela centri

azbestis saxuraviTaa gadaxuruli, yvela maTgani unda Seicvalos da Tan

_ rac SeiZleba swrafad. azbestis Semcveli gadaxurva, romelic karg

mdgomareobaSia, Cveulebriv janmrTelobisaTvis seriozul risks (mag.,

kibo, mezoTelioma) ar warmoadgens, magram im SemTxvevaSi, Tu azbestis

Semcveli gadasaxuri masala dazianda an gafuWda, azbestis boWkoebi

SeiZleba haerSi datrialdes da saxlebSic SeaRwios. amis

gaTvaliswinebiT, saxuravebis Secvla aucileblad profesionalur

rCevis safuZvelze unda moxdes.

230. pirveladi jandacvis 8 dawesebulebidan mxolod oria saTanadod

aRWurvili ZiriTadi aparaturiT, magaliTad, eleqtrokardiogramis

aparatiT. dazianda eleqtrokardiogramis 1 aparati da pirveladi

jandacvis zog dawesebulebaSi ganadgurda pacientebis istoriebi.

231. qvemoT moyvanil cxrilSi 15 ix. jandacvis seqtorSi gamovlenili

ziani, zarali da saWiroebebi.

cxrili 15. ziani, zarali da saWiroebebi jandacvis seqtorSi

fuliserTeuli

ziani da zarali saWiroebaziani zarali jami moklevadiani saSualovadiani jami

lari 148,360 4,000 152,360 152,360 62,000 214,360

4. aRdgenisa da rekonstruqciis saWiroebebi

moklevadiani aRdgeniTi saWiroebebi da prioritetuli RonisZiebebi

232. moklevadiani saWiroebebi jandacvis seqtorSi moicavs stiqiiT

dazianebul adgilebSi pirveladi jandacvis centrebis swrafad

ganaxlebas (dazianebuli dawesebulebebis saerTo raodenobaa 8). mokle

Page 109: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

93

vadebSi wyalmomaragebisa da kanalizaciis sakiTxebis gadawyveta

specifikur da saswrafo yuradRebas ar moiTxovs. pirveladi jandacvis

centrebTan dakavSirebuli saswrafod gadasawyveti sakiTxia saxuravebis

Secvlis dasruleba pirveladi jandacvis yvela centrSi, radgan

saxuravebad azbestis Semcveli masalaa gamoyenebuli, romelic

janmrTelobisTvis saSiSia.

saSualo da grZelvadiani aRdgeniTi saWiroebebi da prioritetuliRonisZiebebi

233. janmrTelobis dacvis 2011-2015 wlebis erovnuli strategiis

mixedviT, erT-erTi yvelaze prioritetuli mizani aris samedicino

momsaxurebiT uzrunvelyofa da am momsaxurebis xarisxis gaumjobeseba.

xarisxis gaumjobesebis miznebis misaRwevad jandacvis yvela samsaxuri

saWiro dros unda iyos xelmisawvdomi, aRWurvili unda iyos Sesabamisi

aparaturiT da fasebic unda iyos misaRebi. stiqiiT dazaralebul

adgilebSi pirveladi jandacvis centrebi fizikurad xelmisawvdomia,

Tumca maTi materialur-teqnikuri baza ZiriTad moTxovnebs sruliad ver

akmayofilebs. pirveladi jandacvis TiTqmis yvela centri ganicdis

ZiriTadi samedicino aparaturis, magaliTad, eleqtrokardiogramis

aparatis, sasworebis, macivrebis da a.S. naklebobas.

234. jandacvis Cveulebrivi sainformacio sistema (statistikuri

Setyobineba) iTxovs regularul Setyobinebas da amrigad, pirveladi

jandacvis yvela centri valdebulia regularulad gaagzavnos

Setyobineba daavadebaTa kontrolisa da sazogadoebrivi janmrTelobis

erovnul centrSi. am mizniT daavadebaTa kontrolisa da sazogadoebrivi

janmrTelobis erovnulma centrma SeimuSava janmrTelobis erovnuli

indikatorebis minimaluri raodenoba, romlebze dayrdnobiTac

mimdinareobs mosaxleobis janmrTelobis uwyveti monitoringi da

Sefaseba, xdeba mimarTulebebis analizi da angariSgeba. jandacvis

menejmentis es axladSemuSavebuli sainformacio sistema aZlierebs

kavSirebs pirveladi, meoradi da mesame donis dawesebulebebs,

daniSnulebebs, mimarTvebsa da ukukavSiris formebs Soris. imisaTvis,

rom angariSgebis es moTxovnebi dakmayofildes, pirveladi jandacvis

yvela centri aRWurvili unda iyos kompiuteriT.

235. aucilebelia jandacvis ganaTlebisa da informirebis swori

programebis danergva, gansakuTrebiT wylismieri daavadebebis Sesaxeb,

romlebic mimarTuli iqneba qalebze, bavSvebsa da mamakacebze cal-

Page 110: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

94

calke; agreTve treningebi pirveladi fsiqologiuri daxmarebis28

gasawevad, gamiznuli dazaralebuli mosaxleobis fsiqosocialuri

daxmarebisTvis.29 msxverplTa daxmarebis samsaxurebis (iuridiuli

daxmareba, TavSesafrebi, socialur-ekonomikuri reabilitacia)

xelmisawvdomobis Sesaxeb mosaxleobis informirebis gasafarToeblad

aseve saWiroa ojaxuri Zaladobis sakiTxebze arsebuli cxeli xazis (2

309-309) reklamireba.

236. 2012 wlis agvistoSi World Vision-is mier Telavsa da gurjaanSi

fokus-jgufebSi Catarebuli swrafi kvlevis Sedegad miRebuli

informaciis mixedviT, adgilobrivi mosaxleobis 95 % miiCnevs, rom maT

unda mieniWoT socialurad daucvelis statusi da erovnuli

mTavrobisagan unda miiRon daxmareba. zogma maTganma ukve mimarTa

socialuri dacvis saagentos, raTa CaerTon mimdinare programebSi,

romelic ojaxebs yovelTviur daxmarebas uwevs. procesis dasaCqareblad

socialuri dacvis saagentom unda moaxdinos Tavisi personalis

mobilizacia, raTa mosaxleobam momdevno TveebSi SeZlos socialuri

daxmarebis miReba, raSic Seva jandacvis sadazRvevo vauCerebic.

237. sagangebo situaciebisa da bunebrivi katastrofebisaTvis mzadyofna

moiTxovs saqarTvelos mTavrobas, sxvadasxva saministrosa da

adgilobriv xelisuflebebs Soris efeqtur koordinacias. swored amitom

sagangebo situaciebisa da bunebrivi katastrofebisaTvis mzadyofnisa da

reagirebis gegmaSi unda Sevides cvlilebebi da damatebebi, romlebic

koordinaciis saTanado meqanizmebs asaxavs. agreTve rekomendebulia

jandacvis rogorc centraluri, ise regionuli dawesebulebebisa da

maTi qvemdebare struqturebis sagangebo situaciebze reagirebis

SesaZleblobebis gamyareba mZlavri mmarTvelobiTi prncipebis SemotaniT.

adamianis mier gamowveuli an bunebrivi katastrofebis maRali

ekonomikuri da socialuri riskis Sesasusteblad da potenciuri zianis

Sesamcireblad mTavrobam unda uzrunvelyos am problemebis adreuli

gamovlena da koordinirebuli reagirebis Sesabamisi RonisZiebebis

Catareba.

28 Psychological First Aid: Guide for field workers, World Health Organization, War Trauma Foundation, World VisionInternational.

29 Mental Health, Psychosocial Assistance, and Cultural Integration in Emergency and Displacement: IOM Perspective(Guidelines for Programming).

Page 111: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

95

danarTi 8: soflis meurneobis statistika

kaxeTi (Telavi, lagodexi, yvarelida gurjaani)kulturisdasaxeleba

dazianebuliteritoria(ha)

saSualowmindaSemosavali

cvalebadixarjebisSefaseba

wmindaSemosavali +cvalebadi xarjebiaSSdol./ha

zaraliaSS dol.

zaralilari

maqs.fuladideficitisSefasebaxelaxladargvisSemdeg

xelaxladargulis %

zaraliaSS dol.

zaralilari

yurZeni(venaxi)

7500 1848 515 2364 $ 19,323,864 31,884,375 $ 8,000 5 % $ 3,000,000 4,950,000

atami da a.S.

3000 3727 818 4545 $ 13,636,364 22,500,000 $ 5,500 60 % $ 9,900,000 16,335,000

simindi 1000 1152 485 1636 $ 1,636,364 2,700,000

pomidori 2000 5455 1818 7273 $ 14,545,455 24,000,000

sxvabostn.

4000 3485 1455 4939 $ 19,757,864 32,600,000 $ - $-

nesvi 1000 3485 1364 4848 $ 19,323,576 8,000,000 $ - $-

jami

18500 $73,748,106

121,684,375

$ 12,900,000 21,285,000

samcxe-javaxeTi (axalcixe)kulturisdasaxeleba

zomieraddazianebuliteritoria(ha)

mZimeddazianebuliteritoria(ha)

saSualowmindaSemosavali

cvalebadixarjebisSefaseba

wmindaSemosavali +cvalebadi xarjebiaSSdol./ha

zaraliaSS dol.

zaralilari

maqs.fuladideficitisSefasebaxelaxladargvisSemdeg

xelaxladargulis %

zaraliaSS dol.

larizarali

kartofili

223.5 195 4404 1050 5454 $ 1,794,911 2,961,604 $ 4,000 329.1 $ 1,316,400 2,172,060

bostneuli

33 143.5 3485 1455 4939 $ 806,603 1,330,895

simindi 301 16.5 1152 485 1636 $ 322,527 532,170

xili 61 105 3727 818 4545 $ 643,636 1,062,000

marcvleuli

22 31 800 400 1200 $ 53,040 87,516

jami

$ 3,620,718 5,974,185 $ 4,000 329 $ 1,316,400 2,172,060

mcxeTa-mTianeTi (duSeTi-TianeTi)kulturisdasaxeleba

dazianebuliteritoria(ha)

saSualowmindaSemosavali

cvalebadixarjebisSefaseba

wmindaSemosavali +cvalebadi xarjebiaSSdol./ha

zaraliaSS dol.

zaralilari

maqs.fuladideficitisSefasebaxelaxladargvisSemdeg

xelaxladargulis %

aSS dol.zarali

larizarali

simindi

92 1152 485 1636 $ 132,480 218,592 $ 4,000 90.64 $ 362,560 598,224

parkosnebi

105 3485 1455 4939 $ 156,400 753,060

kartofili

103 4404 1050 5454 $ 494,351 815,678

marcvleuli

10 800 400 1200 $ 10,560 17,424

jami

310 $ 1,093,791 1,804,754 $ 4,000 $ 91 $ 362,560 598,224lari

jamimTlianad

19942 jamimTlianad

$ 10,560 129,463,314

$ 14,578,960 24,055,284

Page 112: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

96

TviTRirebulebisa da fasebis Sefardeba

atami da vaSlatamavaSlisa da vaSlatamas xelaxali dargvaatmisa da vaSlatamas qarTuli jiSebiTweli 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14mTlianiSemosavalierT ha-zemosavali erTha-ze

0 0 2500 7500

15000

15000

15000

15000

15000

15000

15000

15000

15000

15000

15000

1 kg-is fasi 0.65 0.65 0.65 0.65 0.65 0.65 0.65 0.65 0.65 0.65 0.65 0.65 0.65 0.65 0.65jami (mTliani

marJa)0 0 1625 4875 9750 9750 9750 9750 9750 9750 9750 9750 9750 9750 9750

xarjebi erTha-zexelaxalidargvisxarjebi

6500

sasuqi 450 450 450 450 450 450 450 450 450 450 450 450 450 450 450agroqimikatebi

400 400 400 400 400 400 400 400 400 400 400 400 400 400 400

sarwyaviwyali (Tufasiania)

70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70

sxva xarjebi 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 3007720 1220 1220 1220 1220 1220 1220 1220 1220 1220 1220 1220 1220 1220 1220

jami (xarjebi)

mTliani marJaerT ha-ze

-7720 -1220 405 3655 8530 8530 8530 8530 8530 8530 8530 8530 8530 8530 8530

mTlianimarJisarsebuliRirebuleba

46,691

kumulaciurimTliani marJa

-7720 -8940 -8535 -4880 3650

xelaxali dargva atmisa da vaSlatamasimportirebuli jiSebis gamoyenebiTweli 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14mTlianiSemosavalierT ha-zemosavali erTha-ze

0 0 2500

7500

20000

20000

20000

20000

20000

20000

20000

20000

20000

20000

20000

1 kg-is fasi 0.65 0.65 0.65 0.65 0.65 0.65 0.65 0.65 0.65 0.65 0.65 0.65 0.65 0.65 0.65jami (mTliani

marJa)0 0 1625 487

513000 13000 13000 13000 13000 13000 13000 13000 13000 13000 13000

xarjebi erTha-zexelaxalidargvisxarjebi

12000

sasuqebi 450 450 450 450 450 450 450 450 450 450 450 450 450 450 450agroqimikatebi

400 400 400 400 400 400 400 400 400 400 400 400 400 400 400

sarwyaviwyali (Tufasiania)

70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70

sxva xarjebi 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 3001322

01220

1220

1220

1220 1220 1220 1220 1220 1220 1220 1220 1220 1220 1220

jami(xarjebi)

mTlianimarJa erT ha-ze

-13220 -1220 405 3655

11780 11780 11780 11780 11780 11780 11780 11780 11780 11780 11780

mTlianimarJisarsebuli

61,084

Page 113: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

97

RirebulebakumulaciurimTlianimarJa

-7720 -14440

-14035

-10380

1400

yurZeni

vazis xelaxali Cayra yurZnis gaumjobesebulijiSebis gamoyenebiTweli 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14mTlianiSemosavalierT ha-zemosavali erTha-ze

0 0 0 0 7000 9000 9000 9000 9000 9000 9000 9000 9000 9000 9000

1 kg-is fasi 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6jami (mTliani

marJa)0 0 0 0 4200 5400 5400 5400 5400 5400 5400 5400 5400 5400 5400

xarjebi erTha-zexelaxalidargvisxarjebi

10000

sasuqi 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300agroqimikatebi 330 330 330 330 330 330 330 330 330 330 330 330 330 330 330sarwyavi wyali 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70sxva xarjebi 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300

11000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000jami (xarjebi)

mTliani marJaerT ha-ze

-11000 -1000 -1000 -1000 3200 4400 4400 4400 4400 4400 4400 4400 4400 4400 4400

mTliani marJisarsebuliRirebuleba

12,393

dabali xarisxis yurZnis jiSebis 100 %-iTdazianebuli venaxis reabilitaciamTlianiSemosavalierT ha-zemosavali erTha-ze

0 0 6000 6000 6000 6000 6000 6000 6000 6000 6000 6000 6000 6000 6000

1 kg-is fasi 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45jami (mTliani

marJa)0 0 2700 2700 2700 2700 2700 2700 2700 2700 2700 2700 2700 2700 2700

xarjebi erTha-zereabilitaciisxarjebi

650 650

sasuqebi 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200agroqimikatebi 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200sarwyavi wyali 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70sxva xarjebi 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200

1320 1320 670 670 670 670 670 670 670 670 670 670 670 670 670jami (xarjebi)

mTliani marJaerT ha-ze

-1320 -1320 2030 2030 2030 2030 2030 2030 2030 2030 2030 2030 2030 2030 2030

mTliani marJisarsebuliRirebuleba

13,303

maRali xarisxis yurZnis jiSebis 100 %-iTdazianebuli venaxis reabilitaciamTliani

Page 114: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

98

SemosavalierT ha-zemosavali erTha-ze

0 0 7000 7000 7000 7000 7000 7000 7000 7000 7000 7000 7000 7000 7000

1 kg-is fasi 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6jami (mTliani

marJa)0 0 4200 4200 4200 4200 4200 4200 4200 4200 4200 4200 4200 4200 4200

xarjebi erTha-zereabilitaciisxarjebi

800 650

sasuqebi 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300agroqimikatebi 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300sarwyavi wyali 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70sxva xarjebi 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300

1770 1770 970 970 970 970 970 970 970 970 970 970 970 970 970jami (xarjebi)

mTliani marJaerT ha-ze

-1770 -1770 3230 3230 3230 3230 3230 3230 3230 3230 3230 3230 3230 3230 3230

mTliani marJisarsebuliRirebuleba

21,805

Page 115: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

99

atmisa da vaSlatamas xelaxali dargva

atmisa da vaSlatamas xelaxla dargvis xarjebi dazianebuli xexilis baRebis 60 %-Si (dazianebuli teritoria – 3000 ha, xelaxla darguli teritoria – 2000 ha)

atmisa da vaSlatamas xelaxla dargva qarTuli jiSebiT (lari)

xelaxla dargvis xarjebi erT ha-ze 6,500Senatani xarjebi pirveli mosavlisaRebamde erT ha-ze

3,600

mTliani xarjebi erT ha-ze 10,160xelaxla dasargavi heqtrebis raodenoba 2,000jami 20,320,000

atmisa da vaSlatamas xelaxala dargvis xarjebi, rodesac 70 % irgveba qarTulijiSebiT, 20 % _ importuli jiSebiT da 10 % _ Canacvldeba sxva kulturebiT.

qarTuli jiSebiT xelaxla dargulifarTobi (ha)

1,400

importirebuli jiSebiT xelaxladarguli farTobi

400

sxva kulturebiT darguli farTobi 200

qarTuli jiSebiT xelaxla dargvaxelaxla dargvis xarjebi erT ha-ze 6,500Senatani xarjebi pirveli mosavlisaRebamde erT ha-ze

3,660

mTliani xarjebi erT ha-ze 10,160mTliani xarjebi mTeli xelaxladarguli farTobisaTvis

14,224,000

importuli jiSebiT xelaxla dargvaxelaxla dargvis xarjebi erT ha-ze 12,000Senatani xarjebi pirveli mosavlisaRebamde erT ha-ze

3,660

mTliani xarjebi erT ha-ze 15,660mTliani xarjebi mTeli xelaxladarguli farTobisaTvis

6,264,000

sxva kulturebiT Canacvlebuli farTobiamoZirkvisa da niadagis momzadebisxarjebi erT ha-ze

1,500

cvalebadi xarjebi erT ha-ze 4,000mTliani xarjebi erT ha-ze 5,500

mTeli xelaxla darguli farTobismTliani xarjebi

1,100,000

jami 21,588,000

Page 116: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

100

erTeulis Rirebuleba

nargavisdasaxeleba

saSualowminda

Semosavali

cvalebadixarjebisSefaseba

mosavalisSefasebasaSualod

$ aSS $ aSSaTasi t/

hayurZeni(venaxi) 1848 515 6vaSlatama 3348 818 10atami 3727 818 15xorbali 1152 485 5sazamTro 3485 1364 50pomidori 5455 1818 50wiwaka 5121 1697 35kitri 3091 1455 30badrijani 4121 1333 25kartofili 4404 1050 30

wyaro: UNDP saqarTvelo

xilisa da yurZnis xelaxali dargvisada moyvanis xarjebi

erT Hha-ze

yurZeni $ 8000 - 10000

atami $ 5000 -6000

Page 117: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

101

danarTi 9: damatebiTi cnobebi ganaTlebis Sesaxeb

238. zogadi informacia: saqarTvelos ganaTlebis sistemam miaRwia

ganaTlebis gavrcelebis da skolis damTavrebis procentuli

maCveneblebis saerTaSoriso misaReb dones, saxelmwifo xarjebis

SedarebiT mokrZalebuli donis miuxedavad, rac 2011 wels mSp-is

daaxloebiT 2,7 procenti iyo. marTalia, saqarTvelo ganaTlebaze

xarjavs regionSi arsebuli saSualo danaxarjis naxevars, magram

dawyebiTi da saSualo ganaTlebis gavrcelebis mTliani procentuli

maCveneblebi ar gansxvavdeba regionebis mixedviT. dawyebiTi ganaTlebis

gavrcelebis procentuli maCvenebeli marTlac Zalian Zlieria (92

procenti) da axlosaa klasebSi genderuli Tanasworobis maCvenebelTan.

swavlebis Sedegebi 2007 wels Seamowma maTematikisa da

sabunebismetyvelo sagnebis swavlisa da swavlebis saerTaSoriso kvlevam

(TIMSS) da 2006 wels _ wignierebis saerTaSoriso kvlevam (PIRLS).

239. ganaTlebis xarisxi dausrulebel muSaobas moiTxovs da

saqarTvelos mTavrobam am sakiTxis gadasawyvetad aamoqmeda mTeli rigi

axali iniciativebisa. miRebul iqna axali ganaTlebis ganviTarebisstrategia 2010-2015 wlebSi, romelic gansakuTrebul mniSvnelobas aniWebs

saSualo ganaTlebis xarisxis gaumjobesebas. bevr sxva sakiTxTan erTad

saqarTvelos mTavrobam 2010 wels ramdenime axali iniciativa

warmoadgina: gansakuTrebuli adgili daeTmo inglisuri enis Seswavlas,

sainformacio-sakomunikacio teqnologiebis codnas da skolebSi

gaizarda usafrTxoebis mimarT yuradReba. maswavleblebis kvalifikaciis

gaumjebesebasTan da axali gamosaSvebi gamocdebis SemoRebasTan erTad,

axali saxelmwifo programis `aswavle da iswavle saqarTvelosTan

erTad~ (“Teach and learn with Georgia”) farglebSi daaxloebiT 1,000

inglisurenovani adamiani moiwvies saqarTveloSi sacxovreblad, raTa

qarTvel kolegebTan erTad skolebSi inglisuri ena eswavlebinaT.

240. skolis gamosaSvebi gamocdebis pirveli raundi, romelsac

kompiuterze adaptirebul testsac (Computer Adaptive Test _ CAT) uwodeben,

Catarda 2011 wlis ivlisSi da skoladamTavrebulTa 30%-ma codnis

maRali done aCvena. qveynis masStabiT daiwyo maswavleblebis

sertificirebis procesi, romelic TiToeul maswavlebels avaldebulebs

2014 wlisTvis akreditaciis miRebas. aqve unda aRiniSnos, rom

maswavlebelTa umravlesoba qalia da, zogadad, qalebi Seadgenen

ganaTlebis seqtoris TanamSromelTa 80%-ze mets. 2011 wlis seqtemberSi

pirvelklaselebs, sainformacio-satelekomunikacio teqnologiebSi

Page 118: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

102

Zlieri unarebis Camoyalibebis mizniT, ufasod daurigdaT e.w.

`netbukebi~. aseve SemoiRes skolebis `brendingi~, romelic moicavda

saSualo ganaTlebis dawesebulebebis savaldebulo Sefasebas 10-

varskvlaviani sistemiT, raTa sazogadoeba informirebuli iyos

SeTavazebuli ganaTlebis Sesaxeb. rac Seexeba umaRles ganaTlebas,

umaRlesi ganaTlebis programebs amJamad axorcielebs ganaTlebis

xarisxis ganviTarebis erovnuli centri.

241. skolamdeli da sabavSvo baRis ganaTleba: 2005 wels moxda

skolamdeli ganaTlebis sistemis reorganizacia da decentralizacia.

amis Sedegad adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebi gaxdnen

pasuxismgebeli skolamdeli saganmanaTleblo dawesebulebebis Seqmnaze,

maTi statusis damtkicebasa da im pirebis daniSvnaze, romlebic

warmoadgenen maT da marTaven maT saqmeebs.30 bolo wlebSi skolamdel

dawesebulebebSi mniSvnelovnad gaizarda daswreba. 2005 wels daswreba

skolamdel dawesebulebebSi Seadgenda saSualod 43 %-s (39 % _ oTxi

wlis bavSvebi da 47 % _ xuTi wlis bavSvebi). 2010 wlis reproduqciuli

janmrTelobis kvlevam aCvena, rom 5 wlis bavSvebis TiTqmis ori mesamedi

(63 procenti) dadis skolamdeli ganaTlebis dawesebulebebSi. kvlevis

uaxlesi monacemebi dasturdeba 2-5 wlis asakis bavSvebis skolamdeli

ganaTlebis dawesebulebebSi Sesvlis Sesaxeb sxvadasxva municipalitetis

mier mowodebuli angariSebiT. skolamdeli ganaTlebis dawesebulebis

safasuris 50%-s ixdis adgilobrivi biujeti da 50%-s _ ojaxi. Raribi

ojaxebis subsidirebas mTlianad saxlmwifo axdens.

242. dawyebiTi ganaTleba: saqarTveloSi arsebobs ganaTlebis Zlieri

tradicia, qveyanaSi dawyebiTi ganaTlebis TiTqmis sayovelTao

gavrcelebis procentuli maCveneblebiT. Tumca, 2005 wlis

mravalindikatorulma klasterulma kvlevam aCvena, rom dawyebiT

skolebSi ufro dabali daswreba iyo azerbaijanuli erovnebis bavSvebSi

(87%, saSualo saerToerovnul maCvenebelTan _ 95 %-Tan _ SedarebiT).

243. saganmanaTleblo reformis farglebSi yvela saganmanaTleblo

dawesebuleba sajaro samarTlis iuridiul pirad Camoyalibda. TiToeul

skolas marTavs sameurveo sabWo, romelsac uflebamosilebas aniWebs

finansuri marTvis organo da romelic Sedgeba maswavleblebisgan,

mSoblebisa da mTavrobis warmomadgenlebisgan. aseve moxda

30 Selim Iltus (2007). School Readiness in Georgia - Findings from Research on School Readiness. Retrieved[29 June 2011] from http:// www.unicef.org/georgia/School_Readiness_Study.fi nal(1).doc

Page 119: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

103

saganmanaTleblo sistemis administraciuli struqturis adaptireba.

Seiqmna 72 saganmanaTleblo resurscentrisgan (saswavlo-meToduri

centrisgan) Semdgari qseli, romelic mxarSi udgas skolebs monacemebis

Segrovebis, treningebis organizebis, kvlevis Catarebis da sabuRaltro

aRricxvis kontrolis gziT. 2006 wels ganaTlebisa da mecnierebis

saministrom Seqmna erovnuli saswavlo gegmebisa da Sefasebis centri,

romelmac 2010 wels warmoadgina axali saswavlo gegma da

saxlmZRvaneloebi yvela dawyebiTi klasisTvis. 2010-2011 saswavlo wlebSi

mTavrobam daiwyo socialurad daucveli bavSvebis ufaso

saxlmZRvaneloebiT uzrunvelyofa.

244. skolebis infrastruqtura mTeli qveynis masStabiT gaumjobesda.

zogierTi angariSis Tanaxmad, 2010 wlisTvis saqarTvelos yvela skola

uzrunvelyofili iqna eleqtroobiT da gaTbobis sistemebiT. Tumca, bevr

adgilas jerac ganuviTarebelia wyalTan, sanitariasa da higienasTan

dakavSirebuli pirobebi.

245. saSualo ganaTleba: saqarTveloSi 2003 wlis vardebis revoluciis

Semdeg saSualo skolebis seqtorSi Catarda farTomasStabiani

reformebi. reformebis farglebSi gaizarda ganaTlebis sferos xarjebi,

universitetebSi, misaRebi gamocdebidan da dafinansebis procesidan

aRmoifxvra farTod gavrcelebuli korufcia, moxda rogorc saSualo,

ise dawyebiTi ganaTlebis decentralizacia da adgilobriv

mmarTvelobebs gadaecaT. 2011 wels, swavlebis Sedegebis gaumjobesebis

mizniT, saSualo skolis yvela klasSi SemoiRes axali saswavlo gegma

da saxelmZRvaneloebi. dawyebiTi skolis saswavlo gegmis msgavsad esec

orientirebulia Sedegebze da iTvalisiwnebs swavlis ufro aqtiur

meTods, vidre ubralod codnis meqanikur gadacemas. sruliad gadaisinja

swavlebis unarebi da profesionaluri standartebi. skolebis

mSeneblobis erovnuli programis meSveobiT, romlis skolebis

reabilitaciis biujeti Seadgens 500 mln lars (329 mln aSS dolari),

2011 wlisTvis moxda saSualo skolebis reabilitacia da axali

skolebis mSenebloba. imavdroulad, resursebis koncentraciisa da

samomavlod moswavleTa klebad raodenobasTan adaptaciis mizniT moxda

daaxloebiT 1,000 sajaro skolis gaerTianeba.

Page 120: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

104

danarTi 10: damatebiTi cnobebi jandacvisa da pensiebis

Sesaxeb

246. sazogadoebrivi jandacvis mimdinare reformasTan erTad

samedicino momsaxurebis miwodeba xdeba jandacvis kerZo

dawesebulebebis meSveobiT. jandacvis dawesebulebebis masobrivi

privatizaciis procesi daiwyo 2007 wels. saavadmyofoebis seqtoris

ganviTarebis mTavrobis gegma, romelic moicavs or wels (2011-2012), 1,2

miliardi laris odenobiT dafinansda. bolo ramdenime welia

funqcionireba daiwyo 50-mde Tanamedroved aRWurvilma saavadmyofom, maT

Sorisaa filtvis daavadebaTa erovnuli centri, ambrolauris, quTaisisa

da zugdidis regionuli saavadmyofoebi, fsiqikuri janmrTelobisa da

narkologiis centri, respublikuri saavadmyofos gadaudebeli

daxmarebis ganyofileba, MediClub saqarTvelo, pirvel klinikur

saavadmyofosTan arsebuli sauniversiteto klinika, eqsperimentuli da

klinikuri medicinis samecniero-kvleviTi instituti, axali saavadmyofo

(e.w. New Hospital) da a.S. jandacvis infrastruqturis ganviTarebis

programis farglebSi 2013 wlisTvis dagegmilia 150 samedicino

dawesebulebis modernizacia da/an rekonstruqcia. axali obieqtebi unda

Seiqmnas referaluri (mimarTulebiTi) qselis principebis safuZvelze da

SemogvTavazebs stacionarul, ambulatoriul da saswrafo daxmarebis

momsaxurebas. amave dros es dawesebulebebi unda iyos

mravalprofiliani, pacientebisTvis ufro meti komfortis

uzrunvelyofis mizniT. am iniciativis Sedegad, yvela administraciul-

teritoriul erTeuls eqneba axali samedicino centri da qveyanaSi,

srulad modernizebuli samedicino infrastruqturis farglebSi, sul

iqneba 80,000 sawolze gaTvlili samedecino dawesebulebebi. axali

saavadmyofoebis mSenebloba an reabilitacia warmoadgens kerZo

sadazRvevo kompaniebis pasuxismgeblobas, romlebic pasuxs ageben

samedicino dazRvevis programaze qveynis masStabiT.

247. jandacvis sistemis muSaobis TvalsazrisiT saqarTvelo bevrad

CamorCeba yvela regionul dajgufebas, ambulatoruli mimarTvebis

dabali raodenobiT da araxelmisawvdomi xarjebis (an naRdi fulis

gadaxdis) didi odenobiT. jandacvis xarjebis 72% ifareba saojaxo

biujetidan, rac mZime tvirTad awveba qarTul ojaxebs. unda aRiniSnos,

rom es finansuri tvirTi mniSvnelovnad gaizarda 2001-dan 2009 wlamde

periodSi. 2001 wels ojaxis xarji jandacvaze Seadgenda ojaxis sufTa

Page 121: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

105

Semosavlis daaxloebiT 15%-s, 2009 wels ki aman 34%-s miaRwia. am

maCveneblis zrdis ZiriTadi faqtori iyo ambulatoriul samkurnalo

saSualebebze danaxarjebis gazrdili done.

248. pensia da asakovanTa daxmarebis programebi: saqarTveloSi

moxucebulobis pensia vrceldeba rogorc formaluri, ise

araformaluri seqtoris muSakebze, radgan pensiis miRebis ufleba

ganpirobebulia garkveuli asakis miRweviT, samuSao staJis miuxedavad.

yvela qarTveli, qali _ 60 wels zeviT da mamakaci _ 65 wels zeviT,

iRebs ZiriTad pensias daaxloebiT 100 laris odenobiT. samuSao staJis

mqoneni iReben odnav ufro maRal pensias. sapensio Semweobebis sistema

agreTve moicavs invalidobis da marCenalis dakargvasTan (omSi

dakargvasTan) dakavSirebul Semweobebs. daaxloebiT 850,000 adamianma

(mosaxleobis daaxloebiT 20%) miiRo pesniis esa Tu is forma. pensiebis

gacemas uzrunvelyofs socialuri momsaxurebis saagento. maTi Caricxva

yovelTviurad xdeba pensionerebis sabanko angariSebze da fulis

gamotana SeiZleba bankomatebidan.

249. saqarTveloSi pensiebi finansdeba saxelmwifo biujetidan. 2010

wels saxelmwifo xarjebma moxucebulobis, invalidobis da

marCenaldakargulTa (omSi dakargvasTan) pensiebisTvis Seadgina mSp-is

4,3%, rac warmoadgens gazrdil maCvenebels 2007 wels mSp-is 2,9

procentTan SedarebiT, rac mniSvnelovanwilad ZiriTadi pensiis

momatebis Sedegia. faqtobrivi monacemebi gviCvenebs, rom pensiebi

siRaribisa da uTanasworobis Semcirebis mniSvnelovani saSualebaa.

250. 2012 wlis saxelmwifo biujetis saboloo variantSi erT-erTi

ZiriTadi Sesworeba dakavSirebuli iyo axal sapensio gegma-paketTan,

romelic gulisxmobs minimaluri yovelTviuri pensiis gazrdas

amJamindeli 100 laridan 125 laramde da samedicino dazRvevis vauCerebis

dafinansebas 15 lariT yvela pensionerisTvis, 2012 wlis seqtembridan

dawyebuli.

Page 122: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

106

danarTi 11. aRdgenis gegma - mokle, saSualo da grZelvadiani aRdgenis saWiroebebi da

prioritetuli qmedebebi seqtorebis mixedviT

soflis meurneoba da saarsebo saSualebebi – saSualo da grZelvadianiaRdgenis prioritetebi da qmedebebi (2014 wlis ivlisis CaTvliT)amocana: stiqiuri ubedurebis gamoyeneba SesaZleblobad, rom Camoyalibdes soflis meurneobis mdgradi seqtori, romelicSeZlebs modernizebisa da konkurentunarianobis xelSewyobas.

aqtivobebi(Tanmimdevrobaprioritetebis

mixedviT)

savaraudomoTxovnebi[‘000 lari]

ganxorcielebissaorientacio

vadebi

mTavari Semsrulebeli am seqtorSi arsebuliiniciativebi dapartniorebi

Sedegebis/samuSaos

mimdinareobis

rekomendebuli

maCvenebeli

sirTuleebi/riskebimiznebis

miRwevisas

dazaralebulifermerebisfuladikompensaciiTdaxmarebafinansuri dasxvasirTuleebisdasaZlevad (ix.danarTi 1.ganxorcielebisrekomendebulisaSualebebi).

24,927 dasrulebulia

soflis meurneobissaministro/ regionuliganviTarebisa dainfrastruqturissaministro/finansTasaministro

fuladiSenatanianazRaurebulia100%-iT

treningi dakonsultaciebifermerebisaTvisTu rogor undaaRadginon

0,11

2013 wlis me-3kvartali – 2014wlis me-4kvartali

resurscentrebi, CAREda gaeros ganviTarebisprograma (UNDP)

mTavrobis mxardaWerasakonsultaciomuSaobaSi _ UNDP-ismxardaWeriT kaWreTisprofesiuli

gasvliTmecadineobazedamswrefermerebis

fermerebi ardadiangasvliTmecadineobebzeda amdenad,

Page 123: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

107

dazianebulikulturebi daukeTesifermeruligamocdilebisgaziareba.

swavlebis centrissakonsultaciomomsaxureba

raodenoba arasakmarisadrwyaven dasasuqiTanoyierebenniadags.

ukanaskneliqariSxlisSemdegdamzRvevebisagan miRebuliarasakmarisianazRaurebaasustebsdazRvevismimarT ndobas.

fungicidebismiwodebiTmosavliszaralisSeCereba damosavlisaRdgenaSidazaralebulifermerebisdaxmareba.

3,150 dasrulebuliasoflis meurneobissaministro

fermerebisraodenoba,romelTacmiiRessawvavi dafungicidebi.

fermerebsSeiZlebadasWirdeTinformaciafungicidebissworadgamoyenebasTandakavSirebiT,rom SemTxveviTvinme armoiwamlos.

finansuri dasxvasirTuleebisdaZlevaSidaxmarebasasoflo-sameurneosesxebzeprocentebisgadaxdisSeRavaTianiperiodis

5,198 dasrulebuliasoflis meurneobissaministro/ finansTasaministro da bankebi

niSnavs Tu araSeRavaTianiperiodi imas,rom fermerebsar eqnebaTgadasaxdeliam wlisprocentebisasoflo-sameurneosesxebze?magram

Page 124: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

108

uzrunvelyofiT fermerebsSesaZloahqondeTarasasoflo-sameurneosesxebi,romelTagadaxdacuWirTmosavlisstiqiiTganadgurebisgamo.

finansurikompensaciispraqtikisgaumjobeseba(sabaraTosistema).

2013-2014

soflis meurneobissaministro/regionuliganviTarebisa dainfrastruqturissaministro

ojaxebisaTvissawarmoosaSualebebisada teqnikisxelmisawvdomoba

damokidebuliasituaciaze

2013-2014

soflis meurneobissaministro, soflismeurneobis proeqtebismarTvis saagento

zaralis SesaxebmonacemebisSegrovebisgaumjobeseba daaRdgeniTRonisZiebebSimonawileoba

soflis meurneobissaministro/adgilobrivixelisufleba/msofliobanki, gaerosganviTarebis programa,gaeros bavSvTa fondida sxva organizaciebi,romlebicmonawileobdnenerTobliv SefasebaSi

Page 125: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

109

soflis meurneoba da saarsebo saSualebebi – saSualo dagrZelvadiani aRdgenis prioritetebi da qmedebebi (2017 wlisivlisis CaTvliT)

aqtivobebi(Tanmimdevrobaprioritetebis

mixedviT)

savaraudooxarjebi

ganxorcielebissaorientacio vadebi

mTavariSemsrulebeli

seqtorSiarsebuli

iniciativebida

partniorebi(mimdinare

dafinanseba)

Sedegebis/samuSaos

mimdinareobis

rekomendebuli

maCvenebeli

sirTuleebi/

riskebimiznebismiRwevis

as

2013 2014 2015 2016 2017

codnisa dagamocdilebisgaumjobesebulimarTva;saTburebis dasaCvenebeli/saganmanaTleblocentrebis Seqmna,sadacwarmodgeniliiqnebamaRalmosavlianidamaRalefeqturijiSebi dagamoyenebuliiqnebaTanamedroveteqnologiebi.

192, 000 lari(UNDP)

x x x

soflismeurneobissaministro,ganaTlebisa damecnierebissaministro,soflismeurneobissaministroSiarsebulisakonsultaciocentrebi (54municipalit.),regionuliganviTarebisa dainfrastruqturissaministro,adgilobrivixelisufleba,UNDP

UNDP-mganaxorcielaproeqti`profesiulisaswavlocentrebismodernizaciis programa~

imklientebis,fermerebisraodenoba,visTvisacxelmisawvdomi gaxdamaRalixarisxiskulturebi,direqtivebidasaxelmZRvaneloebi.

profesiuliganaTlebiscentrebsSorisTanamSromloba

Page 126: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

110

soflisinfrastruqturiskerZod,sadrenaJosistemebisgaumjobesebaklimatiscvlilebasTandakavSirebulisafrTxeebisa dazemoqmedebismimarT soflismeurneobisseqtorebismdgradobisgasaZliereblad.

regionuliganviTarebisa dainfrastruqturissaministro/soflis meurneobissaministro/adgilobrivixelisufleba

riskisgandazRvevisa damosavlisdazRvevisfermerebisTvisxelmisawvdomiSesaZleblobebisgaumjobeseba.

x x xsoflismeurneobissaministro /UNDP

SDC-isdafinansebuli proeqti`profesiulisaswavlocentrebisada soflismeurneobissakonsultacio centrebismodernizacia~.

Page 127: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

111

wyaldidobis kontroli – moklevadiani aRdgenis prioritetebi daqmedebebi (2014 wlis CaTvliT)amocanebi:

1. municipaluri infrastruqturis aRdgena ekonomikuri zrdisa da cxovrebis pirobebis xelSewyobisTvis.

2. bunebrivi resursebis efeqturi gamoyeneba da saqarTvelos garemos dacva, amasTan, SeZlebisdagvarad,katastrofebis riskis minimumamde dayvana.

aqtivobebisavaraudomoTxovnebi[‘000lari]

ukvegamoyofilibiujeti(saxelmwifo,donorebi anarasamTavroboorganizaciebi)

ganxorcielebissaorientaciovadebi

mTavariSemsrulebeli

am seqtorSiarsebuliiniciativebi dapartniorebi

Sedegebis/samuSaosmimdinareobisrekomendebulimaCvenebeli

sirTuleebi/riskebimiznebismiRwevisas

mdinareTelavisxevisnapirebisgamagreba:- mdinariszemowelSiarsebulibaraJisgasufTavebanatanisgan;- betonissafarvelisdageba;- mdinarisqvemowelSiarxisgasufTavebanatanisgan.

700036,844.33 aSSdolari/UNDP 2012/2013

sagzaodepartamenti/Telavismunicipalite-ti

mdinarisnapirebisgamagrebasTandakavSirebiTdepartamentsaqvsgrZelvadianigegmebi.

UNDP-isproeqtis _`swrafireagireba 2012wliskatastrofebzesaqarTveloSi~ _farglebSimomzadda q.Telavisa daTelavismunicipalitetiswyaldidobis/wyalmovardnis/Rvar

saproeqtoangariSi,miRebuligancxadebebi,samuSaosSesrulebisuflebisminiWeba,SesrulebulisamuSaoebi

ZiriTadproblemaswarmoadgensbiujeti

Page 128: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

112

cofissaSiSroebisrukebi; md.TelavisxevisRvarcofisa dawyaldidobissakontrolosistemissaproeqtoangariSi.

saSiSroebisrukebi moamzadagaremosa dabunebriviresursebisdacvissaministrosgaremos dacviserovnulmasaagentom.

md. vanTasnapirebisgamagrebagabionebismeSveobiT.

100

dawyeba2014 welsdadasruleba1,5 TvisSemdeg

sagzaodepartamenti damunicipaliteti

departamentsmdinarisnapirebisgamagrebasTandakavSirebiTgrZelvadianigegmebi aqvs.

saproeqtoangariSi,miRebuligancxadebebi,samuSaosSesrulebisuflebisminiWeba,SesrulebulisamuSaoebi

ZiriTadproblemaswarmoadgensbiujeti

md. TurdozegabionebisaRdgena daxelaxla ageba;mdinariskalapotisnatanisgangawmenda.

1900

dawyeba2014 welsdadasruleba8 TvisSemdeg

sagzaodepartamenti/municipaliteti

departamentsmdinarisnapirebisgamagrebasTandakavSirebiTgrZelvadianigegmebi aqvs.

saproeqtoangariSi,miRebuligancxadebebi,samuSaosSesrulebisuflebisminiWeba,

ZiriTadproblemaswarmoadgensbiujeti

Page 129: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

113

SesrulebulisamuSaoebi

Telaviszuzumbosteritoria –betonisblokebismoxsna da maTimoTavsebamarjvenamxares napirisdasacavad.

- napirebisgasamagreblad gabionebismowyobamdinarisqvemowelSi;

- marcxenamxaresbetoniskedlisaSeneba;

- patara xidisxelaxlaageba.

300

dawyeba2013 wels,2 TveSi dadasruleba7 TvisSemdeg.

sagzaodepartamenti damunicipaliteti

departamentsmdinarisnapirebisgamagrebasTandakavSirebiTgrZelvadianigegmebi aqvs.

saproeqtoangariSi,miRebuligancxadebebi,samuSaosSesrulebisuflebisminiWeba,SesrulebulisamuSaoebi

ZiriTadproblemaswarmoadgensbiujeti

md. buSeTisnapirebisgamagreba.

100 100Sesrulebulia

sagzaodepartamenti/municipaliteti

mSeneblobadasrulebulia

problemebiar aris

sofelikondoli –dangreuliabetonissafarveli.

150 150Sesrulebulia

sagzaodepartamenti/municipaliteti

mSeneblobadasrulebulia

problemebiar aris

Page 130: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

114

wyaldidobis kontroli: saSualo da grZelvadiani aRdgenisprioritetebi da qmedebebi (2017 wlis ivlisis CaTvliT)

aqtivobebisavaraudoxarjebi

ganxorcielebissaorientacio vadebi

mTavariSemsrulebeli

am seqtorSiarsebuliiniciativebidapartniorebi(mimdinaredafinanseba)

Sedegebis/samuSaosmimdinareobisrekomendebuli maCvenebeli

sirTuleebi/riskebimiznebismiRwevisas

2013 2014 2015 2016 2017

yvarelismunicipaliteti:md. durujisnapirebisgamagreba danatanisagangawmenda.

8,2 mln.lari

,====== ------ ------

---- ===sagzaodepartamenti

municipalitetis 5% dacentralurimTavrobis95%

mSeneblobisdaproeqtebadadagegmva _2013,mSenebloba _2014-2016

dafinansebismiRebamTavrobisgan

lagodexismunicipaliteti:md. kabalisnapirebisgamagreba danatanis amoReba.

5,1 mln.lari

,======

--------

---------- ===

sagzaodepartamenti

municipalitetis 5% dacentralurimTavrobis95%

mSeneblobisdaproeqteba dadagegmva _2013,

mSenebloba _2014-2016

dafinansebismiRebamTavrobisgan.

siRnaRismunicipaliteti:anagis dabodbisxevismdinareebisnapirebisgamagreba.

3,2 mln.lari

,======

--------

---------- ===

sagzaodepartamenti

municipalitetis 5% dacentralurimTavrobis95%

mSeneblobisdaproeqteba dadagegmva _2013,

mSenebloba _2014-2016

dafinansebismiRebamTavrobisgan.

axmetismunicipaliteti _md. xodaSenisnapirebis

922,700lari

dasrulebulia

sagzaodepartamenti

municipalitetis 5% dacentralurimTavrobis

mSeneblobisdaproeqtebadadagegmva.

dafinansebismiRebamTavrobisgan.

Page 131: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

115

gamagreba orubanze:

- alaverdissamonastrokompleqsTan;

- Rvinis qarxana`badagonTan~.

95%

dedofliswyarosmunicipaliteti:md. alazanisnapirebisgamagreba orubanze:- `kaklis yure~- jamparaCais

SesarTavTan.

847,900

mimdinareobs

sagzaodepartamenti

municipalitetis 5% dacentralurimTavrobis95%

mSeneblobisdaproeqteba dadagegmva _2013,mSenebloba _2014-2016

dafinansebismiRebamTavrobisgan.

siRnaRismunicipaliteti:md. alazanisnapirebisgamagreba.

4,5 mln.lari

,======

--------

----------

===

sagzaodepartamenti

municipalitetis 5% dacentralurimTavrobis95%

mSeneblobisdaproeqteba dadagegmva _2013,

mSenebloba _2014-2016

dafinansebismiRebamTavrobisgan

gurjaanismunicipaliteti:mdinarisnapirebisgamagreba.

0,20 mln.lari

,======

--------

----------

===

sagzaodepartamenti

municipalitetis 5% dacentralurimTavrobis95%

mSeneblobisdaproeqteba dadagegmva _2013,mSenebloba _2014-2016

dafinansebismiRebamTavrobisgan

mdinareTaWalebis marTvisprogramisSemuSaveba

garemosdacviserovnulisaagento/municipaliteti

regionuliganviTarebisa dainfrastruqturissaministroUNDP

dafinansebisganawileba

Page 132: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

116

wyaldidobisriskis marTvisgegmis SemuSaveba-ganaxleba

municipaliteti

garemosdacviserovnulisaagento,regionuliganviTarebisa dainfrastrquturissaministro.UNDP

dafinansebisganawileba

Page 133: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

117

ganaTleba: moklevadiani aRdgenis prioritetebi da qmedebebi (2014 wlisCaTvliTamocana: stiqiuri ubedurebiT dazaralebuli axalgazrdobis konkurentunarianobis gazrda maRali xarisxis saganmanaTlebloinfrastruqturis, ganaTlebisa da saskolo masalebis mudmivad xelmisawvdomobis uzrunvelyofis gziT.aqtivobebi ukve

gamoyofilibiujeti(saxelmwifo,donorebi anarasamTavroboorganizaciebi)

ganxorcielebissaorientaciovadebi

mTavariSemsrulebeli

am seqtorSiarsebuliiniciativebidapartniorebi

Sedegebis/ samuSaosmimdinareobisrekomendebulimaCvenebeli

sirTuleebi/riskebimiznebismiRwevisas

umaRlesi ganaTlebasaSualo ganaTleba

infrastruqturisaRdgena 15dazaralebulskolaSi:

- 11 _ TelavismunicipalitetSi,- 3 _ gurjaanismunicipalitetSi,- 1 _ lagodexismunicipalitetSi

738,225, 29lari

dasrulebuliasaqarTvelosganaTlebisada mecnierebissaministro

skolebis raodenoba,sadac aRadginesinfrastruqtura

moTxovnilidafinansebisgamoyofa,

miwodebisTvisarasakmarisivadebi,

moTxovnebTandakavSirebiTsaqarTvelosganaTlebisa damecnierebissaministros dadonorebsSorisSezRudulikoordinacia.

12 dazaralebuliskolisuzrunvelyofaZiriTadi saskoloavejiTa damasalebiT.

dasrulebuliasaqarTvelosganaTlebisada mecnierebissaministro

skolebis raodenoba,sadac ZiriTadimasalebi ukvemiwodebulia

moTxovnilibiujetis dadafinansebiswyaroebisnakleboba,

Page 134: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

118

miwodebisTvisarasakmarisivadebi,

moTxovnebTandakavSirebiTsaqarTvelosganaTlebisa damecnierebissaministros dadonorebsSorisSezRudulikoordinacia

12 dazaralebuliskolisuzrunvelyofasaxelmZRvaneloebiT, moswavleebisTvisufasoddasarigeblad.

dasrulebulia saqarTvelosganaTlebisada mecnierebissaministro

monacemebi araris

skolebis raodenoba,romelTac aqvTsaxelmZRvaneloebimoswavleebisTvisufasoddasarigeblad

moTxovnilibiujetisa dadafinansebiswyaroebisnakleboba,

miwodebisTvisarasakmarisivadebi

skolamdeli ganaTleba

infrastruqturisaRdgena 17dazaralebulsabavSvo baRSi:- 14 _ TelavSi- 2 _ gurjaanis

municipalitetSi- yvareli:

monacemebi araris

- lagodexi:monacemebi araris

2012 adgilobrivimunicipalitetebi

monacemebiar aris

aRdgeniliinfrastruqturismqone sabavSvobaRebis raodenoba

adgilobrivi andonorebisdafinansebisnakleboba,miwodebisdabali done

Page 135: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

119

17 dazaralebulisabavSvo baRisuzrunvelyofaskolamdeli aRzrdis,dasvenebisa daskolisaTvismosamzadeblad saWiroZiriTadi masalebiT.

monacemebi araris

2012 adgilobrivimunicipalitetebi

UNICEF sabavSvo baRebis

raodenoba, romelTacaqvT ZiriTadisaswavlo masalebi

moTxovnilibiujetis dadafinansebiswyaroebisnakleboba,

miwodebisTvisarasakmarisivadebi,

moTxovnebTandakavSirebiTmunicipalitetebsda donorebsSorisSezRudulikoordinacia

Page 136: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

120

ganaTleba: saSualo da grZelvadiani aRdgenis prioritetebi daqmedebebi (2017 wlis ivlisis CaTvliT)

aqtivobebisavaraudoxarjebi

ganxorcielebissaorientacio vadebi

mTavariSemsrulebeli

am seqtorSiarsebuliiniciativebidapartniorebi(mimdinaredafinanseba)

Sedegebis/samuSaosmimdinareobisrekomendebulimaCvenebeli

sirTuleebi/riskebimiznebismiRwevisas

2013 2014 2015 2016 2017

katastrofisriskisSemcirebasTandakavSirebulisakiTxebisintegrireba/gaZlierebasauniversiteto,saSaulo daskolamdeliganaTlebisprogramebSi.

daaxl.300,000

X X

saqarTvelosganaTlebisada mecnierebissaministro

adgilobrivimunicipalitetebi

ECHO, UNICEF,SC, WV,donoriorganizaciebi

(katastrofis riskisSemcirebisswavlebisarsebulistatusiuniversitetebSi,skolebsa daskolamdeliaRzrdisdawesebulebebSi

SezRuduliadamianiseuli,teqnikuri dafinansuripotenciali

sagangeboStabebisCamoyalibeba dasagangebosituaciebismarTvis gegmebisSemuSavebaskolebsa dasabavSvobaRebSi.

daaxl.200,000lari

x x

saqarTvelosganaTlebisada mecnierebissaministroSss sagangebosituaciebismarTvisdepartamentiadgilobrivimunicipalitet

im skolebisprocentulimaCvenebeli,romelTacaqvT gegmebi

SezRuduliadamianiseuli,teqnikuri dafinansuripotenciali

Page 137: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

121

janmrTeloba da socialuri dacva: moklevadiani aRdgenisprioritetebi da qmedebebi (2014 wlis CaTvliT)maRali xarisxis mosaxerxebeli, modernizebuli da xelmisawvdomi jandacvisa da socialuri momsaxurebis uzrunvelyofastiqiuri ubedurebiT dazaralebuli yvela adamianisTvis

aqtivobebisavaraudomoTxovnebi[‘000lari]

ukvegamoyofilibiujeti(saxelmwifo,donorebi anarasamTavroboorganizaciebi)

ganxorcielebissaorientaciovadebi

mTavariSemsrulebeli

am seqtorSiarsebuliiniciativebi dapartniorebi

Sedegebis/samuSaosmimdinareobisrekomendebulimaCvenebeli

sirTuleebi/riskebimiznebismiRwevisas

stiqiuriubedurebiTdazaralebulisazogadoebrivijandacvis 8centris aRdgena.

148,360lari

148,360 lari dasrulebulia.Sromis,janmrTelobisa dasocialuridacvissaministro

donoriorganizaciebi

aRdgeniliada xelaxlagadaxurulia8 obieqti.

sazogadoebrivijandacvis 8centris aRWurvaZiriTadisamedicinoteqnikiT (mag.,eleqtrokardiografiT,sasworebiT,macivrebiT).

4,000 lari donoriorganizaciebi

Sesyidulia 2eleqtrokardiografi.

socialuraddaucveli yvelamosaxlisuzrunvelyofasamedicinodaxmarebiT.

453,4.23lari

4534.23 lari dasrulebulia.

Sromis,janmrTelobisa dasocialuridacvissaministro

Page 138: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

122

jandacva da socialuri sakiTxebi: saSualo da grZelvadianiaRdgenis prioritetebi da qmedebebi (2017 wlis ivlisis CaTvliT)

aqtivobebisavaraudoxarjebi

ganxorcielebissaorientacio vadebi

mTavariSemsrulebeli

seqtorSiarsebuliiniciativebidapartniorebi(mimdinaredafinanseba)

Sedegebis/samuSaosmimdinareobisrekomendebulimaCvenebeli

sirTuleebi/ riskebimiznebismiRwevisas

2013 2014 2015 2016 2017

sazogadoebrivijandacvis 6centris aRWurvaZiriTadisamedicinoteqnikiT (mag.,eleqtrokardiografiT, sasworiTda a.S. – jer araris SeyvanilimacivrebisRirebuleba).

12,000 12,000

Sromis,janmrTelobis dasocialuridacvissaministro

donoriorganizaciebi

sazogadoebrivijandacvis 6centrisaTanadod iqnaaRWurvili.

sazogadoebrivijandacvis yvelacentris aRWurvasabazokompiuteriT.

10,000 10,000

Sromis,janmrTelobis dasocialuridacvissaministro

donoriorganizaciebi

sazogadoebrivijandacvis 6centrisaTanadod iqnaaRWurvilikompiuterebiT.

wylisinfeqciebTan,higienisnormebTan,fsiqosocialurproblemebTandakavSirebulikampaniebi.

30,000 10,000 5,000 5,000 5,000 5,000

Sromis,janmrTelobisa dasocialuridacvissaministro

gaerossaagentoebi,migraciissaerTaSorisoorganizacia(IOM),sayovelTaodaxmarebisa

codnis,damokidebulebis da praqtikis(KAP)kvlevisgamoyenebiTCatarebulikampaniebisraodenoba

Page 139: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

123

daSemweobisasociacia(Care),gadavarCinoT bavSvebi(Save theChildren),USAID

sagangebomdgomareobisa dastiqiuriubedurebebisTvismzadyofnisSesaZleblobebisgazrda.

10,000 5,000 5,000

Sromis,janmrTelobis dasocialuridacvissaministro

gaerossaagentoebi,migraciissaerTaSorisoorganizacia(IOM),sayovelTaodaxmarebisadaSemweobisasociacia(Care),gadavarCinoT bavSvebi(Save theChildren),USAID

codnis,damokidebulebis da praqtikis(KAP)kvlevisgamoyenebiTCatarebulikampaniebisraodenoba

Page 140: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

124

katastrofis riskis Semcireba – moklevadiani aRdgenis prioritetebida qmedebebi (2013-2014)amocana: katastrofis Sedegebis gamoyeneba sxvadasxva seqtoris regionuli da municipaluri xelisuflebis warmomadgenlebissakiTxebSi ufro Rrmad gasaTviTcnobiereblad.

aqtivobebi(prioritetebismixedviT)

savaraudomoTxovnebi[‘000 lari]

ukve gamoyofilibiujeti (saxelmwifo,donorebi anarasamTavroboorganizaciebi)

ganxorcielebissaorientaciovadebi

mTavariSemsrulebeli

am seqtorSi arsebuliiniciativebi dapartniorebi

katastrofis riskis Semcirebis integrireba strategiebsa da ganviTarebis xedvebSi

1.katastrofisriskis SemcirebisintegrirebakaxeTis regionuliganviTarebisgegmaSi –teqnikuridaxmarebakatastrofisriskis SemcirebissakiTxebissxvadasxva dargSiintegrirebasTandakavSirebiT, misiSemdgomidadgegmvisa dabiujetirebismizniT.

3-6 Tve

kaxeTis adgilobrivixelisufleba/regionuliganviTarebisa dainfrastruqturissaministro

UNDP, GiZ,garemosa dabunebriviresursebisdacvissaministro/garemoserovnulisaagento, CENN,msoflio banki

katastrofis riskisSemcirebisgaTvaliswinebaregionuliganviTarebisdargobriv(prevencia/SerbilebisCaTvliT) da zogad(mzadyofna/reagireba)gegmebSi.

arasakmarisiadamianiseuli resursebiregionul/municipalurdoneze;arasakmarisi interesi daCarTulobaregionis/municipalitetisdainteresebuli pirebismxridan.

2. katastrofisriskis SemcirebisSesaxebcnobierebisamaRlebisstrategiis

12 Tve garemosa da bunebriviresursebis dacvissaministro/adgilobrivimunicipaliteti

regionuliganviTarebisa dainfrastruqturissaministro, UNDP,regionuli media,arasamTavrobo

regionulixelisuflebiswarmomadgenlebsaqvT Sesabamisicodna daSesaZleblobebi

arasakmarisi interesi daCarTulobaregionis/municipalitetisdainteresebuli pirebismxridan.

Page 141: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

125

SemuSaveba,gamiznuli kaxeTisadgilobrivixelisuflebisa dasazogadoebisaTvis;strategia undamoicavdesgaTviTcnobierebasSemdeg sakiTxebSi:stiqiurimovlenebissaSiSroebisrukebis gamoyeneba;sxvadasxva dargSikatastrofisriskis SemcirebissakiTxebisgaTvaliswineba;miwaTsargebloba;riskebis dayofazonebad, riskisSemcirebispolitikasa damarTvaSimzadyofnissakiTxebisgaTvaliswineba.

organizaciebi,saTemoorganizacia

katastrofis riskisSemcirebisRonisZiebebisgasatareblad.

3. katastrofisriskis SemcirebissakiTxebSiadgilobrivixelisuflebiswarmomadgenlebisinformirebisgazrda dakvalifikaciisamaRlebaspecializirebuliswavlebebis

2013-2014

regionuliganviTarebisa dainfrastruqturissaministro/ efeqtianimarTvis centri/garemosa da bunebriviresursebis dacvissaministro

donoriorganizaciebi

arasakmarisi interesi daCarTulobaregionis/municipalitetisdainteresebuli pirebismxridan

Page 142: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

126

meSveobiT.katastrofis riskis Semcirebis sistemis instituciuri gaZliereba

1. kaxeTisregionuli damunicipalurireagirebisgegmebisgaumjobesebismizniTkatastrofazereagirebisSefaseba (aseveSesaZleblobebisgaZlierebasTandakavSirebulisaWiroebebisSefaseba daSesabamisiSesaZleblobebisganviTareba).

2013-2014

kaxeTis regionulixelisufleba/sagangebosituaciebis marTvisdepartamenti/ garemosada bunebrivi resursebisdacvis saministro

UNDP, SDC,garemosa dabunebriviresursebisdacvissaministro/garemoserovnulisaagento,regionuliganviTarebisa dainfrastruqturissaministro

ganaxlebuliregionuli daadgilobrivisamoqmedo gegma,romelicdafuZnebuli iqnebabolo gamocdilebazeda sagangebosituaciebis marTvisSesaZleblobebisgaumjobesebaregionul damunicipalurdoneebze

arasakmarisiadamianiseuli resursebiregionul/municipalurdoneze;arasakmarisi interesi daCarTulobaregionis/municipalitetisdainteresebuli pirebismxridan

2. katastrofisSedegad miRebulidazianebebisSesaxeb monacemTaSegroveba-Sefasebis,informaciissistematizaciisada uwyebaTa SidakoordinaciisSesaZleblobebisganviTareba.31

2013-2014

regionuliganviTarebisa dainfrastruqturissaministro/ garemosada bunebrivi resursebisdacvis saministro,sagangebo situaciebismarTvis departamenti

adgilobrivixelisufleba/dargobrivisaministroebi,donoriorganizaciebi

arasakmarisiadamianiseuli resursebiregionul/municipalurdoneze;arasakmarisi interesi daCarTulobaregionis/municipalitetisdainteresebuli pirebismxridan

31 am moqmedebis CarTvis winadadeba Semoitana ganaTlebis mimarTulebiT momuSave gundma 2013 wlis 17 ivliss CatarebulsaWiroebebis erToblivi Sefasebis Semajamebel seminarze.

Page 143: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

127

katastrofis riskis Semcireba – saSualo da grZelvadiani aRdgenisprioritetebi da qmedebebi (2017 wlis ivlisis CaTvliT)amocana: katastrofis SemTxvevis gamoyeneba, rogorc regionuli/municipaluri xelisuflebebisa da momijnave seqtorebisgaTviTcnobierebis gasaRrmavebeli SesaZlebloba.

aqtivobebi(prioritetebis mixedviT)

savaraudo vadebi

mTavariSemsrulebeli

am seqtorSi arsebuliiniciativebi dapartniorebi

Sedegebis/samuSaosmimdinareobisrekomendebulimaCvenebeli

sirTuleebi/ riskebimiznebis miRwevisas

katastrofis riskis Semcirebis sakiTxebis integrireba strategiebsa da ganviTarebis xedvebSi

riskebis dayofaregionul zonebad(riskis/safrTxeebisSefaseba da Sesabamisirekomendaciebismomzadeba)

2013-2017garemos dacviserovnulisaagento

regionuliganviTarebisa dainfrastruqturissaministro/adgilobrivi municipaliteti

arasakmarisi finansuriresursebi

katastrofis riskisSemcirebis Sesaxebcnobierebis amaRlebisstrategia (romelicgamiznulia rogorcerovnuli, regionulixelisuflebisTvis, isezogadadsazogadoebisTvis)SemuSavebuli daganxorcielebulia(gagrZeleba mokle vadisgasvlis Semdeg)

2013-2017

garemosa dabunebriviresursebisdacvissaministro

regionuliganviTarebisa dainfrastruqturissaministro, UNDP,regionuli media,arasamTavroboorganizaciebi, saTemoorganizaciebi

xelisuflebaacnobierebs, romsaWiroa katastrofisriskis Semcirebagaxdesmravalseqtorulikoncefcia

Sesabamisi uwyebebisarasakmarisi CarTuloba

katastrofis riskis Semcirebis koordinacia

Page 144: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

128

1. makoordinebelisaministros gansazRvrada katastrofis riskisSemcirebis erovnuliplatformis Seqmnahiogos samoqmedoCarCoprogramisSesabamisad.

2013-2015

garemosa dabunebriviresursebisdacvissaministro

regionuliganviTarebisa dainfrastruqturissaministro, sagangebosituaciebis marTvisdepartamenti,arasamTavroboorganizaciebi,UNDP

makoordinirebelisaministro damoqmedi erovnuliplatforma

SesabamisistruqturebisarasakmarisiCarTuloba;arasakmarisiprioritetebi/daintereseba katastrofis riskisSesamcirebladSesaZleblobebisganviTarebisTvis

katastrofis riskis Semcirebis sistemis instituciuri da organizaciuli gaZliereba

1.katastrofis riskisSemcirebasTandakavSirebulikanonmdeblobis Seswavlada harmonizacia.

2013-2015

garemosa dabunebriviresursebisdacvissaministro/sagangebosituaciebismarTvisdepartamenti

regionuliganviTarebisa dainfrastruqturissaministro, sagangebosituaciebis marTvisdepartamenti,arasamTavroboorganizaciebi,UNDP

harmonizebulisakanonmdeblo baza

2. riskis marTvis erTianiregionuli damunicipaluri gegmebisSemuSaveba-ganxorcieleba,sadac katastrofisSemdgomi aRdgenisaTvisgaTvaliswinebuli iqnebafinansuri rezervebi.

2013-2017

sagangebosituaciebismarTvisdepartamenti

regionuliganviTarebisa dainfrastruqturissaministro, UNDP,sagangebo situaciebismarTvis departamenti,garemosa da bunebriviresursebis dacvissaministro/ garemoserovnuli saagento

katastrofis riskismarTvisyovelwliuradganaxlebadi erTianiregionuli daadgilobrivi gegmebi

3. kaxeTis magaliTzewyaldidobis/wyalmovardnis adreuligafrTxilebis sistemisSeswavla da sxvadasxva

2014

garemos dacvissaministro/sagangebosituaciebismarTvis

UNDP, garemosa dabunebrivi resursebisdacvis saministro/garemos erovnulisaagento,

SemuSavebuliawyaldidobis,wyalmovardniszianisganreabilitaciis

Page 145: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

129

alternativisxarjTsargeblianobisanalizi.

departamenti/regionulixelisufleba

regionuliganviTarebisa dainfrastruqturissaministro

samoqmedo gegma

4. kaxeTSi sxvadasxvastiqiis momcveliadreuli gafrTxilebissistemis Seqmnamosaxleobis mzadyofnisada adaptaciisgaumjobesebis mizniT.

2014-2017

garemos dacvissaministro/sagangebosituaciebismarTvisdepartamenti

regionuliganviTarebisa dainfrastruqturissaministro, GiZ, USAID,regionulixelisufleba

hidrometeorologiuri riskis winaSemdgomi mosaxleobisadreuligafrTxilebisa dadrouliSetyobinebisinstituciuriSesaZleblobebiganviTarebulia/kaxeTSigaumjobesebuliaadreuligafrTxilebismeqanizmebi.

5.katastrofis/klimatisriskis analiziTiToeuli seqtoris(soflis meurneoba,jandacva, ganaTleba)mixedviT da SerbilebisRonisZiebebis dadgena(mag., dazRveva, setyvissawinaaRmdego bade,sadrenaJe sistema,nargavebis specialuradSerCeva, sajaro Senobebis

2013-2015

garemosa dabunebriviresursebisdacvissaministro/TiToeulidargisSesabamisisaministro

dargobrivisaministroebi,donori organizaciebi

momijnave seqtorebSigaTvaliswinebuliakatastrofis/klimatis cvlilebis riskisSefasebebi dadadgeniliaSemarbilebeli/prevenciuli zomebi.

Page 146: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT

130

gamagreba, usafrTxoskolebi)32

katastrofis riskis Semcirebis dafinanseba

1. katastrofis riskisSemcirebis dafinansebisstrategiebis Seswavla dadanergva saqarTveloSi(dazRveva, aRdgeniTisamuSaoebisaTvisgankuTvnili sarezervofondi, mikrodafinansebada a.S.)

2013-2017

regionuliganviTarebisadainfrastruqturis saministro

dargobrivisaministroebi,donoriorganizaciebi,arasamTavroboorganizaciebi

bunebrivisaSiSroebis/klimaturi safrTxeebisSemcirebisdafinansebisstrategia

arasakmarisi finansurida adamianiseuliresursebi

32 katastrofis/klimatis cvlilebis riskis marTvis aseTi yovlismomcveli analizi angariSSi mocemulia soflis meurneobis

seqtoris TavSic.

Page 147: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT
Page 148: qariSxali da wyaldidoba · 2013. 12. 26. · bostneuli), ramac daaxloebiT 20 000 fermeri azarala. mniSvnelovani ziani miadga 5 255 sacxovrebel saxlsa da korpuss, maT Soris iZulebiT