BạnđangđọcebookQUẢNGTRƯƠNGNGÔISAOcủatácgiảPatrickModiano doBookaholicClub chếbản theoDự án chếbảnEbook(MakingEbookProject).

MongrằngebooknàysẽmangđếnchobạnmộttácphẩmVănhọchay,giàu giá trị biểu cảmvà nhânvăn, với chất lượng cao.Chúng tôi luôn cốgắngmangđếnnhữngchếbảnebooktốtnhất,nếutrongquátrìnhchếbảncólỗisaisótnàomongbạngópývàchochúngtôibiếtnhữngebookmàđangmongmuốn.

MakingEbookProjectcủaBookaholicClub làmộthoạtđộngphi lợinhuận,nhằmmụcđíchmangđếnnhữngchếbảnebookhay,cógiá trịvớichấtlượngtốtnhấtmàchúngtôicóthểvớiCộngđồngđọc-ngườiViệt.Tuynhiên,nếubạncókhảnăngxinhãyđọctácphẩmnàybằngsáchtrướchếtvìlợiíchchoNhàxuấtbản,bảnquyềntácgiảvàgópphầnpháttriểnxâydựngnềnVănhóađọc.

MỤCLỤC

LỜINÓIĐẦU

I

II

III

IV

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

LỜINÓIĐẦU

Sinh1945,Modianobắt đầu sáng tác từ rất sớm.QUẢNGTRƯỜNGNGÔISAOramắtbạnđọclúcôngmới23tuổi,đãgâytiếngvangkhálớn.Vớilốihayxếpcácnhàvănvàotừng“phái”,cóngườiđãtừngxếpModianovào số “Những cây bút viết ngụ ngôn mới” (Les nouveau fabulistes).Modianothuộcsốnhữngnhàvănbiếtcáchrungđộngmộtcôngchúngkhárộngrãibằngcáchhuyđộngnhữngphươngtiệnrấttinhtế:sửdụnghồiức,tạonhữngcuộcchạmtránbấtngờgiữanhữngsựviệcdiễnratrongnộitâmvàngoàicuộcđời,bằngmộtgiọngvănkínđáo.

Modianoquantâmnhiềuđếnlịchsử.Đặcbiệt,lịchsửnướcPhápthờikỳbịphátxítĐứcchiếmđóng(1940-1944) luônlànguồncảmhứngcủaôngtrongnhiềutácphẩm,mặcdùlúcđóôngchưarađời.Phảichănglàvìnhữngsựkiệnlịchsửthờigianđógợichoôngnhiềusuynghĩvềmìnhlàai,tạisaovấnđề“căncước”lạiquantrọngđếnthế,vânvân.

Cốttruyệnôngbịara,tuycónhưngchỉnhằmđểnốinhữngđoạnchắpváthểhiệnnhữngcảmgiác,nhữnghoangtưởng,nhữngkhuônmặt,nhưnglạilànhữngđoạnviếtrấthay.PhảichăngModianolàmộttrongnhữngnhà

vănđóngvaitròchuyểntiếp.Trướcông,cốttruyệngiữvaitròchủchốtđểthểhiệnnộidungtưtưởngtìnhcảmcủatácgiả;vàsauông,nhữngtácgiảtrẻtrongmườinămgầnđâylạicoinhẹcốttruyệnmàtậptrungthểhiệnnhững“khoảngkhắcđặcsản”trongcuộcsốngcủanhânvật!

Đối với Modiano, thời gian là thứ gì co giãn, mềmmại, nơi các ấntượng,kỷniệm,hoangtưởngchenvàonhau,chồngchéolênnhau.Ôngtạora những “lý lịch” giả, những “sự thật nhỏ” theo cách gọi của văn hàoStendhal,làmlẫnlộnmốiquanhệgiữahưvàthực.TấtcảnhữngđặcđiểmđótạochocáctácphẩmcủaModianomộtmàusắcngậpngừngvàhưảo.

Nhân vật trung tâm trong QUẢNG TRƯỜNG NGÔI SAO, RaphaelSchlemilovitch,ngườiDoThái,bănkhoănvề“căncước”củabảnthânđếnmứcanhtaquaycuồngtrongcuộcsốngthậtvàcuộcsốnghoangtưởng,đểcuốicùngcảmthấyhìnhnhưkhônglàmgìcóngườiDoThái…

CólẽphongcáchnghệthuậtcủaModianobộclộđầyđủnhấttrongtiểuthuyếtCUỐNSỔCỦAGIAĐÌNH(Livredefamille):mộtloạtchươngmiêutảlờikhaicủamộtcôgáinhỏtạitoàThịchính.Cácviênchứcởđâylạilànhữngnhânvật bước ra từ trong tácphẩmVỤÁNcủaKafka, họ từ chốikhôngđăngkýcôbébởihọcủacôkhaikhôngcótrongdanhsách.Sauđấyviệcđitìmchacôhoặcôngnộicôcũngkhôngđemlạichútkếtquảnào,bởingườitakhôngtìmrađược“mộtvếttíchnhỏchứngtỏngườicótênlàJamesLévyđãtừngtồntạitrêntráiđất”.Ởđây,cũngnhưởhầuhếtsángtáccủaModiano,vấnđề“căncước”,gốcgácconngườilàđiềuôngtrăntrở:tạisaoviệcchúngtathuộcchủngtộcnào,tổtiênchúngtalàailạiquantrọngđếnthế? Nếu như ở QUẢNG TRƯỜNG NGÔI SAOModiano mượn lời củanhânvậtFreudđểkếtluậnkhônglàmgìcó“ngườiDoThái”thìởcuốnnàyông cũngkết luận không có ai là JamesLévyvà việc cô bé đi tìm cha làchuyệnvôích,chẳngđểlàmgì.

SáchcủaModianođượctặngnhiềugiảithưởngvănchương,caonhấtlàgiảiGoncourtchocuốnPHỐCỦANHỮNGNHÀHÀNGTĂMTỐI.

QUẢNGTRƯỜNGNGÔI SAO đã từng là sách bán chạy nhất trongnhiềunămliền,đếnnàyvẫnđượctáibảnđềuđặn,vàđượctặnggiảithưởngvănhọcRogerNimier1968.

TÁCPHẨMCỦAMODIANO

1968:QuảngtrườngNgôiSao-GiảithưởngRogerNimier

1969:Tuầntrabanđêm

1972:Mộttuổitrẻ

1972:Nhữngđườngphốngoạivị-GiảithưởngViệnHànlâmPháp

1976:Biệtthựbuồn-Giảicáchiệusách

1978:Phốcủanhữngnhàhàngtămtối-GiảiGoncourt

1985:Khuphốhẻolánh

1986:NhữngChủnhậtthángTám

Người kể chuyện,Raphael Schlemilovitch, là nhân vật doảogiác tạonên.Thôngquaanh, theonhữngchặngđườngdiễnra trongcơnmêsảng,hàngngànmảnhđờicó thể làcủaanh tiếpnốinhau trongmột luồngánhsángchậpchờnđầyxúcđộng.HàngngànsựtrùnghợptráingượcnhauđặtSchlemilovitchvàodòngthácngôntừngôngcuồng,trongđóngườiDoTháinàykhilàvua,khilàkẻtửđạo,vàcũngtrongđóchấtbithảmlùilại,nấpđằngsauchấthàihước.Chínhvìthếmàchúngtathấylầnlượthiệnracácnhânvậtcóthậthoặchưcấu:MauriceSachsvàOttoAbetz,Lévy-Vendômevà bác sĩ Louis-Ferdinanci Bardamu, Brasillach và Drieu la Rochelle,

Marcel Proust và những tên đồ tể đi theo Pétain[1], rồi đến Freud [2],

Rebecca,Hitler,EvaBraun[3] vànhiềunhânvậtkhácnữa.Họgiốngnhưnhữnghìnhnộmtrongtròđuquayởchợphiên,cáivòngtrònquaytíttrongkhônggianvàthờigian.NhưngkhicuốnsáchkhéplạiQuảngtrườngNgôi

Sao[4]đãinvàođúngtâmđiểm“Thủđôcủađauthương”.

TặngRudyModiano

I

Thờigianđótôiđangphungphíchohếtsố tàisảntôiđượcthừakếởVênêduêla.Mộtsốngườiđãchuyểntháiđộsangcatụngtuổitrẻtươiđẹpvànhữnglọntócquănmàuđencủatôi,trongkhinhữngngườikhácthìquấtlênđầutôiđủmọilờiphỉbáng.

TôiđọclạilầncuốicùngbàiviếtcủaLéonRabatêteviếtvềtôitrongsố

rađặcbiệtcủabáoIcilaFrance[5].

“…ĐếnbaogiờchúngtamớihếtphảichứngkiếnnhữngtròbậybạcủaRaphaelSchlemilovitch?BaogiờthằngchaDoTháikiamớihếtlàmnhữngtròđiênloạnmàkhôngbịtrừngphạt,từbờbiểnTouquetđếnmũiAntibes,

từLabauleđếnAixlesBains[6]?Tôixinhỏilầncuốicùng:đếnbaogiờbọnkiềudâncùngnòigiốngvớiymớihết lăngmạcáccôngdânnướcPháp?ĐếnbaogiờchúngtamớithôiphảithườngxuyêncọrửahaibàntaydínhchấtxuixẻoDoThái?…”

Cũngtrongtờbáoấy,bácsĩBardamu[7]quấtvàotôinhưsau:

“…Schlemilivitchư?...ĐólàbãinhơbẩnthốihoăngcủanhữngxómDoThái!...thứlàmđếnloàichócũngphảingấtxỉu!...Quânđầubuồi!...TênduđãngđấtLibăngGana!...Alê…Hấp!..CácvịhãyxemthửtênDoTháiấy!...

đứa chuyên điên cuồng vò xé những cô gái mang dòng máu Aryen[8]…thằngoắtconmặtmũiđenxì!.. tênnòiAbiximới tí tuổiranhđãđịnhlàmông lớn!.. Hãy cứu chúng tôi!.. Hỡi các đạo quân Saint Denis!...Phèng-phèng-phèng!... Đâm lòi ruột hắn ra… thiến hắn đi!.. Hãy giải thoát chongườibácsĩnàykhỏiphảinhìncảnh tượngấy…VìChúa,hãyđóngđanhcâurútnó…Têntiếnhànhnhữngbữatiệcbẩnthỉu…têntráctángtạikhắp

các khách sạn quốc tế…những cuộc làm tình tập thểmade inHaifa[9]…

Cannes!...Davos!...Caprivàtuttiquanti[10]…nhữngnhàchứacựckỳxấuxa!...Hãygiảithoátchochúngtôikhỏiphảinhìnthấythằngcôngtửđãbị

cắt daquyđầu[11] kia! Thằng cha vương giả hoang dâm đấtMuscadi!...NhữngduthuyềnkiểuTiberiadel…NhữngcàvạtSinaicủahắn!...nhữngcôgáimangdòngmáuAryenhiệnphảilàmnôlệchohắnhãydứtbuồicủahắnrakhỏi thân thểhắnđi!...bằngnhữnghàmrăng tuyệtđẹpcủadânchúngta…Nhữngbàntaymĩmiềucủacáccôhãychọcmùmắthắnđi!...Hãytựgiảithoátbảnthâncáccô!...Hãycanđảmlên,hỡicácnữchiếnsĩ!...Nếucáccôkhôngvùnglênchốnglạihắn,ngườibácsĩnàysẽphảikhócđấy!...Phải uất hậnmà chết đấy!...Một sự bất công ghê tởm!... Bọn Sanhedrinđangâmmưu!...Chúngđangđịnhgiếtngườibácsĩnày!...Tôikhôngnóisaiđâu!... Hội nghị giáo sĩ Do Thái!... Nhà băng Rothschild!... Cahend’Anvers!...Schlemilovitch!...HãycứuBardamunày,hỡicáccôgái!...Hãycứutôi!...”

Ôngbácsĩkhôngthathứchobàinghiêncứucủatôinhanđề“Bardamubịvạchmặt”màtôigửitừthànhphốnghỉmátCaprichoôngta.Trongbàinghiêncứuđó, tôibộc lộniềmthánphụccủamột thanhniênDoTháihồimười bốn tuổi đã đọcmộtmạch cuốn“Cuộc ngao du của Bardamu” và

cuốn“NhữngtuổithơcủaLouisFerdinand[12]”.TôikhôngbỏquanhữngbàithơngắnđảkíchmangtínhbàiDoTháicủaôngta,việcmànhữngngườichânchínhtheođạoCơ-đốcđềulàm.

Tôiđãviếtvềvấnđềấynhưsau:

“BácsĩBardamudànhphầnlớncôngtrìnhcủaôngtachovấnđềDoThái.Điềuđókhôngcógìđángngạcnhiên:bácsĩBardamulàmộtngườitrongchúngta,đólànhàvănDoTháivĩđạinhấttựcổchíkim.Chínhvìvậymàôngđãsaysưakhiviếtvềnhữngngườianhemcùngchủngtộcvớiông.Trong những tác phẩm của ông mang tính thuần tuý tiểu thuyết, bác sĩBardamu giống người anh em cùng chủng tộc của chúng ta Charlie

Chaplin[13]ởchỗcảhaingườiđềuthíchthúvớinhữngchitiếtnhỏnóilênsựthảmhại, thíchthúvớinhữnghìnhtượngnhânvậtbịhànhhạrấtđángthương…CâunàocủabácsĩBardamucòn“DoThái”hơncảcâuvănrườmràcủaMarcelProust:“Mộtnétnhạc trìumến,mủi lòng,hơiănmay,hơitầmthườngmộtchútxíu…””

Cuốicùngtôikếtluận:

“ChỉngườiDoTháimớithựcsựhiểuđượcmộtngườithuộccùnggiốngnòi. Chỉ người Do Thái mới có thể nói một cách hiểu biết về bác sĩBardamu”

Đểtrảlời,bácsĩBardamugửichotôimộtláthưnhụcmạ:theoông,tôiđãchỉđạocuộcâmmưumangtínhquốctếcủangườiDoThái,bằngnhữngcuộcdâmloạntậpthểvàbằngnhữngtriệubạc.Tôibènlậptứcgửichobác

sĩbài“Phân tích tâm lýDreyfus[14]” trongđó tôikhẳngđịnhkhôngchútmậpmờtộilỗicủaviênĐạiuýđó:điềunàyquảlàhiếmthấyởmộtngườiDoThái.Tôiđãpháttriểnlậpluậnsauđây:ĐạiuýAlfredDreyfusthathiếtyêunướcPhápcủaSaintLouis,củanữanhhùngJeanned’Arc,củanhữngngười Chouan khởi nghĩa, bằng chứng là ông đã chọn con đường binh

nghiệp.NhưngnướcPháplạikhôngmuốnnhậntìnhyêuấy[15]củachàngtraiAlfredDreyfus.Thế làDreyfusbènphảnbội,nhưđànông thường trả

thùngườiđànbàcóđinhthúcngựamanghìnhbônghoabáchhợp[16]khinh

rẻhọ.Barrès,ZolavàDéroulède[17]đềukhônghiểugìvềmốitìnhđaukhổấy.

Chắckiểu lýgiảinhư trênhẳnđã làmbácsĩBardamunổikhùng,bởisauđấyôngtathôikhôngthèmnhìnmặttôinữa.

NhữnglờihòhétcủaRabatêtevàcủaBardamubịnhữnglờicangợitôicủamộtsốnhàbáoănchơiđàngđiếmlấnát.ĐasốnhữngngườinàydẫnraValery Larbaud và Scott Fitzgerald: người ta so sánh tôi với Barnabooth,

ngườitagọitôilà“TheYoungGatsby[18]”.Nhữngtấmảnhintrêncáctạpchíbaogiờcũngchụptôiđầuhơinghiêng,cặpmắtđămđămnhìnraxatắp,tậnchântrời.Nỗiusầucủatôiđãthànhthứluônđượcnhắcđếntrongcáccột báo nói về tình cảm.Khi được các nhà báo phỏng vấn trước cửa cáckháchsạnCarlton,NormandiehayMiramar,tôituyênxưngkhôngbiếtmệtmỏinguồngốcDoTháicủatôi.Khôngnhữngthế,việclàmvàcửchỉcủatôi

tráingượcvớinhữngphẩmhạnhmàngườiPhápcoitrọng:sựkínđáo,tínhtiếtkiệmvàlòngyêulaođộng.

DotổtiênlàngườiphươngĐông[19],tôicócặpmắtđen,thóithíchphôtrương thân thể loã lồvà thóihuênhhoang,khoemẽ, cũngnhưbệnh lườibiếngđãthànhcốtật.TôikhôngphảigốcgácởnướcPhápnày.Tôikhôngcóbànộibàngoạilàmmứthoaquảchoăn,cũngkhôngbiếtđếnnhữngbứcảnh chụp chung gia đình và những cuốn sách dạy lễ giáo. Tuy nhiên tôikhôngngừngmơtưởngđến tuổi thơở tỉnhnhỏ.Tuổi thơcủa tôi luônbêncạnhnhữngcôgiasưngườiAnh,vàtẻnhạttrôitrênnhữngbãibiểnhưđốn:ởthịtrấnnghỉmátDeauville,côgiasưEvelyndắttaytôi.Mẹtôibỏmặctôithathẩnvớinhữngcầuthủbóngnước.Bàthườnghôntôivàobuổitối,lúctôiđãlêngiường,nhưngđôikhibàcũngkhôngbuồnbỏcônglàmchuyệnđó.Thếlàtôingóngchờmẹđến,khôngnghecôgiasưEvelynnóivàcũngkhôngnghenhữngchuyệnphiêu lưucủa cậubéDavidCopperfield côkể.Sángsáng,côEvelyndẫntôiđếnCâulạcbộđuangựaPoney.Ởđấytôihọccưỡingựa.Tôisẽthànhcầuthủnổitiếngnhấtthếgiớicủamônbóngnướcđểlàmmẹtôihàilòng.TrẻconPhápthuộclòngmọiđộibóngđá.Tôithìlạichỉnghĩđếnbóngnước.Tôinhắcđinhắclạinhữngtừthầnbí:“Laversine”,

“Cibao laPampa”, “SileverLeys”, “PorfirionRubirosa”[20].Ở câu lạc bộPoneyngườitachụprấtnhiềubứcảnhtôicùngvớiQuậnchúaLaila,vịhônthêcủatôi.Buổichiều,côgiasưEvelynmuachochúngtôinhữngchiếcdùbằngsôcôlaởhiệu“NữHầutướcSévigné”hìnhbầudụcvàcómộtcáiquecầmxinhxắn.

CólầntôitrốncôgiasưEvelyntrênđườngcôdẫntôirabãibiển,nhưngcôbiếtcáchtìmlạiđượctôi;hoặctôiđếnvớiCựuhoàngFirouz,hoặcvớiBá tước Truffaldine, hai nhân vật danh giá và đều là bạn tôi. Cựu hoàngFirouzcho tôiănkemnướcđápha rượungâmquảhồ trăn tử rồikêu lên:“CậubéRaphaelơi,cậuthamănhệtta!”

BátướcTruffaldinebaogiờcũngngồimộtmìnhbuồnbãởQuánSoleil.Tôithườngđếnbànôngvàđứngtrướcmặtông.Ônggiàquýtộcấybènkểtôinghenhữngcâuchuyệnbấttận,trongđócácnhânvậtchínhđềulàcáccôgái quý phái: Cléo de Mérode, Otéro, Emilienne d’Alencon, Linana de

Pougy,OdettedeCrécy.TấtnhiênđấylànhữngnàngtiêngiốngnhưtrongtruyệncổAndersen.

Nhữngvậtkhácchenchúc trong tuổi thơcủa tôi làchiếcdùchenắngmàudacamdựngtrênbãibiển,tiếngTâyBanNhacổ;dòngsôngHattemer,nhânvậtDavidCopperfield,nữHầutướcSégur,cănhộcủamẹtôitrênphốcảngContivàbabứcảnhcủaLipnitzkichụptôiđứngbêncạnhcâyNoel.

ĐấylànhữngtrườngtrunghọcThụySĩvànhữngcuộctángáiđầutiêncủa tôi ở thành phố Lausanne. Dinh cơ Duizenberg mà bác tôi, ngườiVênêduêlatênlàVidal,tặngtôinhândịptôitròntámtuổihiệnratrongánhsángbuổitốimàulam.Tôivàocổngngoài,quakhuvườnchạythoaithoảixuốngdòngsôngLémanrồiđỗxeôtôtrướcthềmmộttoàbiệtthựthắpđènsángchoang.Vàicôgáimặcáoliềnváymàunhạtđãđợitôitrênbãicỏ.NhàvănScottFitzgeraldđãmiêutảgiỏihơntôinhiềunhữngcuộc“vuichơi”ấy,khiánhhoànghônquánồngnànvànhữngtiếngcườicũngnhưánhđènquámạnhmẽđếnmứckhótiênđoánmộtthứgìđúngđắn.Dođótôixincácbạnhãyđọcnhàvănnàyvàcácbạnsẽhìnhdungđượcchínhxácnhữngcuộcvuichơi của tôi thời niên thiếu. Cùng lắm thì các bạn đọc cuốn “FerminaMarquez”củaLarbaudvậy.

Tuytôichiasẻnhữngcuộcvuichơiđàngđiếmvớibạnbètứxứcủatôiở thành phố Lausanne, nhưng tôi không hoàn toàn giống họ. Tôi hay điGenève.TrongkhôngkhílặnglẽcủakháchsạnBergues,tôiđọcnhữngbàithơđồngquêHiLạpvà tựbắtmìnhphảidịchcho thậthaybản trườngcaEnéide.Trongmộtchuyếnđiẩnnhưvậy,tôilàmquenđượcvớimộtthanhniên quý tộc quê thành phố Tours tên là Jean Francois Des Essarts. Haichúngtôicùngtuổivàtrìnhđộkiếnthứccủaanhtalàmtôikinhngạc.Ngaybuổi gặp nhau đầu tiên, anh ta đã khuyên tôi đọc liềnmột lúcDélie củaMaurice Scève, những vở hài kịch của Corneille, cácHồi ký của Hồng yGiáochủRetz.AnhtacòndạytôicảcáchlàmduyênvàkiểunóinăngbóngbẩycủaPháp.

Tôi khám phá ra ở Essarts nhiều phẩm chất quý giá: tính tế nhị, hàohiệp,rấtnhạycảmvàmộtkiểugiễucợtsâucay.TôicònnhớEssartsđãví

tìnhbạncủachúngtôivớitìnhbạngiữaRobertdeSaint-Loupvớinhânvật

kểchuyệntrongĐitìmthờigianđãmất[21].“CậucũngdòngdõiDoTháinhư nhân vật kể chuyện kia,Essarts bảo tôi, cònmình thì là người có họhàng với Noailles, gia đình Roschouart Mortemart và gia đìnhRochefoucauld, cũng nhưvớiRobert deSaint-Loup.Cậu đừng sợ; từmộttrămnămtạiđây,giớiquý tộcPhápđã thíchngườiDoThái.MìnhsẽđưacậuđọcvàitrangcủaDrumont,trongđóôngtachêtráchchúngtamộtcáchchuacay”

TôiquyếtđịnhkhôngquayvềthànhphốLausannenữavàđổimộtcáchkhôngthươngtiếcnhữngbạnbètứxứcủatôilấychàngtraiEssarts.

Tôivétđáycáctúi.Cònmộttrămđôla.Essartsthìkhôngcólấymộtxudính túi.Tuynhiên tôivẫnkhuyênanh tabỏcôngviệcbình luậnviên thểthaotrêntờtuầnbáoThụySĩLaGaxettedeLausanne.Tôivừasựcnhớlàtrongmộtkỳnghỉcuối tuần theokiểuAnh,vàibạnbèđãkéo tôiđếnmộttrangviênởgầnBournemouthđểcho tôixemmộtbộ sưu tậpxehơi.Tôinhìnthấyhọtêntácgiảbộsưutập,HuântướcAllahabad,bènbánchoôngtachiếcDuizenberg của tôi lấymười bốn bảngAnh. Số tiền đó có thể giúpchúngtôisangtrọngtrongmộtnăm,khôngcầnđếnnhữngbứcđiệnchuyểntiềncủaôngbáctôiVidal.

Chúngtôi thuêphòngởkháchsạnBergus.Thờigianđầucủatìnhbạnđã để lại cho tôimột kỷ niệm tuyệt đẹp.Buổi sáng, chúng tôi lang thangtrongnhữnghiệubánđồcổởkhuphốcổcủathànhphốGenève.Essartslôikéotôivàothúchơiđồđồngnăm1900.Chúngtôimuavàichụccáiđemvềchấtđầyphòng,đặcbiệtcóbứctượngthầnCầnLaomàuxanhlụcvàhaiconmangtuyệtđẹp.Mộtbuổichiều,Essartsbáotôibiếtlàanhtađãkiếmđượcmộtbứctượngcầuthủbóngđábằngđồngđen.

-Chẳng bao lâu nữa, đámdân ăn chơi Paris sẽ bỏ ra ối tiền vàng đểcướplấynhữngthứnày.Mìnhbáotrướcchocậubiếtđiềuđó,Raphaelthânmến!NếumìnhcóquyềnquyếtđịnhthìkiểucáchcủaAlbertLebrunsẽđượckhôiphụclạigiátrị.

TôihỏianhtatạisaolạirờikhỏinướcPháp,anhtagiảithích:

-Phụcvụtrongquânđộikhônghợpvớisứckhoẻkémcỏicủamình.Vìvậymìnhđảongũ.

- Chúng ta sẽ sửa chữa điều đó, - tôi nói -Mình hứa với cậu tìm ởGenèvemột tay nhà nghề thành thạo chuyên làmgiấy tờ giả: lúc nào cậumuốncậucóthểtrởvềPhápmàkhôngphảilolắnggìhết.

NgườithợincómáitócđenmàchúngtôiđếnliênhệđãlàmchochúngtôimộtbảnkhaisinhvàmộtthẻthônghànhThụySĩmangtênJeanFrancoisLévy,sinhtạiGenèvengày30thángBẩynăm194…

-Bâygiờmìnhthànhđồngbàovớicậurồi,Essartsnói,mìnhngánlàm

goye[22]rồi.

TôilậptứcquyếtđịnhgửimộtbảntuyênbốnặcdanhchocácbáocánhtảParis.Tôisoạnnộidungnhưsau:

TừthángMườiMộtvừarồi,tôicantộiđảongũnhưngcơquanquânsựPhápđãthậntrọnggiữimlặngvềtrườnghợpcủatôi.Tôixinbáohọbiếtrằnghômnaytôituyênbốcôngkhai.TôilàDOTHÁI,vàmộtquânđộiđãkhinhrẻsựphụcvụcủaĐạiuýDreyfussẽkhôngđượctôiphụcvụ.Ngườitakếttộitôilàđãkhônglàmtrònnghĩavụquânsự.Ngàyxưa,cũngtoàánấyđãkếttộiAlfredDreyfusbởiôngta,gốcDOTHÁI,đãdámchọnconđườngbinhnghiệp.Trongkhichờđợingườitagiảithíchrõràngchotôimốimâuthuẫntrên,tôitừchốiphụcvụvớitưcáchbinhnhìtrongmộtquânđội,chođếnngàyhômnay,chưachịuchấpnhậnmộtThốngchếDreyfus.TôikêugọicácchàngtraiPháphãylàmtheotôi.

Tôikýtên:JACOBX.

CánhtảPháp,lâunayđangthoithóp,vộivãkhaitháctrườnghợpđụngđếnđạođứccủaJacobX.đúngnhưtôimongmuốn.ĐấylàvụánDoTháithứ ba của nướcPháp sau vụDreyfus và vụ Finaly. Essarts tham gia vào

cuộc chơi và chúng tôi thảo chungmột bài vănxuất chúng“Sám hối củaJacobX.” intrênmộttuầnbáoParis:JacobX.đãđượcmộtgiađìnhPháptiếpnhận,giađìnhnàyyêucầugiữkíntêntuổicủahọ.GiađìnhnàygồmcómộtĐại tá theopháiPétain,bàvợông,cựunữcấpdưỡngquânđội,vàbangườicontrai:ngườiconcảđãchọnbinhchủngkhôngquân,ngườiconthứhai hải quân và người con út được nhận vàoHọc việnHàn lâmQuân sựSaintCyr.

GiađìnhnàysốngtạiParay-le-MonialvàJacobX.đãsốngtuổithơấycủaanhtadướibóngđạigiáođường.Trêntườngphòngtiếpkháchtreocác

bức chândung của cácThống chếPháp:Gallienni,Foch, Joffre[23], huânchươngquâncôngcủaĐạitáX.vàrấtnhiềuhuânchươngcủachínhquyềnbùnhìnVichydưới thờiquânĐứcchiếmđóng.Doảnhhưởngcủanhữngngười thân, chàng cũng đang chuẩn bị thi vào Học viện Saint Cyr và sẽthànhThốngchếnhưPétain.

Tạitrườngtrunghọc,ôngGiáosưC.,dạymônlịchsửcógiảngđếnvụánDreyfus.ÔngGiáosưnày,hồitrướcchiếntranhđãđảmnhiệmmộtchứcvụquantrọngtrongLựclượngCảnhsátPháp.ÔngkhôngphảikhôngbiếtrằngĐạitáX.đãtốcáovớichínhquyềnchiếmđóngĐứcchamẹcủaJacobX.vàviệctiếpnhậncậubéDoTháinàychínhlànhằmkhôiphụclạisựđúngđắnsaukhinướcPhápđượcgiảiphóng.

DokhinhbỉchủnghĩaPétain theokiểuSaint-SulpicecủagiađìnhX.,Giáosưrấtsungsướngthấyđãgâyđượcsựbấthoàtronggiađìnhnày.Saubàigiảng,ôngrahiệucủaJacobX.đếngặpriêngvàôngnóivàotaichàng:

“ThầybiếtchắclàvụánDreyfusđãlàmemrấtphiềnlòng.MộtthanhniênDoTháitrẻtuổinhưemtấtrấtquantâmđếnnỗibấtcôngkia.”

Jacob X. hoảng sợ nhận thấy chàng lại có gốc Do Thái. Trước đâychàngvẫn tựđánhđồngmìnhvớiThốngchếFoch,ThốngchếPétain,vậymà bây giờ bỗng nhiên chàng lại giốngĐại uýDreyfus!Nhưng JacobX.không tiến hành báo thù bằng cách phản bội nhưDreyfus đã làm.Chàngnhậnhồsơquânđộivàthấykhôngcóconđườngnàokhácngoàiđảongũ.

BàisámhốitrênđãgâyramốibấthoàtrongnhữngngườiDoTháicóquốctịchPháp.Nhữngngười theochủnghĩaxiônitkhuyênJacobX.dicưsangIsrael.ỞbênđóchàngđủtínhhợpphápđểômmơướcnhậncâygậyThốngchế.NhữngngườiDoTháiônhụcvàđãchịuđồnghoá thìvuchoJacobX.làkẻkhiêukhíchlàmthuêchobọnquốcxãmới.Cánhtảlạihăngháibảovệchàngtraiđảongũ.

BàibáocủaJ-PSartre:“SaintJacobX.,diễnviênvàngườitửđạo”[24]

đãlàmbùnglêncuộccôngkích.Ngườitanhớmãiđoạnđúngđắnnhất:

“Từnayanh tamuốn làDoThái,nhưngDoThái trongsựnhụcnhã.DướinhữngcặpmắtnghiêmkhắccủacácThốngchếGalliéni,Joffre,Foch,nhữngvịcóchândùngtreotrêntườngphòngkhách,anhtasẽbịcoilàmộtkẻđảongũthảmhại,trongkhichínhanhtatừthuởthơấuchođếnnay,vẫnkhông ngừng ngưỡngmộ quân đội Pháp, chiếc mũ lưỡi trai của ông giàBugeaudvànhữngtấmhuânchươngQuâncôngcủaPétain.Tómlại,anhtasẽcảmthấymộtnỗixấuhổêmdịuđượcthấymìnhlàKẻKhác,tứclàCáiÁc”.

Rấtnhiềubản tuyênngônđượcchuyền tay,đòi sựquay lạiđắc thắngcủaJacobX.MộtcuộcmíttinhđượctổchứctạiHộiTươngtế.SartrenănnỉJacobX.đừnggiấuhọtênthậtnữamàracôngkhai,nhưngtháiđộimlặngmộtcáchbướngbỉnhcủakẻđảongũđãlàmnhụtchínhữngngườicóthiệnýnhất.

Chúng tôi thường ăn tối ở khách sạnBergues.Ban đêm,Essarts ngồisoạnmộtcuốnsáchvềđiệnảnhNgatrướccáchmạng.CòntôithìdịchcácnhàthơHiLạptinhtếcủaxứAlexandrie.Chúngtôichọnquầygiảikhátcủakháchsạnlàmnơitiếnhànhnhữngviệcvụnvặtấy.Mộtôngtránhói,mắtđỏnhưhai hòn thanhồng thườngđếnngồi bànbên cạnhbàn chúng tôi.Mộtbuổichiềuôngtabắtchuyệnvàchămchúnhìnchúngtôi.Độtnhiênônglấytrongtúiramộttấmthônghànhcũkỹđưachúngtôi.Tôisửngsốtkhiđọcthấyhọtêncủaôngta:chínhlàMauriceSachs.Rượulàmôngtathíchnói.Ôngkểchúng tôinghenhữngchuyệngian truâncủaôngkhởiđầu từnăm1945,nămmàôngtungtinôngmấttích.ÔngđãlầnlượtlàmnhânviênchocơquanmậtvụphátxítGestapo,làmnhàbuônsúcvậtởxứBavìere,người

môigiớiởAnvers,chủnhàchứaởthànhphốBarcelone,diễnviênhềtrongmộtgánhxiếcở thànhphốMilandưới biệt danhLolaMontès.Cuối cùngông định cư ở thành phốGenève, làm chủmột hiệu sách nhỏ. Chúng tôiuốngrượuchođếnbagiờsángđểănmừngcuộchộingộnày.Từhômđótrởđi, hai chúng tôi không rời ôngMaurice kia nửa bước và chúng tôi longtrọngthềlàsẽgiữbímậtchuyệnôngtavẫncònsống.

Ngàynàysangngàykhácchúngtôingồisaunhữngchồngsáchởgianbên trongcửahiệu sách,ngheôngMaurice thuật lạinhữngchuyệnxảy ravàonăm1925.Giọngkhànđặcvìrượu,Mauricekểvềcácnhàvănnổitiếng

thờiđó:Gide,Cocteau,CocoChanel.Chàngtraicủa“Thậpniênrồdại[25]”cònởtuổithiếuniênthìnayđãlàmộtônggiàtobéo,hoataymúachângợilạikỷniệmvềnhữngdiễnviênHispanoSuizevàtiếtmục“Conbòtrênmáinhà”.Ôngtâmsựvớichúngtôi:

- Từ 1945 tôi chỉ là sống thừa. Lẽ ra tôi phải chết vào đúng lúc như

DrieulaRochelle[26].ChỉcóđiềutôilàgốcDoThái,tôicókhảnăngnhẫnnhụcchịuđựngcủaloàichuột.

Tôighivàosổđiềusuynghĩđóvàhômsau tôiđemđếnchoMauricebàinghiêncứucủatôi“DrieuvàSacks:Nhữngconđườngtội lỗidẫnđếnđâu?”Trongbàiđótôinêulênrằnghaithanhniêncủanăm1925đóđãlạcđường vì tính nhu nhược của họ:Drieu, chàng trai cao lớn củaHọc việnChínhtrị,mộtngườitiểutưsảnPháp,đãbịmêhoặcbởinhữngchiếcxehơihạmuiđược,nhữngcàvạtAnh,nhữngcôgáiMĩ,và tựchophépmìnhlàmộtanhhùngcủachiếntranh14-18;Sachs,chàngtraiDoTháiđẹptraivàănchơitráctáng,sảnphẩmcủanhữngnămhậuchiếnsốnggấp.Vàokhoảng1940,tấnbikịchđổậpxuốngchâuÂu,haicậucôngtửănchơikiasẽphảnứngrasaođây?DrieunhớlạiôngtasinhratrongvùngCoteninvàbốnnămliềnđãgàolênbảnHorstWesselLiedbằngcáigiọngthethé.CònvớiSachs,thànhphốParisbịĐứcchiếmđónglàcõithiênđườngđểôngtathahồlaođầuvàohoanlạc.ParislúcđócungcấpnhữngcảmgiáccònmãnhliệthơncảParisnăm1925.Tạiđâyngườitacóthểbuônvàng,thuênhữngcănhộrồilập tứcbán lại cả toànhà, chỉ cầnđổimười kilô bơ là lấyđượcmột viênngọc xaphia, rồi lại đổi viên xaphia thành sắt thép, vân vân. Đêm tối vàsươngmùhỗtrợchohọquỵtcácmónnợ.Nhưngthúnhấtlàđượcmuatínhmạng củamình ngoài chợ đen, được nghe rõ từng tiếng đập của trái tim,

đượccảmthấymìnhlàconmồitrongmộtcuộcsănđuổi.Ngườitađãhìnhdung sai con người của Sachs trong thờiKháng chiến chốngĐức. TưởngôngđấutranhvớinhữngviênchứccấpthấpngườiPhápđểvãnhồiđạođức,pháp luậtvàsựcôngkhai.Vàokhoảng1944,khiSachscảmthấyđànchósănvànhữngcáibẫychuộtđedọamình,ông ta liềnxingianhập tổchứcS.T.O, rồi sau đó thành nhân viên tích cực của cơ quan mật vụ phát xítGestapo.TôikhôngmuốnlàmmíchlòngMaurice:tôiđểôngchếtvàonăm1945vàkhôngnóigìđếncáckiểu“hoáthân”củaôngtatừnăm1945đếnnay.Tôikếtluậnnhưsau:“Aingờđượcrằngchàngtraihấpdẫnnăm1925haichụcnămsaulạiphómặcbảnthânchonhữngconchóxâuxéthânxácôngtatrênmộtbãiđấthoangởxứPoméranie?”

Saukhiđọcxongbàinghiêncứucủatôi,Mauricenói:

-Cậuviếtkhá lắm,Schlemilovitch!Cậusosánh tôivớiDrieu,nhưngrốtcuộctôilạithúhơnnếucậusosánhDrieuvớiBrasillach.Cậuthừabiếtsovớihaingườiđó,tôichỉlàmộtthằnghề.Cậuhãyviếtmộtbàigìnữađivàsángmaiđưatôi,tôisẽbìnhphẩm.

Mauricethíchđượckhuyênbảomộtngườitrẻtuổi.Hẳnôngtanhớlạinhững cuộc viếng thăm đầu tiên của ông đến nhà Gide và Cocteau. Bài“DrieuvàBrasillach”củatôiđượcôngrấtthích.Trongbàiđótôithửgiảiđápcâuhỏi:độnglựcnàođãđẩyDrieuvàBrasillachđếnchỗcộngtácvớichínhquyềnphátxítchiếmđóng?

Phầnđầucủabàinghiêncứulấytênlà:“PierreDrieuLaRochellehaycặpnhântìnhmuônthuởgiữabọnS.SvàảDoThái”.MộtđềtàiluônđượcDrieu lặp lại trongcáccuốn tiểu thuyếtcủaông ta:đề tàicôgáiDoThái.

Gilles[27]Drieu, conngườiViking[28] kiêuhãnh ấy, đãkhôngngầnngạilàmchândắtkháchchonhữngảgáiđiếmDoThái,mộtảMyriamnàođóchẳnghạn.Cũngcó thểcắtnghĩaviệcông tabịhútvàonhữngảDoThái

theocáchnhưsau:từthờiWalterScott[29],aicũngmangđịnhkiếngáiDoTháilànhữngảchuyênlàmtiềnxinhđẹp,sẵnsàngchiềuchuộngmọiyêucầuoáiămcủacácôngchủvàlãnhchúathuộcnòigiốngAryen.BêncạnhcácảDoThái,DrieucóảotưởngôngtalàmộtThánhchiến,mộthiệpsĩcủanướcĐứccổxưa.Chođếnchỗđó,bàiphântíchcủatôivẫnchưacóýgìđộc

đáo,cácnhàbìnhluậnvềDrieuđãtừngnhấnmạnhchủđềcôgáiDoTháitrongsángtáccủanhàvănnày.NhưngcònDrieucộngtácvớichínhquyềnphátxítchiếmđóng?Tôicắtnghĩađượckhádễdàng:DrieucótínhsùngbáichấtcứngrắnđànôngcủangườiCổHiLạp.ThángSáu1940,nhữngngười

mangdòngmáuAryenthuầnkhiết,nhữngchiếnbinhthựcthụ[30]àoàođếnParis:DrieuvộivãtrútbỏbộquânphụcVikingôngtađãthuêđểmặcvàđểgiàyvò,hànhhạcáccôgáiDoTháiởPassy.Ôngtalấylạiđượcbảnchấtthậtcủamình:trướccặpmắtxanhbiếclạnhnhưthépcủanhữngtênS.Sôngtamềmoặt, tan ra thànhnướcvà đột nhiên cảm thấymình từ bao giờ đãnhiễm thói uểoải chậmchạp củangười phươngĐông.Sauđókhông lâu,ôngtangấtxỉutrênđôicánhtaycủakẻchiếnthắng.Saukhibọnphátxítbại

trận,ông ta tựhuỷhoạibản thân[31].Một tháiđộ thụđộngnhưvậy,mộtniềm khao khát Nát Bàn như vậy ở một người sinh trưởng tại miềnNormandie làm chúng ta ngạc nhiên. Drieu vốn có thiên hướng quan thị.Ông tachính làkỹnữDoThái, làEstherGobseckcủachínhquyềnchiếmđóng.

Phần thứ hai bài nghiên cứu của tôi lấy tên là“Robet Brasillach haynàngtiểuthưthànhphốNuremberg”.MộtsốtrongchúngtôiđãănnằmvớinướcĐức,ôngtathúnhận,vàchuyệnđóđãđểlạichochúngtôinhữngấntượngêmđềm.Tháiđộhồnnhiêncủaông tagiốngnhưcủanhữngcôgáithànhVienne trong thời gian nướcÁo sáp nhập vàoĐức. LínhĐức diễuhànhtrênquảngtrường,vàcáccôgáikiađãmặcnhữngbộyphụchếtsứckhiêudâmđểnémhoahồngchochúng.Sauđấycáccôkhoáctaycácchàngthiên sứ tócvàngdạochơi trênđại lộPrater.Tiếpđó làbuổi tối thần tiêntrongcôngviênStadtpark,nơimỗicôômhônmộtchàng traiS.S,khẽhátnhữngcâutìnhyêucủanhạcsĩSchubert.LạyChúa,tuổithanhxuânmớiđẹplàmsaobênkiadòngsôngRhin!..Làmsaongười takhôngmêđắmđượcchàngQuex theo chủ nghĩaHitler?Đến thành phốNuremberg,Brasillachkhôngcòntinvàomắtmìnhnữa:nhữngbắpthịtrámnắngnhưhổphách,cặpmắt trongsáng,cặpmôirunrẩycủanhữngđoànviên thanhniênHitlervànhữngdươngvậtcủachúngmàngườitađoánlàđangcươngcứnglêntrongbanđêmấmáp,mộtđêmtrongvắtnhưđêmmàngườitađãthấytoảxuốngTolèdetừđỉnhcaocủarặngnúiCigarrales…

TôibiếtRobertBrasillach từkhi ông ta cònhọc trườngCaođẳngSư

phạm. Bấy giờ ông ta gọi tôi là “chàngMoise[32] đẹp trai của ta” hoặc“chàngDoTháiđẹptraicủata”.HaichúngtôiđãcùngvớinhaukhámphárathànhphốPariscủavănhàoPierreCorneillevàcủaRenéClair.Đâyđócónhữngquánrượuđángmến,vàchúngtôilacàđếnđóuốngvàilivangtrắng.HồiđóRobetBrasillachtừngláulỉnhnóivớitôivềthầygiáodễmến.AndréBellessortvàchúngtôicùngnhaudựnglênnhữngcâuchuyệnbịađặtlýthú.Buổichiều,chúngtôitrốnhọc,đóngcửachơibờivớimộtvàisinhviênDoTháilườibiếng,hưhỏngvàhuênhhoang.Buổitối,chúngtôiđixemphimhoặccùngbèbạnnếmmóncáthunấuvớidầuôliungontuyệt.Vàchođếnnửađêm,chúngtôingồiuốngnướccamchaiướplạnhlàthứRobertrấtmêbởinólàmôngtanhớlạiđấtTâyBanNha.Tấtcảnhữngthứđólàtuổitrẻcủachúng tôi, làbuổi sángcủacuộcđờimàchúng tôikhôngbaogiờcònđược hưởng lại nữa. Robert Brasillach bắt đầu thành công xuất sắc trongnghềlàmbáo.TôicònnhớmộtbàiôngtaviếtvềJulienBenda.

Chúng tôi thường dạo chơi trong công viên Montsouris, và chàngMeaulnescao lớncủachúng tôigiọng rắn rỏi tốcáochủnghĩa trí tuệcủaBenda,thóidâmdậtDoTháicủaôngnày,cảtínhgiànuakiểuhọcgiảDoTháicủaôngnữa.“Cậuthalỗi,độtnhiênRobertnóivớitôi.Khéovừarồimìnhđãlàmcậumếchlòng.Mìnhquênbẵngmất,cậulàngườigốcIsrael.”Tôiđỏrừmặt.“Khôngđâu,Robert,mìnhlàmộtgoyedanhdự!Cậukhôngbiết rằng một Jean Lévy, một Pierre Marius Zadoc, một Raoul CharlesLeman, một Marc Boasson, một René Riquier, một Louis Latzarus, mộtTenéGrosstấtcảđềugốcDoTháigiốngnhưmình,vàhọđềunhiệttìnhtánthànhMaurrashaysao?Riêngmình,Robertạ,thìmìnhmuốnvàolàmcho

báoJesuispartout[33].Cậuhãygiớithiệumìnhvớicácbạncậu,mìnhthathiết nhờ cậu đấy!Mình sẽ đảmnhiệmmụcbàiDoThái thay choLucienRebatet! Cậu thử hình dung câu chuyện sẽ om sòm đến mức nào:

“SchlemilovitchgọiBlum[34] là đồDoThái”.RobertBrasillach rất khoáitriểnvọngđó.

SauđấykhônglâutôikếtthânvớiP.A.Cousteau,“Bordelaistócđenvàđầychấtnamtính”,vớihạsĩRalphSaupault,RobertAndriveau,“conngườiphátxítcứngrắnđồngthờilàgiọngnamcaotìnhcảmtrongcácbữatiệccủachúngta”,chàngtraivuitínhởToulouseAlainLaubreauz,cuốicùnglàvớitaysănbắntrênnúiAlpesLucienRebatet(Đólàmộtngườicầmbútgiống

nhưsẽcầmsúngsaunày,đếnlúccần.)TôilậptứccungcấpchochàngnôngdânThái tửnàymột sốý tưởng thíchhợpđểđưavàomụcchuyênđềDoTháicủaanhta.SauđấyRebatetluônđếnhỏiýkiếntôi.TôiluônnghĩrằngcácgoyeđiguốcquátonênkhônghiểuđượcngườiDoThái.NgayđếnkiểubàiDoTháicủahọcũngquávụngvề.ChínhnguyênnhânđókhiếnbáoJesuispartoutrấtbiếtơntôi.

Chúng tôi sửdụngnhà in củabáoActionFrancaise[35]. Tôi ngồi lênđầu gối củaMaurras và vuốt chòm rây của Pujo.Maxime Real del Sartecũngkhônghềkhó tính.Toànnhữngônggià tuyệtvời!Từnhỏ tôiđãmơướccóđượcnhữngngườiôngnhưthế.ÔngtôichỉlàmộtônggiàDoTháithấthọcởOdessa,thậmchíkhôngbiếtnóitiếngPháp.

NếutôichorằngLéonDaudet làngười làmtôidễchịuthì tôi lại thấyĐạitáDeLaRoquelàmtôichánngán.HoracedeCarbucciavàBérandđôilầnmời tôiđếnnhàđểnóivềâmmưu liênminhDoThái -Anh.Mauroisthèmcóđượcbèbạnphátxítnhưtôi.Tôibènmáchchoanhtamộtcách:bỏhẳnthóiethẹnthanhcaocủamộtngườiDoTháitựti.Lấylạitênthật,vàgiốngnhưtôi,RaphaelSchlemilovitch,trởthànhmộtngườiDoTháibàiDoThái.

ThángSáu1940.TôibỏnhómJesuispartout,tronglòngrấttiếcnhữngcuộcgặpnhautrênquảngtrườngDenfertRochereau.Tôiđãchánnghềlàmbáovàômthamvọnglàmchínhtrị.TôiquyếtđịnhlàmmộtngườiDoTháicộngtácvớiphátxít,trongkhiMauroisvàDanielHalévyvẫntheođàtrượt,hàilòngvớiviệctheoPétain.

Thoạttiêntôidấnthânvàokiểucộngtácthượnglưu:dựnhữngbuổitiệc

tràcủaBộTuyêntruyền[36],nhữngbữaăntốicủaJeanLuchaire,nhữngbữaănđêmtrênphốLauriston,vàtạotìnhbạnbèthânthiếtmộtcáchthậntrọngvớiBrinon.TôitránhgặpCélinevàDrieuLaRochelle,theotôihọquáDoTháihoá.Tôinhanhchóngtrởthànhngườihọkhôngthểthiếu:tôilàngười

DoTháiduynhất,người“DoTháitốt”củapháiCộngTác[37].LuchairegiớithiệutôilàmquenvớiAbetz.ChúngtôithoảthuậngặpnhautạikháchsạnMajestic. Tôi đề ra cho ông ta những điều kiện của tôi: 1) Thay chânDarquierdePellepoixởUỷbancácvấnđềDoThái,y làmộtngườiPháp

nhơbẩn;2)Đượchoàntoàntựdohànhđộng.Mụctiêucủatôi:lậpmộttổchứcS.SDoTháiVũTrangvàmộtBinhđoànTìnhnguyệnDoTháichốngCộng.Tôichorằngthậtphilýđidiệt500.000ngườiPhápgốcDoTháitrongkhichỉcầntẩynãohọđểhọcótháiđộtốthơnđốivớinướcĐức.Abetzcóvẻrấtthíchthúnhưngchưatrảlờingay.TuynhiêntôivẫncóquanhệtốivớiôngtavàStulpnagel.HọkhuyêntôixingặpDoriothoặcDéat.TôikhôngthúDoriot lắm,do trongquákhứông tađã từng làđảngviêncộng sảnvàdokiểudùngdâyđeoquầncủaôngta.TôiđánhhơithấyởDéatchấtcủamộtgiáoviêntheophátxãhội-cấptiến.

Mộtngườimớiquenđãgâyấntượngmạnhchotôidochiếcmũnồiôngtađội.TôimuốnnóiđếnJoDarnand làngườiPháp tốtcủa tôimanghìnhảnhEpinal“vớigươngmặtchiếnbinhđanghỏiđườngxuốngđồngbằng”.Tôitrởthànhcánhtayphảicủaôngtavàcóquanhệthânthiệnvữngchãivớigiớicảnhsát:tôicamđoanrằngnhữngchàngtraimặcđồngphụcmàuxanhnướcbiểnkiarấtkhá.

Hè1944,saunhiềucuộchànhbinh tiếnhành tạivùngVercors,chúngtôi luivềnáuởSigmarigencùngvới cácvệbinh.ThángMườiHai, trongchiến dịch công kích Rundstedt, tôi bị một lính Mỹ hạ, tên anh ta là

Lévy[38]vàanhtagiốngtôinhưhaianhemruột.

TôitìmthấytronghiệusáchcủaMauricetấtcảcácsốcủabáolaGerbe,báoPilori,báoJesuispartoutcùngmộtsốcuốnsáchcủapháiPétainnóivềcáchđảotạocác“chỉhuy”.NgoàicácsáchbáothânĐức,Mauricecònđầyđủtácphẩmcủanhữngnhàvănđãbịquênlãng.Trongkhitôiđọcsaysưanhững tác giảDoTháiMontandonvàMarques-Rivìere, thìEssartmêmảiđọcnhữngtiểuthuyếtcủaEdouardRod,củaMarcelPrévost,củaEstaunie,củaBoylesve, củaAbelHarmant.Anh ta còn soạnmột tiểu luậnnhanđề:“Vănhọclàgì?”đềtặngJean-PaulSartre.

Essartscóthiêntưvềđồcổ,anhtađềxuấtýkiếnkhôiphụclạidanhdựchonhữngnhàviếttiểuthuyếtthậpniên1880anhvừapháthiệnra.Essartscòn bảo vệ cả văn phong thời Louis Philippe hoặcNapoléonШ.Chươngcuốicùngtrongtiểuluậncủaanhtalấytên“Cáchthứcsửdụngmộtsốtácgiả”vànóivớinhữngthanhniênkhaokhátnângcaotrìnhđộvănhoánhư

sau:“ĐọcEdouardEstaunité,anhtaviết,cầnphảingồitrongmộtngôinhànông thôn vào khoảng năm giờ chiều, vừa đọc vừa nhấm nháp ly rượuArmagnac.NgườiđọcnênmặcmộtbộâuphụcmayởhiệuO’RosenhoặcCreed,thắtcàvạtClubvàtúipô-sétbằngxoađen.TácgiảRenéBoylesvethì tôi khuyên các bạn nên đọc vàomùa hè, ở Cannes hayMonte Carlo,khoảngtámgiờtối,mặcmộtbộâuphụcbằngbảialvaga.NhữngtiểuthuyếtcủaAbelHermantkhó tínhhơn:cầnphảiđượcđọc trênmột thuyềnbuồmPanama,hútthuốclábạchà…”

CònMaurice, ông ta đang biên tập cuốn thứ ba trong bộHồi ký củamình:Bóngma,tiếptheohaicuốntrướclàLễhộiSabbatvàCuộcsănđuổi.

Vềphầntôi,tôiquyếtđịnhsẽtrởthànhnhàvănPhápgốcDoTháilớnnhất,sauMontaigne,MarcelProustvàLouisFerdinandCéline.

Hồiấytôiđúnglàmộttraitrẻ,haygiậnhờnvàsaymêđủthứ.Ngàynaynghĩlại,tôibậtcườithấyhồiđósaomìnhngâythơđếnthế.Tôitưởngnhưtráchnhiệmvề tương lai củanềnvănhọcDoThái đè lênđôi vai tôi.Tôingoáinhìnlạiphíasauvàvạchranhữngconbàibịp:ĐạiuýDrieu,Maurois,DanielHalévy.Tôi cho rằngProust quá lệ thuộc vào kỷ niệm thời thơ ấusốngởtỉnhnhỏ,EdmondFlegquálàmduyênlàmdáng,Bendathìquátrừutượng:Tạisaoôngphảilàmravẻnhưtinhthầnôngtinhkhiếtlắm,Benda?Những thiên sứ của môn hình học chăng? Những bậc thoát xác vĩ đại?NhữngngườiDoTháivôhình?

Spirecónhiềucâuthơthậtđẹp:

Hỡinồngấm,hỡiusầu,hỡibạolực,hỡicuồngđiên,

Nhữngsứcmạnhtahiếnthânvàođó.

Tasẽrasaonếuthiếucácvị?Xinhãyđếnchechởchota.

Chốnglạilýtríkhôcằncủatráiđấthạnhphúcnày.

Vàcòn:

Ngươimuốncatụngsứcmạnh,cantrường?

Ngươichỉyêunhữngaimơmộng,bấtlựctrướccuộcđời?

Ngươikiếmtìmđểnghebàicatươivuicủanôngdân,

Bướcchânthôbạocủabinhlính,điệumúaduyêndángcủacácthiếunữ

Ngươichỉcóđôitaitinhtườngkhinghetiếngthankhóc…

NhìnsangphươngĐông,ngườitathấynhữngnhâncáchmạnhmẽhơn:Henri,FranzKafka…Tôiyêubài thơcủaHeinenhanđềDonaClara; tạiTâyBanNha,congáimộtphápquanlạiyêuchànghiệpsĩđẹptrairấtgiốngthánhGeorges.“ChàngkhôngcógìgiốngbọnDoTháivôđạo”,nàngnóivới chàng.Nghe thấy thế chànghiệp sĩ đẹp trai bèn lộ ra lai lịch thật củamình:

Ich,Senora,eurGeliebter,

BinderSohndesvielbelobten

Grossen,shriftgelehrtenRabbi

IsraelvonSaragossa.[39]

NgườitađãlàmrùmbengxungquanhFranzKafka,ngườianhcảcủaCharlieChaplin.MộtsốkẻhợmhĩnhnòiAryenđãxỏchânvàogiầyđếsắtđểgiẫmđạplêntácphẩmcủaông:họphongKafkalàmgiáosưtriếthọc.HọđemsosánhôngvớiEmmanuelKantngườiPhổ,SoerenKierkegaard,ngườiĐanMạch hứng cảm, với người phương Nam Albert Camus, với J. - P.Sartre,ngườiviếtđủthểloại,nửadânAlsacenửadânPérigourdie.TôitựhỏilàmsaoKafka,conngườiquáyếuớt,quánhútnhát,chốnglạiđượctròthôbạokia?

Essarts,từkhichuyểnquốctịchsangDoThái,đãphụngsựlýtưởngcủachúngtôikhôngchútngầnngại.CònMauricethìlolắngthấytưtưởngphânbiệtchủngtộccủatôiquátrầmtrọng.

-Cậucứnhắclạimãichuyệncũkỹ,ôngnóivớitôi.Chúngtôiđâucònởnăm1942,cậuơi?Nếu thế, tôi tha thiếtxincậunoigương tôi,gianhậpGestapo,đểthayđổitưtưởng!Cậunênbiết,conngườirấtnhanhchóngthayđổinguồncội!Chỉcầnlinhhoạtmộtchútthôi.Thậmchíthahồthaydađổithịt nữa!Thaymàuda!Loài kỳnhôngmuônnăm!Cậuxemnày, tôi biếnthànhngườiTrungHoangaybâygiờ!NgườidađỏBắcMĩ!NgườiNaUy!Người Patagon! Chỉ cần làmmột trò ảo thuật nhỏ là xong!Abracadabra![40]

Tôikhôngngheôngta.TôivừaquenđượcvớiTaniaArcisewska,mộtcôgái trẻBaLangốcDoThái.Côgáinày tựhuỷdiệtbản thânmộtcáchchậmchạp,khôngcogiậtgiãygiụacũngkhônggàothét,mànhưđểcáichếttựnóđến.

NàngdùngmộtbơmtiêmPravazđểchọcvàocánhtaytrái.

-Taniaảnhhưởngtaihạiđếncậuđấy,ôngMauricenóivớitôi.Tốthơn,cậuhãykiếmmộtcôgáiAryenxinhđẹp,conbésẽhátchocậunghebàihátrucủađịaphương.

Taniahátcho tôinghebàiCầuhồnnhữngnạnnhânởAuschwitz[41].Nửađêmnàngđánhthứctôidậy,trỏtôidòngchữsốtùnhânkhôngthểphaimờtrênvainàng:

-Anhhãyxemchúngđãlàmgìem,Raphael.Anhnhìnđâynày!

Nàngloạngchoạnglêracạnhcửasổ.TrênphốBờsôngRhône,nhữngđoànquânmặcáođenbướcrầmrậpvà tụ tập lại trướccửakháchsạnvớimộttrậntựđángphục.

-AnhhãynhìntấtcảbọnS.S,Raphael!Cóbatênmặcáocapốtda,kiakìa, bên trái ấy,Gestapo đấy,Raphael!Chúng đang đi về phía cửa khách

sạn!Chúngđangtìmchúngta!Chúngsẽdẫnchúngtađếnthánhđường!

Tôivộitrấnannàng.Tôicónhiềubạnbèởcấprấtcao.Tôikhôngcầngiao du với những thằng hề củaGestapo Paris. Tôimày tao vớiGoering,

Hess,Goebbels,vàHeydrich[42] rất thú tôi.Có tôi,nàngkhôngphải logìhết.Bọn cảnh sát sẽ khôngdámđộngđếnmột sợi tóc củanàng.Cònnếuchúngvẫnngoancố,tôisẽchìachochúngxemcáchuânhuychươngcủatôi:TôilàngườiDoTháiduynhấtđượcđíchthânHitlergắntấmHuânchươngChữthậpQuâncông.

Mộtbuổisáng,lợidụnglúctôiđivắng,Taniacắttĩnhmạch.Mặcdùtôiđãgiấuhếtlưỡidaocạocủatôi.Bởitôicảmthấymộtthứchóngmặtrấtlạlúctôinhìnvàonhữngvậtnhỏbébằngkimloạiấy;tôichỉchựcmuốnnuốtchúng!

Hômsau,một thanh tracảnhsát từParisđếnchỉcốtđể thẩmvấn tôi.ThanhtraLaClayette,nếutôinhớkhôngsai.

-Ngườiphụnữcó tên làTaniaArcisewska,ynóivới tôi, là tộiphạmđangbịcảnhsátPhápsănlùng,Chuyênchởvàtiêuthụchấtmatuý.Vớibọnngoại quốc ấy, ta không thể tin được thứ gì đâu.Những tênDo Thái ấy.NhữngtêntộiphạmTrungÂuđấy.Cuốicùng,nóđãchết,vàthếcànghay.

SựmẫncáncủathanhtraLaClayettevàmốiquantâmđặcbiệtcủayđếncôbạntìnhcủatôilàmtôingạcnhiên:chắchẳnyđãtừnglànhânviênGestapo.

TôivẫngiữlạibộsưutầmconrốicủaTaniađểlàmkỷniệm.Đólàcác

nhân vật của Commedia dell’arte[43]: Karagheuz, Pinocchio, Guignol,ngườiDoTháilangthang,NgườiMộngDu.Nàngđãbầychúngxungquanhtrướckhi tự sát.Tôi tin rằngchúng lànhữngbạnđồnghànhduynhấtcủanàng.Trongtấtcảnhữngconrốiđó,tôithíchnhấtconrốiNgườiMộngDu,vớihai tayduỗi thẳng raphía trước,mắtnhắmlại.Bị lạc lối trongcơnácmộngđầynhữngdâythépgaivàchòicanh,Taniarấtgiốngconrốiấy.

ĐếnlượtMauricecũnglạichuồnkhỏibọntôi.TừlâuôngtađãmơướcsangPhươngĐông.TôihìnhdungônghiệnđangsốngẩndậtởMacaohayHồngKông.Cũngcó thểôngđang lặp lại thínghiệmcủaông tavềS.T.OtrongmộtcôngxãnàotạiIsrael.Giảthiếtnàycủatôixemchừngcólýhơncả.

Trongmộttuầnlễ,Essartsvàtôirấtbốirối.Chúngtôihoảngsợnhìnvềtương lai: chúng tôi chỉ còn sáumươi frăngThuỵSĩ.Nhưng ông nội củaEssartsvàôngbácVidalởVenêduêlacủatôicùngquađờimộtngày.EssartsthừakếtướcCôngvàdanhhiệuHuântước.Tôithìtạmbằnglòngvớicảmột

gia tài kếchxùbằng tiềnbolivar[44].Di chúc của bácVidal làm tôi ngạcnhiên:rõrànglàchỉcầnnămnămchịungồitrênđầugốicủamộtônggiàlàđủđượcôngchohưởngthừakếtoànbộ.

Chúngtôiquyếtđịnh trở lạiPháp.TôiquảquyếtvớiEssarts:cảnhsátPhápđangtruytìmmộtCôngtướckiêmHuântướcđảongũ,nhưngkhôngphảitênlàJeanFrancoisLévy,côngdânGenève.Vượtquabiêngiớixong,chúng tôi làmnổ tungnhàbăngcủasòngbạcởAixlesBains.Tôi tổchứccuộchọpbáođầutiênởkháchsạnSplendid.Ngườitahỏitôi,sẽdùnglàmgìsốbolivarkia:Lậpmộthậucungnhiềumĩnữ?Xâynhữngtoàlâuđàibằngcẩmthạchhồng?Bảotrợvănchươngvànghệthuật?Làmnhữngcôngviệctừthiện?Tôicólãngmạnkhông,cóbấtcầnmọithứkhông?Tôicóthếchân

Rubirosakhông?HayFarouk?HayAliKhan[45].

Tôi sẽđóngvai theokiểumột thanhniên tỉphú.Tấtnhiên tôiđãđọcLarbaut vàScott Fizgerald, nhưng tôi sẽ khôngmôphỏngnhữngđau khổtinhthầncủaA.W.OlsonBarnaboothcũngnhưchủnghĩalãngmạntrẻconcủanhânvậtGatsby.Tôimuốnmọingườiyêutôivìtôicótiềnchohọ.

Tôihoảngsợnhậnthấyrằngtôimắcbệnhlao.Tôicầnphảigiấukíncáibệnhxuấthiệnchẳngđúnglúcchútnào,cáibệnhgiúpchotôimộtsựhồilạidanhtiếngtrongtấtcảcáctúpnhàtranhởchâuÂu.CáccôgáinòiAryensẽ

bộclộthiênhướngcủanữthánhBlandine[46]chịuhiếnthânchomộtchàngtraigiàucó,tuyệtvọng,điểntraivàmắcbệnhlao.Đểnhữngngườicóhảotâm ấy bớt đi niềm hy vọng, tôi nhắc lại với các nhà báo rằng tôi làDO

THÁI,dođấytôichỉquantâmđếntiềnbạcvàgiàusang.Ngườitacangợitôirấtđẹptrai:tôibènliêntụcnhănnhómặtmày,tôisẽlàmbộmặtcủatôigiốngnhưconkhỉorang-outangvàtôituyênbốtôilàkhuânmẫucủangườiDoTháimàngườinòiAryenđãnônứcđếnxem,khoảng1941,tạicuộctriểnlãmloàivậtởcungBerlitz.TôiđánhthứclạinhữngkỷniệmcủaRabatêtevàBardamu.Nhữngbài thoámạ củahọbổ sung chonhững cốgắng của tôi.Khôngmaychotôilàngàynayngườitakhôngđọchaitácgiảấynữa.Cáctạpchísangtrọngvàbáochítìnhcảmvẫnmộtmựccangợitôiđủđiều:tôilàmộtngườithừakếtrẻtuổi,tínhnếtkhácthườngvàvôcùngđángyêu.DoTháiư?Thìđãsao?CũngnhưChúaJesusChirstvàbáchọcAlbertEinsteinthôi.

Thất vọng vì không thực hiện được ý định, tôi bèn tậumột chiếc duthuyền,Lesanhédrin,rồitôibiếnnóthànhnhàchứathượnghảohạng.TôithảneonóởMonteCarlo,Cannes,LaBaule,Deauville.Baloađiệntreotrênmỗi đỉnh cột buồmphát đi lời những bài viết của bác sĩBardamu và củaRabatête,nhữngcuộcgiaoduthíchnhấtcủatôi:đúngthế,tôiđangchỉhuyâmmưucủachủngtộcDoTháitoànthếgiớibằngnhữngcuộclàmtìnhđôngngườivànhữngtriệubạc.Đúng,cuộcchiếntranh1939đãbùngnổlàdolỗicủatôi.Đúng,tôilàmộtthứYêu-Râu-Xanh,mộtgiốngănthịtngườichuyênxâuxénhữngcôgáiAryensaukhihiếpdâmhọ.Đúng,tôimơướclàmchotoànbộnôngdânnướcPháplụnbạivàbiếnvùngCantalthànhđấtcủangườiDoThái.

Chẳngbaolâutôiđâmchántấtcảnhữngtròấy.TôibèncùngvớicậubạnEssartstrungthànhrútluiđếnkháchsạnTrianonởVersaillesđểđọcởđótácphẩmcủanhàxãhộikhôngtưởngSaintSimon.Mẹtôi lo lắngthấynétmặtrầurĩcủacontrai.Tôibènhứasẽviếtmộtvởbihàikịch,trongđóbàđóngvaichính.Sauđấybệnhlaosẽđemtôiđimộtcáchnhẹnhõm.Hoặckhiđótôicóthểtựsát.Saukhicânnhắckỹcàng,tôiquyếtđịnhkhôngkếtthúcbằngcáiđẹp.HọsẽsosánhtôivớiconĐạibànghoặcchàngWertherthấttìnhcủathihàoGoethe.

TốihômđóEssartsmuốnkéotôiđếndựmộtdạhộihoátrang.

-Trướchếtcậuđừngcải trang thànhnhânvậtShylochhayanhchàngDoTháiSussnhưmọikhi.MìnhđãthuêchocậumộtbộtriềuphụclộnglẫythờivuaHenriIIIvàthuêchomìnhmộtbộsĩquankịbinhThổNhĩKỳ.

Tôikhướctừlờimờicủaanhta,việncớtôiđangphảiviếtchoxongvởkịch.Essartschia taytôirakhỏicổngkháchsạn, tôicảmthấymộtnỗihốihậnmơhồ.LátsauanhbạntôichếttrênxalộTây.Mộttainạnkhôngsaolýgiải nổi.Anhmặcbộ sĩ quankị binhThổNhĩKỳ.Khuônmặt anh tavẫnnguyênvẹn.

Ítlâusautôihoànthànhkịchbản.Bihàikịch.Gồmnhữnglờichửirủabọngoye.TôitinrằngvởkịchsẽlàmcôngchúngParisphẫnnộ.Ngườitasẽkhôngthathứchotôicáitộiđưanhữngtròđiênrồvàchủnghĩachủngtộccủatôilênsânkhấumộtcáchđầygâysựnhưvậy.Tôiđặthyvọngrấtnhiềuvàođoạnhòhétkếtthúcvở:trongmộtphòngquétvôitrắng,nhânvậtchavànhânvậtconchạmtránnhau:conmặtmộtbộđồngphụcS.S.đãvá lạivàkhoácbênngoàitấmáomưacủaGestapo,chathìđộimũcalô,áothắtđaingang lưngvàđểbộ râu theokiểugiáosĩDoThái.Họnhạimộtcuộchỏicung,anhcontraiđóngvaiđaophủ,ôngbốđóngvainạnnhân.Bàmẹchạyvào,tiếnvềphíahaichacon,haitaybàchìaraphíatrước,cặpmắtđiêndại.BàgàolênbảntruyệnthơvềCôgáiđiếmDoTháiMarieSanders.Anhcontraibópcổôngbố,đồng thờikhẽhátbàiHorstWesselLied nhưngkhôngsaoátđượctiếnggàocủabàmẹ.NgườichangạtthởrênrỉbàiKolNidre,bàikinhvềĐạiXá.Cửaphíatrongxịchmở:bốnnamytábaovâycácnhânvật

chính[47] và phải vất vả lắmmới trói họ vào được.Màn hạ. Khôngmộttiếngvỗtay.Mọingườinhìntôibằngconmắthồnghi.NgườitađinhninhmộtngườiDoTháisẽphảibiếtđiềuhơn.Quảlàtôivôơn.Đúng,tôilàmộtthằngmấtdạy.Tôiđãăncắpcủahọthứngônngữtrongsángvàmạchlạcđểbiếnnóthànhnhữnglờihòhétđiêncuồng.

HọđãhyvọngthấyởtácgiảkịchbảnmộtMarcelProustmới,mộtgãDoTháiđượcnềnvănhoácủahọkhaisáng,họđãhyvọngđượcnghemộtbảnnhạcêmái,nhưnghọbịđiếc taivìnhữngtiếngtrốngđầyđenẹt.Bâygiờhọđãhiểucầnnghĩgìvềtôi.Vàtôicóthểbìnhthảnnhắmmắtđượcrồi.

Cácbàibìnhluậnsánghômsaulàmtôivôcùngthấtvọng.Tấtcảđầykhoandung.Tôibuộcphảinhìnthấysựthật.KhôngmộtaichịughéttôitrừvàibàbảotrợvàvàiônggiàtrônggiốngnhưĐạitáLaRocque.Báochítỏvẻ thôngcảmvà thương tình trước tâm trạngcủa tôi.Tất cảnhữngngườiPhápkiađềucócảmtìnhquámứcvớinhữngảgáiđiếmkhihọviếthồiký

củahọ,nhữngnhàthơđồngtínhluyếnái,nhữngtênmacôẢRập,nhữnggãdađennghiềnxìkevànhữngtênDoTháichuyêngâysự.Vậyđãrõrànglàkhônglàmgìcònđạođứcnữa.NgườiDoTháiđãthànhmộtthứhàngcógiá.Ngườitaquátôntrọngchúngtôi.TôicóthểvàohọctrườngvõbịSaintCyrvàtrởthànhThốngchếSchlemilovitch:sẽkhôngbaogiờxảyravụánnhưvụánDreyfustrướckianữa.

Sauthấtbạibấtngờđó,tôichỉcòncáchbiếnđimấttămnhưMauriceSachs,làvĩnhviễnbỏđấtParis.Tôiđểlạimộtphầntàisảnchomẹtôi.TôichợtnhớtôicònchaởbênMĩ.Tôinănnỉôngsangthămtôinếunhưôngmuốnđượcthừakếbatrămnămmươingànđôla.Thưtrảlờiđếnngaylậptức:chatôihẹnngàygiờgặptôiởParis,kháchsạnContinental.Tôimuốnchữabệnhlaocủatôi.Trởthànhmộtthanhniênkhônngoanvàthậntrọng.Một thanh niênAryen thực thụ.Nhưng tôi lại không nằm bệnh viện. Tôithích ngao du. Tâm hồn kiều dân trong tôi cứ đòi tôi luôn luôn phải thahương.

TôicảmthấyhìnhnhưthônquênướcPháplàmtôikhuâykhỏahơnlàđấtMêhicôhoặccáchònđảovùngSonde.Thếlàtôitừbỏquákhứquốctếcủamình.Tôivộivãtìmđếnđấtđai,đếnnhữngngọnđèndầuhỏa,nhữngbàihátđồngruộngvànúirừng.

Thế rồi tôi nghĩ đếnmẹ tôi, bà thường đi các vùng thôn quê.Nhữngchuyếnđi lưudiễncủagánhCarinthy,mộtđoànkịchđạichúngđanghoạtđộngmộtcáchbảođảm.VìmẹtôinóitiếngPhápvẫncóchútlơlớâmsắcvùngBalkan,nênbàchuyênđóngvainhữngcôngchúaNga,nữCôngtướcBaLanvànhữngcôgáitáotợnHunggari.CôngchúaBerezovoởAurillac.Những Công tước Tomazoff ở Béziers. Nữ Bá tước Gevatchaldy ở SaintBrieuc.GánhkịchCarinthyliêntụcđikhắpcácđịaphươngnướcPháp.

II

ChatôimặcbộvétbằngvảialpagamàuxanhNil,sơmikẻsọcxanhlácây, thắt cà vạt đỏ, đi giầy da cừu non. Tôi vừa làm quen với ông trongphòngtiếpkháchkiểuThổNhĩKìcủakháchsạnContinental.Saukhikýrấtnhiềugiấytờđểchuyểnquyềnsởhữumộtphầntàisảncủatôichoông,tôinói:

-VậylàviệclàmăncủachabênNewYorkđangsasút?Chacóýđịnh

làmChủtịchkiêmTổnggiámđốcCôngtyhữuhạnKínhVạnHoa[48]phảikhông?Chắchẳnchađãnhìnthấylàthịtrườngkínhvạnhoamỗingàymộtkémrồichứ?Trẻconbâygiờthíchtênlửa,đồđiệntử,sốhọckia!Ngàynaykhôngaibỏtiềnrađểmơmộngnữa.Vớilạiconthấycầnnóithẳngvớicha:chalàngườiDoThái,cónghĩachakhôngcónăngkhiếuvềbuônbáncũngnhưkinhdoanh.Chahãynhườngưu thếđóchongườiPháp.Nếuchabiếtđọc,consẽchochathấycáchcondựnglênmốisosánhsonghànhgiữahaiôngchủPeugeotvớiCitroen:mộtbênlàtaynhàquêởMontbéliard,dèsẻntừngxu,kínđáovàgiàulêndần.Cònbênkia,AndréCitroen,mộtngườiDoTháiliềulĩnhvàbithảm,cháytúitrongcácsòngbạc.Vậyđấy,chakhôngcóchấtcủamộtnhàchỉhuykinhdoanh.Chachỉlàmộtngườidiễntròleodây!Thôi,conxinchađừngravẻnàynọnữa.ĐừngvâyvogọiđiệntớitấphếtđếnMadagascar,lạiđếnLiechtenstein,đếnĐấtLửa!Sốkínhvạnhoatồnkhokiakhôngbaogiờchagiảitỏađượchếtđâu.

ChatôimuốntrởlạiParis,nơiôngđãsốngthờitraitrẻ.Haichaconđiuốngvàilyginfizz,ởRelaisPlaza,ởnhàhàngMaurice,ởkháchsạnSaintJames vàAlbany, khách sạnEliséePark,GrorgeV,Lancaster.Trong conmắtcủaông,đấylànhữngnhàhàngtỉnhlẻ.TronglúcnhìnônghútđiếuxìgàPartagas, tôinghĩđếnvùngTourainevà rừngBrocéliande.Tôi sẽ chọnnơinàođểẩndậtđây?Tours?Nevera?Poitiers?Aurillac?Pezenas?VùngSouterraine?TôibiếtrõmiềnthônquênướcPhápquacuốnsáchhướngdẫndulịchcủaMichelinvàquamộtsốtácgiảnhưFrancoisMuriac.MộtcuốncủanhàvănvùngLandesnàykhiếntôixúcđộngthậtsự:cuốnBordeauxhaytuổithiếuniên.Tôinhớnỗingạcnhiêncủaôngkhitôisôinỗiđọcthuộclòngđoạnvănxuôituyệtđẹpcủaông:“Thànhphốđó,nơichúngtôichàođời,nới

chúngtôiđãtừnglàđứatrẻthơ,mộtcậuthiếuniên,làthànhphốduynhấtchúng tôi kiên quyết tránh không bình phẩm. Thành phố đó hòa vào conngườitôi,nóchínhlàtôi.LịchsửBordeauxlàlịchsửcủathểxácvàtâmhồntôi”.Ngườibạngiàcủatôiliệucóhiểurằngtôighenvớituổiniênthiếucủaông,họcviệcSainte-Marie,quảng trườngQuin-concesvớimùihươngcủacỏ thạch thảonónghổi,củacátấmvàcủanhựa thông?Tôi làmgìcó tuổiniên thiếunàođểcó thểnói tới, tôi,Schlemilovitch,nếukhông làcái tuổiniênthiếucủamộtthằngbéDoTháicùngkhổ,thahương?TôisẽkhôngthểlàGerarddeNerval,cũngkhôngthểlàFrancoisMuriac,thậmchíkhôngthểlàMarcelProust.KhôngcóđấtValoisđểsưởiấmtráitimtôi,cũngkhôngcóvùngGuyenne,đấtCombray.TôilàmgìcóbàcôLéonienào.SốphậnbuộctôiphảilangthangởquánhàngFouquet,ởRelaisPlaza,ởElyséeParkuốngnhững thứ rượumùi thảmhạicủadânAngloSaxoncũngvớimộtônggiàcaolớnngườiNewYorknhưnggốcDoThái:chatôi.Chấtmenđẩyôngđếnchỗ thổ lộniềmtâmsự,giốngnhưMauriceSachs,ngayngàyđầu tiênhaichaconchúngtôigặpnhau,chỉkhácnhaumộtchút:SachsđọctrướctáccủaSaint-Simon, cha tôi thì đọc sách củaMaurice Dekobra. Sinh tại CaracastrongmộtgiađìnhDoTháilưulạcsangvenbiểnĐịaTrungHải,chatôivộivã rời khỏi châuMỹ để trốn bọn cảnh sát của tên độc tài ở các hòn đảoGalapagos,bởiôngđãquyếnrũđượccongáicủahắn.TạiPhápôngđãtrởthành thưkýcủaStavisky.Vào thờiđócha tôiănmặc rất sang: theokiểugiữaValentinovàNovaro,kèmtheochútxíucủaDouglasFairbanks,dođấyôngđãlàmxaoxuyếntráitimbaocôgáiAryen.Mườinămsau,bứcảnhôngđượcbầy trongcuộc triển lãmchốngDoTháiởcungBerlitz, cókèmchúthích như sau: “TênDoThái nhamhiểm.Hắn có thể giả làmngườiNamMĩ.”

Cha tôikhông thiếucảmgiáchàihước:mộtbuổichiếuôngđếncungBerlitz,đềnghịvàinhânviêncảnhsátdẫnđườngchoông.Khiôngvàchúngxemđếnchỗtreobứcảnhông,ôngkêulênvớichúng:“Ôiconkhỉ,chínhlàtôiđâymà”.LoạichuyệngiaithoạivềngườiDoThái,“Anhcónhìnthấytôibaogiờchưa?” thìkểmãikhôngbaogiờhết.Phảinói thêm rằng cha tôicũngcóđôichútcảmtìnhvớingườiĐức,bởihọđãchọnnhữngnơiănuốngthật sự có giá trị: các khách sạnContinental,Majestic,Maurice. Cha tôikhông bỏ lỡ một cơ hội nào để cùng ngồi bên họ trong các nhà hàngMaxim’s,Phillippe,Gaffner,LolaTosch và trong tất cả cáchộpđêm,nhờgiấytờgiảmangtênJeanCassisdeCoudray-Macouard.

Chatôibấygiờsốngtrongmộtphòngdànhchođầytớ,phốSaussaies,trướcmặtSởGestapo.ÔngđọcđếntậnkhuyacuốnNhữngchuyệnvặtvãnhchomộtcuộctànsátvàthấysáchrấtnựccười.Tôirấtngạcnhiênthấyôngthuộclòngnhiềutrangliềntrongcuốnsáchđóvàđọcchotôinghe.Ôngmuanóvìnhìntênsách,ôngtưởngđólàmộtcuốntruyệnhìnhsự.

ThángBảy1944,chatôibánđượckhurừngFoutainebleauchobọnĐứcnhờmộtBátướcvùngbiểnBaltiquelàmmôigiới.Vụbántếnhịđóđemlạichoôngmộtkhoảntiền,ôngbèndicưsangHoaKỳ,thànhlậpmộtcôngtyvôdanh:côngtyhữuhạnKínhVạnHoa.

-Cònanh?–ChatôihỏitôivàphàmộtlànkhóithuốcPartagasvàomặttôi,-anhkểchotôinghexemanhsốngrasao?

-Chakhôngđọcbáoạ?–Tôiđáp,giọngmệtmỏi.–ConnhớhìnhnhưbáoConfidentialởNewYorkcódànhmộtsốđặcbiệtnóivềcon.Nóitómtắtthìthếnày,conđãquyếtđịnhbỏkiểusốnggiaodurộngrãi,giảtạo,lúcnàocũngphảiđóngkịchnày.Conđịnhvềsốngẩndậtởđịaphương.VùngtỉnhlẻnướcPhápgiốngnhưthônquê.ConđãchọnBordeaux,Guyenneđểổnđịnhlạithầnkinh.Vàđócũnglàmộtcáchđểtỏlòngcảmmếnngườibạngià FrancoisMauriac.Cha chưa nghe nói đến ông này bao giờ, đúng vậykhông?

Chúng tôi lấy thêmmột li cuối cùng trong quầy rượu của khách sạnRitz.

-Tôimuốnđicùnganhđếncáithànhphốanhvừanói,đượckhông?–đột nhiên cha tôi hỏi. – Anh là con tôi, ít ra chúng ta cũng đi cùngmộtchuyếnvớinhau!Thêmnữa,nhờanhtôiđãthànhngườigiàuthứtưHoaKỳ!

-Ôi,xinmờichacùngđi.SauđấychasẽtrởvềNewYork.

Chatôihônlêntrántôivàtôicảmthấymắt tôirưngrưng.Ngườiđànôngcaolớnkia,trongbộyphụclốlăng,đúnglàđángthương.

HaichaconkhoáctaynhauđingangquaquảngtrườngVendôme.Cha

tôingâmnhữngđoạntrongbảntrườngca“Nhữngchuyệnvặtvãnhchomộtmộtcuộctànsát”bằngmộtgiọngnamtrầmrấtấm.Tôinhớlạinhữngthứtồitệtôiđãđọcthờinhỏ.Đặcbiệtlàbộsách“Làmcáchnàođểgiếtcha”củaAndré Breton và của Jean-Paul Sartre (Trong tủ sách“Hãy đọc sáchxanhnày”).Bretonkhuyênthanhthiếuniênnắmchắckhẩusúngngắn,nấpdướicủasổnhàhọ,đạilộFoch,bắnngườibộhànhđầutiênnàoxuấthiện.Ngườiđótấtyếuphảilàchamình,mộtcảnhsáttrưởnghoặcmộtchủxưởngdệt.Sartređãtạmrờikhỏinhữngkhuphốsangtrọngmộtthờigianđểsang

sốngtạivùngngoạiôđỏ[49]:ôngtalacàgặpgỡnhữngngườithợbắpthịtcuồncuộn,nhậnlỗimìnhđãđượcchamẹchiềuchuộng,rồidẫnhọquayvềđạilộFochđểhọđậpvỡnhữngđồbằngmenxứSèvrévàgiếtchahọ.SauđóchàngtraiSartrelễphépđềnghịhọhiếpông.Phươngphápthứhainàytỏralàmộthànhđộngđồibạicònlớnhơnnữa,hiếpsaukhigiết,nhưnglạivĩđạihơn:ngườitakêugọivôsảntấtcảcácnướchãychấmdứtmốixungđộtgiađình.Cácđộcgiảtrẻtuổiđượcngườitakhuyêntrướckhigiếtcha,hãychửirủachathâmtệđã.Mộtsốnổitiếngtrongvănđànđãsửdụngnhữngcâuvănrấtđẹp.Chẳnghạn:“Hỡicácgiađình,tacămhờnbọnmi”(lờicontraimộtmụcsưPháp).“Đếncuộcchiếntranhsau,tasẽchiếnđấutrongbộquânphụcĐức.TôiỉavàoquânđộiPháp”(lờicủaconmộtcảnhsáttrưởngPháp). “Ông là một thằng ĐỂU” (lời của con trai một sĩ quan hải quânPháp).Tôikẹpmạnhvàocánhtaycha tôi.Vậylàhaichaconkhôngkhácnhaugìhết,đúngvậykhông,ôngbốcaolớncủacon?Làmsaoconcóthểgiếtchếtchađược?Tôiyêuôngvôcùng.

ChúngtôiđápchuyếntàuhỏaParis–Bordeaux.Bênngoàicửasổlắpkính của toa tầu, nước Pháp đẹp tuyệt. Orleans, Beaugency, Vendome,Tours,Poitiers,Angoulême.Chatôikhôngmặcbộâuphụcxanhlácâynhạt,càvạtbằngdahoẵngmàuhồng, sơmixứÊcốt,đeonhẫnbạchkimvàcảgiầy có ghệt bằng da cừu non nữa. Tôi cũng không còn tên là RaphaelSchlemilovitch.Bây giờ tôi là con trai trưởng củamột ông chưởng khế ởLibournevàchúngtôiđangtrênđườngtrởvềquêhươngởtỉnh.TrongkhithằngchaRobertnàođóđangphungphítuổitrẻvàsứckhỏeởCapFrerratởMonteCariovàParis,thìcáigáybướngbỉnhcủatôinghiêngxuốngnhữngbàitậpdịchtiếngLa-tinh.Tôiluônmiệngnhắclại:“PhốUlm!PhốUlm!”vàmặttôinónglên.

PhốUlm.Tôisốngchungphòngtrọvớimộtsinhviêntrẻtuổicũngtừtỉnh lẻ lên.Tìnhbạnsẽnẩynởgiữahaichúng tôinhưkeosơn.Chúng tôinhưcặpJalllecvàJerphanion.Mộtbuổitối,haichúngtôileolênnhữngbậcthangcủađồiMontmartre.Chúngtôisẽnóigiọngquyếttâm:“SắptớiParislànơicủahaichúngta!”.Chúngtôiviếtnhữnglá thưvănhoagửivềnhà:“Mẹơi,conhônmẹ.Kýtên:Convĩđạicủamẹ”.

Banđêm,trongkhôngkhílặnglẽcủaphòngtrọ,haiđứachúngtôitròchuyệnvềnhữngngườitìnhtươnglaicủachúngtôi:nhữngBátướctiểuthưDoThái,nhữngcongáicácdoanhnhâncỡlớn,nhữngnữnghệsĩsânkhấu,nhữngkỹnữcaocấp.Họsẽphảikhâmphụctàibavàhọcvấnuyênbáccủachúngtôi.Mộtbuổichiều,haichúngtôitimđậpthìnhthịchsẽgõcửaôngchủxuấtbảnGastonGallimard:Thưangài,haichúngtôimuốnlàsinhviênCaođẳngSưphạmvàchúngtôimuốngửingàinhữngtácđầutaycủachúngtôi.SauđóđếntrườngCaođẳngPháp,đếnchínhtrị,đếncácdanhhiệunàynọ. Chúng tôi sẽ thuộc về tầng lớp ưu tú của đất nước chúng tôi. Bộ ócchúngtôisẽhoạtđộngchoParis,nhưngtráitimchúngtôivẫnởtỉnhlẻ.Giữacơnlốccủathủđô,chúngtôisẽtrìumếnnghĩđếnvùngđấtCantalcủachúngtôi,vùngđấtGirondecủachúngtôi.NămnàochúngtôicũngvềgộtsạchhailáphổiởnhàchamẹchúngtôigầnSaint-FlourvàgầnLibourne.RồichúngtôitrởlạiParis,haitayômđầyphomátvàrượuvangđỏ,đặcsảncủavùngSaint-Emilion.Mẹchúngtôisẽđanchochúngtôinhữngtấmáolendài:mùaĐôngởParislạnh.Cácchịvàemgáichúngtôisẽlấycácchủtiệmthuốctâyở Aurillac hay những chủ hãng bảo hiểm ở Bordeaux. Chúng tôi sẽ nêugươngchoconcháuchúngtôisaunày.

NhàgaSaint-Jean.Trờiđêmđangđợihaichaconchúngtôi.ChúngtôikhôngnhìnthấygìcủathànhphốBordeaux.TrongtắcxichởchúngtôiđếnkháchsạnSplendid,tôinóithấmvàotaichatôi:

-ChắcchắnthằngchatàixếlàmchoGestapoPháp,chaạ.VàcáiđầuđẹptraivùngCậnĐôngcủachalàmhắnchúý.

-Anhnghĩnhưthếà?–Chatôihỏi,ôngđãchấpnhậnbướcvàocuộcchơi. –Nếuvậy thì rắc rối quánhỉ!Cha lại đểquêngiấy tờgiảmanghọCoudrayMcouard.

-ConcócảmgiáchắnđưachúngtađếnphốLausiston,đếnđồngsựcủahắnlàBonnyvàLaffont.

-Chachorằnganhlầmđấy:hìnhnhưđếnđạilộFoch,nơiđóngtrụsởcủacơquanGestapo.

-CũngcóthểđếnphốSaussaiesđểkiểmtracăncước.

-Khinàogặpđènđỏ,xeđỗlại,chúngtasẽchuồn.

-Khôngđược,vìlúcđócácnhàđềusẽkhóacửa.

-Vậytalàmthếnào?

-Đànhđợithôi.Nhưngkhôngđượcmấttinhthần.

-Mọisựđềurấthoànhảo,thưaHấutước.

-ChúngtavẫncóthểlàmnhưchúngtalàngườiDoTháicộngtácvớichínhquyềnchiếmđóng.HãybánkhurừngFoutainebleauchohọbằnggiárẻ.Consẽthúnhậnvớihọrằnghồi trướcchiếntranhconđãlàmviệcchobáoJesuispartout.Mộtcúđiện thoạichoBrasillach,choLaubreauxhoặcRebatet,thếlàhaichaconsẽthoátkhỏicáitổôngvèvẽnày…

-Anhcótinrằnghọchomìnhgọiđiệnthoạikhông?

- Không cho cũng không sao. Chúng ta sẽ ký giấy xin làm việc choL.V.Fhaychocơquancảnhsát,đểhọthấychúngtacóthiệnchí.BộđồngphụcxanhlácâyvàchiếcmũnồivùngnúiAlpessẽchophépchúngtadễdàngđếnđượcbiêngiớiTâyBạnNha.Rồisauđó…

-Chúngtasẽđượctựdo…

-Suỵt!Hắnđangnghetrộmchúngta…

-ChakhôngthấytrônghắngiốngDarnandhaysao?...

-Nếuvậythìsẽrấtphiềnđấy.Chúngtasẽphảivấtvảvớibọncảnhsát.

-Ôi, cha ạ, thì ra chúng tađi đúngđường…Đây làxa lộTây…đồnCảnhsátVersaillekia…vậylàchúngtađiđúnghướng!

Đếnkhách sạn, hai chúng tôi vào quầy rượu uống tách cà phêAilen,nghĩa làpha thêmrượuWhisky.Cha tôihútđiếuxìgàUpman quen thuộccủaông.KháchsạnSplendidnàycógìkhácvớiClaridge,GeorgeV,vớitấtcảcácquántrọcủaParisvàchâuÂu?CáckháchsạnquốctếvàcáctoatầuPullman liệu có che chở tôi được lâu dài để khỏi phải trở về nước Phápkhông? Cuối cùng tất cả các bể cá ấy đều làm tôi buồn nôn. Tuy nhiênnhữngđiềutôiđãquyếtđịnhgiúptôigiữlạiđượcđôichúthivọng.TôisẽghitêntheohọckhoaVănởtrườngtrunghọcBordeaux.Saukhiđậuvào,tôisẽkhôngbắt chướcRastignacđứng trênđỉnhđồiMontmartrenhìnxuống.TôikhôngcóchútgìgiốngvớichàngtraicanđảmngườiPhápkia.“Sắptới,Parissẽthuộcvềhaichúngta!”ChỉnhữngchủkhobạcởSaint-FlourhoặcởLibournemớiấpủkiểulãngmạnchủnghĩaấy thôi.Khôngđâu,Parisquágiốngtôi.MộtbônghoagiảnằmgiữanướcPháp.TôihyvọngđếnsốngởBordeauxtôisẽdùngthờigianchỉởhainơi: lớphọcđầybụivàquángiảikhátCommerce.TôisẽđánhbàivớicácvịĐạitá.CácchiềuchủnhậttôisẽnghenhữngbảnnhạcnhẩyMazurkaởlầubátgiáctrongcôngviên.TôisẽbắtnhântìnhvớivợôngThịtrưởng,haichúngtôisẽgặpnhauvàocácThứnămtrongmộtkháchsạnnhỏgầncận,ngaytrongthànhphố.Điềunàycòntùythuộcchỗtôidạyhọcởtổngnào.TôisẽphụcvụnướcPhápbằngcáchdạydỗtrẻconPháp.Tôisẽthuộcvềtiểuđoànđencủanhữngchiếnsẽđấutranhchochânlý,nóitheocáchcủaPéguy,bạnđồngmôntươnglaicủatôi.Tôisẽquêndầnđinguồngốcđánghổthẹncủatôi,quênđicái tênxấuxaSchlemilovitch,quênđiTorquemada,Himmlervàbaonhiêuđiềukhácnữa.

PhốSaint-Catherine.Người trong các nhà đều ngó ra đường nhìn haichacontôi.Chắchẳndobộyphụcmàuhungcủachatôi,chiếcsơmixanhlácâynhãnKentuckyvàđôighệtmuônthuởbằngdacừunoncủaông.Tôi

thầmmongcómộtviêncảnhsátnàođógọichúngtôi,đểtôicódịpnóitolênvớitấtcảnhữngngườiPháp:tôisẽnhắcđinhắclạikhôngmệtmỏirằngđã hai chục nămnay chúng tôi bị bôi nhọ bởimột người Pháp, quê vùngAlsace.YquảquyếtrằngngườiDoTháikhôngthèmchúýđếnhọ.Chínhvìthếmàchúngtôiphảithuhútsựchúýcủamọingườibằngnhữngthứquầnáolòeloẹt.ĐốivớingườiDoTháichúngtôi,đấylàchuyệnsốnghaychết.

Hiệutrưởngtrườngtrunghọctiếpchúngtôitrongphònggiấycủaông.Ôngtalộvẻnghingờmộtthanhniêncongiađìnhkiểudânsaolạimuốnghitên theo học khoa Văn Dự bị Cao đẳng. Ngay con trai ông – Ông Hiệutrưởngrấttựhàovềcontraimình–cũngphảingàyđêmvậtvãvớicuốnVănphạmLa-tinhcủaMacquetetRobertsuốtmấyvụnghỉhè.TôirấtmuốntrảlờivịHiệutrưởngkiarằng,khôngmaytôilạilàngườiDoTháivànhưthếcónghĩabaogiờtôicũngxếpthứnhấttrongmọilớphọc.

ÔngHiệutrưởngtrònxoemắt.VậyraôngkhôngbiếtócthôngminhvàbầunhiệthuyếtcủangườiDoThái?HayôngquênrằngdântộcDoTháiđãcung cấp cho nước Pháp bao nhiêu văn hào: Montaigne, Racine, Saint-Simon, Sartre, Henry Bordeaux, René Bazin, Proust, Louis FerdinandCéline…Ônglậptứcghi têntôivàolớpVănDựbịCaođẳngđểchuẩnbịtheohọctrườngCaođẳngSưphạmPháp.

-Thầykhenngợiem,Schlemilovitch–ôngnói,giọngđầyxúcđộng.

Lúchaichacontôirakhỏitrường,tôitráchtháiđộchatôiquátựti,đãtạoravẻmặtquánhũnnhặntrướcôngHiệutrưởng.

- Ai lại dám có thái độ của cô vũ nữ nhập hồn thần thánh[50] trongphònggiấycủamộtquanchứcPháp?ChasẵnsàngthathứchoanhnếuanhcócặpmắtngoanngoãnvàtháiđộcungkínhtrướcmộttênđồtểS.S.làkẻanhđangcầnphảilấylòng.Nhưngchalàmsaocóthểđểmặcchoanhmúa

bụng[51] ưỡn ẹo trướcmột con người đáng kính làm vậy?Chỉ vì ông ấykhôngđịnhăntươinuốtsốnganhchứgì?Anhnênbiếtrằngchasẽcòndằnvặtanhnhiềuđấy!

Độtnhiêntôicochânchạy.ChatôiđuổitheotôiđếntậnTourny,thậm

chíôngkhônghềgọitôiđứnglại.Khichatôithởkhôngrahơinữa–chắcôngtưởngtôilợidụnglúcôngkhôngcònsứcđểchạy,sẽtrốnbiệtđểkhôngbaogiờgặplạiông,-ôngnói:

-Mộtcuộcchạythểdục,tốtthôi…Bữaănsắptớisẽngonmiệngđấy…

Vậylàchatôikhônghềcưỡnglạithứgì.Ôngbiếtnhẫnnhụctrướcmọinỗi bất hạnh, ông chỉ tìm cách thích ứng dần.Chắc hẳn đó là do ông tậpđượchồi ông sống trongnhữngkhuphốDoThái nghèokhổ.Cha tôi kéochiếccàvạtbằngdahoẵnglaumồhôitrán.Tôibènlựalờianủiconngườitoxác,ngộnghĩnhvàđángyêuấy.Làmsaoôngcóthểnghĩrằngtôimuốnbỏông,đểmặcôngtrơtrụimộtthânmộtmình,bấtlực,trongcáithànhphốđầy truyền thống tốtđẹp, trongcáiđêm tuyệtvời thoang thoảngmùi rượuvang lâunămvà thuốc láĂng-lêngày?Tôikhoác taycha tôi.Ông làmộtconchótôinghiệp.

Nửađêm.Tôihémởcửasổphòng.Khôngkhímùahènămđó,bảnnhạc

StrangerontheShore[52]bayđếntậnchỗchúngtôi.Chatôinói:

-Chắcquanhđâyphảicómộthộpđêmnàođó.

-ConđếnBordeauxkhôngphảiđểchơibời.Dùsaothìchacũngcóthểkiếmnhữngkẻrácrưởi:vàibathằngchahưhỏngcủagiớithịdânBordeaux,vàikháchdulịchAnh…

ChatôimặcbộlễphụcSmokingmàuxanhdatrời.TôithắttrướcgươngchiếccàvạthiệuSulka.Chúngtôiđanglaođầuxuốngmộtlànnướcêmdịu.MộtdànnhạcNamMỹchơinhữngđiệurumba.Haichúngtôingồivàomộtbàn.ChatôigọimộtchaiPomeryrồichâmđiếuxìgàUpman.TôimờicôgáiAnhtócđenmắtxanhnhẩy.Khuônmặtcôgợi tôinhớđếnmột thứgìđó.Hơithởcôthoangthoảngmùirượucognacthơm.Tôiômchặtcô.Lậptứcmột loạt cái tên nhơ nhớp chui từ miệng cô ta: “Eden Rock, Rampoldi,Balmoral,KháchsạnParis”:thìrahaichúngtôiđãtừnggặpnhauởMonte-Carlo.TôingoáilạiquansátchatôiquabờvaicủacôgáiAnh.Ôngcười,làmcửchỉđồnglõavớitôi.Chatôithậtđángcảmđộng,chắchẳnôngvẫnmuốntôicướicongáiđượcthừakếcủamộtgiađìnhgiầucóAchentinagốc

Slave,nhưng từkhi tôiđếnBordeaux, tôi lạimêĐứcMẹĐồngTrinh,mê

Jeanned’ArcvàQuậnchúaAliénord’Aquitaine[53].Tôicốgiảithíchchoôngnghemãiđếnbagiờsángnhưngônghúthếtđiếuxìgànàysangđiếukhác,khôngnghetôinói.Haichaconđãnốcquánhiềurượu.

Trờirạngsángchúngtôimớingủ.Bordeauxbịcầyxớibởinhữngchiếcxegắnloađiện:“Chiếndịchdiệtchuột,chiếndịchdiệtchuột.Phátkhôngthuốcchuột,phátkhôngthuốcchuột.Mờimọingườiđếnnhậnthuốcởxe,HỡidânchúngBordeaux,chiếndịchdiệtchuột…chiếndịchdiệtchuột…”

Haichúngtôiđibộtrêncácđườngphố,chatôivàtôi.Nhữngchiếcxetừcácngảchạyđến,laovềphíachúngtôi,đồngthờikéocòiinhỏi.Haichaconchuivàonấpduớinhữngcổngvòm.ChúngtôilànhữngconchuộtlớncủachâuMĩ.

Đãđếnlúchaichacontôiphảichiataynhau.Trướcngàykhaitrường,tôiquăngbừabãitấtcảáoquầnragiữaphòng:nhữngcàvạthiệuSulkavàcủaphốCondotti,áocổlọbằngdạcashmere,khănquànghiệuDoucet,bộâuphụccắtởcáchiệuCreed,Canette,BruceO’Iofson,O’Rosen,pigiamahiệuLanvin,khăntaytừhiệuHenriđếnhiệuPensée,thắtlưnghiệuGucci,giầyhiệuDowievàMarshall…

-Chaạ!Tôinói,chahãymangtấtcảnhữngthứnàysangNewYorkcoinhưkỉniệmcủacontraicha.Từnaytrởđiconsẽdùngmũnồivàáođồngphụcmàughicủatrườngtrunghọcđểtựchechởconkhỏichínhcon.Consẽbỏ thuốc láCaravenvàKédive.Con sẽhút thuốc lá sợiđen.Con sẽnhậpquốctịchPháp.Vàthếlàconhoàntoànđồnghóa.ConsaunàyconcóquyếtđịnhtrởthànhloạiquânphiệtDoTháikiểunhưDreyfusvàStroheimkhôngthìđểcònxem.Trướcmắt,consẽtheohọcCaođẳngSưphạmPhápvàtốtnghiệpgiốngnhưBlum,FlegvàHenriFranck.LúcnàymànghĩđếnHọc

việnsĩquancaocấpSaint-Cyr[54]ngaythìchưanên.

Haichaconchúngtôidùngmộtligin–fizzlầncuốicùngtrongquầyrượucủakháchsạnSplendid.Chatôimặcbộyphụcđiđường:mũlưỡitraibằngnhungkẻ,măngtôbằngdacừunonvàgiầymềmbằngdacásấumàuxanhnướcbiển.Trênmôi,điếuxìgàPartagas.Đôikínhđenchekhuấtcặp

mắt.Chatôikhócvàtôichỉbiếtđiềuđóquagiọngôngnói.Dobịquáxúcđộng, cha tôi quên bẵng thứ tiếng của đất nước nàymà lắp bắpmấy câutiếngAnh:

-ConsẽđếnthămchabênNewYorkchứ-Ônghỏi.

-Conelàkhông,chaạ.Consắpchết.ConchỉcònsốngvừađủđểthiđỗvàotrườngCaođẳngSưphạm,bướcđithứnhấttrongquátrìnhhòađồng.ConhứarằngcháunộichasẽlàthốngchếnướcPháp.Vâng,consẽcốsinhcon.

Lúcđứngngoàisângaxelửa,tôinói:

-Chađừngquêngửichoconmột tấmbưuảnh từNewYorkhoặc từAcapulcođấy.

Chatôiquàngtayômchặttôivàolòng.Lúcđoàntàuchuyểnbánh,cácdựđịnhcủatôihồiởGuyennebỗngtrởthànhnựccười.Tạisaotôikhôngtiếnhànhâmmưukhôngdámngờtớikia?Cóhaichacon,chúngtôi thừasứcđèbẹpgánhhềMarxBrothers.Chúngtôisẽnghĩranhữngnhânvậthàihước và rơi nướcmắt trình diễn trước công chúng. Schlemilovitch-Cha làmột người to lớn, oai vệ,mặcđủ thứ áoquần sặc sỡ,Schlemilovitch-Conkhoèo chân, làm Schlemilovitch-Cha ngã, đâm đầu vào một thùng nhựađường. Hoặc khi Schlemilovitch-Con kéo cái chân thang và làmSchlemilovitch-Cha ngã từ trên cao xuống.Hoặc nữa, khi Schlemilovitch-ConnhamhiểmlénchâmlửavàoquầnáoSchlemilovitch-Chavânvân.

Schlemilovitch-Cha và Schlemilovitch-Con không giống nhau: ngườithứ nhất tựa như ông “phồng” lùn và to ngang, người thứ hai thìmặc bộđồng phục S.S là thẳng nếp, oai vệ. Anh ta luôn mặc bộ ấy, trong khiSchlemilovitch-ChathìcảitrangthànhgiáosĩDoThái.Hainghệsĩhềđósẽdiễncảnhhỏicung,tiếtmụcyêuthíchnhấtcủahọ.HiệngiờhọđangdiễnởMédrano, sau chuyến biểu diễn lưu động vòng quanh nước Đức.Schlemilovitch-ChavàSchlemilovitch-ConđềulànhữngdiễnviênrấtParis,nhưnghọlạikhôngthíchkhángiảthượnglưubằngkhángiảquenxemchiếubóngởcáckhuphốngoạiôvàkhácgiảquenxemxiếcởtỉnhlẻ.

Tôicayđắngtiếcvềcuộcrađicủachatôi.Đốivớitôi,đólàlúcbắtđầutuổingườilớn.Trênvõđài,chỉcònmỗimộtvõsĩquyềnAnh.Hắnsẽgiángnhữngcúthoitrựctiếpváochínhbảnthânhắn.Chẳngmấylúcnữahắnsẽngãlănchiêng.Trongkhichờđợi,liệutôicóchớpđượcsựchúýcủacôngchúngkhángiảhaykhông,dùchỉtrongmộtphút?

Trờimưatầmtãgiốngnhưmọichủnhậttrongdịpkhaitrương,cácquángiảikhátđềusángrựchơnbìnhthường.Trênđườngđếntrường,tôitựthấymìnhômquánhiềuthamvọng:mộtthanhniênDoTháinôngnổikhôngthểđộtnhiênmơướccóđượcsựkiêntrìcủacácsinhviênhưởnghọcbổngquốcgia,sựkiêntrìthừahưởngcủatổtiênhọvốnđãsốngtrênmảnhđấtnày.TôinhớlạiđoạnônggiàSeingaltcủatôiđãviếttrongchương11tậpIIcủabộ“HồiKý”củaông:“Mộtsựnghiệpmớimẻsắpmởratrướcmắttôi.NữthầnMaymắnvẫncòntrợgiúpchotôi.Tôicómọiphươngtiệncầnthiếtđểchiêuđãibà ta,nhưng tôi thiếumộtphẩmchấtquan trọngnhất– lòngkiên trì.”LiệutôicókhảnăngđểtrởthànhsinhviênCaođẳngSưphạmkhông?

Fleg, Blum và Henri Franck chắc hẳn phải có một giọt máu của đấtBretagne.

Tôi leo thanggác lênphòngngủsinhviên.Chưabaogiờ tôi theohọcmột trường phi tôn giáo kể từ khóa họcHattermer (các trường trung họcThụySĩmàmẹtôighitênchocontraitheohọcđềunằmdướisựchỉđạocủacácgiáosĩdòngTên).ChonêntôingạcnhiênthấyởđâykhôngcóLễCầukinhbuổitối.Tôitraođổiđiềulolắngnàyvớicácsinhviênnộitrúcómặtởđó.Họphálêncười,chếgiễuNữThánhĐồngtrinhvànhạobángtôibằngmộtthứtiếnglóngkhủngkhiếp,ngangnhưtiếnglóngDoThái.(Saunàytôimớibiếtđó là thứ tiếng lóngsinhviênkhoanày thườngdùng).Sauđóhọkhuyêntôilậptứcđánhxiđôigiày,việncớhọsốngởnộitrútrướctôi.

Tôiphảnđối,việnrabađiểm:

1)TôikhôngthấylídogìđểkhôngkínhtrọngThánhnữĐồngtrinh.

2)Tôibiếthọđếnđây“trước tôi”,bởingườiDoTháidicưđếnvùngBordeaux này chỉ từ thế kỷ XV. Tôi gốc Do Thái. Họ gốc người

Gaulois[55].Họthườnghànhhạtôi.

3)Tôi khônghiểu thứ tiếng lóng của họ.Gặp trườnghợphọ tiếp tụcdùngthứtiếnglóngđótrướcmặttôi,tôisẽcoiđólàtháiđộbấtlịchsựvàbuộctôiphảinóichuyệnvớihọbằngthứ“Esperanto”củatấtcảmọingười:quảđấm.

Haicậusinhviênbướclênđểthươnglượng.MộtlàngườithuộcđảngDânchủCơ-đốcvàmột làngườiBordeauxgốcDoThái.Cậu thứnhất thìthầmvào tai tôi rằngởđâykhôngnênnóiquánhiềuđếnThánhnữĐồngtrinh,bởicậutamuốngâythiệncảmvớicácsinhviênthuộcpháicựctả.Cậuthứhailênántôilà“tênkhiêukhích”.Cáitừ“tênDoThái”làdođámnóiAryenbịarachứlàmgìcóthật.Vânvân.

Tôicắtnghĩa chocâu thứnhấthiểu rằngThánhnữĐồng trinh làbậcđángđểtôicùngmọingườiđềuphẫnnộ.TôinóithêmchocậutabiếtrằngtôihoàntoànbácbỏhaicậuSaint-JeandelaCroizvàPascalcũngnhưkiểucáchcatụngđạoCơ-đốccủahaicậuấy.Tôicũngnóithêmrằng,dùsaothìtôi là ngườiDo Thái và không phải việc của tôi là dạy cho các cậu hiểunghĩalýcủakinhbổn.

Nhữngcâunóicủacậuthứhailàmtôibuồnrầuvôcùngtận:cácgoyequảđãtiếnhànhtuyệtvờiviệctẩynão.

Tấtcảmọingườichorằngchuyệnnhưthếlàxongvàhọtiếnhànhcáchlitôi.

AdrienDebigorre,Giáo sưdạymônVăncủachúng tôi,đểmộtchòmrâuoaivệ,mặcáorơđanhgốtđen,vàcáichânkhoèocủaôngđãlàmhọctròđemôngrachếgiễu.ConngườilạkỳđóđãtừngkếtbạnvớiMaurras,PaulChackvàvớiGiámmụcMayoldeLupé.ThínhgiảPhápchắchẳnconnhớbài“Tròchuyệnbênlòsưởi”doDebigorreviếtravàđọctrênlànsóngĐàiphátthanhVichythờiphátxítchiếmđóng.

Năm1942,ôngtalàmộttrongnhữngngườithâncậncủaAbelBonheur,Bộ trưởngGiáo dục.Ông ta tức giận khi thấyBonheurmặcy phụcQuận

chúaAnnedeBretagne[56],đãtuyênbốvớiôngtabằnggiọngnửađùanửathật:“NếunhưcómộtQuậnchúaởPhápthìcầnphảiđẩynàngvàovòngtaycủaHitler”, hoặc khi vịBộ trưởng ca ngợi với ông ta “Chất đàn ông hấpdẫn”củađámS.S…CuốicùngDebigorrexíchmíchvớiBonheurvàgọivịBộtrưởngkialà“nữđộiviênGestapo”,câunóilàmThốngchếPétaincườirũrượi.

Rút về ở ẩn trong các đảoMinquiers,Debigorremưu đồ tổ chức độixungkích tuyển trongdânchàiđểchống lạiquânđộiAnh.TínhghétdânAnhcủaôngtangangvớicủaHenriBéraud.Thuởnhỏ,Debigorređãlongtrọnghứavới cha,mộtTrungúy thuộchạmđộiSaint-Malo, làkhôngbao

giờquên“Vụ”Trafalgar[57].Người tabảocâunóivắn tắt trong thờigianMersel-Kébir:“Chúngsẽphải trảgiávụnày”làcủaông.TrongthờigianphátxítĐứcchiếmđóng,ôngđãtraođổirấtnhiềuthưtừvớiPaulChack,vàbâygiờôngđọc lại rất nhiềuđoạn trongđó chohọc sinh chúng tôi nghe.Đámbạnhọccủatôikhôngbỏlỡcơhộinàođểlàmnhụcông.Ngaymớigiờđầu,họđãđứngdậy,đồngthanhhéttừngchữ:“Thốngchế,chúngtôixincó

mặt”[58].TrênbảngđenđầychậtnhữnghuyhiệucủachínhphủthânĐứcvàảnhPétain,Debigorrenóinhưngchẳngaithèmnghe.Nhiềulúcôngđưahaitayômđầu,khócrưngrức.MộtsinhviênkhoaDựbịcùngvớitôitênlàGerbier, bố làĐại távàChủ tịchU.N.E.H.(LiênđoànQuốcgiaSinhviênNhânvăn)thấyvậygàolên:“Adrienkhóckìa!”Thếlàcảlớpồlênnhưsấm.Trừtôi,tấtnhiên.Tôiquyếtđịnhlàmchânhộvệchoconngườitộinghiệpkia.Bấtchấpbệnhlaomớimắcgầnđây,tôivẫncânnặngchínmươiký,caomộtmétchínhmươi tám,vàsựngẫunhiênđãkhiến tôi sinh ra trongmộtmiềnđấttoànbọnliềulĩnh.

TôibắtđầubằngviệcxẻđôiđườngnốihailôngmàycủaGerbier.Mốiquantâmtếnhịđócủatôi làmchokẻnhânvănkiagiảmhẳnđi thóihunghăn.MộtcậukháctênlàValSuzon,đoànviênthanhniênCộngsảnvàcóbốlàmchưởngkhế,gọitôilà“quốcxã”.Tôiliềnbẻluônbachiếcxươngsườncủacậu tađể cậu tạnhớđến tênS.SSchlemilovitchđã chết trênmặt trậnNga,hoặctrongcuộctấncôngcủaThốngchếĐứcVonRundstedt.Tôicònphải trị thêm vài cậu nòi Gaulois nữa: Chatel Gérard, Saint-Thibault, LaRochepot,dứtkhoátlàtrốtkít.Từlúcđó,tôichứcũngkhôngphảiDebigorrenữa,đầumỗibuổihọc,đọctácphẩmcủaMaurras,Chack,Béraud.Ngườita

ngạikiểuphảnứngdữdằncủatôichonêntronglớphọcchỉnghethấytiếngruồibay.NạnkhủngbốDoTháingựtrịvàôngthầycủachúngtôiđãlấylạiđượcnụcườitrênmôi.

Nóichocùngthìtạisaocácbạncùnglớpcủatôilạigiởtháiđộkhótínhnhưthế?Maurras,ChackvàBéraudđâucókháctổtiênhọ?Tôiđãhếtsứclịchsựpháthiệnrachohọnhữngailànhmạnhnhất,trongtrắngnhấttrongsốđồngbàohọ,vậymànhữngkẻvôơnấybảotôilà“quốcxã”…

-Tahãylàmchohọnghiêncứucáctiểuthuyếtgiacủađấtnước,tôiđềnghịDebigorre.Tấtcảđámmấtgốckiaphảinghiêncứucácphẩmchấtcủachaônghọ.NhữngnhàvănđósẽthaychoTrotsky,Kafka,vànhữngkẻdi-gankhác.Vả lạihọcóhiểugìvềnhữngngườiđóđâu?Cầnphảichịuhaingànnămbị tànsát, thầyDebigorre thânmến,mớicóthểtìmhiểucáctácgiảấyđược,NếunhưtôiởđịavịthằngchaValSuzon,tôikhôngtỏrangạomạnđếnnhưvậy!Tôisẽkhiêmtốntìmhiểuvùngđấttỉnhlẻ,sẽuốngnhữngdòngnướcnguồncủanướcPháp!Thầythửnghĩxem:trongtamcánguyệtđầutiên,chúngtađãnóivớihọvềôngbạnBéraudcủathấy.ConngườiđấtLyonấyhìnhnhưhoàntoànthíchhợpvớitôi.Vàilờigiảnggiảivềnhữngđoạnvăntrongtácphẩm“NhữngngườivuitínhđấtSabolas”.ChúngtasẽlàmtiếpvớiEugèneLeRoy:haitácphẩm“JacquoukẻTồitệ”và“TiểuthưDeLaRalphie”sẽmởrachohọcsinhnhữngvẻđẹpcủamiềnđấtPérigord.TatạtngangngóquađấtQuercynhờtácphẩmcủaLéonCladel.MộtcuộcdulịchđấtBretagnequatácphẩmcủaCharlesdeGoffic.Tiếpđó,RoupnelsẽđưachúngtađangvùngBourgogne.

“MiềnBourbonnaissẽkhôngcònlàmùmịtđốivớichúngtanữasautácphẩm “Cuộc đời một người bình thường” của Guillaumin. Hai nhà vănAlphonseDaudetvàPaulArènesẽgiúpchúngtathưởngthứcnhữnghươngthơmcủamiềnProvence.ChúngtasẽgợilạiMaurrasvàMistral.Sangtamcánguyệt thứhai, chúng ta sẽ thưởng thứcmùa thu vùngTours cùngvớiRenéBoyleave.Thầyđãđọc“Đứatrẻtựalancan”chưa?Khálắm!Tamcánguyệt thứba sẽ dành cho tiểu thuyết tâm lý củaEdouardEstaunié ngườiDijon.Tómlại,nướcPhápđacảm!Thầythỏamãnvớichươngtrìnhtôiđềrachứ?Mộtkhóadựbịcaođẳngphongphúvàrấtđẹp,tôivớithầysẽtạonên!

Debigorrecười,xúcđộngnắmchặthaitaytôi.Ôngnói:

-Schlemilovitch,anhđúnglàmộtnhàbảohoàngthựcthụ!Ôi,nếumọitrẻemPhápgốcgácđềugiốnganhthìhaybiếtmấy!

ThầyDebigorreluônmờitôiđếnnhà.Ôngsốngtrongmộtgianphòngchấtđầysáchvở,báochí.Trêntườngtreonhữngtấmảnhđãốvàngcủamộtvàinhânvậtbịgọi làmaám:Bichelonne,HéroldPaquis, cácĐôđốcnhàEsteve,Darlan và Platon.Bà quản gia già của ông đem trà cho chúng tôiuống.Khoảngmườimộtgiờtối,chúngtôinhấpmộtlykhaivịtrênsântrờicủaQuángiảikhátBordeaux.Chúngtôinghenhauđộcthoại.Lầnđầutiên,ôngrấtngạcnhiênthấytôikểvềnhữngthóiquencủaMaurrasvàvềchòmrâucủaPujo.

-Nhưnghồiấyanhđãrađờiđâu,Raphael?

Debigorrechorằngđâylàmộthiệntượngtiềnkiếp,vàtrongkiếptrướctôiđã từng làngườimêMaurraskhủngkhiếp,mộtngườiPháp trămphầntrăm,một người dòngdõiGaulois đích thực cộngvớimột ngườiDoTháicộngtácvớichínhquyềnthânĐức.

-TôiđãtincậyAbetz,tôithanthở.TôiđềxuấtvớiôngtalậpmộtđộiS.S. Do Thái Vũ trang!. Một binh đoàn tình nguyện của người Do Tháichống cộng, gọi làL.V.J!Ông ta vàStulpnagel đếnphút cuối cùng lại co

vòi.ChắcbịảnhhưởngcủaHeydrich[59].TênDoTháibẩnthỉuấy!Vâng,đúngthế,têntrùmmậtvụcủaphátxítĐứcấychínhlàgốcDoThái,bâygiờtakhôngcầnphảigiấugiếmchoythêmnữa.YkhôngmuốnchiasẻvớianhemcùnggiốngnòinhữngưuđãicủaviệccộngtácvớibọnQuốcxã.YdànhriêngchomìnhyquyềnbắtchướcbọnS.S!Ymuốnănmảnh.KhiybiếtcómộtthằngchaSchlemilovitchnàođótìmcáchchuyểntoànthểdânDoTháithànhcôngdânthựcthụcủaĐệtạmĐếchếthìybènthihànhnhữngbiệnphápchặn lại!Heydrichđãchính thứcxuiAbetzđừngnghe lời tôi!ChínhHeydrichđãđềnghịStulpnagelquaylưnglạivớitôi.ThấyvậytôibènquaysanggặpDarnand!Ôngnàyrấttốtnhưng…

LúcnàythấyDebigorrenhưđượctôilàmtrẻlạihaichụcnăm,ônghétlên:

-Ôi,Raphael,tôivôcùngtiếcanhđãkhôngcómặtởBordeauxtháng

Sáu1940[60]!Anhcóthểtưởngtượngquangcảnhlúcđótuyệtvờithếnàokhông?Anhhãy tưởng tượngxem.Đúng làmộtvởba lêđiêncuồng!Cácônglớnđểchòmrâubệvệvàmặclễphụcrơđanhgốt!ToànloạiGiáosưđạihọccả.ChẳnghạnvịGiáosưtriếthọcLéonBrunschvicgtộinghiệpấy!RồinhữngBộtrưởngcủachínhphủCộnghòa,Mandel,Deriot,Reynaud,Blum!Bọnchúngđangnóihuênhhoang!Hoa taymúachân!Nghe thấyrõgiọnghátcủaRédaCaire,MauriceChevalier,nhưngđùngmộtcái!Nhữngchàngtrai tóc vàng,mình để trần, xôngvào quầy giải khátCommerce tiến hànhmộtcuộc tàn sát!Cácông lớn rậmrâubịquẳng lên trần!TộinghiệpđámBrunschvicg!Bọnhọbịépvàotườngcùngnhữngcáibànchấtđầyrượukhaivị!ChânhọgiẫmbìbõmlênrượuPernod,tránhọbịmảnhchairạchtoạc!

Mụchủquán tên làMarianne[61], chạy tới chạy luihết chỗnày sangchỗkia.Miệngkêulênthethé!Mụtalàmộtconđĩgià!Mộtconđểu!Mụrơicảváy!Mụbịmộtbăngtiểuliêngiếtngaytạichỗ!CairevàChevalierđềuimbặt!Nhữngchàng traichịu tráchnhiệmvềmànmúarốihàihướcấyđứng

ngắm đống áo rơđanhgốt đẫmmáu, nghiêm trang nghe nhạcWagner[62]!Cảnhtượngấychínhlàdànhchonhữngbộóckhônngoannhưhaichúngta!Quảlàmộtsựbáothùxứngđáng!...

Cuốicùngtôiđâmngánvớicáivaitròlàmcaingục,bởicácbạncùnglớpvớitôikhôngmuốnnhậnrằngMaurras,ChackvàBéraudlàngườicủahọ,bởinhữngngườinàykhinhrẻCharlesLeGofficvàPaulArène.Chúngtôibènnóivớihọ,tôivàthầyDebigorre,vềmộtsốmặtcótínhtổngthểhơn“thiên tài Pháp”: thói tàn bạo và lối đùa sổ sàng, tục tĩu, vẻ đẹp của chủnghĩa cổ điển, sự đúng đắn của các nhà đạo đức học, chất giễu cợt kiểuVoltaire, sự tinh tế của tiểu thuyết phân tích, truyền thống anh hùng, từCorneilleđếnGeorgesBernanos.ThầyDebigorrenhănmặtkhi tôinóiđếnVoltaire.TôicũngghétnhàvănthịdânthíchcôngkíchvàbàiDoTháiđó,nhưngnếuchúngtakhôngnhắcđếnôngtatrong“BứctranhtoàncảnhvềthiêntàiPháp”,thìngườitasẽchêtráchchúngtalàthiênvị.

-Chúngtahãybiếtđiều,tôinóivớiDebigorre.Thầythừabiếttôithích

JosephdeMaistrehơn.TuynhiênchúngtahãycốgắngđểnhắcđôichútđếnVoltaire.

Saint-Thibaultlạitỏraươngbướngtrongmộtbuổigiảngbài.MộtnhậnđịnhxuixẻocủathầyDebigorre:“VẻđẹpmangchấtPhápthuầntúycủabàLaFayettetuyệtdiệu”đãlàmcậubạnhọccủatôibậtlênvìphẫnnộ.

-Đếnbaogiờ thầymới thôi không lải nhải: “thiên tàiPháp”, cái nàymang“chấtPháp thuần túy”, “truyền thốngPháp”, cácnhàvănPháp“củachúngta”?ChàngtraiGauloisgầmlên.–ÔngthầyTrotskycủatôiđãdạyrằngCáchmạngkhôngcóTổquốc…

-BạnSaint-Thibaultthânmếncủatôi,-tôiđáplại,-bạnđánhvàodâythầnkinhcủatôiđấy.Cặpmábạnquáxệ,máucủabạnquáđặcchonêncáihọ Trotsky trong miệng bạn biến thành một lời xúc phạm! Bạn Saint-Thibaultthânmếnạ,cụbađờibạnlàCharlesMaurrasđãviếtrằngaikhôngcày ruộng đất Pháp trong một ngàn năm thì không thể hiểu được bà LaFayettecũngnhưhiểuđượcChamfort!Còntôithìxinnóivớibạnthếnày,bạnSaint-Thibaultthânmếnạ:cầnphảimộtngànnămchịucảnhbịtànsát,bị thiêucháy,bịnhétvàonhữngkhuphốDoThái tămtốimớicóthểhiểuđượcmột đoạn nhỏ nhất củaMarx, hoặc của Bronstein…Bronstein, bạnSaint-Thibault thânmến ạ, chứkhôngphảiTrotskynhưbạnvừanói bằngtháiđộkínhcẩnđây!Bạnhãycâmcáimiệngcủabạnlại,bạnSaint-Thibaultthânmến,nếukhôngtôisẽ…

Hộiphụhuynhhọcsinhphảnkhángquyếtliệt.ÔngHiệutrưởnggọitôilênphònggiấycủaông:

- Trò Schlemilovitch – ông nói, - các ông Garbier, Val-Suzon và LaRochepotđãgửiđơnkiệnanhvềtộiđánhgâythươngtíchconcủahọ,Bênhvựcchechởôngthầygiàcủaanhthìtốtnhưngtừchỗđóđếnchỗhànhđộngnhưmộtkẻthôbỉthìlạikhôngđược!...AnhcóbiếttròVal-Suzonđãphảivàonằmbệnhviệnchưa?CònhaitròGerbiervàLaRochepotthìđềubịtổnthươngcáccơquan thínhgiácvà thịgiác.Nhưng trước tiênanhphảiđemkhăngóirờikhỏitrườngnàyngaytừchiềunay!

-Nếumấyvịkiamuốnđưatôiratòa,-tôinóivớiôngHiệutrưởng,-tôisẽgiải thíchđầyđủmộtlầnchodứtđiểmvấnđề.Ngườitasẽđưachuyệnnày rùm beng lên báo chí. Paris không phảiBordeaux, thầy đã biết. TrênParisngườitaluônbênhmộtthằngDoTháitộinghiệpchứkhôngbênhmấytênAryenthôbạođâu.Tôisẽđóngxuấtsắcvaimộtkẻbịđànáp.Pháitảsẽtổchứcnhữngcuộcmíttinhvàbiểutình,vàxinthầytinlờitôinói,sẽđượccoi làmột tấmlòngcôngbằngchính trựcnhữngaiký tênxuốngdướibảnkiếnnghịbênhvựcRaphaelSchlemilovitch.Tómlạivụomsòmnàysẽcóhại lớn cho conđường thăngquan tiến chức của thầyđấy. Thầyhãy cânnhắcchokỹ,thưathầyHiệutrưởng,thầysẽbịthuapháimạnhđấy.Tôiđãquenvớiloạiviệcnày.ThầynênnhớrằngĐạiúyDreyfus,vàgầnđâyhơnnữa,sựviệcrùmbengdoJacobX.gâyra.AnhtalàmộtthanhniênDoTháiđảongũ…TrênParisngười tađangsaymêbọn tôi.Khinàohọcũngchochúngtôilàcólý.Nếuchúngtôicólỗithật,ngườitacũngthathứ.Ngườitalờđi.Cònthầymuốnsaonữa?Cáccơcấuđạođứcđãbiếnmấttămtừcuộcchiếntranhvừarồi,tôixinnốilàtừthờikỳTrungThếKỷấychứ!ThầyhãynhớlạimộttậpquánđẹpngàyxưacủadânPháp:nămnàocũngvậy,gầnlễPhụcSinh,CôngtướcToulouselongtrọngtátvàomặtngườiđứngđầucộngđồngDoThái,cònôngnày thìvan lạy:“XinngàyCôngtước tát thêmcáinữa!Cáinữa!HãylấychuôikiếmNgàiđậpvàomặtconđi!Hãybổđôiconra!Hãymoi ruộtgancủacon ra!Hãygiẫmđạp lênxáccon!”Cái thờiấymớisungsướnglàmsao!CụTổcủatôingườiDoTháiởToulouselàmsaocóthểtưởngtượngđượcrằngtôi,mộtconcháucủacụ,dámbẻgẫyxươngsườncủamộtthằnghọVal-Suzon?ĐấmsưngmắtmộtthằnghọGerbiervàmộtthằnghọLaRochepot!Trảthùlàmộtmónngườitaănnguội!Vànhấtlàthầyđừngnghĩrằngtôicóthểănnănhốihận!Thầyhãychuyểnlờicủatôiđếnchamẹmấycậuhọcsinhkialàtôilấylàmtiếckhônggiếtchếtđượcconcáihọ!Thầythửnghĩxem!Giữaphiêntòalongtrọng,mộtgãthanhniênDoTháimặt táinhợtgiậndữnói rằngnómuốn trả thùngày trướcCông tướcToulouseđãmỗinămmộtlầnnhụcmạtổtiênnó!Sartresẵnsàngtrẻlạivàithếkỷđểbênhvựctôi!NgườitasẽhòreothánphụctronglúctôibịgiảitừQuảngtrườngNgôiSaođếnngụcBastille!TôisẽlàthầntượngđượcgiớitrẻPhápsùngphục!

-Anhquảlàđángghêtởm,Schlemilovitch.Ghêtởm!Tôikhôngmuốnngheanhnóithêmmộtphútnàonữa.

-Đúngthế,thưathầyHiệutrưởng!Tôilàkẻđángghêtởm!

-Tôisẽbáongaychocảnhsát!

-Khôngphảicảnhsát,thưathầyHiệutrưởng,màlàGestapo.

Tôibỏhọchoàntoàn.ThầyDebigorrechoángvángthấymấtngườihọctròxuấtsắcnhấtcủaông.TôivàôngcòngặpnhauhaihoặcbalầnnữatạiquángiảikhátBordeaux.MộtbuổitốiChủnhật,ôngkhôngđếnnơihẹn.Bàquảngiacủaôngchotôibiết,ngườitađãgiảiôngđếnbệnhviệnArcachon.Ngườitachínhthứccấmtôikhôngđượcđếnthămông.Chỉngườitronggiađìnhôngmớiđượcđếnthămvàmỗithángchỉmộtlần.

Tôibiếtôngthầygiàcủa tôiđêmnàocũngthầmgọi tôiđếncứuông,việncớLéonBlumvẫncòngiữmốithùkhôngđộitrờichungvớiông.Ôngnhờ bà quản gia chuyển cho tôi một mảnh giấy có mấy chữ ngoáy vội:“Raphael,hãycứutôi.Blumcùngđồngbọnđãquyếtđịnhtôiphảichết.Tôibiết điềuđó.Banđêm,người của chúng lẻnvàophòng tôi, chúngbònhưrắn. Chúng đe tôi bằng nhưng con dao thái thịt. Blum, Mandel Zay,Salengro,Dreyfusvànhữngđứakhácnữa.Chúngmuốnbămvằmtôi.Tôivananh,Raphael,hãycứutôi.”

Sauđấytôikhôngnhậnđượctintứcgìthêmvềôngnữa.

Phảicôngnhậnrằngnhữngônggiàdanhgiáđóđãđóngmộtvaitròchủchốttrongcuộcđờitôi.

MườilămngàysaukhitôibỏtrườngtrunghọcvàđangtiêunốtnhữngtờgiấybạccuốicùngtạinhàhàngDubernthìmộtngườiđànôngngồivàochiếcbànbêncạnhbàntôi.Chiếckínhmộtmắtvàcáitẩudàibằngbạccủaôngtalàmtôichúý.Ôngtahóinhẵnđầukhiếnkhuônmặttacónétgìđólàmtôi longại.Tronglúcăn,ôngkhôngngừngnhìntôi.Ôngtagọingườitrưởngbànbằngcáchlàmmộtcửchỉrấtlạ:ngóntaytrỏcủaôngtavẽmộtđườngngoằnngoèotrongkhôngkhí.Tôithấyôngtaviếtvàichữgìđótrênmộttấmdanhthiếp.Ôngtatrỏtôivàrồingườitrưởngbànđemmảnhgiấytrắngđóđưatôi.Tôiđọcthấy:

NAMTƯỚC

CHARLESLÉVY–VENDÔME

-Nhàchỉđạonghệthuậtmuốnđượclàmquenvớiông.

Ôngtasangngồibêncạnhtôi.

-Xinôngthalỗilàtôiđãđườngđộtthếnày,nhưngtôicóthóiluônsồngsộcđivàocuộcsốngcủangườikhác.Mộtkhuônmặt,mộtbiểuhiệntrênmặtlàđủchiếmlĩnhtìnhcảmcủatôi.ViệcônggiốnghệtGregoryPecklàmtôirấtquantâm.À,màxinôngchobiếthiệntrạngôngthếnào?

Ôngtacómộtgiọngnóitrầmvàấm.

-Ông sẽkểcuộc sốngcủaôngcho tôinghe tạimộtnơinàoyên tĩnhhơn.ÔngthấyởMaroccothếnào?

Ởnhà hàngMarocco, sàn nhẩy vắng khách,mặc dù loa điện phát raoangoangmộtsốbảnnhạccuồngnhiệtcủaNoroMarales.ChắchẳnchâuMỹLa-tinhmùathunămđócóphầncủamìnhởBordeaux.

-Tôivừabịđuổikhỏi trườngtrunghọc, tôigiải thích.Đánhnhaugâythươngtích.Tôi làđứahaygâygổ, lại làDoTháinữa.Têntôi làRaphaelSchlemilovitch.

- Raphael Schlemilovitch?Khoan đã!Khoan đã! Lại thêmmột lý donhữngđểhaichúngtakếtbạnvớinhau.BảnthântôicũngthuộcmộtdònghọDoTháirấtlâuđời,dònghọLoiret!DònghọtôichatruyềnconnốiđềulàmhềchocácQuậncôngdònghọPithiviers.Tôikhôngquan tâmđến lýlịchcủaông.Tôichỉmuốnbiếtôngcócầnviệchaykhông?

-Có,thưaôngNamtước.

-Vậythìtôihỏiđúngngườirồi.Tôilàngườichỉđạonghệthuật,tôidàndựng,tôi tổchức,tôiphốihợp,tôibốcục…Tôiđangcầnsựgiúpsứccủaông.Ônglàngườiđúngnhưtôiđangcần.Vócdángcaolớn,mắtnhung,nụcườiHoaKỳ.À chuyện nữa: ông đừng bao giờ xét đoán người qua hìnhdạngbênngoài.BátướcCharluskhôngphảihọhànggìcủatôivàngaytừbâygiờtôixinquảquyếtvớiônglàtôihoàntoànkhôngđồngtình,thậmchíngượclạicòndữdộinữakia.ÔngnghĩsaovềcongáiPháp?

-Dễthương.

-Saonữa?

-Tacóthểbiếnhọthànhnhữngconđĩrấtlýthú.

-Tuyệtvời!Tôi thú cách ănnói củaông!Bâygiờ tangửabài ravớinhau,Schlemilovicth!Tôi làmnghềbuônbángáimạidâmda trắng.HiệnnaygáiPhápđang cógiá trị thị trường chứngkhoán.Ônghãykiếmhàngcungcấpchotôi.Tôigiàquárồi,khôngcònđủsứctrẻđểlàmviệcấynữa.Năm1925 đứa con gái nào gặp tôi cũngmê ngay, nhưng bây giờ nếu tôimuốn chơi gái, tôi phải hútmột điếu thuốc phiện trước.Aimà ngờ đượcchàngtraiđầyquyếnrũLévy-Vendômengàynaybiếnthànhlãogiàkémcỏi,trongkhimớichớmsangtuổinămmươi!Schlemilovicthạ,cậucònrấtnhiềuthờigianphíatrước,hãytậndụngnó!HãysửdụngcácchủbàitạohóabanchocậumàchàinhữngđứacongáiAryen.Saunàycậusẽviếthồiký.Vàđặttênlà:“Nhữngphụnữbịlôibậtgốc”:cậuchuyệnvềbẫynhữngđứacongái Pháp không sao cưỡng lại được sức hút của chàng trai Do TháiSchlemilovicth, rồimộtngàynàođóngười ta tìm thấychúngđã thánhgáiđiếmchuyênnghiệp tạinhữngnhàchứaởphươngĐônghoặcởNamMỹ.Bàihọcluânlýcủacuốnsách:đừngcóbùitainghethằngchaDoTháiuốnba tấc lưỡimàhãyở lại trênđồngcỏvà trongvườn tược.Cậu sẽđể tặngcuốnhồikíđóchoMauriceBerrès.

-Đượcđấy,thưaôngNamtước.

-Vậythìtalàmliền!CậuphảitứckhắcđingaylênvùngHaute-Savoia.

TôivừanhậnđượcđơnđặthàngởRiodeJaneiro[63]:“Cầnmộtgáimiền

núi Pháp. Tóc đen. Thân hình nở nang”. Vụ này xong cậu lên vùng

Normandie.VìconmộtđơnđặthàngnữacủaBeyrouth[64]mìnhmớinhậnđược:”GáiPhápquýphái,cótổtiênđãthamgiaThậptựchinh.Loạiquýtộctỉnh lẻ”.Chắchẳn thằngchađưayêucầunày là loại trác tángkiểu tôivớicậuđây.Một thằngcha thủ lĩnhnàođóởTrungCậnĐôngđangmuốntrảthùCharlesMartel…

-HoặctrảthùvụquânThậptựchinhthờiTrungThếKỷđãđánhchiếmthànhConstantinople.

-Đạikháilànhưthế.Tómlại,tôiđãtìmthấyđúngconbéthằngchakiacần.TrongvùngCalvados…Mộtconmới lấychồng…Chấtquýpháihẳnhoi!SốngtrongmộtlâuđàicổtừthếkỷXVIII.HuyhiệudònghọcóhìnhcâyThậpTự và ngọn giáo trên nền xanh da trời kèm theomấy bông hoabáchhợp.Hamsănbắnvàrấtgiỏisănbằngngựavàchó.Việcấyđúnglàhợpvớicậu.Cậulênđóngay,chàicôta.Ngaybâygiờ!Khôngđượcbỏphímộtchút!Mỡđãởngaytrướcmiệngmèo.Cậuphảichộpngayvàrủrênóđi,làmkhéođểkhônggâyđổmáu.Cậuđếnmình,talàmmộtlicuốicùngrồimìnhđưacậuraga.

NhàLévy-Vendômekê toànđồgỗ thời đế chếNapoléon III.VịNamtướcdẫntôiđivàophòngkhách.

-Cậunhìnnhữngcuốnsáchđónggáycẩnthậnvàtuyệtđẹpnàyđi,ôngtanói.Mêsáchlàthóixấubímậtcủamình.Đâynày,mìnhcứnhấchúhọa:cuốnkhảosátvềcácchấtkịchdâmcủatácgiảRenéDescartes.Toànthứgiảmạo, toàngiảmạo…Tôiđã tái tạo lạichoriêngmìnhtôi toànbộnềnvănhóaPháp.ĐâylànhữngláthưtìnhcủaPascalgửichotiểuthưLaVallière.Một cuốn truyện dâm tình củaBossuet.Một truyện khiêu dâm của bà LaFayette.Khôngchỉhàilòngvớiviệchủyhoạiđạođứccủaphụnữnướcnày,tôi cònmuốn biến toàn bộ nền văn học Pháp thành dâm dật. Biến nhữngnhânvậtnữtrongkịchcủaRacinevàMarivauxthànhđĩ.JuniethoảimáilàmtìnhvớiNérondướicặpmắtkinhhoàngcủaBritannicus.Andromaque laovàovòngtaycủaPyrrhusngaytừbuổihaiđứagặpnhau.CácnữCôngtướccủaMarivauxthìmặclênngườibộváycủacácconhầuvàmượnngườitìnhcủachúngtrongmộtđêm.Cậuthấyđấy,Schlemilovicth,việcbuônbángáimạidâmdatrắngkhônghềcảntrởtôilàngườicótrìnhđộvănhóacao.Đã

bốnchụcnămnaytôisoạnranhữngđồgiảmạonày.Tôimuốnhạphẩmgiácác nhà văn nổi tiếng của chúng.Cậu hãy noi gương tôi, Schlemilovicth!Hãytrảthù,Schlemilovicth!Hãytrảthù!

Về sau, Nam tước Lévy-Vendôme giới thiệu với tôi Mouloud vàMustapha,haitêntaysaicủaông.

-Chúngsẽthuộccậutoànquyềnsaibảo,ôngtanói.Hễlúcnàocậuyêucầulàtôilậptứcbắtchúngđếnchỗcậu.KhôngthểtinđượcbọnnòiAryen.Đôikhiphải tỏ ra tànbạovớichúng.MouloudvàMustapha là loạikhôngđứanàobìkịptrongviệcbắtnhữngkẻngổngáonhấtcũngphảithànhngoanngoãn–chẳnghạnnhữngtêntrướckiađãtừngthamgiabinhđoànS.S.vũtrangBắcPhi.Tôi làmquenvớichúngởnhàhàngBonnyvàLaffont,phốLauriston,thờitôicònlàmthưkýchoJoanovici.Haithằngđóđúnglàcựckỳ.Rồicậusẽthấy.

MouloudvàMustaphagiốnghệtnhaunhưcặpanhemsinhđôi.Khuônmặtđềuđầysẹo.Haicáimũiđềubẹprúm.Cảhaitênđềucókiểunhếchmépcuờigầnhệtnhưnhau.Ngaylậptứcchúngđềutỏrahếtsứcmếnmộtôi.

NamtướcLévy-VendômetiễntôiragaSaint-Jean.Lúcởngoàisânga,ôngtađưatôibasấpgiấybạc.

-Tiềntiêucánhânchocậu.Cậuthườngxuyêngọiđiệnvềbáotôibiếttình hình. Hãy trả thù, Schlemilovicth! Phải trả thù! Cậu hãy hết sức tànnhẫnvàoSchlemilovicth!Trảthù!Trả…

-Rõ,thưaôngNamtước.

III

HồAnnecyrấtthơmộng,nhưngmộtthanhniênlàmcôngviệcbuônbángáimạidâmdatrắngphảitránhxanhữngýnghĩđó.

TôiđápchuyếnxecađầutiênđếnT.,mộtlànglớn,thủphủcủatổngmàtôichọnhúhọatrêntấmbảnđồMichelin.Conđườnglêndốcvànhữngchỗngoặtlàmtôibuồnnôn.Tôicảmthấydườngnhưmìnhđãquênsạchmọidựđịnhđẹpđẽ.TậthammênhữngxứsởlạvànỗikhaokhátđượccảithiệnhailáphổiởSavoisnhanhchónggiúptôiquênđimọivấtvả.Saulưngtôi,mấythằngchaquânnhânhát:“Dânsơncướckiakìa”vàtôicũngháttheochúngmộtlúc.Cuốicùngtôixoahaitaylênlầnvảiquầnbằngnhungkẻ,ngắmđôigiầy thô và cây gậy đầu bịt sắt để leo núi tôimua lại trongmột cửa hiệutrongphốcổAnnecy.

Chiếnthuậttôitínhsẽápdụnglànhưsau:đếnT.,tôisẽđóngvaimộtnhàvậnđộngviênleonúitrẻtuổi,chưacókinhnghiệm,chỉbiếtquảnúinàytheonhữnggìđượcviếttrongcuốnsáchcủaFrisonRoche.Nếutôitrổngónkhônkhéo,tôisẽgâyđượccảmtìnhvớimọingười,vàkhiđócóthểlặnglẽvànhamhiểmlựachọncôgáinàođángđểtôixuấtsangBraxin.Đểănchắchơn tôi quyết định thó căn cước rất Pháp của cậu bạn tôi,Essarts.Cái họSchlemilovicthnghequáxấuxí.Dânhoangdãởđâychắchẳnđãnghenóiđến ngườiDo Thái trong cái thời cảnh sát lùng sục vùng này. Nhất địnhkhôngđượcđểhọcóchútnghingờnào.Phảidậpngay trongbản thân tôi

tínhtòmòmuốntìmhiểuthêmvềdântộchọckiểuLévy-Strauss[65].DânvùngSavoisnàyranhmahơnthổdândađỏởParana.Khôngđượcnhìnđànbàcongáiởđâybằngcặpmắtcủakẻmốilái,nếukhônghọsẽđoánđượcdòngdõitổtiêncủatôilàngườiCậnĐông.

Xecađỗtrướcnhàthờ.Tôiđeobalôleonúilênvai,chốngcâygậybịtsắtlọccọctrênvỉahèrồiđibằngbướcchânquảquyếtđếntậncửakháchsạnTroisGlaciers.Chiếcgiườngbằngđồngcổxưavàgiấyhoadántườngcủaphòng13lập tứcchinhphụcđượctôi.TôigọiđiệnvềBordeauxbáoNam

tướcLévy-Vendômebiếttôiđãđếnnơi,rồihuýtsáomộtđiệunhạcmenuet.

Thoạt đầu tôi nhận thấy dân địa phương xì xào về tôi.Họ lo ngại vềchiếucaocủathânthểtôi.Kinhnghiệmchotôibiếtrằngđiềuđóthuậnlợichotôi.KhilầnđầutiêntôibướcvàoquángiảikhátMunicipal,taycầmgậyleonúivàgiầyđínhnhữngcáimócsắtđểmócvàováchnúi,tôicảmthấytấtcảmọicặpmắtđềuhướngvàotôi.Mộtmétchínmươibẩy,chínmươitám,chínmươi chín hay haimét? Rõ ràng họ đang đánh cược với nhau. ÔngGruffaz, chủ lò bánhmì đoán đúng và vơ hết số tiền đặt cuộc của nhữngngườikhác.Lậptứcôngtỏvẻrấtthânthiệnvớitôi.

LãoGruffaznàycócongáikhông?Tôisẽsớmbiếtđượcthôi.Lãogiớithiệutôivớicácbạncủalão,chưởngkhếForclazManigotvàchủhiệuthuốctâyPetitSavarin.Bangườimờitôiuốngmộtlirượubãtáolàmtôisặc,hosùsụ.sauđóhọchobiếthọđangchờôngĐạitávềhưuAravisđểđánhbài.Tôixin họ cho phép tham gia, trong lòng thầm cảm ơn Nam tước Lévy-Vendômeđãdạytôicáchchơibàinày,đúnghômtôisắplênđườngđếnđây.Tôicònnhớcâudặndòkỹcàng:“Buôngáimạidâmdatrắng,đặcbiệtlàgáitrẻPhápởtỉnhnhỏ,khôngcógìlíthúđâu,tôiphảibáotrướccậunhưvậy.Chúngtacầntậpthóiquen,tácphongcủangườiđạidiệnthươngmại:chơibài,đánhbi-avàuốngrượukhaivị”.

Bangườihỏi tôimúcđích tớiT.Tôiđãdựkiến trướcchonên trả lờirằngtôilàmộtthanhniênconcáigiađìnhquýtộcPhápsaymêmônthểthao

leonúi,mộthướngđạosinhconnhàlànhkiểuSimondedeBeauvoir[66]vàGuydeLarigaudie.

-ĐạitáAravisgặpcậusẽmừnglắmđấy,chưởngkhếForcalzManigotnóiriêngvớitôi.Đạitálàconngườituyệtvời.Mộttaysănbắntrênnúicaolâunăm.Mêcácđỉnhnúicao.Mộttaysayleodâylẫnváchđá.Ôngấysẽtruyềnchocậuđượcnhiềukinhnghiệmlắmđấy.

ĐạitáAravisđếnvàquansáttôitừchânlênđếnđỉnhđầu,chắchẳnôngnghĩđếntươnglaitôisẽthamgianhữngcuộcsănbắntrênđỉnhnúivớiông.

Tôisiếttayôngthậtchặtrồigiậphaigótchânđếnbộpmộtcái.

-Jean–FrancoisDesEssarts!Rấthânhạnh,thưaĐạitá.

-Mộtchàngtraituyệtđẹp,đànghoàngvàquýphái!Phụcvụquânngũthíchhợplắmđây!-ôngtatuyênbốvớibangườikia.

Ônglậptứccótháiđộâncầnnhưngườichavớicontrai:

-Cậubạnạ,tôiethờigiankhôngchophépchúngtatiếnhànhmộtsốbàitậpvềleotrênváchnúiđádễlởđểtôicóthểthấyđượcnhữngphẩmchấtcủacậu!Nhưngkhôngsao,chuyệnđósẽcódịp!Dùsaotôicũngsẽlàmcậuthànhmộttaysơncướcdũngmãnh.Tôinhậnthấycậucóthânthểrấtthíchhợp.Đấylàđiềuchínhyếu.

Baôngbạnmớicủa tôibắtđầuchơibài.Bênngoài tuyết rơi.Tôi thìchúi đầuvàođọcEcho-Liberté, tờ báo của địa phương. Tôi được biết rạpchiếubóngởT.đangchiếumộtbộphimcủaanhemhềMarx.Vậylàchúngtôiđãcósáuanhem,sáungườiDoTháilưuđầyởđấtSavoie.Tôicảmthấyđỡcôđơn.

Suynghĩxong, tôi thấymếnđấtSavoienàyngangvớiGuyenne.Phảichăngđâychính làquêhươngHenryBordeaux?Hồingườisáu tuổi tôiđãđọcvàthánphụcnhữngcuốn“NgườivùngRoqueville”,“Tuviệncủatrạmnghỉ” và “Đoạn đường khổ ải” của Cimiez. Là người Do Thái mất quêhương,tôikhaokhátghêgớmmùihươngđấttừnhữngkiệttácnàybốclên.GầnđâytôicảmthấychưagiảithíchnỗitạisaoHenryBordeauxlạiítđượccôngchúngyêuthích?Đốivớitôi,ôngtácđộngmạnhmẽvàtôisẽmãimãichungthủyvớiông.

Maythay tôi tìm thấynhữngngườibạnmớiquenkianhững thích thúvănchươnggiốngnhưthíchthúcủatôi.Aravisđọc“Nhữnghạsĩquan”củaLucienDescaves và những tác phẩm củaĐại úyDanrit. Petit SavarinmêRenéBazin.ÔngchủlòbánhmìGruffazmêPierreHamp.ÔngchưởngkhếForclaz-ManigotthìđánhgiárấtcaoEdouardEstaunié.Ôngcangợihếtlời

nhữngcáihaycủatácgiảnàymàchínhtôicũngđáthấychúngrồi,trongtácphẩm“Vănchươnglàgì?”CậubạntôiEssartsđãnóiđếnnhữngcáihayđónhưsau:

Tôi coi Edouard Estaunié là nhà văn đồi trụy nhất trong trong tất cảnhững tác giả tôi đã được đọc. Thoạt nhìn thì tưởng các nhân vật củaEstauníelàmtayêntâmnhữngchủsựkhobạc,nhữngcôgáinhânviêncácphòngbưuđiện,nhữngchàng traihọc trườngdòngở tỉnh lẻ.Nhưngkhôngnênvộitinvàonhữngvẻdángbềngoài.Viênchủsựkhobạckialòngdạđentối,côgáinhânviênbưuđiệnthìrakhỏicôngsởlậptứcbándâm,cậuhọc

sinhtrườngdòmthìkhátmáukhôngkémgìGillesdeRais[67],..Estauníeđãchegiấucáiácđằngsaunhữngtấmáorơđanhgốtdàiđen,nhữngáomăngtô,

thậmchícảđằngsaunhữngtấmáochùng:mộtSade[68]cảitrangthànhthưkýphiêntòa,mộtGenet2tráhìnhthànhBernadetteSoubirous..”

Tôiđọcđoạnvăn trênchoForclaz-Manigotvàbảoôngrằng tôi là tácgiảnó.Ôngnứcnởkhenngợirồimờitôiđiăntối.Tronglúcăntôilénnhìnvợôngta.Tôithấybàtahơichínnẫunhưngnếuchưakiếmđượcthứgìkhácthìtôinghĩcũngchẳngnênkỹtínhquá.ThếlàtôivớibàtathựchiệnluônmốitìnhtrongsángcủaEstauníe:mộtchàngtraiquýtộcPháp,mêleonúi,tằngtịuvớimộtbàmệnhphụtrungniênđãxồxề.Tôitínhchịukhóđưabàta vào cuộc sống sa đọa thì chẳngmấy lúc.Nếu tôi xét thấy tốt, bà ta sẽthànhgáimạidâmởmộtnhàchứađấtBraxin.

MiềnSavoieyêuquý!Suốtđờitôigiữmãikỷniệmêmđềm,chẳnghạnvềĐạitáAravis.MỗiđứatrẻPhápđềucó,ởsâutrongvùngquê,mộtngườiôngkiểunhưvậy.Cậutalấylàmxấuhổvềchuyệnđó.ÔngbạnSartrecủachúngtamuốnquênđibácsĩSchweitzer,anhemvớiôngnộiôngta.KhitôiđếnthămAndréGidetạingôinhàcủatổtiênôngtạiCuverville,ôngnhắcđinhắclạinhưkẻmấttrí:“Hỡigiatộc,tacămthùmi!Hỡigiatộc,tacămthùmi!”Chỉ riêngAragon,bạn thiếu thờicủaông làkhông từchốicộinguồi.Tôibiếtôngta.HồicònmồmaStaline,Aragonkiêuhãnhnóivớitôi:“DònghọAragonchatruyềnconnốiđềulàmcớm!”Mộtđiểmthắngcủaông.Haivịkiachỉlànhữngđứacontừbỏôngcha.

Tôi,RaphaelSchlemilovitch,tôikínhtrọnglắngnghengườiôngcủatôi,Đại táAravis, như tôi đã từng lắng nghe người ông khác của tôi, AdrienDebigorre.

-Essarts,ĐạitáAravisbảotôi–cậunhấtđịnhphảitrởthànhmộttayđisănchuyênnghiệptrênnúicao!Cậusẽtrởthànhngườiđànôngđượccácbàcômêtít!Vóccaotonhưthếkia!Cậumàlàquânnhânthìoaiphongghêgớmlắmđấy!

Khôngmay,bộđồngphụccủavậnđộngviên leonúi lại làm tôi thấygiốngnhưbộđồngphụccảnhsát,tôiđãchếttrongbộấytrướcđâyhaichục

nămrồi[69].

-Tínhthíchmặtđồngphụcchưabaogiờđemđếnchotôivậnmay,-tôigiảithíchvớiôngĐạitá.–Hồi1894,vìnótôiđãphảiratòatrongmộtvụánầmĩvàchịumấynămtùởđảoDiable.VụánSchlemilovitch,Đạitácònnhớkhông?

VịĐạitákhôngnghetôinói.Ôngnhìnthẳngvàomắttôi,kêulên:

-Cậutrai,vuilòngngẩngcaođầulên.Mộtcáibắttaythậtkhỏe.Nhấtlàcậuhãybỏcáiđiệucườinguxuẩnấyđi.Chúngtađãnhìn thấyquánhiềutình trạng nòi giống Pháp bị lai tạp. Chúng tamuốn sự thuần khiết trongdòngmáu.

Tôirấtxúcđộng.ÔngchỉhuyDarnandđãtừngkhuyêntôinhữngcâunhưthếkhichúngtôimởcuộccànquétbọndukích.

MỗibuổitốitôiđềubáocáocôngviệcchoNamtướcLévy-Vendôme.TôikểvớiôngtavềbàForclazManigot,vợviênchưởngkhế.ÔngtatrảlờirằngloạiđànbàđãchínnẫukhôngđượcvịkháchhàngcủaôngởRioquantâm.TôiđànhnánlạiởT.mộtthờigiannữa,sốngcôđơn.Tôicắnrăngchịuđựng.KhôngcóchúthyvọngnàovềphíaĐại táAravis.Ôngtasốngmộtmình.HaiôngPetitSavarunvàGruffazthìkhôngcócongái.MặtkhácNamtướcLévy-Vendômechínhthứccấmtôikhôngđượclàmquenvớicáccôgái

làng mà không qua cha mẹ hoặc chồng họ: nếu tôi bị mang tiếng là kẻchuyêntángáithìthếlàhết,sẽkhôngaichơivớitôinữa.

LINHMỤCPERRACHEGỠKHÓKHĂNCHOTÔI

TôigặpvịchứcsắcGiáoHộinàytrongmộtcuộcdạochơitrongvùngbaoquanhlàngT.Ôngđứngtựavàomộtthâncây,đangchiêmngưỡngthiênnhiên,đúngtưthếvịsứthầncủaChúatrênđấtSavoie.Vẻphúchậutrênnétmặtđứcchalàmtôichúýngay.Chúngtôibắtđầutròchuyện.ChakểvớitôivềngườiDoTháiJésusChrist.TôikểvớichavềmộtngườiDoTháikhác,

tênlàJudas[70]chínhlàngườimàJéusChristđãnói:“Tốthơnlàconngườinàykhônghềđượcsinhra!”.

Cuộc trò chuyện xung quanh đề tài thần học tiếp tục đến tận lúc haichúngtôivềtớiquảngtrườngởgiữalàng.LinhmụcPerrachetỏvẻbuồnkhithấytôiquantâmnhiềutớiJudas.Chanói:

-Conlàngườituyệtvọng,ôngnghiêmgiọngnói.Tộituyệtvọnglàtộilớnnhấttrongmọitội.

TôigiảithíchchoconngườihiềnđứcấyrằnggiađìnhtôichotôiđếnT.đểtăngôxyhailáphổivàđểtưtưởngtôitrởnêntrongsánghơn.TôikểchoôngnghequãngthờigianquángắnngủitôihọclớpDựbịcaođẳngởtrườngtrunghọcBordeauxvànêu lênvớiông rằng tôi ngánngẩm trườngvìbầukhôngkhíxãhộicấptiếnởđó.Linhmụctráchtôilàquánguyêntắc.

-ConhãythửnghĩđếnPéguy,chanói,ôngtasongsonglàmhaiviệc,mộtởnhàthờlớntạiChartresvàmộttạiLiênđoàngiáogiới.Ôngtađãcốgắnggiới thiệuThánhLouisvàJeanned’ArevớiJeanJaurès;Khôngnênquácựcđoanconạ!

TôitrảlờirằngtôithíchChagiámmụcMayoldePupéhơn;mộtngườiCơ-đốcphảicoi trọng lợi íchcủaChúa, thậmchínếucầncó thểgianhậpL.V.F.Một chức sắcCơ-đốc phảimúagươm thậmchí phải tuyên bố nhưSimondeMontfort:“ChúasẽnhậnranhữngailàcủaNgười!”.Hơnnữa,

Tòaángiáohộilàmtôicócảmgiácđólàmộthộitừthiện.Torquemada[71]

vàXiménèsđềuquátốt,họmongmuốnchữabệnhchonhữngconngườicóvẻthíchthúvớibệnhtậtcủahọ,bệnhđêtiệnkiểuDoThái.Haivịđóthậtđángyêulàđãđềxuấtcanthiệpbằngphẫuthuậtchobệnhnhânchứkhôngphải để họ chết do bệnh lao của họ. Sau đó tôi ca ngợi hết lời Joseph deMaistre, EdouardDrumont, và nói với linhmục rằngChúa trời không ưanhữngkẻnửavời.

-Cảkẻnửavờilẫnkẻkiêungạo,-linhmụcParrachenói.-Màconthìmắccái tộikiêungạo,cũngnặngnhư tội tuyệtvọng.Ngheđây, tasẽgiaochoconmộtviệcnhỏ.Conphảicoiđólàcôngviệcđểchuộctội.ĐứcgiámmụcđịaphậnnàysắpđếnthămtrườngtrunghọcT,sauđâymộttuầnlễ.ConhãysoạnmộtbàichàomừngNgàiđểtađưalêntrên.Bàiđósẽđượctraochomộthọcsinh thaymặtmọigiáodân trong toànxứđạođểcậu tađọc.Quacôngviệcđóconsẽbộclộlòngsẵnsàng,tìnhcảmvàsựkhiêmnhường.Bởicôngviệcnhỏđósẽđưacontrởlạiconđườngchínhnghĩa!Tabiếtconlàmộtconchiênlạcđường,đangmongmuốnmộtđiềuduynhấtlàtrởvềvớibầy.MỗingườitronglúclầmlạcđềumuốnhướngThiện!Tatinởcon!(Thởdài.)

Mộtcôgái tócvàngđangđứngtrongvườncủanhàthờ.Côchămchúnhìn tôi; linhmụcParrache giới thiệu với tôi, đấy là cháu của ông, tên làLoitia.Cômặcđồngphụcxanhlamcủahọcsinhnộitrú.

Loitiachâmmộtngọnđèndầuhỏa.NhữngđồgỗSavoiesựcnứcmùidầu quang. Màu bức tường bên trái làm tôi rất có cảm tình. Linh mụcParrachedịudàngđặtbàntaylênvaitôi:

-Schlemilovitch,ngay từbâygiờ,concó thểbáochogiađìnhbiết làconđãđượcrơivàonhữngbàntaynhânđức.Tanhậncoisócsứckhỏelinhhồnchocon.Phầncònlạisẽđượckhítrờivùngnúiởđâylàmnốt.Bâygiờ,con trai của ta, con hãy viết bài chàomừngĐức giámmục của chúng ta.Loitia,cháuvuilòngđemtràvàvàichiếcbánhrađây!Chàngtrainàyđangcầnănđểlấysức.

TôimảingắmmáiđầuxinhđẹpcủaLoitia.CácbàsơcủatuviệnNotreDamedesFleurskhuyêncôtếtđuôisambộtócvàngcủacô,nhưngvàingày

gầnđây,dotôi,côlạiđểxõatrênhaivainhưcũ.SaukhiquyếtđịnhsẽđưacôsangBraxin,tôivàophòngcủachúcô,thảobàivănchàomừngĐứcgiámmụcNuitsSaint-Georges.

“KínhthưaĐứcgiámmục,

TrongtấtcảcácnhàthờcủađịaphậnđẹpđẽmàChúatrờiđãgiaophóchoNgài,thưaĐứcgiámmụcNuitsSaint-Georges,Ngàihãycoinhưđangở trongnhàcủaNgài.SựhiệndiệncủaNgàiởđâyđemđếncho toànđịaphậnmộtniềmkhíchlệvànhữngânhuệquýgiá.

Nhưng xinNgài cảm thấyNgài còn hơn ở trong nhà củamình trongthung lũng ngoạnmục T. này, nổi tiếng về những cánh đồng cỏ và rừngrậm…Thung lũngnàycáchđâykhông lâuđãđượcmộtnhàsửhọcmệnhdanhlà“mảnhđấtcủacácgiáosĩgắnbóchặtchẽvàthânáivớicácchứcsắccoi sóc linhhồn”.Ngay tạiđây, trongcác trường trunghọcđượcxâydựngbằngcáctấmlònghàohiệp,đôikhiphảigọilàcácanhhùng…ThưaĐứcgiámmục,hiệnlúcnàyNgàiđangởtrongnhàcủaNgài…VàkhinghetinNgàisắpđếnthăm,giáodânvàmọihọcsinhởđâyđãnónglòngtrôngngóng.

“Kính thưa Đức giámmục! Ngài đến đây là mang niềm khích lệ vàluồngánhsángquanhữnglờirăndạycủaNgàiđếncácthầygiáo,cáccộngsựtậntụycủaNgài,côngviệccủahọnhiềukhivôcùngkhókhănvàkhôngđượcđềnđápxứngđáng.Ngàisẽđemđếnlòngbaodungchocáchọcsinhbằngnụcườithânthiếtvàmốiquantâmmàtấtcảhọcsinhởđâyđềusẽcốgắng để xứng đáng vớiNgài…Chúng con vô cùng sung sướng được đónchàoNgài,mộtngườithầyuyênbác,mộtngườibạnhàohiệp,mộtnhàhảotâm sẵn sàng làmmọi thứđểnâng cái trườngCơ-đốcnày lên, thànhmộtthựctếvàmộtđảmbảochotươnglaitỏasángcủavùngđấtchúngta.

“Vớichúngcon,thưaĐứcgiámmục,nhữngbãicỏtrồngtỉatrêncáclốiđitrướccổngnhưđượctắmgội,vànhữngbônghoatrênđónhưđangcahátbằngnhữngmàu sắc tươi thắmcủachúng,bất chấpkhí trờigiá lạnhcủamộtmùacựckỳkhókhăn.VìNgài,NgôiNhàcủachúngconmọikhilàmộttổ ongồn ào náonhiệt thì hômnay lặng lẽ và trangnghiêm.VìNgàimà

dòngtrôinhàmcháncủanhữngcuộcsănbắnhoặchọchànhđãbiếnmất,thayvàođấy làkhôngkhí tưngbừnghộihè,mộtsự tưngbừngthanhthảnchanchứanhữngquyếtđịnhtốtlành.

“Kính thưaĐứcgiámmục!Chúngconmuốn thamgia vàonhữngnỗlựclớnlaođổimớivàcảitạohiệnđangdângtràotrêncáccôngtrườngcủaGiáoHộivànướcPháp.KiêuhãnhvìcuộcviếngthămnàycủaNgài,chúngconsẽchămchú lắngnghenhững lời răndạycủaNgài.XinNgàinhậnởđâytấmlòngngưỡngmộvàquýyêucủanhữngđứaconcủaNgài.

“CầuChúabanphướcchoĐứcgiámmụcNuitsSaint-Georges.

“HoanhôĐứcgiámmục!”

Tôithầmmongbàivănnàyvừalòngvị linhmụcParrachevàgiúptôigiữđượcmốicảmtìnhcủaôngtavớitôi:tươnglaicủatôitrongviệcbuônbángáimạidâmdatrắngbuộctôiphảinhưvậy.

May thay,mớinghe tôi đọcmấycâuđầu,ông linhmụcđã tràonướcmắt,vàhếtlờikhenngợi.Thậmchíôngcònđíchthânđembàivăncủatôilêngặpthượngcấpđểhưởngmộtlầnnữaniềmthíchthútronglúchaingườicùngduyệtbàichàomừng.

Loitiangồi trước lòsưởi.ĐầucôhơicúivàcặpmắtcủacômơmànggiốngnhưnhữngcôgáicủadanhhọaBotticelli.ChắnchắncôtasẽrấtthànhcôngvàomùahèsangnămtrongcácnhàchứacủathủđôRiodeJaneirocủaBraxin.

GiáosĩSaint-Gervais,Hiệutrưởngtrườngtrunghọc,tỏrarấthàilòngvềbàivănchàomừngcủatôi.Ngaytrongcuộctiếpxúcgiữatôivàông,ôngđãmờitôithaychânmộtGiáosưdạymônlịchsử,linhmụcIvanCanigou,ôngnàyđộtnhiênbỏđiđâumấttăm.TheogiáosĩSaint-GervaisthìlinhmụcCanigouvốnrấtđẹptrai,khôngsaocưỡnglạiđượcthiênhướngcủaônglàlàmnhàtruyềngiáovàđãcónguyệnvọngtruyềngiáochonhữngngườidânhiềnđứcởTânCương.SẽkhôngbaogiờôngquaylạiđấtT.nàynữa.Qua

linhmụcParrache,thầyHiệutrưởngbiếtđượctôiđãtheohọclớpDựbịCaođẳngSưphạmởtrườngtrunghọcBordeauxvàrấttinvàotrìnhđộmônlịchsửcủatôi:

-CậusẽtiếptụcdạykhóahọccủalinhmụcCanigouchotớikhinàonhàtrườngtìmđượcmộtGiáosưlịchsửmới.Côngviệcnàylàmđầynhữngthờigianrỗirãicủacậu.Cậunghĩsao?

TôivộichạyđếnbáotinvuinàycholinhmụcParrache.

-ChínhtađãđềnghịthầyHiệutrưởngtìmchoconmộtcôngviệcgìđểconkhuâykhỏa.Nhànrỗirấtcóhạichocon.Hãylàmviệcđi,concủata!Conđangdầnđivàoconđườngchânchínhđấy!Đừngbỏconđườngđó!

Tôixinlinhmụcchophéptôichơibài.Ôngvuivẻbằnglòng.TạiquángiảikhátMunicipal,ĐạitáAravis,PorclazManigotvàPetitSavarintiếpđóntôi thân tình.Tôikểchohọnghevềchứcvụmớicủa tôi.Chúng tôi cùnguốngrượumậnvùngMeusevàvỗvàovainhau.

Viếtđếnđoạnnàytrongbảntiểusửcủatôi,tôithấycầnthẩmtralạiquabáochí.Tôiđãvàodạyhọctrongtrườngdòng,nhưlờikhuyêncủalinhmụcParrachechăng?BàibáocủaHenryBordeauxcótựađề:“MộtgiáosĩởArs,linh mục Raphael Schlemilovitch” (BáoHành động Pháp số ra ngày 23thángMườinăm191…)khiếntôikếtluận:nhàtiểuthuyếtgiađãcangợitôivềtháiđộtậntụyvàsùngtínmàtôibộclộtrongngôilàngnhỏbéT.miềnSavoie.

Bấtkểthếnào,tôicũngtiếnhànhnhữngcuộcdạochơidàivớiLoitia.Bộđồngphụchọcsinhduyêndángvàlàntócmềmmạicủanàngđãtôđiểmcho những buổi chiều thứ Bẩy thêm hai màu xanh lam và vàng. Đại táAravistìnhcờnhìnthấyhaichúngtôivàôngnởnụcườiđầythôngcảm.HaiôngPorclazManigotvàPetitSavarinthậmchícònđềnghịđượclàmnhânchứngtronglễkếthôngiữatôivàLoitia.DầndầntôiđâmquênnguyênnhândẫntôiđếnvùngSavoiecũngnhưkhuônmặtnhănnhócủaNamtướcLévy-

Vendôme.

Không!KhôngđờinàotôichịutraocôgáihồnnhiêntrongtrắngLoitiachobọnchủnhàchứaBraxin.TôisẽluivềsốngvĩnhviễnởlàngT.Tôisẽlàmnghềdạyhọctrongyênbìnhvàgiảndị.Tôisẽcóbêncạnhmộtngườivợyêutôi,mộtlinhmụcgià,mộtĐạitáđángmến,mộtviênchưởngkhếvàmộtôngchủhiệuthuốctâydễthương…

Mưaquấtvàoôkính,ngọnlửatronglòsưởitỏaramộtlànánhsángdịudàng.

Vịlinhmụctrìumếntròchuyệnvớitôi.Loitiacúimáiđầulêngiỏkhâuvá.Thỉnh thoảngnàngngướcmắt lênvàbốnconmắtchúng tôigặpnhau.Linhmụcbảotôiđọcmộtbàithơ…

Tráitimtôi,nởnụcườivềtươnglai

Tôiđãthôithốtranhữnglờilẽcaynghiệt

Vàđãloạibỏ,nhữnghìnhảnhđentối…

Rồi:

…Gianphòng,vòngsángthuhẹpcủangọnđèn.

Banđêm,tronggianphòngnhỏcủakháchsạn, tôiviếtphầnđầucuốn“Hồiký”củatôiđểloạirakhỏiđầutôinhữngkỷniệmvềmộtthờitrai trẻbãotáp.Vớiniềmtincậytôingắmnhìnnúirừng,quángiảikhátMunicipalvànhàthờ.Tôicămghétnhữnglờidốitráđãlàmtôiđaukhổbaonhiêurồi,Đấtlàthứkhôngbiếtnóidối.

Nhữngquyếtđịnhđẹpđẽtrênchấtđầylồngngực,tôicấtcánhbaylênvà đi dạymôn lịch sử nướcPháp.Tôi dành cho học sinh của tôimột bài

giảnghùnghồnvềJeanned’Arc.TôithamdựvàomọicuộcThậptựchinh,tôichiếnđấuởBoivines,ởRocroivà trêncầuArcole.Thanôi,chẳngbao

lâutôinhậnrarằng,tôikhôngcóđượcniềmfuriafrancese[72].Cáchiệpsĩtócvàngcàngđicàngbỏtôitụtlạiphíasauvànhữnglácờthêuhìnhbônghoabáchhợpcứtuộtdầnkhỏibàntaytôi.LờithanvãncủamộtnữcasĩDoThái kể với tôi vềmột người chết khôngmang đinh thúc ngựa, không cólôngchimđàđiểutrênmũ,cũngkhôngđeogăngtaytrắng.

Cuốicùng,khôngchịunổi,tôitrỏngóntayvềphíaGranGevrier,ngườihọctròxuấtsắcnhấtcủatôi:

-Chính làmộtngườiDoTháiđãđậpvỡcái bìnhSoissons[73] .MộtngườiDoThái,anhnghethấychưa?Anhhãynhắclạichotôimộttrămlần:“NgườiđậpvỡcáibìnhSoissonslàmộtngườiDoThái”.Họcchothuộcbài,GranGevrier!Điểmkhông,GranGevrier!TôiphạtanhmộtChủnhậtkhôngđượcrangoài!

GranGevrieròakhóc.Tôicũngkhóc.

Tôi lao đầu ra khỏi lớp học và đánh điện cho Nam tước Lévy-Vendôme,báo tin tôi sẽ traocôLoitiachoông tavào thứBẩy tới.Tôiđềnghịđiểmgặpgỡđểtrao“hàng”:là thànhphốGenèvecủaThụySĩ.Cuốicùng,tôingồiviếtchođếnbagiờsángbảnvănsámhối:“MộttênDoTháitrênvùngthônquê”,trongđótôitựphêphánđãcólúcyếuđuối,chótyêumiềnthônquêPháp.Tôikhôngthèmlựalờigìhết,màviếtthẳngra:“SaukhiđãlàmộttênDoTháicộngtácvớiquânphátxítchiếmđónggiốngnhưJoanoviciSachs,RaphaelSchlemilovitchđãgiảvờlàmcáitrò“Quayvềvớiđấtđai”nhưBarrèsPétain.ĐếnbaogiờmớichấmdứtcáivởhàikịchđêtiệncủatênDoTháiđángxấuhổnhưSimoneWeilCéline?CủatênDoTháitài ba Proust Saniel, Halévý Maurois? Chúng tôi muốn gã RaphaelSchlemilovitchhãyvuilònglàmmộttênDoThái,chỉDoTháimàthôi…”

Bàivănsámhốiấyviếtxong,tôibỗngthấymọithứxungquanhlấylạiđược nhữngmàu sắcmà tôi hằng yêumến.Những ngọn đèn pha rọi ánhsángsụcsạokhắpquảngtrườnggiữalàng.Tiếngủnglínhnệntrênvỉahè.NgườitađánhthứcĐạitáAravis,chưởngkhếForclazManigot,chủlòbánh

mìGruffaz,chủhiệuthuốctâyPetitSaravin,linhmụcParrache,giáosĩSaintGervais,cậuhọctròCranGervieryêuquýnhấtcủatôi,côLoitia-vịhônthêcủatôi.Ngườitadòhỏihọvềtôi.MộttênDoTháiẩnnáugiữavùngSavoie.MộttênDoTháinguyhiểm.Kẻthùsốmộtcủadânchúng.Cáiđầucủatôiđượcđặt thànhthánhgiá.Người tanhìnthấytôi lầncuốicùnglàbaogiờ?Tất nhiên bạn bè tôi tố cáo tôi. Thế là cảnh sát mò đến khách sạn TroisGlaciers.Chúngđẩycửavàophòngtôi.Còntôithìvẫnnằmtrêngiườngchờđợi,đúngthế,vừachờđợivừahuýtsáomộtđiệunhạcmenuet.

Tôi uống li rượu mận vùng sông Meuse cuối cùng trong tiệm giặtMunicipal.Đại táAravis,viênchưởngkhếForclazManigot,ôngchủhiệuthuốc tâyPetitSaravinvàbác chủ lòbánhmìGruffaz chúc tôi lênđườngmaymắn.

-Chiềumaitôisẽvềkịpđểđánhbài,-tôibảohọ.–TôisẽmuasôcôlaThụySĩvềthếtcácông.

TôibáovớilinhmụcParrachelàchatôiđangnghỉtạimộtkháchsạnởGenèvevàmuốngặptôitròchuyệnmộtđêm.Linhmụcchuẩnbịchotôimộtgóilươngkhôănđườngvàdặntôitrênđườngvềđừnglacà.

XecachạyđếnVeyrierduLac thì tôixuống trướccửanhà thờNotreDamedesFleurs.LátsauLoitiachuiquacánhcổngbằnggang.Thếlàmọithứdiễnrađúngnhưtôibốtrí.Cặpmắtnàngsánglênkhitôinóivớinàngvềtìnhyêu,vềlànnướctrongvắt,kểnàngnghechuyệnnhữngvụbắtcóc,nhữngcuộcphiêulưumạohiểmcủacáchiệpsĩđờixưa.Tôidẫnnàngragaxe ca. Sau đó chúng tôi lên xe đi Genève. Hành trình sẽ là Cruseilles,Annemasse,SaintJulien,GenèvevàcuốicùnglàRiodeJaneiro.

Cácnhânvật thiếunữcủaGiraudouxđềuthíchngaodu,nhưngLoitialạitỏvẻhơilongại.Nàngbảotôirằngnàngđãkhôngđemtheovali.Khôngcógìhệtrọng.

-Đếnnơichúngtasẽmuasắm.Anhsẽgiớithiệuemvớichaanh,NamtướcLévy-Vendômevàôngsẽtặngemvôsốquàquý.Rồiemsẽthấychaanhrấtđángyêu.Đầuhói.Đeokínhmộtmắtvàhútmộtcáitẩurấtdàibằng

ngọc.Emđừngsợ.Chaanhsẽchỉmongemđượcsungsướng.

Chúngtôivượtquabiêngiới.Rấtnhanh.ChúngtôiuốngmộtcốcnướcéphoaquảtrongquầyrượucủakháchsạnBerguestronglúcchờôngNamtước. Ông bước về phía hai chúng tôi, theo sau ông là hai tên khỉ độtMouloudvàMustapha.Rấtnhanh.Ông tahít cái tẩu thuốc theo cáchnhưngườiđangbịkíchđộngmạnh.Ôngtasửalạichiếckínhmộtmắtrồiđưatôimộtphongbìtiềndầycộm.

-Tiềncôngcủacậuđấy,Schlemilovitch!Còncôbékiatôisẽlo!Cậuphảigấpgáp lên,không lầnchầngìnữa!VụSavoieđãxong,bâygiờcậuphảiđiNormandie.KhinàođếnnơicậugọiđiệnngayvềBordeauxchotôi.

Loitiahoảnghốtnhìntôi.Tôihứavớinànglàtôisẽquaylạisớm.

Suốt đêm đó tôi lang thang dọc bờ sông Rhône, nghĩ đến JeanGiraudoux, đến Colette, Marivaux, Verlaine, Charles D’Orléans, MauriceScève,Rémy-BelleauvàCorneille.Bêncạnhnhữngnhàvănthơđó,tôithậtđángxấuxa.Tôihoàntoànkhôngxứngđángvớihọ.Tôithầmxinhọthứtội

là đã ra chào đời trên đảo Ile-de-France[74], chứ không phải ở Wilna

Lutianie[75].

TôiviếttiếngPhápmàthấyngượngtay:mộtthứtiếngtinhtếđếnnhưvậymàkhicầmbút,thứtiếngấynhưbốcmùi…Tôingoáythêmnămchụctrangnữa.Cuốicùngtôiđãbỏ.TôiđãphảnbộitiếngPháp!

Tôi tínhđếnmiềnnamNormandieđểhoàn tấtviệcgiáodục tìnhcảmcủatôi.Fourgeire-Jusquiames,mộtthịtrấnnhỏthuộcvùngCalvados,cómộtlâuđàicổthếkỷXVII.TôithuêmộtphòngkháchsạnnhưởT.Lầnnàytôiđóngvaiđạidiệnmộthãngbuônbánsảnphẩmmiềnnhiệtđới.Tôibiếubàchủkháchsạnvàihộphoaquảnhiệtđớivàhỏibàvềnữchủnhântòalâuđàicổ, Veronique de Frogeire-Jusquiames. Bà chủ khách sạn tuôn ra tất cảnhữnggìbàtabiết:vịtiểuthưQuậnchúanàysốngmộtthânmộtmình,dânlàngchỉnhìnthấynàngngàyChủnhậttrongbuổilễlớnởnhàthờ.NămnàoQuậnchúacũngtổchứcmộtcuộcsănbắntheokiểudượtđuổi,dùngngựavàchó săn. Chiều thứBẩy, du khách có thể vào tham quan tòa lâu đài,mỗi

ngườitrảbatrămfrăng.Hervé,láixechoQuậnchúalàmchânhướngdẫndulịch.

Ngaytốihômđó,tôigọiđiệnchoNamtướcLévy-VendômebáotintôiđãđếnNormandie.Ôngyêucầu tôihoàn thànhcôngviệccho thậtnhanh:Kháchhàngcủachúngtôi,vịchứcsắcSamandal,ngàynàocũngđánhđiệnchoông,giọngsốtruộtvàđesẽhủyhợpđồngnếu“hàng”khôngđượcgiaosauđâytámngày.RõràngNamtướcLévy-Vendômekhônghìnhdungđượcnhữngkhókhăncủatôiởđây.Làmsaotôi,RaphaelSchlemilovitch,cóthểtiếp xúc được vớiQuận chúa trongmột hai ngày?Nhất là tôi không phảiđangởParismàở lãnhđịaFrogeire-Jusquiames,nằmgiữavùng thônquênướcPháp.ỞđâyngườitakhôngđểchomộtngườiDoThái,dùanhtarấtđẹptraiđinữa,bướcvàolâuđài, trừcácchiềuthứBảy,khiyđicùngvớinhữngkháchthamquannôngdânkhác.

Suốt đêm tôi nghiên cứu hồ sơ lai lịch củaQuận chúamàNam tướcLévy-Vendômethảorasaukhitổnghợprấtnhiềutưliệu.Cáctưliệuôngsửdụngrấtquý.

CuốnBiênniên sử tầng lớpquý tộcPháp soạnnăm1843doBá tướcSamuelBloch-Morelkhẳngđịnh:

“FOUGEIRE-JUSQUIAMES

Nơicưtrú:Normandie-Poitou.

Chi:JourdaindeJusquiames,conngoàigiáthúcủaQuậnchúaAliénord’Aquitaine.

Châmngôncủadònghọ:“Jusquiameshãycứulinhhồn,Fougeiressẽkhôngbỏngươi”.Dònghọ Jusquiamesđếnnăm1385 thìnhườngchỗchodònghọcủacácCôngtướcFougeiređầutiên.

Tướchiệu:QuậncôngJusquiames(lãnhđịacha truyềnconnối).Giấycôngnhậnchínhthứcđềngày20thángChín1603.Thànhviênthếtậpcủa

VănphòngNguyên lão. Sắc lệnh ban hành ngày 3 thángSáu 1814.QuậncôngkiêmHuân tước thế tập (Quận công Jusquiames), sắc lệnh ban hànhngày30thángTám1817.Dòngthứ:BátướcLaMã,bảntómtắtthảongày19 tháng Sáu 1819, chuẩn y theo sắc lệnh ban ngày 7 tháng Chín 1822.Hoàngthân,doVuaxứBavièrecấpbảnchứngnhậnngày6thángBa1846,đượcquyềntậptướcchoconcháuđờiđời.CôngtướckiêmHuântướcthếtập,sắclệnhngày10thángSáu1817.

Hìnhhuyhiệudònghọ:haiđầusưtửtrênnềnxanhdatrờivớibabônghoabáchhợpvànhữngngôisaolơlửngbêntrên.

Robert de Clary, Villehardoui và Henry de Valenciennes, trong cuốnbiên niên củaĐoànThập tự chinh thứ tư, đã cấp bằng khen cho các lãnhchúa dòng họ Fougeire. Froissart, Commynes và Montluc không tiếc lờikhenngợicáctướnglĩnhdònghọJusquiames.

TrongchươngXcuốnLịchsửSaint-Louiscủamình,JoinvilleđãnhắcđếncôngtíchcủamộthiệpsĩdònghọFougeirenhưsau:“Thếlàhiệpsĩgiơcao thanhkiếm,đâmthẳngvàomắt tênDoTháikhiếnhắnngã lăn rađất.ĐámDoTháivộivãbỏchạy,đemtheothủlĩnhbịthươngnặngcủachúng”.

Sángchủnhật,y[76]chựcsẵntrướccửavàocủanhàthờ.Khoảngmườimộtgiờ,mộtxehơilimousineđenchạyđếnquảngtrường.Timyđậpthìnhthịch.Một phụ nữ tóc vàng quý phái bước đến nhưng y không dám nhìnnàng.Yđitheonàngvàonhàthờđồngthờicốghìmcơnhồihộp.Khuônmặtytinhkhiếtlàmsao!Bêntrênđầunàng,làbứchọalồngtrongkhungkínhvẽcảnh Quận chúa Aliénor d’Aquitaine dẫn quân tiến vào thành Jerusalem.NgườitabảohọasĩđãlấymẫuQuậnchúaFougeire-JusquiamesđểvẽQuậnchúa Aquitaine. Nhân vật trong bức họa cũng làn tóc vàng, cũng dángnghiêngđầu,cũngcáicổthanhtúấy.YđưamắthếtnhìnQuậnchúađangsốnglạinhìnvịQuậnchúađãchếttrênbứchọavàythầmnghĩ:

“Nàngquả làkiềudiễm!Quả làquýphái!Trôngdiễm lệbiết bao,vịQuậnchúakiêukỳcủadònghọJusquiames.MộtconcháucủaQuậnchúaAliénord’Aquitainenổitiếngxưakialúcnàyđangđứngtrướcmặtmình!”

Hoặcnữa:

“Quang vinh trước cả Đại đế Charlemagne, các đại quý tộc dòng họJusquiamesđãtừngnắmquyềnchosốngđượcsống,bắtchếtphảichếtđốivớicácvịvuachúa,chưhầu.Hầu tước tiểu thưFougeire-Jusquiamesnàymang dòngmáu của Quận chúa quang vinh ngày xưa, người sau này trởthànhHoànghậuAliénord’Aquitaine.Nàngkhôngthèmquenbiếtvàkhônghạcốquenbiếtbấtkìmộtngườinàoởđây”.

Nhất là quen biết một kẻ mang dòng họ Do Thái Schlemilovitch. Yquyết định bỏ, thôi không tiến hành công việc này: Nam tước Lévy-Vendômesẽhiểuhọômthamvọngquá lớnsovớisứccủahọ.BiếnQuậnchúaAliénord’Aquitainethànhgáiđĩởnhàchứa!Chỉnghĩđếntriểnvọngđócũnglâmyphẫnnộ.ConngườicóthểmangtênhọSchlemilovitchnhưngvẫncònchútítlươngtâmsótlạitrongđáylòngchứ!Tiếngnhạccủađànđạiphongcầmvàtiếnghátđồngcacủadànhợpxướngnhàthờđánhthứccáithiệnbẩmsinhtronglòngy.Khôngđờinàoynỡtraonữchúakia,nàngtiênkia,vịthánhnữkiavàotaybọnHồi!YmuốncốgắnglàmkẻhầukẻhạDoTháichonàng.

Nhưngkhốnnỗi phong tụcđã thayđổi biết baokể từ thếkỷXII đếnnay, khiếnQuận chúa Fougeire-Jusquiames không còn hình dung ra đượcdòngmáucaoquýtronghuyếtquảncủanàng.YsẽăncắpcăncướccủabạnyEssartsđểnhanhchóngtiếpcậnnàng.Ycũngsẽkểvềtổtiêny,vềtướngquânEssarts,ngườiđãmổbụnghai trămtênDoThái trướckhi lênđườngtiếnhànhcuộcThậptựchinh.Foulquesrấtcólý,nhữngtênkiađãdámhòreovuithúđembánhthánhranấulên!Giếtchếtbọnchúngchỉlàmộtcáchtrừngphạtquánhẹ.XáchàngtrămtênDoTháichắcchắnlàmsaobằngđượcthânthểthiêngliêngcủaĐứcChúaLòngLành?

Rakhỏibuổilễ,Quậnchúađưađôimắtthảnnhiênvàxavắngnhìncáctínđồ.Phảichăngytưởngtượngralànhưthế?Cặpmắtxanhbiếcdiễmlệcủanàngdừnglạichămchúnhìny.Haynàngđoánđượcýnghĩsùngbáiđãxuấthiệnmộttiếngđồnghồtronglòngy?

Ychạyngangquaquảng trườngnhà thờ.Khichiếc limousineđenchỉcòncáchyhaichụcmét,yngãlănramặtđất,giảvờbịngất.Ynghethấy

tiếngphanhrít.Mộtgiọngdịudàngcấtlên:

-Gerald, vực chàng trai tội nghiệp kia lên xe cho ta!Chắc ông ta bịcảm!Mặtông ta táinhợtkiakìa!Đemông tavề lâuđài, ta sẽchoông tauốngrượurumđểôngtahồilại.

Ycốkhôngmởmắt.Lớpvảibọchàngghếsau,nơingườitàixếđặtynằm,thoangthoảngmùidathuộcnướcNga,nhưngchỉcầnythầmnhắcđinhắclạitrongóccáitênhọdịudàngJusquiameslàlậptứcmùihươngthơmhoaviôlétvàhoađồngnộilạithoangthoảnglọtvàomũiy.YmơthấylàntócvàngmềmmạicủaQuậnchúaAliénnorxưakia,mơthấytòalâuđàicổyđangđếngần.Khôngmộtlúcnàotrongócythoángcóýnghĩrằngsaukhiđã từng làmột tênDoTháicộng tácvớiphátxítchiếmđóng,một tênDoTháimơ tốt nghiệp trườngCao đẳngSư phạmPháp,một tênDoThái đãsốngởtỉnhlẻ,ylạiđượctrởthànhmộtngườiDoTháicaosangtrongcáixelimousinetreolácờnhỏthêuhuyhiệudònghọcủaQuậnchúa(cóhaiđầusưtửtrêntrờinềnxanhbiếckèmtheonhữngbônghoabáchhợpvànhữngngôisao).

NàngQuậnchúakhônghềdòhỏiy,nhưthểchuyệnycómặttronglâuđàinàylàhoàntoàntựnhiên.Họcùngdạochơingoàivườn.Nàngtrỏyxemcácloạihoavànhữngdòngnướcmạchtrongvắt.Cuốicùnghọquayvàolâuđài. Y thán phục bức họa vẽ chân dung Hồng y giáo chủ Fougeire-JusquiamesdohọasĩLebrunthựchiện,bứcvẽnhữnghiệpsĩởAubusson,nhữngbộáogiápsắtcùngnhiềukỷvậtkháccủadònghọ,trongđócóbứcthưdo đích thân vuaLouisXVviết choQuận côngFougeire-Jusquiames.NàngQuậnchúalàmynhưlạcvàocõitiên.Quagiọngnóicủanàng,ythấyđược toànbộsựkhắcnghiệtcủavùngđất thôndãnày.Nhưngườibị thôimiên,ytựnhủ:“NghịlựcvàduyêndángcủamộtđứacongáiquýtộcPháp,ngaytừnhỏđãnhẩylênlưngngựa,đánhđậpmèovàchọcmắtthỏ…”

BữaăntốiđượcsoisángbằngnhữngngọnnếnvàtàixếGeraldhầuhạ.SaubữatốiycùngQuậnchúatròchuyệntrướclòsưởirấtlớncủaphòngtiếpkhách.Quậnchúakểvềnàng,vềtổtiênnàng,vềnhữngngườitrongdònghọnàng…ChẳngbaolâuyđãthuộclòngtấtcảnhữnggìliênquanđếndònghọquýtộcFougeire-Jusquiames.

Tôi ve vuốt bức họa củaClaudeLorrain treo trên bức tường bên tráiphòngngủ của tôi:QuậnchúaAliénord’Aquitaine xuống chiến thuyềnđểđánhsangphươngĐông.SauđấytôingắmbứcChàngArlequinsầunãocủadanhhọaWatteau.TôiđivòngbênngoàitấmthảmcủahãngSavonnerie,sợlàmbẩnnó.Tôikhôngxứngđángđượcngủ trongcănphòngquýgiánày,cũngkhôngxứngđángđượcthấythanhđoảnkiếmtreobêntrênlòsưởikia.CũngkhôngxứngđángvớibứchọachândungPhilippedeChampaignetreobêntráigiườngngủcủatôi,chiếcgiườngvuaLouisXVđãngựởđâycùngvới tiểu thưLaVallière.Quancửasổ tôinhìn thấymộtnữkỵsĩđangphingựaquakhuvườn.Đúnglàsángnàocũngvậy,nữQuậnchúarakhỏilâuđàitừnămgiờsángđểcưỡiconngựaBayardmànàngquýnhất.Nàngvừalấp saumột chỗđườngngoặt.Khôngkhívẫn tuyệt đối lặng lẽ.Thế là tôiquyếtđịnhviếtmộtthứtiểusửdướidạngtiểuthuyết.

TôighilạitấtcảnhữngchitiếtmàQuậnchúađãchotôibiếtvềdònghọcủanàng.Tôisửdụngchúngđểsoạnphầnđầutrongtácphẩmcủatôinhanđề:“TừphíaFougeire-Jusquiames”,hay“HồikícủaSaint-Simonđượcxem

lạivàsửachữadonàngSchéhérazade[77]vàvàihọcgiảDoThái”.

VàothờituổithơDoTháicủatôiởphốbờsôngContithủđôParis,côgiasưEvelynđãđọcchotôinghe“Ngàn lẻmộtđêm”và những “Hồi kí”củaSaint-Simon.Sauđótôitắtđèn,đểhémởphòngngủcủatôicốtđểtrướckhingủtôinghethấytiếngnhạcbảnSchéhérazadeSol trưởngcủaMozart.TronglúctôithiuthiungủnàngSchéhérazadevàQuậncôngSaint-Simonđãcùngnhauquayhộphìnhảnh.VàtôimơmàngchứngkiếnnàngCôngchúaxứUrsinsbướcvàohangcủachàngAliBaba.TôithamdựđámcướitiểuthưLaVallièrelấychàngAladin,chứngkiếnvụvuaHồigiáoHarounalRachildbắtcócphunhânSoubise.NhữngchuyệnkểphươngĐôngchenlẫnnhữngchuyệnởcungđiệnVersaillestạonênmộtthếgiớithầntiênmàbâygiờtôicốgắngtáihiệntrongcáctácphẩmcủamình.

Chiều xuống, Quận chúa Fougeire-Jusquiames lại phi ngựa qua bênngoàicửasổphòngtôi.LúcthìtôithấynànglànàngtiênMélusine,lúclạilàNàngBạchTuyếtcólàntócvàngóngả.Tôimơmàng,tưởngnhưtừthờicôgiasưngườiAnhđọctruyệnchotôingheđếnlúcnàychưacógìthayđổi.Tôingắmmột lầnnữanhữngbứchọa treo trongphòng.Côgia sưEvelyn

thườngđưatôiđếnviệnbảotàngLourve.ChỉcầnquacầusangbênkiasôngSeine.TácphẩmcủacácdanhhọaClaudeLorrain,PhilippedeChampaigne,Watteau, Delacroix, Corot đã đem màu sắc vào tuổi thơ của tôi. NhạcMozarthayHaydnđãrutôingủ.SchéhérazadevàSaint-Simonđãđemniềmvuiđếnchotôi.Tuổi thơđặcbiệt, tuổi thơtuyệtdiệumàtôi thấycầnphảinóiđến.Tôibắttayvàoviết“TừphíaFougeire-Jusquiames”.TrênthứgiấymịninhìnhgiahuycủaQuậnchúaởgóc,tôirunrẩyviếtbằngthứchữnhỏliti:

“ĐólàlâuđàiFougeire-Jusquiamesvớitínhchấtkhungcảnhchomộtcuốntiểuthuyết,mộtquangcảnhtưởngtượngmàtôicốgắnglắmmớihìnhdungranổi,nhấtlàniềmkhaokháttáchrađượctrongmớbòngbongnhữngmiềnđất,nhữngconđườngđanxencủacâuchuyệncaoquýxaxưa…”

ViêntàixếGeraldgõcửaphòngtôi,báotinbữaăntốiđãbàyxong.

Tốihômđó,họkhông tròchuyện trước lòsưởiphòngkháchnhưmọikhi.NàngQuận chúadẫnyvàophòngnghỉ lớn, tườngbọcdạxanhnướcbiển,nằmngaybêncạnhphòngngủcủanàng.Chiếcgiácắmbangọnnếnhắtramộtlànánhsánghuyềnảo.Trênsànđặtrảirácnhiềuchiếcgốimàuđỏ. Trên tường treo vài bức tranh khắc gỗ tuyệt đẹp củaMoreau,Girard,Binet,mộtbứcnétvẽkhắckhổyđoánlàcủaHyacintheRigaut,nhưngthểhiệncủaQuậnchúaAliénord’AquitainexưakiađúnglúcnàngđangbịlunglạcvàsimêtrướcSaladin,thủlĩnhquânDoThái.

Cửaxịchmở.Quậnchúamặctấmáodàibằngvảirấtmỏng,thấyrõcặpvúcủanàngbuôngthõngthoảimái.

-CóđúngtênhọônglàSchlemilovitchkhông?Nànghỏibằngcáigiọngrẻ tiềncủacongáingoạiôkhiếnykhôngcònnhận ra.Sinh tạiBoulogneBillancourt chứ gì?Tôi đã thấy trong tấm thẻ căn cước của ông.GốcDoThái! Tôi rất thú đấy! Ông cậu ba đời của tôi, Palamède de Jusquiames,chuyên nói điều xấu cho dân Do Thái, nhưng tôi lại thán phục MarcelProust!Nhữngngười trong dòng họFougeire-Jusquiames, ít ra là phụ nữ,khônghềcóđịnhkiếnvớingườiphươngĐông.Tổtiêncủatôi,QuậnchúaAliénorđã lợidụngcuộcThập tựchinh thứhaiđể tằng tịuvớimộtngười

đànôngDoThái,trongkhichồngbà,vuaLouiskhốnkhổthìđangdậmchântại chỗ trước thành Damas! Một tổ tiên khác của tôi, Nữ hầu tướcJusquiames,mêcontraisứthầnThổNhĩKìvàokhoảngnăm1720!Tôicầnnóiluônrằngtôiđãnhìnthấyônglêncảmộthồsơ“Fougeire-Jusquiames!”Cảmơnmốiquantâmcủaôngđếndònghọcủatôi!Tôicũngđãđọccảcâuđángyêu sauđây, chắcdonhữngngày sốngở tòa lâuđài cổnày tạocảmhứng cho ông: “Đó là lâu đài Fougeire-Jusquiames với tính chất khungcảnhchomộtcuốntiểuthuyết,mộtquangcảnhtưởngtượng…”ÔngtựthấyônglàMarcelProust,thưaôngSchlemilovitch?Điềunàyrấttrầmtrọng!DùsaoôngcũngkhôngnênphungphícảtuổithanhxuâncủaôngvàoviệcchéplạiĐi tìmthờigianđãmất!Tôimuốncảnhbáoôngngaybâygiờrằngtôikhôngphảinàngtiêntrongthờithơấucủaông!Ngườiđẹpngủtrongrừng!Quận chúaGuermantes!Người đànbà trongbônghoa!Ông phí công vôích!ÔnghãyđốixửvớitôinhưvớimộtconđĩtrênphốLombardscònhơnlàsùibọtmépcatụngnhữngdanhhiệuquýtộccủatôi!Nềntrờixanhbiếcvớinhữngbônghoabáchhợp!Villehardoiu,Froissart,Sanit-Simonvàtutti

quanti[78]!Mộtchàngtraihuyênhhoang!MộtkẻDoTháilênmặt!Bỏcáitrònghiêngđầu,thưagửiấyđi!Bộmặtđĩđựccủaôngkíchthíchcơndụctìnhcủatôi!Hãyđè tôiđi!Hỡigãdâmdậtđángyêu!Chàngđẹptrai!Vậtquýcủatôi!CóthậtanhtinrằnglâuđàiFougeire-Jusquiamesnàylà“khungcảnhchocuốntiểuthuyết,mộtquangcảnhtưởngtượng…”không?Mộtnhàchứa!Anhngherõchứ?Xưanay,baogiờcáilâuđàinàycũnglàmộtnhàchứa,nhàchứacaocấp!RấtđắtkháchvàothờiquânĐứcchiếmđóng!Chatôingàycònsống,chuyênlàmchânmốiláichođámtríthứcPhápcộngtácvớichínhquyềnchiếmđóng.NhữngbứctượngcủaAnroBreker,nhữngphicông trẻcủakhôngquânĐức,những tênS.S,nhữngđoànviên thanhniênHitler, tất cảđànbàcongáiở tòa lâuđàinàyđềuđượchuyđộngđể thỏamãnnhữngkẻđó!Chatôihiểurằngtìnhdụcquyếtđịnhchínhtrị!Bâygiờtahãynóivềông,Schlemilovitch!Ôngđừngnênmấtthờigiờvôích!ÔnglàDoThái! Tôi đoán ông thích hiếp dâmmộtQuận chúa Pháp chứ gì?HỡichàngtraiDoThái!Trongnhàkhokiaemcócảmộtloạtphụctrang!Chàngmuốn em cải trang thành Hoàng hậu Anne d’Autriche không, chàng traithiên thần của em?HaynàngBlanche deCastille?HayMarieLeczinzka?Hay chàngmuốn hônQuận chúaAdelaide de Savoie?HayMargeurite deProvence? Jeanne d’Albert?Chàng chọn đi!Em sẽ cải trang thành bất kỳnàng quý tộcmệnh phụ nào chàngmuốn!Đêm nay tất cả cácNữ hoàng,HoànghậunướcPhápsẽlàmđĩchochàngthahồgiàyvò!…

Tuầnlễsauđấyquả là thần tiên:QuậnchúaFougeire-Jusquiames liêntiếpthayđủkiểutrangphụcđểkíchthíchlòngthèmmuốncủay.YchừaracácHoànghậunướcPhápcònthìhãmhiếptấtcả:bàChevreuse,QuậnchúaBerry,hiệpsĩEon,Bossuet,SaintLouis,Bayard,DuGuesclin,nữanhhùngJeanned’Arc,CôngtướcToulousevàcảtướngBoulanger.

ThờigiancònlạiycốtìmcáchthânthiệncaođộvớigãtàixếGerard.

-Tên tàixếcủaemnổi tiếng trongvùngnày,Veronique[79]kểriêngvớiy.ĐámlưumanhcônđồđặtbiệtdanhchogãlàNhàtanglễhoặcGerardGestapo.TrướckiagãthamgiabăngcướpởphốLauriston.Gãđượcchaemlấyvàolàmthưkýchocụ.

ChacủaycũngbiếtGerardGestapo.ChayđãkểvớiytrongthờigianhaichaconsốngởBordeaux.Ngày16thángBảy1942,GerardđãtốngchacủaRaphaelSchlemilovitch lênmộtchiếcxemàuđen:“MichịuđếnnhậndiệnmộttênởphốLauristonvàđimộtvònglênthămbãiđuaxeđạpMùađông chứ?” rồi ngắm nghía bộ âu phục xanh màu nước sông Nil củaSchlemilovitch.

-Chà, đôi găng tay bằng da hoẵngmàu tím và chiếc khăn quàng lenmàudacam!

Gerard nói thêm: “Đúng là một thằng công tử! Mi sẽ làm bọn tù ởAuschwitznổicáulắmđây!”.Schlemilovitch-Conkhôngnhớđiềuthầnkỳnàođãlàmchathoátkhỏibàntaycủatênđồtểnày.

Mộtđêmcậu[80]rờikhỏiảQuậnchúathìbắtgặpGerardđangchốngkhuỷutaylênlancanmộtsântrờinhỏ.

- Anh thích ánh trăng phải không? Trăng yên tĩnh, buồn và đẹp, thơmộngnữaphảikhông,Gerard?

Gãchưakịpđápthìcậuđãbópcổgã.Nhữngđốtsốngởcổgãkêulách

cáchđềuđặn.Cậuvốnkhôngcó thói thíchhànhhạcácxácchết.CậuchỉthíchcắthaitaigãbằngmộtlưỡidaocạorâuGillettexanhbiếc.Rồixẻohaimimắt.Sauđómóchaimắtgãrakhỏihốcmắt.Gãchỉcònđánhlậpcậphaihàmrăng.Bacáigótgiầythếlàđủkếtliễuđờilão.

TrướckhichônGerard,cậuđãnghĩhay lànhồi rơmrồigửi sangchochacậu,nhưngcậukhôngnhớđịachỉcủaCôngtyhữuhạnSchlemilovitchởNewYork.

Mọimối tìnhđềuchóng tàn.ẢQuậnchúađangcải trang thànhQuậnchúaAliénnorđangphómặcthânxácảchotôi, thì tiếngxehơicắtngangcơnhunghãn làm tình củahai chúng tôi.Tiếngphanh rít.Tôingạcnhiênthấymột điệu nhạc di-gan. Cửa phòng khách bậtmở thô bạo.Một ngườiquấntấmkhănđỏtrênđầuđivào.MặcdùôngtacảitrangthànhmộtthàytukhổhạnhẤnĐộ,tôivẫnnhậnrađólàNamtướcLévy-Vendôme.

Banhạccôngviôlôngtheochânôngtađangchơiphầnhaicủamộtđiệunhạccsardas.CuốicùngđếnhaitênkhỉđộtMouloudvàMustapha.

-Cóchuyệngìvậy,Schlemilovitch?VịNam tướchỏi tôi.Tại saođãbaonhiêungàyrồitakhôngnhậnđượcmộttinnhỏcủacậu?

ÔngtađưatayrahiệuchoMouloudvàMustapha.

-DẫnmụnàyraxeBuickvàcanhchừngmụcẩnthận.Xinbàthalỗitôiđếnmàkhôngbáotrước,nhưngchúngtakhôngcònthờigiannữa!ĐãmộttuầnnayngườitamongđợibàởBeyrouth!

Vài cái bạt tai dữdằncủaMouloudchấmdứtmọimưuđồchốngcự.Mustaphavừangápvừatróigôngườibạntìnhcủatôi.

-Vậy làxong!Nam tướcLévy-Vendôme reo lên trong lúchaihộvệcủaôngtagiảiảVeroniqueđi.

VịNamtướcsửalạichiếckínhmộtmắt:

-Côngviệccủacậuđãthấtbại!TôiđãtínhbảocậutraoảQuậnchúachotôiởParis,nhưngtôilạiphảiđíchthânđếnlâuđàiFougeire-Jusquiames.Tôi tha tộichocậu,Schlemilovitch!Bâygiờ tanóisangchuyệnkhác!Tối

nayđãquáđủđoạntiểuthuyếtđăngtải[81]rồi.Tôiđềnghịcậuđếnthămtòalâuđàinàycùngvớihainhạccôngcủatôi.ChúngtôilànhữngchủnhânmớicủalâuđàiFougeire-Jusquiames.MụQuậnchúasẽkígiấyhiếnchochúngtatoànbộcủacảicủamụ.Tựnguyệnhoặcbịcưỡngbức.

Lúcnàyđây tôi vẫn cònnhưnhìn thấy lão già quái đản đó đầu quấnkhănđỏ,đeokínhmộtmắt,taycầmgiánếnkiểmkêtàisảntòalâuđài,tronglúc hai nhạc công vẫn tiếp tục kéo các bản nhạc di-gan.Nam tướcLévy-Vendôme ngắm nghía rất lâu bức chân dung Hồng y giáo chủ Fougeire-Jusquiamesvàvuốtvebộáogiápcổxưađã từng thuộcquyềnsởhữucủamộttrongnhữngtổtiêncủadònghọnày,đólàngàiJourdain,conngoàigiáthúcủaQuậnchúaAliénord’Aquitainexưakia.TôichỉchoNamtướcLévy-Vendômexemphòngngủcủatôi,nhữngbứchọacủaWatteau,củaClaudeLorrain,củaPhipippedeChampainevàchiếcgiườngnơivuaLouisXVđãnằmânáivớibàLaVallière.LãoNamtướcđọccâutôiviếttrêntờgiấymịnmàng in ở góc gia huy dòng họ củaQuận chúa: “Đó là lâu đài Fougeire-Jusquiamesvới tínhchấtkhungcảnhchomộtcuốn tiểu thuyết,mộtquangcảnhtưởngtượng…”.Lãogiậndữnhìntôi.ĐúnglúcđóhainhạccôngkéobảnWiezenlied,mộtbàiruconDoThái.

-VậylàdứtkhoátchuyếncôngduđếnlâuđàiFougeire-Jusquiamescủacậuđãthấtbại,Schlemilovitch!NhữngmùihươngcủanướcPhápcổxưađãmêhoặcđầuóccậu.Đếnbaogiờcậumớitỉnhra?CậumuốntheoPhápmộttrămphầntrămhẳn?Tôithấycầnphảichặtđứtnỗiumênguxuẩncủacậu.Cậuhãyđọckinh thánhTalmuzcủaDoTháichứkhôngphảisoạn lịchsửcáccuộcThậptựchinh.Hãythôicáitrònhấmnướcbọtlầngiởnhữngtrangcủa cuốn sưu tầmcáchuyhiệudònghọquý tộc ấyđi…Hãynghe tôi đi,

ngôisaocủaDavid[82]cógiátrịhơntấtcảnhữngcáihìnhvớvẩnnày,nàolà sư tửhámõm,nào lànềnxanhda trờivớimấybônghoabáchhợpmạvàng.HaycậutưởngcậulàCharlesSwannđấy?Vàcậusẽnộpđơnxinvàolàmmộtchângiôkề?VàđếnsốngởkhuphốngoạiôSaint-Germain?Ôitên

độilốt!Têngoye.Têncộngtácvớiphátxítchiếmđóng!TênS.S.vũtrang!ChínhcậulàCharlesSwann,cậunghethấyrồichứ,chínhcậulàtênchuyênchàimấymụQuận chúa, là kẻ thạo ăn chơi, là tên được đámGuermatescưngchiều,bâygiờvềgiànhớcộinguồn?Xinphépcậu,Schlemilovitch?

LãoNamtướcrahiệuchohainhạccôngngừngkéođànrồicaogiọngnóioangoang:

-Màkhôngbiếtchừng,quahắn,trongnhữngngàycuốicùngnày,nòigiốngtađẩylênđếncaođộđặcđiểmthânxác,đồngthờicảtinhthầnđoànkếtvớinhữngngườiDoTháikhác,tìnhđoànkếtmàhìnhnhưSwannsuốtđời đã quên. Và cả những sự việc chắp nối: căn bệnh chết người, vụ ánDreyfus,sựtuyêntruyềnbàiDoThái,tấtcảđãkíchđộnglên…

“Cuốicùng,conngườitavẫnđiđếnchỗtìmlạinhữngngườicủamình,Schlemilovitch!Ngaycảsaubaonhiêunămdàilạchướng!”

Lãonóinhưcầukinh:

-NòigiốngDoTháilàtinhtúycủaChúaTrời,cònnhữngkẻkhôngphảiDoTháichỉlàconcháucủaloàisúcvật.NhữngkẻsinhrakhôngphảiDoTháicốtđểngàyđêmhầuhạngườiDoThái.ChúngtaralệnhrằngbấtcứngườiDoTháinàongàynàocũngphảibalầnnguyềnrủagiốngngườiCơ-đốc và cầu nguyệnChúa Trời tiêu diệt chúng cùng với các vua chúa củachúng. Người Do Thái nào cưỡng hiếp hay lừa dối một con đàn bà nàokhôngphảiDoThái,thậmchígiếtnó,đềuphảiđượctrắngán,bởinhưvậychỉcónghĩalàanhtađãhànhhạmộtconngựacái.

LãoNamtướcbỏtấmkhănphươngĐôngquấntrênđầu,nắnlạicáimũigiảnặnquácong.

-CậuchưabaogiờnhìnthấytôiđónganhchàngDoTháiSusschứgì!Cậu thử tượng tượngxem,Schlemilovitch!Tôi vừamới giết ảQuận chúacủacậu,uốngmáucủaảnhưmộtconmacàrồngtựtrọng.ChínhdòngmáucủabàQuậnchúaAliénord’Aquitainevànhữnggãhiệpsĩ thờixưa!Bâygiờtadangđôicánhđạibàng.Tanhănmặt.Tacoquắp.Hỡihainhạccông,hãykéochotabảnscardasnàođiêncuồngnhất!Nhìnhaibàntaytađây,hỡi

Schlemilovitch!Nhìnnhữngvuốtsắccủaloàikềnkềnchuyênănxácchết!Kéotolên,hỡihainhạccông!Tonữalên!Taquắcmắtnhìnnhữngbứcvẽcủa Watteau, của Phipippe de Champaine, ta sẽ xé tấm thảm của hãngSavonnerie bằngmóng vuốt của ta! Ta sẽ rạch những bức họa bậc thầy!Ngaybâygiờ,tasẽchạykhắptòalâuđàinàyvàrúlênnhữngtiếngghêrợn.TasẽgiậtđổtấtcảcáctấmáogiápcủabọnThậptựchinh.Khiđãthỏamãn,tasẽbáncáidinhcơcổkínhnàyđi!Tốtnhất làchomột thằngcha tỉphúNamMĩ!VuaGuanochẳnghạn!Vớisốtiềnđótasẽmuasáumươiđôigiàydacásấu,hàngchụcbộâuphụcbằnglenlạcđàmàuxanhngọc,batấmáomăngtôbằngdabáo,hàngchốngsơmimàudacamkẻsọcnổi!Tasẽbaobachục con nhân tình! Gốc Yêmen, Etiôpi, Cricassie! Cậu nghĩ sao,Schlemilovitch!Cậuđừnghoảnghốt, con trai của ta!Tất cảnhữngcáiđónhằmchegiấumộtthóiủymịlớnlaođấy.

Nam tướcLévy-Vendôme im lặngmột lát.Rồi lão ra hiệu bảo tôi đitheo.Khirađếnbậcthềmtòalâuđài,lãothìthầm:

-Cậu để ta ở lại đâymộtmình, Schlemilovitch.Cậuhãyđi khỏi đâyngay bây giờ! Những chuyến du ngoạn tạo thành tuổi trẻ! Đi về phươngĐông, Schlemilovitch, về phương Đông! Hãy hành hương về cội nguồn:Vienne,ConstantinoplevàhaibờsôngJourdain.Cậuchỉchầnchừmộtchútthôi,tasẽđuổitheomàtómcổcậu!Vậycậuhãybachânbốncẳngbiếnkhỏiđâyngay!HãyrờikhỏinướcPhápcàngnhanhcàngtốt.Đấtnướcnàyđãgâychochúngtabiếtbaođaukhổ!Cậuđãsinhratạiđây.ĐừngbaogiờquênrằngchínhchúngtađãlậpnênQuốctếcácnhàtukhổhạnhFakirvàcácnhàtiêntri!Cậuđừngsợ.Cậucònđượcgặplạitamộtlầnnữa!HọđangcầntađếnConstantinopleđểthựchiệnviệcthungắnchutrìnhthờigian.Bốnmùasẽthayđổichậmlại,trướchếtlàmùaxuân,rồiđếnmùahạ.Nhàthiênvănvà các nhà khí tượng chẳng biết gì hết, cậu hãy tin ta về chuyện đó,Schlemilovitch!Đếncuốithếkỉnày,tasẽbiếnkhỏichâuÂu,lênvùngnúiHimalayas.Tasẽyênnghỉ.Ngườitasẽthấylạitasauđâytámmươinhămnăm,tínhchínhxáctừngngàyđấy,khiđótasẽmặctấmáothắtnganglưngvàcóbộrâucủagiáosĩDoThái.Hẹnngàygặplại.Tayêucậu.

IV

Vienne. Những chuyến xe điện cuối cùng lướt trong đêm. Đại lộMariahliferStrasses.Chúng tôicảmthấyrờnrợn.Chỉvài bước chânnữa

thôichúngtôisẽđứngởquảngtrườngConcorde[83].Xuốngxeđiệnngầm,lần chuỗi hạt theo kiểu sau đây để yên lòng:CungđiệnTuilseries,PalaisRoyal,LouverChâtelet.Mẹchúngtôiđangđợi,phốbờsôngConti.Chúngtôisẽuốngnướcbạchà,nhìnnhữngbóngsángmàchiếccanônhỏchạytrênsônghắtlêntườngcănphòngngủcủachúngtôi.ChưabaogiờchúngtôiyêuParis,yêunướcPhápnhưlúcnày.MộtđêmthángGiêng,ngườihọasĩDoTháinày,ngườihọhàngcủachúng tôi,đãchân thấpchâncaođikhuphố

Monmartre, lẩmbẩm trong cơn hấp hối: “Cara, cara Italia”[84]. Số phậnngẫunhiênkhiếnanhtasinhraởLivourne,trongkhianhtarấtcóthểsinhtạiParis,Londons,Varsoivie, bất cứđâu.Chúng tôi sinh ra tạiBoulogne-sur-Seine, Ile-de-France. Cách xa đây, Tuilseries, Palais Royal, LouverChâtelet.BàLaFayettetuyệtdiệu.ChoderlosdeLaclos.BenjaminConstant.Stendhal đáng quý. Số phận đã chơi khăm chúng tôi một vố. Chúng tôikhông được trở lại đất nước chúng tôi nữa. Chết ở đại lộ Mariahilfer,Vienne,Áo,nhưnhữngconchólạclối.Khôngaicóthểchechởchochúngtôi.Mẹchúng tôiđãchếthoặchóađiên.Chúng tôikhôngbiếtđịachỉcủachachúngtôiởNewYork.CũngnhưđịachỉcủaMauriceSachs.CủaAdrienDebigorre.CònCharlesLévy-Vendômethìnhắcđếnkỉniệmvềôngtachỉvôích.TaniaArcisewskađãchết,bởinàngnghetheolờikhuyêncủachúngtôi.Essarts cũng đã chết.CôLoitia chắc đã quen dần với các nhà chứaởmiềnđấtxalạ.Nhữngkhuônmặtđãđiquacuộcđờichúngtôi,chúngtôiđãkhông cốníuhọ lại, ômchặt họ, yêuquýhọ.Chúng tôi đãkhông cókhảnănglàmmộtcửchỉnào.

ChúngtôiđếnBurggarten,ngồixuốngmộtghếdàicôngviên.Độtnhiênchúng tôinghe thấy tiếngchângỗđậpxuốngmặtđất.Mộtngườiđànôngtiếnvềchúngtôi,mộtngườitànphếkhủngkhiếp…Haimắtôngrựclênnhưlântinh.Chòmtócvàhàngriamépnhỏlấplánhtrongbóngtối.Nụcườigằntrênmôiônglàmtimchúngtôiđậpthìnhthình.Cánhtaytráiôngđưaranắm

mộtcáimóc.ChúngtôiđãtiênđoánchúngtôisẽgặpôngtaởVienne.Mộtcáchđịnhmệnh.ÔngtamặcquânphụchạsĩquanÁođểlàmchúngtôithêmhoảng sợ. Ông ta đe nẹt chúng tôi. Ông ta hét: “Sechs Millionen Juden!

SechsMillionen Juden!”[85]. Tiếng cười ngặt nghẽo của ông ta như chuivàotậnbêntronglôngngựccủachúngtôi.Chúngtôibỏchạy.Ôngtađuổitheo, miệng vẫn gào: “Sechs Millionen Juden! Sechs Millionen Juden!”.Chúng tôi chạy rất lâu từ bên này sang bên kiamột thành phố chết,mộtthànhphốbịtêliệtdođìnhcông,vớinhữngtòalâuđàicổ.Hofburg.LâuđàiWilazek…Sau lưngchúng tôi,ngườicựuquânnhânCáiMócgiọngkhàn

khàn hát bàiHitler leute[86], gõ nhịp bằng cái chân gỗ trên mặt đường.Chúngtôicảmthấytrongkhắpthànhphốchỉcóchúngtôi.Saukhigiếtchếtchúngtôi,kẻthùcủachúngtôisẽchạydọctheonhữngphốxánàynhưmộtbóngma,chođếnnơitậncùngthờigian.

Ánh sáng nhữngngọnđèn củaGraben làmđầu óc chúng tôi dần dầntỉnhlại.BadukháchHoaKỳcamđoanvớitôirằngHitlerđãchếttừlâu.Tôitheochânhọ,giữkhoảngcáchvàimét.HọđivàophốDorotheaGasse, rẽvàoquángiảikhátđầutiên.Tôingồivàobàntrongcùng.Tôikhôngcólấymột shilling trongngườinên tôibảohầubàn là tôivàođây làđểđợimộtngười.Anhtacười,đemđếnchotôimộttờbáo.Tôithấyhômqua,lúcnửađêm,AlbertSpeervàBaldurvonSchirachđãrờikhỏinhàtùSpandau,trongnhữngchiếcxeMercedesđen.

TrongcuộchọpbáoởkháchsanHiltonBerlin,Schirachtuyênbố:“Rấttiếclàđãbắtcácvịphảichờđợiquálâu!”.Trongtấmảnhchụp,ymặcáo

lencổlọ,chắcbằnglôngdêvùngCashmire,MadeinScotland[87].Mộtông

lớn.XưakialàmthịtrưởngVienne.NămchụcngànngườiDoThái[88].

Mộtngườiphụnữtrẻtócđen,bàntaychốngcằm.Tôithầmtựhỏi,côtalàmgìởđâymàđimộtmìnhvàmặtbuồnrườirượigiữađámngườinốcbiaầmĩkia?Chắchẳncôtathuộcvềmộtchủngtộcmàtôilựachọntrongmọichủng tộc:người thuộc chủng tộcđó cóđườngnét trênmặtvừa cứng rắnvừadễvỡ,biểulộmộtsựtrungthànhvớikhổđau.RaphaelSchlemilovitch

khôngphải loại cầm lấybàn tay thiếumáucủahọ rồivannàihọhãy làmlànhvớicuộcsống.Tôi,nhữngngười tôiyêu, tôiđềugiếtđi.Chonên tôiluônchọnnhữngngườiyếuđuối,khôngcókhảnăngchốngđỡ.Chẳnghạntôiđãlàmmẹtôichếtvìbuồnrầu.Bàtỏrangoanngoãnmộtcáchlạthường.Bàvannàitôichữabệnhlaophổi.Tôilạnhnhạtđáp:“Laophổikhôngchữađược,ngườitachỉbảoquảnnó,giốngnhưmộtbaoca-ve”.Mẹtôicúimáiđầu.Saunày,Taniacũngvanxin tôichechởchonàng.Tôi liềnchìa lưỡidaocạorâunhãnGilletteloạixanhbiếc.Nóiđúngra,tôiđãnhìnthấytrướcđiềumongmuốncủanàngvàđãgiúpnàngthựchiệnđiềumongmuốnấy:bởirồinàngsẽngánmộtthằngchasốngvuivẻ.LéntựtửtronglúchắnđanglớntiếngcangợivẻđẹpcủamùaXuân.CònEssarts,ngườianhem,ngườibạnthânthiếtduynhấtcủatôi,thìchẳngphảichínhtôiđãđiềukhiểnphanhôtôđểcậutađượcvỡsọmộtcáchhoàntoànyênổnđấysao?

Ngườiphụnữtrẻsửngsốtnhìntôi.TôisựcnhớcâucăndặncủaNamtước Lévy-Vendôme: cậu hãy dùng vũ lực mà xông vào cuộc đời ngườikhác!Tôibènngồisangbàncôta.Côtanhoẻnmộtnụcườivàchấtsầunãocủanólàmtôirấtkhoái.Tôiquyếtđịnhlậptứctincậycôta.Hơnnữacôtalạitócđen.Tócvàng,nướcdatrắnghồng,cặpmắtnhưbằngsứbaogiờcũnglàmtôicămghét.Cònmọithứgìtoátlênsứckhỏevàhạnhphúcđềunângdạdàycủatôilên.Ngườitheochủnghĩaphânbiệtchủngtộctheocáchcủatôi.NgườitasẵnsàngthathứnhữngđịnhkiếncủamộttênDoTháiđangbịlaophổi.

-Ôngsẽđếnchứ?-Côtanóivớitôi.

Tronggiọngnóicủacô tacónhiềuchấtdịudàngđếnmứctôiphải tựhứa sau này sẽ viết một cuốn tiểu thuyết thật đẹp tặng cô ta, lấy tên là“Schlemilovitchtrongthếgiớiphụnữ”.TrongcuốntruyệnđótôisẽnêulênmộtthanhniênDoTháitrongnhữnglúctuyệtvọngđãtìmcáchlẩntrốnnơicác phụ nữ.Thiếu họ, thế gian không thể chịu nổi.Namgiới quá nghiêmchỉnh.Quámảimêvàonhữngthứđẹpnhưngtrìutượng,nhữngcáihọgọilàthiênhướng:chínhtrị,nghệthuật,côngnghệdệt.Họcứphảixemxét,đánhgiáchúngtarồimớichịugiúp.Namgiớikhôngcókhảnănglàmmộtcửchỉkhôngvụlợi.Họquálítrí.Thựcdụng.Keokiệt.Lắmảotưởngvềbảnthânhọ.Nếucứtrôngcậyvàonamgiớithìtôiđếnchếtđóimất.

TôivàcôgáirờikhỏiphốDorotheaGasse.Từgiờphútđótrởđi,mọikỉ

niệmcủatôinhưchìmsaumộtlànsương.ChúngtôingượclênGraben,quặtsangtrái.Vàomộtquángiảikhátlớnhơnnhiềusovớiquánlúctrước.Tôiuốngrượu,ăn,tôilấylạisứckhỏe,trongkhiHilda-têncủanàng-đắmđuốinhìn tôi.Xung quanh hai chúng tôi các bàn đều có rất nhiều phụ nữ.Gáiđiếm.Hilda làgáiđiếm.NàngvừatìmthấyởRaphaelSchlemilovitchmộtmacôdắtgái.SaunàytôigọithằngchađólàMarizibill:KhiđóApollinairenóivề“gãdắtgáingườiDoThái,tóchungđỏvàmặttrắnghồng”,chínhlàôngtanghĩđếntôi.Tôiđâmthànhchủnhânôngcủangôinhànày:gãhầubànbưngrượuđếncho tôihơigiốngNamtướcLévy-Vendôme.ĐámlínhtrángĐứcđếnquáncủatôiđểlàmtìnhgiảikhuâytrướckhilênđườngsangmặttrậnNga.NgaytêntrùmmậtĐứcHeydrichthỉnhthoảngcũngđếnđây.HắnmêTania, Loitia vàHilda,mấy gái điếm xinh đẹp nhất của tôi.HắnkhôngcảmthấyghêtởmkhihắnnằmđèlênthânthểTainia,côgáiDoThái.DùsaothìHeydrichcũngmangmộtnửadòngmáuDoThái.Hitlerđãlờđichuyệnấy,vìthấytêntrợthủnàyquámẫncáng.Vàngườitacũngchừatôira, tôi -Raphael Schlemilovitch, tên dắt gái lớn nhất củaĐệ tamĐế chế,đámgáiđiếmđã làmláchắncho tôi.Nhờhọ, tôikhôngbịđưađi trại tậptrungAuschwitz.Nếuchẳngmay tên thị trưởng thànhphốViennecó thayđổicáchnghĩđốivớitôithìTainia,LoitiavàHildasẽmộtngàynàođóhùntiềnlạiđểchuộctôi.Tôihìnhdungthấychỉnămtrămngànmáclàđủ,nếutatínhđếnmộtđiềulàgiátrịmộttênDoTháikhôngbằnggiátrịsợidâythừngtreocổnó.BọnmậtvụGestaposẽnhắmmắtlờđiđểmặcchotôitrốnsangNamMỹ.Không cần đến cái triển vọng ấy làm gì: nhờ Tainia, Loitia vàHilda,tôirấtcóuytínvớiHeydrich.MấycôxoayđượccủathằngchamộttấmgiấybảolãnhcóthêmcảchữkícủatêntrùmQuốcxãHimmler,chứngthựctôilàcôngdândanhdựcủaĐệtamĐếchế.MộtngườiDoTháiquantrọng,cầnthiết.Khiđượcđànbàcongáichechởthìmọisựcứêmru.

Từ1935trởđi,tôilànhântìnhcủaEvaBraun[89].QuốctrưởngHitlerluônbỏmặcảmộtmìnhởBrechtesgaden.Lậptứctôinghĩđếnnhữngthuậnlợicủatìnhtrạngđó.

TôiđangđivơvẩnxungquangtòabiệtthựBerghofthìlầnđầutiênnhìnthấy Eva Braun. Cả hai đều bị “sét đánh”. Hitler mỗi thángmột lần đếnObersalzberg.Hắnvàtôirấtăný.Hắnvuilòngchấpnhậntôilàmchântháptùng,phụcvụEva.Hitlercoi tấtcảnhữngchuyệnđó làchuyện tầmphào,khôngđángquantâm…buổitốihắnnóichuyệnvớiEvavàtôivềnhữngdựđịnhcủahắn.Chúngtôingồinghehắnnhưhaiđứatrẻcon.Hitlerphongtôi

làmBinhđoàntrưởngS.Sdanhdự.Tôisẽphải tìmchođượctấmảnhcủaEva Braun, trên đó ả viết: “Fur mein kleine Jude, mein geliebter

Schlemilovich.-SeineEva”.[90]

Hildanhẹnhàngđặtbàntaylênvaitôi.Đêmđãkhuya.Kháchđãrahết

khỏiquán.Gãhầubànđangđọctờ“DerStern”[91]ởquầy.Hildađứngdậy,lùamộtđống tiềnkim loạivàokhecủamáyhát.Lập tứcgiọnghátZarahLeanderruhồntôinhưmộtdòngsôngêmái.CôtahátIchsteheimRegenEm đợi anh dưới trời mưa. Cô hát Mit roten Rosen Fangt die LiabermeistensanTìnhyêubaogiờcũngbắtđầubằngnhữngbônghồngđỏ.Vàtình yêu thường kết thúc bằng những lưỡi dao cạo nhãnGillete loại xanhbiếc.Gãhầubànđềnghịtôivàcôgáirờikhỏiquán.

Chúng tôi đi xuống một đại lộ vắng tanh. Tôi đang ở đâu? Vienne?Genève?Paris?VàcôgáiđangkhoáctaytôitênlàTainia,Loitia,HildahayEvaBraun?Látsauchúngtôiđếngiữamộtquảngtrường,trướccửamộttòanhàgiốngnhưnhàthờkiểulớn,đènnếnsángtrưng.NhàthờSacre-Coeur?Tôi buôngmìnhxuốngghếbăng củamột phòng thangmáy.Người tamởmộtcánhcửa.Mộtgianphònglớntườngtrắng.Mộtchiếcgiườngcótánở

trên[92].Tôingủthiếpđi.

HômsautôilàmquenvớiHilda,côbạnmới.Mặcdùlàntócđenvàdamặthơixám,HildavẫnlàmộtcôgáiAryen,laiĐứclaiÁo.Côlấytrongvírarấtnhiềutấmảnhcủachamẹ.Cảhaiđềuđãchết.ChacôchếtởBerlintrongcuộcoanhkích.MẹcôbịbọnCô-dắcmổbụng.TôitiếcđãkhôngquenđượcvớiMurzzuschlag,viênsĩquanS.Scứngđơ,suýt làbốvợ tương laicủatôi.Tấmảnhđámcướiônglàmtôirấtthích:MurzzuschlagởBruxelleslàmđámtrẻconxungquanhtòmònhìn,doôngmặcbộquânphụcmaycắtkhôngthểchêđượcvàôngcócáicằmngạomạn.Ôngtakhôngphảinhânvậtbìnhthường:bạnthâncủahaitrùmQuốcxãRudolphHessvàGoebbels,màytaovớiHimmer.NgaycảHitler lúctraohuânchươngQuâncôngchoôngtacũngtuyênbố:“SkorzenyvàMurzzuschlagchưabaogiờlàmtôithấtvọng”.

Tại sao tôi không gặp Hilda vào những năm ba mươi? Phu nhân

Murzzuschlagphacho tôi likneudel,cònôngchồngbà thìâuyếmtátnhẹvàomátôi,nói:

-AnhlàDoTháiphảikhông?Anhyêntâm,chúngtôisẽthuxếpchuyện

đó!Cácchuyệnkhácđểtôilo!DertreueHeinrich[93]sẽthôngcảmthôi.

Tôicảmơnông,nhưng tôikhôngcầnnhờông: làngười tìnhcủaEvaBraun,người thâncậncủaHitler, từ lâu tôiđã làngườiDoTháihợpphápcủaĐệtamĐếchế.Chođếnngàycuốicùng,kìnghỉcuốituầnnàotôicũngđếnObersalzbergvàcácquanchứcQuốcxãđềutỏlòngkínhtrọngtôimộtcáchsâusắc.

PhòngngủcủaHildaởtầngcuốicùngtrongmộttòalâuđàicổkính,đạilộBackerStrasse.Phòngcựckìsangtrọngvàrấtlớn,trầncao,giườngcótánởtrên,cửasổtoxâykiểucóbệvươnrangoàivàlắpkính.Giữaphòngtreochiếc lồngnhốtconhọamiDoThái.Mộtconngựabằnggỗởphía trong,bêntrái.Vàiốngkínhvạnhoakhổnglồđặtrảiráctrongphòng.Chúngđềugắntấmbiểnnhỏđề“CôngtyhữuhạnSchlemilovitch.NewYork”.

-ChủcôngtynàyhẳnlàngườiDoThái,emtinchắclànhưthế!-Hildanóivới tôi.-Nhưngđiềuđókhôngcảntrởôngtasảnxuấtnhữngcáikínhvạnhoatuyệtđẹp.Emrấtmêkínhvạnhoa.Anhnhìnvàođâyxem,Raphael!Vẫnkhuônmặtngườinhưngđược tạo thànhbởihàngngànchấmsángvàchúngliêntụcthayđổihìnhdạng.

Tôiđịnhnóivớicôtarằngchatôichínhlà tácgiảnhữngkiệt tácnhỏđó,nhưnglạithôivìthấycôtanóixấunhữngngườiDoThái.Họđangđòibồi thường,việncớgiađìnhhọbị tànphá trongcác trại tập trung.HọcắttĩnhmạchcủanướcĐứclàmnướcĐứcthànhkiệtquệ.HọláixeMercedes,uốngrượusâmbanh,trongkhinhữngngườiĐứcnghèokhổphảilàmviệcquầnquậtđểtáithiếtđấtnước.Ôi,đồconbò!SaukhiđãtànhạinướcĐức,bâygiờchúnglạidắtkháchchogáiđiếmĐức.

Bọn Do Thái đã thắng trận, chúng đã giết cha, hiếp dâm mẹ. Hildakhôngngớtchửi rủa.Tốtnhất làchịukhónghecô tanóivàingàynữarồi

hãykểgốcgáclailịchcủatôi.ChođếnlúcnàyđốivớiHilda,tôivẫnlàhiệnthân cho vẻ đẹp và duyên dáng của người Pháp mà nàng hình dung quanhữngchàngngự lâmmặcáoquầnmàuxám,qua tháiđộ táo tợn, lịchsự,quatinhthầnmadeinParis.HildađãchẳngkhenngợitôivềgiọngnóitiếngPhápdudươngđósao?

-Chưabaogiờ,-nàngluônnói,-emnghemộtngườiPhápnóitiếngmẹđẻhaynhưanhnói.

-AnhlàngườivùngTours,-tôigiảithích.-NgườivùngToursnóitiếngPháp thuần khiết nhất.Tên anh làRapheal deChateau-Chinon, nhưng emđừngnóivớiai:anhđãxévànuốtmấtthẻcăncướccốtđểkhôngaibiếtanhlà ai.Chuyện khác: vì là người Pháp anh thấymón ăn của ngườiÁo khónuốt! Khi anh nghĩ đếnmón vịt hầm canh,mónNuits-Saint-Geogers chorượuchát,móngàquayBresse.Hilda,anhsẽđưaemsangnướcPháp,đểemvănminhlênđôichút!Hilda,nướcPhápmuônnăm!Dânnướcemlànhữngkẻmandimọirợ.

HildatìmcáchđểtôiquênđisựthôthiểnĐức-ÁobằngcáchchuyểncâuchuyệnsangnóivềMozart,Schubert,HugovonHofmansthal.

-Hofmansthalấyư?-tôinói-MộttênDoThái,Hildaạ!NướcÁolànơi đầy những cộng đồng Do Thái. Bác học Freud, nhà văn Zweig, rồiSchnitzler,Hofmansthal,đềusinhratrongcáckhuphốDoThái!Anhthách

emnêurađượctênmộtnhàthơlớnnàoởvùngTyrol[94]đấy!BênPháp,bọn anh không đời nào chịu để kẻ khác xâm lấn như thế.Những tên tuổiMontaigne,Proust,Louis-FredinaridCélinekhông thểnàobiếnđượcnướcPháp thành Do Thái! Những người Pháp chính cống như Ronsard và DuBellayđãtúctrựcsẵn.HọsẽchechởchonướcPháp!Chưakểem,Hildayêuquýcủaanh,ngườiPhápchúnganhsẽkhôngbuồnphânbiệtngườiĐứcvớingườiÁo,ngườiTiệpvớingườiHung, tấtcảbọnhọđềugiốngnhưngườiDoTháihết.Nhấtlàemđừngbaogiờnóivớianhvềchaem,sĩquanS.S.Murzzuschlag,cũngnhưvềđámQuốcxã.TấtcảbọnhọđềulàDoTháihết,Hildabébỏngcủaanh,đảngviênQuốcxãđềulànhữngngườiDoTháitiêntiếnnhất!Em thửnghĩvềHitlermàxem,một tênhạ sĩquèn, thấpbé, tộinghiệp, ngày trước từng lang thang lêu lổng trên đường phố Vienne, áokhôngcómàmặc,bánhmìkhôngcómàăn!Hitlermuônnăm!

Cônàngchămchúnhìntôi,mắttrợnlênkinhngạc.Liềnsauđấytôicònkểchocônghenhữngsựthậtkháccòntànbạohơn.TôinóithậtravớicôvềgốcgácDoTháicủatôi.Tôichọnđúnglúcthuậnlợinhất,ghévàotaicônóilờingỏtìnhcủachànghiệpsĩvôdanhthờicổghévàotaicôcongáimộtvịphápquanGiáohộiCơ-đốc:

Ich,Senora,eurGeliebter,

BinderSohn,desvielbelobten

Grossen,schriftegelehrtenRabbi

IsraelvonSaragossa.[95]

ChắcchắnHildachưađọcbàithơđócủaHeine.

BuổitốichúngtôihayđếnPrater.Cáchộichợluôngâychotôiấntượngmạnh.

- Em thấy không, Hilda, tôi giảng giải, các hội chợ đều buồn khủngkhiếp.Dòngsôngthầnchẳnghạn:emlênchiếcthuyềnvớivàibèbạn,emđểdòngnướcđưađi.Đếnnơi,emvàbèbạnmỗingườinhậnđượcmộtviênđạn

vàosaugáy.Ởđâycócảhànhlangdịhình,nhữngngọnnúiNga[96],vòngtrònđuquay,nhữngchỗbắncung.Emđứngtrướctấmgươngdịhìnhvàmặtemthànhdàingoẵng,gầyđétnhưquecủi,ngựcemchỉcònlàbộxươngvàemkinhhoàng.NhữngngọnnúiNgathìchạyvùnvụtnhưngđộtnhiêntrậtđườngrayvàthếlàemgãyxươngsống.Xungquanhvòngtrònđuquay,bọncungthủđứngthànhvòngtròn,dùngmũitêntẩmthuốcđộcbắnxuyênvàolưngem.Vòngtròncứquaytítkhôngdừnglạivàngườingồitrênlưngcácconngựagỗcứthếngãbậtrangoài.Lâulâuđuquaylạingừngchạyvìxácchếtchấtthànhđốngchẹnlại.Thếlàđámcungthủkiavàodọnsạchcácxácchết, chonhữngngườimớiđếnngồivàovòngquay.Người tamờinhữngthằngchangungốctụtậpvàonhữngchỗbắncunglấythưởng,Ngườibắncungphảinhằmvàochỗđúnggiữahaimắtcủahìnhnộm,nhưngđôikhimũi

tênbaychệchhướng,trúngvàotai,vàomắt,cókhivàogiữacáimiệngđangháhốc.Khinhữngngườibắnnhằmtrúng,họđượcnămđiểm.Khimũitênđichệchrangoàihọbịtrừnămđiểm.Ngườibắncungcósốđiểmcaonhấtlàmộtcôgáitócvàng,kiểungườiBaLan.Côtanhậngiảithưởnglàmộtthứtrangtríbằnggiấybạcvàmộtcáiđầulâubằngsôcôla.Tôiquênchưakểvềnhững“túibấtngờ”đượcbántrongcáckiốtbánhkẹo:ngườimuabaogiờcũng thấy trong túi có vài hạt tinh thể améthyste cyanure kèm theo cách

dùng:“Na, friss schon!”[97] Những cái túi cyanure dành cho tất cả mọi

người!Sáutriệu[98]!ChúngtathậtsungsướngởTheerensienstadt…

BênphíaPrater,cómộtcôngviênlớn,nơicáccặptìnhnhândạochơi.Buổi tối, tôi dẫnHildađếndướimột tán cây, gầnnhững luống trồnghoa,nhữngbãicỏxanhmướt.Tôiliềntátcôbacáinhưgiángtrời.Tôithíchnhìnthấymáurỉraởhaimépcô.Mộtsựthíchthúthậtsự.MộtđứacongáiĐức.Thờitrước,loạicongáinàyhẳnđãngủvớimộtthằngS.STotenkopfnàođó.Tôicótínhthùdai.

Bâygiờtôimớithảmìnhtrôitheocáidốccủasựthúnhận.TôikhônggiốngGregoryPecknhưtôiđãquảquyếtởtrên.Tôikhôngcósứckhỏecũng

nhưkeep smiling[99] của thằng chaHoaKỳ đó. Tôi giống như người họhàng của tôi, họa sĩ gốcDo TháiModigliani. Người ta gọi ông là “ChúaJesusvùngToscane”.Tôicấmaidùngcáitêngọiấy,khingườitamuốnámchỉđếncáiđầuđẹpđẽcủangườimắcbệnhlao.

Ồ,không,tôikhôngkhácModiglianihơnkhácGregoryPeck.TôigiốnghệtnghệsĩhềGrouchoMarx:cũngcặpmắtấy,cáimũivàhàngriamépấy.Tồitệhơnnữa,tôilàanhemsinhđôicủatênDoTháiSuss.CầnchoHildathấynhư thếbằngmọigiá.Đãmột tuầnnay, cô takhôngcòndáng tự tintrướcmắttôinữa.

TrongphòngcôtalănlócnhữngđĩaghibảnnhạcHorstWesselLiedvàHitlerleutecôtagiữlàmkỷniệmvềchacô.DiềuquạởStalingratvàchấtlântinhởHambourglúcnàyđanggặmnhấmdâythanhđớicủanhữngchiếnbinhđó.Từngđứamột.Tôikiếmđượchaimáyquayđĩa.ĐểsoạnbảnnhạcRequiemJudeo-nazi-LễcầuhồnDoThái-Quốcxã,tôiđặtlênmáycùngmộtlúchaiđĩaHorstWesselLiedvàEinheitsfrontcủacácbinhđoànquốc

tế.Sauđấy tôi cho thêmvàođĩaHitlerleutebài hànhkhúc củaBinhđoànThaelman,tiếngkêulìađờicủanhữngngườiDoTháivàĐảngviêncộngsảnĐức.Sauđấy,đếnlúckếtthúcbảnCầuhồn,tôiđặtlênmáyđĩaHoànghôncácThánh thần củaWagner, gợi lên hình ảnh thành phốBerlin đang bốccháy,sốphậnbithảmcủadântộcĐức,trongkhilờithankhócnhữngngườiđãchếttrongtrạitấptrungAuschwitzlạigợilênhìnhảnhnhữngtrạigiamnơingườitadẫnđếnsáutriệuconchó.

Hildakhônglàmviệc.Tôihỏidòxemcôtasốngbằngnguồnnào.Côtabảo cô tabán sốđồđạcởBidermaier củamộtbà côđãquađờiđượchaimươingànsilinh.Hiệnnaycôchỉcònmộtphầntưcủasốtiềnđó.

Tôingỏývớicôvềnhữngmốilolắngcủatôi.

-Anhyêntâm,Raphael,-côtanói.

Tối tối cô đến Quầy rượu Xanh của khách sạn Sacher. Cô lựa chọnnhũngkháchgiàutiềnnhất,bándâmchohọ.Saubatuầnlễ,chúngtôikiếmđượcngànrưỡiđôla.Hildathíchcôngviệcđó.Côtathấycôđâmcóđượctínhtrậttựnghiêmtúclàthứxưanaycôvẫnthiếu.

HildalàmquenmộtcáchhoàntoàntựnhiênvớiYasmine.CôgáinàycũngluônđếnkháchsạnSachervàbánchongườiHoaKỳcặpmắtđenláy,làndanuộtnàvàdángđiệuẻolảphươngĐôngcủacô.

Thoạtđầuhaicôtraođổivớinhauvàisuynghĩvềhoạtđộngkiếmănsonghànhcủahọ,sauđóhaicô trở thànhđôibạn thân thiếtnhất trênđời.YassmineđếnsốngởđạilộBacker-Strass.Chiếcgiườngcótánchebêntrênvừađủchobachúngtôinằm.

Haiphụnữtronghậucungcủami[100].Tronghaiảđiếmxinhđẹpấy,chẳngbaolâuYassmineđượcmiyêuquýhơn.CôảkểvớimivềIstambul,thànhphốThổNhĩKỳquêhươngcủaả,vềchiếccầuGalatavàvềnhàthờHồigiáoValidi.MibỗngkhátkhaođượcđếnBosphore.ỞViene thời tiếtsắpchuyểnsangmùađôngvàmisẽkhôngsốngnổi.Khinhữngbôngtuyếtđầumùarơixuống,micàngghìchặtthêmtấmthâncủacôbạnThổNhĩKì.

MirờikhỏiVienevàđếnthămhọhàngcủamiởTrieste,nhữngngườisảnxuấtnhữnglábàiđểchơibài.SauđómighénhanhquathủđôBudapestcủaHungari.KhôngcònngườithânthuộcnàoởBudapest.Tấtcảđãbịthủtiêu.ỞSalonique,cáinôicủagia tộcmi,micũng thấy tình trạngđaubuồnấy,bọn Đức đặc biệt quan tâm đến cộng đồng Do Thái ở đây. Tại Istanbul,nhữngngườiphụnữhọhàngcủamiSarah,Rachel,DinahvàBlancatổchứctiệclớnđểđónmừngđứaconlạcbướctrởvề.Midầndầnquen,đâmthíchcuộcsốngvàcácmónmứthoaquảởđây.HọhàngcủamiởCairoAiCậpđangnónglòngchờmiđếnvớihọ.HọhỏimitíntứcvềnhữngngườithânthíchcủahọlưuvongởLondon,ParisvàCaracas.

MidừnglạimộtthờigianngắnởAiCập.Vìmikhôngcònmộtxudínhtúi,mitổchứcởPortSaidmộtcuộchội,trongđómitriểnlãmtấtcảcácbạncũcủami.Vớigiávéhaimươiđinamộtngười,nhữngkẻtòmòcóthểnhìnthấyHitlerbịnhốttrongcũiđanghoataymúachânbiểudiễnmànđộcthoạicủachànghoàngtửHamlet.Rồiđámtướnglĩnhcủahắn:GoeringvàRodoftHessbiểudiễnmônxiếcđubay,Himmlerđiềukhiểnnhữngconchóthôngtháicủahắn,Goebbels thổi sáo saikhiếncon rắnhổmangngócđầu.VonSchirach biểu diễn tiếtmục nuốt kiếm.Rồi tiếtmục của gãDoThái langthangJuliusStreicher.Xachútnữalàkhuvựcnhảymúa:“Ngườiđẹpcộngtácvớiphátxít”biểudiễnmộtmànvũkịch“phươngĐông”.Trongmànsânkhấu này, Robert Brasillach trong trang phục vua Hồi giáo, Drieu LaRochelletrongvaivũnữ,AbelBonnardtrongvaibàtrưởnghậucungcanhgiữcáccũng tầnmĩnữcủavua,BonnyvàLaffontđóngvaihaiTể tướngkhátmáu.CócảnhàtruyềngiáoMayol,deLupé.Nhữngcasĩ“ĐiêncuồngVinchy”củamitrìnhdiễnmộtvởcakịchđồsộ,trongsốdiễnviêncómộtvị

Thốngchế[101],cácđôđốcEsteva,Bard,Platon,vàigiámmục,tưlệnhbinh

đoànDarnandvàhoàng tửphảnbộiLaval[102]. Tuy nhiên gian hội đôngnhấtlàgianngườitalộttrầntruồngảtìnhnhâncũcủami:EvaBraun.Ảvẫncònmộtchútkhảnănglàmtình.Nhữngaithíchcóthểsửdụngkhảnăngđócủaảvớigiámộttrămđinamỗingườimộtlần.

Saumộttuần,mibỏmặcnhữngbóngmađó,đemđitoànbộsốtiềnthuđược.MivượtBiểnĐỏ,đếnđấtPalestinevàchếtvìkiệtsức.VậylàmiđãhoànthànhtrọnvẹnchuyếnđicủamitừParisđếnJerusalem.

Chỉriênghaicôbạncủatôi,mỗiđêmđãkiếmđượcbangànsilinh,nghềmạidâmvànghềdắtgáiđộtnhiênkhiếntôinhậnramộđiềubấtngờ: thứnghềmạthạngcó thể thànhkiếm lớnnếuvào tay tàinghệcó tầmcỡnhư

LuckyLuciano[103].Khôngmay, tôi lạikhôngcócái tàicủavịđại tướngtrongngànhkĩnghệấy.

CôgáiđiếmYasminetạochotôilàmquenvớimộtsốngườicóvẻkhảnghi:JeanFaroukdeMérode,PauloHayakawa,bàBátướcgiàLydiaStahl,SophieKnout,RachidvonRosenheim,M.Igor,T.W.ALesvy,OttodaSilva

vànhiềunhânvậtnữamà tôi tiếnhànhbuônbánvàng, tiêu thụztoli[104]

giả,bánchoaicầnthứcỏ“phiêudiêu”nhưcầnsa.CuốicùngtôigianhậpcơquanmậtvụGestapoPháp.SốlínhS.1113.BiệtpháiphốihợpvớicơqianmậtvụphốLauriston.

Ngànhcảnhsátmậtlàmtôithấtvọng.Tôithấyởđóchỉtoànlànhữnghướngđạosinhchẳngkhácgìmấythằngchatáo tợntrongtổchứcKhángchiến.Darnandlàmộttêntổsưlýtưởngchủnghĩa.

Tôi không còn thấy gì thoải mái cùng với đám Pierre Bonny, HenryChamberlinLaffontvàbèlũcủachúng.ThếrồitôibắtgặpởphốLauriston,thàygiáodạyluânlícũcủatôi,JosephJoanovici.

Haichúngtôi,Joanovàtôi,lànhữngtênDoTháitậntụyphụcvụđámđồtểcủatổchứcmậtvụphátxítGestapo.ĐứathứbatrongbọntôinằmởHambourg,tênhắnlàMauriceSachs.

Cáigìrồicũnglàmngườitachánnản.Cuốicùngtôibỏhaiảgáiđiếmvàcáitiểuthếgiớiámmuộikia,nóhủyhạisứckhỏecủatôighêgớm.Tôibèn đi theomột đại lộ dẫn ra bờ sôngDanube. Đêm tối. Tuyết rơi chầmchậm. Tôi có nên nhảy xuống dòng sông hay không? Đường phố Franz-Joseph-Kaivắngtanh.Tôikhônghiểutừđầuvẳngđếnnhữngmẩucủamộtbàihát:“WeisseWeihnacht”.Àphảirồi,ngườitađangăntếtNoel.CôgiasưEvelynđọccho tôinghe truyệncủaDickensvàAndersen.Tuyệtdiệubiếtbao.SángmaitôisẽthấymìnhdướigốccâythôngNoelvớihàngngànhàngvạnthứđồchơi!Tấtcảnhữngcáiđóđãtừngdiễnratrongngôinhàtrênphố

Conti,bênbởsôngSeine.Mộttuổithơcómộtkhônghai,mộttuổithơtuyệtvờimà tôi không có thời gian để kể các bạn nghe.Một cái nhẩy điệu đàxuốngdòngsôngDanubegiữađêmNoelchăng?TôitiếcđãkhôngđểlạiđôilờivĩnhbiệthaiemHildavàYasmine.Chẳnghạn:“Đêmnayanhkhôngvề,bởivìđêmvừađenvừa trắng”.Khôngsao!Tôi sẽ tựanủi rằnghaiảgáiđiếmđóchưađọcvăncủaGerrarddeNerval.MaythayởParisngườitađãkhôngquênđánhmộtdấubằnggiữaNervalvàSchlemilovitch,haikẻtựtửvàomùaĐông.Tôilàkẻkhôngsaosửađổitínhnếtđược.TôiđãtínhăncắpcáichếtcủamộtngườikhácnhưtôiđãtừngăncắpnhữngchiếcbútmáycủahaivănsĩProustvàCesline,nhữngchiếcbútlôngcủahaihọasĩModglianivà Soutine, những cái nhănmặt hài hước củaGrouchoMarx và Chaplin.Cònlaophổicủatôi?PhảichăngtôiđãăncắpcănbệnhđócủaFranzKafka?Có thể tôi còn thay đổi ý kiến và sẽ chết ngay như ông ta ở bệnh việnKierling,ngaygầnđây.NervalhayKafka?Tựtửhaynằmviện?Không,tựtửkhôngthíchhợpvớitôi.MộtngườiDoTháikhôngcóquyềntựtử.CầnphảinhườngsựsangtrọngđóchochàngWertherđầylãngmạncủathihàoGoethe.Vậytôilàmgìbâygiờ?TựmìnhđếnviệnKierlingchăng?LiệutôicóchắcchắnđượcchếtởđónhưởKafkakhông?

Tôikhôngnghethấytiếngchânhắnbướcđếngần.Hắnlậptứcchìaracho tôi tấmcác.Tôiđọc:CẢNHSÁT.Hắnyêucầu tôixuất trìnhgiấy tờ.Tôiđểquên.Hắntúmcánhtaytôi.Tôihỏitạisaohắnkhôngcòngtay?Hắnkhẽcườivỗvề:

-Ôi,vậylàôngđangsay!ChắctiệcNoelnốcnhiềurượuquáchứgì?Thôi,đểtôiđưaôngvềnhà!Nhàôngởđâu?

Tôikiênquyếttừchốikhôngchohắnbiếtđịachỉ.

-Nếuvậytôibuộcphảigiảiôngvềđồn.

Tháiđộthiệnchígiảvờcủahắnlàmtôinổicáu.TôiđoánhắnlàmởsởMậtvụGestapo.Tại saohắnkhôngnói toạc rađiềuđóvới tôi choxong?Hayhắnnghĩtôisẽchốngcự,lahétnhưconlợnbịchọctiết?Nhữngkhông.BệnhviệnKierlingnơiKafkachếtkhôngănthuagìvớicáibệnhviệnmàtêncảnhsátnàysắpdẫntôiđến.

Thoạtđầu lànhững thủ tục thông thường.Họhỏi tên, họ, ngày thángsinh đẻ của tôi.Người ta khám xem tôi có ốm đau không bằng cách tiếnhànhmộtxétnghiệmoáioăm.Cuốicùnglàphòngmổ.Nằmdàitrênchiếc

bàn bi-a, tôi nóng lòng chờ các bác sĩ, các Giáo sư Torquemada[105] vàXiménès.HọchìachotôixemtấmphimchiếuXquanghailàphổicủatôivàtôinhìnthầychúngchỉcònlàhaikhốiuhìnhthùnhưconbạchtuộc.

-Ôngcóbằng lòngchongười taphẫu thuậtôngkhông?–giọngbìnhthảncủaGiáosưTorquemadahỏitôi.

-Chỉ cầnghépvàongựcônghai láphổibằng thép làxong, -Giáo sưXiménèsnói,giọngthântình.

-Chúngtôicótinhthầntráchnhiệmrấtcao,-GiáosưTorquemadanóivớitôi.

-Cộngthêmlàchúngtôihếtsứcquantâmđếnsứckhỏecủaông,-GiáosưXiménèsnóithêm.

-Đángbuồnlàphầnlớnkháchhàngcủachúngtôiyêubệnhtậtcủahọkhủngkhiếpvàkhôngđốixửvớichúngtôiđúngnhưcầnphảiđốixửvớicácbácsĩphẫuthuật.

-Màhọđốixửvớichúngtôinhưthểchúngtôilànhữngkẻtratấn.

-Bệnhnhân thườnghaybất côngvới thầy thuốc chữabệnhcủahọ, -GiáosưXiménèsnóithêm.

-Chúngtôiđànhphảicứchữa,bấtchấphọmuốnhaykhông,GiáosưXiménèsnóithêm.

-Chúngtôiđànhphảicứchữa,bấtchấphọmuốnhaykhông,GiáosưTorquemadanhắclại.

-Mộtcôngviệcđượcđánhgiáđúng,GiáosưXiménèsnóithêm.

- Ông có biết một số bệnh nhân trong bệnh viện chúng tôi tổ chứcnghiệpđoànkhông?–Giáo sưTorquemadahỏi tôi. –Họquyếtđịnhđínhcôngđểtừchốinhữngchămsóccủachúngtôi…

-Mộtmốiđedọanguyhiểmchocácthầythuốc,-GiáosưXiménèsnóithêm.Nhấtlàbệnhsốtnghiệpđoànlúcnàyđanglâylanratấtcảcáckhoatrongbệnhviệnchúngtôi.

-ChúngtôiđãgiaochoGiáosưHimmler[106],mộtbácsĩrấtchuđáo,việcdậptắtcuộcnổiloạnđó.Ôngtadùngloạithuốcgâycáichếtnhẹnhàngchonhữngngườimắcbệnhnghiệpđoàn,cáichếtdầndần.

-Vậy bây giờ ôngmuốn sao, - Giáo sư Torquemada hỏi tôi. – Phẫuthuậthayloạithuốckia?

-Khôngthểcógiảiphápnàokhácđâu.

Tìnhhìnhdiễnrakhôngnhưtôidựđoán.Gãcảnhsátvẫnnắmchặtcánhtaytôi,quảquyếtnóirằnghắnsẽgiảitôiđếnđồncảnhsátgầnnhấtchỉcốtđể thẩm tra căn cướcmà thôi.Khi tôi bướcvàovănphòngviên thanh tracảnhsát,thìmộttênmậtvụS.Scóhọc,đãtừngđọccácnhàthơPháp,hỏitôi:

-Nóiđi!Màyđãlàmgìbằngcáituổitrẻcủamày?

Tôigiảnggiảichoynghetôiđãhủyhoạituổitrẻcủatôinhưthếnào.Rồitôikểynghenỗiáynáycủatôi:vàotuổimànhữngngườikhácchuẩnbịcho tương lai thì tôichỉnghĩđếnhuyện tựhủyhoạiconngười tôi.ChẳnghạnởgaLyon,dướithờichiếmđóng,tôimuốnlênmộtđoàntàunàođưatôiđi xa khỏi bất hạnh và nhức nhối.Hành khách lúc đó đứng xếp hàng dàitrướccửabánvé.Tôichỉcầnxếphàng,đợinửagiờđồnghồlàcóđượcvé.Nhưngkhông,tôilạitrèothẳnglêntoahạngnhất,khôngvé,nhưmộtkẻđilậu.TàuđếnChalon surSaone,cáckiểm traviênĐứcvào toa.Tôihoảngquá,bènvộivã chìahai tay ra.Tôibảohọ rằnggiấy tờ của tôi làgiả, tôi

khôngphảilàJeanCassisdeCoudray-Macouard,màtôilàDOTHÁI.Tôithởphàonhẹnhõm.

-Sauđấyhọgiảitôiđếnđâychoôngthưaôngthanhtra.Xinôngquyếtđịnhsốphậncủatôi,tôisẽhếtsứctuântheo.

Viênthanhtracườithânmật,vỗmátôirồihỏicóthậttôimắcbệnhlaokhông.

-Chuyệnđókhônglàmtôingạcnhiên,-ôngtanói.–Vàotuổianh,tấtcảmọingườiđềubịlao.Nhấtthiếtphảichữa,nếukhônganhsẽhoramáuvàsẽkhốnkhổsuốtđời,chonêntôiquyếtđịnhnhưsau:nếuanhrađờisớmhơn, ta sẽ gửi anh đến trại tập trung Auschwitz để chữa bệnh lao phổi.Nhưngbâygiờ chúng ta sống trongmột thời đại vănminhhơn.Đây, anhcầmlấytấmvétàuđiIsrael.NgheđâuởđóngườiDoThái…

BiểnxanhthẫmmộtmàumựcvàthànhphốTel-Avivtrắng,trắngtoát.

Khitàucậpbến,timy[107]đậpđềuđặnkhiếnycảmthấydễchịuđượctrở

vềmảnhđấttổtiênsauhainghànnămxacách[108].YlêntàuởMarseille,lêncontàucủacôngtyquốcgiaIsrael.Trongsuốtchặngđường,ycốdẹpđinỗilolắngbằngcáchdùngliêntiếprượuvàmorphine.BâygiờthủđôTel-Avivđãtrảirộngtrướcmắty,ycóthểchếtvớitráitimthanhthản.

TiếngĐôđốcLévycắtđứtgiấcmơcủay:

-Anhhàilòngvớichuyếnđichứ,anhbạntrẻ?ĐâylàlầnđầutiênanhđếnIsraelphảikhông?Đấtnướcchúng tôi sẽ làmanhphấnkhởi.Mộtđấtnướctuyệtvờirồianhsẽthấy.NhữngthanhniênởtuổianhkhôngthểthảnnhiênkhinhìnthấtsựnăngđộngthầnkỳdiễnratrênTổquốccủachúngta:từHaifađếnEilat,từTev-AvivđếnbiểnĐen…

-Tôitinchắclànhưthế,thưaĐôđốc.

-Thế raanh làngườiPháp?Chúng tôi rấtyêunướcPháp,yêu truyền

thống tự do của nó, vẻ dịu dàng của đất Anjou,đất Touraine, những mùihươngcủamiềnProvence.Vàbàiquốccacủacácanhnữachứ!Tuyệtvời“Tiếnlên,nhữngđứaconcủaTổquốc!”Tuyệtvời!Tuyệtvời!

-Tôikhônghoàntoànlàpháp,thưaĐôđốc,tôilàngườiPhápgốcDOTHÁI.PhápgốcDOTHÁI.

ĐôđốcLévynhìnybằngcặpmắtthùđịch.ĐôđốcLévygiốngĐôđốc

Doenitz[109]nhưhaianhemruột.CuốicùngĐôđốcLévylạnhlùngnóivớiy:

-Đitheotôi!

Ôngdẫnyvàomộtphòngnhỏkínmít.

-Tôi khuyên anhhãyngoanngoãn.Người ta sẽ có lúcquan tâmđếnanh.

Đôđốctắtđènrồira,đóngcửalại,vặnchìakhóahaivòng.

Yngồitrongbóngtốiđennhưcóngườibịtmắtsuốtgầnbatiếngđồnghồ.Chỉmộtchútánhsánglântinhrấtmờtrênmặtđồnghồđeotaycủaycònnốiyvớithếgiới.Cửaphòngbậtmởvàychóimắttrướcngọnđèntrần.Bangườiđànôngmặcáomưamàuxanhlácâytiếnvềphíay.Mộtngườitrongbọnchìachoymộttấmcác:

-EliasBloch.Cụcmậtvụquốcgia.AnhlàngườiPhápgốcDOTHÁI?Tốtlắm.Anhvuilòngchìahaitayrađểchúngtôicòng!

Ngườithứtưcũngmặcáomưaanhlácâynhưbangườikia,bướcvào.

-Cuộclụcsoátđãđạtkếtquảtốt.RấtnhiềucuốnProustvàKafka,nhiềubứcphiên bản tranh củaModigliani và củaSoutine,một số tấm ảnh chụpCharlieChpalin,EricvonStroheimvàGrouchoMarxtronghànhlýcủaanhnày.

-Vậylàđãrõràng.–ngườitênlàEliasBlochnói,-trườnghợpcủaanhlạicàngnặng!Dẫnhắnđi!

Họđẩyyrakhỏiphòngtạmgiam.Còngsốtámcọvàocổtaylàmyrấtđau.Rađếnhè, y trượt chânngãkhuỵuxuống.Một trongmấynhânviêncảnhsátlợidụnglúcđóđáliêntiếpvàosườny,rồidựngyđứnglênbằngcáchcầmcáicòngkéomạnh.

Họgiảiyđingangquanhữngdẫykhotàngvắngtanh.Mộtxetảinhỏchởrauxanh,giốngnhưloạixecảnhsátPhápđãsửdụngtrongnhữngcuộccànquétquymôngày16ngày17thángBẩy1942,đậuởmộtgócphố.Elias–Blochlênngồicạnhláixe.Ybướcvàoghếsau,cùngbanhânviêncảnhsátkia.

Chiếc xe tải chở rau đi vào đại lộ Champs Elysées[110]. Khách xếphàngdàitrướccủarạpchiếubóng.TrênsântrờicủanhàhàngFouquet cácbàcáccômặcnhữngrâmáoliềnváymàusáng.LúcnàylàmộtchiềuthứBẩycủamùaxuân.

Xeđỗ lại trênquảng trườngNgôiSao.Vài quânnhânMỹđang chụpảnhKhải HoànMôn, nhưng y không cảm thấy cần phải gọi họ đến cứu.Blochnắm tayydẫnngangquaquảng trường.Bốnnhânviên cảnh sát đicáchhọvàimét.

-VậyanhlàngườiPhápgốcDoThái?–Blochghévàomặtyhỏi.

Ông ta đột nhiên giống hệt Henri Chamberlin Laffont thuộc cơ quanGestapoPháp.

NgườitađẩyyvàomộtchiếcxehơimầuđenđậutrênđạilộKléber.

-Màysẽđượcđitàubay,-gãcảnhsátngồibênphảiynói.

-Tàungầmchứ,phảikhông,Saul?-Tênngôibêntráinói.

-Đúngthế,Isaac.Hắnsẽđitàingầm,-tênngồiláinói.

-Đểtaolàmcho.

-Không,tao!Taođangcầntậpthểdục,-tênngồibênphảiynói.

-Không,Isaac!Hômnayđếnlượttao.TốihômquamàyđãchothằngchaAnhgốcDoTháiđirồi.Thằngnàylàcủatao.

-HìnhnhưnóPhápgốcDoTháiphảikhông?

-Ýhayđấy.TasẽgọinólàMarcekProustchứnhỉ?

Isaacthổimộtquảtrờigiángvàogiữabụngy.

-Quỳgốixuống,Marcel!Quỳxuống!

Yngoanngoãnquỳxuốngsànxe.Yrấtkhóchịuphảingồiởcáighếsau.Isaactátyliềnmộtlúcsaucái.

-Màychảymáu,Marcel,nhưthếcónghĩamàyvẫncònsống.

Saulgiơcaomộtdâybằngdathuộc

-Bắtlấy,MarcelProust,-hắnnóivớiy.

Ynhậnđònroidavàotrúnggòmávàsuýtngất.

-Thằngnhãinhépkhốnkhiếp,-Isaacnói.–ThằngPhápgốcDoTháikhốnkiếp.

Xechạyngangqua trướccửakháchsạnMajectic.Cáccửa sổcủa tòanhànàyđềutốiom.Đểtựtrấnan,ythầmtựnhủrằngOttoAbetzcùngtấtcảsốnhânviênvuivẻcủađámCộngtácvớichínhquyềnchiếmđóngchắchẳnđangđợiđónytronggiantiềnsảnhvàôngtasẽchủtrìmộtbữatiệcĐức–

Phápthânthiện.DùsaothìychẳngđãtừnglàngườiDoTháichínhthứccủaĐệtamĐếchếđósao?

-Bọntaosẽchomàythamquankhuvực,-Isaacnóivớiy.

-Xungquanhđâycórấtnhiềucôngtrìnhlịchsử–Saulnóivớiy.

-Đếnmỗinơi,bọntaolạiđỗxechomàychiêmngưỡng,-Isaacnói.

ChúngtỏchoythấynhữngnơiGestapođãtrưngdụng.Cácsốnhà31bvà72đạilộFoch57đạilộLannes.48phốMalletStevens.21và23vườnhoa trước Công viên Bois de Boulogne. 25 phố Astorg. 6 phố Adolphe-Yvon.64đạilộSuchet.49phốFàisanderie.180phốPompe.

Khihọđã tiếnhànhxong lộ trình thamquanđó,họquayvề tiểukhuKléber-Boissière.

-MàynghĩgìvềQuậnXVI?–Isaachỏiy.

-ĐấylàquậnítbiếtđếnnhấtcủaParis,-Saulnói.

-Vậybâygiờ,láixe,cậuláiđếnsô93phốLauriston,-Isaacnói.

Ycảmthấyyêntâm.HaiôngbạnyBonnyvàChamberlinLaffonttấtsẽralệnhchấmdứtcáitròđùatànbạonày.Sauđấyylạiđậpvỡcổchaisâmbanhcùngvớibèbạnnhưmọibuổitốitrướckia.RenéLaunay,chỉhuylựclượngGestapoởđạilộHenrMartinvàOdichariachỉhuyGestapo.

“Giêoocgi” cũng sẽ đến cùng tham dự bữa tiệc rượu với bọn y.Mọithứđâulạivàođấy.

Isaacbấmchuôngsốnhà93phốLauriston.Cóvẻngôinhàbịbỏkhông.

-Sếphẹnđợichúngtaởsố3bquảngtrườngHoaKìđểtiếnhànhtratấn,-Isaacnói.

Blochđibáchbộtrênvỉahè.Hắnmởcửasổnhà3brồikéocảtốpvào.

Ybiếtrõtòatưdinhnày.CácbạnyBonnyavdChamberlinLaffontđãbốtríởđâytámxàlimvàhaiphòngtratấn,cònngôinhàởphốLaristonthìdùnglàmchỉhuysởvàbộphậnhànhchính.

Họleolêntầngnăm.Blochmởmộtcửasổ.

-QuảngtrưởngHoaKìyêntĩnh,-hắnnói.

-Anh bạn nhìn kìa, các ngọn đèn đường chiếumột thứ ánh sáng dịuxuống các cành lá.Đúng làmột đêm thángNăm.Vậymà chúng tôi buộcphảichoanhbạnđi tầungầm!Tra tấn trongbồn tắmấymà,anhbạnhiểuchứ?Buồn thật!Anhbạndùngmộtcốccuracao để lấy sứcnhé.MộtđiếuCraven?Hayanhbạnmuốnnghemộtchútâmnhạc?Sắp tớichúng tôi sẽchoanhbạnnghemộtchútbàihátcổcủaCharlesTrenet.Tiếngnhạcđósẽátnhữngtiếngthétcủangườibịtratấn.

Saul, Isaac và Isaie bước vào.Bọn chúng vẫn không rời tấm áomưamàuxanhlácây.Ynhậnthấyngaybồntắmđặtgiữaphòng.

-BồntắmnàytrướcđâylàcủaEmilienned’Alencon,-Blochnóivớiyvànherăngcườinụcườibuồn.Anhbạntrẻhãyxemchấtmennày.Nhữnghoavănđẹplàmsao!Vòinướcbằngsạchkim.

Isaacquặthaicánhtayrasaulưngrồicònglại.Saulchomáyquayđĩachạy.YnhậnngayragiọnghátcủaCharlesTrenet:

Dữdội

Tanghethấytiếnggióthổitrênbiển

Dữdội

Tanhìnthấymưa,nhữngánhchớp,

Dữdội

Tacảmthấysắpcó,chỉlátnữa

sẽcó

Mộtcơndông

Dữdội...

Blochngồilênthànhcửasổ,đậpchântheonhịp.

Chúngấnđầutôi[111]vàolànnướclạnhgiá.Hailáphổicủatôicứmỗilần lạinhưvỡ toácra.Nhữngkhuônmặt tôiđã từngyêumếnlướtquarấtnhanh trong đầu tôi.Mẹ tôi và cha tôi. ÔngGiáo sư già dạy vănAdrienDebigorre.LinhhồnPerrache.ĐạitáAravis.Rồikhuônmặttấtcảnhữngcôgái đã từng là vợ chưa cưới của tôi: trong mỗi tỉnh tôi đều có một cô.Breragne. Normandie. Poitou, Corrèze, Lozère, Savoie... Ngay cảLimousnin.ỞBellac.Nếunhưmấythằngvũphunàyđểtôisốngsóttôisẽviếtmộtcuốntiểuthuyếtđẹp:“SchéhéradevàtỉnhLimousin”trongđótôisẽchứngminhrằngtôilàmộtngườiDoTháiđãhoàntoànđồnghóa.

Bọnchúnggiậttóctôi.TôilạinghethấytiếnghátcủaCharlesTrenet:

...Dữdội,

Tatưởngnhưngồixemchiếubóng

Mànbạc

Trênđótanhìnthấybaothứđẹp

Baotròkĩxảo,baobiếnhoa

Khimộtbônghồng

Bịgiết...

-Chuyếntàungầmthứhaisẽkéodàihơn,-Blochnóivớitôi,đưataylaunướcmắt.

Lầnnày,haibàntaytrắngấnvàogáytôivàhaibàntaykhácgiữđỉnhđầutôi.Trướckhibịchếtvìngạtthở,tôithoángnghĩrằngtôiđốixửvớimẹtôinhiềulúcđãkhôngđượctrìumến.

Tuynhiêncuốicùngchúngvẫnđược tôiđưarangoàikhôngkhí.LúcnàytiếnghátcủaTrenetchuyểnsang:

Rồisauđó

rồisauđó

trêngácsânga

mưarơi

mưarơi

khônghềlàmphứctạp

cuộcđời

mưacườikhanhkhách

vàsoibóngxuốngnhữngvữngnước

-Bâygiờ ta chuyển sangnhững trò nặng, -Blochnói và cố nénmộttiếngkhóc.

Chúngđặt tôinằmdài trênsàn.IsaaclấytrongtúiramộtcondaodípThụySĩvàrạchnhiềuvếtkhásâuvàoganbànchântôi.Sauđóhắnralệnhbắttôiđitrênmộtđốngmuối.RồiSaultỉmỉlộtbamóngtaytôi.RồiIsaiegiũarăngtôi.LúcđóTrenethát:

Thờitiếtmớiđẹplàmsao

đốivớiđàncánhỏ

Thờitiếtmớiđẹplàmsao

Đốivớinhữngchàngtrailớn

Thờitiếtmớiđẹplàmsao

Đốivớinhữngnànggáitơ

Hỡicáccô,chúngtôiđangchờ...

-Tôinghĩđêmnaythếlàđủ,EliasBlochnóivàđưacặpmắthiềnhậunhìntôi.

Hắnxoacằmtôi.

-HiệnanhđangởkhuvựcdànhchungchongườiDoTháicưtrúởnướcngoài. Sau đây chúng tôi sẽ dẫn anh vào xà lim dành riêng choDo TháiPháp.Lúcnàyanh làngườiduynhất.Sẽcó thêmnhữngngườikhác.Anhyêntâm.

-TấtcảnhữngthằngnhãinhépnàycóthểsẽđếnMarcelProust,Isaienói.

-Tôikhinghenóiđếnvănhóa,tôirútdùicuira,-Saulnói[112].

-Còntôithìchomộtphátđạnkếtliễu!–Isaaxnói.

- Thôi đừng có dọa dẫm cậu trai này nữa, - Bloch nói, giọng khẩnkhoản.

Hắnquaylạitôi:

-Từngàymai,anhsẽcósốphậndứtkhoát.

IsaacvàSauldẫntôivàomộtcănphòngrấtnhỏ.Isaievàotheo,đưatôibộpigiamakẻsọc.TrênchiếcáocóđínhngôisaocủaDavidbằngvảimàuvàngvàtôinhìnthấytrênđó:“FranzosichJude”.DoTháiPháp.Trướckhiđóngcửa,Isaacngángchântôimộtcáilàmtôingãsấpxuốngsàn.

Mộtngọnđènnhỏnhoisángxàlim.TôinhanhchóngnhậnthấysànxàlimđầylưỡidaocạorâunhãnGilletteloạixanhbiếc.Làmsaobọncảnhsátkiađoánđượctậtxấucủatôilàđiênrồmuốnnuốtnhữnglưỡidaocạo?Bâygiờtôitiếclàchúngđãkhôngcởitróitôivàotường.Suốtđêm,tôicứphảiquằnquại,phảicắnvàolòngbàntayđểkhỏichóngmặt.Chỉthiếumộtchútnữalàtôiđãnuốtlầnlượtnhữngcáilưỡidaocạokia.MộtcuộcnuốtliênhồisảnphẩmcủahãngGilletteloạixanhbiếc.Chốngđỡlạiýmuốnđóquảlà

mộtcựchìnhgiốngnhưcủavuaTantalephảichịutrongtruyệncổ[113].

Sáng ra, Isaie và Isaacvào tìm tôi.Chúngdẫn tôi dọc theomột hànhlangdài tưởngnhưbất tận. Isaie trỏmột cái cửa, bảo tôi vào.Đểchào từbiệt,Isaacthoimộtquảnđấmvàocằmtôi.

Hắnđangngồitrongphònggiấyrấtlớnlátgỗgụ,cóvẻhắnchờtôi.Hắn

mặcđồngphụcđen, tôi nhìn thấyhaingôi saoDavid[114] trênve áovét.Hắnhúttẩu,khiếnhàmrăngcủahắntrôngcàngtrịnhtrọng.Đầuđộimũnồi,trônghắngiốngnhưJossephDarnad.

-AnhđúnglàRaphaeiSchlemilovitch?–Hắnhỏitôibằnggiọngquânsự.

-Vâng

-DoTháiPháp

-Vâng,

-AnhđãbịĐôđốcLévynhậnmặttrêntầuSion?

-Vâng

-Và bị giao cho chính quyền cảnh sát dưới quyền chỉ huy của EliasBloch?

-Vâng

-Nhữngcuốnsáchpháhoạinàyđúnglàtronghànhlícủaanh?

HắnchìarachotôimộtcuốncủaProus,cuốnNhậtkícủaFranzKafka,những tấm ảnh chụp Chaplin, Strohein và GouchoMã, những phiên bảntranhcủaModiglianivàcủaSoutine.

- Thôi được, tôi tự giới thiệu: tướng Tobie Cohen, Bộ trướng Thanhniênvàphụchồitinhthần.Bâygiờtanóichuyệnmộtchútnhưngthànhthật.AnhđếnIsraelnhằmmụcđíchgì?

-Tôivốncótínhlãngmạn.Tôimuốntrướckhichếtđượcnhìnthấyđấtđaicủatổtiên.

-VàanhtínhsauđótrởvềchâuÂuchứgì?Đểtiếptụclàmtròhề?Anhkhôngcầntrảlời,tôiđãbiếtđĩahátcũrích:nỗilolắngDoThái,lờithanthởDoThái,nỗisợhãiDoThái,nỗituyệtvọngDoThái…cácngườinằmtrongbấthạnh,cácngườiđòihỏinó,cácngườimuốntìmlạikhôngkhícủanhữngxómDoTháinghèokhổvànhữngcuộctànsátDoThái!Tronghaithứanhphảichọnmột,Schlemilovitch:hoặcanhnghetôivàlàmtheolờitôichỉdẫn,

đólàcáchtốtnhất!Hoặcanhvẫngiữtròcứngđầucứngcổ,sốngtheokhiểungườiDoTháilangthang,kẻbịhànhhạ,nếuvậytôisẽtrảlạianhchoviênchỉhuycảnhsátEliasBloch!Anhđãbiếtôngtasẽlàmgìanhchứ,ôngEliasBlochấy?

-BiếtthưaTướngquân!Ôngtasẽbiếnmáutôithànhnướcépthịtbò,biếnxươngtôithànhquediêm,biếndatôithànhnhữngcáichụpđèn.

-Rất đúng! – hắn nói và chùi giọt nướcmắt. –Tôi báo anh biết rằngchúngtôicóđầyđủphươngtiệncầnthiếtđểngănchặnnhữnggãkhổdâmthuộcnòigiốngcácanh.Tuầnlễvừarồi,mộtgãDoTháiAnhđãđịnhgiởtrò ranhma!Hắn từ ChâuÂu sang Israel và lên bờ đem theo những câuchuyệnbấttận,nhữngcâuchuyệnnhâynhụa:nàoDoTháilưuvong,nàotratấn,nàobịsốphậnbiđátcủadântộcDoThái….Hắnbướngbỉnhnhấtđịnhnhậnsốphậnbịlộtdachođếnchết!Hắnkhôngmuốnnghechúngtôinói!Lúcnàyđây,Blochcùngcáctrợthủcủaôngtađanglàmviệcvớihắn!Tôicamđoanvớianhrằnghắnđangcựckìđauđớn!Vượtcảmọiđiềuhắndựtính,dùhắnđãdựtínhkhảnăngxấunhất!HắnsẽđượcthấysốphậnbithảmcủadântộcDoTháitrênthựctếcònbithảmđếnmứcnào!HắnsẽnhớđếnTorquemada,đếnHimmler!Blochđảmnhậnviệcđó!Chỉmộtmìnhôngtathôi cũng đủ thay mặt toàn thể các pháp quan giao hội, các nhân viênGestaponhậplại.Anhđịnhsẽquabàntayôngtachứ,Scheherazard?

-Không,thưaTướngquân.

-Nếuvậyanhhãynghetanói:hiệngiờanhđangởtrongmộtquốcgiatrẻ,sungsức,năngđộng.TừTev-AvivđếnbờbiểnChết,từHaifađếnEliat,sự loâu, cơnsốt,nướcmắt, sựNHẦYNHỤADoTháikhôngcòn làmaiquan tâm.Khôngmột ai! Chúng tôimuốn nghe nói đến óc phê phánDoThái,tríthôngminhDoThái,tháiđộhoàinghiDoThái,sựtrăntrởdằnvặtDoTháiđếnsựnhẫnnhục,nỗibấthạnhDoThái…(Nướcmắtgiàngiụatrênmặthắn).ChúngtôinhườngtấtcảnhữngthứđóchocácnghệsĩtinhtếchâuÂukiểunhưanh!Chúng tôi là loạingườicươngnghị,cóquaihàmvuôngvắn.ChúngtôilànhữngngườikhaipháchứhoàntoànkhôngphảinhữngcôcasĩDoTháikia, theokiểuProust,kiểuKafka,kiểuChaplin!Tôibáoanhbiếtlàgầnđâychúngtôiđãtiếnhànhmộtcuộctựgiáctiêuhủymộtloạtthứtrên quảng trường lớn của Tev-Aviv: các tác phẩm của Proust, Kafka, vàđồng bọn, phiên bản tranh của Soutine, củaModigliani và những tên bạc

nhượckhác.Tất cảnhững thứđóđãbịđốtdobàn taycủacác thanhniênnamnữchúngtôi,nhữngchàngtraicôgáinàyhoàntoànkhôngthuagìcácđoànviên thanhniênHitler,cũng tócvàng,mắtxanh,cũngvaiu thịtbắp,bướcchânkiênnghị,hamthíchhànhđộngvàđánhnhau!(Hắnthốtlênmộttiếngrênrỉ).Trongkhicácngườitruyềnbáthóiloạnthầnkinhthìđámtraigáikialaođộngcậtlựctrongcáccôngnôngtrường!Anhkhôngthấyxấuhổsao,Schlemilovitch?

-Có,thưaTướngquân.

- Rất tốt!Nếu vậy anh hãy hứa với tôi là không bao giờ đọc Proust,Kafkacùngđồngbọnnữa.Khôngbaogiờ trầmtrồ trướcnhữngphiênbảntranhcủaModiglianivàcủaSoutinenữa.KhôngbaogiờnghĩđếnChaplin,đếnhaianhemnhàMarxnữa.HãyquênhẳnbácsĩLouisFerdinandCeline,tênDoTháinhamhiểmnhấtcủamọithờiđại.

-Tôixinhứa,thưaTướngquân!

-Còntôi,tôisẽđưaanhđọcnhữngtácphẩmtốt!TôicórấtnhiềuloạisáchnàybằngtiếngPháp:anhđãđọcNghệthuậtlàmchỉhuycủaCourtoischưa?PhụchồigiađìnhCáchmạngquốcgiacủaSauvagechưa?Cuộcchơiđẹp trong đời tôi củaGuy de Larigaudie? Sách giáo khoa của người chatronggiađìnhcủaphóĐôđốcPenfentenyo?Chưa à?Anhhãyhọc thuộclòngtấtcảnhữngcuốnấy!Tôimuốnrènluyệntinhthầnchoanh!Mặtkhác,tôisẽbímậtgửianhđếnmộtcông trườngcải tạo.Anhđừng lo, thờigiananhthửtháchởđóchỉbathángthôi!Vừađủthờigianđểtạochoanhnhữngbắpthịtrắnchắcmàhiệnanhcònthiếu,đồngthờiloạitrừchoanhhếtmọivikhuẩncủachủnghĩaquốctếDoThái.Vậylàtanhấttríchứ?

-Vâng,thưaTướngquân.

-Vậylàxong,Schemilovitch,anhcóthểđi.Tôisẽcửtùypháicủatôiđemđếnchoanhnhững tácphẩmtôiđãkểvớianh.Anhđọcđi trong lúccầmcáncuốchoạtđộngởNéguev.Hãynắmchặtbàntaytôi,Schemilovitch.Nắmthậtmạnhvào,vìChúa.Mắtnhìnthẳng!Cằmvênhlên!ChúngtôisẽlàmanhbiếnthànhmộtngườiDoTháitrênđấtIsrael!(Hắnòakhócnứcnở).

-Cảmơn,thưaTướngquân.

Sauldẫn tôivềxà lim.Tôinhận thêmvàiquảđấmnữa,nhưnggãcaingụccủatôitừhômquabỗngbớthunghănghẳnđi.Tôinghĩhắnđãđứngngoàicửanghelỏm.ChắcchắnhắnđãxúcđộngmạnhtrướctháiđộngoanngoãncủatôiđốivớitướngCohen.

Buối tối, IsaacvàIsaieđưa tôi lênmộtxe tảiquânsự, trongđóđãcónhiềuthanhniên,đềulàDoTháisốngởnướcngoàinhưtôi.TấtcảđềumặcPigiamakẻsọc.

-Cấmkhông được nói vềKafka, Proust cùng đồng bọn của chúng, -Isaienói.

-Khichúngtôingheđếnvănhóa,chúngtôirútdùicuira,-Isaacnói.

-Chúngtôikhôngưagìócthôngminh,Isaienói.

-NhấtlàócthôngminhDoThái,Isaacnói.

-Vàchúngbayđừngđóngvaicủanhữngkẻtửvìđạotrẻranh,-Isaienói.Cáitròđóđãkéoquádàirồi.ChúngbaycóthểnhănmặtlàmtròởchâuÂuchođámgoyexem.Cònởđâytanhưnhaucả.Đừngvấtvảvôích.

-Hiểuchưa?–Isaacnói.–Chúngbaycóthểhátdọcđường,từđâychođếnđó.Nhữngbàihànhkhúcnàyrấttốtchochúngbayđấy.Nào,háttheotao…

Khoảngbốngiờ chiều chúng tôi đến công trường cải huấn.Một ngôinhàlớnbằngbêtông,baoquanhlàdâythépgai.Chúngtôicótámtùnhân:baDoTháiAnh,mộtDoTháiItalia,haiDoTháiĐức,mộtDoTháiÁovàtôi,DoTháiPháp.Trưởngtrạira,cămchúquansátlầnlượttừngđứachúngtôi.Hắntonhưhộpháp,tócvàng,mặcbộquầnphụcđen,thắtlưngtobảnchítchặtnganglưng,khônggợichotôichúttincậynào.TuyhiênhaingôisaoDavidlấplánhtrênveáohắn.

-Toànbọntríthứccả,hắnlàthế!Hắnnóivớichúngtôibằnggiọnggiậndữ.Cácanhđịnhcảitạobọnngườirácrưởinàythànhlínhxungkíchchứgì?ChàbọnchúngbayđãlàmchúngtaonổitiếngởChâuÂubằngnhữngtiếngrêrỉ thanvãnvàbằngócphêpháncủachúngbay.Bâygiờđừngcórênrỉthanvãnmàhãyrèncơbắpthànhcứngnhưthép.Đừngcóphêphánmàphảixâydựng!Thứcdậyvàosáugiờ,ngaytừsángmai.Lênphòngngủtậpthể!Nhanhlên!Chạy!Một-hai!Một–hai!

Khichúngtôiđãnằmxuống,têntrạitrưởngđikiểmtraphòngngủ,theosaulàbatêncũngcaotovàtócvàngnhưhắn.

- Đây là các giám thị các anh, hắn nói giọng dịu dàng. Siegfried,Gunther Cohen, Hermann Rapporport.Mấy vị thiên sứ này sẽ dậy dỗ cácanh!Mộthànhvicưỡnglạidùlànhỏnhấtcũngsẽbị trừngphạtđếnchết!Đúng thếkhôngbabạn thânmến?Cáccậuđừngngầnngại,hễchúnggâyphiềngìchocáccậucứviệcbắnbỏ....Mộtviênđạnvàotháidương,khôngbàncãigìhết!Hiểurồichứ,bathiênsứcủata?

Hắntrìumếnxoamábatêngiámthị.

-TakhôngmuốnđểbọnDoTháingoạiquốcnàyảnhhưởngxấuđếnsứckhỏetinhthầncủacáccậu...

Sáugiờsáng,Siegfried,GunthervàHermainthúcchúngtôikhỏigiườngbằng những cú đấm. Chúng tôi đến phòng hành chính của trại cải huấn.Chúngtôikhaihọtên,ngàysinhchomộtcôgáitócđenmặcáosơmikakivàquầnmàuxanhđácủaquânđội.Siegfried,GunthervàHermainđứngbênngoàicửaphòng.Cácđồngphạmvớitôisaukhiđãtrảlờinhữngcâuhỏicủacôgái,lầnlượttừngngườibướcrangoài.Cònlạitôi.Côtangẩngđầunhìnthẳngvàomắttôi.CôrấtgiốngTaniaArcisewaka,nhưhaichịemsinhđôivậy.Côtanói:

-TênemlàRebeccavàemyêuanh.

Tôikhôngbiếttrảlờirasao.

-Thếnàynhécôtagiảithíchchotôinghe,bọnchúngsẽgiếtanh.Anhphảitrốnngayđingaytừtốinay.Emsẽlochuyệnnày.EmlàsĩquanquânđộiIsrael,emkhôngcótráchnhiệmgìtrướctrạitrưởngởđây.Emsẽmượnchiếcxetảiquânsự,việncớphảiđiTel-Avivdựcuộchọpcủabộthammưu.Anhsẽđivớiem.EmsẽăntrộmhếtgiấytờcủatênSiegfriedLévyđưaanh.Bằng cách đó trongmột vài ngày tới anh chưa phải sợ cảnh sát. Sau đấychúng ta sẽnghĩcáchkhác.Chúng tacó thể lêncon tàugầnnhấtđể sangChâuÂuvàcướinhaubênđó.Emyêuanh,emyêuanh.Tốinayemsẽchogọianhvàophònggiấycủaem.Tạmchiatay!

Chúngtôiđậpđádướicáinắngnhưđổlửachođếnnămgiờchiều.Tôichưacầmcuốcbaogiờchonênhaibàntaytrắngtrẻo,thonđẹpcủatôirướmmáukhủngkhiếp.BatêngiámthịSiegfried,GunthervàHermainvừađứngcoichúngtôivừahútthuốclánhãnLuckyStrike.Suốtcảngàychúngkhônghềhérăngnóimộtlờinàokhiếntôinghĩhaychúngbịcâm?Siegfriedgiơtayýnóithờigianlaođộngđãkếtthúc.HermainđivềphíabaphạmnhânDoTháiAnh,rútsúngra,bắnhạcảba,mắthắnthảnnhiên.HắnchâmthêmmộtđiếuLuckyStrikerồivừa thởkhóivừanhìn lên trời.Bagiámthịdẫnchúngtôivềtrại,saukhiđãchônquaquítbachàngDoTháiAnh.Chúngđểchúngtôiđứngnhìnsamạcquahàngràodâythépgai.Támgiờtối,HermainđếntìmtôidẫntôiđếnphònghànhchínhcủaTrại.

-Tôimuốngiảitrí,Hermain!–Rebeccanói.–AnhđểtênDoTháinàyởđây,tôisẽđưahắnđiTel-Aviv,tôisẽhiếphắnvàlộtdahắn,tôihứatôisẽlàmnhưthê!

Hermaingậtđầu.

-Bâygiờcòntaovớimày!–Côtanóigiọngđầyđedọa.

KhiHermainRappoportđãrakhỏiphòng,côtaâuyếmnắmbàntaytôi.

-Taphảitranhthủ,khôngđượcđểphímộtchútthờigiannào!Anhđitheoem!

Chúng tôi ra khỏi cổng Trại cải huấn, trèo lên chiếc xe tải quân sự.Rebeccangồivàosautaylái.

-Bâygiờchúngtađượctựdo,-côtanói.Látnữatasẽdừnglại.AnhthayvàobộđồngphụccủaSiegfried-Lévyemvừamới ăn trộmđượccủahắn.Giấytờnằmởtúitrong.

Chúngtôiđếnnơilúcmườimộtgiờđêm.

-EmyêuanhvàemmuốnquayvềChâuÂu,côtanói,ởđâychỉtoànbọnđầnđộn,línhtráng,bọnhướngđạosinhvàbọnthíchsinhsự.ỞChâuÂuchúngtađượcyênổn.ChúngmìnhcóthểđọctácphẩmcủaKafkachoconcáichúngmìnhnghe.

Những tên lính chúng tôi gặp trên đường đều đứng nghiêm, chàoRebecca.

-EmlàTrungúy,-côcườibảotôi,-Tuynhiênemcầnlàmmộtviệcngay:quẳngbộquânphụcnàyvàothùngrácvàquaytrởvềChâuÂu.

TạiTel-AvivRebeccabiếtmộthộpđêmbímật,nơingườitakhiêuvũtheonhữngbàihátcủaZarahLeandervàcủaMarlèneDietrich.Cáccôgáitrongquânđộirấtthíchđếnđây.NhữngchàngtraitháptùngcáccôquacửađềuphảimặcđồngphụcsĩquanĐứchoặcphicôngKhônglựcĐức.

YchọnmộtbộsĩquanS.S.thậtdiện.Lànánhsángmờảokíchthíchsựbuông thả.Điệunhẩyđàu tiên củayvàRebecca làmột bản tănggô:DerWindhatmireinLiederzahltvàgiọnghátcủaZarahLeaderthậtsựmêli.Yghévào taiRebeccanói:“DubistderLenznachdemichverglangte”. Sangđiệunhẩythứhai:SchonwardieZeit,ynắmvaicôgái,hônrấtlâu.TiếnghátcủaLalaAndersenáttiếnghátcủaZarahLeander.NgaylúcnhữngcâuđầutiêncủabảnLiliMarlèneyđãnghethấythiếngcòirúcủaxecảnhsát.Khôngkhírốiloạnnhưngkhôngaitrongđámracửađược:tênchỉhuyEliasBloch, theo sau làSaul, Isaaevà Isaie xôngvàophòng, tay lăm lămkhẩusúngngắn.

-Giải tất cả bọn khốn kiếp này ra xe, -Bloch gầm lên. –Trước tiênkiểmtracăncướcđã.

Khiđếnlượty,BlochnhậnraymặcdùymặcbộđôngphụcS.S.

-Sao thếnày?Schlemilovitch?Tôi tưởnganhđượcgửiđếnmộtcôngtrưởngcảitạolaođộngkiamà!VậymàlạimặcđồngphụcsĩquanS.Sthìthật là quá đáng.Không còn nghi ngờ gì nữa, bọnDoThái châuÂu nàyđúnglàbấttrị.

HắntrỏRebecca:

- Vợ chưa cưới của anh à? Một Do Thái Pháp? Mà cải trang thànhTruunguýquânđộiIsrael!Tuyệt!Cònđâylàcácbạncủatôilàmộtphonglưu,xinmờicácbạnphạtcổcácchaisâmbanh!

Lập tứ một đám đàng điếm ùa vào. Y nhận ra Quận chúa Fougeire-Jusquiames, Nam tước Lévy-Vendôme, Paulo Hayakawa, Sophie Knout,JeanFaroukdeMérode,OttodaSilva,M.Igor,bàBátướcgiàLydiaStahl,CôngchúaChericheffDeborazoff,Louis-FerdinandCélinevàJeanJacquesRousseau.

-TôivưabánnămmươingànđôigiầychoquânđộiĐức-JeanFaroukdeMérodebáotin,lúchọngồivàobàn.

-Còntôi,mườingànhộpsơnchoHảiquânĐức,-OttodaSilvanói.

-Cácvịbiếtkhông,bọnhướngđạosinhcủaĐàiphátthanhLondonđãkếtantửhìnhtôi?-PauloHayakawanói.Chúngtôi làbọn“liếmgótgiầyquốcxãcủarượucônhắc!”.

-Cácvịđừnglo,Lévy-Vendômenói.ChúngtasẽmuabọnkhángchiếnPhápvàbọnAnh–MĩnhưchúngtađãtừngmuabonĐức!CácvịhãyluônluônghinhớtrongóccâuchâmngônnàycủaôngthầychúngtôiJoanvici:“TôikhôngbánmìnhchobọnĐức.Chính tôi,JosephJoanovici,DoThái,tôiMUAbọnĐức”.

-Tôi làkẻchỉđiểmxuất sắcnhất của thànhphốParis,SophieKnoutnói.-BọnhọgọitôilàtiểuthưAbwehr.

-TôirấtmêbọnmậtvụGestapo,-QuậnchúaFougeire-Jusquiamesnói.-Bọnhọnhiềutínhđànôngơnmọingườikhác.

-Bànóiđúng,-CôngchúaChericheffDeborazoffnói.–Tấtcảnhữngkẻgiếtngườiđóđềulàmchotôisướngrênlênbầnbật.

-QuânĐứcchiếmđóngnướcPháplàtốt,-JeanFaroukdeMérodenóivàôngtachìarachiếcvídacásấudầychặtgiâybạc.

-Paristrởnênyêntĩnhhơn,-OttodaSilvanói.

-Câycốivàngrộmhơn,-PauloHayakawanói.

- Và người ta còn được nghe thấy cả tiếng chuông nhà thờ nữa

chứ[115],Lévy-Vendômenói.

-TôimongchonướcĐứcthắng!–M.Igornói.

- Các vị muốn dùng Lucky Strike không? - Quận chúa Fougeire-Jusquiameschìarahộpthuốclábằngbạchkim,nạmnhữngviênhồngngọc.-TôithườngxuyênnhậnđượcloạinàyởTâyBanNhachởsang.

-Không, cho tôi sâmbanh!Chúng ta phải nâng cốc ngaybây giờ đểchúcsứckhỏetiểuthưAbwehr!–SophieKnoutnói.

-VàchúcGestapo!CôngchúaChericheffDeborazoffnói.

-MộtcuộcdạochơitrongrừngBoulogne?ViênchỉhuyBlochquayvềphíay,đềnghị.Tôiđangmuốnđượcrangoàitrời!Côvợchưacướicủaôngcóthểđicùngvớichúngta.ChúngtasẽgianhậpvớimộthộikhácvàolúcnửađemtrênQuảngtrườngNgôiSaođểuốngli rượucuốicùngtrướckhi

ngủ.

HọđangtrênhèphốPigalle.ViênchỉhuyBlochtròchoy thấybaxenhãnDelahayetrắngvàmộtchiếcxeđenđậutrướccửahộpđêm.

-Xecủahộichúngtôiđây!Hắngiảithíchchoy.–Chúngtôidùngloạixenàyđể tiếnhànhnhữngcuộcvâyráp.TachọnchiếcDelahayenếuôngthích.Ngồixeấythúhơn.

Saulngồivàosautaylái,Blochvàyngôighếtrước.Isaie,RebeccavàIsaacngồighếsau.

-ÔngvẫnlàmgìởGrandDuc?–ChỉhuyBlochhỏiy.–ÔngkhôngbiếthộpđêmấydanhchocácnhânviênGestapoPhápvàchobọnbuốnbánchợđenhaysao?

HọđếnQuảngtrườngNhàhát.Ynhậnthấymộttấmvảilớnchăngtrênđóđề:“QUẢNGTRƯỞNGỦYBANQUÂNQUÂN”bằngtiếngĐức.

-Ngồi trênxeDelahaye khoái thật! –Bloch nói với y. –Nhất là trênđườngphốParis,vàothángNăm1943.Đúngthếkhông,Schlemilovitch?

Ychămchúnhìnhắn.Cặpmắthắnlànhhiềnvàthôngcảm.

-Chúng ta hãy thỏa thuận với nhau, Schlemilovitch: tôi khôngmuốncảntrởthiênhướngcủaanh.Nhờtôi,chắcchắnngườitasẽtặngthưởngchoanhcànhcọcủavịtrítửđạolàthứanhvẫnaoướctừkhimớirađời.Đúng,mónquàquýnhấtanhcóthếnhậnđượctừngaybâygiờ:mộtbẳngđanhchìvàogáy!Trướctiên,bọntôigiếtcôvợchưacướicủaanhđã.Anhvừalòngchứ?

Đểghìmnỗihoảngsợ,ynghiếnchặthaihàmrăngvàcốnhớlạimộtsốkỉniệm.Nhữngcuộc tìnhvớiEvaBraunvàHildaMurzzuucchlag.NhữngcuộcdạochơiđầutiêncủayởParismùaHè1940,trongbộđồngphụccủaBinhđoàntrườngS.S.Bâygiờmộtkỉnguyênmớimẻbắtđầu,nướctabọnhọsángsủavàtóchọvàngóng.SaunàyxetăngConBáocủaynghiếnlên

cánhđồnglúamỳởUcren.SaunàyyđicùngvớiThốngchếRommelgiẫmlêncátsamạc.YbịthươngởStalingrad.ỞHambourgbomlântinhtiêuhủynốtnhữnggìcònsótlại.YđãtheoQuốctrưởngđếncùng.LiệuycóchịuđểEliasBlochdọadẫmkhông?

-Mộtbăngđạnchìngayvàogáy!AnhnóisaoSchlemlovitch?

CặpmắttênchỉhuyBlochlạixoayvàomắty.

-Anhthuộc loạichịudùicui thahồquậtvàongười,chỉđànhcườinụbuồnrầu!NhữngngườiDoTháichânchính.DoTháimột trămphần trămmadeinEuorope.

Họđi vào rừngBoulogne.Y nhớ lại những buổi chiều y ngồi ở Pré-Catelan, bên cạnhNgọn tháp lớn dưới sự giám sát của cô gia sư Evelyn,nhưngysẽkhôngbắtbạnđọcphảichántaingenhữngkỉniệmthờithơấucủay.CácbạnhãyđọcProust,nhưthếhơn.

SaulđỗxeDelahayegiữalốiđicôngviêntênlàAcacias.HắnvàIsaaclôiRebeccara,hiếpcôngaytrướcmắt tôi.TênchỉhuyBlochtrướcđóđãcòngtaytôivàkhóacửaxe.Dùsaorôicũngđãkhônglàmmộtcửchỉnàođểchechởvợchưacướicủatôi.

ChúngtôiđivềphíaBagatelle.Isaie,tinhtếhơnhaytênđồngbọn,nắmgáyRebecca rồi thọcdươngvật củahắnvàomiệngvợ chưa cưới của tôi.Tên chỉ huyBloch đâmnhữngmũi dao gămvào tôi khiến chẳngmất lúcchiếcquầnS.Stuyệtđẹpcủatôiướtđẫmvàrỏmáuxuốngsàn.

SauđâychiếcDelahayeđỗlạitrênngãtưKhuvựcThácnước.IsaievàIsaaclạilôiRebeccatrongxera.Isaacnắmtóccôlậtlên.Rebeccabậtcườikhanhkhách.Tiếngcườingàycànglớn,tiếngvangcủanólanrakhắpkhurừng,cànglớnhơn,đếnmộtđộtộtđỉnhrồibiếnthànhtiếngkhónứcnở.

-Vợchưacướicủacậu thế làbọnmìnhđã thanh toánxong, - tênchỉhuyBlochthầmthì.–Cậuđừngbuồn!Bâygiờchúngraphảigặpcácbạncủachúngta!

Cảđámđangđợichúngtôi,quảthế,trênQuảngtrườngNgôiSao.

-Đã đến giờ giới nghiêm, - Jean-Farouk deMérode bảo tôi, - nhưngchúngtacónhữnglídođặcbiệt.

-AnhcómuốnchúngtađếnOne-Two-Twokhông?-PauloHayakawađềnghịvớitôi.–Ởđócónhữngcôgáidữdội.Khôngmấttiền!TôichỉcầngiơtấmcácGestapocủatôiralàđủ.

-Haychúngtatiếnhànhkhámnhàmấyđứagiầunhấtkhuphốnày?–M.Igornói.

-Tôithíchcướpmộthiệukimhoàn,-OttodaGoeringbaphònggiấyđồ

đạcthờikìChấpchính[116].

-Haytalàmmộtcuộcvâyráp,cácôngnghĩsao?–TênchỉhuyBlochhỏi.–TôibiếtmộtcơsởbímậtcủabọnkhángchiếnphốLepic.

-Ýkiếnrấthay,-CôngchúaChericheffDeborazoffreolên.–ChúngtasẽgiảichúngvềbiệtthựcủatôitrênQuảngtrườngIénerồitrakhảo.

-Chúng ta là những ông vua của thành phốParis, - PauloHayakawanói.

-NhờcácbạnĐứccủachúngta,-M.Igornói.

-Tahãyvuichơichosướng!–SophieKnoutnói.–AbwehrbàGestapochechởchochúngta.

-Sauchúngtalàcơnhồngthủy!-QuậnchúaFougeire-Jusquiamesnói.

-Chúngtahãyđến.SởchỉhuytrênphốLauriston!–Blochnói.–Tôivừanhậnđượcbathùngwhisky!Chúngtasẽkếtthúcđêmnaytronghoanlạc.

-Ôngnóiđúngđấy,ôngchỉhuy,-PauloHayakawanói.

- Vả lại, chẳng thế người ta lại gọi chúng ta là “Bọn cướp trên phốLauriston”.

- PHỐ LAURISTON! PHỐ LAURISTON!” - Quận chúa Fougeire-Jusquiamesvà-CôngchúaChericheffDeborazoffđồngthanhdằntừngâmmột.

-Khôngcầnngồixe, - Jean-FaroukdeMérodenói. –Chúng tađi bộthôi.Chođếnlúcđóhọcvẫncòntháiđộtốtvớitôi.NhưngchỉvàođếnđầuphốLaurstonlàhọđềunhìntôibằngnhữngcặpmắtthùđịch.

-Anhlàai?–PauloHayakawahỏi.

-AnhlànhânviênSởliêmphóngchăng?-SophieKnouthỏitôi.

-Anhnóiđi,anhlàai?–OttodaSilvahỏi.

-Tôitrônganhkhônghềquen!–BàBátướcgiàLydiaStahltuyênbố.

-TạisaoanhcảitrangthànhnhânviênS.S.?-Jean-FaroukdeMérodehỏitôi.

-Giấytờanhđâu,đưaxem,-M.Igorralệnchotôi.

-Anh làDoTháiphảikhông?–Lesvy-Vendômehỏi tôi. –Thúnhậnđi!.

-Anh vẫn tự nhận là Marcel Proust, đúng thế không?- Quận chúaFougeire-Jusquiameshỏi.

-Y sẽ phải cho chúng ta biết sự thật ra sao, -Công chúaChericheffDeborazofftuyênbố.MọikẻđếnphốLauristonđềuphảikhaihết.

Blochlạicòngtaytôi.Nhữngngườikhácthinhauhỏitôi.Độtnhiêntôibổngbuồnnôn.Tôitựangườivàomộtcáicổng.

-Chúngtakhôngđiđượcchậmtrễmộtphút,-Isaacbảotôi,-Đi!.

-Chịukhómộtchútthôi,-tênchỉhuyBlochbảotôi.–Sắpđếnrồi.Đólàsốnhà93.

Tôi loạng choạng, ngã khuỵu xuống vỉa hè. Họ vây quanh tôi, Jean-FaroudeMérode,PaulHayakawa,M.Igor,OttodaSilvavàLesvy-Vendômemặcnhữngbộlễphụcđuôitômmàuhồngvàđộimũmềm.Bloch,IsaievàSaul trông nghiêm nghị hơn nhiều trong những tấm áomưamàu xanh lácây.QuậnchúaFougeire-Jusquiames,CôngchúaChericheffDeborazoffvàBàBátướcgiàLydiaStahlmỗingườikhoácmộttấmáolôngchồntrắngvàđeomộtchuỗidàikimcương.

Paulo Hayakawa hút một điếu xì gà và lơ đãng giụi tàn lênmặt tôi.CôngchúaChericheffDeborazoffgiơcaomộtđôigiầy,đạpnhẹgótlênmátôi.

-Thếnào,MarcelProust,ôngkhôngmuốnđứnglênsao?-QuậnchúaFougeire-Jusquiameshỏi.

-Gắnglênmộtchút,Schlemiovitch,-viênchỉhuyBlochnănnỉ.–Cốsangbênkiađườngthôimà.Anhnhìntrướcxem,sốnhà93đâyrồi…

-Thằngtrainàyquảlàcứngđầu,-Jean-FaroudeMérodenói.-Cácvịthalỗi,tôiphảiđiuốngmộtchútwhisky.Tôikhôngchịunổikhicổhọngbịkhô.

Hắn sang bên kia đường, theo sau làPauloHayakawa,Otto daSilva,M.Igor.cánhcửasốnhà93đónglạisaukhihọbướcvào.SophieKnout,BàBá tước già Lydia Stahl, Công chúa Chericheff Deborazoff, Quận chúaFougeire-Jusquiames,Jean-FaroukdeMérodevộivãđitheohọ.QuậnchúaFougeire-Jusquiameschoàngtấmáolôngchồnlênvai tôi, thầmthìvàotaitôi.

-Đâylàáoquancủaanh.Vĩnhbiệt,anhbạntrẻcủatôi.

CònlạiviênchỉhuyBloch,Isaac,Saul,IsaievàLeesvy-Vedôme.Isaaccốnângtôidậybằngcáchnắmvàocòngsốtámkéotôilên.

-Mặchắn,-viênchỉhuyBlochnói.–Hắnnằmdễchịuhơn.

Saul, Isaac, IsaievàLeesvy-Vedômedeđếnngồixuốngbậc thềmngôinhàsố93,nhìntôi,khóc.

-Bâygiờtôisẽđivàotrongđóvớihọ,-ViênchỉhuyBlochbóivớitôi,giọng buồn bã. – Rượu whisky và sâm banh sẽ tuôn chảy như suối nhưthườnglệtạiphốLauriston.

Hắncúimặtxuốngsátmặttôi.Chắcchắnrồi,hắngiốngtừngnétmộtngườibạncũcủatôiHeneiChamberlin-Laffont.

-CậusẽchếttrongbộđồnphụcS.S.,hắnnóivớitôi.–Cậuquảlàđángthương,Schemilovitch,đángthương!

Từtrongngôinhàsố93,bayraquacáccửasổtiếngcườiđùavuivẻvàtiếnghátđiệpkhúccủamộtbàica:

Tôi,tôiyêutròtạpkĩ

Nhữngdiễnviêntunghứng

Nhữngvũnữnhẹnhàng…

-Anhnghethấykhông?–Blochhỏitôi,haimắthắnướtđẫm.–ỞPháp,Schlemilovitch,chuyệngìcũngkếtthúcbằngmộtbàica!Chonên,anhhãygiữmặtmũitươitỉnhlên!

Hắnrútrongtúiáomưabêphảiramộtkhẩusúngngắn.Tôiđứnglên,loạngchoạnglùilại.TênchỉhuyBlochnhìntôikhôngrờimắt.Trướcmặt,

trênbậcthềm,Isaie,Saul,IsaacvàLeesvy-Vedômedevẫnkhócnứcnở.Tôinhìnmột lúc ngôi nhà số 93. Phía sau những ô cửa kính, Jean-Farouk deMérode,PauloHayakawa,SophieKnout, JeanFaroukdeMérode,OttodaSilva, M.Igor, bà Bá tước già Lydia Stahl, Công chúa ChericheffDeborazoff,Thanh traBonnynhănmặt nhìn tôi và đưa ngón tay phải lênmũi,vẫyvẫybàntay.Mộtnỗibuồnnhènhẹtràolêntronglòngtôi,nỗibuồnmàtôiđãbiếtrấtrõ.LúcnãyRebeccacườirũrượilàcólído.Tôithuhếtsứclựccònlại,bậtlênmộttiếngcườiđãlớnđếnmứclàmrungchuyểntoànthântôivàtôiphảigấpđôingườixuốngđểcườivìquáđaubụng.TôikhôngcầnquantâmđếnchuyệnviênchỉhuyBlochtừtừđếnbêntôi.Tôiđãhoàntoànbìnhthản.Hắngiơsúng,hét:

-Mày cười hả?MÀYCƯỜI hả?Vậy thì nhận lấy cái này, thằngDoTháinhãiranh,nhậnlấy.

Đầutôivỡtung,nhưngtôikhôngbiếtđấylàdonhữngviênđạnhaydotôicườinhiềuquá.

Bốnbứctườngxanhdatrờivàôcửasổ.ĐứngởđầugiườngtôilàbácsĩSigmiundFreud.Đểbiếtchắckhôngphảimìnhnằmmơ,tôixoabàntayphảilêntránhóicủaông.

-…cácytácủatôithấyôngđêmquanằmtrênđườngphốFranz-JosephKai, bènđemvềbệnhviện của tôiởPotzleindorf.Một cuộcđiều trị bằngphương pháo phân tâm sẽ làm đầu óc ông dáng suốt trở lại.Ông sẽ lànhmạnh,lạcquan,hamthểthao,tôihứanhưthế.BâygiờtôimuốnôngđọcbàitiểuluậnsâusắccủangườiđồngbàocủaônglàJean-PauloSchweitzerdelaSarthe:SuynghĩvềvấnđềDoThái.Bằngmọigiáôngcầnhiểuđiềunày:KHÔNGLÀMGÌCÓNGƯỜIDOTHÁI,nói theocáchnóihếtsứcđúngcủaSchweitzerdelaSarthe.ÔNGKHÔNGPHẢINGƯỜIDOTHÁI,ônglàmộtngườinhưmọingườikhác,cóvậythôi.ÔngkhôngphảilàDoThái,tôinhắc lại, chỉ làôngcónhữngcơnmêảogiác,nhữngảomộng,cóvậythôi,một chứnghoang tưởngparanôia nhẹ…Không aimuốn làmhại anhđâu,anhbạntrẻ.Ngườitachỉmuốntốtvớianhthôi.Hiệnnaychúngtađangsốngtrongmộtthếgiớichuộnghòabình.Himmlerđãchết,làmsaoanhbạncóthểnhớlạiđượctấtcảnhữngthứđó,bởithờibấygiờanhbạnđãrađờiđâu?Ôi,taphảibiếtđiểumớiđược,tôixinanhbạnhãynghelờitôi.Tôithathiếtnănnỉanhbạn,tôi….

Tôikhông,muốnngheôngbácsĩFreulnóinữa.Tuynhiênôngquỳgốixuống,chìahaitayvanvỉtôirồiđưahaibàntayômđầu,lănxuốngđấttỏvẻtuyệtvọng.Sauđâyôngbòbằngchốnchân,sủanhưchó,mộtlầnnữavannài tôi hãy bỏ những cơn “mê sảng ảo giác”, bỏ “chứng cuồng điên DoThái”.Tôi rấtngạcnhiên thấyông trong tình trạngđó:phảichăngsựhiệndiệncủatôikhiếnôngvậtvãkhóở?

-Ônghãybỏnhữngtrò lănlộnấyđi!–Tôinói.–Tôi thừanhậnmộtthày thuốc duy nhất chữa cho tôi là bác sĩ Bardamu. Louis-FerdinandBardmu… Ông ta cũng là người Do Thái như tôi… Bardamu. Louis-FerdinandBardmu…

Tôivùngdậyvàrấtkhókhănmớilầnrađượcđếncửasổ.Vịbácsĩphântích tâmlíngồikhócnứcnởởmộtgócphòng.Bênngoài trongcôngviênPotzleindorfer, những hạt tuyết lấp lánh trong nắng.Một tầu điện sơn đỏđangxuôitheođạilộ.Tôinghĩđếntươnglaingườitađềnghịvớitôi:điềutrịcấptốcnhờsựchămsócchuđáocủabácsĩFreud.Nhiềuđànôngvàđànbàđangđứngđợitôingoàicổngbênhviệnvớicặpmắtnồnghậuvàthânthiết.Thếgiớiđầynhữngcôngtrườngkìvĩ,nhữngcộngđồngồnàonhưtổong.NgoàikialàcôngviênPotzleindorfer,câycốixanhumvànhữnglốiđitrànánhnắng…

Tôinghĩđếnsaulưngvịchuyêngiavềphântíchtâmlý,vỗvàotránhóicủaông.

-Tôimệtrãrời,-tôinói,rấtmệt…

[1]QuốctrưởngPháp,đứngđầuchínhphủbùnhìndướithờiĐứcchiếmđóng.

[2]NhàTâmthầnhọcvĩđại,ngườiĐứcgốcDoThái

[3]NgườitìnhcủaHitler,saulàvợ.

[4]QuảngtrườngNgôiSaolàtênquảngtrườnglớnnằmởtrungtâmthủđôParis,nơicóKhảiHoànMôn.Tuynhiên

tênQuảngtrườngnày“Laplacedel’étoile”cũngcóthểhiểutheonghĩakhác:nơicóngôisao;ởđâytácgiảámchỉngôisaomàchínhquyềnphátxítHitlerbắtmọingườidânDoTháiphảiđeotrênngực,phíabêntrái(cũnglàchỗtráitim)đểphânbiệthọvớingườikhôngphảigốcDoThái(N.D.)

[5]ĐâylànướcPháp

[6]Tênnhữngđịađiểmnghỉmátvàănchơinổitiếngbậcnhấtthếgiới

[7]ÁmchỉtênnhânvậtchínhtrongtácphẩmcủanhàvănbàiDoTháiLF.Céline

[8]TênmộtchủngtộccổxưađượcmộttrùmphátxítHittletuyênbốđólàtổtiêncủangườiĐức,làchủngtộccao

quýnhất,ưuviệtnhất,xứngđángthốngtrịthếgiới.[9]

ChếtạotạiHaifa(TiếngAnh)[10]

Mọichốn(TiếngLa-tinh)[11]

NgườiDoTháicótụccắtbaoquyđầuchotrẻtrai.[12]

CũnglàtêncủanhàvănCéline[13]

NghệsĩđiệnảnhvĩđạingườiHoaKỳgốcDoThái[14]

ViênsĩquantìnhbáoPhápgốcDoTháiđãbịxửtộioan,gâylànsóngphẫnnộcủagiớitrithứcPhápvàlàmđổmộtnộicácPhápthờiđó

[15]ChữnướcPhápthuộcgiốngcái

[16]ÝnóiphụnữquýtộcchâuÂu

[17]NhữngnhàvănđãphảnkhángvụxửoanđốivớiDreyfus.

[18]ChàngGatsby:tênmộtnhânvậtcủanhàvănMỹnổitiếngFtizgerald

[19]QuêhươngcủangườiDoTháiởCậnĐông

[20]Têncáccâulạcbộbóngnước

[21]KiệttáccủavănhàoPhápMarcelProust

[22]TừkhinhmiệtngườiDoTháidùngđểgọingườitheođạoCơ-đốchoặcmọingườikhôngthuộcnòiDoThái

[23]CácThốngchếPháp

[24]Nhạicuốn“ThánhGenêt,diễnviênvàngườitửvìđạo”củaSartre

[25]ChỉmườinămsauđạichiếnI(1919-1929)cácphongtràogiảiphóngkhỏisựgòbóbùnglênởPháp,mọingười

đuanhausốngphóngtúng.[26]

NhàvănPhápnổitiếngđãcộngtácvớichínhquyềnPhátxítĐứcchiếmđóng,vàsaukhiParisđượcgiảiphóng,ôngbịkếttộiphảnquốcvàtựtửtrướckhiphảiratoà.

[27]Ámchỉtênchuyênhiếpdâmvàgiếttrẻem

[28]Viking:bộ tộc theo truyềnthuyết là tổ tiêncủangườiBắcÂu,rấtkhoẻmạnhvàdũngcảm,chuyênlàmnghề

cướpbiển.[29]

VănhàoAnhchuyênviếttiểuthuyếtlịchsử.[30]

ÁmchỉquânđộiphátxítĐức[31]

DrieuLaRochelletựsáttrướckhibịxétxử[32]

NhânvậtDoTháitrongKinhThánh[33]

Tôiởmọinơi(BáoPhápthânĐức)[34]

LéonBlum,thủtướngPhápdướithờiMặttrậnBìnhdâncầmquyền,bịĐứcbắtnăm1940đầysangĐức[35]

HànhđộngPháp[36]

CủachínhphủbùnhìnPétainLavale[37]

Từđểchỉnhữngngườicộngtácvớichínhquyềnphátxítchiếmđóng[38]

ÁmchỉcũnglàgốcDoThái.[39]

Nàngơi,talàcontraicủagiáosĩquangvinhNgàiIscacBenIsrael,đạigiáosĩcủanhàthờDoTháiởSaregossa.(ChúthíchcủaP.Modiano)

[40]Tiếngniệmchú

[41]TrạitậptrungkhủngkhiếpnhấtcủaphátxítĐức.

[42]TêncáctrùmphátxítĐức

[43]HàikịchdângianItalia

[44]TiềnVênêduêla

[45]TêncáctỉphúTrungĐông

[46]Mộtnữthánhtửvìđạo

[47]Ýnóihọđãphátđiên

[48]Chếgiễukiểuviếtvăn“Kínhvạnhoa”hỗntạp.

[49]Ýnóicánhtả.

[50]Ngườiđượcđặcbiệttônkínhtrongcácnghilễ.

[51]ĐiệumúacủangườivùngTrungCậnĐông.

[52]Vịkháchtrênbờbiển.

[53]HoànghậuvợvuaLouisVII(thếkỉVII)nổitiếnglàmộtvịnữtướngdũngmãnhtrongcuộcThậptựchinhsang

cậnĐông.[54]

ChỉdànhchongườiPháp.[55]

TổtiêncủangườiPháp.[56]

QuậnchúaPháp(thếkỷXIV)lấyvuaCharlesXIIIrồilạilấyVuaLouisXII.ChếgiễuDebigorrelàáinamáinữ.[57]

TrậnhảiquanAnhđánhtanhạmđộiTâyBanNha–Pháp(1805).[58]

CâuđầutrongbàihátcangợiQuốctrưởngPétaincủachínhphủbùnhìnPháp.[59]

TrùmmậtthámĐứcphátxít,ngườithâncâncủaHitler.[60]

ThờigianquânĐứctiềnvàoBordeaux.[61]

ÁmchỉnàngMarianne,biểutượngchonướcPhápCộnghòa.[62]

NhàsoạnnhạcđượcHitlervàchínhquyềncủayngưỡngmộ.[63]

ThủđôBraxin..[64]

ThủđôLibăng.[65]

NhádântộchọcPháp,ngườikhởixướngphươngpháp“cấutrúcluận”.[66]

NữvănsĩPháp,vợcủaJ-PSarrtre[67]

NgườitháptùngJeanned’Arc,vềsauthànhkẻchuyênhiếpvàgiếttrẻvịthanniênđượcmệnhdanhlàYêuRâuXanh.

[68]Nhàvănbạodâm.

[69]XinbạnđọcchúýnhânvậtSchlemilovitchcóảotưởnganhcónhiềutiềnkiếpkhácvàmộtkiếpđóđãchấmdứt

cáchđâyhaichụcnăm.[70]

TênphảnbộichúaJésus[71]

PhápquancủatòaánGiáohộithờitrungthếkỷ3YêunướcPhápđếnđiêncuống[73]

Tíchcổ:năm486,mộtngườilínhDoTháiđãđậpvỡcáibìnhcũngởđâyđểnhắcvuaPhápbìnhđẳngvớibinhlính.

[74]ThuộcParis.

[75]NướccộnghàotrênbờbiểnBaltique,trướcthuộcLiênXô(cũ).

[76]Tácgiảđãchuyểntừngôithứnhất(tôi)sangngôithứba(y).

[77]NhânvậtchínhtrongNgànlẻmộtđêm

[78]Tấtcảcácthứtiếngkhác(tiếngLa-tinh).

[79]TêncủanữHầutướcFougeire-Jusquiames.

[80]Tácgiảtựchuyểnsangngôithứhai:cậu.

[81]Loạitiểuthuyếtđăngtừngđoạntrênbáorađềukì

[82]NgôisaotiêubiểuchođạoDoThái.

[83]ĐầuóchoangtưởngcủaSchlemilovitchkhiếnanhtalẫnlộngiữacácthànhphố.ĐangởVienne(Áo)anhtalại

đếnquảngtrườngConcorde(Paris–Pháp).[84]

Ôi,Italia!(tiếngItalia).[85]

Sáutriệuthanhniên!(tiếngĐức).[86]

NhữngngườicủaHitler!(tiếngĐức).[87]

ChếtạotạiScotland.[88]

ÝnóidướithờiHitlerôngtađãgiếtnămchụcngànngườiDoThái.[89]

VợHitler[90]

TặngchàngDoTháixinhtrai,ngườitìnhSchlemilovitchcủaem.Evacủaanh.[91]

Ngôisao(tiếngĐức)[92]

Loạigiườngquýtộc.[93]

CậuHeinrichthânthiết(Đức).[94]

VùngđấtthuộcÁogiápItaliagồmtoàndânmiềnnúi,vănhóathấp.[95]

Xemchúthíchtrang36.[96]

Têncáctròchơiởhộichợ.[97]

Đi,đồkhốn.[98]

Lạiámchỉsáutriệuthanhniênchết.[99]

Luôntươicười(Anh).[100]

Tácgiảlạichuyểnsangngôithứhaimi[101]

ÁmchỉPestain[102]

ThủtướngchínhphủbùnhìndoĐứclậpnêntạiPháp[103]

Têntrùmmafiakhéttiếng[104]

TiềnBaLan[105]

TácgiảtưởngtượngviênphápquanđãxửtửhàngngànngườiTorquemadalạithànhGiáosưphẫuthuật.[106]

Cảtênđồtểphátxítcũngđượctưởngtượngthành“Giáosưykhoa”.[107]

Lạisangngôithứba:y[108]

DânDoTháiphảirờiđấttổtừcáchđây2000năm[109]

ĐôđốccủaHitler[110]

SchhlemilwitchlẫnlộnvớiParis.[111]

Lạitrởvềngôithứnhất[112]

GợilạicâucủaHitler[113]

Dochốnglạithánhthần[114]

BiểutrưngcủadântộcDoThái

[115]Ýnóilàimắng

[116]TrongCáchmạngPháp