radio-rtlm - the rwanda documents...

61
Pseudonym- Witness Code: RADRTLM Tape3381 RTLMBroadcast on March 9, 1994 RADIO-RTLM CASE NO.,,.,-, .........._.,,,,,,,,, ,,, ,, ~ .,Q ~>"o - E HIBIT NO .......... ~ ... ~’,/~.,,,,,,, DATE ADMITTED..:.. cir. ...... . TENBEREI] BY:.~...P-~, .3. . .~. ,,,¢~, ~, ,~r~, NAMEOF WITNESS’.,,:f~....~.~~,,,. !Radi° Broadca I l~ i,czR I I~1 IICTR I F00-0809 I~11 09-Mar-941 !~1 IAudio I IKin’/a~w°n I IEng,ish [~tl K002"7539"K002"75401 ForWitness Statement: i ~II ITape 338 I IKT°°-°8°9 I ~~ IK014"1690"K014"1719 ITape 338 1 IYes J

Upload: hoangduong

Post on 06-Jan-2019

233 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Pseudonym-

Witness Code: RADRTLMTape 3381

RTLM Broadcast on March 9, 1994

RADIO-RTLM

CASE NO.,,.,-, .........._.,,,,,,,,, ,,,,, ~ .,Q ~>"o -E HIBIT NO .......... ~ ... ~’,/~.,,,,,,,

DATE ADMITTED..:.. cir. ...... .TENBEREI] BY:.~...P-~, .3.. .~. ,,,¢~, ~, ,~r~,NAME OF WITNESS’.,,:f~....~.~~,,,.

!Radi° Broadca I

l~ i,czR II~1 IICTR I

F00-0809I~11 09-Mar-941!~1 IAudio I

IKin’/a~w°n IIEng,ish

[~tl K002"7539"K002"75401

For Witness Statement:

i

~II

ITape 338 I

IKT°°-°8°9 I~~ IK014"1690"K014"1719

ITape 338 1

I Yes J

Identification

Duration

RTLM 0338 N°52 Du 9/3/94(suite) (fin)10/3/94 (1 ~re partie)

: 60 rain.

1

K0747690

Quality : Good

Transmission : RTLM

Name of transcriber : MUTETELI P~nine-Joie

Name of file

Date of transcription

: 0338

: 11/10/9/99

Dictaphone : ExpressWriter Model 2750-6SN516525

Cassette n° RTLM 0338 Transcrite par M.PJ.

FACE A K0141691

Orateur : HABIMANA Kantano, journaliste de la RTLM. 0.0

...pfuye, ariko ndagenda mpinge basi ndihangana ningera mu rugo nywe amazi hanyuma

nimugoroba ndagenda njye ku kabari cyangwa se ne kujyayo nkore indi mirimo, ariko numva

mfite ikintu mu mutima cya courage, courage kabisa. Mwese rero aho mud hose mujye mugira

ikintu bita "courage ", ni ukuvuga kutiheba mu buzima. Ukavuga uti, mu buzima ni ko bimeze1.

Ariko rero mu gihe ndiho, mu gibe ndi.., ngihumeka ngomba kugira courage.

Maze rero muff aka kanya, henga dusuhuza abantu b’i Rwamatamu, abantu b’i Rwamatamu muff

Kibuye baratwumva bose, abantu b’i Rwamatamu rero mukomere cyane aho muff Kibuye, heh,

maze rero muragira muti "rwose hano i Rwamatamu turaho ariko rero haft umugabo hano

utatworoheye witwa Padiri NZANANA alias BAGOREBEZA", Padiri NZANANA alias

BAGOREBEZA "rero, wo muri Paroisse Kibingo" bati "rwose" atume... "ntabwo tuzi neza uko

ameze", bati "ntabwo tuzi neza uko ameze muff iyi minsi", bati "rwose" bati "ejobundi aherutse

kuzana n’Inkotanyi y’Umukapitene yitwa NYIRARUNIGI ukomoka muri Commune Gishyita",

ati "bamarana iminsi itatu hano ku Kibuye". Ati "ubu rero tugakeka iyo uge.., yuko yagiye

amubwira:

- Abantu badashyigikiye Inkotanyi.

- Interahamwe.

- Ee... Abasederi, iki".

Ati "akaba yaramuhaye liste rero" ati "ubu ngubu" ati "dufite ikintu cy’ubwoba", ati "cyane cyane

yuko uwo Mupadiri arangwa ni ikintu cyo ku... cyo kuvangura amoko". Ati "iyo bamwohererje

Umupadiri w’Umuhutu, ntabwo ahamara kabiri". Ati "agenda avuga ngo abana n’Abatwa". Hah!

Hah!

Ni akumiroT Ati "kandi mu kunyereza imfashanyo akaba uwa mbere". Ati "had izo aherushe...

aherutse kunyereza amabati bail bahaye abantu ngo bazabubakire", ati "none yayajyanye ku

mucuruzi witwa MUGAMBIRA w’i Karengera i Cyangugu".

Cassette n° RTLM 0338 Transcrite par 1VLP.J.

Ko74,,s92Ni igitangaza, ni nka polici ejobundi e... bari bamuhaye sinzi aho yayijyanye. Maze rero Padiri

NZANANA, tuza tuza, uturane n’Abakirisitu bawe i Rwamatamu aho muff Paroisse Kibingo.

Mwese mwese mukomere, mukomere ariko rero ndakeka yuko mudakwiye kugira ubwoba niba

mubonanye umuntu n’Inkotanyi, wenda had ibintu aba amubwira. Ariko nizere ko Padiri, nubwo

ibintu byacitse, atatinyuka guha.., atatinyuka guha liste abantu baza.., bazicwa, ibyo byaba ari

akaga. Ariko rero iby’iki gihe nta wamenya.

b ¢,~.

Maze rero gusa, gusa, umugabo.., umuntu uu... ugira ivangura ry’amoko bigeze aho kandi

akiriranwa n’Inkotanyi, urumva ko abaturage batabura kutamushira amakenga. Nk’uwo Mupadiri

NZANANA alias BAGOREBEZA wo mud Paroisse Kibingo i Rwamatamu, nyabuneka bana neza

n’Abakirisitu, be kujya bagukeka amababa, kuko ibyo bintu ntabwo ari byiza. Ni biba ngombwa

n’iyo Nkotanyi NYIRAKUNIGI mwari kumwe ubabwire icyo yari yaje gushaka. Niba yari yaje

kugusura kuko uri mwene wabo, cyangwa se ifite indi mission, hanyuma abantu bose bagire

umutima mwiza. 3.2

,

Nigeze kubabwira rero yuko.., nigeze kubabwira yuko tuff buvuge akajambo kuri Parti social

democras.., heh, Parti PSD y’Abakombozi, ishyaka ry’Abakombozi rero, iryo shyaka twababwiye

yuko mud iyi minsi habaye amatora bagi.., bashaka kureba uzasimbura Nyakwigendera

GATABAZI Felesiyani, hanyuma noneho mud Minisiteri y’Imirimo ya Leta...

Ubwo rero nyine uko amatora yagenze, heh! Haft umugabo witwa UWIBAJIJE Sylvestre, akaba

Ambassadeur w’u Rwanda mu Burundi, uwo mugabo rero ni we Abanyabutare bashatse cyane,

ndetse umugabo witwa NDUNGUTSE aramwamamaza, uwitwa ..YAFIKI Hyacinthe

aramwamamaza cyane. Hanyuma noneho ibyago Agustini IYAMUREMYE, V&erinaire wa...

wari uwa kabiri umukurikiye, noneho aba ari we uza guhita, agira mirongo itandatu ku ijana,

UWlBAJIJE Sylvestre agira mirongo ine ku ijana. Noneho aravuga ati "yuu"..., ariko uwo

mugabo, heh, UW/BAJIJE nyine umenya ahari gukomera bitaramuhiriye kuko mbere yigeze kuza

yirukanka ati "ndi Umukombozi w’igitangaza, araza yiruka. Aa... ubwo batangaga imyanya

y’"ubuministre", aje yashakaga kuba Ministre wa Finances. Nuko aje rero muff Bureau Politique

Cassette n* RTLM 0338 Transcrite par M.P.J.

baravuga ngo "Finances ni iya Gitarama, nta kundi byagenda".

Umugabo yavuye ino yirukanka si we wabonye yambuka Akanyaru. YehT None n’ab’ino.., birasa

n’ibimugoye! Kuba Ministre w’Imirimo ya Leta n’Ingufu na byo birimo biranga, ariko rero hagati

aha harimwo akabanga, harimwo akabanga. Ni uko.., yaravuze ati "basi nubwo mbuze amajwi

ariko muzadushyikirize TWAGIRAMUNGU Fawusitini alias RUKOKOMA twembi uko tuff

babiri", njyewe UWlBAJIJE Sylvestre na Agustini IYAMUREMYE, mudushyikirize

RUKOKOMA twembi, hanyuma noneho turebe uko bizagenda. Heh, heh!

None rero ukuntu amatwi anshyira, ukuntu amatwi anshyira rero, RUKOKOMA... RUKOKOMA

TWAGIRAMUNGU Fawustini alias RUKOKOMA, sinzi rero ukuntu ngo arimo..., arimo

arita’tiramo UWIBAIIJE Sylvestre, eyane cyane ko bakoranye muff STIR amukoresha muff STIR,

heinT None rero arimo arashaka kwihitiramo ISWIBAJIJE Sylvestre kuko aravuga ati, nta kuntu

nagira ba v~terinaires babiri muff Guverinoma, nagira V6terinaire Dismas NSENGIYAREMYE,

nkagira V6terinaire Agustini IYAMUREMYE, ati, abaveterinere bombi umenya tuta.., ati bajya

bashyigikirana, ati ugasanga sinzi ukuntu bimeze.

Maze rero umenya V6terinaire IY~MYE arimo agira ingorane, admo agira ingorane ariko

rero UWIBAJIJE Sylvestre, cyane cyane yuko yakoranye na TWAGIRAMUNGU Fawustini alias

RUKOKOMA, yaramukoresheje muri STI~ azi uko yakoraga. Done niba yarakoraga neza nyine

yavuga ati yaeungaga umutungo neza ubwo ni we nshaka kwiyegereza.

Cyakora yaba abigize neza, kuko Abanyabutare benshi, Abanyabutare benshi ndabizi bashyigikiye

uriya mugabo UWlBAJIJE Sylvestre, eyane eyane yuko uriya mugabo yerekanye yuko koko

akorera igihugu. Yatinyutse kwandikira..., nimvuga ngo ni ugutinyuka, ubundi umuntu ukorera

igihugu eye ni uko yagombye gukora. Yanditse ibarwa, yanditse ibarwa y’ibintu abonye i

Bujumbura. Ukuntu Inkotanyi zarimo zikora.., zikora, zikora hirya no hino hein! Noneho ahita

abyandikira ee... Ministre GASANA.

Bimmvikana Ministre GASANA we icyo yakoze ni ukohereza copie muri.., muff FPR n’ahandi

Cassette n* RTLM 0338 TranscrRe par M.Pd.

t

K01416945

hose, ati dore uyu mu... ya... ya... Ambassadeur ubamenera ibanga muzamumenye, hanyuma rero

bara.., bakeka ko ari na cyo cyanatumye atabona amajwi, wenda ni na cyo cyanatumye atabona

amajwi ngo atorwe ako kanya kuba Ministre. Niba rero RUKOKOMA TWAGIRAMUNGU

Fawustini aramutse amukuyeyo, hein! Amukuyeyo akamwirobera byaba ari byiza, cyane cyane

yuko umugabo witwa RAFIKI Hyacinthe, RAFIKI Hyacinthe a... UWlBAJIJE Sylvestre nara...

nadategeka iriya Minisiteri y’Imirimo ya Leta, RAFIKI Hyacinthe arahita yirukanwa ako kanya

muff Cabinet, ako kanya muri Cabinet.

Mu bintu azira rero cyane cyane arazira ikintu cyitwa akaboko karekare, kuko ni ibintu bigaragara

cyane, nta kuntu wagura Benzi ibihumbi bingahe, ngo wubake amazu atanu mu mwaka umwe

gusa w’inzibacyuho. Uwo mugabo rero umiragura cyane muff.., hah, hariya ha... baramwinuba!

Baramwinuba ku buryo nagira ibyago UWlBAJIJE Sylvestre ntabe Ministre, ubwo kwaheri,

kwaheri RAFIKI, kwaheri RAFIKI. 8.2

Umugabo rero witwa NDUNGUTSE na we arakatitse kuri ru... ku UWlBAJIJE Sylvestre, mu

gukora campagne rero agira ngo atorwe. Yaravuze ngo "rwose", ngo "mutore UWlBAJIJE

Sylvestre" ngo "kuko" ngo "GATABAZI rwose Nyakwigendera" ngo "ajya... ajya kwitaba

Imana", ngo "yaravuze’" ngo "rwose" ngo "UWIBAJIJE"ngo "ni we mpaye" ngo "umurage

wanjye".

Maze rero mu by’ukuri, uriya mugabo ukorera igihugu neza agatinyuka kuvuga lnkotanyi ibyo

zikora, umugabo wagerageje guhisha bamwe mu bategetsi b’Abarundi barimwo bashaka

kubagandagura, ndakeka ko uwo akora neza uwamugira Ministre.

Hanyuma rero Agustini IYAMUREMYE na we, V&erinaire akibera maneko, akareba ko yaneka.

Akamenya... akamenya uko ibintu bimeze mu gihugu kandi akaneka atabogamye, cyane cyane

agakurikirana anketi, anketi rwose ya Nyakwigendera GATABAZI, uriya Munyabutare twabuze.

Akareba neza ahantu ibintu byihishe, ariko ad~ye.., adakufikiye ibyo.., ibyo numvise bavuga.

Hari umuntu duherutse kuganira, heh! Duherutse kuganira rwose ukomeye wo mu rwego rwo

Cassette n* RTLM 0338 Transcrite par ~LP.J.

K0141695 6hejuru ariko akaba Umukombozi. Maze rero ibintu yambwiye birashekeje, nako ntibishekeje

birababaje, birababaje kuko iyo umumu akora ibintu..., avuga ibintu gusa ugasanga.., iyo umuntu

avuga ibintu abantu bashaka gukwiza ibintu mu bandi ariko umuntu yabikurikirana agasanga ari

bya faux, usanga bibabaje, usanga bibabaje. 9.6

Hinga rero mbabwire ibyo bintu, njyewe ntabwo mbitinya kubivuga. Uwo muntu rero ukomeye

twaraganiriye, noneho ndamubaza nti "ese koko mu Bakombozi, rwose uriya Munyabutare yazize

iki? Bwana GATABAZI, rwose yishwe na bande uko mukeka"?

f" Noneho ubwo uwo mugabo arambwira ati.., ati "rwose", ati "GATABAZI" ati "yishwe

n’IKINANI". Ati "uzi impamvu"? Ati "ni uko" ati "rwose" ati "GATABAZI" ati "mu kwezi kwa

munani yari kuzegura noneho agatangira k~yamamariza ubuperezida". Ati "noneho rero", ati

"ubwo" ati "Prdsident HABYALIMANA yumvise ya... yamu.., ati "kuko yumvise ari we wenyine

bahatana muff iki gihugu" ati "yumva yamutwara amajwi" ati "hanyuma noneho" ati "ahitamo

kumwica". Maze ndareba ndumirwaf

Mu by’ukuri none, ni nde wigeze... Pr6sident wa Repubulika, Jenerali Majoro HABYALIMANA

Yuvenali, uretse ko yarahirirye kuyobora inzibacyuho, yigeze avuga ko aziyamamariza

ubuperezida mu yindi myaka iri imbere? Ku buryo yabiziza umuntu ngo ni uko agiye kuzamuka

ngo.., hehT

Ikindi rero, ikindi kibabaje. None se GATABAZI ni iki eyavugaga yuko azabona amajwi? Na none

rero ikindi abantu bagomba kwibaza.., kwibazaho, mu by’ukuri niba abantu barwanya Pr6sident

HABYALIMANA na bo bemera ko, bemera ko aramutse yiyamamaje yatorwa, babyemera

bakumva koko bibarimo ko babyemera ko yatorwa..., ubwo se abatinya abandi ni ba nde ku buryo

bagirira abandi nabi? Ni uwumva yatorwa se? Heh! Cyangwa ni uwumva ko undi yiyamamaje

yatorwa byanze bikunze.

Aho rero ni ikibazo abantu bakwiye kwibaza, ntibakajye babeshya. Ubu rero abantu bakwije

amakuru ngo "rwose", ngo "GATABAZI" ngo "hi we waft kuzatangwaho" opo.., hn... ngo" na

Cassette n* RTLM 0338 Transcrite par M.P.J.

01416967

opposition" ngo "kwiyamamariza kuba Pr6sident wa Repubulika", ngo" none" ngo "baramwishe’"

ngo "atazaba Pr6sident wa Repubulika", ngo "abamutmyaga" "...

Ariko gusa, abantu bajye bibaza koko mu bintu by’ukuri. Abantu baravuga bati "Pr6sident wa

Repubulika aziyamamaza". Nta muntu azabi.., nta muntu yari yabibwira, ariko rero yiyamamaje

ni uburenganzira bwe. Ariko nta muntu arabibwira ko aziyamamaza, ariko muff opposition

abamurwanya bo bakaba bazi ko aramutse yiyamamaje na nyuma y’inzibaeyuho yatorwa. Kuri

"turu" ya inhere ndetse.

None se ari Pr6sident HABYALIMANA wumva yatorwa kuri "turu" ya mbere, ni nyuma

y’inzibacyuho, ari n’abumva.., ari.., ari.., ari n’abumva ba... batagerageza, ubwo se abamufitiye

ubwoba ni abahe ku buryo bagirira abandi nabi?

Uwo wizeye yuko azatorwa ndumva nta muntu yagirira nabi kuko nyine yizera ko azatorwa.

Ahubwo abumva yakwiyamamaza agahita ni bo bamugirira nabi.

Ndakeka rero yuko abantu bajye bavugisha iby’ukuri, be gukwiza amagarnbo mu bantu ngo kugira

ngo babangishe abandi gusa, ngo "GATABAZI ubwo uwo ari Umunyanduga yishwe n’Abakiga",

ngo... Numvise Madamu UWILINGIYIMANA Agata ngo "yishwe" ngo "’na ba bandi" ngo

"bamufungaga".

None se iyo umuntu akoze icyaha arafungwa, arafungwa. Naho rero kugenda umuntu abyutsa

inzangano ngo buriya yishwe n’Abaldga ngo nta kundi, ngo nta Munyenduga ngo ugiye

gukomera.

Nyamara bakiyibagiza yuko Minisiteri ayobora, ni Minisiteri irimo amafaranga. Abantu bo mu

ishyaka rye barayishaka, none se kuki abo mu ishyaka rye batamuhitana ngo babone uwo mwanya

hanyuma harye n’aba.., n’abandi bashaka ku... umva kandi. Hah, umuntu uko agenda akura ni ko

agira abanzi. Hanyuma se, babaze abanzi ba GATABAZI basanga bari bangahe?

Cassette n° RTLM 0338 Trma~rlte par M.P.J.

KOt41697 8lbyo ari byo byose, kuyobya uburari, kwirukanka uvuza induru ngo.., ngo wabibonye ni MRND,

gusa, ndakeka yuko abantu bazageraho bakabirambirwa.

Ese ubu ngubu muff.., muff MDR mu by’ukuri Nyakwigendera GAPYISI amaze gupfa, abantu

bahise bavuza indum ngo ah, ngo "hi MRND". Nyamara ubu abantu bamaze kumenya neza aho

urupfu rwa GAPYISI ruff, neza neza. Nta muntu rero wakongera kubeshya, mbeshye ngo ibi

n’ibi. Abantu urupfu rudafitiye akamaro ntabwo bashobora ku... kurubagerekaho ngo rubafate

nubwo wagira gute, ni ugukomeza ugahatiriza ukagira ute ukabeshya uka.., ugahanyanyaza ariko

rero ntacyo byatanga. Ndakeka ko abantu bamaze kujijuka, bamaze kujijuka, kubabeshya rero

ubabwira ibigambo by’ibinyoma utsindagire mu bantu, ibyo ngibyo ndakeka yuko (inaudible).

Mukomeje kumva Radiyo yigenga RTLM ivugira i Kigali, ubu ngubu saa yine zirabura iminota

itanda.., itanu, saa yine zirabura iminota itanu muff studios zaeu. Mukomeze rero mwumve Radiyo

yigenga RTLM. Mu kanya turabagezaho amatangazo yanyu n’amakuru agenda atugeraho buff

kanya buri kanya. Hanyuma amakuru.., ngiye kureba mu kanya ni ayahe? Mu kanya turaza

kuyareba ariko tumaze kubabwira arnatangazo yanyu mugezwaho na Bwana NKOMATI

Emmanuel. 14.8

~... Kigali, BIKINDI ahamagaye, BIKINDI aba.., ahamagaye bene SEBAHINZI, iyo ndirimbo...

iyo ndirimbo ndayitura Inkotanyi, Inkotanyi ziri mud CND zikomeje kuntelefona. Inkotanyi ziri

mud CND zikomeje kuntelefona zimbwira ngo "ariko" ngo "Kantano" ngo "rwose" ngo "kur"...

ngo kuki urimwo ubeshyera Inkotanyi" ngo "twumva". Ngo "kuki urimo utubeshyera twumva"

ngo "tuff hano".

Maze rero Matiyasi, Matiyasi ndakumenyesha yuko rwose mu by’ukuri wowe ahubwo ushaka

kumbeshya, ushaka kunjijisha. Ndakubajije nti "ariko Matiyasi kuki mushaka kongera kubura

imirwano, nk’aho mwaje ngo dusangire ubutegetsi mwibiye Arusha?

Noneho Inkotanyi Matiyasi ikambeshya ngo "rwose" ngo "ntabwo dushaka kubura umu...

imirwano". Nyamara Ambassadeur, Ambassadeur wa Tanzaniya (Tanzanie) ubwe yaravuze ati

Cassette n° RTLM 0338 Transcri~ par M.P.J.

K014t698 9

"kuwa gatandatu nagiye nsha.., nsanga bash~a kubura irnirwano, hanyuma none ejo naragiye

njyana n’abandi b’"Ambassadeurs", hanyurna noneho nshobora kuba.., gutuma bacururuka

noneho imbunda barongera bazisubiza rnu bunko".

Ubu rero Matiyasi umndenganya, heinT Ntabwo... ntabwo ushobom kumbesha nyine

by’ubukotanyi ngo ngukundire, kuko njyewe mvuga inkuru tuba ndeba kuko aba.., none se

abasifikare bari baje gufa.., gufasha Inkotanyi b’Abagande (Ugandais) se ni ukuvuga ko nta muntu

wababonaga? Barundanya se ibitwaro hariya za Kabologota, za he, nta muntu se warebaga?

Birumvikana rero yuko ibyo ngibyo ndashobora kubyemera rwose Nkotanyi tujye twumvikana,

gusa ubwire bene wanyu n’abandi, ubabwire uti ibyo ari byo byose ngo "ukwanga atiretse

arakubwira ati ngo turwane". Koko wa mugani wa RUTAREMARA ni uko yavuze ati "nzafata

imbunda ndwane", n’iki, ariko yaravuze ati "iyo urwana n’umuntu ntabura icyo agushituraho,

ntabura aho agukomeretsa, ntabura aho agukanda, byaba ngombwa akaguhitana".

Ubwo rero ndakeka yuko nimwubura imirwano ni akazi kanyu, ibyo ari byo byose ntabwo

tuzahunga, ntabwo tuzasubira mu buhungiro ntibishoboka. Ntibishoboka ahantu namwe muvuye

ntabwo mwahadusubiza ngo tubakundire. Ubu rero tuzarwanira.., tugaramye hano, hano. Haba

i Kigali, haba mu Rwanda hose, ntabwo tuzajya mu buhungiro, ntabwo tuzasubira iyo mu buvuye

ibyo mubyemere yuko nimwubura imiryano tuzarwanira hano ha... nta kindi. 17.1

Matiyasi rero ubibwire Radiyo Muhabura, mu kanya nail ndimo numva kuri cassette ibyo

yabeshyaga mu gitondo, ibyo ari byo byose heh, ni ukwitana bamwana by’abakeba. Nawe se mud

Radiyo Muhabura ngo turabeshya, nyamara ukuntu namwe mubeshya ntibigira ingano!

Ubwo rero ndakeka yuko iyo mubeshya ngo mu... ngo ni d6mocratie muharanira, kandi

muharanira inda zanyu n’ubutegetsi nk’abandi bose, sinzi rero icyo muba mushaka kubeshya

abaturage.

Ubwo rero ibyo byo kwa mukeba, Patrick, Radiyo Muhabura na Matiyasi, hein! Ahubwo muzaze

Cassette n* RTLM 0338 Transcrlte par NLP.3.

: 747699 10hano kufi RTLM tugirane ikiganiro (aseka) atari ukunyumvira aho kufi CND, nanjye nkabumva

kuri Radiyo Muhabura kufi cassette. Hein! Muzaze duhufire hano tugirane ikiganiro kirambuye

kuri RTLM. Muhumure ntacyo muzaba nta wuzabagandagura, tuganire koko, hanyuma noneho

mumbwim aho.., aho tubeshya.

Maze rero ubwo naganiraga n’Inkotanyi Matiyasi yari imaze kuntelefona imbwira iti "Kantano

urabeshya ntitwashatse kubura imirwano". Ndabizi Inkotanyi iyo bimwe bizinaniye zibeshya ibindi,

ubundi zikavuga ko ibindi zitabishakaga. Hum! Nuko. Ubwo rero ntabwo dushobora kubyemera

twebwe, kuko dutahura ibinyoma bifi muff ayo mayeri yose yo kubeshyabeshya. 18.4

Hanyuma, ah ah, abantu baratwandikira, abantu baratwandikira ba... bavuga bati, a...bantu bo

muri Commune Rubavu ku Gisenyi, bamaze kutubwira bati "ejo rwose hari umugabo

w’Impuzamugambi, w’Umusederi witwa CANA", niba ari CACANA simbizi. Bati "CANA rero

ejo yishwe ku manywa ava, ee... yicishijwe na Conseiller wa Secteur Murambi", ati "rwose abo

bantu barindaga intoki uwo muntu baramwishe", ati "hanyuma Bourgmestre aho kugira ngo yi...

ajyeyo yoherezayo umucungamari, ni ukuvuga comptable ngo abe ari we ujya gukora anketi", ati

ibyo bitewe nuko IPJ, IPJ wa Commune Rubavu yaratorotse atorokera mud Parike ya Gisenyi

none Commune Rubavu rero ntigira IPJ, birumvikana yuko Commune nk’iyo y’umujyi.., nkiriya

y’umujyi itagira IPJ ni akumiro. Ubwo rero IPJ wahunze nave mu buhungiro cyangwa bashake

undi ni byo abaturage bifuza, kubera ko umutekano ukomeje kugenda nabi.

Maze rero, hah, B/ZIMUNGU Dieudonn6 we ni Umukombozi, we ni Umukombozi.

BIZIMUNGU Dieudonn6 wo mud Rubavu, wowe uri Umukombozi, had ibintu umbwira njye

ndashobora guso.., kuvuga hano kuri antenne. Mu kanya ariko ndagusomera ubutumwa

bw’Abakombozi b’i Butare.

Abakombozi b’i Butare bandikiye RTLM... Ahubwo henga ntumikire umugabo ukora muff

BRALIRWA, umugabo ukora muff BRALIRWA..., hagati aha ariko turashimira BRALIRWA

ya Gisenyi, nako ya... ya Kicukiro, abakozi baho bateranyije amafaranga ba... bagashyigikira

Rayon Sport ibihumbi mirongo itanu byose, hein! Hanyuma ubwo wenda Brasserie yo yo ku

Cassette n° RTLM 0338 Transcrite par M.Pd.

Gisenyi yenda izafasha Mukura, aho ngaho dutegereze.

Ariko rero hagati aho baravuga bati "muri Brasserie aho ngaho ku Gisenyi, ahantu bita muff

"’bouteillerie ", hah/Muff bouteillerie aho ngaho ni ahantu haft amacupa yirukanka. Amacupa...

za miliyoni y’amacupa yiruka bashyiramo inzoga bagira gute. Bati "abantu rero bacunga izo

"shene", hum! Urumva gucunga amacupa y’inzoga arenga miliyoni ku munsi, ni byinshi.

Baravuga rero bati "uwitwa NDENGEJEHO Pascal", bati "uwitwa Victor", bati "n’Umushi

witwa ILOMBE", hah7 Bati "abo bantu" bati "haft ukuntu rwose barya ruswa ya ba nyakabyizi,

hum7 Bati "kubera ko ba nyakabyizi rero babaha "ese" y’amezi atandatu bail muri "ese",

warangiza amezi atandatu bakaba bakwemerera eyangwa bakakwirukana". Ati "ba nyakabyizi

mud ayo mezi atandatu rwose baba bafite ingorane basengera reka bicika", ati "none

mwatwihanin]e ILONDE, Victor, NDENGEJEHO". Uti "ko amafaranga muhembwa ari menshi,

nk’ubwo ngubwo mwaretse koko kurya iyo ruswa.

Nguko rero bimeze, nta wutaka atababaye. Abantu ubwo barababaye kandi babiteye imboni, maze

rero mukomere, mukomere yenda ubwo ngubwo barabireka, barabireka.

Ni nk’aba bantu bahiga Maitre MACUHO, abantu bahiga Maitre MACUHO muff Gare routiere,

Maitre MACUHO rero hakaba umuhiga akitwa Ma/tre SAKINDI, n’umugabo witwa KASONGO

Ali. Abo bantu rero bahiga Maitre MACUHO ndakeka yuko azabagwa nabi, azabagwa nabi

Maitre MACUHO na we ntiyoroshye. 21.5

Abanyagitarama na bo barandika, Abanyagitararna barandika. Dore nk’uyu witwa Jean-Baptiste

wo muff ASTALDI i Gitarama, route Gitarama-Kibuye. Aravuga ati "mwigeze kuvuga Ababiligi

"Beiges) bo muff Cobra" ati "none" ati "hano na none haft Umubiligi (Beige) witwa WALTER

wo muff ASTALDI i Gitarama" ati "ibye na we" ati "wagira ngo ni umukolonize wa kera", ati

"cyane cyane ntabwo twumvikana ku bibazo byerekeye imiti, kuko yumvikanye na Dogiteri,

yumvikana na pharmacie, ni ukubanza kujya kubaza uko umuntu arwaye, akabanza akabaza imiti

uko igura" ati "warenza ibihumbi bibiri nta kundi ubwo do... e... bon.., comptable wa ASTALDI

Cassette n° RTLM 0338 Transcrite par M.P.J.

witwa WALTER akaba avugije induru".

12

Maze rero WALTER, WALTER inama nakugira ni uko wareka Abanyarwanda bakivuza, cyane

cyane ko bakora imirimo minini ikomeye kandi ukabona amafaranga ahagije. Bareke bivuze

rwose, umuntu utwara cya Tingatinga, urabona ibihaha biba byarashegeshwe, Hum! Uwirirwa

yasa amabuye amwe akamukomeretsa, bimwe bikamutarukira mu bihaha n’iki, ararwara cyane.

Abo bantu rero bararwara ku buryo barwara indwara zirengeje ibihumbi bibiri. Ni ukubareka rero

bakivuza Bwana WALTER wo muff ASTALDI i Gitarama.

Abanyagitarama barakwamaganye bakubwira bati "reka Abanyarwanda bivuze, indwara z’iki gihe

n’imiti irahenda". Ibihumbi bibiri rero ntabwo.., ntabwo aria.., ari urugo, ibihumbi bibiri ntabwo

ari urugo. Ubwo rero ntabwo rwose nawe ntukajye ukabya.

Hum! Mu kanya ariko nari mfite ubutumwa bw’undi mugabo uvuga ati "rwose G6rant wa

OPROVIA, G6rant wa OPROVIA na we bati "aratuzahaje! Bati "nawe uwo mugabo G&ant wa

OPROVIA", henga ndebe ukuntu yitwa, yee... G6rant wa OPROVIA rero aho ngaho, hum, i

Gitarama. Baravuga uti "rwose abantu ugiye kubicisha inzara kandi ni bene SEBAHINZF’, ati "ni

uko dore amasaka twagombaga kugura muff OPROVIA wayahaye umugore w’incuti yawe

ucururiza kwa GASIMBA D6o", hum! Ati "uwo muntu rero witwa lmmacul6e dore" ati "ubu

nandika dore umuhaye toni ebyiri". Heh hem Ati "ubu nandika dore umuhaye toni ebyiri". Ati

"urumva rero kugira ngo uyamuhere ku kilo mirongo itatu n’arindwi muri OPROVIA, hanyuma

ayaduhere mirongo itanu ku kilo ummva ko aba atwungutsemo. Ubwo rero urumva ko umurimo

wa OPROVIA bwa mbere ntabwo uba ubaye a... inshingano yawo ni ukutugurira kuri make

ugasaranganya abantu bose.

Ati "rwose ntabwo byumvikana", uwo rero ni MINANI Paul wo muff Secteur ga... CeUule

Gahogo warimo uvuza.., warimo uvuga ati "rwose turarengana nyabuneka ntabwo"!

Uhum! Maze rero noneho, yah! Ngeze ku Bakombozi, Abakombozi ba Pr6fecture ya Butare,

Commune urbaine ya Ngoma baranditse na bo baravuga bati"

Cassette n* RTLM 0338 Transcrite par M.P.J,

KO 1 41 7.0213Ku banyamakuru ba Radiyo RTLM,

Abakombozi ba Pr6fecture ya BUTARE turabasuhuza, mugire amahoro n’arnahirwe.

Tubandikiye um rwandiko rurerure kugira ngo mu... muda.., mutangaze ibyifuzo n’ibitekerezo

byacu, cyane cyane ku itorwa twumvise ry’umugabo witwa IYAMUREMYE Agustini waba

waratoreshejwe na Bwana NZAMURAMBAHO Frederiko, President w’ishyaka ryacu PSD, ko

tutabyishimiye kandi ko mtabyemeye na gato rwose. Ngo ntabwo tubyishimiye na gato rwose.

Hein! Ibyo ari byo byose aba.., abo Bakombozi na Bwana UWIBAJIJE Sylvestre na we ngo

ntabwo yemera na gato.., ntabwo yemera na gato ibyi.., ibyeme.., ibyafatiwe.., ibyemezo

byafatiwe muff iyi H6tel M6ridien Umubano hariya i Kigali, nawe ngo ntabyemera rwose na gato.

Hein! Batelefonnye NZAMURAMBAHO uyu munsi bamubaza, ba mukeba nuko aranga.., aranga

ibintu byose arabiniga arabifunga.

YahY n’UWIBAJIJE na we yasha.., yavugiye kuri Radiyo Rwanda kwa mukeba, na we

baramuniga. Hum, aravuga ati "ntabwo mbyemeye, ntabwo mbyemeye rwose, Abanyabutare bose

bifuje ko ari.., bifuje ko aft njye uhita, barabyandika. None kugira ngo mundyamire njye ntabwo

mbyemera kandi nzim ibaruwa nandikiye Ministre w’Ububanyi n’Amahanga mvuga iby’Inkotanyi.

Njyewe rero ndarengana. Abanyabutare rero na bo bati "ntibishoboka, ntibishoboka", kandi koko

uko nababonye, sindi Umukombozi ariko babonye bavuga bail "Sylvestre niba atabaye Ministre,

Sylvestre niba atabaye Ministre muraba mwumva".

Ubwo rero ndakeka yuko.., yenda abantu babiri bamuri.., mu buryo bwa politique muri iki gihe,

abantu babonye ko muff MDR abantu bashatse kugonganisha Umunyabutare, Umunyagishamvu

KAMBANDA n’Umunyanyaruhengeli Madamu UWlLINGIYIMANA Agata,

..Umunyamhengelikazi. Umunya... Umunyanyamhengelikazi. Ni umu.., ngo ni uwo muri

Commune Nyamhengeli, ubwo rero ni Umunyanyaruhengelikazi, Madamu UWlLINGIYIMANA

Agata, Ministre w’Intebe, barongera bashyiraho Minsitre w’Intebe na none ngo agongane n’undi

Munyabutare, Gishamvu ngo igongane na Nyaruhengeli.

Na none rero ubu turabona hah! Turabona Sylvestre UWIBAJIJE ndakeka yuko iwabo ari...

iwabo se mama ndamenya ari hehe? Ibyo ari byo byose ni a... ni he? Ni muff Gishamvu cyangwa

Cassette n° RTLM 0338 Transcrtte par M.P.J.

K0141 703 14se muri Nyakizu. Hanyuma rero heh, akagongana rero n’IYAMUREMYE w’aho ngaho hariya

e... haft aho ngaho i Shyanda. Ubwo rero abo Banyabutare na none bagonganye muri PSD, ni

ukubyitondera bakareba yenda ko bitavaho babyanganira byo gupfa, Hum! Ntibamere...

n’Umunyahuye na we yavuyemo yashatse na we kuba Ministre. Umunyahuye rero mvuga na we

wavuyemo na we ashaka kuba Ministre, UWlBAJIJE rero na we aragu...rimo aragongana

n’IYAMUREMYE.

Maze abo Bakombozi rero b’i Butare, barakomeza bati "ntabwo twishimye na gato", bati

"impamvu yo kuba tutabyemeye ni ukuntu iryo tora ryagenze, uburiganya no mu gitugu kirekire

cyane gitewe na NZAMURAMBAHO Frederiko Pr6sident".

Twe Abanyabutare turemeza kandi turifuza ko nta wundi ugomba gusimbura Nyakwigendera

GATABAZI kuri uriya mwanya wo kuyobora Minist&e irimo lmirimo ya Leta n’Ingufu,

MINITRAPE, usibye Bwana Ambassadeur UWlBAJIJE Sylvestre kubera ubuhanga.., ubuha...

hn... ubuhanga n’umurava yagaragaje ishyaka ryacu PSD rikivuka, ari mu Rwanda no kugeza

ubwo bamwohereje guhagararira u Rwanda mu Burundi. None se batubwira ko mu magambo ngo

bamutoye bakurikije ubuhanga buhanitse cyangwa niba yarakoreye ishyaka atiziganya kurusha

Bwana Ambassadeur Sylvestre.

Kubera izo mpamvu zose zigaragara, Abanyabutare nta wundi rwose twifuza ko yatuyobora...

yatuyoborera iriya Minist&e usibye Bwana Ambassadeur Sylvestre. Na... kandi

NZAMURAMBAHO atisubiyeho ku byo ashaka kutuzanira mu ishyaka, azabage yifashe. Taraba

tutarashira agahinda k’umuntu wacu GATABAZI wivuganywe n’abanzi ba d6moeratie, none

NZAMURAMBAHO arashaka kutuzanamo buriya buriganya bwe bwo gutoresha umuntu mu

mafifiko. Niba kandi arimo guharanira inyungu ze bwite, twe turashaka uzaharanira kandi

waharaniye inyungu za rubanda nyamwinshi kandi uzateza imbere ishyaka. Naho ubundi rwose

uretse Sylvestre, bitabaye ibyo kandi tuzamwereka aho Abanyabutare babera babi.

Bikorewe i Butare, tariki ya karindwi saa munani z’amanywa.

Abakombozi b’i Butare. 29.0

Cassette n* RTLM 0338 Transcrlte par M.P.J.

Hum! Koko rero abo ni bamwe mu Bakombozi b’i Butare bagerageje kutwandikira, bagerage...

ngo.., bagira ngo bavuge icyo bifima kuri Sylvestre UWIBAJIJE ushaka kuba Ministre w’Imidmo

ya Leta n’Ingufij. Hagati aho ariko hari abatubwira bati "buriya kugim ngo e... kugira ngo

IYAMUREMYE bamutoreshe ni uko Inkotanyi zasanze hariya muri maneko.., hariya muri

maneko zasanze atazikorera neza ziravuga ziti "uwahamwirukana uwo mwanya ukaba vide

tukareba noneho umuntu dushyiramo twizeye, maneko yacu yagenda neza. Ahaat Maze rero ni

ibyo ni ibintu, abantu baravuga ariko mu mvugo hari igihe umuntu atahuramo ikintu cy’ukuri ni

ko bigenda.

Hagati aho rero hinga twigarukire ku byerekeye umupira w’amaguru. Ku byerekeye rero imi...

umupira w’amaguru, turagira ngo guhera ejo dutangire op6ration RTLM ee...-Mukura Victory

Sport. Ni ukuvuga iki? Ni ukuvuga yuko abayobozi ba Mukura Victory Sport baza hano

tukabonana, hanyuma noneho tugatangira op6ration. Iyo op6ration rero ni ukuvuga ko umuntu

aramutse.., aramutse agize icyo ashaka guha abakinnyi ba Mukura cyangwa 6quipe ya Mukura

kugira ngo ayitere inkunga, twebwe nat-we twamutera inkunga tuvuga hano kuri radiyo icyo akora

n’uwo ari we, yaba anacuruza tukavuga ibyo acuruza, aho abicururiza, bityo na we akumva ari

ishema kuvugwa kuri radiyo, kuko ugize neza kandi ko utanga burya ntabwo ari bibi. Iyo umuntu

atanga rwose, kugira umutima utanga ni byiza, kuko iyo utanga nawe urahabwa kandi Imana

kenshi iguha ibyo utanga. Turagira ngo rero abakinnyi bacu batyare kandi batsinde, ubundi natwe

tujye mu mateka y’umupira w’amaguru dufate ibikombe by’Afurika, nta kundi kundi kwa...

twabigenza. Ubu twagiye rero twatangiye nta kundi.

UKWIZAGIRA Gaspard rero we... UKWIZAGIRA Gaspard iriya muzi usya amasaka... 30.9

Fin de ia FACE A

Cassette n° RTLM 0338 Transcr/te par M.P.&

FACE B

K0141705 16

Orateur : HABIMANA Kantano, journaliste de la RTLM. 0.8

... hanyuma UKWlZAGIR Gaspard rero uriya mucuruzi ukomeye:

Ucuruza amasuka.

- Ucumza ingofero z’amakipe.

- Na za Uniformes.

- N’ibintu byinshi cyane.

Yatanze rero na we ibihumbi cumi ariko bya Rayon Sport.

Hanyuma Mukura rero na yo, kubera ko twatangiye op6ration Rayon sp... Mukura Victory Sport-

RTLM, Comit6 ya CDR i Runda, Commune Runda i Gitarama, itanze amafaranga ibihumbi

bitanu, iyahaye ikipe ya Mukura, Comit6 ya CDR i Runda itanze amafaranga ibihumbi bitanu

iyahaye Mukura.

Abandi rero namwe mukomeze, mukomeze mutere inkunga rwose Mukura na yo ikore nka Rayon

Sport maze umupira twabonye ko uhuza abantu.

Uhuza Abanyarwanda bose:

- Nta Bakiga

- Nta Banyenduga

- Nta b’epfo

- Nta ba ruguru

- Nta Nkotanyi

- Nta Nterahamwe

- Nta Bakombozi.

Mbese abantu bose rwose ugasanga bari hamwe.

Cassette n° RTLM 0338 Transcrite par M.P.L

K 0 ! 41 706 17Maze rero dutere inkunga na Mukura yacu. Rayon sport yo rwose mu by’ukuri ifite inkunga

ihagije, ifite inkunga ihagije.

Ubundi ahasigaye ni ukubura.., ni ugutyaza amaguru yabo bagatera imbere nk’umuzinga bakagera

kure, bakagera kure ku buryo tuzanagandagura na Nijeriya (Nigdrie) cyangwa se Alijeriya

(Alg6rie), hein! Bariya Barabu (Arabes) na bo tu... maze sinzi uwavuze ati "ab’a... ab’a..,

ab’i.., ab’ibikara nka twe, ab’ibikara nka twe, abakina umupira b’ibikara nka twe ni ukuvuga

Abirabura (Noirs) nka twe, bati "abo ngabo turabafite". Bati "ahubwo turashaka bariya batukura

bo mu majyaruguru y’Afurika (Afrique du nord). Aho rero na ho tuzagerayo tubatware igikombe

maze tumanuke turirimba tuje i Rwanda. Uhumf Ni ko bimeze. 2.5

But, finale? C’est la finale, nta kundi. ,~ (Hymne nationale)

Orateur : BEMELIKI Val~rie, journaliste de la RTLM. 3.1

...,~ (Fond sonore: chanson "Abadasiganira ku rugamba") Abadasiganira ku rugamba ingabo

z’igihugu. Ubu rero aho muff mwese mwumvise ko ibiganiro bya Radiyo RTLM byatangiye, ubu

dufite saa mbiri n’iminota mirongo itatu muff studios zacu.

Nk’uko rero musanzwe mubizi, tubagezaho ibiganiro binyuranye, bigenda bisimburana

n’amatangazo, n’ubutumwa bw’abatwumva. Ariko ndabanza gusuhuza abantu bose batwumva

aho bari hose. Ndasuhuza cyane ingabo z’igihugu ahantu ziherereye hose kuri positions aho ziri

mu bigo byabo, ndabanza nkabasuhuza cyane. Ndasuhuza n’abandi bose baduteze amatwi mfa...

mu ma Pr6fectures yose y’igihugu:

- Haba i Kigali y’Umujyi.

- Haba Kigali-Ngali.

- Haba Pr6fecture ya Gitarama.

- Prefecture ya Butare.

- Pr6fecture ya Gikongoro.

- Pr6fecture ya Cyangugu.

Cassette n° RTLM 0338 Transcrite par M.P.J.

- Pr6fecture ya Kibuye.

- Ndetse na Pr6fecture ya e... Gisenyi.

- Ruhengeri.

- Byumba.

- Na Kibungo.

Mwese mwaramutseho? Muhorane umugisha w’Imana.

K0141 70718

Nk’uko rero nail maze kubibabwira, mwumvise ko twatangiye ibiganiro byacu. Ubu rero muff iki

gitondo muraganirirwa e... na R6dacteur en chefwa Radiyo RTLM, Bwana Gaspard GAHIGI,

afatanyije na BEMELIKI Valeriya. Ubu muff aka kanya ni we muriho muvugana, ubwo mugenzi

wanjye Gaspard GAHIGI ari buze kuza e... mu kanya gatoya nyuma na we ubwo ari buze

kubaganirira. Kuri technique rero tukaba tuff kumwe na RUHIGIRA Onesphore. 4.7

Nk’uko bisomye rero nk’uko nabibabwiraga, tubagezaho amakuru, ubu turiho turayabashakira

tukagenda tubagezaho n’ubutumwa bwanyu abakunzi ba RTLM bakunda kwi.., kunyuza

ubutumwa bwabo kuri RTLM. Ubwo rero abantu bose batwumva, ee... batwumva mwakomeza

mugakomeza kumva ibiganiro bya RTLM ndetse nizera ko bid z... buze kubashimisha kuko

bigenda binyuranamo ndetse n’umuziki unogeye amatwi, umuziki ee... utuma.., utera inkunga

cyane cyane ingabo z’igihugu kuko mwiyumviye muff ino minsi ukuntu abanzi b’amahoro bashaka

kongera kubura imirwano, bashaka kongera kuduterereza ibibazo by’intambara. Ubwo rero

ingabo z’igihugu ahantu ziri hose zikaba ziri maso.

Ubwo kandi ndagira ngo nsuhuze n’umusaza wa hariya i Masaka witwa KARASANYI Felesiyani

ukora muff Caisse Sociale y’u Rwanda, ndetse nkaba nasuhuza ee... n’abo bafatanya akazi:

- NYIRATUNGA Alphonsine,

- VUMILIYA Spesiyoza,

- Ntibagiwe kandi na HABIMANA Jean-Pierre.

Abo bose rero mbifurije akazi keza kuri uyu munsi.

Cassette n° RTLM 0338 Transcrlte par lVLPdr.

K014t708 ]9

Nkaba ngira ngo mbature akaririmbo, ndetse ngatura n’ingabo z’igihugu zose, kariya karirimbo

rwose karl gatangiye k’ingabo z’u Rwanda nagira ngo kongere gatangire gakomeze noneho koko

gashyigikire ingabo zacu aho ziri hose. ,~ (Abadasiganira ku rugamba) 6.2

/~ (fond sonore)... TLM, dufite saa tatu ishigaje iminota cumi n’itatu muff studios zacu.

Ndashimira rero abanm bariho batelefona mu kanya rwose bariho batelefona batubwira bati "ejo

-- n" "i"abanm bagumije kwinuba ee... atari benshi" ati "na bo babarirwa ma toK , ati "kubera indirimbo

zishyigikira ingabo zagiye zinyuzwa kuri radiyo", ati "ugasanga baratelefona mugenzi wanjye

kanta... Kantano", bad "izo ndirimbo ziratura.., zira.., turazirambiwe", n’iki.

Ariko kandi ni uko harimo n’abandi benshi ahubwo batelefona bagira bati "izo ndirimbo

zishyigikira ingabo turazishyigikiye, ahubwo muzigumye mujye muzishyiraho, kuko umwanzi aho

ari izo ndirimbo na zo zituma ashegeshwa, ndetse ni na bo nyine usanga bavuga bati "izo ndirimbo

turazirambiwe ni na bo baba batelefona nta bandi". Ati "rero twebwe ziriya ndirimbo dusanga

rwose ziha morali ingabo z’igihugu aho ziri hose", ati "kandi n’Abanyarwanda benshi

barazikunda". Ati "haft hashize n’igihe e... zita.., zitashyirwa ku maradiyo’" ati "ndetse Radiyo

Rwanda yo isa nkaho rwose itazigera na rimwe izisubizaho". Iti "ariko twebwe aho

muzishyiriramo, igihe muzishyizemo zose tuba twumva twishimye bidushimishije", ati "kandi

tukumva ko n’abasirikare bacu barite morali". 7.5

Abo rero ni abasivile batelefonnye bariho babivuga, ariko kandi nakwibutsa ko n’ingabo z’u

Rwanda, kuva twatangira kuzishyiriraho izi ndirimbo, igihe Inkotanyi zivuga ko zishaka kubura

imirwano ubwo twasanze ari ngombwa ko twashyigikira ingabo zacu na bo kandi barabyishimiye

kuko na zo zagiye zitelefona igihe cyinshi, ndetse zimwe zikiyizira zikatubwira ziti

"turabashyigikiye, izo ndirimbo koko ziduha morali, usanga n’aho tuft iyo zihitamo aba...

abasifikare bariho bishima ugasanga ndetse barabyina bakanyuzaho bagacinya akadiho, ugasanga

rero zidufasha cyane".

Ni ukuvuga rero ko abantu rwose batelefona bavuga bati "ziradushimisha ntituzazikureho",

ntidushobora kuzazireka, ntabwo ziriya ndirimbo tuzazireka ubusanzwe birumvikana ni indirimbo

Cassette n° RTLM 0338 Transcrtte par M.Pd,

K0141709 20

zishyigildra ingabo z’igihugu, kandi ingabo natwe twese turazishyigikiye. Tukaba turi kumwe na

zo buri gihe. lndirimbo rero zabo ntabwo twazireka kuko utazicuranze numva nta n’indi

wacuranga mu bihe nk’ibi, mu gihe umuntu akubwira ati "nzagutera, nzagira me".

Ziriya ndirimbo rero zikaba ari imwe mu ntwaro na zo zashoboye [nkotanyi. Murabyibuka ko na

bo bagiye basakuza bati "ntudushaka ziriya ndirimbo, eh, ziriya ndirimbo zivuga kuri Radiyo

Rwanda zig.., ariko rero twebwe icyo tuzi igihe na bo ba... bavuga bati "tuzatera, tuzatera, icyo

twafatiye intwaro niba tutakigezeho na none tuzongera dutere, twebwe rero tuzajya dushyiramo

ziriya ndirimbo, igihe bazumva ko ziriya ndirimbo harimo inyigisho zibigisha ibintu byinshi, icyo

gihe bazatekereze igihe rero bazateza iyo mirwano ingabo z’igihugu zizaba zariteguye na zo,

zizaba zihagaze bwuma, zizagerageza kuzikoma imbere. 9.2

Orateur : GAHIGI Gaspard, journaliste de la RTLM.

... radiyo yigenga, dufite saa tatu n’iminota cumi n’ine mud studios zacu. Ncuti rero mwumva

RTLM ndabashuhuje, ni GAHIGI Gaspard ubasuhuza. Iyo ndirimbo rero mwumvaga yitwa

"Vigilance ", vigilance akaba ari ijambo ry’igifaransa rivuga mu kinyarwanda "kuba maso". Kuba

maso rero, Abanyarwanda benshi bail maso.

Ngira ngo mwumvise inkuru y’imodoka yahirimye hariya ku Gishushu i Kigali, i Remera haft ya

CND, haft ya hariya Inkotanyi ziba. Iyo modoka ikaba yarahahirimye ku cyumweru gishize mbese

abantu bajya mu mupira wa Rayon Sport na ya kipe yo muff Sudani (Soudan), noneho imodoka

igira itya irahirima. Aho ba... ba... mu gihe bakibyibazaho basanga imodoka ipakiye amasasu

ishyano ryose.

I3,o modoka rero, ikintu cyateye amatsiko cya mbere na mbere, yari ifite plaques ebyiri z’indundi.

Plaque imwe ikaba ari plaque ee... itari iya Leta, ikaba ari BR makumyabiri na gatandatu cumi na

rimwe (BR 2611), ikagira na plaque ya Leta, hum! Mirongo irindwi n’umunani mirongo ine

karindwi mirongo irindwi na gatatu (784773). Ibyo byonyine bibanza gutangaza abantu, imodoka

ifite plaques ebyiri!

Cassette n° RTLM 0338 Transcrite par M.P.J.

K01417t0 21

Ubwo mu gihe bakibyibazaho babona amasasu arahirima ava mu modoka. Imodoka sibwo

bayisatse icyo basanzemo rero ni kabutindi! Basanzemo muri iyo modoka, abo bari maso nyine

nk’uko iyo ndirimbo ibivuga, basangamo:

- Amasasu ibilo mirongo ine bya R.4.

- Basangamo ibilo mirongo ine by’amasasu ya Kalachnikov.

- Basangamo chargeurs cumi n’eshanu zirimo ubusa, z’imbunda bita G.3.

- Basangamo chargeurs cumi n’eshanu ee... za... zirimo ee... zirimo amasasu makumyabiri ya G.3

- Barakomeza barasaka basangamo za grenades.

- Basangamo za d6tonateurs zakorewe mu Burusiya.

Ubwo mu mwanya ndakomeza mbabwira iby’iyo modoka, hanyuma ariko nkabasaba nyine

gukomeza koko mukaba maso. 11.7

- ,~ (Fond sonore) Ubwo rero nail nababwiye ko mu mwanya ngamka kuri icyo kibazo cy’iyo

modoka, ariko mugenzi wanjye BEMELIKI Valeriya, ni we wakurikiye iby’icyo kibazo, nkagira

ngo noneho Valeriya ndetse namenye ko wari waranabivuze, wongere usubirire mu batwumva

icyo wamenye kuri iyo modoka, uwayitwaye ug.. uwari uyitwaye ibyo yatangarije abajandarume.

12.1

Orateur : BEMELIKI Val6rie, journaliste de ia RTLM.

- Eee... ni byo koko Bwana GAHIGI, iriya modoka koko yaraguye igwa nk’uko ubivuze ku

Gishushu. Basangamo izo ntwaro zose zirimo. Ariko nagira ngo nkum., nkumenyeshe kandi

menyeshe n’abatwumva ko amayeri y’inkoramaraso zo mu Bumndi asigaye ari agahomamunwa.

Nk’uko rero nagerageje kubigeza ku bakunzi ba Radiyo RTLM, hamaze gukorwa iperereza

rirambuye, ayo mayeri rero y’inko.., y’inkoramaraso asigaye ari menshi. Bapakira amasasu

amamodoka hariya mu Burundi. Bapakira:

Cassette n* RTLM 0338 Transcrite par M.P.J.

K0141711 22- Amasasu, amamodoka.

- Amagrenades.

- Imbunda.

- N’ibindi bikoresho bya gisirikare mu mfumka zose z’amamodoka no mu mipira yazo. Bityo izo

modoka zigahita.., zigahita nta nkomyi ku bashinzwe umutekano niba n’uwo mutekano koko

abawushinzwe mu Bumndi bakibaho. Ubwo zikihitia uko zishaka, bakishora ubwo bagagaba..

ibitero mu midugudu ndetse no mu cyaro mu Bumndi. Nguko uko imodoka ebyiri zo mu bwoko

bwa Zuzuki, zihemtse gufatanwa imbunda zivuye kugaba ibitero. Ibyo twabigejejweho na Radiyo

Burundi.

Nguko na none uko iyo modoka.., iyo modoka uvuga yaguye hariya ku Gishushu twababwiye

natwe, yari yuzuyemo amasasu. Ubwo rero bamaze kugenzura ku buryo bw’imvaho, no gusuzuma

inkuru yerekeranye n’iyo modoka, twaje kumenya ko ibyayo.., ku... twaje kumenya iby’iyo

modoka ku buryo bw’imvaho.

Uwayifashe koko yarayibye, ashaka guhunga inkoramaraso z’abasirikare b’i Burundi. Ariko ubwo

abashoferi bakora.., bakorana n’izo nkoramaraso bari bamaze gupakira amasasu n’ibikoresho bya

gisirikare mu mfumka zose z’iyo modoka. Umugabo rero.., umugabo rero yahagurukanye iyo

modoka, arayifata arayicikana ubwo acika amasasu y’inkoramaraso z’abasirikare b’Umurundi...

ee... bo mu Bumndi.

Ubwo aho imodoka igwiriye, ni bwo yaje kumenya ibiyihunitsemo, ni bwo yaje kubona ko harimo

ibyo bisasu, harimo izo chargeurs n’izo mbunda, ni ho yaje kubibona.

Uwo mugabo uko rero yabimbwiye, yari yiteguye kunyura kuri Ambassade y’u Bumndi ngo

ahashyire iyo modoka maze we ahite yigira impunzi. Ubwo rero ni ko byagenze kuri iyo modoka

mu by’ukuri, iyo modoka yarafashwe ariko baza gusanga koko ari byo ya mayeri Abamndi

bakoresha Abasirikare b’Abarundi bagapfurika imbunda, amasasu noneho bagahita ku bashinzwe

umutekano i Bumndi ariko wenda na bo baba bajijisha baba babiziranyeho, ariko ni ukugira ngo

ku bandi bantu banyuzeho, babone ko nta kintu afite mu modoka, ko nta mbunda ariko mu

Cassette n° RTLM 0338 Transcrtte par M.P.J.

K014171223

by’ukuri baba babihunitsemo. Ubwo rero bagahita bagaba ibitero mu baturage bakica, bakica

abaturage abo bashaka gukiza, bene wabo bakabakiza ariko abandi bakahagwa.

Urumva rero ko ibyo bikorwa bituma Abarundi benshi bagira ubwoba ndetse bagahitamo

kwicikira. Ngo ugize ngo rero abonye ikimutiza amaguru, cyane cyane nk’iyo modoka iyo abonye

ayibonye nta muntu uyirimo abona ko ashobo.., ishobora kumufasha guhunga, ahita ayijyamo.

Nuko rero uwo muntu waft uyitwaye byagenze na we yahise ayijyamo ariyizira. Ubwo ageze ino

rero ni bwo yagize n’ibyago akora accident, mu gukora accident ni bwo ibyo bintu byose

bisandaye mu muhanda. Abantu rero batabizi bati "ni Inkotanyi, ni iki, dore yari agemuriye

Inkotanyi amasasu n’ibiki". Ariko baje guperereza, n’uwo ari we wese yabitekereza ariko

enqu&es zakozwe zaje kugaragaza ko iyo modoka nta hantu yari ihuriye n’ibikorwa ee...

by’amabandi ya gisirikare, ahubwo ko ari iyo mu Burundi ingabo z’u Burundi zakoreshaga.

Uwo muntu rero akaba nta n’ahantu yari ahuriye n’Inkotanyi. Ubwo rero iyi modoka iri mu

maboko y’ababishinzwe ndetse baracyakurikirana ngo barebe ibyo bintu bigumya gukorwa n’i

Burundi. Nguko rero uko iby’iyo modoka biteye, Bwana GAHIGI. 16.0

Orateur : GAHIGI Gaspard, journaliste de la RTLM.

- Urakoze Valeriya, ngira ngo mud iki gihe abantu bakwiye kwima amatwi ibintu by’ibihuha.

Ngira ngo ubu Kigali muri quartiers nyinshi abantu ntibaryama bati:

-"Inkotanyi ziragaba ibitero".

- Bati "Abahutu baramara Abatutsi".

- Bati "Abatutsi baramara Abahutu".

Ndetse ugasanga benshi ibyo bihuha babivana ku bintu bimeze nk’imibare ubu ngubu abantu

bakwije, ni propagande nyine, ni ibihuha, ni radiyo runwa, ni radiyo "trotuwari" muyite uko

mushaka ariko ibintu by’ibihuha bireze mud iki gihe, ugasanga abantu bavuga bati "Abatutsi mu

mujyi ni bo benshi, bamara Abahutu". U... ahandi bati "reka da", bati "ahubwo Abahutu ni bo

Cassette n* RTLM 0338 Transcrite par M.P.J.

K0141773 24bensbJ".

Nkagira ngo rero ibJntu by’impuha cyan¢ cyane bishingira ku mibare ngira ngo mbabwire koko

abamu bad mu mujyi dukurikije amoko yabo uko bangana, dukufikije ibarura ryabaye ee... mud

mJrongo cyenda na dmwe.

Ku itariki ya cumi n’eshanu rero z’ukwa munani muff mirongo cyenda na rimwe, uretse ibintu

by’impuha abantu bavuga ngo:

- "’Abatutsi ni bo benshi mu mujyi".

-"Ngo umujyi barawigaruriye".

Ibyo bintu nta shingiro bifite. Ndetse nda.., akenshi n’iterabwoba rikava kuri iyo mibare abantu

bagenda batanga. Mud iryo barura rero ryo muff mirongo icyenda na rimwe, abantu bail batuye

mu mujyi wa Kigali, Kigali ville, bad abantu ibihumbi magana abiri mirongo itatu na bibiri

n’udusaga nyine, ibibare.., ndavuga imibare umuntu ashobora gufata, ibihumbi bibiri magana abiri

mirongo itatu na bibiri.

Kuri abo bantu rero ibihumbi magana.., magana abiri mirongo itatu na bibiri, muri Kigali y’umujyi,

hari hatuyemo:

- Abahutu barite ibyangombwa, ibihumbi ijana na mirongo irindwi na birindwi.

- Abatutsi barimo, ari ibihumbi haft mirongo itatu n’icyenda.

Iyo mibare ngira ngo irumvikana, abantu rero bavuga ngo "’Abatutsi ni bo benshi mu mujyi"

ntabwo ari byo. Dore Abahutu mud mirongo cyenda na rimwe babaruwe mu mujyi wa Kigali:

- Ari ibihumbi ijana na mirongo irindwi na birindwi.

- Naho ~ babaruye, bari haft ibihumbi mirongo itatu n’icyenda.

Ubwo rero izo mpuha zihera ku mibare zikaba ntaho zishingiye. Ndetse ku bantu babarurwaga

Cassette n° RTLM 0338 Transcrite par M.PoL

t(014171425mud ki... mu... mu gihugu ariko bakomoka mu mujyi wa Kigali, muri mirongo cyenda na rimwe,

abagabo babaruwe mu yandi ma Perefegitura bakomoka muri Kigali, nabwo usanga Abahutu

baruta Abatutsi.

Ubwo muff Kigali y’umujyi, abantu b’Abahutu babamwe ahandi bail ibihumbi haft mirongo itatu

na bine, naho Abatutsi ari ibihumbi birindwi na magana ane na mirongo itanu. Ibyo na byo

bikerekana ko Abahutu mu mujyi bamta Abatutsi ubwinshi, ubwo ni abagabo.

Ku bagore, dore ko bavuga ngo nabwo ngo.., ngo "Abatutsikazi" ngo "hi bo benshi mu mujyi",

na byo ntabwo ari byo. Dore nabwo ababaruwe icyo gihe:

- Abahutu bari... Abahutukazi" nako, bari ibihumbi mirongo itatu na bibiri n’imisaga.

- Abatutsikazi ari ibihumbi haft umunani.

?

ho mpuha rero zihera ku mibare zivuga ngo "Abatutsi bazamara Abahum mu mujyi" ngo "kuko

babaruta ubwinshi", ngira ngo ibarura ryo muri mirongo cyenda na rimwe rirerekana ko imibare

uko iteye murayumvise, abantu rero nkagira ngo mbasabe kwima amatwi ibintu by’ibihuha, kuko

mu bihe nk’ibi by’intambara, mu bihe nk’ibi abantu bari mu gihirahiro, ibigambo birakora, kandi

kenshi ababikoresha baba barite icyo bagamije. 19.9

Ubwo turakomeza mganire ni mube mwumva umuzika.

...bantu bibaza muff iki gihe, abadutelefona, ari abo duhura, baravuga bati "’RTLM ko mukunze

kuba ku isonga mu itangazamakuru", bati "ibyo gushyiraho ya Guvednoma bigeze hehe"? Ndetse

benshi barasa n’ababyibagiwe ati "twigeze kubishyuhamo cyane, none ko ibintu byakonje bigeze

he"?

Ubwo rero aho abantu babiherukira ni igihe Lando yavugaga ati "njyewe nemeye Abadepite

batandatu", ati "ariko ngomba no kubona "Abaministre" babiri", ati "kandi byanze bikunze

nkabona Ministeri y’Ubutabera". MUGENZI Yustini ahita amusubiza ati ’" ubisubize aho

ubivanye", ati "twaradohoye bihagije, twaguhaye rero Abadepite batandatu n’"Umuministre"

Cassette n* RTLM 0338 Transcrite par M.P.J.

/(0141715 26umwe", bati "rata ibyo kuko ubundi nta n’icyo waft ukwiye kubona du tout", bati "na busa", bati

"ntacyo waft ukwiye kubona kuko wivanye mu ishyaka ibintu binyura mu nkiko, dukurikije

amategeko ntacyo wari ukwiye kubona none jyana ibyo".

Abantu rero bakavuga bati "kuva icyo gihe ubu bigeze he"? Bigeze he? Ibintu bisa nk’ibyahagaze

rero, ubu turategereje nyine, ariko abantu bakavuga bati "koko umuntu ashyize mu gaciro, Lando

niba bamuhaye:

- Abadepite batandatu.

- Akabona n’"Umuministre" umwe.

- Kandi bakamuha uburenganzira bwo gutanga umukandida ku mwanya wa Ministre ee... ku

mwanya wa Pr6sident w’Assembl6e Nationale.

Niyo atatorwa yakwiyamamariza kuba Visi Pr6sident. Bati "kandi abo bantu baba bad mu rwego.

Pr6sident w’Assembl6e Nationale, ndagira ngo mbabwire ko mu rwego rw’icyubahiro, ari we

ukurikira Pr6sident wa Repubulika. Ndetse aba arenze "Umuministre", bati "ibyo Lando ntabwoo ¯ ¯ "/~?

byaba blmuhaglje . Bati "ikindi ashaka si akarusho"?

Ugasanga rero ibyo bintu abantu babyibazaho bati ibyo bintu bigeze he? Bid hehe? Ni nde

uzongera ngo abihwiture? Ubwo rero abantu bakaba ari cyo bibaza, ariko ubu nyine byarahagaze

abantu barategereje, ubwo rero nyine uwo bitegereje na none ni Pr6sident wa Repubulika

nyakuruha, ni we ugomba.., ugomba kongera akavuga ati, ibi bintu ko bihagaze twongere

tubigenze dute? Ubu rero amaso nyine tuyahanze Pr6sident, nk’uko uno mukeeum wavanywe mu

bye n’intambara witwa UMURUNGI Gawudensiya, arandika ati "njyewe ndi umukecuru, nkaba

mfite imyaka mirongo itanu n’umunani y’ amavuko kandi nkomoka muri Muvumba". Ati bavu...

"nahunze nkom.., nturutse muri Commune Muvumba", ati "ariko ubundi navukiye i Gitarama".

Ati "rero iby’iyi ntambara njyewe ndabizi:

- Uko twarwanye n’Inkotanyi.

- Uko zatugiriye nabi.

- Had uwo zishe, ati "ni ibintu nzi".

Cassette n* RTLM 0338 Transcrlte par M~P~I.

K0141716 z7Ati "ariko mudatenguhwa RTLM", ati "muzambwirire President HABYALIMANA mud "nubwo

Inyenzi zabishe", uti "bakuri inyuma". Muti "komera, abakecuru bagufatiye iry’iburyo’. Bati

"kandi wabahaye amata", bati "n’ubu baguhanze amaso".

Muri iki gihirahiro rero turimo koko, tugiha.., amaso tuyanze Pr6sident, agomba kongera

agateranya aba bantu bakavuga aho bigeze, noneho uko byagenda kose hakaba amahitamo ariko

abantu ntibakomeze kuguma mu gihirahiro. Nguko rero uko ibintu bimeze mu rwego rwa

politique. 23.4

Hanyuma icyo gihirahiro haft abantu benshi bagira icyo bakivugaho, eyane cyane mud MDR

bakunze kwita "Power". Bati "TWAGIRAMUNGU bakunze kumuha "Abaministre" yanga,

bamuha Abadepite yanga, na we akaba ari mu byatindije ibyo bintu". Reka mwumve umugabo

witwa NKEZABEZA uko abivuga. NKEZABERA wo muff MDR-Power.

Orateur : NKEZABERA, MDR-Power.

Uriya mugabo rero akwiye kubera isomo aba.., abitangira imirimo ya politique. Nta wuzakora

politique muff kino gihugu MDR iganjemo asuzugura rubanda, azavumburwa na yo akozwe

n’isoni kabone nubwo yaba yari mu ru... umurwanashyaka wa MDR. Bityo rero twieengezemo

kubaha inzego z’ishyaka, kuko bitabaye ibyo twaba tubeshya rubanda ngo turashakira igihugu

ibyo tudafite mu ishyaka ryacu.

Aha nkaba mboneyeho kuba nasaba rwose..., twabonye ko had Abadepite had n’"Abaministre"

ndetse na bariya bari muff Bureau Politique, ko baza k~ga ukuntu bajya barahira ko igihe ishyaka

ritabagifitiye.., ieyi.., ritabagifi.., ritakibafitiye icyizere, bajya bibwiriza bagakoresha iryo jarnbo

abanyapolitike bo mu Rwanda badakunda kumenya ryitwa "dOmission". (Acclamation)

Kuri uyu munsi rero wa d~mocratie, ndagira ngo ngire ieyo mbwira n’ abayobozi b’amashyaka

bamwe na bamwe bashaka kuniga d6mocratie yo mu ishyaka ryacu ndetse no mu gihugu, cyane

cyane nka.., nk’umuyobozi wa PSD n’uwa PDC, abo ngabo iyo bajya gusinyana n’umuntu

Cassette no RTLM 0338 Transcrite par M. P.J.

wirukanye., mu ishyaka, bakanarenga bakiyerurutsa ubanza hashize nk’ukwezi ngo barashyizeho

commission ngo yo kunga abantu bo muff MDR, wakunga ute abantu kandi ubogamiye kuri

umwe? Iyo wamaze gusinyana n’uwo muntu ni ukuvuga ko aba ari we baba bashyize imbere, icyo

gihe nta kuntu bashobora kutwunga. Bige rero ukuntu batwubaha..., bubaha ishyaka, bagerageze

kuti.., kutivanga mu bintu byacu. Ahubwo n’agahomamunwa ni itangazo baheruk.., baheruka

gushyiraho umukono mu cyumweru gishize nako ubanza ari ejobundi, noneho ba

NZAMURAMBAHO basinyanye n’uwitwa GASANA. Ko nshimye TWAGIRAMUNGU yitwa

President w’ishyaka, GASANA we bamu.., ni iki? (Un petit silence) 25.9

Barwanashyaka rero, kuri uyu munsi wa d6moeratie, uretse kuwubifuriza, ubutumwa nail mfite

bwari ubwo bwo kugira ngo twicengezemo d6mocratie twubahe inzego z’ishyaka, abandi na bo

batwubahe, hanyuma n’ubwa nyuma nageza kuri abo ba TWAGIRAMUNGU, niba had u...

ubegera azabibabwire. Twaraye twumvise muff Radiyo Rwanda Agata, mud eya cyub.., mud cya

kinyabupfura asanganywe, avuga ngo "iyo myanya babatwaye nibashaka bazaze kuyigarura".

iN

Twafihanganye, turavuga tuti "uwo muntu kubera inyungu z’igihugu nakomeze, nashyireho iyo

Guverinoma", birasa n’ibirimo bimunanira. Yabanje kubona iminsi rnirongo itatu n’irindwi,

yongeraho amezi ane, nyuma y’amezi ane turavuga tuti "turadohoye tumuhaye "Abaministre"

arabisuzugura, none nagira ngo bamenye ko ubwihangane bwacu butazakomeza. Rwose twasaba

ko mu minsi iri imbere wenda igihe Bureau Politique yazaterana icyo kintu yazasu.., gisubiraho

hanyuma ikababwira iti, mu byumweru bibiri cyangwa bitatu bid imbere niba mudashyizeho

Guverinoma, ishyaka ryacu dfite undi ushobora gushyiraho iyo Guverinoma mu gibe gitoya.

(Acclamation) 27.3

Orateur : GAHIGI Gaspard, journaliste de ia RTLM.

Koko rero abantu ntibabuze, bashyiraho Guverinoma cyangwa bayijyamo, iryo jambo rero

NKEZABERA yarivuze ku munsi yo kwizihiza isabukuru ya d6mocratie, tariki makumyabiri

n’umunani z’ukwezi kwa kabiri uyu mwaka.

Cassette n° RTLM 0338 Transcrite par M.P.J.

K...3 1 4 1 7 1 8 29Ubwo rero nababwiraga ko tuff mu gihira~ro, ko kuva aho Lando na MUGENZI basa nk’aho

bananiranywe, ibintu byahagaze. Nkavuga njyewe ko arnaso tuyahanze Prdsident wa Repubulika

kuko ari we ushobora kongera guhuza abo bantu, kuko bo bituramiye bakarekera aho kandi

rubanda rukaguma mu gihirahiro. Ibyo bintu rero akaba koko nta wabyemera, tugasaba rero

Umukuru w’igihugu ko yafata responsabilitd ze, noneho akongera agahuza abo bantu.

Abananiranywe bakananiranywa, abakora Guverinoma bakayikora ariko tukava mud iki gihirahiro

cya politique. 28.1

Orateur : BEMELIKI Val~rie, journaliste de la RTLM.

/~ ...TLM, ubu dufite saa yine n’iminota icumi muri studios zacu. Ubu rero murakomeza

gukurikirana ibiganiro byacu, tufizera ko bigumya kubanyura ndetse n’umuziki mwiza cyane ee...

Onesphore agumya kugenda adushyiriraho. Ugasanga rero ugenda ukangura, abantu bakomeza

gukurikirana ibiganiro byacu. Ibi biragarira., ku bantu bagumya kudutelefona ba... ndetse

bakatwoherereza n’inyandiko batubwira bati "twebwe aho turi turakomeza gushyigikira radiyo

yacu", ati "turayishyigikiye byimazeyo", ati "ndetse dushyigikiye ko izo ndirimbo z’ingabo

zikomeza guhita". Ati "abavuga ko bazirambiwe nta bandi ni Inkotanyi zumva ko zagombye

kwivugira icyo zishakira cyose, ari byo twita.a.., umuntu yise "’intimidation". Bakagumya

bakivigira ibyo bashatse maze twebwe tukicecekera, bagamije gutesha abantu umutwe. E... ari na

byo bise ngo "faire lavage de cerveau". Ati "noneho bakagumya bakivugira ibyo bishakiye mu

gihe twebwe twaba twicecekeye, bashaka kugira ngo baduteshe umutwe cyane cyane bashaka

kugira ngo bateshe umutwe Nyakubahwa Pr6sident wa Repubulika, azagere aho noneho yemere

ibyo Inkotanyi zishaka".

Bati "rero twe turazishyigikiye, izo ndirimbo zigomba kujyaho, tugomba kuyi.., kubyamagana

ibikorwa byose bako.., zikora n’ibyo bavuga, kugira ngo na bo bumve ko natwe turi maso

dutekereza, tureba kandi tuzi amacenga y’Inkotanyi.

Si ubwa mbere rero, abibwira ko iyo bavuze bati "zizagaba igitero", bakumva ko ari ukubacenga

cyangwa bakumva ko ngo.., ngo ari ukwivugira, ibyo ntabwo ari byo. Tuzi ko bud gihe akenshi

Cassette n° RTLM 0338 Transcrite par M.P.J.

Kq7 4 I 77 9 30

bakunze kubivuga ariko nyamara bakagira batya bagatera. Ibi nakunze kubivuga, nakunze

kubivuga cyane igihe basinya amasezerano yo guhagarika imirwano ariko ntabwo twatinze kubona

ko ba bantu mutajya inama, ba bantu mutasezerana ikintu.

Kuko tariki ya munani barongeye baratera. Biragaragara kandi n’amasezerano y’amahoro

yashyizweho umukono Arusha n’impande nzo.., n’impande zombi, ari FPR-Inkotanyi, ari na Leta

y’u Rwanda. Ayo masezerano yarasinywe, ariko kugeza ubu mugumiza., kwiyumvira amananiza

agenda ashyirwaho n’uriya Mutwe wa FPR-Inkotanyi ifatanyije n’abambari bayo bari mu gihugu,

bariya ba TWAGIRAMUNGU batifuza ko ariya masezerano ashyirwa mu bikorwa. Ugasanga

rero buri gihe barayabangamira banga ko inzego z’inzibacyuho zijyaho.

Ubwo rero muri ibyo byose e... Inkotanyi zikavuga ziti "twebwe turashaka biriya, turishakira

biriya". Ariko babona ko tuziteye utwatsi tutazumva, ziti "nimureke noneho tubateshe umutwe".

Ni bwo rero zihaguruka zikavuga amagambo atagira epfo na ruguru, washyiramo ziriya nki...

nk’indirimbo z’ingabo iyo twazishyiramo ugasanga zirahagumtse zameze amababa, ziti ri... "’ izo

ndirimbo ibiki, n’ibiki". Ubwo rero ugasanga ibyo bintu a... atari byo.

Ndetse ndibuka ko had n’"Umuministre" na we wabivuze ngo "dushyiramo indirimbo z’ingabo",

ngo "ndetse indirimbo za BIKINDI" ngo "tuvuga Abahutu", ngo "tuvuga Abatutsi", ariko

ugasanga ibyo ntacyo bitwaye. Kuvuga Umuhutu mu .... kuvuga Umututsi numva nta kibazo

kirimwo kuko Imana yarabaremye, yaremye uw... ayo moko uko ari abiri. Ese kuki bavuga

Umuhutu ntibimurakaze, bavuga Umututsi noneho bikavamo ikintu eyo kuvuga ngo ntibagomba

kubivuga. Twe twumva atari byo.

Ubwo rero ni yo mpamvu twe tubona ko Inkotanyi igihe zishaka kugira ngo ziteshe abantu

umutwe, ubwo ziba zigamije eyane cyane i... no gutesha umutwe ingabo z’igihugu Nta kindi

zitera ubwoba. Ubwo rero tugomba kuzereka ko natwe abasirikare bacu morali ari yose... 31.7

Fin de la FACE B

Cassette n° RTLM 0338 Transcrite par M.Pd.

Pseudonym:

Witness Code: RADRTLMi " Tape 19-0]

RTLM Broadcast on April 2, 1994

RADIO-RTLM

K014-7056-K014-7066

- For Witness Statement:

i

-~ KT00-0546 !

K021-0961- K021-0989

~llTape 190 I

°

Identification ’C. 56/K95 0190 02/04/94.

Duration ¯ 60 min.

Quality

Transmission ¯ RTLM.

Name of transcriber ¯ Gatimbiro Uwera Olga.

Date of transcription

Name of file

¯ 9/5/2000,

¯0190.

Dictaphone ¯ Express Write Model 250-65n516525.

Cassette n° 0190 transcrite par OL 1

FACE A.

RESUME DE LA CASSETTE N°0190,1 0o6:~

* Kantano nous parle de l’ins6eurit6 qui r6gne darts Kigali ville. Et plus

pr6cisement chez Agathe UWILINGIYIMANA, Joseph KAVARUGANDA,

Thomas KABONABAKE, Fr6dedc RWEMARIKA etc...

* Communiqu6s.

* KAVARUGANDA est menac6 par la garde pr6sidentielle et par monsieur

KAYONDE Enock.

-.4 EA.C_K~

* On accuse monsieur MULIHIRA Eug6ne qui travaille au CCDFP et le FPR de

vouloir tuer monsieur Thomas KABONABAKE.

* BIKINDI Simon est aussi menac6.

* Lamentations sur l’ins6curit6 qui r6gne dans la ville.

* Communiqu6s.

KO"~ ,:.q 096S

Orateur : HABIMANA Kantano,

... abumva Radiyo yigenga RTLM mwese turabashuhuje mukomere, mukomere, mwaramutse

mute aho iwanyu? Umutekano wifashe gute aho iwanyu? Hum, hano i Kigali rero na ho

twaramutse ariko rero, hum ! I Kigali ntabwo bwikera neza, eyane cyane mud iyi minsi, muff iyi

minsi rwose wagira ngo hatewe na shitani, abieanyi bamaze kuba ishyano ryose. Haft umuntu

umbwiye ati "nyuze hadya ku muhanda munini, munini uwo bita Poids lourds, hasi ku kimi.., ku

Kimihurura, ni uriya muhanda wo hasi ku Kinamba" ati "ni uko tuhasanga umurarnbo w’umuntu"

ati "kandi no ku Kicukiro hagomba kuba na none hakomerekeye abantu".

¯

Ubwo rero murumva y’uko umutekano ari muke muff Kigali, ku buryo uyu munsi uyu munsi uwo

mutekano niwo tureba, ni wo tureba uko wifashe, turareba umutekano uko wifashe muff Kigali,

cyane cyane uko abantu babi.., umutekano ku bantu, umutekano ku bintu ariko rero ku bantu na

none turagenda tureba uko bimeze. Turareba umutekano muke kwa Madame

UWILINGIYIMANA Agata, Ministre w’Intebe wa Guverinoma yaheze mu cyuho, turareba

umutekano muke kwa Bwana KAVARUGANDA Yosefu, Bwana KAVARUGANDA Yosefu i...

igikomangoma, Pr6sident w’Urukiko rw’i... Rusesa imanza, turareba umutekano muke kwa

Bwana KABONABAKE Thomas, Thomas ku Kieukiro, turareba umutekano muke ku

munyamakuru wo muff T616vision y’u Rwanda witwa.., witwa RWEMARIKA Frederiko, aho ni

ku Gitega, turareba umutekano muke muff.., muri Segiteff... muri segiteri Kimihurura, urebwa ni

Bwana GATABAZI aho ngaho mu Rugando, turareba umutekano muke mu ndaya z’i Matimba,,

turareba umutekano muke ku barara irondo mu Nyakabanda, hanyuma turanyarukira no muff

Komine Karago na ho haft umuntu uvuga ati "nyabuneka nimuntabare nanjye ndarenganye". Had

n’abandi benshi umutekano muke umeze nabi, ariko rero mbese muff make abo bantu bose

turagenda tureba umutekano wabo muke uko wifashe.

Eh... Madame UWlLINGIYIMANA Agata arateza ubwega ngo yabonye umuntu ufite icyuma

hum, ni bwo bwa mbere abona umuntu ufite intwaro ahad, kujya gusura Madame

UWILINGIYIMANA Agata, ni ukurinda gusakwa mpaka no kureba ku eyo umuntu yamba..-

yambariyeho! Ni akumiro! Ieyizera... ieyizere ni gike.

Cassette n° 0190 transcrite par OL 2

~( 0.2 i 0 g 6

Turareba uko ibintu bimeze, hanyuma rero turabagezaho amatangazo yanyu, turabagezaho

ubutumwa bwanyu, hanyuma, mu gihe tugitegereje gukora amakarita y’abantu basaba indirimbo

turabaha ka lift, ka lift ni ukuvuga abantu basabira abandi utuddmbo barabamenyesha ko bad mu

biruhuko, barabamenyesha utuntu n’utundi. Abo ndetse ni bo mu kanya tuza guheraho. Muff iki

gitondo rero kuva nonaha saa kumi n’ebyi...

f

3.2

hum ! Saa mbiri kugeza saa sita muff kumwe na HABIMANA Kantano kuri micro hanyuma ha...

ha... ubwo rero ni njye twirirwa tuganira kugeza saa sita z’amanywa, hanyuma NTEZIMANA

Jean ari kuri technique, ari kuri technique hanyuma huuum ! Secretaire wacu na we Agn6s

arabategereje kugira ngo muzane amatangazo menshi, menshi, ubutumwa bwanyu hanyuma

tubatumikire kano kanya, arabategereje hano, yakeye, yaryoshye, hanyuma "’abasekirite" bacu na

bo barahari kugira ngo bajye babereka aho munyura hatagira ubahutaza, hatagira ubahutaza.

Birumvikana ntabwo ari bo babahutaza, hum, ahubwo barabereka bati nyura aha, ntutsitare, nyura

muff iyi escalier, dore aho batangira amatangazo, wowe uzanywe n’iki, mu kinyabupfura eyinshi

cyane.

Hano rero kuri Radiyo RTLM ivugira i Kigali aho dutuye, aho dutuye ubu ni... haft ya Banque de

Kigali, haft ya Banque de Kigali ukase gato imbere ya Pr6sidenee uvuye ku bitaro, ni umuhanda

gusa ukomeza gutyo, ni haft yo kwa mukeba Radiyo Rwanda.

Ubwo rero mukomeje kumva Radiyo yigenga RTLM ivugira hanoi Kigali, abatwumva mwese

mwese, abadulmnda mtabazi, hum, natwe turabakamda kurusha, abadukunda tubazi byo ni

ubunani, hanyuma abatwanga tutabazi, twebwe turabasabira, turabasabira ku Maria kugira ngo

yenda iyo mukushi izabave ku mutima, kuko mud make turabona batwangira ubusa.

Mukomeje kumva Radiyo yigenga RTLM ivugira i Kigali, ubu ni saa mbiri, saa mbiri n’iminota

cumi saa mbiri n’iminota eumi n’itatu muff sitidiyo za Radiyo yigenga RTLM ivugira hanoi

Kigali. Ni itariki ebyiri ni itariki ebyeri ni ku wa gatandatu itariki ebyeri z’ukwezi kwa kane mu

Cassette n° 0190 transcrite par OL 3

e w. ,

i( 0 ...-’-" 1 0 ’-,,no

gihumbi kimwe magana eyenda mirongo cyenda na kane, hum. Hanyuma rero mwese mwese

turabasuhuza, hinga dutangirire kuri iyi ndirimbo.

... abatwumva mwese mwese mwese, abatwumva mwese, aho mutwumvira hose, mukomere

turabasuhuza, turabifuriza weekend nziza, umunsi mwiza mwese abumva Radiyo yigenga RTLM.

,~’~’ J_2

Muff kino gitondo rero haft abantu bageragaje, bagize amahirwe yo kutwandikira none tukaba

tugira ngo tubatumikire kubera y’uko na bo haft abantu basuhuza. Haft UMUTESI Chantal uri i

Kigali, we aravuga ati "ncuti yaeu munyamaku.., munyamakuru wa RTLM, mbere na mbere

tubanje kubasuhuza", hum, "tubanje kuba.., kubasuhuza ariko tubabaza tuti ese abatsinze

imshanwa ry’ibidukikije bigeze he" ? Mu by’ukuri nababwiye y’uko biri haft, biri haft rwose

ndumva bitazarenza ku wa kabiri mutaramenya abatsinze, hanyuma noneho abahembwa

mukazafata ibihembo byanyu, ni bihembo bishimishije. Abagize amahirwe rerobazabifata,

hanyuma n’abakora irushanwa rya Kangura namwe mugire vuba, mugire vuba. Haft ababaza bati

"’ese tuzategereza ko tubona Kangura eshatu", haa, ndakeka y’uko ibyo ari byo byose

4

6.6

kugura Kangura eshatu ni ukongera amahirwe, ni ukongera amahirwe kuko ieyo 8ihe e... uba

ushubije ibinm gatatu, ushobora rero kubona arnahirwe kumshaho. Ee... eyangwa se wowe

ukisubiriza, ugaha umugore na we agasubiza mw’izina rye, nyuma ugaha umwana agasubiza,

noneho ubwo ngubwo amahirwe akaba atashye mu mgo ari mens~ yo kubona ibihembo.

Hanyuma rero UMUTESI Chantal wowe uravuga uti.., uti waravuze ngo "haft aba.., haft

ababandikira babashima gusa’" uti "rwose reka babashime muba mwakoze neza, none se babagaya

muvugisha ukuri ? Uvuga ukuri buff gihe kuko dutega amatwi cyane RTLM, ubwo rero ntabwo

uvuga ukuri dushobora kumugaya kuko ibintu byinshi mujya muvuga tujya tubibona". Ati "rero

noneho unture akaririmbo, akaziki rwose", ati "ko ku muziki mwaratinze" ati "munture ka "Kalayi

Boeing" cyangwa ka "Papa Plus", ati "rwose" ati "ako mubona muff izo ngizo mukanture", ati

"ndagatura "abajene" bose b’a.., b’abayenshuli bail mu biruhuko, eyane eyane ababa muff home

des jeunes filles yo mu Rugunga", ati "mukomeze muryoherwe na ambiance".

Cassette n° 0190 transcrite par OL 4

~i021 0°...66

MUTORWA, MUTORWA Marie-Claire wo mud Groupe scolaire zairois de Gikondo, huuum, ati

"rwose ndagusaba indirimbo "Papa plus" nkayitura aba bakurikira : Mama uri ku Muhima,

UMULISA Alphonsine, FAYIDA Justine, e... MBULANGA Justin, MUTUNGIREHE Olivier,

KANSOKI Sandrine wo muff Groupe seolaire zai’rois, MACOZI Solange, GAHIGI Hubert haaa

GAHIGI Hubert agomba kuba ari umuhi.., ari u... ari umuhungu wa GAHIGI Gaspard (fire),

NDAGIJIMANA Froduard, hum, hanyuma na NIYIBIZI Hamida". Abo bose uti "ndabasuhuza.

Nitwa MUTORWA Marie-Claire".

.~:~

MACOZI Solange na we wo mud Groupe scolaire zairois, za... ~cole... humf Groupe seolaire

za’irois hariya i Gikondo, na we aravuga ati "nyituye ababyeyi banjye bari i Gikondo,

abanyamakuru ba RTLM bose", murakoze. Mu... mu... MUTANA Marie-Claire, huumT (rire)

MUTAMA Marie-Claire alias Kantano, GAHIGI Hubert, MUSHIMIYIMANA alias NKOMATI"

ayayaya! Huum! KASAK! Sandrine, NYIRASINAMENYE Anisie, MUKAMUSONI Hortense,

bakuru banjye bose, hanyuma BYAMUNGU MUGANGA, SEBAHAKWA Nadine, KABERA

MANGAZA n’abandi bose", huum! Nanjye nshuhuje Habiba, Habiba na we yiga muri a... ee...

~cole... mud Groupe seolaire zairois i Gikondo, amakuru ki ? Henga nsuhuze abakinnyi ba

Kiyovu, abakinnyi ba Kiyovu (fire), abakinnyi ba Kiyovu bose baraye muff.., baraye bakoreye

local i Marimba, na ka Miitzig bavuga bati STIR ntabwo iduhagarara imbere uyu munsi, bati

"ntacyo buriya turayi.., turayirya nubwo twaba twanyweye ka Mh’tzig (fire).

Nsuhuze SAFARI Ernest, SAFARI Ernest wo kuri Station y’i Shyorongi i Kigali, hnun, bose...

hnun, n’ab’i Shyorongi bose baravuga bati "dukunda Radiyo RTLM". Mwese rero abadukunda

tutabazi, mukomere cyane natwe turabakunda, turabakunda rwose muhorane amahoro

n’amahirwe.

10.0

Undi wasabye akaririmbo ni uwitwa MUKAMUSONI Hortense kuri iyi weekend,

MUKAMUSONI Hortense arayisabira Marraine utuye i Kayove, HUM..., NYIRANKEZABO

Adela n’umuryango we wose, abanyeshuli bo mu... bo ku Nyundo, eyane cyane CYIZA Nataeha,

Cassette n° 0190 transcrite par OL 5

K02-10967’

ababyeyi be batuye i Gikondo, icyana, icyana Nyirishema Sipriyani wiga muff.., uri muff campus

y’i Mburabuturo, NYIRASINAMENYE Aniziya ee... na nyirakuru uri i lubu.., i Lubumbashi,

MACOZI Solange wiga muff Ecole zairoise, BABONANGENDA Izabela, TABU Elianne yiga

muff Ecole zairoise, n’UMULISA Delphine n’icyana eye KABILIGI, hum, utwana two mu rugo:

Mireille, Odette, Ken6, Patrick, Serge, abo bose rero mukomere mugire weekend nziza.

~i.’. ~.:..,

Undi wasabye akaririmbo rwose ni uwitwa HABUKUBAHO Gilbert wo muff ETL i Gikondo,

hum, muff ETL i Gikondo, we akavuga ati "nyituye abanyamakuru bose", ati ariko muyinturire na

mama NIYIBIZI Mdanie na bashiki banjye bose, murumuna wanjye NSH/MIYIMANA Albert,

data wacu NSANZABALINDA Denis uri i Remera ya Kigali, umuryango wa ma... wa MAJORO

twa...ee.., wa major TWAMBAZE Aloys uri ku Muhima, NTAHOMVUKIYE Jean d’Amour uri i

Cyangugu, BASABOSE... BASABOSE Cl~ophas uri mu Ruhengeri na NDAYAMBAJE Albert

uri i Kigali.

Hanyuma undi na we urite amahirwe muff iki gitondo ni TUYISENGE Jean-Pierre, TUYISENGE

Jean-Pierre na NDAHAYO Th~oneste, ariko bo ni agahinda barite baravuga bati "abaminuwari"

baradufashe kandi bavuga ngo dufite grenade kandi nta zo babonye.

Ahubwo nsuhuze BIGUMA Jean-Baptiste wo muff.., wo mu Ruhengeri, BIGUMA Jean-Baptiste,

ayayaya! We aravuga ati yanditse mu cyongeleza, yanditse mu eyongeleza a... adusuhuza asuhuza

abakozi ba RTLM. Ah! Thank you mister BIGUMA, thank you, uhum !

Undi ni nde ? Undi ni wiha.., uwihanga... WIHANGANE Anselme wo mu Rwunge rw’amashuli i

Rambura, deuxi~me biochimie, akaba ari mu biruhuko hanoi Kigali. Aravuga ati "Kantano

amakuru yawe ? Ubu natwe turaho, ibinflauko biragenda neza, kandi nawe ndakeka ko akazi

kagenda neza. Uretse baffya bategetsi bakomeje kuduheza mu gihirahiro eyane eyane uriya

Mudamu Agata wigize indakoreka, ariko ni ugukomeza tukagerageza nubwo twe nta kintu

twabikoraho, tubahanze amaso aho tutari murahatubereye.

Rero ikitenye ku kwandikira RTLM... kwandikira RTLM eya.., e yane, hum, ni uko tuyikunda

Cassette n° 0190 transcrite par OL 6

~:021 0968

cyanee... ! No kugira ngo rero mbashime kuko mutugezaho amakuru meza. Maze rero

mumbabarire munturire iyi ndirimbo TWAGIRAYEZU Emmanuel wo muri Komine Karago,

RUKEBESHA Pierre wo muff Komine Karago, NISINGIT, WE Claude... Claudel wo muff.., wo

12.9

mu vacanees i Kigali, sibosi... SIBOSIK0 Denis, NDAYISHIMIYE Aroni, NIYONZIMA Jean,

SERUGANG0 Jean-Claude wo muff Komine Mukingo, hanyuma n’abanyeshuli bo muff

deuxi6me biochimie muff.., i muff... Rambura, bose bose bose mbatuye iyo ndirimbo, mukomere

rero.

Hinga iyi ndirimbo nyiture, nyiture, hum, n’uyu mushoferi, umushoferi utwara taxi DB zero

karindwi mirongo ine na gatanu, miro.., nako mirongo ine na... ee...mirongo ine na gatanu, DB

zeru karindwi mirongo ine na gatanu, hum, afite kigingi sinamwita kigingi rero ngo ni eonvoyeur

witwa Jordan hein, witwa Jordan yiyogoshesheje hose ashigaje ieyanwa gusa. Ngo arimwo

aragenda ahamagara "abakliya", gusa namubwiye yuko ingorane afite ni uko imodoka ye,

imodoka taxi ye ntabwo igira radiyo, ntabwo igira radiyo, rwose radiyo ko idahenda kuki

mudashyiramo amaradiyo ngo abantu bagende biyumvira RTLM, biyumvire amaradiyo bumve

uko ibintu bimeze, hein, inkuru zishyushye?

,: j

Hanyuma nyiture rero n’abaduhaye pasika, bahaye abakozi ba RTLM bose pasika mwese

muzagire Pasika nziza. Hanyuma had n’abadutumira, hum, nka G AMBUGA Innocent,

GAHAMBUGA Innocent utuye ku Kicukiro, ubwo rero mwese musa.., haft yo kwa Charlotte,

Charlotte, GAHARAMBUGA Innoeenti mwese mukomere, muff iki gitondo RTLM irabashuhuje.

Hinga tubarebere akadrimbo keza mbere y’uko tureba iby’umutekano.

lby’umutekano iwaeu, iby’umutekano iwaeu, turebe umutekano wa Bwana KAVARUGANDA

Yozeth uko wifashe, nk’uko byasohotse mu kinyamakuru Isibo, hanyuma turareba umutekano wa

Madamu LrWlLINGIYIMANA Agata, Madarnu UWIL1NGI IM A Agata usigaye ubona

ibyuma byo.., ibyuma byo mud.., byo mu gikoni akavuza induru, sinzi noneho niba azashobora

kujya ajya mud za banquets, kuko haba had ibyuma byinshi byinshi, niba rero atinya ibyuma...

Cassette n° 0190 transcrite par OL 7

t

,,~--, 0069

icyuma cyo muff cuisine ngo ni uko akibonanye "umusederi", ngo ubwo igihugu gicitse

umugongo ngo barashaka kumugandagura. Turaza kureba n’ieyo abo bantu bafitiye ubwoba

n’icyo batinya, hum.

Turareba umutekano muke kwa KABONABAKE Thomas, umunyamakum, turareba umutekano

muke ku munyamakum wacu RWEMARIKA Frederiko ee..., umunyamakum wo kwa mukeba,

RWEMAR.IKA Frederiko ukora kuri Td~vision akaba atuye mu Gitega.

Hanyuma... mud Segiteri Kimihurura ho byifashe bite ? Indaya z’i Matimba na zo zirataka ziti

"baradufata ku ngufu", ati "ibi ni iki, hum ko tuba twaje guhaha agafaranga". Abarara irondo rero

bo mu Nyakabanda na bo baraye bambuye umugabo witwa KAYIBANDA, hein, akaba

bamwambuye udufaranga magana abiri kandi ari umukarani ! Ati "abo bantu ko bavuga ngo

barara irondo, kugira ngo baeurike abantu ni ukubera iki"? Ayayaya!

Mbere yo kubigarukaho ariko had umuntu twad twibagiwe, had umuntu twari twibagiwe witwa

MUSABYIMANA Emmanuel, akaba ari umukozi wa hano, s6eufit6 waeu rero akaba ejo yara...

16.0

yaragiye gusezerana n’umugore we, witwa UMURERWA Solange, hein, i Gatonde, uhum, i

Gatonde mud Segiteri Gahanga Selile Buhorabuye. Aho rero nyine ni ho basezeraniye, ubwo uyu

munsi mu gitondo ubu badmo bararya pasika umwe yizeye undi ati ni byo, nahoze ngira ngo

urambeshya ntituzaca mu rukiko, none twahaeiye rero ubwo icyizere eyabaye cyose. Hum,

twararebanye dusanga dushobora kubana. Natwe rero turabifufiza kubana neza, kubana neza,

ubwo ababyeyi babo GATABAZIYozefu, RIBERAKURORA Yuvenali, barimo bareba i...

barebye ibirori by’abana babo, tubifurije rero y’uko mwanezerwa hanyuma noneho mukanywa

akagwa, mugasoma ku kagwa n’umunezero mwinshi, mwese rero muzagire Pasika nziza. Henga

tubanze tubature umuziki mbere y’uko tureba iby’umutekano muri uyu mugi wa Kigali.

... ivugira hanoi Kigali. Abatwumva mwese mwese, aho muff hose, aho muri hose ari muff Kigali

Cassette n° 0190 transcrite par OL 8

,." 09fu

-Ngali, ari Gitarama, i Butare, Gikongoro, Cyangugu aho mwaramutse mute? Ku Kibuye, Gisenyi

aho ngaho? Hano haft amakuru yo ku Gisenyi rnfite n’inama zibera muff M6ridien mu kanya

ndabibagezaho, mwaramutse mute aho ngaho mu Ruhengeri ? Mukomere, mwaramute mute aho i

Byumba ? Mwaramutse mute aho i Kibungo?

Hano mu mujyi rero mud Kigali y’umujyi ho umutekano mu by’ukuri ntabwo ari mwiza, w’abantu

ku giti cyabo, abantu bose baravuga bati "turaryama, turaryama ariko ntabwo dusinzira", bati "ni

ukubona umuntu aramuka ariko umuntu ntavuga ati yenda buraeya nta kintu gituritse, nta sasu

ringezeho cyangwa se batansenyeye inzu". Ni akaga rero! Ariko ibyo byose bikaba ari ingaruka

z’intambara y’Inkotanyi, ikaba ari ing.aruka zo kudashyiraho Inzego z’Inzibacyuho yaguye ngo

zijyeho umuntu amenye uwo ajya kuregera n’uwo aregaho. Ibyo rero byose, ako kaduruvayo

ariko na none kakaba ari ako kurwanira ubutegetsi mud rusange.

/° .

Madamu UWlLINGIYIMANA Agata rero, amerewe ate Madamu UWlLINGIYIMANA Agata,

Ministre w’Intebe wa Guverinoma y’ii.., wa Guverinoma yaheze mu cyuho? Madamu

UWlLINGIYIMANA rero Agata na we afite ubwoba, afite ubwoba aravuga ati ntabwo nanjye,

ntabwo nsinzira nubwo ndizwe na MINUAR n’ibiki, ntabwo nsizira, dore noneho asigaye yikanga

ibyuma, asigaye yikanga ibyuma. Mu by’ukuri abumvise itangazo ryahise kuri Radiyo Rwanda,

abantu barumiwe bavuga bati mwokagira Imana mwe, se hein! Ikintu cy’icyuma bataranakora na

enqu~te ngo bamenye ieyo eyarikigenewe n’icyo kigomba gukora, barahita batangaza kuri Radiyo

ngo bafashe icyuma! Hum! Iyo baza kubona imbunda se bwo, umuntu ko muri iki gihe nta

wamenya uko bigenda, ibyo ari byo byose iyo umuntu

19.0

atumiwe mu biro bya Madamu UWlLINGIYIMANA Agata, iyo ahavuye arataha eyangwa se

akaba yanatinda no mu kabari, birumvikana rero y’uko abadafite uburyo bwo kubona MINUAR

zitugenda inyuma n’Ababiligi n’iki, nk’aho twabaye Fabiola! Twebwe rero tugenda umuntu

yihagazeho afire nk’agahiri, afite nk’agahoro, afite mbese akandi kantu kose yakwirengeza mu

gihe eyane eyane aba azi ko ashakwa.

Cassette n° 0190 transcrite par OL 9

K02-! 097i

Ejobundi re... ejo rero umugabo MISAGO uba mu... mu ishyaka, ukomeye mw’ishyaka CDR bad

bagiranye.., bagombaga kugirana inama na Madame UWILINGIYIMANA, hum, Agata nk’uko

yabisobanuye, bagombaga kugira... RUTEGESHA rero yagombaga kugira inama na Madamu

UWILINGIYIMANA Agata kugira ngo barebe, basuzume ikibazo ey’ishyaka CDR, Madamu

UW/LINGIYIMANA Agata yahejeje mu gihirahiro. Noneho avuye ahantu afata akuma ke, ni uko

agashyira ahantu mu isakoshi, aba aragiye. Hanyuma noneho abantu rero ba... kubera ko umuntu

iteka wakoze icyaha, umuntu iteka wakoze ieyaha ufite i... ukuntu yumva mu mutima hameze

nyine had icyo hamu.., hamukaragata, no mu mutwe hamukaragata, nyine iteka aba avuga ati

abantu ee... bazamerera nabi, ni uko noneho bati "hinga turebe mu isakoshi. Na none gutumira

umuntu w’umunyacyubahiro ukabanza kumukuramo inkweto, ukabanza ku mu... ku... ku...

kureba ieyo yambariyeho na byo nta cyizere kirimo, kuko ndakeka ko na Madame

UWILINGI IM A Agata agiye ahantu bakabimukora ndumva ata.., atakumva yishimye.

Ni uko rero umunyacyubahiro wa CDR baba baramusatse, ibintu byose babiterera hanze, bati

"aaah! Tubonye ieyuma", bati "nta kundi", ibintu biracitse, "eyari ieyo gutera Madame

UWlLINGIYIMANA Agata", ibintu birakomeye, ni uko.

. ..,)r

Ndakeka y’uko rero ubwo buryo bwo gukomeza gushakashaka uburyo bwose ee... mu gihe

Madame UWILINGIYIMANA Agata yari amaze kuvuga ngo CDR, ngo "ni ishyaka rya

ryatsembatsembye", akongera akabisubiramo kuri Radiyo Rwanda, ibyo rero byatumye nta

gihamya nta ki, byatumye nyine akomeza gushakisha uburyo bwose yakwima CDR umwanya"

wayo mu Nteko Ishinga Amategeko, eyane cyane agira ngo avuge ati koko CDR ni abicanyi dore

nabafatanye ibyuma, dore byagenze gutya na gutya, n’ibiki byose.

Ubwo rero ndakeka y’uko guteza kujya kuvuza iya BAHANDA ngo ubonye.., ngo ubonye

icyuma, hum ! Ntabwo ari n’icyuma automatique kisimbukisha, ma ki, ngo ni igitangaza ngo kuba

kibonanywe umuntu wa CDR, ngo ubwo ni akaga. None se iyo aza kuva mu biro, ibyo ari byo

byose yari kugenda mu muhanda nta M1NUAR barite ibaherekeza, nta bajandarume birirwa

birukanka inyuma y’abantu nkaho bo atari Abanyarwanda, ubwo rero urumva ko we yari

Cassette n° 0190 transcrite par OL 10

21.6

kwitabaza ako kuma ke cyangwa se akagahatisha n’amacunga aho yari kugera agira ngo ee... ibyo

ari byo byose ibyo nta kintu mbona njye ku giti cyanjye byari bikomeyeho kuko ieyuma.., cyangwa

muri iki ~he ibyari byo byose umuntu agendana akantu. Ntabwo rero bagutumiye ku buryo

bwihutirwa ako kantu wakajyana ukakereka abanm, aah, n’abaturage bajya bagendana n’umuhoro

ku manwa ariko akazirikaho icyatsi, umenya ari uko had hatafi haz.iritseho.., hatari haziritseho

nk’ikirere mu bugi ahari ni cyo eyateye ubwoba abakozi ba Madame UWILINGIYIMANA Agata

na Madame LYWK, INGIYIMANA Agata ubwe, adko rero mud ibi bihe nta wuyobewe ko umuntu

yitwaza akantu, ntabwo rero umuntu ubonanye akantu wese, uretse n’icyuma haft n’abantu bi...

barite imbunda, ntabwo rero wahita u .vuga ngo hoo ngo ubwo mubonanye imbunda ngo yari aje

kundasa. Keka da! Ni ako umuntu agenda areba ko byibuze n’uwamwica yapfalmmukomeretsaho

gato, ariko yenda ahari bakazak~rikirana ubusembwa, dore ko enqut~te bavuga ngo nta cyo zifata,

nta ki, ariko umunm wamukomerekeje byibuze abantu bavuga bail dore amaraso, basi ugapfa

ariko bakazakurikirana uwo muntu.

Mu y’ukuri rero mud iki gibe nta.., ntibagakabye, nta wukigenda imboko mboko. Ubwo rero

kubona umuntu afite icyuma kuko yakijyanye ngo mud Primature si igitangaza, ushobora

kukijyana uti dore icyuma mukibike aho hirya hanyuma njye kubonana n’uwo tubonana, nyuma

munsubize icyuma cyanjye aho nyura yenda haft amabandi hanyuma noneho icyo eyuma nkijyane.

Mu by’ukuri rero biriya bintu byo guhita ukora amatangazo ugashyira kuri Radiyo Rwanda nta

enqu6te, ibyo buriya bigarnije kirumvikana ni ukugira ngo CDR bakomeze bayisige icyaha, ni muri

urwo rwego Nyakwigendera KATUMBA yapfuye abantu birutse mu isoko bati "CDR irimo

irambara", abantu bamwe bagata ibyabo, amatagisi ntakore ni muff urwo rwego ndetse n’abantu

bishe KATUMBA, kuko baravugaga bati uriya Musederi ukomeye abantu bazi, urubyiruko rttzi

mu Basederi, n’apfa nta kundi barahita bajya mu mihanda abantu ba... ba... bagirirwe nabi noneho

bavuge bati, voil/t, dore rya shyaka CDR nta.., nta kuntu rishobora kujya mu... mu Nzego

z’Inzibacyuho yaguye. Ndakeka y’uko amayeri y’abantu iteka abantu barayavumbura, ntihakagire

umuntu ukeka y’uko ari we uzi ubwenge kurusha abandi.

Cassette n° 0190 transcrite par OL 11

Gum igiteye isoni, ni ukubona nko mu... mu buyobozi bukuru nka buriya, ahantu hahagarariye

igihugu nka hariya, mu... nko,., ahantu rwose haft Ministre w’Intebe hava itangazo nka ririya ryo

kuvuga ngo babonye icyuma! Icyuma iki ¢yuma gisanzwe! Hum! Ntabwo ari n’icyuma gifite 6cran

d’arr&, ntabwo ari icyuma gifite iki, icyuma gisanzwe iki batemesha ii ....

24.3

batemesha ibintu ngo ba... ngo ibintu byacitse, nyamara yashoboraga no kuhajya afite imbunda

akayereka abakozi b’a.., b’Agata ati dore ibyo mfite, mumbikire ibi bintu hano. Agata rero nti yari

kuvuga ngo aaah, ngo mbonye imbunda ngo ibintu birakomeye, ngo iki.

Abo bantu rero iteka barite ee..2 conscience eharg~e, ni uko bagomba kuba barite ikintu na bo

bikeka ko babaziza atari ukubera imyanya gusa, ariko eyane cyane birimwo ibintu

by’ubugambanyi.

Uwitwa rero KAVARUGANDA Yozefu ee... Pr6sident w’Urukiko Rusesa Imanza na we

atangiye kugira ubwoba bw’ubugambanyi bwe. Httml Abagambanyi ni cyo cyabahima, bajye

bahorana ubwoba kuko baba bagambaniye rubanda. KAVARUG,~IDA Yozefu rero mw’Isibo

ijana ha... makumyabiri na gatandatu yasohotse ejo, yasohotse ejo, arashyiramo ibaruwa yandikiye

President wa Repubulika, President wa Repubulika ee... n’ubwoba bwinshi ngo hari abantu

bashaka kumwiea. KAVARUGANDA birumvikana nyuma y’aho ageragereje gu... gukora coup

d’~tat constitutionnel bikamunanira hein, birumvikana yuko arimo yibaza ati ibintu bimeze bite ?

Dore itariki makumyabiri n’eshatu iyo baruwa ni bwo yayanditse, ateza ubwega ngo "abakozi bo

muff Pr~sidenee" ngo "bagiye kumwiea". Yee, ku nomero ya mbere kuri iyo baruwa, aravuga ngo

"itariki cumi n’ieyenda z’ukwa gatatu mirongo ieyenda na kane, ngo "haft umuntu waje haft

y’ibiro bye", ngo "abwira abamurinda’" ati ko muff.., ee... ngo.., noneho abwira abamu...abarinda

ngo KAVARUGANDA ngo aramubwira ngo aft.., ati "ko murinze Inyenzi KAVARUGANDA

kandi" ngo "abazamwiea barateguwe". Ni mwumve nawe ibya KAVARUGANDA! Abantu bajya

kumwiea bakabanza kujya kubwira abamurinda?

Cassette n° 0190 transcrite par OL 12

ti

-. °

, c_-97 4

Ieya kabiri rero na ho, had aho avuga ngo "ku itadld makumyabiri na kabiri z’ukwa gatatu

mirongo icyenda na kane", ngo "saa mbiri n’igice" ngo "babajije umukozi we" ngo "niba

KAVARUGANDA" ngo "yitwaye", ngo "yasohotse yitwaye" ngo "eyangwa atitwaye". Ngo

"noneho umukozi ashubije ko atabizi" ngo "abajandarume" ngo "bahitamo kujya kwinywera" ngo

"akayoga" ngo "mu kabad kari haft aho". Hein! Mu by’ukuri rero sinzi y’uko ee... aho rero ngo

arabaza Pr6sident wa Repubulika ngo ayo matsiko ngo y’abo bajandarume ni e... ni ayiki. Nkaho

Pr6sident wa Repubulika ad we watumye abo bajandarume. Ariko KAVARUGANDA na we

(aseka) ni umuti w’amenyoY Kubera umushiha sinzi ko KAVARUGANDA ahari agira

n’umushoferi.

Ieya gatatu, ngo ku itadki ya mbere ze... ngo.., ngo ku wa mbere itadki makumyabiri n’imwe

z’ukwa gatatu mirongo cyenda na kane ngo saa kumi n’imwe n’igiee, ngo abasirikare babiri mu

badnda "Prezida" ngo bagiye.., ee... ngo bagiye haft y’urukiko rwe, KARAVUGANDA Urukiko

Rusesa Imanza yarugize urwe, nta n’ubwo ikiri n’inzu ya Leta, noneho KAVARUGANDA

yongeramo ngo"heureusement que je venais de quitter les bureaux avee ma garde". Ngo noneho

rero abo ba... abo basirikare, abajepe ba... barinda Pr6sidence ngo bazenguruka Cour de eassation

~,,. "~

26.9

ngo noneho ngo umunyezamu avamo, ngo umwe ngo ahita yigira.., yi... yegera e... ngo.., ngo

ahita yegera ngo umwe mud abo basirikare, ngo noneho ngo uwo musirikare, uwo mujepe ngo

ahita yigira ngo ku i... ngo yisubirira ku izamu kuri Pr6sidence. Ngo none ngo Pr6sident ngo ibyo

ni iki ? (fire)

Hah! (Aseka) KAVARUGANDA na none arasetsa! Ngo bazengurutse Urukiko nijoro, ngo

bambaye uniforme. Ubwo se bagira ngo bamwice nijoro? Ko amadosiye KAVARUGANDA akiza

n’ayo azambya aba yabirangije kare yigidye gusura amazu ye menshi yubakisha hano mu mujyi

hirya no hino! Ko akorera mu nzu se publique ubundi inzu ya rubanda, uwayizenguruka ku

manywa, KAVARUGANDA yamutwara iki ? Keretse rero niba koko yarahahinduye iwe dore ko

Cassette n* 0190 transerite par OL 13

# ¯

ahamaze igihe kirekire yicara ku ntebe ngo z’Umwami RUDARIGWA.

Ku eya kane rero. Aho yubaka ku Kimihurura ya gatatu, ngo nta musirikare ugomba kunyura haft

yaho. Ngo kuko haft uwahayuze ngo.., ngo aganiriza abakozi be, ngo rwose ngo iryo ni ishyano,

ngo ni ikosa agomba kugeza kuri President.

o, ~"t,

Ku ngingo ya gatanu y’ibaruwa ya KAVARUGANDA, ngo igihe abayoboke b’ishyaka CDR

bafungaga kuri makumyabiri na ka... ee... bajyaga kuri makumyabiri na rimwe z’ukwa kabiri

mirongo eyenda na kane bagiye gufunga MINAFFET baka impapuro zo gusinya, ngo abayoboke

ba CDR ngo bibye amadosiye mu biro. bya KAVARUGANDA, ngo biba n’agrafeuse. Aaah ! Ni

akumirot Nagatangaye, ahubwo noneho ubwo yemeye ko impapuro za CDR akizifite mu biro bye,

hum, nazitange atazarinda no kuvuga ko bazibye.

/,~,~ ,. ".~

Ku cya munani rero noneho ku ngingo ya munani KAVARUGANDA na none hari aho ateza

ubwega avuga ngo.., a... araregera Prfsident wa Repubulika umugabo kayendone.., e... kaye...

KAYONDE Enoki ngo waba waramututse (fire) nkaho yamuregeye parquet. KAYONDE Enoki

rero rero twari.., naramwegereye ndavuga nti KAYONDE Enoki ko KAVARUGANDA amu...

akurega ko wamuteye.., ko... ko wamutunze urutoki, nti byagenze gute? Ati "mu by’ukuri igihe

nibuka" ati "ni uko nail mvuye muff Ministfre ya Finances, noneho tumanuka mu modoka nereka

umuntu t-waft kumwe mu modoka mvuga nti kano kazu gatoya KAVARUGANDA akoreramo

uwahagura akahubaka inzu nini ingana n’iya Finances, noneho" ati "uwo twari kumwe

arambwira" ati "ariko wagura na Ministfre y’Ubuhinzi n’Ubworozi hepfo, ikorera hepfo y’aho"

ati "kugira ngo uhagire parking". Ati "ngibyo ibintu twavuze, ariko KAVARUGANDA yahise

abifata" ngo ee... ngo "Interahamwe" ngo "zirashaka kumwiea".

Mud make rero, ibaruwa ya KAVARUGANDA Yozefu yanditse mu gihutu, ni ko akunda

kubyivugira, ni uko akunda kubyivugira, ni iyo guteza ubwega gusa bitewe n’ubwoba.

MUGENZI Yusitini Prfsidem w’ishyaka PL yavuze.., yavugiye kuri Stade rfgional i Nyamirambo

Cassette n° 0190 transcrite par OL 14

ko "abagambanira Repubulika bazabona,

29.8

ishyano". Ishyano rero si ugupfa haft no guhora ufite ubwoba nk’ubwa KAVARUGANDA na

Madamu UWILINGIYIMANA Agata.

Umutekano si muke kuri ibyo bikomerezwa gusa. Umutekano ni muke no ku bantu basanzwe

eyane cyane noneho dore byageze no mu banyamakuru. Muff selile Nyakabanda ee... selile

Nyakabanda Komine Kicukiro, Prffecture y’Umugi wa Kigali, kwa wa munyamakuru Thomasi

ka... KABONABAKE...

( FIN DE LA FACE A ).

Cassette n° 0190 transcrite par OL 15

Orateur ¯ HABIMANA Kantano.

... teye, bahateye grenades ebyeri, imwe ntiyaturika indi iraturika ikomeretsa abantu benshi.

Ikomeretsa abantu benshi eee.., hanyuma iby’Imana ee... KABONABAKE wari muff.., mu kaba...

muff ako kabari ke aza ku... kurusimbuka, aryama hasi noneho ibintu byagombaga

kumukomeretsa bimunyura hejum noneho ahaguruka ari muzima, yaranacumbagiraga ahubwo

yaranavunitse hambere aha, iyo yongera noneho ku... iyo hajyamo 6clats byari birangiye. Ni uko

rero abe babisha bahise biruka, bari ku modoka itagira plaques ariko isa neza neza n’iyateye

grenade uwo Conseiller wa Segiteri Gitega.

Ibyo ari bye byose KAVARUGANDA. ku itariki ya makumyabiri na gatatu z’ukwa gatatu

mirongo cyenda na kane, yari yaragejeje itangazo kuri Radiyo RTLM (arakoroye) uhum

Mumbabarire, icyo gibe yavugaga y’uko abashaka ....(arakoroye) abashaka kumwica

yabamenye kandi ko aff bamwe mu baturanyi be bafatanyije na eaporal, murumuna wa kagi.., wa

Nyakwigendera Sergent-major MUNYEMPAZI, bati mu... ati "rero muff abe ngabo" ati "rwose

hari uwitwa MULIHIRA, Bwana MULIHIRA akaba ayobora CCDFP y’i Remera ku Kaeyiru" ati

ku buryo... "ku buryo yatse n’amafaranga nako yagiye gukoresha imodoka abeshya abeshya yaka

abantu amafaranga ngo agiye gukoresha imodoka A mirongo irindwi n’icyenda mirongo ine naamafranga yo

gatanu ya CCDFP, ariko atari yo agiye gukoresha ahubwo ashi.., yishakira" " kugira

ngo abone aye guhemba abazagandagura KABONABAKE".

Hanyuma ikintu na none mu itangazo yaravugaga ati "ibyo ari bye byose, maze kumenya y’uko

maze gutanga itangazo kuri RTLM Bwana mulihi... MULIHIRA, yatelefonye Depite

KABAGENI Venansiya, Diricabinet... atelefona Diricabinet wa Lando witwa MUGIRANEZA

Visenti, atelefona KAYIRANGA Ezira, atelefona KALINGANE utwara imodoka ya UNICEF na

MUDENGE utwara MULIHIRA, ababaza uko abyifatarno kubera umugambi wabo waft umaze

gutahurwa. Ibyo bamushubije ngo ntiyabimenye neza. Ikindi ni uko uretse abe ngabo nyine ee...

yari yavuze mu itangazo rye kuri makumyabiri na gatatu z’ukwa gatatu mirongo cyenda na kane,

hiyongeragaho n’"abajenese" ba... ba Patti libdral harimwo uwitwa hussei... Hussein utuye i

Kanombe, harimwo RWABUHUNGU, harimo Claude utuye haft ya SGP i Remera muff

Cassette n° 0190 transcrite par OL 16

Nyakabanda, na NGIRUNKUNDA ukora muff H6te! ya Lando.

Hanyuma rero ee... yadusabaga y’uko twakwamagana abo bantu bacura imigambi yo kumena

amaraso y’inzirakarengane. Kandi none koko ejobundi ni ko byagenze. Ibyo ari byo byose

KABONABAKE we yaravugaga ati "ibuye ryamenyekanye ntifiba fikishe isuka’. Ati"

KABONABAKE n’abe bose na bo bakomeje kuba maso ijoro n’amanywa’. Ni ukongera na none

kuba maso kuko umwanzi ntahuga, umwanzi ntahuga, ee... weKABONABAKE yaravugaga ati

"ibyo ari byo byose MLrLIHIRA Eugdne uyobora CCDFP i Remera ukomoka i Gashora, afatanije

n’Inkotanyi zisigaye zisohoka muff C.., CND zambaye civil, hum, zikomeje kugandura.., e...

kugandagura KABONABAKE ati "abo bose ni bo nzaba nzize".

4.8

Birumvikana rero abantu bakora imigambi yo kugambana no kumena amaraso abo bantu ndakeka

yuko bashatse uwo mugambi bawureka kuko ndakeka y’uko na bo ibyo ari byo byose bava

amara.$o.

Undi rero na none uvuza induru, undi utabaza ni umugabo witwa BIKINDI Simoni. BIKINDI

Simoni rero na we ageze hano avuga ati "Kantano ntabwo ndabona ibintu bikomeye, ibintu

bikomeye kubera ko had abantu ibyo ad byo byose bashaka kumpitana. Icyo banshakaho sinkizi,

ndififimbira nta muntu nigeze ngira icyo ntwara, n’ibyo ndirimba ma wubikunda ariko haft

ababikunda, ibyo ad byo byose njyewe dore uko ibintu nabibonye". Ati umugabo... "umugab0

w’igikara, umuga.., had umugabo w’igikara rwose umpiga afatanyije n’abandi bagabo babiri. Mu

cyumweru gishize bakaba barafashe imodoka ya Pajero bakaza iwanjye bad kumwe n’abandi

bantu batazwi, bad bagiye kureba iwanjye ngo barebe aho ad ho". Ati "ndetse n’ejo ku wa gatanu

bakoreye inama hano mu mujyi yo kuzuza u... uwo mugambi wo kumpitana’. Ati "rero njyewe

BIKINDI ndasaba uwo mugabo kureka uwo mugambi mubisha kuko muzi, kandi nkaba ntacyo

mpfa n’uwo mugabo n’abo bandi bafatanyije. Nimumpe amahoro rero nk’uko nanjye nyabifuriza".

Hum, ati "ibyo ari byo byose, nibiba ngombwa nzamutangaza kuko afire ibimenyetso si... mfite

ibimenyetso simusiga yahawe n’uwo mu bo bad bafatanyije adko ubu bakaba baratandukanye.

Cassette n° 0190 transcrite par OL 17

~.;02"I Og7 g

Aha! Nimwumve namwe rwose l Mwumve namwe imigambi mibisha abantu bakorera abandi,

abantu bakorera abandi, rwose ubu ngubu ni akumiro!

.~,

Had umugabo rero witwa KAPALATA, KAPALATA akaba atuye ku Kimieanga, akaba ari

Interahamwe we aravuga rero ati "rwose" ati "abantu bariga bikomeye uko bazangandagura

uretse ko byababereye ikibazo. Ndagira ngo abo bantu ubambwidre uyu mugani y’uko agati

kashinzwe n’Imana nta wugahungabanya. Ariko noneho wongereho uti bazikoraho ni imbwa ya

Ntare". Ba... ngo "bahisemo kuzantegera mu misa eyangwa se ngo mvuye mu misa dore ko

numva misa chaque jour ehez les p6res Saldsiens. Kandi abo bantu ndabazi, n’abafite abazamu ba

nijoro b’Inkotanyi tumaze kubamenya". Hum ! Rwose ee... rero njyewe KAPALATA, umunsiI

bangandaguye.., abangandaguye ntiabazi".

Abo bantu rero bashaka kuzana ingeso yo guhora mu bantu, ndakeka y’uko ari akumiro f Ni

nk’uyu muntu na we umbwira ati "mu by’ukuri Isibo, Isibo wagira ngo ni yo ikora umugambi wo

kwica abantu". Ati "Gapyisi ajya gupfa mu Isibo byaravuzwe ko azapfa". Ati "MUTOMBO ajya

gupfa ni ko byagenze". Ati "L6onie ajya gupfa ni ko byagenze, Isibo yarabanje iramwikoma". Ati

"KAPALATA ajya gupfa" ati "Isibo na yo yaramwikomye",

8.0

ati "hinga nkwereke, reba mu Isibo nimero ijana na makumyabiri na gatatu urebe ku urupapuro

rwa ma... rwa gatanu". Ati "ku byerekeye imyigaragambyo yabaye mu gihe MDR

TWAGIRAMUNGU yagira ngo ikoreshe meeting ubwo TWAGIRAMUNGU Fawusitini yagira

ngo akoreshe meeting hariya i Nyamirambo". Ati "dore Sixbert arandika ngo "iyo witegereje abo

bagome b’abieanyi uhereye no ku bo umuntu asanzwe azi, ntiyabura gutunga agatoki MRND

n’Interahamwe hamwe na CDR, ibyo ndabivuga mpereye ku Nterahamwe zikomeye zari zihari.

Nka KATUMBA w"hamusederi"yari ayoboye agatsiko kayogoje Gitega. Uwiyita MUK/NGO wo

mu kazu, ni we wad wafunze umuhanda wa Kimisagara n’agatsiko ke Ministre NZABO IM A

Klisiti yarimo acicikana areba uko abahungu be bahagaze". Hein! "Interahamwe Hamuli

Cassette n° 0190 transcrite par OL 18

K021 0960

KAREKEZI ni we waft kumwe na ba mayibobo bateraga amabuye haft y’umusigiti wo kwa

KADHAFI. Abo bana batundwaga na tagisi ya HAKIZIMFURA Zubed na ho Ali KITONSA

abashakira amabuye". Bati "rero abantu bose Isibo yagiye itunga agatoki barapfa". Ati "’rero

nanjye, nanjye wanditse aha sinivuze ariko rero ndamutse ngize icyo mbaye bikabazwa Isibo kuko

abantu bose itunze agatoki turabona ma we ubaho".

Ibyo rero na none murabona y’uko ari akaga, abantu barite ubwoba. Abantu barite ubwoba nk’uyu

mugabo na we w’umunyamakuru witwa RWEMARIKA Frederiko, RWEMARIKA Frederiko

akaba ad umukozi ukora muff T616vision. Yandikiye Pr6fet wa Kigali itariki ya makumyabiri

n’im.., n’icyenda z’ukwa gatatu mirongo icyenda na kane, avuga ati "nyabuneka Bwana Pr6fet ni

nimuntabare njyewe biranyobeye". Ati "dote abantu biyite.., biyise Abadahusha, Abadahusha ba

Rwanda... ba Rwanda locaL, Abadahusha ba Rwanda local", ati "nawe dore ibaruwa

banyandikiye". Ati "Bwana RWEMARIKA Frederiko n’uwo tubana witwa TWAGIRAYEZU

Inosenti ukora muff MINICOMART", ati "dote ibaruwa batwandikiye". Ati iki.., ubwo rero ni

abo ngabo ba... bishyize ngo mu kantu bita "Abadahusha Rwanda locar’, dote uko banditse".

"Ikiduteye kubandikira ni iki : kubona igihe mwakoreye, murya "amafaranga" mwenyine, andi

mukaba muyasangira n’Abatutsi mubera mu bipango, na ba bene wanyu.., naho bene SEBAHINZI

mmerewe nabi. Akaba ari zo mpamvu rero tubandikiye mwembi, turabizi mufite umutungo

uhagije, wowe TWAGIRAYEZU twamenye ko waft ugiye kugura moto y’ama.., y’ibihumbi

magana atanu, RWEMARIKA nawe wad ugiye kugura tagisi yakoze. Ni yo mpamvu rero

tubateguje ko... ko... kuko mraturanye kandi tuzi neza ko ari, TWAGIRAYEZU azad...

turabasaba ko twagira.., nako dutegetse ko TWAGIRAYEZU adushakira ibihumbi magana abiri,

RWEMARIKA akadushakira ibihumbi magana atatu mirongo itanu, niba mukunda amahoro

tuzasange ahari, niba mwiyanga tuzayabure, kandi ni... kandi".., hum! Yee bati tuzayabone"

11.3

bati "rero uwo muteto mwirirwa muteta ngo mwaramugaye ntabwo muzi abamugaye aho bad.

Muracuruza amazahabu, za missions mu mahanga none ngo mud ibimuga. Tuzasange ayo

masezerano yuzuye, tuzaza itariki itazwi neza, umunsi utazwi neza, hera none ubara iminsi 15

Cassette n° 0190 transcrite par OL 19

b ¯

~1 09Si

gusa. Wandikiwe n’ibirara bihinda.., bi... bihi.., bihinda ? Abadahusha ba Rwanda local".

Basinyaho umusaraba. Bon. Nimwumve namwe.

Nizere yuko kuva ku itariki ya eumi na gatanu ntabwo umenya ahari itariki itaragera, twizere

y’uko abo bantu bazabata muff y0mbi hanyuma bikarangira ndetse n’abantu baneka..., ariko

maneko zagiye he ? Maneko zagiye he ra! Abantu bakaneka bakareba abantu bibumbiye muff

kariya gatsiko k’Abadahusha abo ari bo abo bantu bakabafata bakabarnerera nabi.

f~(i":,

HAKIZIM A nta ho rero batadra nta ho batadra, ahantu hose hirya no hino barataka, hirya no

hino barataka. Nta ho batarira, nta ho batarira kuko Responsable, Responsable wa... wa segi...

hum! Ntaho batarira, dore n’uyu mugabo HAKIZIMANA MAKAMBO L6opold wo mud Selile

Buremera, Segiteri Nanga, Komine Karago na we ararira aravuga ati "rwose muntabare munkize

uyu muntu uyu muntu witwa KANYOVE hum, ati "atuye imbere y’iwanjye, aranyibasiye arashaka

kunyiea anziza umutungo mfite, ndetse ngo sinatuye mud bene wacu. Ku itafiki makumyabiri

n’enye z’ukwa gatatu mirongo icyenda na kane, yad angandaguye mukizwa n’abaturage, ansanze

kwa BERUYE Emmanuel nimugoroba dufata agatama. Rwose ni akumiro njyewe ndagowe

ntabwo mbona uyu mugabo icyo anshakaho". None se koko uyu muntu aramushakaho iki ?

Undi muntu na we arambwira ati "rwose ntabwo byumvikana mumbarize segi.., muff Segiteri

Kimihurura e... Responsable GATABAZI uri mu Rugando, hepfo y’amashuli, ati "umugore we

ejobundi yagabye igitero, bakubita umugore witwa MUKARULINDA n’agahinja karimo

gakambakamba haft ye, arwaye". Ati "rwose se umugore wa GATABAZI, ko ari we twari tuzi ko

ari Responsable, none umugore we se ni we umutwaye umwanya" ? Hum! (Arimyoje) uru

Rwanda rw’abagore ni akumiro.

Indaya z’i Matimba na zo zirarira ziti "umutekano waeu ni muke. Had abasirikare baza

nimugoroba ni uko wajya kubona ukabona arahennye simoku, akwigije ku... ku rubaraza, hum" !

Wavuga uti ahubwo se ndebera n’ay’amakara, akagufata ku munwa ni uko, ubwo ni uko ukaba

ee... urumiwe". Ati rwose ibi bintu ni ibiki"?

Cassette n° 0190 transcrite par OL 20

~:021 09~2

Ariko rero abo basifikare bakora ibyo, mbibutse y’uko kufeta umuntu ku ngufu nubwo yaba ari

indeya, hum, indaya ifite umubiri wayo yicungaho, ikabe yawucuruza cyangwa se ikewuha uwo

isha...e.., uwo ishaka, kuyi.., kuyifata rein ukeyigundira mutumvikanye, ibyo bintu bishobora

kubaviramo ibyaha bikomeye, indeya iba ifite ukuntu yi... yishakashaldra uduferanga ntabwo rero

iba ishaka y’uko haft uwayi.., haft uwayihutaza.

14.7

Henga mukurangiza, mbaze abarara amarondo mu Nyakabanda. Umugabo witwa KAYIBANDA

twahuye arambwire ati "rwose abantu barare amarondo mu Nyekabanda bamereye nabi. Bareye

bantweye amafranga magane abiri", ati "uwitwa FUPI n’uwitwa KOLIMBA ni bo bayajyanye. Ko

ndi umukarani, utwo dufaranga nkaba nari ndukoreye ngiye kuturarira, ubu ngubu rwose ndamera

rite" 9

Maze rero abantu barite umugambi wo kwica abandi, barite umugambi wo kumena amaraso, abo

bose hinge mbature iyi ndirimbo. (Aritsamuye).

... mwese mukomere. Ubu ni umwanya wo kubagezaho ubutumwa bwanyu, ni umwanya wo

kubagezaho ubutumwa bwanyu nyuma yo kubagezaho biriya byerekeranye n’umutekano muke uri

muri uyu mujyi .... aa tetu, see tam n’iminota mirongo itatu n’itanu, saa tam n’iminote mirongo

itatu n’itenu muri situdiyo za Radiyo yigenga RTLM ivugira heno i Kigali, mu kanya nyuma

y’akaziki gato, nyuma y’akaziki gatoya, nyuma y’akaziki gatoye technicien aza kudushyiriraho,

ubwo mu kanya nyine, mu ka... turumva akaziki technicien adushyiriraho hanyuma mbakomereze

amatangazo yo kurangisha. Hinge twumve umuziki.

Orateur ̄ BEMERIKI Val~rie, de la RTLM.

... rushanwa rya Kangura rigeze mu cyiciro cya kabiri. (Fond sonore) Ubu ibihembo biriyongera

ubutitsa. Abanyenganda n’abikorera ku giti cyabo baduhaye byinshi mu byo tuzabahemba.

Nimugure Kangura nimero mirongo itanu n’icyende mutwoherereze urupapuro musangamo

Cassette n~ 0190 transcrite par OL 21

rudho ibibazo muzaba mwasubije. Nimutubwire n’icyo mutekereza ku banyamakuru ba RTLM,

mubahe amanota mukudkije uko mubumva. Banyeshuli bail mu biruhuko ntimucikwe, kugira ngo

irushanwa ryanyu ryemerwe mugomba kutwoherereza impapuro eshatu zifatanye byavuye mud

Kangura nimero mirongo itanu n’umunani, Kangura nimero mirongo itanu n’icyenda na Kangura

nimero mirongo itandatu. (’Musique).

Orateur" HABIMANA Kantano,

... abumva Radiyo yigenga RTLM, abakunzi ba Radiyo yigenga RTLM mukomere, mwese mwese

aho muri hose turabifuriza umunsi mwi.., week end nziza, mrabifuriza Pasika nziza, mwese

mwese aho muri hose mukomere mukomere turabifuriza amahoro n’ amahirwe.

Hanyuma rero hinga nkomeze n’amatangazo yanyu, hinga nkomeze n’amatangazo yanyu. Nari

nagiye kumva amakuru anyuranye, amakum anyuranye ariko iteye ubwoba ni uko..., hum!

Umunyamakum wacu NKOMATI Emmanuel ejo, umunyamakum waeu NKOMATI Emmanuel

ejo abantu baramuteze, baramuteze hanyuma agira Imana sinzi ukuntu Imana yamuvugiyemo

ntiyataha, ntiyataha, hum, yirarira ku kazi hanyuma noneho abantu baramutega noneho

17.8

sinzi umuntu waje kugwa muff icyo gico, ubwo baramureba bati hi... bati ntabwo.., bamutunga

amasitimu uwo muntu, ni uko baramugan.., baramugu.., baragi.., baramufata mbese barareba hose

noneho barangije bati "si we", ni uko baramureka aringendera ahantu atuye had i G-ikondo.

Ndakeka rero y’uko ibi bintu by’umutekano muke utangiye mu banyamakuru hehe hose, sinzi icyo

uzasiga.

Henga mbagezeho amatangazo yanyu noye... (inaudible) hanyuma haft n’utundi ee...

utw’Inkotanyi yee, ku Gisenyi, hanyuma hari n’utundi twerekeye ishyaka CDR ryakoresheje

ikiganiro mbwirwa banyamakuru, hanyuma ndabasomeramo ingingo imwe, imwe gusa, imwe gusa

y’ibikubiye muff iryo tangazo, itangazo bashyize ahagaragara.

Cassette n° 0190 transcrite par OL 22

K021.0984

Adko hagati aho hinga, heh, umuntu witwa emmanue.., umuntu witwa Emmanuel aranshekeje mu

kanya, arambwiye ati "rwose ejo ntabwo narinzi ko ari umwanya wo kubeshya, hanyuma umuntu

arabeshya rwose ariko ambeshya ibintu azi ko bimbabaza, ambeshya ibintu byerekeye Rayon

Sport ". Ati "yarambwiye" ati "urabizi manue... Emmanuel", ati ’~’a modoka ee... Pr6sident wa

Repubulika yemereye Rayon Sport", ati "bagiye kuyifata", ati "bagiye kuyifata ati "noneho

Inkotanyi zigira ngo Pr6sident ee... admwo arumvamwo umunyenga aherekeje abakinnyi ati

"harimo na komite" (fire) ati "harimo na Kantano", ati "ni uko ngo bayitega cya bombe". Ati

"yamaze kumbwira gutyo mpita nirukanka njya kuryama" ati "kubera agahinda n’i.., n’ibintu

byose", ati "none" ati "rwose" ati "ubu ni bwo nkivu.., nkibyuka naraye ndose nabi" ati "mu

gitondo ni ho yaje kumbwira ko yambeshyaga". Ati "kandi naraye nabi", (arimyoje) ati ndumiwe!

Ati ari !... muzabwire rwose ababeshya bajye babeshya ibintu bifatika", ati "be kujya babeshya

ibintu bi... biea intege bigakura umutima".

Hum ! Ati "noneho rero rwose mukugira ngo bimpoze ako gahinda kose nararanye", ati

"nsuhuriza MUSONI Jean-Baptiste uri ku Kieukiro akaba yitwa T.IGANA, ati unsuhurize

RuTAZIHANA Anastase wo muff Kanto ya Nyanza", hum, ati "no kubera na... kurara nabi" ati

"rwose na rendez-vous wad u... twari dufitanye yapfuye". Ati "MUKAYIRERE Mariya na

muga... MUGANWA, MUGANWA di... Dismase nako Diyonizi uri i Kigoma,

TWAGIRAMUNGU Eric ee... ukora kwa RYANGOMBE i Nyamirambo, hanyuma

n’IYAMUREMYE Yasoni uri.., i Gatagara. (Rire)

Emmanuel rero ni ukujya umenya itariki ya mbere yo kubeshya, ubundi yavuye i Burayi naba ari

mu Burayi hehe, abantu bamwe babifata gutyo, barababeshya nyine bikomeye. (Arimyoje). Ubwo

rero ubutaha ntimuzajye mwishinga ibyo binyoma.

Mukomeje kumva Radiyo yigenga RTLM ivugira i Kigali, mu kanya turareba aya makuru yo ku

Gisenyi hanyuma turebe kuri iyi week-end, haft abajya kubyina muff za boom, ariko kandi

ntimwibagirwe ko had n’imipira, haft n’imipira, iteganyijwe mu kanya turayivugaho turebe uko

imeze. (Un peu de musique).

Cassette no 0190 transcrite par OL 23

21.2

... ati "umenya zigiye ku... kutugandagura nta wabimenya", ati ills BISENGIMANA wad

ucumbitse muff H6tel IzubaM6ddien, appartement.., yad afite appartement yose magana atatu na

cumi na gatandatu, magana atatu na cumi n’umunani tariki ya makumyabiri n’icyenda z’ukwa

gatatu, ni ejobundi, yatelefonye bene wabo baba mu Burundi ababwira ko "umujyi wa Gisenyi

bamaze kuwugota, ahasigaye akaba ari uk~ca abatavuga rumwe na FPR". Hum! Nguko rero uko

inkuru ee... iza. Ni uko noneho baravuga bati "Banyagisenyi rero", hum, "hi ukuryamira

amajanja, kubera ko ubwo ngubwo mu migambi koko bashobora kuba barite...". Hum, bati

"cyakora turasaba Directeur wa H6tel M6ridien kutubwira, kutubwira yenda izo nama bakorera

aho ngaho icyo ziba zigamije", hum, ati "n’abakozi benshi afite ni abavuye muff Goma mud

Zaire", ati "ntabwo tuzi neza uko ibyo bintu bimeze".

Ati na none had umuntu witwa Solange ukomoka i Bibwe mud Zaire, hein ati %bu rero akoresha

amanama y’ubutitsa afatanyije n’umugabo wigisha mud Saint Fid61e" ati "hano area.., amanama

akorerwa.., hnun.., ya... ati "akorerwa mu nzu iwe, ku buryo nimero za telefone zose", ati

"z’Abahutu batufiye umujyi wa Gisenyi zamaze kwandikwa", hum, ngo "ha n’ubu izabuze zika...

zikaba zikibadrizwa". Hum! Ati "turabasaba kuba maso kuko agahishe mu nzu ya Solange ad

injyanamuntu", ati "muramenye kandi mwitondere kadya gatsiko kagizwe na TABARO Modeste,

SEMUCYO, SEMUKANYA Jean-Made Vianney, ruka... RUKAZABIGUNDA na

NZIGIYIMANA Gilbert", hum, "kuko ku mugambi wabo watahuwe, ubundi ibuye

ryamenyekanye ntabwo ryica isuka".

Hanyuma noneho (fire) umugabo rein bita KILINGITI na we, umugabo bita KILINGITI na

duhuriye hano hasi, ati "Kantano biratangaje kumva uvuga ko nashatse k~ca KABONABAKE,

nti ndarengana soma ibyanditse, ati "rwose nkaba ntadca n’inkoko", ati "hanyuma se niba nshaka

kwiea KABONABAKE nabanje nkiea abandashe, abandashe ubushize’. Ati "cyakora rero" ati

"icyo ntahakana ni uko ndi Inkotanyi", ati "ubundi se wagira ngo robe iki"? Hum! Ati "abantu

barandashe, iki", ati "abo ngabo nka.., hi... nda.., nshatse kwica ni bo nakwiea, ati "ariko bose

Cassette n° 0190 transcrite par OL 24

baraho", ati "Imana izabafashe’. Ati "ariko rwose mu bishe kabona.., mu bashaka kwica

KABONABAKE ati "rwose ntabwo ndimo’, ati "twahuriye Arusha turaganira gusa, nibereye

hamwe n’Inkotanyi" ati "ariko ntabwo twigeze.., nigeze mvuga na gato y’uko namwica. Ati ubwo

" di"rero abaft mu wundi mu... abaft mu mugambi ni avan , ati "ntabwo ari KILINGITI uri muff uwo

mugambi.

Ariko se abantu bail mu migambi yo kwica abandi koko, ibintu rwose babiretse mwokagira Imana

rowe, ubu ngubu iki gihugu cyacu abantu bitaga paradizo y’"Affika" kigiye kuba noneho Sodoma

na Gomora! Ni akumiro, ibi bintu rwose ni akaga t

24.3

Abantu basenga, ejo muzasenge cyane kuri Pasika, musenge cyane, muscngere abantu barite

umutima mubi, ari Inkotanyi zishaka kumara abo zitavuga rumwe kugira ngo zitegeke iki gihugu

ku ngufu, ari abandi bose barite umutima wose wo kwihorera~ abo bose rwose Imana izabafashe

hanyuma bareke gukora amahano.

Mukomeje kumva Radiyo yigenga RTLM ivugira hanoi Kigali, mu kanya saa sita e... mu kanya

saa.., saa mu kanya mu minota.., mu minota irindwi biraba bibaye saa sita, mu minota irindwi nako

itandatu biraba bibaye saa sita. Ubwo rero saa sita ubundi ubusanzwe icyo mu nda kiba gishaka

icyo mu nkono, (fire) ni yo mpamvu rero saa sita dufunga ibyuma byaeu. Ariko rero

batekereza kuri week-end, mbibutse y’uko hari umupira, hari umupira w’amaguru uhuza Kiyovu

na STIR, uhuza Kiyovu na STIR, Kiyovu rero aho yatsindiwe mu i... mu irushanwa, Kiyovu aho

yakatsindiwe mu irushanwa ubu ngubu yatangiye kugira.., abantu baribaza ese Kiyovu iracyari ya

yindi, yaraeitsemo kabiri. Byagenze gute kuva aho Aloys asezereye ? Abantu rero bategereje

kureba uko ibintu bimeze, hanyuma abandi bati "STIR ese mama iraeyabaho? Amaeenga yayo

yagiye he ? Bite? Bimeze bite ? Hum, KANAMUGIRE Aloys umenya ngo ari we "uyantrena",

bigenze gute ? Ni uko, ugasanga nyine abantu bibaza, abantu bakunda umupira. Abantu rero

bakunda umupira ntimucikwe kuri Stade Amahoro, kuri Stade Amahoro kuko ni ho ayo makipe

yombi e... STIR iza guhura na... na .... ee... na... na Kiyovu Sport mu rwego rw’umupira witwa

Cassette n° 0190 transcrite par OL 25

"Joban round", Joban round rero ikaba yaratunganyijwe na... ikaba yarateguwe na "Parteners

international na Joban Putras group". Hanyuma ifatanyije na FERWAFA kugira ngo bateze

umupira imbere, noneho bakora toumoi y’amakipe umunani, ayo makipe rero umunani hum, ayo

makipe umunani azagenda ahura hanyuma noneho ku buryo 6quipe izaba iya mbere izakina finale

igatsinda izatwara mini-busi.., ya miliyoni eshatu n’ibihumbi magana atanu na makumyabiri.

Abantu rero batangiye kuvuga ngo ariko se aba.., aba Rayon sport rero ni bo bavuga bati "rwose

Rayon Sport ni twe tuzayitwara", ati "hanyuma, ni uko", urasanga rero abantu biratana. Kugira

ngo rero mu by’ukuri e... ah! Ndabona ni 6quipes zo... na... do... kugira ngo abantu nyine

beregukomeza kwi.., kwiratanaho, hein! Birashoboka ko Rayon sport kuko mud iki gihe koko ari

yo iri imbere ishobora kugitwara, ariko rero burya n’amakipe yo mu gihugu yinyaye mu isunzu,

cyane eyane ko ari toumoi imara akanya gato, buriya yagitwara da! Yagitwara gato ahubwoi

byatuma na Rayon sport na yo yikubita agashyi ikamenya uko imeze. Ubu rero amakipe mato

rwose azagerageze ku... guea agahigo, Rayon sport ye kubona imodoka ebyiri zose, izatware inini

ya Pr6sident wa Repubulika ariko noneho bayereke ko na yo bayi1~a isataburenge.

27.4

Byatuma yikubita agashyi na yo noneho ikazamuka. Uzi nk’ubu nka Flash iyigaraguye, hein,

yavuga iti eh, eh, eh niveau yaguye! Noneho bigatuma Arbitre nako Entra~neur avuga ati hah,

hinga ndebe ukuntu byagenda.

Twebwe rero kugi.., ku gipande ey’abafana, hinga tujye tureba iriya mipira bud munsi, nako uko

yabaye noneho uko yabaye rero tuyirebe, noneho nitumara kuyireba dushakemo abakinnyi batatu,

abakinyi batatu mu myanya itatu abatsinda, abo hagati, n’abinyuma. Hanyuma noneho

tuzashakemo umukinnyi wa mbere koko wa kabutindi mu makipe yose, hanyuma mu... mu

batsinda umukirmyi wa kabiri mu ba...e.., nako umukinnyi umeze neza mu... mud distribution

hagati, hanyuma n’umukinyi uri mu ba... na none inyuma wugarira neza, noneho abo ngabo kuri

op6ration tuzakora RTLM na Joban round e... nitumara kubona abayobora iryo.., iyo...

abashyinzwe iyo toumoi, hanyuma noneho muzajye mwandikira RTLM ubwo muyibwire

umukinnyi mwabonye umeze neza, hanyuma tuzateranye ku buryo uzahe.., uzaba uwa mbere nako

Cassette n° 0190 transcrite par OL 26

uzagenda.., abazajya bahuriza ku mukinnyi mwiza w’imbere. Tuzakora tombola, uzatomborwamo

tumuhe radiyo, had abantu bavuga ko bazamuha radiyo. Uza... abazahuriza ku mukinnyi mwiza,

ni uko nk’abantu igihumbi nibahudza ku muldnnyi mwiza wo hagati tuzatomboza na bwo

dukuremo umwe hanyuma noneho na we abone radiyo. Uzah... abazahuriza ku mukinnyi mwiza

w’inyuma wugadra neza, na bo ubwo ngubwo tuzahufiza.., tuza.., na none twongere

tumuhurizeho a... dutomboze uwa.., umwe abone radiyo. Urumva y’uko had abakinyi ba... batatu.

Ubwo rero murumva y’uko namwe mubonye akanya ko kuba mwabona radiyo, kandi kubera

kujya kureba umupira gusa. Mutangire rero murebe umupira, uyu munsi had STIR na kiyo...

Kiyovu, turebe aho ayo makipe yacu.ageze, turebe aho umupira w’amaguru ugeze.

Mu kanya rero nababwiraga itangaz0 ry’ishyaka CDR, CDR rero yakoresheje ikiganiro mbwirwa

banyamakuru, ikiganiro mbwirwa banyamakuru. Ariko rero kubera ko iri tangazo ritishyuye hinga

nso.., mbabwire gusa utuntu dukeya muyo CDR yavuze. Yavuze iti "ku byerekeye ishyirwaho

ry’Inzego z’Inzibacyuho, ishyaka CDR rirageza ku baturarwanda ibi bikurikira ¯ FPR n’abambari

bayo bad muri PSD n’abantu bamwe ku giti cyabo, ad bo Madamu UWILINGIYIMANA Agata,

TWAGIRAMUNGU Fawusitini: MDR, NAYINZIRA N~pomuse~ne: PDC na NDASINGWA

Landuwaridi wo mu ishyaka PL-ntutsi, FPR ikoresha abo bantu bishakira ubutegetsi ku giti cyabo

kugira ngo ishake uburyo yakwigarurira ubutegetsi muri Guverinoma no mu Nteko Ishinga

Amategeko by’Inzibaeyuho. Ni yo mpamvu baremye agatsiko ko kubuza abadahuje na bo

ibitekerezo kujya mu butegetsi by’Inzibacyuho.

30,3

Hanyuma rero ku byerekeye umutekano muke uri mu gihugu, ishyaka CDR riramagana

Guvednoma iriho, ubu yanze gukora akazi kayo kugira ngo irengere umutekano w’abaturage. Ati

"ikibabaje ahubwo ni uko Ministre w’Intebe Madame UWlLING[YIMANA Agata yishyize mu

maboko ya FPR, kandi azi neza ko ari yo yashoze intambara yazanye ibyago bitagira ingano,

cyane cyane ubwicanyi bw’inzirakarengane". Mu magambo make rero ee... nibyo CDR yavuze,

Cassette n° 0190 transcrite par OL 27

K021 0989

ariko bilmbiye mu ngingo.., mu ngingo eshanu, sinazisoma zose kuko itangazo ubundi ryagombye

kuriha "’amafranga". Mu kanya rero ndabasomera itangazo ribika ryihutirwa ritugezeho nonaha

hanyuma dufunge ibyuma byacu, (sous fond sonore) hanyuma ubwo ngubwo turaza kubonana

mugoroba.

( FIN DE LA FACE B ).

Cassette n° 0190 transcrite par OL 28