quẢn lÝ cÁc vẤn ĐỀ quỐc tẾ -...

Bin dch: Nguyn Th Ngn Giang & Nguyn Lng c | Hiu nh: Nguyn Hong Nh Thanh

D n Nghiencuuquocte.net 1

QUN L CC VN QUC T

Ngun: Kenneth N. Waltz (1979). Theory of International Politics (Chapter 9)

(Reading, Mass.: Addison-Wesley Pub. Co.), pp. 194-210.

Bin dch: Nguyn Th Ngn Giang & Nguyn Lng c | Hiu nh: Nguyn

Hong Nh Thanh

Nu nh quyn lc khng thc s mang li s kim sot th n mang li iu g? V

c bn, n mang li bn th. u tin, quyn lc cung cp cng c duy tr c lp

ca ch th ny khi i mt vi p lc t cc ch th khc. Th hai, quyn lc ln

hn cho php nhiu la chn hnh ng hn nhng khng th bo m kt qu

ca hnh ng. Hai li th ny c chng ta tho lun. Hai li th tip theo

cn lm r hn.

Th ba, bn mnh hn c bin an ton rng hn khi hnh ng i ph

vi bn yu hn, v c ting ni trng lng hn v cuc chi cng nh cch chi.

Duncan v Schnore nh ngha quyn lc theo ngha sinh thi hc l kh nng

ca mt nhm cc hnh ng hoc vai tr t ra nhng iu kin m trong [iu

kin] nhng nhm khc phi thc hin chc nng ca mnh (1959, tr. 139).

Cc bn ph thuc c mt s nh hng ti cc bn c lp, nhng vn t hn so

vi chiu ngc li. Yu km dn ti mt cuc sng him ngho. John Riccardo -

ch tch Chrysler pht biu: Chng ta phi ng. Chng ta cng nh th chng ta

cng cn phi ng (Salpukas, 7/3/1976, III, tr. 1). General Motors c th mt

tin vo mu xe ny hay mu khc, hoc vo tt c, trong mt thi gian di. Cn

Chrysler nu lm nh vy s ph sn. Nhng ch th yu v ang gp kh khn,

d l tp on hay quc gia, u phi cn thn. Trong tinh thn nh th, vi

nhng dng di y Nguyn Vn Thiu t chi hip nh chm dt chin tranh

#264

09/07/2016



Vit Nam m ng minh Kissinger v k th L c Th ca ng k vo thng

10/1972:

Tin s Kissinger, cc ng l ngi khng l. Do cc ng c th chu c ci

gi t ca vic d di chp nhn hip nh ny. Ti th khng th. Mt hip

nh ti chng c ngha l g vi cc ng. Mt min Nam Vit Nam l g khi cc

ng nhn vo bn th gii? Ch l mt ht bi. Thm ch vic mt min Nam

Vit Nam c th tt vi cc ng. N c th tt cho vic kim ch Trung Quc,

cho chin lc ton cu ca cc ng. Nhng mt ngi Vit nh b khng chi

trn bn chin lc th gii. Vi chng ti, cu hi khng phi la chn gia

Mt-xc-va v Bc Kinh. M cu hi l la chn gia sng v cht (trch trong

Stoessinger 1976, tr. 68).

Cc quc gia yu hot ng vi mt bin an ton hp. Nhng hnh ng khng

thch hp, chnh sch sai lm v ng thi khng ng lc c th dn ti hu qu

thm khc. Ngc li, nhng quc gia mnh c th l nh; h c th chu c

tn tht do khng rt ra bi hc; h c th lp i lp li nhng hnh vi ngu ngc.

Ni mt cch hp l hn, cc quc gia ny c th phn ng chm v i xem

nhng hnh vi c v e da ca cc quc gia khc c tht s nh vy khng. H c

th th vi phn ln cc e da bi ch c mt s t e do nu c thc hin

thnh cng mi c th gy tn hi nghim trng vi h. H c th n binh bt ng

cho n khi s m h ca s kin c lm r m khng lo s rng thi im

hnh ng hiu qu qua.

Th t, quyn lc to ln trao cho nhng ngi s hu n mt v th quan

trng trong h thng v kh nng hnh ng v li ch ca c h thng. Vi nhng

ngi s hu quyn lc to ln, qun tr h thng va quan trng va nm trong

kh nng ca h. Mc tiu ca chng ny l trnh by bng cch no v ti sao

nhim v qun l h thng c thc hin phm vi quc t. Nh chng ta

bit, trong h thng t cu, cc ch th cnh tranh coi li ch tng i quan trng

hn li ch tuyt i. Li ch tuyt i tr nn quan trng hn khi cnh tranh gim

i. Hai iu kin cho php Hoa K v Lin X t quan tm hn ti li ch tng i

v ginh s quan tm ti vic to ra li ch tuyt i. Th nht l s n nh ca

th cn bng X- M, mt s n nh c cng c bi kh nng nh n p tr

ht nhn (second-strike nuclear weapons). Ni no kh nng tn cng ph u hu

nh khng tng, th ni khng cn phi tnh ton cn thn c/mt. iu

kin th hai l khong cch gia hai siu cng vi nhng cng quc xp sau,

khong cch ny loi b him ha v mt bn th ba bt kp [hai siu cng]. M

c li mt cch tng i khi OPEC tng gi du gp nm ln t 1973 ti 1977

(xem di y, tr. 153-55). Cc quc gia cng nghip phi cng sn khc chu thit



hi nhiu hn chng ta. L do ny i khi gi v sao M sn sng nhng b cc

hnh ng ca OPEC hn. Trong qu kh, vi nhiu i th cnh tranh, mt quc

gia c th tin vo nhng li dm pha, nhng by gi th khng. Trong h thng t

cu, khi m cn bng gia cc siu cng n nh v s phn b sc mnh gia

cc quc gia bt tng xng nghim trng, quan tm v li ch tuyt i c th

thay th nhng lo lng v li ch tng i. Nhng quc gia c u i qu mc c

th dn dt, hoc chp nhn cc n lc tp th mc d nhng quc gia khc t

c li ch bt tng xng t h.

Trong chng ny, u tin ti cho thy cch m qun l quc t c thc

hin bt chp nhiu kh khn, v sau xem xt ba nhim v m cc nh qun l

c th thc hin. Nh thng l, chng ta nn ch nhng nhim v ny c

thc hin khc nhau nh th no khi s lng cc ch th thc hin khc nhau.

I.

Trong quan h gia cc quc gia, vi s cnh tranh khng c kim sot, i khi

xy ra chin tranh. Mc d xt mt trong nhiu kha cnh, chin tranh l mt

phng tin iu chnh trong h thng quc t, s kin chin tranh thng b suy

din sai lm l du hiu sp ca chnh h thng. i khi, nh sut phn ln th

k XVIII v XIX, chin tranh c th chp nhn c, bi v n b hn ch v c mc

hy dit gii hn. Chi ph ca chin tranh gi y xem ra cao kinh khng. Bi v

mt trong nhng h thng t iu chnh rng ln v phc tp bc nht li vn

hnh vi mt trt t lng lo, vic qun l hiu qu vn gia cc quc gia tr

thnh mt nhu cu cp thit. Vi vic quyn lc khng b kim sot trn phm vi

quc t, c hp l k vng cc quc gia t iu chnh quan h ca h thng qua

chnh sch c lp ca mnh m khng dng chin tranh nh l mt phng tin

iu chnh khng? Vic iu chnh ny i hi t h thng chnh tr quc t

nhiu hn so vi k vng trong kinh t hay chnh tr ni a. Nhng bng vic miu

t k vng v [h thng quc t] theo cch ny, ta cng ngm gi nh rng

chin tranh v ri ro chin tranh c chi ph cao hn chi ph xy dng v duy tr h

thng qun l v rng vic qun tr ton cu ang c thc hin mt cch ti t.

Chng ta nghin cu chi ph ca h thng qun l. Liu s thiu vng h thng

qun l c ng ngha rng trch nhim qun l khng c thc hin hay khng?

Liu trch nhim qun tr c c thc hin trong mi trng v chnh ph, v nu

c, u l iu kin bo m chng c thc hin? Bi v c nhiu nhim v qun

l quan trng cn c thc hin trn phm vi quc t v khng c c quan hin

ti hoc tng lai no thc hin chng, chng ta phi tm mt th thay th cho



mt chnh ph [ton cu]. Tt nht chng ta c th bt u cuc tm kim bng

cch t cu hi ti sao hnh ng tp th v li ch chung kh t c trong mi

trng v chnh ph.

C hai kh khn t ra. iu u tin c minh ha bi v d v mt s nh my

cng nghip gy nhim mt dng sng bi rc thi ca chng. i vi mt s nh

my ngng x rc ra sng trong khi s khc tip tc lm vy th s khng c tt

lm. H thng x l cht thi tn nhiu chi ph. Nu mt vi nh my trt gnh

nng chi ph ca h ln cng ng, tt c cc nh my u s lm theo. Cc nh

my x thi min ph; cng ng, chng hn nh ngi bi v ngi cu c, gnh

chu chi ph. Trong trng hp ny khng c g c thc hin cho n khi tt c

cc nh my b bt phi chu ton b ph tn cho hot ng ca h bng vic chi

tr cho h thng x l rc thi. l mt "Alfred Kahn" ca ng xu (xem trch dn

trn, Chng 6, phn I, on 3).

iu kh khn th hai nm mt kia ca ng xu. Mt s hng ha v dch v no

, nu c cung cp, lm li cho tt c cc thnh vin ca mt nhm cho d h

c chi tr cho chng hay khng. Cng vin cng cng, lc lng cu ha, lc lng

cnh st, v lc lng qun i phc v cng dn trn quy m ln. Ngi tr cho

nhng dch v nh vy, v ngi khng tr, hng li nh nhau. Nhng dch v

nh vy l hng ha cng cng l loi hng ha mt khi c cung cp bi bt k

thnh vin no ca nhm s phc v cho tt c nhm. V vy tt c c l do do

d, hi vng rng nhng ngi khc s gnh chu chi ph - iu m khng ai c th

c ng lc lm. Nhng dch v nh vy s khng c cung cp, hoc c

cung cp thiu, cho n khi tt c b buc phi chi tr.

thc hin cng vic v li ch chung l kh. Nhng kh khn trn thay i nh

th no trong cc cu trc x hi khc nhau? Vic iu chnh cc cng vic tp th

cng cn thit hn khi cc ch th nh hng ln nhau gay gt hn thng qua

tng tc gia chng. S phn cng lao ng cng su sc, s iu chnh cc hot

ng chung cng phc tp cho n khi cui cng hoc h thng sp v thiu s

iu chnh hoc mt vi ch th tr thnh chuyn gia qun l cc cng vic tm h

thng. Vi mt ngi qun l hiu qu cc cng vic tp th, s chuyn mn ha

tin hnh nhanh hn. hon thnh nhiu cng vic hn, s chuyn mn ha lao

ng cng cn thit hn. Khi ph thuc ln nhau tr thnh hi nhp, phn cng lao

ng mang tnh chnh tr cng nh kinh t. Cc n v tng t trc y tr nn

khc bit v mt chc nng do mt vi n v m nhn nhng nhim v tm h

thng (xem Durkheim 1893, Park 1941). Chnh ph chnh l gii php. Chnh ph

bt buc nhng ngi cn thit phi hp tc v s thnh cng ca cc d n chung



v buc chi tr cho cc nh cung cp hng ha cng cng. Trn bnh din quc gia,

s chuyn ch ca cc quyt nh nh [tyranny of small decisions] b ph v v

hng ha cng cng c th c cung cp y . Tuy nhin, chi ph t chc c

c nhng kt qu ny c th vt qu nhng li ch c k vng. Trn bnh

din quc t, nhng d n chung c th khng c thc hin bi kh m bo s

hp tc t cc quc gia ngoan c. Trn bnh din quc t, hng ha cng cng c

th khng c cung cp bi v nu khng nh cung cp s phi phc v nhng k

ln trnh chi tr phn ng gp ca h. p buc nhng k i xe khng tr tin

[free rider] hp tc v phi chi tr chi ph l rt kh khn. Trn bnh din quc t,

s chuyn ch ca cc quyt nh nh khng b ph v, v hng ha cng cng

khng c cung cp y .1 iu c ng ngha rng khng mt cng vic

quc t no c th c thc hin hay khng? Chc chn l t cng vic c thc

hin ngoi nc hn trong nc, nhng t khng c ngha l khng c g. Ci g

lm c, v bng cch no, ty thuc theo s lng cc cng quc trong h

thng. "Cng ng cng vui [the more the merrier]" l kt lun m phn ln nh

nghin cu a ra; c ngha l, c hi ha bnh c cho l s tng ln khi s

lng cc quc gia tham gia tr chi chnh tr cng quyn tng ln, t nht ln ti

con s 5. t ai ch ti mt tc ng hay khc: "Chuyn ca tt c mi ngi l

chuyn ca khng ai c [everybodys business is nobodys business]". S tn ti ca

rt nhiu quc gia c cho l khin nhng iu chnh trong phn b quyn lc d

dng hn, v mc d chng ta bit rng iu khng ng, chnh tr quc t d

sao i na cng khng c cho l chuyn ca bt k ai. Li mt ln na, s ch

tp trung vo cc mi quan h - v b qua tm cu trc, v th nhn mnh s iu

chnh hn l s kim sot.

Chng ta thy g nu tp trung vo s qun l v kim sot cc quc gia hn l mi

quan h gia chng? Mt v d ca Baumol c tnh gi cao, mc d ng ta b st

nhn t quy m (1952, tr. 90-91). Gi s mt vi ngi nng dn b tc ng mnh

bi hn hn c th to ma bng cch thu ai to my. H c th lm du i tc

ng ca hn hn cho bn thn h v cng cho c nhng ngi nng dn hng

xm, nhng ngi c th t chi tr chi ph ng gp bi v d th no th h s

c li. Vic to ma l mt li ch tp th. Mt t nng dn c quy m ln nht c

th quyt nh cung cp dch v ny [to ma]. Bi v s lng cc bn nh, h c

th hi vng t c tha thun, v h c khuyn khch bi quy m vn v nhu

cu cp thit ca h. Nh Mancur Olson Jr. ch ra, "nhm cng ln th cng t

1 Trong s cc cng trnh chuyn su xut sc v hng ha cng cng, ti nhn thy Baumol 1952 v Olson 1965 c bit c tnh gi m. Ruggie 1972 cng kho lo miu t nhng kh khn v

mt t chc m ti ni ti y.



y mnh li ch chung hn" (1965, tr. 36, 45). Ngc li, nhm cng nh, v li

ch ca cc thnh vin cng t bnh ng, cng c kh nng mt vi thnh vin -

nhng thnh vin ln nht - s hnh ng v li ch ca nhm, nh h nh ngha

n, v khng ch v li ch ca h. Kch c tng i ca mt n v cng ln th n

cng ng nht li ch ca mnh vi li ch ca h thng. iu ny c lm r qua

vic xem xt trng hp cc oan sau. Nu cc n v tng ln v kch c khi

chng cnh tranh, cui cng mt trong s chng s thay th nhng n v khc.

Nu mt n v nut chng c h thng, s khc bit gia li ch ca n v v ca

h thng bin mt. Tr trng hp cc oan ny, trong bt c lnh vc no m cc

n v v mt chc nng th tng t nhng khc v kh nng, n v c kh nng

ln nht m nhn nhng trch nhim c bit. iu ny ng cho c cc n v l

cc nhm c quan h h hng, cc cng ty kinh doanh, ln cc quc gia. United

States Steel, mt cng ty c t chc sn xut thp v to ra li nhun, trong

thi hong kim ca n m nhn c nhim v iu tit - duy tr n nh gi c

mc cao m bo li nhun v thp lm nn lng nhng cng ty mi

gia nhp ngnh (Berglund 1907; Burns 1936). Nhim v cp h thng tht kh

thc hin. Ti sao cc n v ln hn li gnh vc nhng nhim v ? Ging

nh nhng n v khc, h mun h thng c trt t v ha bnh, v h mun li

ch chung c quan tm n. Khng ging nhng n v khc, h c th hnh

ng tc ng n iu kin sng ca h. Cc ch th u c gng gim tnh

bt nh trong mi trng ca mnh. Cc n v c phn ln trong h thng s

hnh ng v li ch ca h thng, mc d h phi chi tr [d khng b p buc]

lm vy. Cc tp on ln vn ng hnh lang cho nhng b lut phc v li ch

ngnh ca mnh. Cc tp on ln thit lp mc lng cho ngnh ca mnh khi h

t c tha thun vi cc lin minh thng mi. Cc tp on ln kim sot

ngnh ca h v hnh ng loi tr nhng i th mi. Cc tp on ln bin

quyn lc t nng lc cao hn ca h thnh mt s kim sot nht nh trong lnh

vc ca mnh cho n khi chnh ph ngn chn iu .

Trn bnh din quc t, lm th no cc vn v bo m vic chi tr cho, v

tham gia vo, cc nhim v tp th c th c gii quyt? S lng cng quc

cng nh, s bt bnh ng cng ln hn gia s t nhng quc gia quyn lc nht

v nhiu quc gia cn li, nhng quc gia quyn lc nht cng c th hnh

ng v li ch ca h thng v tham gia vo s qun l, hoc can thip vo, cc

cng vic ca cc quc gia nh hn. Kh nng cc cng quc s c gng qun l

h thng l ln nht khi s lng cc nc ny gim xung cn hai. Vi nhiu

cng quc, s quan ngi ca mt vi nc trong s ch cp khu vc, khng

phi trn ton cu. Vi ch hai nc, nhng lo lng ca h v nhau bin cc quan



ngi ca h bao trm c a cu. i vi tt c cc nc tr M v Lin X, vn

nm cc b hoc khu vc. ng no th chng cng chn chc khng phi l vn

trn ton cu. i vi M, v ngy cng ng vi Lin X, cc vn khu vc l

mt phn ca mi quan ngi ton cu. C hai nc u c mt tm nhn cp h

thng. M v Lin X chim ti khong 38% tng sn phm ca th gii v khong

80% chi ph qun s ca th gii. Khong 150 nc khc chim phn cn li. M

hay Lin X u khng th hnh x nh nhng nc "bnh thng" bi v y

khng phi l h. a v khc thng trong h thng khin h m nhn nhng

nhim v m cc nc khc hoc khng c ng c hoc khng c kh nng

thc hin.

Nhng nhim v ny l g? Theo th t gim dn v tm quan trng, chng l bin

i hoc duy tr h thng, gi gn ha bnh, v qun l cc vn kinh t chung v

nhng vn khc.

II.

H thng c duy tr hoc bin i. Chng ta hy xem xt nhng kh nng bin

i h thng trc cc vn ca vic duy tr. Trong cc h thng kinh t, bt c

cng ty no trong s mt vi cng ty c nh hng ln c nhiu ting ni hn v

tt c nhng vn nh hng n n hn l mt cng ty ging nh hng trm

cng ty nh khc. Nhng tp on c quyn c th mun th trng c hai cng

ty c quyn trong khi khng ng vi nhau v danh tnh hai cng ty c quyn

. Hai cng ty c quyn c th mun th trng c quyn hoc mong mun

rng nhng lo lng v qun l th trng c chia s bi mt nhm cc cng ty

rng hn. Trong chnh tr quc t kh nng ny khng t m nhiu hn so vi mt

khu vc hp ca nn kinh t, chnh xc v khng c quan no c kh nng hn ch

nhng n lc m cc quc gia c th lm bin i h thng ca h. Nhng thc

th ch yu cu thnh h thng cng l nhng ngi qun l n. H c gng gii

quyt cc cng vic thng ngy; h cng c th tc ng tc ng ln bn cht

v chiu hng ca s thay i. Ta khng th vt trn h thng; khng mt

ngi qun l cng vic ca cc quc gia thm quyn no s ni ln trong mt

tng lai c th d on c. H thng quc t c th b thay i bi hnh ng

ca cc ch th chnh ca n hay khng? Trong mt th gii a cc, mt cng

quc, hoc hai hay ba cng quc kt hp, c th loi b cc cng quc khc

bng vic nh bi h trong chin tranh. Vic gim t mt th gii a cc xung ba

cc hoc hai cc s thay i cu trc h thng. Chin tranh loi b mt lng

cng quc no s c tnh cht bin i h thng. Trong lch s hin i ch Th



chin II l lm c iu . Trong mt th gii lng cc, mt trong nhng

cng quc dn u c th tm kim b quyn hoc m rng nhm cc cng quc

bng cch y mnh s hp nht mt vi quc gia hng trung. K t Chin tranh

Th gii th hai, M c gng, d khng d dng g, theo ui c hai mc ch

ny nhiu ln. M l cng quc nng ng hn trong giai on ny, cho nn

chng ta hy xem xt chnh sch ca M.

M c th bo cha cho nhng hnh ng ca mnh nc ngoi bng mt hoc

c hai cch sau. u tin, chng ta c th phng i mi e da t nc Nga hoc

mi e da cng sn v phn ng thi qu i vi nhng mi nguy him khng

ng k. L thuyt domino l mt l thuyt cn thit nu cn mt nguyn nhn duy

l truyn thng v an ninh l gii cho cc hnh ng qun s vng ngoi bin.

Th hai, chng ta c th hnh ng v li ch ca ngi khc. Ging nh mt vi

cng quc trc y, chng ta c th ng nht trch nhim ca mt nc giu

v hng mnh trong vic gip cc nc khc vi nim tin ca chnh chng ta v

mt th gii tt p hn. Nc Anh tuyn b s m nhim ngha v ca ngi

da trng [the white mans burden]; cn nc Php tuyn b s mnh khai ha

vn minh ca h [mission civilisatrice]. Vi tinh thn nh th, chng ta [nc M]

cng tuyn b hnh ng thit lp v duy tr trt t th gii. Nim tin rng

chng ta phi quan tm n mi mi nguy him nhng ni xa xi c v tch bit

v mt phn tch vi ch trt t th gii vn pht trin vt ra khi t tng

ca ngi M trc y v quyn dn tc t quyt. Tuy nhin, trong thc tin,

chng c lin kt cht ch vi nhau. Li ch an ninh quc gia thng i cng vi

s duy tr mt kiu trt t no . i vi cc quc gia hng u, y l hnh vi c

th on trc c. H trn ln nhng mi lo cn thit hoc c phng i v

an ninh vi cc quan ngi i vi tnh trng ca h thng. Mt khi li ch ca mt

nc t ti chng mc no , li ch s vn hnh mt cch t ng. Khi c

gng thit lp trt t an ninh quc t, M cng thc y li ch kinh t v tham

vng chnh tr ca mnh.

Mt vi v d, c tp hp li ch ra nhng kha cnh khc nhau v ti trt

t th gii, s lm r tm quan trng ca n. Nhng pht biu u tin thi hu

chin v ti ny, v mt vi pht biu hin nay, bao trm c mi bn tm chng

cng bng nhng cch kh n gin. u thng Chn nm 1946, Clark Clifford lp

lun trong mt bn ghi nh vit cho Tng thng Truman rng "c hi tt nht ca

chng ta trong vic tc ng n lnh o Lin X nm ch th hin hon ton

r rng rng bt k hnh ng no i lp vi quan im ca chng ta v mt trt

t th gii hp l s lm tn hi cho ch X Vit trong khi hnh ng thn thin

v hp tc s mang li li ch. Nu lp trng ny c th duy tr chc chn v



lu di th logic ca n cui cng cng phi thm nhp vo h thng X Vit" (tr.

480). Chng cng khng ch l mt mc ch t thn; n cn l cch thc to ra

mt th gii hp l. Mi y, Adam Ulam nhn xt rng lch s thi hu chin c

th gi ra "thay i no trong hnh x ca Nga c li cho xu th xch li gn M, s

pht trin no ca M e da nh hng ca nc ny trn th gii v v vy nh

hng tng lai ca th ch dn ch" (Ulam, 1971, tr. vi). C Clifford v Ulam u

gn s ngn chn Lin X v s m rng nh hng ca M vi vic duy tr v pht

trin ca mt trt t th gii thch ng.

Mt tp hp v d th hai vt qua ch chng cng nhng khng loi b n,

bng cch tp trung trc tip vo tm quan trng ca vic xy dng trt t th

gii. Trch nhim sp xp li th gii tr thnh ch xuyn sut ca M trong cc

nhim k Tng thng ca Kennedy v Johnson. Tng thng Kennedy, pht biu

ngy mng Bn thng By nm 1962, a ra tuyn b: "T hnh ng theo

cch ca mnh, chng ta khng th thit lp cng l trn khp th gii. Chng ta

khng th m bo s bnh yn, s bo v, hoc thc y thnh vng chung trn

th gii, hoc bo v t do cho chnh chng ta v con chu chng ta. Nhng hp

tc vi cc quc gia t do khc, chng ta c th lm tt c iu trn v nhiu hn

th... Chng ta c th thit lp mt s rn e mnh ngn chn bt c cuc

xm lc no, v cui cng th chng ta c th hng ti mt th gii ca lut

php v t do la chn, loi tr th gii ca chin tranh v p bc" (23 thng By,

1962). iu ny s l li ch ca mt lin minh M - u. Mt vi nm sau, Thng

Ngh s Fulbright, pht ngn vin c nh hng nht cho xu hng pht trin ngy

nay, truyn ti mt ngha y v tham vng ton cu ca chng ta. Trong

cun The Arrogance of Power [S ngo mn ca quyn lc], ng ta nhn mnh

rng bi v th gii c kh nng t hy dit mnh nn cn phi t bn nng cnh

tranh ca cc quc gia di s kim sot. V ng ta b sung rng M, "siu cng

ln nht trn th gii, l quc gia duy nht c trang b lnh o th gii trong

mt c gng thay i bn cht ca chnh tr th gii" (1966, tr. 256). n gin hn,

Tng thng Johnson miu t mc ch ca sc mnh qun s M l " chm

dt xung t" (4 thng Su, 1964). Cha bao gi c lnh o no ca mt quc gia

by t tham vng cao hn th, nhng cng khng bao gi trong lch s hin i c

mt cng quc c c v th ng u v kinh t v cng ngh vi khong cch

qu ln so vi cng quc cn li trong cuc ua.

Rt kh xy dng mt ch i Ty Dng. i vi nhng ai khng phi ngi

M, iu ny i ngc li bn cht ca chnh tr quc t, l "hy t lo cho bn

thn". Bt k iu g c v l thnh cng ca M s l mt liu kch thch hn na

cho nhng n lc ca Nga. Hn na, nhng k yu lo s mt mt bn sc ca h,



hn ch s hp tc ca h vi nhng k mnh hn. H mun nhn thy khng phi

mt quyn lc mnh hn m l s cn bng sc mnh. De Gaulle ni v ni s m

ngi khc cm thy - trong suy tnh ca M, cc nc chu u ch c vai tr ph

thuc. xy dng mt ch i Ty Dng vi mt Ty u khng thng nht,

chng ta phi lm cho cc nc chu u chia r v ph thuc di s nh hng

ca chng ta. Mt n lc nh vy t n khin cc nc chu u tm kim lin

minh chnh tr st sng hn, cng nh bng cch khc chng ta thng khuyn

khch h lm vy.

thc y thay i h thng, hoc bng cch xy dng b quyn ton cu hoc

nng mt khu vc ln a v cng quc bng vic gip n t c thng nht

chnh tr, l mt trong nhng k hoch ln lao ca lch s. Chng ta khng nn

ngc nhin hoc bun ru v n tht bi. L do nhn o bin h cho tham vng

chnh tr ln lao ca chng ta, v mc ch tt p r rng m tham vng th

hin, khng th che giu mi nguy him m n mang li. Hy bn n b quyn

trc. Ta khng th gi nh rng lnh o ca mt quc gia c sc mnh to ln s

lun lun hoch nh chnh sch mt cch khn ngoan, ra sch lc mt cch

hp l, v s dng sc mnh mt cch kim ch. S s hu sc mnh to ln

thng kch thch cc quc gia s dng v lc mt cch khng cn thit v ngu

ngc, y l iu m chng ta khng th trnh khi. i vi mt hoc mt tp hp

nhiu quc gia, phng vic lm dng sc mnh ca nc khc trong mt th

gii vn tn ti nhiu bt bnh v tranh chp, chm dt xung t trong mt th

gii c nhiu bt ng, s i hi s sng sut cng nhiu nh sc mnh. V cng

l khng th c nh ngha mt cch khch quan, mt cng quc s c lc b

cm d [bi quyn lc] tuyn b rng gii php nc p t chnh l cng l.

Him ha ca s yu ui lun tng ng vi cm d ca quyn lc.

V v hi vng ca nc M rng gnh nng ton cu c th c chia s mt khi

c mt quc gia Ty u tr thnh cng quc th ba th sao? Mc d nhiu ngi

M hi vng v mt chu u thng nht, rt t ngi suy xt v nhng h qu

tiu cc ca s thng nht ny. M khng cn lo lng nhiu v nhng ng thi bt

nh v nhng s kin khng mong mun cc nc yu. M chng ta phi bn

tm ti cc tc ng ca cng quc bt c u m n tn ti. Vn chnh yu

ca mt cng quc, nu khng n t chnh cng quc , ny sinh t h qu

ca chnh sch c theo ui bi cc cng quc khc, cho d h qu c c

d on trc hay khng. Quan im ny gi rng mt chu u thng nht c

th gy rc ri. Henry Kissinger ch iu ny. S mu thun th hin xuyn

sut cun sch Troubled Partnership [Mt quan h i tc y rc ri] ca ng v

NATO. Nu thng nht, chu u s l mt thnh tr chng li Lin X, nhng mt



chu u chia r s d lnh o hn [cho M]. S mu thun ca ng c th gii

thch ti sao khi cn l Ngoi trng ng li ku gi mt "Hin chng" mi cho

chu u m khng a ra bt k mt xut c th no. Tuy nhin, ng ta

bnh lun nh sau: "Chng ta bit rng mt chu u thng nht s l mt i

tc c lp hn. Nhng chng ta cho rng, c th hi lc quan qu, li ch chung s

c m bo bi lch s hp tc lu di ca hai bn" (24 thng T, 1973). Gi

nh ny khng c c s. S ni ln ca mt chu u thng nht s chuyn cu

trc chnh tr quc t t trt t hai cc sang ba cc. V cc l do truyn thng,

tng thch chnh tr, v thc h, mt chu u mi c th c tnh hng Ty;

nhng chng ta bit rng c tnh ni ti v cc gi tr ca mt quc gia khng

cung cp c s cho vic on trc hnh vi ca quc gia . Mt chu u thng

nht mi v Lin X s l k yu hn trong ba cng quc. Trong h thng t cu,

tc ng bn ngoi y k yu ny v pha k yu khc. K yu hn, nh l thuyt

chng ta d on, c khuynh hng kt hp cn bng sc mnh ca k mnh

hn. Lin X s hnh ng nh vy, v chu u s c li v k yu sn tr gi nhiu

hn c ng h. S khng c i u trc din, nhng rt nhiu vn

quan trng, Lin X v chu u mi c th hp tc bng nhiu cch m chng ta

s nhn thy l kh chu.

Kissinger c th b sung, nh mt t ngi khi bn v vin cnh thng nht chu

u, rng cc nh nghin cu chnh tr quc t, vn khng ng v nhiu th, lun

lun nghi ng rng h thng ba cng quc s l th gii bt n nht trong tt c.

Ngi tin vo iu ny, c ngha s cho n mt chu u thng nht, phi t lp

lun ca h trn c s rng kh nng p tr ht nhn ca cc siu cng c ln

mi s khc phc s bt n mang tnh h thng. Cu hi t ra l phi chng mt

nguyn nhn cp n v c th xa b mt kt qu cp h thng. iu

hon ton c th. Lp lun khng phi l tc ng ca trt t ba cc tr nn khc

i m l mt s loi v kh no c th che m chng. Mc d kh nng p tr

c th duy tr s b tc gia nhiu hn hai cng quc, ta phi chp nhn nhiu s

bt nh hn v vic ai s gip ai, ai c kh nng p tr v ai c kh nng nh

n ph u, v sau nh cc rng h thng vn ha bnh v n nh bt chp

nhng kh khn ln hn . Chng ta nn u tin trt t hai cc hn. Trong

trng hp y chng ta c th s, bt chp nhng tuyn b, t cc pha i lp

hn [rng h thng s khng ha bnh v n nh khi c ba cc]. K c mt ngi

ng h thng nht chu u nh George Ball c th do d trc vin cnh mt th

gii ba cc nu n c nguy c tr thnh thc t. Nh chng ta k vng, M v Lin

X mun duy tr v tr ca mnh. i khi h hp tc lm vy, nh trong Hip c

khng ph bin v kh ht nhn. Mt trong nhng mc tiu ca Hip c ny c



trnh by bi William C. Foster khi ng ta cn l gim c C quan Kim sot V kh

v Gii tr qun b [Arms Control and Disarmament Agency]: "Khi chng ta cn

nhc ci gi ca vic c gng ngn chn ph bin v kh ht nhn, chng ta khng

nn qun mt s tht rng s ph bin ht nhn lan rng ng ngha vi s xi

mn ng k khong cch sc mnh m ngun lc kinh t v cng nghip by lu

nay mang li cho chng ta so vi phn cn li ca th gii" (thng By 1965, tr.

591). M mun duy tr v tr u th, v hnh nh Lin X cng vy (xem Waltz 1974,

tr. 24). iu c cho l li ch trong mt th gii ba cc km hp dn hn vic

ng ca cu lc b [vi hai cng quc hin nay].

Bt chp mt vi li tu t li thi v chin binh dng cm nht trong thi k chin

tranh lnh, mc tiu ca M chuyn t thay i h thng sang duy tr h thng

v hot ng trong h thng . Hc thuyt Nixon tuyn b s thay i mc

tiu ny. Cc nc khc s phi hnh ng nhiu hn, mc d chng ta s tip tc

cng c an ninh cho h. R rng, s gip ca chng ta khng phi thay i

cn bng quyn lc ton cu m ch l bo ton n. Kissinger, vi vai tr l Ngoi

trng, xc nh nhim v ca chng ta t u nhng nm 1970 tr i l rt lui

khi chin tranh Vit Nam "vi mt cch thc gip gi gn nng lc thit lp v

tc ng n s pht trin ca mt trt t quc t mi" (10 thng Mt, 1977, tr.

2). iu ny nghe c v ging vi kht vng m M p , vi vi giai on gin

on, t nhim k Tng thng Woodrow Wilson tr i, kht vng ti sp xp th

gii; nhng khng phi nh vy. Kissinger khng suy ngh v trt t th gii di

gc cu trc h thng, m v nhim v thit lp trt t v mi quan h ha bnh

qua nhiu nm gia cc thnh phn chnh ca th gii. y l nhim v duy tr v

vn hnh h thng, hn l c gng thay i n.

S thay i su sc trong nh ngha v nhim v ca M nh du s chn mui

ca trt t th gii hai cc. "S chn mui" c hai ngha. Th nht, a v thng tr

khc thng ca nc M trc y trong mt th gii b tn ph nng n bi

chin tranh suy gim thng qua phn b cn cn sc mnh t b nghing lch

mnh m hn [v pha M]. Nh Kissinger ch ra, Lin X hin t ti "a v

siu cng thc s" bng cch loi b c s "bt cn xng trong sc mnh chin

lc gia M v Lin X" (3 thng Mi hai, 1975, tr. 2). Th hai, M v Lin X

cho thy r rng h hc cch c x ging nh hai k c quyn nn lm - iu

tit mc cnh tranh ca h v i khi hp tc v li ch chung trong khi tip tc

thn trng mt ti nhau. iu kin ny, nu c xem xt v khai thc thch

ng, cho php mt vi s o chiu trong xu hng bnh trng ton cu ca

M, mt s bnh trng vn c ku gi mt cch tr tru vi danh ngha chng

ch ngha cng sn.



S chn mui ca trt t hai cc d b nhm vi s kt thc ca n. Gia nhng

nm 1970, s suy gim cnh tranh b quyn trong giai on ha du v s ni ln

ca quan h Bc - Nam khin nhiu ngi tin rng th gii c th khng cn hai

cc na. Nhng suy gim cnh tranh M - X v tm quan trng ngy cng tng

ca cc vn thuc th gii th ba khng ng cho s kt thc ca trt t hai

cc. Hnh vi ca M v Nga thay i n mc no sut thi gian qua,

nhng thay i l thay i m ta c th d on cc nc s thc hin chng

no trt t th gii vn l hai cc (xem Chng 8, phn III).

III.

Vi ch hai siu cng, ta c th trng i c hai hnh ng duy tr h thng.

Liu h c th m nhim thm cc trch nhim khc nh thc y ha bnh chung

v gip cc quc gia khc gii quyt vn an ninh? cp quc gia, th ch

chnh tr m bo s qun tr [cc cng vic chung]. cp quc t th khng

nh vy. Tht ra qun tr cng u c thc hin c hai cp nhng theo

nhng cch khc bit ng k. S khc bit ny, xut pht t cu trc, dn n

kh nng qun l quan h quc t b coi nh qu mc. Trong nc c xem nh

khu vc c tnh trt t trong cc chnh ph kim sot hnh vi ca cng dn

bng trao thng v tc ot, bng lut l v quy nh. Nhng vn trong nc

nm trong phm vi kim sot ca nh nc; nhng vn chnh sch i ngoi th

khng nh th. Tuyn b ny c v qu hin nhin, nhng tnh hin nhin ca n

bin mt nu nh ta nhn mnh kim sot hn l phm vi lnh vc. iu no kh

hn: iu chnh v kim sot hnh vi ca Nga Berlin, Cuba hoc, ngay trong nc

M, khin cc cng dn Hoa K khc mu da chp nhn nhau mt cch bnh ng,

gii quyt ti phm v thnh nin, m bo cc t chc cng on b chia r ng

vi ng li tin lng chung, qun l dn chng v ngn chn bo ng trong

cc thnh ph? Cc vn trong qun tr hai cp l khc nhau, nhng khng

c ngha kh khn hn mt cp ny so vi cp cn li. D dng nhng tht

sai lm khi kt lun rng tht kh khn kim sot quan h quc t vi l do

ngay c nhng quc gia quyn lc nht cng khng th kim sot tt c mi th

hay nh hng ln tt c mi ngi theo mun ca mnh. D sao i na iu

ny cng ph thuc vo loi kim sot hng ti v thay i ty thuc tng h

thng quc t.

Cc quc gia u tranh duy tr s c lp. V mc ch ny, cc cng

quc trong th gii a cc vn ng, kt hp v i khi tranh u. Mt s quc gia

tham chin ngn cc quc gia khc t c u th quyn lc. V li ch ring,



cc cng quc tham gia vo nhng cuc chin cn bng quyn lc. Chin u v

li ch ring, cc cng quc ny to ra mt li ch chung nh mt sn phm ph,

sn phm m cc quc gia khng mun b xm lc nn cm kch.2 Cuc chin m

c pht ng trong Th chin I c mc tiu st nhp tt c hoc mt phn nhng

quc gia ln cn. Nhng quc gia ny khng th ngn chn tham vng ca nc

c; ch c cc cng quc mi c th. Mt kt cc tt p khng c m bo.

Cn bng vn c duy tr trc bng cch phn chia Ba Lan cho Ph, Nga v

o; iu ny mt ln na cho thy cc cng quc ch ng kim sot h thng

d cho chng ph hp vi li ch ca Ba Lan. y l mt im cn ghi nh. cp

quc t, phn nhiu vic qun l h thng c thc hin, mc d bn qun

l c th khng my thch th s phin h v nguy him ca vic qun l h thng,

trong khi bn b qun l c th khng thch bn qun l cng nh kt qu bn ny

to ra. Chng c g bt thng y. Nhng ngi qun l v cng vic ca h

thng chng c a chung - mt pht biu p dng c vi c ban iu hnh

cng ty, ch tch cng on, cn b nh nc v cng quc. Cc nc quc

kiu c khng c tn dng bi phn ln ngi dn, Nht Bn cng khng c

cho n khi h thit lp Khi thinh vng chung i ng , hay c khng

c hoan nghnh khi xy dng mt trt t Hitler mi. Tt c l nhng v d v

vic cc cng quc qun l, chi phi, kim sot v iu hnh cc vn khu vc

v ton cu.

Vi phn ln, chng ta nn trng i, v thc ra chng kin, nhiu n lc

qun tr trong th gii hai cc hn l th gii a cc. Nh chng ta bit, s ch

ca nhng nh qun l ch b phn tn gia hai cng quc, v h c y

ng c kim sot k lng cc vn ton cu. C Hoa K v Lin X xem

s phn ca nhiu quc gia khc l mi quan tm ca h. Edward W. Brooke

nm bt tinh thn ny trong bi pht biu u tin ti Thng vin. ng tuyn b

rng chng ta khng chin u ti Vit Nam nh mt s hi sinh cn thit v cn

bng quyn lc ton cu. Thay v , chng ta chin u mt cuc chin ng

n m bo ci c coi l tt nht cho min Nam Vit Nam, v vang v

chnh ng nht cho chnh chng ta (23 thng ba, 1967, tr. 8). ng ta ng.

Chng ta khng chin u v li nhun hay v cn thit. Cc quc gia, v c bit l

cc nc ln, khng hnh ng ch v li ch c nhn. H cng hnh ng v li ch

chung ca th gii. Nhng li ch chung c nh ngha bi mi cng quc cho

tt c chng ta, v nhng nh ngha ny xung t vi nhau. Chng ta c th s s

ngo mn ca nhng k mang gnh nng ton cu hn l s ch k ca nhng k

2 Trong mt bi vit cha xut bn, Stephen Van Evera lm r quan im ny.



ch chm chm li ch ring theo ngha hp. Ch th vi sc mnh to ln c th

gip hoc lm hi ngi khc. Thi thc hnh ng v li ch ca ngi khc

theo cch chng ta nh ngha li ch ca k khc tr nn c bit nguy him

vo u nhng nm 1960, khi chng ta chuyn i nhng ngun lc kinh t vt

tri thnh sc mnh qun s vi tc m Lin X khng th theo kp. Cuc ua

khc lit khin thc h vt trn li ch; quc gia chim th thng phong v

quyn lc b dn dt ch tm qu mc ti nhng mi nguy nh nht v theo

ui nhng mc tiu nc ngoi vt qu nhng li ch n thun c xc nh

bi khi nim an ninh. Trong nhng nm chin tranh Vit Nam, ngi M chng ta

tn hng s vt tri v qun s so vi Lin X: chng ta c th a na triu

binh s tham chin m khng cn tng t l chi ph quc phng trn tng sn phm

quc dn cng nh lm suy yu v th chin lc so vi Lin X. M c th hnh

ng vi kh nng to ln nh vy, khng phi chng li Lin X, m l chng li

nhng e da m quyn lc em n. Lm sao chng ta c th hi vng nhng k

nm gi nhiu quyn lc khng xa s mt khu vc nhn danh vic to dng v

duy tr trt t th gii? cp h thng quc t, ta c th hi vng rng quyn

lc, ngy cng cn bng hn, s t kim ch. Mt cuc chy ua v trang khc lit

i hi s thn trng t cc bn tham gia. cp quc gia, chng ta c th hi

vng cc p lc ni b ngn nh lnh o mo him khng cn thit. p lc t s

phn i ca cng chng vi cc chnh sch phiu lu c th lm iu M; s

yu km ca nn kinh t v s lc hu ca cng ngh c th lm iu Lin X.

Chng ta khng th hi vng rng cc siu cng s theo ui chnh sch

hon ton ng; chng ta ch c th hi vng h khng theo ui chnh sch hon

ton sai. Tht bi ca M ng Nam khng nn lm lu m vai tr hu hiu m

M v ang th hin ng Bc , chu u, Trung ng v cc khu vc khc.

Nh cc quan chc M thng ni, chng ta khng phi cnh st ca th gii.

Nhng, bun thay, theo pht biu ca Tng thng Johnson chng c ai khc c

th lm cng vic (5 thng 5, 1965, tr. 18). Tuyn b M khng th l cnh

st th gii, nh Kissinger bnh lun sau ny, l mt trong nhng nhn nh

chung chung cn lm r thm. Thc t l an ninh v pht trin phn ln cc khu

vc trn th gii ph thuc vo cam kt ca M (23 thng 12, 1975, tr. 18). M,

vi mt triu binh s n tr nc ngoi t trc khi chin tranh Vit Nam n ra,

b tr lc lng ti th gii phi cng sn t v tuyn 38 Hn Quc ko di sang

pha ng ti tn Berlin. Chng ta tng v vn ng vai tr cnh st th gii, v

gi gn trt t l mt nhim v ca chnh ph. Chng ta m nhim ngha v ny,

phn ln tha mn nhiu quc gia khc, v chi ph do chnh chng ta chi tr

nhiu hn l h. S hi lng [i vi nhim v ca chng ta] c th hin qua



vic vng bng dn nhng dng ch ngi M ct v i trn tng cc thnh

ph ngoi quc. Ngi M c ku gi i ti nhiu hn l ri i, v can thip

nhiu hn l ng ngoi. C y ry v d hin nhin. Ngi rp mun chng ta

gy p lc ln Israel, Israel mun chng ta h tr v ng h h. Lnh o Nam Phi

mun chng ta gii quyt nhng vn thuc a cn st li theo cch c li cho

h. Nam Hn ang ngp ngng ni li tm bit vi qun i M v s tip tc nhn

vin tr qun s km theo h tr khng qun v hi qun t M. Lnh o Trung

Quc mun qun M rt khi chu nhng cng lm r l khng mun qun M

rt qu nhiu v qu nhanh. Nhiu quc gia quen vi s ph thuc v tip tc

da vo chng ta. Ty u l v d in hnh ca s ph thuc di lu. D cho vt

tri v kinh t so vi Nga, cc quc gia Ty u vn trng i chng ta m bo

phn ln kh nng phng th cho h. Hy li thay th Ct v nh tr

thnh khu hiu ph bin. Thc s, Georg Leber v Helmut Schmidt khin Bn

phi li thnh mt thng ip khn cp trong hng lot pht biu ca h v an

ninh chu u. Leber, B trng quc phng c t 1972 ti 1978 cnh bo

chng ta rng: v cam kt qun s ca chng ta vi chu u khng c mt s

thay th chnh tr, qun s hay tm l no khc n t mt hay nhiu quc gia

chu u cng vi nhau (27 thng 02, 1973, tr. 50). Schmidt, gi chc B trng

Quc phng v B trng Ti chnh trc khi tr thnh Th tng c nm 1974,

trong nhiu nm kin quyt loi b n lc ln hn ca nc c bi thiu tin,

nhn lc, v s ng h c th cn tr mt gii php nh vy - ngoi ra n c th

mang li nhng h qu chnh tr nghim trng c ng v Ty (trch t

Newhouse 1971, tr. 83). Trong lp lun Ty c khng th tng cng n lc v

chnh tr v kinh t, l ra ng ta cn phi b sung rng chi ph quc phng m Ty

c ang phi vt ln duy tr chim ti 3,3% GNP. Trong khi , chng ta [nc

M] ginh ti gn 8% GNP cho quc phng, vi khong 2% GNP trong cho binh

lnh v thit b ti chu u hoc dnh cho chu u. T 1973 ti 1976, trong s cc

quc gia Ty u ch c Anh ginh hn 4% GNP cho quc phng, v chng ta ginh

khong 6%. Mt s quc gia chu u kh nng chi nhiu hn. Tuy nhin,

phn ng gp thm vo t bt c quc gia no cng s c nh hng rt t. H c

t ng c tng phn ng gp ca mnh hn l lp lun thuyt phc Hoa K

duy tr cam kt. iu ny c c, Php v Anh u lm theo nhng cch khc nhau

(xem thm Waltz 1974).

Trong th gii ca cc quc gia-dn tc, s iu chnh cc quan h kinh t,

chnh tr v qun s khi rt cn thit. Ai s m bo s iu chnh? Trong nhng

trng hp quan trng nht - nh hng kinh t su rng v e da n ra xung t

qun s - Hoa K thng l quc gia duy nht c kh nng can thip hiu qu.



Trong nhng vn ny, c kh nng khng c ngha l s gii quyt c. Khi

gip , chng ta cng c c mt s s kim sot. Chng ta c nh hng ln

chin lc chnh tr qun s ca cc quc gia khc, v i khi cn quyt nh cc

quc gia ny c nn gy chin hay khng. Nh Kissinger cnh bo i s Israel

Dinitz ma thu nm 1973 khng tn cng trc. V i s ca chng ta, Keating,

nhn mnh cnh bo ny bng cch ni vi ngi Israel rng nu nh h tn cng

trc m khng c bng chng khng th chi ci v s xm lc ca rp, h s

phi chin u mt mnh (Stoessinger 1976, tr. 179). M khng th ngn chn

cuc chin gia Israel v cc quc gia rp nhng hn ch chin tranh v buc

cc bn i n ha gii. Ta cng khng th hy vng g hn th [nh trng hp

Israel] Nam Phi. Nhng nu M khng ra tay c gng gii quyt nhng vn

quan trng v kh khn nht th ai s lm? Chng ta c th tin ln vi mt nn

ha bnh kiu M [Pax Americana] hoc thm ch l ha bnh kiu Nga-M [Pax

Russo-Americana], nhng chng ta s dit vong nu quay li tnh trng m ch c

nc yu quan tm ti trt t quc t, mt hc gi Canada pht biu (Holmes

1969, tr. 244).

Mc cho nhng kh khn trong qun tr quc t, M thm ch c th qu

kim sot quan h quc t t Th chin 2. Nguy him v ngha v qu r rng

trong th gii hai cc d dng dn ti phn ng thi qu t mt t nc xc nh

an ninh ca chnh n trng vi s duy tr trt t th gii. Lo toan nhng vn ca

th gii trong mt phn ba th k d khin chng ta tin rng th gii s ti t hn

rt nhiu nu chng ta khng cn quan tm ti th gii nh th na. Mt s lo

ngi rng sau chin tranh Vit Nam, M c th t b trch nhim ton cu mt

cch qu nhanh chng. Lo ngi trn khng c c s bi ba l do. Th nht, li ch

ca cc siu cng i vi hng ha cng cng mnh h m ng vic

cung cp cc hng ha d khng c tr gi xng ng. H c ng c

hnh ng v li ch ha bnh chung v an ninh rng hn ca cc quc gia d h s

hnh ng v li ch ca k khc cng nh ca chnh mnh, v d cho cc quc gia

khc phi chi tr t hn. Do Mancur Olson Jr. cp v xu hng li dng

cng quc ca cc quc gia nh (1965, tr. 35). Nhng quc gia i u ng vai

tr dn dt trong qun tr quc t, v h thc hin vai tr ny nhiu hn khi s

lng [quc gia i u] ch cn li hai. Th hai, cc quc gia khc c th phi lo

lng v mc tin cy trong nhng cam kt ca chng ta, nhng chng ta th

khng [phi lo lng]. tin cy ca chng ta l vn vi h ch khng phi

chng ta, mc d vo gia nhng nm 1970 cc nh lnh o M nu vn

ny mt cch sai lm. Chng ta i khi c l do gnh vc gnh nng ca quc

gia khc; chng ta hu nh khng cn gnh ly lo lng ca h v tin cy ca



chng ta khi m nhng lo lng c th thc y h hnh ng nhiu hn t

gip mnh v gim thiu cng vic m chng ta phi lm cho h. Th ba, thi quen

qun l trong ba thp k thm su ti mc vic chng ta lm qu nhiu thay v qu

t cng l mt mi nguy him.

Vic qun tr rt kh thc hin; quan h gia cc quc gia rt kh iu

chnh. Nhng nhn nh ny chc chn ng, v n cng khin phm vi, v thnh

cng, trong qun tr quc t ca M cng nh Nga thm n tng. Ti t ni v Lin

X bi M mang phn ln gnh nng qun tr ton cu v qun s v c bit l

kinh t. Lin X tt nhin duy tr trt t trong khu vc nh hng ca mnh ht

mc c th. Bng vic , Lin X gp phn vo ha bnh v n nh quc t,

d khng phi vo s t do ca cc quc gia ng u (xem Licklider 1976-77). Cc

cng quc c li ch nhng khu vc m s bt n ti y c th dn ti s can

d ca h v chm ngi chin tranh. Bt n ti Balkan khi mo Th chin I.

Liu th gii hai cc ca chng ta c th cho php khng hong v chin tranh n

ra gia cc quc gia ng u hn cht no so vi th gii a cc c? Tin rng cu

tr li l khng, mt s ngi lp lun rng th gii trc y v by gi u

tng i bt n v d c chin tranh. iu lm lu m khc bit cn bn gia

hai h thng. By gi vic kim sot cc vn quc t ng u bi cng quc

ny c cng quc kia chp thun bi vic can d v cnh tranh y c th

t ra nhng mi nguy him qu mc. Bi vy John Foster Dulles, ngi c xy

phong tro t do, m bo vi Lin X rng Hoa K s khng can thip vo cc n

lc n p khi ngi Hungary ni dy vo thng 10/1956. D chng ta c mun

cc nc ng u c la chn lnh o mt cch t do, nhng chng ta hiu

vic Lin X qun l mt khu vc c truyn thng bt n cng c im tt ca n.

Thng qua kim tra v thm d, ng u cng nh nhng ni khc, s phn

cng qun l c sp xp d dng trong th gii hai cc hn l a cc.

Trong khi t cu hi v kh nng qun l quan h quc t, chng ta cng

nn hi v mc cn thit ca s qun l . Nhu cu qun l tng ln khi cc

quc gia ph thuc ln nhau cht ch hn. Nu s ph thuc ln nhau thc s cht

ch, mi quc gia s buc phi i x vi hnh vi ca cc quc gia khc nh l mt

s kin bn trong bin gii lnh th ca n. S ph thuc ln nhau khin cc mi

quc gia trng chng nhau vi s cnh gic v nghi ngi. Suy gim ph thuc ln

nhau lm gim nhu cu kim sot. Chng ta hc c rng, c ngi hy vng

nh vy, hc thuyt domino khng ng vng c v kinh t ln qun s. Bin php

duy tr t cung t cp v vic s hu ngun lc to ln gip cch ly mt quc gia

khi th gii bn ngoi bng cch ngn chn nh hng ca nhng bin ng nguy

hi xut pht t bn ngoi phm vi quc gia. ng thi, s tp trung quyn lc,



th hin qua vic suy gim ph thuc ln nhau, cho php mt nhm nh cc quc

gia nh thp quyn lc c li ch ln hn khi thc thi vic kim sot cng nh

kh nng ln hn lm iu . ln ca hai cng quc cho h mt s kh

nng kim sot v ng thi cch ly h mt mc ng k khi nh hng t

hnh vi ca cc quc gia khc. S bt bnh ng [trong sc mnh] gia cc quc

gia to ra tnh trng cn bng ti mc thp ca s ph thuc ln nhau. Khi thiu

vng mt thm quyn iu chnh [trn phm vi quc t], kt ni lng lo v mt

mc kim sot nht nh thc thi bi cc nc ln gip tng cng ha bnh v

n nh. Nu thnh vin ca mt lnh vc v chnh ph trong tnh trng ph

thuc ln nhau thp, vic phi hp hnh ng v s thnh cng ca mc tiu chung

thng t cn thit hn. Kim sot thay v iu chnh nghim ngt, v ngn chn

thay v phi hp t mc tiu chung no c tnh quan trng then cht. Ngn

chn s dng v lc bng e da v lc, chng li v lc bng v lc, nh hng

ti chnh sch ca cc quc gia bng e da hoc s dng v lc: v s tip

tc l nhng cng c kim sot quan trng nht trong cc vn an ninh. Vi s

phn chia quyn lc th gii v cng mt cn bng, mt s quc gia, bng cch s

dng e da v lc, c kh nng iu chnh vic s dng v lc ca cc quc gia

khc cp quc t. Cng chnh nhng quc gia ny, bng u th c c nh

siu quyn lc, c kh nng hp thu nh hng t nhng thay i tim tng bt n

bt ngun t vic s dng bo lc m h khng hoc khng th kim sot.

IV.

Vy tt c cc vn khc i hi nhng n lc phi hp ca mt s quc gia th

sao? Nhng vn m ti cp - i ngho, dn s, nhim v ph bin v

kh [bn ch p: poverty, population, pollution, proliferation] - i khi tr thnh

trng tm ca chng trnh ngh s quc t. Th b tc qun s gia M v Lin X

c th cho php cc vn trn cn tn ti trong giai on di. Vy ai s gii quyt

chng? Rt nhiu ngi trong thp k 70 bt u tin rng M khng th, bi chng

ta khng cn l nn kinh t ch o ca th gii (xem Ullman, thng 10, 1976, tr.

3-4). ng, chng ta khng th gii quyt theo ngha cc vn quc t gi khng

th c gii quyt bi mt quc gia ring l no. ng, chng ta by gi khng

th lm theo cch ca mnh gii quyt cc vn quc t v thng mi, tin t

v ti chnh nh chng ta lm ti Bretton Woods nm 1944. ng, chng ta

khng th ngn chn ph bin v kh ht nhn, mc d chng ta c th lm nhiu

hn bt c quc gia no gi khng cho v kh ht nhn tr nn ph bin (xem

Kissinger, 30 thng 09, 1976, tr. 8-9; Nye, 30 thng 06, 1977, tr. 5-6).



S khng ai ph nhn rng cc n lc tp th l cn thit nu nhng vn

chung cn c gii quyt hoc kim sot bng cch no . Thc hin nhng d

n chung by gi i hi nhiu s phi hp hn l trc y trong th gii hu

chin. Nhng vn ton cu khng th c gii quyt bi mt quc gia n

nht, m ch bi mt nhm quc gia lm vic cng nhau. Nhng ai c th cung cp

phng tin v ai s tr phn ln chi ph? Nu chng ta khng lm, hp tc gia

cc quc gia s hn ch v mc v nh hng. Ti ni v vai tr ca

chng ta trong cc vn kinh t cng nh cc vn khc, v cc cng c chng

ta t c t v th tng i c lp ca mnh, v v s bt lc ca Lin X, bt

k khuynh hng ca nc ny l g, trong vic qun l cc vn phi qun s

ton cu. V kinh t M l cng quc dn u, vt xa cc quc gia khc. Nu

cng quc dn u khng dn dt, cc quc gia khc khng th i theo. Tt c

cc quc gia c th cng trn mt con thuyn th gii ang b r r, nhng mt

trong s c ming vn ln nht [ bt l r]. Trong cc vn kinh t v x

hi, cng nh trong cc vn qun s, quc gia khc c xu hng phn ln

vic tt nc cho chng ta. S tng cng ph thuc ln nhau, theo mt quan

im c chp nhn rng ri, thu nh th gii v to kh nng thit lp mt s

qun l trung tm ca quan h quc t. S ph thuc ln nhau gia tng chc chn

dn ti nhu cu qun l cc vn chung gia tng, nhng n khng to ra mt

ngi qun l c kh nng lm iu . T quan im ton cu hay v m, M v

Lin X cn b qun l nht trong s tt c cc quc gia. L thuyt ca chng ta

thay i tm nhn thnh vi m. Vn c ch ra bi l thuyt khng phi l vic

qun l th gii, bao gm c cc cng quc trong , nh th no, m l kh

nng cc cng quc qun l cc vn quc t thay i nh th no khi h thng

thay i.

GII THIU D N NGHIENCUUQUOCTE.NET

Ghi ch: Nu bn khng truy cp c Nghiencuuquocte.net, vui lng vo bng a ch Nghiencuuquocte.org.

Mc ch Nghiencuuquocte.net l mt d n phi chnh tr, phi li nhun nhm mc ch pht trin ngun hc liu chuyn ngnh nghin cu quc t bng ting Vit v thc y vic hc tp, nghin cu cc vn

quc t ti Vit Nam.

L do ra i

Trong khi s ngi hc tp v nghin cu v cc vn quc t Vit Nam ngy cng gia tng th

vic tip cn cc ti liu mang tnh hc thut ca th gii v lnh vc ny cn rt hn ch v hai l do: Th nht, cc ti liu ny thng phi tr ph mi tip cn c, trong khi cc trng i hc v



vin nghin cu ca Vit Nam hu nh khng c chi ph trang tri. Th hai, cc ti liu ny ch yu

c xut bn bng ting Anh, khin nhiu sinh vin, nh nghin cu, v c bit l qung i c gi quan tm n cc vn quc t ni chung, gp kh khn trong vic tip thu, lnh

hi. Nghiencuuquocte.net ra i vi hi vng s gp phn khc phc c cc vn trn.

Hot ng chnh

Hot ng chnh ca Nghiencuuquocte.net l bin dch sang ting Vit v xut bn trn website ca mnh cc ngun ti liu mang tnh hc thun bng ting Anh v lnh vc quan h quc t, bao gm chnh tr quc t, kinh t quc t, v lut php quc t.

Cc ti liu ny ch yu l cc bi bo trn cc tp san quc t, cc chng sch, hoc cc ti liu tng ng, c xut bn bi cc nh xut bn, cc trng i hc v vin nghin cu c uy tn

trn th gii.

Cc bi dch hc thut ca D n c ng ti chuyn mc Bin dch. Danh mc rt gn ca cc

bi dch ny c ng trn trang Mc lc.

T thng 6/2014, D n cn xut bn chuyn mc Bnh lun ng cc bi bnh lun tiu biu ca

cc tc gi Vit Nam hoc dch t cc ngun ting Anh uy tn v cc vn quan h quc t v chnh sch i ngoi Vit Nam. Ngoi ra, D n cng ra mt chuyn mc n phm chia s cc

bi vit nghin cu v quan h quc t bng ting Vit v ting Anh vi s cho php ca cc tc gi

lin quan.

Trang ch d n: http://nghiencuuquocte.net/

Thng tin thm v D n: http://nghiencuuquocte.net/about/ Danh mc cc bi xut bn: http://nghiencuuquocte.net/muc-luc/

Theo di D n trn Facebook: https://www.facebook.com/DAnghiencuuquocte

kin ng gp v mi lin h xin gi v: L Hng Hip, [email protected]
http://nghiencuuquocte.net/category/bien-dich/http://nghiencuuquocte.net/muc-luc/http://nghiencuuquocte.net/category/binh-luan/http://nghiencuuquocte.net/category/an-pham/http://nghiencuuquocte.net/http://nghiencuuquocte.net/about/http://nghiencuuquocte.net/muc-luc/https://www.facebook.com/DAnghiencuuquocte

quẢn lÝ cÁc vẤn ĐỀ quỐc tẾ -...

Documents