RAČUNARSKI SISTEM(HARDWER I SOFTWER)

ŠTA JE RAČUNARSKI SISTEM?

Elektronski sistem za informaciono procesiranje.Ima dva osnovna podsistema-

HW i SW

-

TIPOVI RAČUNARA

• SUPERKOMPJUTERI

• MAINFRAME RAČUNARI • RAČUNARI SREDNJEG RANGA

• MINIKOMPJUTERI • SERVERI

• MIKROKOMPJUTERI (PC)• Desktop personalni kompjuteri i terminali• Laptop • Notebook

• PRENOSNI UREĐAJI • PDA• SmartPHONE

BUDUĆE GENERACIJE RAČUNARA

• DNK RAČUNARI

• FOTOELEKTRIČNI RAČUNARI

• KVANTNI RAČUNARI (RAČUNARSTVO)

FIZIČKI DEO RAČUNARSKOG

SISTEMA

Računarski hardver ne može da izvrši nijednu aktivnost bez

prethodno dobijene instrukcije. Te instrukcije nazivamo

softverom ili računarskim programima.

NEVIDLJIVI DEO RS KOJI OMOGUĆAVA

HARDVERU DA RADI

hardware

software

APLIKATIVNIPROGRAMI

SISTEMSKIPROGRAMI

HARDVERFizički uređaji

Mikroarhitektura

Mašinski jezik

Operativni sistem

Kompajleri Editori Komandni interpreter

Bankarski sistem Rezervacija avio karata Web pretraživač

Sastoje se od čipova integrisanih kola, žica, električnog napajanja, katodnih cevi, i sličnih fizičkih uređaja.

Fizički uređaji se grupišu i formiraju funkcionalne jedinice. Ovaj nivo sadrži neke registre interne za centralnu procesorsku jedinicu (engl. Central Processing Unit-CPU) i stazu podataka koja sadrži aritmetičku logičku jedinicu.

U svakom taktu, jedan ili dva operanda se uzimaju od registara i kombinuju u aritmetičkoj logičkoj jedinici. Rezultat se skladišti u jednom ili više registara. Na nekim mašinama, operacije staze podataka se kontrolišu softverom, koji se naziva mikroprogram. Na drugim mašinama, kontrolišu se direktno hardverskim kolima.

Svrha staze podataka je da izvršava neki set instrukcija. Neke od njih se mogu izvršiti u jednom ciklusu staze podataka; druge mogu zahtevati višestruke cikluse staze podataka. Ove instrukcije mogu koristiti registre ili druge hardverske kapacitete. Zajedno, hardver i instrukcije su vidljive za programera asemblerskog jezika iz arhitektura instrukcijskog seta (engl. Instruction Set Architecture - ISA ). Ovaj nivo se često naziva mašinski jezik.

Mašinski jezik obično ima između 50 i 300 instrukcija, većinom za pomeranje podataka kroz mašinu, vršeći aritmetiku, i poredeći vrednosti. Na ovom nivou, ulazno/izlazni uređaji se kontrolišu unošenjem vrednosti u specijalne registre uređaja.

Na primer, disku se može izdati komanda da očitava unošenjem vrednosti adrese diska, adrese glavne memorije, brojem bajtova, i usmerenjem (očitavanje ili pisanje) u njegove registre. Praktično, mnogo više parametara je potrebno, i status koga vrati drajv nakon operacije može biti kompleksan. Pored toga, za mnogo I/O (Input/Output-ulazno/izlazni) uređaja, tajming ima značajnu ulogu kod programiranja.

Glavna funkcija operativnog sistema je da sakrije svu tu kompleksnost i pruži programeru pogodniji set instrukcija sa kojima će raditi.

Na vrhu operativnog sistema je ostatak sistemskog softvera. Ovi programi definitivno nisu deo operativnog sistema, iako se obično dobijaju unepred instalirani od strane proizvođača kompjutera, ili u paketu sa operativnim sistemom ako se on instalira nakon kupovine.

Operativni sistem je (obično) onaj deo softvera koji se pokreće u modu jezgra ili supervizor modu. Od korisničkih grešaka je zaštićen hardverom .Nad sistemskim programima dolaze aplikativni programi. Ove programe kupuju (ili

pišu) korisnici za rešavanje svojih problema, kao što je obrada teksta, radne liste, inženjerski proračuni, ili skladištenje informacija u baze podataka.

HW-komponente

• centralna procesna jedinica (CPU)

• ulazni uređaji (I-device)

• izlazni uređaji (O-device)

• unutrašnja memorija (operativna)

• spoljašnja memorija (za sladištenje)

• komunikacioni uređaji

Centralni procesorUlazni uređaji

Kontrolna jedinica

Aritmetičko-logička jedinica

Unutrašnja memorija

Izlazni uređaji

Spoljna memorija

Komunikacioni uređaji

magistrala

Spoljnamreža

EVOLUCIJA RAČUNARSKOG HARDVERA

Generacija

Karakteristike 1. 2. 3. 4.(rana) 4.(1988) 4.(2001)

Strujno koloVakuumske

ceviTranzistori

Integralnakola

LSI iVLSI

ULSI GSI

Unutrašnjamemorija

2 KB 64KB 4MB 16MB 64MB 128MB

Period ciklusa 100 ms 10µs 500ns 800ps 2,000ps 333MHz

Prosečna cena2,5miliona

$250,000$ 25,000$ 2,500$ 2,000$ 1,500$

MIKROPROCESOR I UNUTRAŠNJA MEMORIJA

Blok šema pokretanja programa

SPOLJNA MEMORIJA

• Magnetni uređaji (traka, disk, disketa)

• Optički mediji (CD, DVD, VCD, SVCD)

• Memorijske kartice (Comact Flash Card, Micro Driver, Smart Media Card, Secure Digital Card, Multi

Media Card, Memory Stick, Memory Stick Pro)

prihvataju podatke i instrukcije od korisnika i

konvertuju ih u formu koju kompjuter može razumeti

ULAZNI UREĐAJIULAZNI UREĐAJI

ULAZNI UREĐAJI

Predstavljaju podatke u formi razumljivoj za korisnika.

IZLAZNI UREĐAJI

direktno interaktuj

u sa ljudima

direktno interaktuj

u sa ljudima

primaju inpute od

ljudi

primaju inpute od

ljudi

1: Kugla koja se pomiče pomeranjem samog miša2: X i Y cilindri koji su pričvršćeni za kuglu kako bi prenosili pokrete.3: Optički disk koji dešifruje mehaničke pomeraje.4: Infracrveni LED-ovi svetle kroz cilindrične rupe.5: Senzori skupljaju raspored svetlosnih signala i pretvaraju ih u X i Y ose.

Uređaj koji pomera kursor na displeju

na željenu poziciju: ikonu, ćeliju tabele, na deo menija, na

neki objekat.

Uređaj koji pomera kursor na displeju

na željenu poziciju: ikonu, ćeliju tabele, na deo menija, na

neki objekat.

Očitava pokrete koje korisnik pravi

i pretvara ih u električni signal koji se potom šalje

u kompjuter

Očitava pokrete koje korisnik pravi

i pretvara ih u električni signal koji se potom šalje

u kompjuter

Skup tastera sa ugraviranim ili

odštampanim slovima, brojevima,

znakovima ili funkcijama

Broj tastera od 101 do 130

Napravljena po

ugledu na pisaću

mašinu

Standardni rasporedQWERTY, AZERTY,

QWERTZ

Unos teksta, brojeva,znakova, kontola operacija

koje kompjuter izvršava

Vrsta tipki Oznaka na tastaturi

Tipke koje modifikuju druge tipke Ctrl, Shift, Alt, Super, Alt Gr

Dead tipke Compose

Tipke za zaključavanje Num Lock, Caps Lock, Scroll Lock

Navigacione tipke Arrow, Page up, Page down, Home, End

Tipke za uređivanje Return/Enter, Backspace, Insert, Delete, Tab, Space Bar

Ostale SysRq/Print screen, break/Pause, Escape, Menu, Numpad, Function, Power, Sleep, Wake

Standardni rasporedQWERTY, AZERTY,

QWERTZ

Komunikaciona veza između dva entiteta

Interfejs između čoveka i

kompjutera

KORISNIČKI INTERFEJS

upućuje na grafičke, tekstualne

i auditorne informacije koje

program prezentuje korisniku

upućuje na grafičke, tekstualne

i auditorne informacije koje

program prezentuje korisniku

i kontrolne sekvence koje

korisnik upotrebljava pri

kontroli programa

i kontrolne sekvence koje

korisnik upotrebljava pri

kontroli programa

Fizički interfejsi -interfejsi između

hardverskih komponenti

Softverski interfejsi postoje između odvojenih

softverskih komponenti

stvara značenje

InputaInputa

Outputa

Outputa

TIPOVI

Grafički korisnički interfejsi

Komandnalinija interfejsa

Web-bazirani korisnički interfejsi

Dodirni interfejsi

predstavlja skup instrukcija ili programa na osnovu kojih hardver izvršava određene zadatke (obrada

podataka, ulaz, izlaz, ...)

SOFTVERSOFTVER može da se definiše kao sveobuhvatni može da se definiše kao sveobuhvatni zbir informatičkih zbir informatičkih

programa,procesa,pravila,dokumentacije i programa,procesa,pravila,dokumentacije i datoteka u vezi, koji čine deo operacija jednog datoteka u vezi, koji čine deo operacija jednog

informatičkog sistemainformatičkog sistema

obuhvata sve raspoložive programe na datom računaru za rešavanje korisničkih zadataka,kao i programe koji su specijalno pisani za efikasno korišćenje i održavanje računara

Softver omogućava korisniku da koristi računar da bi ostvario

željeni cilj.

softver za softver za upravljanje kompjuterskim sistemom upravljanje kompjuterskim sistemom na osnovnom nivouna osnovnom nivou, nezavisno od konkretne , nezavisno od konkretne primene kompjutera od strane korisnika i od primene kompjutera od strane korisnika i od

konkretnog kompjuterskog sistema. konkretnog kompjuterskog sistema.

Predstavlja Predstavlja osnovu za osnovu za funkconisanje aplikativnog funkconisanje aplikativnog

softverasoftvera..

softver namenjen softver namenjen specifičnim specifičnim upotrebama od strane korisnikaupotrebama od strane korisnika za za

rešavanje konkretnih problemarešavanje konkretnih problema. . Obuhvata programe za obradu teksta, Obuhvata programe za obradu teksta, video igre, softver za knjigovodstvo, video igre, softver za knjigovodstvo,

navođenje raketa, itd.navođenje raketa, itd.

rad računarskog sistema

ima zadatak da

usmerava kontroliše podržava

je svaki program koji je namenjen da

omogući računaru pokretanje i

izvršavanje osnovnih funkcija

je zadužen za upravljanje pojedinim

hardverskim delovima

izvršava zadatke kao što je prenos

podataka sa memorije na disk, ispisivanja teksta

na ekranu itd.

Sistemski softveri deluju prvenstveno kao posrednik između kompjuterskog hardvera i aplikativnih

programa.

Sistemski softver je uopšteniji nego aplikativni softver i obično nezavisan od bilo kog specifičnog tipa aplikacije.

Aplikativni softver ne može da radi bez sistemskog softvera

SISTEMSKI SOFTVER

SOFTVER ZA UPRAVLJANJE SISTEMOM ILI

OPERATIVNI SISTEM

SOFTVER ZA PODRŠKU SISTEMU

SOFTVER ZA RAZVOJ

SISTEMA

programi za upravljanje hardverom, softverom i informacionim resursima za vreme obrade podataka

programi za podršku operacijama koje vrši

korisnik prilikom korišćenja kompjutera – npr. pomoćni (engl. utility) programi za prikazivanje statusa obrade i programi za zaštitu informacionih

resursa

raspoloživi programi za razvoj aplikativnog softvera i procedura za njihovo korišćenje

– npr. kompajleri, interpreteri i prevodioci

Osnovna komponenta sistemskog softvera je skup

programa koji se zovu OPERATIVNI SISTEM

On sadrži generalne instrukcije koje omogućavaju računaru da izvršava bazične funkcije kao što su

učitavanje, skladištenje i pretraživanje datoteke, kopiranje datoteka i programa u sekundarnu memoriju, kreiranje direktorijuma, lociranje

datoteka, kompresija podataka.

Operativni sistem je najvažniji dio softvera na

računaru. Bez njega računar ne bi radio.

Korisničkiprogrami

Sistemskiprogrami

HARDVER

Fizički uređaji

Mikro programi

Mašinski jezik

Operativni sistem

Kompajleri, interpreteri

Editori Linkeri

Office, …Baze

podataka, ... Igre, ...

Svrha operativnog sistema je koordinacija i nadzor hardvera i softvera na

takav način da se sistem kojim on upravlja ponaša

na predvidljiv i prilagodljiv način.

upravlja hardverskim i softverskim resursima sistema

obezbeđuje konzistentan aplikativni interfejs i interfejs

za interakciju korisnika sa kompjuterom

opšti naziv za sve programe koji nisu deo operativnog sistema, odnosno sistemskog softvera

skup kompjuterskih instrukcija, pisanih na kompjuterskom jeziku

služi kao produkcioni alat za pomoć računarskim korisnicima u rešavanju problema

čine ga tzv. korisnički programi koje pišu korisnici računara za sopstvene i tuđe potrebe u praktično svim oblastima ljudske delatnosti i za najrazličitije namene

Pri radu sa takvim aplikacijama najbolja rešenja se dobijaju pri komunikaciji čoveka i kompjutera. Tako čovek pronalazi nove ideje, dok računar zahvaljujući svojoj tačnosti i brzini dorađuje i proverava predložena rešenja prema različitim kriterijumima. Na osnovu dobijenih rešenja čovek ima mogućnost da izmeni i predloži novu mogućnost. Ovakav način korišćenja računara naziva se interaktivno rešavanje problema.

posebno pisan

gotov

Fokusiran je na rešavanje nekih specifičnosti u okviru

organizacije. Kreira se za specijalne potrebe specifične

organizacije.

Kreiran sa ciljem da zadovolji neke opšte

potrebe.

Aplikativni program opšte namene omogućava izvršavanje opštih radnji koje se javljaju pri određenoj obradi

podataka.

Najčešće korišteni programi opšte namene:

Programi za rad sa

tabelama

Programi za rad sa bazama podataka

Programi za obradu teksta

Programi za rad sa

grafikom

Komunikacioni programi

Programi za rad sa tabelama

Ovi programi su primarno korišćeni za podršku odlučivanju, kao u obradi finansijskih informacija (npr. kao što je izveštaj prihoda ili analiza protoka

gotovine).

engl. spreadsheet programs

Primer ovakvog programa je Microsoft Excel

Ovakvi paketi obiluju velikim brojem statističkih i matematičkih formula,

koje je korisnik u prilici da koristi da bi postigao željeni rezultat.

transformišu radni prostor na ekranu u tabelu velikih dimenzija sa numerisanim kolonama i

vrstamaKorisnik ukucava numeričke ili tekstualne podatke u jednu lokaciju tabele, zvanu ćelija, i potom ih obrađuje.

Radne tabele su obično integrisane sa drugim softverima, pa obrazuju

softversku garnituru. Zbog toga oni mogu biti nazvani integrisani paketi.

Programi za rad sa

bazama poataka

U okviru Microsoft Office paketa, program Access predstavlja

jednokorisnički program za rad sa bazama podataka.

omogućavaju skladištenje pretraživanje i manipulisanje podacima

jednokorisnički

Fajl je kolekcija srodnih snimaka poređanih alfabetski, hronološki, hijerarhijski u nizu ili na neki drugi način.

Baza podataka je kolekcija fajlova koji služe kao resurs podataka za kompjuter. U bazi podataka, svi podaci su

integrisani sa ustanovljenim odnosima.

višekorisnički

Programi za obradu teksta

omogućavaju korisniku da manipuliše tekstom

Savremeni programi iz ove oblasti sadrže mogućnosti editovanja (prikazivanja) teksta,

formatiranja, štampe, primene rečnika, provere gramatičke ispravnosti, dodavanje grafike, crteža i

sl.

Današnji programi za obradu teksta imaju mogućnost prikaza tekstualnog materijala na

ekranu, tačno onako kako će taj materijal izgledati kada se odštampa.

Primer ovakvog programa je Microsoft Word.

WYSIWYG (What You See Is What You Get) obrađivač reči ima dodate prednosti za prikazivanje materijala teksta na ekranu tačno-ili skoro tačno-kako će on izgledati na finalnoj otštampanoj strani.

Programi za rad sa grafikom

omogućavaju korisniku da kreira, skladišti i prikazuje ili štampa razne crteže i grafike

Primer ovakvog programa je Corel Draw

osnovne kategorije

paketa grafickog softvera

Prezentacija grafika

Analiziranje grafika

Inženjering grafika

Ovaj softver dozvoljava korisnicima da naprave pseudo-trodimenzionalne slike, superponirane višestruke slike, visokoosvetljene određene aspekte na crtežu i naprave

crtež slobodnom rukom. Ovi paketi tipično sadrže alatke za crtanje, prezentacijske template, različite stilove fontova, rutine provere isprvnosti napisanog teksta, potpora za

karte i alatke za pomoć u sastavljanju višestrukih slika u kompletnu prezentaciju

Ove aplikacije dodatno obezbeđuju sposobnost prikazivanja prethodno

analiziranih podataka, kao što su statistički podaci, u

grafičkim formatima kao stubasti grafikoni, linijski

grafikoni, pita grafikoni i rasuti dijagrami. Grafikoni mogu takođe uključiti elemente

različitih tekstura, oznaka i zaglavlja.

Različiti softverski programi za inženjering su na

raspolaganju u skraćenom vremenu razvijanja aplikacija

i povećane produktivnosti osoba za skiciranje i

inženjera. Najpoznatiji je kompjuterski-potpomognuto projektovanje i kompjuterski-potpomognuta proizvodnja

Komunikacioni

programi

Komunikacioni softver omogućava da računari uspostave i prekinu vezu, da kodiraju i dekodiraju podatke, da se otkriju greške u

transmisiji i da se te greške automatski isprave, omogućava kompresiju podataka, da podaci budui poslati u odgovarajućem formatu i

odgovarajućom brzinom itd.

Primeri ovih programa su: Symantec PcAnywhere i Microsoft NetMeeting

Da bi razmenjivali informacije, računari koriste komunikacioni softver.

On omogućava računarima koji su locirani jedan do drugog ili na maloj ili

velikoj udaljenosti da razmenjuju podatke putem posebnih ili javnih

kablova, telefonskih linija, satelitskih veza itd.

veštačka tvorevina koja se sastoji od simbola

grupisanih u reči

po svojoj strukturi je sličan prirodnom, govornom jeziku

čoveka

služi za izradu programa (softvera) koji treba da formalizuju određene

algoritme s ciljem rešavanja problema uz podršku računarom

mora da zadovolji dva osnovna zahteva:

da je razumljiv za čoveka

da ima mogućnost

automatskog prevođenja u

oblik razumljiv račnaru

viši programski jezici, koji su proceduralni

neproceduralni jezici, sa usko specijalizovanom namenom (SQL, HTML, PHP, ASP )

mašinski jezici

simbolički mašinski jezici - asambleri i makro-asambleri

mašinski jezici i simbolički mašinski jezici (asembleri i makro-asembleri)

platformski jezici, okrenuti računaru (INSTRUKCIJE SE OPISUJU

SIMBOLIČKI) Sve hardverske komponente računara na najnižem nivou razumeju jedino jezik koji se sastoji od binarnih jedinica i nula.

Prilikom projektovanja računara CPU se projektuje tako da interpretira skup instrukcija koje se nazivaju instrukcijski skup.

Svaka instrukcija u ovom skupu ima jedinstven binarni kod koji CPU može da interpretira direktno. Ovaj binarni kod se zove MAŠINSKI KOD INSTRUKCIJE, a skup svih mašinskih kodova instrukcija se zove MAŠINSKI JEZIK.

Program u mašinskom jeziku se često naziva IZVRŠNI PROGRAM.

rezultat ideje da se programski jezik približi čovekovom načinu razmišljanja

INSTRUKCIJE SU OBIČNO IZVEDENE IZ REČI ENGLESKOG JEZIKA

Zbog problema programiranja u mašinskom jeziku, pokazalo se da računar ne može naći širu primenu ukoliko se ne poboljša komunikacija

korisnika sa sistemom.

Tu se pre svega misli na razvoj tzv. programskih jezika višeg nivoa, koji su bliži i razumljiviji korisniku.

Pošto računar može da izvršava samo programe u formi mašinskog jezika, programi pisani u višem programskom jeziku (IZVORNI PROGRAMI – engl. source programi) se prevode na mašinski jezik, a za prevođenje se koriste posebni programi, tzv. PROGRAMI PREVODIOCI.

• Naslov originala:• Information Technology for Management:

Transforming Organizations in the Digital Economy, 5th EditionAutori: Turban, E. , Leidner, D. , McLean, E. , Wetherbe, J.

• Institucija: Baylor University, USA

Hvala na pažnji