ရခငသမငး

နဒါနး လမးတမးဟ၍ ကမၻာတခြငတြငေရရညရပတည တညတန လပါက မမလမးတ သမငးက ေကာငး

စြာသထားသငၾကေပမည။ သေအာငလညး ၾကးပမးသငၾကေပမည။ လသားတ သည ေကာကေခတဥး၊

ေကာကေခတလယ၊ ေကာကေခတေႏာငး စေသာေခတမားက ျဖတသနးလာၾကာျပး၊ ယခ သပၸေခတတင

ေရာကသညအထ တးတကလာခေလျပ၊ လ ေလာကၾကးက ဤသ တးတကလာသညဆေသာလညး

ကမၻာတခြငတြင တညတညြတတညး တးတကလာသညကား မဟတေပ။ အခ နငငမားသည

အလြနတးတကေနၾကေသာလညး အခ နငငမားမာ တးတကမႈ ေႏးေကြးျပး ေနာကကကနေနခၾကေပသည။

ဤသ ျဖစရျခငးသည မမတ သမငးအေၾကာငးႏင မမတ ပတ၀နးကငသမငးက သျခငး၊ သေအာင

မၾကးစားျခငး၊ သမငးေပးတာ၀နႏင ကကညေအာငလပႏငျခငး၊ မလပႏငျခငးတ အေပၚ မတညလက ဤသ

တးတကမႈ မညမမ ကြျပာျခားနားေနၾကျခငးပငျဖစသည။ ထသ ျဖစရျခငးမာ လတ ၌ မမတ အေျခအေန မမတ

သမငးအေၾကာငးက သရန ၾကးမားေသာ တာ၀နတရပဟ ခယၾကရေပမည။

ထ ေၾကာင ကၽြႏပတ ရခငလမး မားမာလညး ရခငျပညႏင ရခငလမးမား ကမၻာအလယတြင တငတည

ထည၀ါစြာရပတညေနသညက ျမငခငၾကားခငလပါက မမတ ရခငသမငးက အျဖစမနအတငး သရေအာင

ၾကးပမးၾကရမညမာ အမနမခေဆာငရြကရမည တာ၀နတရပျဖစေပသည။ ရခငျပည၏ အတတသမငးျဖစရပသ

ညကား မတသားစရာ၊ အားတကဂဏယစရာ၊ သခၤနးစာယစရာအခကအလကမားႏငျပညႏကလကရသည။

ရခငသမငး၊ ရခငစာေပ၊ ရခငအႏပညာ၊ ရခငယဥေကးမႈမားမာ ဗမာကလန ကၽြနဘ၀ ေလာငးရပေအာက၌

ႏစေပါငး ၂၀၀ ေကာ တင ေဖာကဖကျခငး၊ ဗမာမႈျပျခငးမားက ခေနရ၍ ေပာကကြယလမတကျဖစေန

သည။ ဤသ ေသာအေျခအေနတြငကၽြႏပတ ၏ မကေမာကေခတ ရခငလငယမားသည ဗမာသမငးက

ကယသမငးထငလထင၊ ကယသမငး ၊ ကယယဥေကးမႈ ကပင ဗမာသမငး၊ ဗမာ ယဥေကးမႈဟ ထငလထငႏင

အလြလြ အမားမား ထငျမငေနၾကသညမာ အလြနပငေၾကကြ ၀မးနညးစရာေကာငးသည။ ဤသ ေသာ

အေျခအေနတြင အခနမ ၀ငး၀နးလပေဆာငရန အေရးၾကးလေပသည။ အခနမ တာ၀နသစြာ မလပေဆာငပါက

ရခငသမငး အတငးအတာအရ မေ၀းလေသာ အခနတြင ရခငျပညႏင ရခငလမးပါ ေပာကကြယလားၾကမညမာ

ေသခာလေပသည။

ဤေသာအေရးၾကးေသာအခနတြင မမတ ရခငသမငး၊ ရခငစာေပ ယဥေကးမႈ အနပညာမားက

တကႏႈငေသာဘကေပါငးစမ ေဖၚထတျပး၊ မမတ ရခငျပညသမားသ ျဖန ျဖး ေပးရန ရာေဖြစေဆာငးျပး

/ေဖၚထတၾကရေပမည။

&cdkif ordkif;

New Historical Journal &cdkifordkif;opf*sme,f ၂

ရခငလမးႏငပါတသတ၍ မတတမးတငထားခၾကေသာ သမငးအေထာကအထားမားကား မားစြာ

ရေပသည။ ေကာကစာ၊ ေခါငးေလာငးစာ၊ မငစာ၊ ပရပကစာ တ လညး အမားအျပားရပါေသးသည။ ရခင

သမငးအမးမးထတြက ဧခငးအေရးေတာပ၊ ရာဇ၀ငအလကၤာ၊ ရာဇ၀ငသာျခငး၊ ရာဇ၀ငကမး စသညျဖင

အမးမးရၾကေပသည။

ရခငလမးမားသည ဘစ (၆၀၀၀)ခန မ အစျပ၍ ရခငျပည၌ ရခငလ အဖြ အစညး စတင အေျခခ

ေနထငလာၾကပက ရခငမငးသမးဧခငး၌ စာဆပညာရင ဖဒမငးညက ဤသ ေရးသား မတတမးတငခပါသည။

“ ဧ….ဧလညး ဧတ တစမကမက၊ ေခၚခကခတလက၊ ဆကဆကလြေလ၊ အေထြေထြတည၊ မေရနငဘ၊

၀မးလငကြမ၊ သထပပန၊ ၀နတနၾကကသး၊ ေဘးၾကးေဘးလင၊ ပငမျပညလႈင၊ အဆငဆငတည၊ ရခငမညသာ၊

မဟာသမတ၊ ခတယ၏၊ ဆကမတသြယ၊ အႏြယကပ၊ ေနလပစငး၊ ထြနးပလငးဟ၊ သတငးစကား၊

နာသာမားႏင၊ ထပါးကေသာ၊ သားကေဖာ၍၊ မယေတာရငမ၊ ကးပါကလငး ” ဟ၍၄ငး စပဆဖြ ႏြ ထား

ခပါသည။

ထသ မဟာသမတခတယအႏြယေတာမား ရခငျပညက စတငတညေထာငစဥက အလြယတက တညေ

ထာငႏႈငခသညကားမဟတ။ ရခငျပညတြငးေရးဥးေရာကႏငးေနေသာ လရငးတ ရန၊ သားရတရစၦာနမားရနက

ခကခစြာ ႏမနငးကာ တညေထာငခၾကရေပသည။ ဤသညက ရခငရာဇ၀ငလကၤာ၌ ……

“သၾကားလကနက ထနထနထြကသည၊ စၾကၤာအေရာင၊ ၀ငး၀ငးေျပာငႏင၊ ေတာေတာင ခမ၊ အလဇၹဘလး၊

သားစားၾကးက၊ ဂဏထးအာဏာ၊ ဘနးမးျဖာ၍၊ လရာေအာငျမင၊ ေအာငျမ ၀င၍၊ ေခၚတြငရခင၊ ခတငပက၊

ေမာကြနးထြကသည” ဟ၍၄ငး ေရးစပဖြ ထားသညက ေတြ ရသည။

ရခငျပည၌ စးစခေသာမငးဆကေပါငး(၂၅၈)ဆက၊ နနးစႏစေပါငး(၅၁၀၀)ခန အပစးချပး၊ ရခငဘရင

နငငေတာက တညေထာငခၾကသည။ ဤမငးဆကမား တညေထာငစးစခေသာ ဂစၦပနဒျမစဒ အေရ ဘက

တြင(၉၉)ျမ ၊ အေနာကဘကတြင (၉၉)ျမ ၊ ျမ ေပါငး ၂၀၀ ခန ရခသည။ ဤသညက သမငးပညာရင

၀ါးေကာငးဆရာေတာေရး ရာဇ၀ငလကၤာ၌ ……

“ အသမၻႏၷ၊ ခတယဟ၊ ၀ါသေဒ၀ မငးကစ၍၊ ဂစၦပနဒ ျမစကမလက၊ လက၀လကယာ၊ မားစြာျမ ျပည၊

တညခေပမ၊ ေနာကဆးကသည ၊ ေတဇျပငးထန၊ သရတနမငး၊ ဆကျပနလငးသည” ဟ၍ဆရာေတာဘရား

ေရးသားမတတမးတငထားခသည။

ရခငဘရငနငငေတာတြင ဒြါရာ၀တ၊ ေရးေ၀သာလ၊ ဓည၀တ (ပထမ)၊ ဓည၀တ (ဒတယ)၊

ဓည၀တ(တတယ)၊ ေ၀သာလေကာကေလကား၊ ပရန၊ ေလာငးၾကက၊ ေျမာကဥ ေခတ စသည

ျဖင တေခတျပးတေခတ တးတကထြနးကားလာခသည။ ေ၀သာလေကာကေလကားေခတ(ဘစ

၄ ရာစတြင) ရခငဘရငနငငေတာ၏ ျပညတြငးျပညပ တးတကမႈမာ မားစြာ အရနအဟနရရေနျပး

&cdkif ordkif;

New Historical Journal &cdkifordkif;opf*sme,f ၃

ျဖစသည။ ေျမာကဥေခတသ ေရာကေသာအခါတြငကား ရခငဘရငနငငေတာက ကမၻာနငငမားက

အေလးထားလာရေအာင တးတကမႈျမငမားလာခေပသည။

ေအဒ (၁၆ ) (၁၇) ရာစႏစမားတြင ေပၚတဂ၊ ဒတခ၊ အဂၤလပစေသာ ဥေရာပတကသား မားသည အႏၵယ၊

မေလးရား၊ မလကာ၊ အငဒနးရားစေသာနငငမားအား စစျဖင အနငယတက ခကလက တနငငျပးတနငင

သမးပကကာ ကလနကၽြနနငငမား ထေထာငလကရေနစဥတြင ရခငဘရငနငငေတာက အပခပေနေသာ

ရခငဘရငမငးျမတတ သညကား ေပၚတဂ၊ ဒတခစေသာ ဥေရာပတကသားမားက ရခငဘရငတပမေတာတြင

ေၾကးစားတပသားမား အျဖစျဖင ၄ငး၊ ကနသညမားအျဖစျဖင ၄ငး လကေအာကခလတနးစားမား

အျဖစ အသးျပလက ရသည။ တခါတရေခါငးေထာငလာေသာ ေပၚတဂတ က ဥးကးေအာငႏပကြပလ

ကေသာအခါ ရခငတ ၏ဂဏသတငးသည ဥေရာပတကသ ၄ငး၊ အေရ ဘကတြင ဂပနနငငသ ၄ငး၊

ေကာၾကားသြားခေလသည၊။

သ ရာတြင ၁၈ ရာစ ဒတယပငးသ ေရာကေသာအခါ ရခငတ အတြငး မညညြတမႈ မားေၾကာင

တနခးအရနအ၀ါ ကဆငးလာခေပသည။ ရခငအခငးခငး မညညြတမႈ ထၾကြပနကန မႈမားေပၚေပါကလာျပး

မသမာေသာ အမးသားသစၥာေဖါက ငသေဒြ တ ၏ တပါးသအားအထငၾကးမႈအေပၚမာ ၁၇၈၄ ခႏစတြင ဗမာ

ဘရငဘးေတာေမာင၀ငးက စစမေၾကျငာဘ ရခငဘရငနငငေတာက သမးပကသြားခေလသည။ ဗမာနယခ

မား ရခငဘရငနငငေတာက အလြယတကသမးယသြားခသညဆေသာလညး မးခစ၊ျပညခစ အာဇာနည

ရခငသရေကာငးတ ၏ေသြးေခၽြးျဖငျပငးျပငးထနထန ျပနလညခခတကပြ၀ငလာခၾက သည။

ဗမာဘရငဘးေတာ ေမာင၀ငးသမးပကျပးႏစ (၄၀)အၾကာတြင အဂၤလပက တဖန ရခင ျပညက ၁၈၂၄

ခႏစတြင ဗမာလကမတဆင သမးပကကၽြနျပမႈက ရခငတ ခရေလသည။ ဗမာပေဒသရာဇလကေအာက

အဂၤလပနယခ လကေအာကတြင ရခငလမးမား၏တနဖးမျဖတ ႏႈငေသာ အဖးတနသမငးအေမြအႏစမားက

ရခငလမးမား ဆးရႈးခၾကရေပသည။ အထးသျဖင ဗမာပေဒသရာဇမား ရခငလမးမား၏အျမတတနးထားရေ

သာ ယဥေကးမႈအေဆာကအအမား၊ သမငးမတတမးမားက ဖကစးပစခၾကသည။ ဗမာလြတလပေရးရသည

ဖဆပလ၊ ပထမ၊ မဆလ၊ န၀တ ေခတတြငလညး ရခငလမးမား၏ ရာဇ၀ငသမငးမား၊ယဥေကးမႈမားက

ဗမာမႈျပျခငး၊ ဖကစးျခငးခၾကရသည။

ရခငသကရာဇ ၁၁၄၆ ခရာဇသကရာဇ ၁၇၈၄ ခႏစမစျပး ဗမာပေဒသရာဇ နယခ ဘရင ေမာင၀ငးးကးေက

ာနယခ ကၽြနျပျပ၍ ထးနနးဆးရႈးရသညအခနမစ၍ မးခစအာဇာန သရေကာငးမားသည ရခငျပညလြတလ

ပေရးအတြက သကစြန ၾကးပနး တကပြ၀ငလာခၾက ေလသည။ ထအခန ထအခါမစ၍ ယခေခတတငေအာင

ရခငအာဇာန သရေကာငးၾကးမား အဆကအျပတတကပြ၀ငလက ရေနၾကသည။ မမလမး၏ ေမြးရာပါ

&cdkif ordkif;

New Historical Journal &cdkifordkif;opf*sme,f ၄

&cdkif ordkif;

New Historical Journal &cdkifordkif;opf*sme,f ၅

အခြငအေရး မရမခငး တဗလက တဗလတက တကပြ၀ငေနၾကရမည ျဖစေပသည။

ဗမာလမးမားသည ရခငလမးမားအပါအ၀င အျခားေသာတငးရငးသားလမးမား၏ သမငးက

ေဖာကဖကျပး ဗမာမား၏ အေနာရထာ၊ ကနစစသား၊ ဘရငေနာ၊ အေလာငးဘရားစေသာ ၄ငးတ ၏

အၾကးအကဆသမားက ေရ တနးတငျပး အျခားလမးမား၏ အၾကးအကမားက ေဖာကဖကထားၾကသည။

ထ ေၾကာင ရခငတ မာလညး မာရယဘရင၊ စႏၵသရယ ဘရင၊ ဒသရာဇာ၊ မငးထး၊ မငးေစာမြန(နရမတလ)၊

မငးဗာၾကး၊ မငးဖေလာငး၊ မငးရာဇာၾကး၊ မငးခေမာငး၊ သရသဓမၼရာဇာ စေသာ ရခင အာဇာန

သရေကာငးမားလညး ရပါေၾကာငးႏင ရခငလမးမားအား တငျပလပါသည။ မမသမငး၊ မမလမးမား၏

သမငးမနက သရၾက၊ ရခငသမငးက ရခငသားတငး ေလလာၾကပါရန တကတြနးႏႈးေဆာလကရပါသည။

ရခငဘရငနငငေတာ၏ေျမမကႏာျပင

ရခငဘရငနငငေတာသညကားအျမငဆးေတာငတနးၾကးတချဖစေသာဟမ၀ႏာေတာင

ၾကး၏ ေတာငႏေမာငးတချဖစသည စမးစမးည ည ရခငရးမေတာငတနးၾကးႏင ဘဂၤလားပင လယ

ေအာအၾကားရညလားေသာ ကမးေျမာငေဒသၾကးတချဖစသည။ ေတာငႏငေျမာက မင(၄၀၀)ခန

ရညလားသည။ ေျမာကပငးမာ အကယဆးျဖစသည။အေရ ႏငအေနာကမင (၁၀၀) ခန ရ၏။

ေတာငဘကသ တျဖညးျဖညး ကညးသြားကာနာဂေရ အငသ ေရာကသြားလင အေရ ႏငအ ေနာက ၅

မငခန သာကယ၀နးေလသည။ ရခငျပည၏ ဧရယာစတရနးမငေပါငး (၁၆၀၀၀) ေကာကယ၀နးသညကမ

းေျမာငေဒသျဖစသည။ျမစေခာငးေပါမားျပး၊ကမးနးကမးေ၀း ကၽြနးၾကး၊ ကၽြနးငယမား အမားအျပားရသည။

ထငရားေသာကၽြနးမားမာ မာနေအာငကၽြနး၊ ရမးျဗကၽြနး၊ ရငမျဖကၽြနး၊ ကကးကၽြနးတ ျဖစၾကသည။ရခင

ျပညတြင ထငရားေသာျမစမားမာ အဥၥနနဒ ေလးျမ ျမစ၊ ဂစၦပနဒ ကလားတနျမစ၊ မယျမစ၊ နတျမစ တ

ျဖစၾကသည။ အလးစေသာျမစမားမာ ခမးေတာင၊ ရခငရးမေတာငတ ၌ျမစဖားခလက၊ ေျမာကမေတာငသ

စး ဆငးေသာျမစမားျဖစ ၾကသည။ ျမစမားအထတြင အရညလားဆးျမစမာ အႏၵယနငင၊ မဇရမျပညနယ၌

ျမစဖားခေသာ ဂစၦပနဒ (ကလားတန)ျမစျဖစသည။ ဒတယအရညလားဆး ျမစၾကးတချဖစသည

အဥၥနနဒေလးျမ ျမစၾကးျဖစသည။

&cdkif ordkif;

New Historical Journal &cdkifordkif;opf*sme,f ၆

ခငးျပညနယႏင အႏၵယျပညနယတ ဆကစပရာ ျပညနယႏငျမစဖားခ၍စးဆငးလာသည။ ကမၻာတြင

မးအမားဆးရြာသြနးေသာ တငး ျပည တချဖစ၍ ေဖၚျပပါ ျမစမားသ စး၀ငေသာ မေရမတြကႏႈငေအာငမားျပားေ

သာ ေတာငက ေခာငးၾကး၊ ေခာငးငယမား ေပါမားသညအေလာက၊ ေရတခြနၾကး၊ ေရတခြနငယ အသြယသြယ

တ ျဖငလညး ျပညႏငလကရေနေပသည။ လယယာစကပးေရးအတြက စကပးႏႈငေသာေျမျပန မားမာ ရခင

ျပညနယေျမာကပငး၌ ကယျပန ေသာ ေျမျပန မား အမားဆးရသည။ ရခငျပညနယ အလယပငးႏငေတာငပငး

တြင တျဖညးျဖညးကဥးသြားသညအတြက စကပးႏႈငေသာ ေျမဧရယာ မာ ေျမာကပငးထကနညးသည။

ရခငျပည၏အကယအ၀နးမာ ရခငတ တနခးၾကးခစဥက ဘဂၤလားေဒရ ဒကား နယအထ ကယ၀နး

ခသည။ ေအဒ (၁၆၆၆) ခႏစအထ၊ ရခငတပမေတာ၏ အေနာကဘကအကဆး ခတပၾကး ျဖစခ သည။

ရခငျပညေျမာကပငးမာ အႏၵယျပည၊ျမနမာ၊ တရတတ ကနးလမးခရး သြားရာျဖစ၍ သေရေခတရာ၊ ပဂတ သ

အႏၵယယဥေကးမႈျပန ျဖးခရာ ေဒသၾကးတခလညး ျဖစခသည။ ေခါမ (ဂရ) ပထ၀ပညာရင ေတာလမ( Ptolmy)

ပထ၀ကမး၌မ ရခငျပညက အာဂရ (Argyre) ဟအမညေပးထားသညက ေတြ ရ၏။ တဘကပညာရငတဥး

ျဖစသ ေတာရာနာလ (Touranala) ကမ ၁၆၀၈ ကခႏစတြင ေရးသားျပစေသာ သမငးစာတေစာင၌

ရခငျပညနယက ၾသရသ နယမားပါ၀ငေသာ ေကာက ( KAW KY) မားတြငေဖၚျပထားသည။

ရခငလမးမား ဆငးသက၀ငေရာကလာျခငး

ရခငျပညတြငးထသ ေရးအကဆး ၀ငေရာကလာေသာ လမးမားမာ သားစမးစား၊ အသား မပကြကြ

နဂရး (NEGRIOS) လမးမားျဖစၾကသညဟ ဆၾကညသည။ ရခငသမငးမား၌ ၄ငးတ အား ရကၡက

ဘလးဟေခၚစမတျပၾကသည။ ၄ငးတ သညေကာကေခတေႏာငးလမးမားျဖစဖြယရာ ရသညဟ ရခငသ

မငးပညာရငမားက ဆၾကသည။ ထလမးမားေနာကပငးတြင ရခင၊ ရခငလမး ႏြယစမားျဖစၾကသည ျမ ၊

သက၊ ခမ၊ ဒငးနက စေသာလမးမား သညေျမာကအရပမေရၾကညရာ ျမကနရာ အရပေဒသမားက ရာေဖြရငး

လမးေၾကာငးအသြယသြယမ ရခငျပညထသ ၀ငေရာက ေနထင လာခၾကေပသည။

&cdkif ordkif;

New Historical Journal &cdkifordkif;opf*sme,f ၇

အာရယန အႏြယ၀ငျဖစႏႈငဖြယရေသာ လမးတ သညေကာကရေတာငေျခအေရ ေတာင ဘက အႏၵယ

မဇၩမေဒသ၏ေျမာကဘကအစြနး ပါမယနကနးျမငမ ဆငးသကလာၾကျပးျဗဟၼပတရ စေသာေတာငၾကားျမစေခ

ာငးမားအတငးဆကကာဆကကာဆငးလာၾကာရာရခငျပညသ ေရာက လာၾကဟနရသည။ တခနးတညးမာပင

အႏၵယမဇၩမေဒသအေရ ေျမာကပငး မာဂဓ အာသစေသာ ေဒသမားတြငေရာကရၾကျပးျဖစေသာ မြနဂလယ

( MONGALIAN) အႏြယ၀ငလမးတ သညလညး ဟမ၀ႏာေတာငစြယၾကးတချဖစေသာရခငရးမေတာငတနးတ

ေလာကေတာငဘကသ ဆငးလာ ၾကရာမ ရခငျပညတြငအေျခခေနထငလာခ ၾကေပသည။

ထ ေၾကာင ရခငျပညတြငေရးဥးေရာကရေနၾကျပျဖစေသာ အာရယန လမးမားႏင မြနဂ လယန

လမးအခ ေရာေႏာ ဆကစပမႈ ရသေလာဟ သမငးသေတသ အခ က ယဆၾကသည။ ရခငျပညသ

ေရးဥးေရာကရေနၾကေသာ လတ သည မညသညအခနကပင စတင ေရာကလာ ၾကျပး မညသညလမးမား

ႏငေသြးေႏာၾကသနညး။ အာရတကရ အဓက လမးစၾကးျဖစသည အာရယန ႏင မြနဂလြက လမးတ

သည ႏစေပါငးမားစြာက အတတကြေနထငခၾကသညျဖစ၍ တမးႏငတမးေသြးေႏာခၾကေပလမမည။

အာရယလမးတ သည အႏၵယျပညေျမာကပငးသ ဘစ ၃၀၀၀ သ မဟတ ထထကေရးကေသာေခတကာလ

ကပင ၀ငေရာကခၾကလမမညဟ ခန မနးၾကသည။ အာရယနတ သည ဂဂၤါ ျမစ၀နးေဒသ ဘဂၤလားနယထ

ျပန ႏ စြာေနထငခၾကသည။ မြနဂလြကလမးမားသည အာရယန လမးတ ၀ငေရာကလာျပးေနာကပငးတြင

ဟမ၀ႏာေတာင တနးေတာငဘကေဒသ ကမၼရပေဒသ အာသနယ မာဂဓတငး ဂဂၤါျမစ၀နးေဒသ ဘဂၤလားေဒသ

မားသ မြနဂ ကနးျမငေဒသမ ၀ငေရာကခၾကသည။

ထ ကသ ရႏငျပးေသာ အာရယနမားႏင မြနဂလြကမားသညရခငျပညတြငးသ သြးခငးေႏာျပးမ

၀ငေရာကလာသည။ ရခငျပညတြငးသ ေရာကမသာေသြးေႏာၾကသညဟေသာ အေၾကာငးက တကစြာ

ယဆရနမာ ခယဥးမညျဖစပါသည။ ယဥေကးမႈအရ ၾကညၾကမညဆပါက ထအခနက အာရယန

ယဥေကးမႈသည မြနဂလြက.ယဥေကးမႈထက အဆငအတနးျမငမားသာလြနေနသည။ ထေၾကာင

မြနဂလြကမားသည အာရယန လမးမားး၏ ယဥေကးမႈက လကခခၾကပရသည။ ရခငလမးတ ၏ေရးေဟာငး

ယဥေကးမႈတြင အာရယနတ ဥးေဆာငျပေသာ ဟႏၵယဥေကးမႈႏင သကဋယဥေကးမႈမား စမ၀ငပ ႏ

လာသညကေတြ ရရပါသည။ အလြနေရးကေသာ ရခငသကဋေကာကစာမားက ရခငျပညထတြငေတြ ရရသျဖင

လညးေကာငး၊အာရယနတ ၏ယဥေကးမႈသည ရခငျပညရခငလမး၊ ရခငလမးအဖြ အစညးက ၾသဇာလႊမးမးခ

သညဟယဆရနရပါသည။

&cdkif ordkif;

ရခင

ရခငလမးတ သညေရးႏစရာစေပါငးမားစြာကပင ရခငျပညသ ၀ငေရာကလာၾကျပး အေျခခေနထင

လာခၾကေပသည။ေရးဥး၀ငေရာကလာၾကသမားသည သားစမးစား၊ ငါးစမးစား လရငးတမး ဤေဒသ၌

ရႏငသညကေတြ ရသည။ သတ ႏင မၾကာခဏေတြ ဆတကခကၾကသည။ ထလရငးတ က ရကၡသ (RAK-

SHASAS) ဟေခၚၾကသည။ ယငးမ ရကၡက၊ ရကၡင၊ ရခငဟ၍ေျပာငးေရြ လာေၾကာငး အဆရေလသည။

ဆလရငးအဓပၸါယမာ ရကၡကတ ကေတြ ရေသာေဒသေနရာဟ ဆေသာ သေဘာပငျဖစသည။ မလ ပထမေရးဥး

ရကၡကတ ကေတြ ရေသာေဒသေနရာဟဆေသာသေဘာပငျဖစဟနတသည။ မလေရးဥး ရကၡကတ ကေအာင

ျမငစြာႏမႏငးျပးေနာက မးဇာတကေစာငေရာကတကသမားျဖစၾကျခငးေၾကာငမမတ ကယက ရခငဟေသာ

အမညက ခယေၾကာငး ဆၾကသညဟေရးေဟာငးရခငသမငးရာဇ၀ငတ ၌ျပဆထားသည။ ရာဇ၀င အလကၤာ

တြငေတာေတာငမခ၊အလဇၨဘလး၊ လစားၾကးက၊ ဂဏထးအာဏာ၊ ဘနးမးျဖာ၍၊ လရာေအာငျမင၊ေအာင

ျမ၀င၍၊ေခၚတြငရကၡင၊ ခတငမပက၊ေမာကြနးထြကသည ဟ၍ေတြ ရသည။ေဖၚျပပါ အလကၤာအရ ဘလး

(ေကာကေခတေႏာငးပငးလမားက ဆဟနတပါသည) ရနကေအာငျမငျပးေနာကေရးဥးရကၡကလမးတ

သညျမငျမတေသာ အမးအႏြယအျဖစခယၾကသည။ျမ ျပနငငထေထာငျပး၊ အမးအႏြယကေစာင ေရာက ၾက

သည။ ထသ ဇာတမးရးကေစာငေရာကတကသမားျဖစေသာေၾကာငးရကၡင ဟ၍ခယၾကသည။

ရခငျပညက ေရးကေသာေခတမားကပင အာရကၡေဒသဟ၍ေခၚတြငေၾကာငးရခငျပညေျမာကပငးေျမာကဥျမ

ရနေအာငေဇယ သစေသာငးပထးေတာၾကးတကလမးလက၀ဘကတြငစကထထားေသာအာနႏစျႏၵားေကာက

စာတငတြငေရးထးထားသည။ ရကၡပရဟ၍လညးေခၚသည။ အာရကနဟေသာအမညသညလညး အာရကၡေဒသ

မေျပာငးလလာေသာအမညျဖစဖြြယရေလသည။ အထးသျဖငအေနာကဥေရာပနငငမားက ရခငျပညက အာရက

ဟေခၚၾက၍ အာရကနေဒသတြငေနထငၾကေသာ ရခငလမးမားက လညး အာရကနနးဟေခၚၾကသည။

ရခငလမးတ သည ပငက သေဘာသဘာ၀အားျဖင စတသေဘာထားေကာငးၾကသည။ ပြငလနးစြာ

ရငးရငးလနးလနးေျပာတကၾကသည။ မးရးသန စငမႈက အထးႏစသကၾကသည။ ေသြးေရာေႏာမႈက

မလလားၾကေခ။ မရးဖလာယဥေကးမႈအစဥအလာကေစာငထမးၾကသည။ ဗဒၶဘာသာကေရးဥးကပငကးကြယ

ကငးရငးလာၾကသည။ထ ေၾကာငရခငလမးတ အမးေစာငေသာလမး၊ သလေစာငေသာလမးအျဖစထငရားပါ

သည။

New Historical Journal &cdkifordkif;opf*sme,f 8

&cdkif ordkif;

New Historical Journal &cdkifordkif;opf*sme,f ၉

သ ျဖစ၍ ရခငစာဆရင ရငနာဂႏၵေမာကြနးတြင “အမးသလႏစဌါနက၊ ျပည၀မ႑င၊

ေစာငစြမးႏႈငသည၊ ရခငနာမ ၊ ဘြ မညလျဖင၊ အႏြတသညာ၊ေခၚအပရာတညး “ ဟေရးသား မတတမးတငထား

ရသညကေတြ ရရပါသည။

ဗဒၶ၀ငအလကၤာ၌လညး “ကၽြနးတြငဇမၺ လတြငရခင၊ ၾကငဘသတငး၊ ကငးဘအျပစ၊ ခစသညအမး၊

ၾကးသညလ လ၊ ျမတစာဂနန ႏစ၀နတလ၊ ခစၾကညျဖသည၊ နဗၺ ဆေတာငး ျပညအတညး။“

ဟေရးသားေဖၚကးထားသည။

ရကၡငဟေသာအမညမာပါဠ (ရကၡ)မဆငးသကလာျခငးျဖစသည။ ေစာငေရာကျခငးဟ၍

အဓပၸါယရသည။ သ ျဖစပါ၍ ရကၡင (ရခင)ဟေသာ အမညႏငပါတသတ၍ သမငးပညာရငမား

တငျပထားသညက ေဖၚျပအပပါသည။

သေတသ (K.S Latourette ) ကအႏၵယေျမာကပငး ေဒသတေလာက၌ျဒာဗဒယလမးတ ေနထင

လာခၾကရာ အငဒ အာရယနလမးတ ၀ငေရာကလာခ ေသာအခါတြင အမးေရာယကမႈ ရလာ၏။ ယငးေၾကာင

အာရယျဒာဗဒယ (Aryo-Davidian) အပစ၊ မြနဂလ ျဒာဗဒယ (Mongolo-Davidian) အပစ၊ မြနဂလြက(Mon-

goloid)အပစဟ၍ လမးအပစမား ျဖစေပၚခေပသညဟ အမးေရာယကမႈရလာေၾကာငးေရးသားထား

သည က ေတြ ရသည။ သ ျဖင ရကၡငေရးဥးလတ သည တမးႏငတမး ေရာယကမႈရခ ၊ မရခ ဆသညမာ

စဥးစားစရာျဖစေလသည။ သ ေသာ အလြနေရးကေသာ ရခငယဥေကးမႈ အေမြအႏစ အေထာကအထားမား

အရ ဟႏၵႏင သကဋ ယဥေကးမႈမား အေထာကအထားကသာ ေတြ ရရာ လမးေရာယကမႈ မရဘ

အာရယေသြးစစစစ ဟလညး ဆႏႈငစရာရပါသည။ ရခင၏အဓပၸါယသည အမးသလ ႏစဌါနက

ေစာငေရာကသညဟလညး ဆထားပါသည။

သေတသ ေဒါကတာ ေဖာခမးမာက သ၏ အာရက စာအပတြင ပါးေတာရြာ ေကာကေတာငမေတြ

ရေသာ တေၾကာငးဆြ ေကာကထြငးပနးခ လကရာ (၈)ပျဖင ေရးဥးရခငလမးတ သည လမးေရာယကမႈ

မရၾကေၾကာငး လစမးမားက ေဒသခတ က လကထတပ၊ သရပေဖၚျပခကျဖင မတတမးတငခ ပါသည။

သေတသ ( G.E Havey) က သတ ေတြ ရေသာ ျဒာဗဒယမတ က စကဆတျခငးေၾကာငး ရကသဆ

(Raksas) တနညးအားျဖင ဘလး (Demons) ဟ၍ေခၚၾက၏။ ဟဆထားျပနသျဖင ရခငသမငးတြင ေရးဥးလ

တ သည ရႏငးျပးေသာ ဘလးရနက တြနးလနခ ၾကရ၏ဟ ဆထားခကတ မာ တညမႈရသညဟ ဆရေပမည။

သားစာၾကး ဘလးဆသညမာ ျဒာဗဒယ တ က ဆလဟနတေပသည။ သ မဟတ ေကာကေခတေႏာငးပငး

လတ က ဆလဟနတသည။ ရခငေကာကေခတ ရခ ေၾကာငးက ရခငမရသည ေကာကလကနကပစၥညးမားက

&cdkif ordkif;

New Historical Journal &cdkifordkif;opf*sme,f ၁၀

သကေသခလကရသည။

ရခငဟေသာ အမည ေရးရခငသမငးက မတတမးတငေသာ အခနကာလပငရႏငးေနျပးေသာ

အမညျဖစသည။ ရကၡပရ အမညသညလညး ရကၡငသမငး ေခတဥးပငးအမညျဖစသည။

အခနး (၂)

ရခငဘရငနငငေတာ၌ ပထမဆးျမ ျပနငင

၁။ ဒြါရာ၀တ (သတြ)

ရခငျပည၌ ပထမဆးေပၚေပါကလာခေသာ ျမ ျပနငငမာ ဒြါရာ၀တ၊ ယခအေခၚ သတြျမ ျဖစသည။

ဤျမ သည ထးဆနးေသာျမ တျမ လညးျဖစသည။ ဤျမ ႏငပါတသတ၍ အႏၵယျပည အသတဥၥနျမစား

ဥပသကာရမငးသားႏင ေဒ၀ဂဗၻာမငးသမးတ ၏ ၀ါသေဒ၀၊ ဗလေဒ၀ စေသာ သားဆယေယာကတ အေၾကာငး

အရာ အကဥးက ေဖၚျပရမညျဖစပါသည။

ရခငရာဇ၀ငကမးမား အေစာငေစာင၌ရခငေရးဥးလမးတ သည အႏၵယျပည မဇၩမေဒသ မာဂဓတငးမ

ရခငျပညသ ၀ငေရာကလာၾကေသာ လမားဟ ေရးသားေဖၚျပၾကသည။

မဇၩမေဒသ ေျမာကပငး ဥတရာပထ တငး ( Uttarapada) တြင ဗဒၶရငေတာ ေဂါတမ ျမတစြာ

ဘရား ပြငေတာမမမည ႏစရာစေပါငးမားစြာက အသတဥၥနအမညရေသာ (Asitinjana) ျမ ေတာ၌

မဟာကသအမညရေသာ မငးၾကးသည စးစအပခပ မငးျပေတာမ၏။ ထမဟာကသ မငးၾကးတြင ကသ၊

ဥပကသ ( Kansa and Uppakansa) ဟေသာ သားႏစေယာက ရကန၏။ ေဒ၀ဂဗၻာ ဟေသာ

( Devagamba) ဟေသာ သမးေတာ တေယာကလညး ရ၏။ ထေဒ၀ဂဗၻာမငးသမးက ဖြါးျမငေသာေန ၌ပင

နမတဖတတကေသာ ေဗဒငပညာရ ပဏၰား ေတာတ က နမတေဗဒင ဖတၾက၊ တြကၾကသညမာ ဤ

ေဒ၀ဂဗၻာမငးသမး ၀မးတြငးျဖစလတေသာ သား တကပတ သည မဟာကသ အႏြယေတာမားအား

ဖကဆးပစၾကလမမညဟ မဟာကသ မငးၾကးအား ေဟာၾကားေလာကတငၾကေလသည။ မဟာကသ

&cdkif ordkif;

New Historical Journal &cdkifordkif;opf*sme,f ၁၁

မငးၾကးသည ျပနးျပစြာ ခစျခငးေၾကာငး သမးေတာက ကြပမစဘထားခေလသည။ မဟာကသ မငးလညး

သားေတာတ က မေျပာၾကားခဘ နတရြာလားေလသည။

ခမညးေတာ မဟာကသမငးၾကးနတရြာလားလင သားေတာၾကး ကသ သည မငးျပ၍နငငက

အပခပေလသည။ ညေတာ ဥပကသအား အမေရ အရာ အပႏငးထားေလသည။ ႏမေတာ ေဒ၀ဂဗၻာမငးသမး

အရြယေရာကလာေသာအခါ သားေတာၾကး ကသမငးၾကးသည ညေတာအမေရ မငး ဥပကသာႏင တငပင၍

ႏမေတာအား ထမးျမားျခငး မျပရေလေအာင တပငတင နနး ျပသာဒေဆာကလပ၍ သးျခားထားေလသည။

ထစဥ ဥတရပထတငး မဓရ (Madhura) မညေသာျပညမ အမေရ မငး သား ဥပသာဂရ ( Uppasagara)

သည မမတငးျပညတြင နနးတြငး အေရးအခငးေၾကာင အသတဥၥနျမ အမေရ စ ဥပကသမငးထ ခလႈလာသည။

ကသမငးၾကးႏင ဥပသကာရမငးသားမာ တကသလာ( Texila) တကသလတြင ေကာငးေနဘက ျဖစခ ဖးသည။

ညေတာ ဥပကသသည ဥပသကာရ မငးသားအား ေနာငေတာငကသမငးၾကးထသ ေခၚယျပး အကးအေၾကာငး

ေျပာဆ ေလာကထားေလရာ ကသမငးၾကးသည ညေတာ ဥပကသ အမေရ စအား မာၾကားေျပာဆ ၍

ဥပသကာရ မငးသားက စညးစမ ခမးသာ ေပးျပး ေကာငးစြာ လကခထားေလသည။

ထသ မငးသား ဥပသကာရသည ကသာမငးၾကးအား ခစားရနသြားစဥ မငးသမး ေဒ၀ဂဗၻာက

ျမငေတြ သညမစ၍ ခစၾကကေလသည။ ဥပသကာရ မငးသားသည တပငတငစ ေဒ၀ဂဗၻာ မငးသမးက

ေစာငေရာကေနရေသာ အထနးေတာ နႏၵေဂါပါလ ၏အကအညက ရယ၍ ေဒ၀ဂဗၻာ မငးသမးႏင

ခစကၽြနး၀ငကာ တတတဆတ ေပာပါးလကရၾကေလသည။ ၾကာလတေသာ ေဒ၀ဂဗၻာမငးသမး ၌

ကယ၀နရရသညျဖစ၍ ေနာငေတာတ သရျပး စစေဆးေမးျမနးရာ အထနးေတာ နႏၵေဂါပါလ က

ေ၀းစြာေသာအရပမ ဥပသကာရ မငးသား သြားလာသညက ႏမေတာၾကည၍ျပးသညက ျမငမပါသညဟ

ေလာကေလလင ဥပသကာရ မငးသားသည တကသလ ဆရာထ ၌ သငၾကားဖးေသာ အတကတ သည

ငါတ ကသ တကေလေသာေၾကာင သမေမြ ေသာ မႏာနျဖငျပးသညမနသည။ထ ေၾကာင ႏမေတာႏင

သငျမတလမမညဟ ငါထငသည ။ မန ေတာမလင ညေတာအမေရ မငး ဥပကသာ အစရေသာ

အမတအေပါငးတ က ေခၚာ၍ တငပငၾကေလ၏။ အမတအေပါငးတ သည အရငမငးၾကး ဥပသကာရ မငးသား

ႏမေတာ ေဒ၀ဂဗၻာ၊ နႏၵေဂါပါလ အထနးေတာတ က ကြကမကေတာမသငသည ဟ ေလာကထားၾကကနသည။

ကသ မငးၾကးသညလညး ဤသ မန ေတာမ၏။ ဥပသကာရ မငးသားသည ဥပါယမႏာန အတကတ က ငါက

သ သမေမြ စြာ တကေသာေၾကာင ႏမေတာ ေဒ၀ဂဗၻာႏင အထနးေတာ နႏၵ ေဂါပါလ တ မာ အျပစရမည မထင

လညဖားေသာသသညသာလင အျပစရမညဟ မန ေတာမ၏။ မးမတတ သည ဥပသကာရ မငးသားအား

&cdkif ordkif;

New Historical Journal &cdkifordkif;opf*sme,f ၁၂

ကြကမစအဟ ၾကၾကကန၏။ ထအေၾကာငးက ကသမငးၾကး ၾကားသေတာမေလလင ဤသ မန ေတာမ၏။

အျပစမယအပေသာ သတ ကား တကပႏစေယာကရ၏။ ထတကပႏစေယာကကား အမ၊ အဖ၊ ဆရာ၊ အဖး၊

အေဘာင၊ ဘရား၊ ပေစၥကဗဒၶါ၊ ရဟႏာ၊ သဃာ၊ သလရေသာ ရေသ၊ ပဏၰား၊ အစက အၾကး ဤတကပႏစ

ေယာကေသာ သတ ၌ အျပစရေသာလညး သညးခသျဖင အျပစက မယအပ။ ဤဥပသကာရ မငးသားသည

လညး အသကေသမညေဘးက ေၾကာက၍ ငါတ ထသ ေျပး၀ငခလႈလာသညက ငါတ ကယဆယခးေျမာက

လကခထားသျဖင အသကစညးစမမပက ငါတ က မခ၍ေနလာေပေသာေၾကာင အတကၡာယခငပြနးျဖစ၏။

ဤသေသာသတကား ေဘးဒါဏဥပါဒ အသကအႏရာယစေသာ အေၾကာငးျဖင ဖကစးသတျဖတျခငးက

မျပလပအပဟ ကသမငးၾကး မန ၾကားေတာမေလသည။

ကသမငးၾကးလညး ဥပသကာရမငးသားသည တကသလဆရာထင၌ပညာအတတ သငၾကားဖးေသာ

သျဖစ၍ ငါကသ သမေမြ ေသာ ဥပါယမႏာနျဖင ငါညမေတာအား ဆြေဆာင လ ျဖား ႏႈငေပမညဟ ယဆကာ

မတကသာသည အဆး၌ လကထကထမးျမားေပးလကေလသည။

ညေတာဥပကသ အမေရ မငးသားသည တရားေတာႏငအည ေျပာဆေသာ ေနာငေတာကသ မငးၾကး

၏ စကားက ၾကားေလလင မးမတေသနာမတ မားအား ဤသ ေျပာဆေတာမ၏။ အရငတ သားေယာကၤား

ေမြးမသာ ငါတ ရနသ ျဖစေပမည။ သမး မနးမ ေမြးေသာကား အဘယရနသ ျဖစအနညး ဟေျပာဆျပး

သားေယာကၤားေမြးျခငး သမး မနးမေမြးဖြားျခငးက သၾကေစဟ ေျပာဆေလသည။ ညေတာ၏ကယ၀နအား

အျမမျပတေစာငၾကညရန သရလကနကကင အေျမာကအမား ခထားသည။ နႏၵေဂါပါလႏင အ႑ကေ၀႑

ဟေသာ ကၽြနလငမယားတ ကလညး အကးေတာေဆာင အတြငး သလအျဖစ အေစာငထားေလသည။

ေဒ၀ဂဗၻာမငးသမးလညး ဆယလေစလင သမးေတာတပါးဖြားျမငရာ ဥဒမၺရေဒ၀ဟမညသည။

အေစာငထားသတ လညး သမးေတာေမြးဖြားေၾကာငး ေနာငေတာ ကသမငးၾကးထ ယ၍ျပၾကေလသည။

တဖန ေဒ၀ဂဗၻာမငးသမးသည ကယ၀နတညလာျပနရာ ကအားေလာစြာ အထနးေတာ နႏၵဂါပါလ တြငလညး

ကယ၀နတညလတ၍ တေန တညး တရကတညး တခနတညး ေမြးဖြားၾကေလသည။ မငးသမးတြင သား

ေယာကၤားဖြားျမင၍ အထနးေတာတြင သမးဖြားျမငရာ လ ၀ကစြာ လလညထားၾကသည။ ဤနညးျဖင

ေဒ၀ဂဗၻာမငးသမး၏ သားတကပက နႏၵဂါပါလ သမးတကပႏင လထားေလ၏။ထတကပေသာ မငးသားတ

၏ အမညမာ ၀ါသေဒ၀၊ ဗလေဒ၀၊ စႏၵေဒ၀၊ သရယေဒ၀၊ အဂြေဒ၀၊ ၀ရဏေဒ၀၊ အဇၨေဒန၊ သဇၨန၊ ဃတပ႑တ၊

အကၤရ တ ျဖစ၍ ေနာကဆး ေမြးဖြားေသာ သမးေတာ၏ အမညမာ အဥၥနေဒ၀ျဖစသည။ သမးေတာၾကး

(ဥဒမၺရေဒ၀)ကြယလြနခသည။ ထတကပေသာ ညေနာငတ သည စြမးအားျပညစ၍ ခကထနၾကမးတမးသည။

ေနာကဆးတြင ဥးရးေတာတ အား နနးမခ၍ မယေတာ ခမညးေတာ တ အား နနးတငသည။

&cdkif ordkif;

New Historical Journal &cdkifordkif;opf*sme,f ၁၃

ဇဗၺဒပကၽြနးအားလးက အစးရေသာ မငးအျဖစက ခယအဟ၍ အဆပါ ဒသဘာတက ညေနာငတကပတ သည

အစငအတငးထြကခြါလာရာ ဒြါရာ၀တေခၚသတြျမ သ ေရာကသည။

ဒြါရာ၀တ (သတြ)

၀ါသေဒ၀၊ ဗလေဒ၀ ညေနာငတကပတ သည၊ ဆငေခါငးအရပတြငတပစြ၍စစပးသည။ ဒြါရာ၀တျမ ၏

တမကႏာကား၊ သမဒၵရာ၊ တမကႏာကား ေတာငရသည။ ရခငရာဇ၀ငမားအရ ဤသ ေတြ ရသည။ ထ ျမ က

ဘလးေစာငေရာကသည။ရနသာလာလငျမညး၏အသျမည၍ ျမ တခလးသညလညး ေကာငးကငသ ပတက

ေစကာ သမဒၵရာထရ ကၽြနးတကၽြနးလး ေကာငးကငသ ပတကေစကာ သမဒၵရာထရကၽြနးတကၽြနးေပၚတြငတည

၏။ (မာနေအာငကၽြနးဟဆၾကသည)။ ရနသတ ျပနသြားျပးမ မလေနရာ၌ျပနတညသည။ ဤနညးျဖင ၀ါသေဒ၀

ညေနာငတကပတ ျမ ကသမးျခငးဌါမတကႏႈငၾကကနျဖစ၍ ကဏဒပါသန အမညရေသာ ရေသထသြားျပး

အကအညေတာငးၾကသည။ ရေသက ကးအျပငအရပ၌ တေယာကေသာ ဘလးမသညျမညးေယာင၍ရ၏။

ထျမညးသည ရနသလာလငျမည၏။ ထခဏ၌ျမ သည ပတကသြားသည။ သငတ သည ျမညး၏ေျခက ကင၍

ေတာငးပနေလဟဆသည။ မငးညေနာငတကပတ လညး ရေသမာသညအတငး ကးျပငရ ျမညး၏ေျခက

ကင၍ ျမ ကသမးယေသာအခါ မျမညပါရန ေတာငးပနကန၏။ ထအခါ ျမညးက ငါသည မျမညဘမေနႏႈင

သငတ သည ၾကးစြာေသာ သေခာငးတ ကယ၍ ျမ တခါ ေလးမကႏာတ က သကြငး၊ သၾကးျဖငခဥေႏာငျပး

သတစ သြငး၍ စြပေလဟ မာထားေလသည။ ဤနညးျဖင ညေနာငတကပတ သည ဒြါရာ၀တျမ က သမးယျပး

မငးျပသညဟအဆရေပသည။ အာကာမာ ပ၀ ျမ သတြ ဟေသာရ၏။

(ဘစ ၅၀၀၀)တြင ဒြါရာ၀တျမ ေတာက ၀ါသေဒ၀၊ ဗလေဒ၀ စေသာ ညေနာငတကပတ တညေထာင

သညမဟတဘ သတ မလာခငပင ျမ ရးတခါး၊ ကးတ ျဖင အခငအခရျပး နရႏၵဘရင အပစးလကရသညဟ

သရေပသည။ သ ျဖစရာ ရာဇ၀ငမား၏အလအရ အလြနေရးကေသာျမ ေတာပငျဖစေပသည။ ရာဇ၀ငမားတြင

ေတြ ရေသာ ဒြါရာ၀တ၏ ပထ၀အေနအထားႏင အျဖစအပက (ဥပမာ … ပငလယကမးေျခ၌ေရကစကားျခငး)

အခ တ မာ လကရသတြျမ ႏင အ၀ငဂြငက သဘာ၀ကလကေတြ ရရသည။

၀ါသေဒ၀၊ ဗလေဒ၀ စေသာ ညေနာငတကပတ သည ဒြါရာ၀တအနး သမဒၵရာအနား (ပငလယကမးေျခ)

သ သြား၍ ၾကးစြာေသာ ေရသဘငျဖင ေရသြားကစားၾကစဥ လကေျခထပါးၾကသညျဖစ၍ အခငးခငး ခကရန

ျဖစပြါး သတပတၾကေလသည။

New Historical Journal &cdkifordkif;opf*sme,f ၁၄

&cdkif ordkif;

၀ါသေဒ၀၊ ဗလေဒ၀၊ႏမေတာအဥၥနေဒ၀ႏင ျဗဟၼသႏၵရ ပေရာဟတမတပါး အားလးေသၾက ပကစးၾကေလသည။

ထအခါ ညေနာင ၂ ပါး၊ ႏမေတာ အဥၥနေဒ၀ႏင ပေရာဟတ ပဏၰား တ သည ဒြါရ၀တမ ရခငျပညနယေျမာက

ပငးသ အစဥတစက ထြကခြာလာခၾကသည။ လမးခရး၌ ဘလးတ ရနေၾကာင ညေနာင ၂ ပါး ကြယလြနခ

ၾကသည။ ပေရာဟတ ပဏၰား ႏင ႏမေတာ အဥၥနေဒ၀ တ သည ေျမာကအရပသ အစဥအတငးလာခၾကရာ

ေ၀သာလျပညသ ေရာကရလာသည။ (ဘလးဆသညမာ ေကာကေခတေႏာငး သားစမးစား၊ ငါးစမးစား

လရငးတမးက ဆလဟန ရေလသည)။

၂။ ေရးဥး ေ၀သာလေခတ

ျဗဟၼဏရာဇာ( ဘစ ၅၃၁၆ . ၅၂၇၇)

ပေရာဟတ ပဏၰားႏင အဥၥနေဒ၀တ ေ၀သာလျမ သ ေရာကလာေသာအခါ ေ၀သာလျပညတြငလညး

မငးၾကးကြယလြန၍ ထးလာနနးစထကေသာ မငးမးမငးႏြယ ျပတေနသညႏင ၾကေသာေၾကာင၊ အမးအမတ

စသာ ျပညသအေပါငးတ သည မငးေလာငးမငးလာ ရာေလေသာ ပေရာဟတ ပဏၰား ႏင အဥၥနေဒ၀တ က

ေတြ ျမငၾကေလလင၊ ေျခလကအဂၤါ၊ လကၡဏာ သမၸတ ႏငျပညစသညက ျမငၾက၍ ပဏၰားေတာတ ႏငတကြ

ျပညသအေပါငးတ သည ထးေဆာငးနနးလာပငတညးဟ ယၾကညၾက၍ ေတာငယၾကျပလင ေ၀သာလျမး၌

ပေရာဟတ ပဏၰားႏင အဥၥနေဒ၀တ က ထးနနးအပၾကကန၏။ ပေရာဟတပဏၰား လညး ျဗဟၼဏရာဇာ

ဟေသာဘြ က ခယျပး၊ အဥၥနေဒ၀က မဘရားေျမာကကာ ဘသတခ၍၊ ေ၀သာလထးနနးက စးစအပခပၾက၍

တငးျပည၏အကးစးပြါးက ေဆာငရြကလက( ၃၉)ႏစတင ထးနနးစညးစမခစားျပးမ ျဗဟၼဏရာဇာမငးသည

၅၂၇၇ ခႏစတြင နတရြာစေတာမသည။

မတခက ဤျမ သည ယခေျမာကဥျမ ေျမာကဘက (၆)မငကြာ ရမးေခာငးအေရ ဘက ရနးေတာငတနး

က ေၾကာပတျပး၊ ျမ ရး ႏစထပျဖင တညေဆာကထားသည။ ဤျမ သညလညး ျဗဟၼဏရာဇာမငး မေရာကမက

ပင ရႏငသညျဖစ၍အလြနေရးကေလသည။

ျဗဟၼဏရာဇာမငး နတရြာလားလင သားေတာ ျဗဟၼသႏၵရမငးသားသည ေရးအထက ေ၀သာလမငး

လြနစဥက တႏစ သမးအရြယကနခေသာ သရႏၵရ မငးသမးႏင ဘသကသြငး၍ ခမညးေတာ၏အရပအရာျဖစ

ေသာ ေ၀သာလျပညၾကး စညးစမက စးမးအပခပ နနးတကေလ၏။ ထျဗဟၼသႏၵရမငးကား တငးျပညတးတက

New Historical Journal &cdkifordkif;opf*sme,f ၁၅

&cdkif ordkif;

ၾကးပြါးတးတကေအာင ေဆာငရြကေတာမ၏။ ဒါန၊သလတ နငအလြနေမြ ေလာ၏။ ေကာငးျမတယဥေကးေသာ

စတရျပး တငးသျပညသားမားအား ခစခငျမတနး၍ မဘကသ ခးျမငေထာကပ၏။

ထျဗဟၼဏရာဇာမငးသည ေရးေ၀သာလမေျပာငး၍ ဂစၦပနဒျမစ၏အေရ ဘကျဖစေသာအရပ၌ခေခြးသငး

ေတာငျမ သစတည၏။ ရခငရာဇ၀ငသစအလအရ ျဗဟၼဏရာဇာမငး တညေထာငသညဟဆလသည။

ထငေခြးသငးေတာငျမ ၌ကား ျဗဟၼဏသႏၵရ၏သားစဥေျမးဆက ၆ ဆကသာေနခ၍၊ နနးစဥမျပတဆကကာ

တညေထာငေသာျမ တ သညကား ဂစၦပနဒျမစ၏ အေရ ဘက၌ (၉၉) ျမ ၊ ဂစၦပနဒ ျမစ၏အေနာကဘက

(၉၉)ျမ က တညေထာငအပခပၾကေလသည။

ရာဇ၀ငေဟာငး၏အဆအရ ျဗဟၼဏ ပေရာဟတ သည ျဗဟၼဏရာဇာဟေသာဘြ အမညျဖင ကသမငး

သကရာဇ (၄၀၀၅) ခႏစတြငအပခပ၍ ထမငး၏အႏြယေတာ (၂၆) ဆကတ သည ႏစေပါငး (၁၉၉၀)ႏစ

တငတင၊ အပစးခၾကသညဟသရေပသည။ ၄ငးေနာကပငးမ စတင၍ ဓည၀တျမ တည မာရယမငးဆက

စသည။ (သေတသ ဆရာၾကး ဥးေအာငသာဥး)။

ျမ တည ရာဇ၀ငလကၤာ

“မဟာသမတ၊ မငးကစ၍၊ သကမးစစ၊ အဇၨနမငး၊ သကဆငးႏြယလာ၊ မဟာသမတ၊ စသညခတင၊

ရခငေမာကြနး တညထြနးမပက၊ ကနကရပျဖ၊ စမတယသည၊ ထးျဖရြရြ၊ ပငသတလငး၊ မငးေပါငးေပာၾက၊

ဓည၀တ၊ ေ၀သာလျမ ၊ အစ စ ေနာက၊ ေျမာကဥတငေအာင၊ စးေဆာငမေနာ၊ ေစာမြနအစ၊ သမတအဆး၊

သမးကးစစား၊ ရညလားမငးဆက၊ ႏြယမပကတညး။“

ရခငဘရငနငငေတာတြငျမ ျပထးနနးက တညထားခရာ မဟာသမတမငးမ ဆငးသကလာခေသာ

သကမးစစမငးမားက စတငခၾကသညဆ၏။ ထျမ တ ဆလင ရခငဘရငနငငေတာတြင ဂစၦပနဒ

(ကလားတန)ျမစလက၀၊ လကာ ႏစဘကကမးက မလကတညရၾကေလသည။

ခတယမငးမားအဆကမျပတဘမားစြာေသာ ျမ ျပထးနနးမားက တညရေၾကာငး သမငးအရလညး

ေကာငး၊ လကေတြ သေတသနအရလညးေကာငး ထငရားေလသည။

ထ ေၾကာင ရခငရာဇ၀ငတြင “ အသမၻႏၷ၊ ခတယဟ၊ ၀ါသေဒ၀၊ မငးကစ၍၊ ဂစၦပနဒ၊ ျမစကမလက၊

လက၀လကာ၊ မားစြာျမ ျပည၊ တညခ ေပမ“ ဟမတတမးျပခေလ၏။

&cdkif ordkif;

New Historical Journal &cdkifordkif;opf*sme,f ၁၆

ဒြါရာ၀တျမ

ရခငျမ မားတြငေရးဥးျမ မားအနက ဒြါရာ၀တႏင ေ၀သာလသည အေစာဆးျဖစသည။ ျမ တညမငးႏင

ျမ ခႏစသကရာဇတ က အတအကမေတြ ရေသး။ သ ေသာ ဒြါရာ၀တျမ မာ ၀ါသေဒ၀၊ ဗလေဒ၀ စေသာ ဒ

ဘာတက ညေနာငတကပတ ၏လပၾကခကေၾကာင ပကစးခ ရသည ဟ၍ကား သရရသည။

ေရးဥးေ၀သာလေခတ

ဤျမ က တညခ ေသာ ခႏစသကရာဇကလညး မသရေခ။ သ ေသာ ျမ တညမငးက မ ဥပကသမငး

၏သားငယ ၀ရမၼာမငးသားက တညသညဟလညးေကာငး မဟာပညာေကာ ေလာကထးနဂး၌ မရာဂမငး

တညသညဟလညးေကာငး အသးသးျပဆထားေၾကာငးေတြ ရသည။ ထအဆအရ ဒြါရာ၀တႏင ေခတျပင

တညခ ရာ ျမ ဟ ယဆႏႈငစရာ ရေလသည။

ဒြါရာ၀တမ ျဗဟၼပေရာဟတႏင အဥၥနေဒ၀တ ေရာကလာၾကစဥ ေ၀သာလျပညမ မးမတျပညသ

ျပညသားတ က ေတာငးပနေလ၍ ထးနန းက အပခ ၾကေလသည။

ထ ေၾကာင ျဗဟၼဏရာဇာ အမညခ၍ထးနနးက စးစခ ၾကသည ဆ၏။ထမငးကား မရညၾကာခဘ

ျမ သစက ေရြ ေျပာငးတညေထာငသြားခ သည ဆ၏။

သေတသ ခနထြနးက ျဗဟၼဏရာဇာမ ျဗဟၼသဒၶမငးထ (၂၉)ဆက ၊ ႏစေပါငး (၁၉၉၀)

ဟျပဆထားသည။ မငးၾကးေကာငး ရာဇ၀င ေပ မတြင မငးအမည ဘြ ပါထငရားစြာျဖင (၂၆)ဆက

သာျပေသာလညး နနးသကမာ တညေနသည။

ထမတတမးတ အရ ျဗဟၼဏရာဇာသည ကသမငး သကရာဇ (အဥၥနသကရာဇလညးေခၚသည) ၄၀၀၅

(ခရစေတာ မေပၚမ ဘစ ၅၃၁၆) တြင ျဖစရာ ျဗဟၼသဒၶမငးအထ မငး(၂၆)ဆက တငတငဆလင အဥၥနသကရာဇ

၅၉၉၅ (ဘစ ၃၃၂၆) ခႏစ၊ တငေအာင ရညၾကာေလသည။

(အဥၥန ၄၀၀၅ - ၅၉၉၅ ၊ ဘစ ၅၃၆- ၃၃၂၆)ႏစေပါငး (၁၉၉၀) ႏစျဖစေလ၏။ ရာဇ၀ငတ ၌

&cdkif ordkif;

New Historical Journal &cdkifordkif;opf*sme,f ၁၇

ျဗဟၼဏရာဇာေနာက ဒတယေ၀သာလမငးဆကက တဖန တညေထာငခ ၾကရာ သရဘနမငးမ ျဗဟၼသဒၶမငးထ

(၁၆)ဆကတငခ သညဟ ျပဆထား၏။

ျဗဟၼသရ (ဘစ ၅၂၇၇- ၅၁၁၃)

ျဗဟၼဏသႏၵရ မငးၾကးသည (ဘစ ၅၂၇၇)ႏစတြင နနးတကျပး နနးစ (၃၉)ႏစ ဘစ ၅၂၀၂ ခႏစတြင

နတရြာစေတာမေလလင သားေတာ ျဗဟၼသရသည ဖခင၏ အရပအရာျဖစေသာ ထးနနးက ဆကခ၍ တငးျပည

တးတကသာယာေအာင ထမးေဆာငျပးေနာက ထးနနးစႏစ (၈၉ ) ဘစ ၅၁၁၃ ခႏစတြင နတရြာစေတာ

မေလသည။

ျဗဟၼဏသာ၀ (ဘစ ၅၁၁၃ - ၅၀၄၁)

ဖခမညးေတာ နတရြာလားေတာမျပးလင သားေတာ ျဗဟၼဏသာရသည ခမညးေတာ၏ အရပအရာ

ျဖစေသာ ရခငထးနနးက ဘစ ၅၁၁၃ တြင စးစအပခပေတာမေလသည။ နငငေတာ တးတကေရးႏငေအးခမး

သာယာေအာင ျပလပျပးေနာက နနးစ (၇၂) ႏစ ဘစ ၅၀၁၄ ခႏစတြင နတရြာစေတာမေလသည။

ျဗဟၼဏသာဂရ (ဘစ ၅၀၄၁ - ၄၉၃၇)

ဖခမညးေတာ နတရြာစလြနေတာမျပးလင သားေတာ ျဗဟၼဏသာဂရ သည ဖခမညးေတာ၏

အရပအရာျဖစေသာ ရခငထးနနးက စးအပေတာမလက ရခငျပညသ ျပညသားမားအေပၚ မငးကငတရား

(၁၀)ပါးႏငအည အပခပ၍ နနးစ (၁၀၄)ႏစ ဘစ ၄၉၃၇ တြင နတရြာစေတာမေလသည။ ဤျဗဟၼဏသာဂရ

မငးသညကား သကေတာရည ရခငဘရငတပါး ျဖစေလသည။

&cdkif ordkif;

New Historical Journal &cdkifordkif;opf*sme,f ၁၈

ျဗဟၼေနတ (ဘစ ၄၉၃၇ -၄၈၇၇)

ခမညးေတာ (ဘစ ၄၉၇၇)တြငနတရြာစလြနေတာမျပးေနာက၊ သားေတာ ျဗဟၼေနတသည ဖခမညး

ေတာ၏အရပအရာျဖစေသာ ရခငထးနနးက ဘစ ၄၉၇၃ ခႏစတြင ဘသကခ၍နနးတကေတာမ၏။ ထျဗဟၼေနတ

မငးသည ရခငျပညသ ျပညသားမားက ရင၀ယသားကသ အပခပေတာမလက နနးစႏစ(၆၀) ျပညျပး ဘစ

၄၈၇၇ ခႏစတြငနတရြာစေတာမေလသည။

ျဗဟၼအဏ (၄၈၇၇ - ၄၈၀၁)

ဖခမညးေတာ နတရြာစျပးလင၊ သားေတာ အမေရ မငးသားသည ဘစ ၄၈၇၇ ခႏစတြင ဘသကခယ

ေတာမျပး နနးတကလာခသည။ တငးသျပညသားတ အား ဂရဏာတရားေရ ထား၍ အပခပလက နနးစႏစ

(၇၆) ႏစျပညျပးလင ဘစ ၄၈၀၁ တြင နတရြာစေတာမသည။

ျဗဟၼပရာ( ဘစ ၄၈၀၁ - ၄၇၃၆)

ခမညးေတာ နတရြာစေတာမျပးေနာက သားေတာ အမေရ မငးသား ျဗဟၼပရာသည ဘစ ၄၈၀၀ ခႏစ

တြင ဘသကခ၍ ဖခမညးေတာ၏ အရပအရာျဖစေသာ ရခငထးနနးက ဆကချပး မငးကငတရား (၁၀)ပါး

ႏငအည အပခပေတာမလက နနးစ (၆၅) ႏစ ဘစ ၄၇၃၆ တြင နတရြာစေတာမေလသည။

ျဗဟၼေ၀သ ( ဘစ ၄၇၃၆ - ၄၆၈၀)

ခမညးေတာ နတရြာစျပးလင သားေတာအမေရ မငးသားျဖစေသာ ျဗဟၼေ၀သ သည ခမညးေတာ၏အ

ရပအရာျဖစေသာ ရခငထးနနးက ဆကခ၍ ၄၇၃၆ ခႏစတြင နနးတကျပး အပခပေတာမလက နနးစႏစ (၅၆)

ႏစ ဘစ ၄၆၈၀ ခႏစတြင နတရြာစေတာမေလသည။

&cdkif ordkif;

New Historical Journal &cdkifordkif;opf*sme,f ၁၉

ျဗဟၼစၾကာ (ဘစ ၄၆၈၀ - ၄၅၇၀)

ဘစ ၄၆၈၀ ခႏစတြင ဖခမညးေတာ နတရြာစျပးေနာက သားေတာ အမေရ မငးသားသည ဘစ ၄၆၈၀

တြင ဘသကခပြ ကငးျပး ခမညးေတာ၏ အရပအရာျဖစေသာ ထးနနးက စးစအပခပလက ထးနနးစညးစမ

(၁၁၀)ႏစဘစ ၄၅၇၀ တြင နတရြာစေတာမေလသည။ ျဗဟၼစၾကာမငးသညလညး သကေတာရည ရခငဘရင

တပါးျဖစ၏။

ျဗဟၼဏမာယ (ဘစ ၄၅၇၀ - ၄၅၂၀)

ဘစ ၄၅၇၀ တြင ဖခမညးေတာမငးၾကး နတရြာစျပးေနာက သားေတာ ျဗဟၼဏမာယ သည ဘစ ၄၅၇၀

တြင ဘသကခယကငးပလက ခမညးေတာ၏အရပအရာျဖစေသာ ရခငထးနန းက စးစအပခပေတာမျပး

ထးနနးစ ႏစ (၅၀) ဘစ ၄၅၂၀ တြင နတရြာစေတာမေလ၏။

ျဗဟၼနပ (ဘစ ၄၅၂၀ - ၄၄၆၁)

ခမညးေတာကြယလြနျပးလင မငးသား ျဗဟၼနပသည ဘစ ၄၅၂၀ တြင ဘသကခယကငးပလက

ရခငထးနနးက စးစအပခပမငးလပေတာမေလသည။ နနးစႏစ (၅၉) ႏစ ဘစ ၄၄၆၁ တြင

နတရြာစေတာမေလ၏။

ျဗဟၼေဒ၀ ( ဘစ ၄၄၆၁ - ၄၃၆၃)

ခမညးေတာ နတရြာစျပးလင သားေတာ ျဗဟၼေဒ၀သည ဘစ ၄၄၆၁ တြင ဘသကခယလက

ရခငထးနနးက မငးကငတရား (၁၀)ပါးႏငအည စးစအပခပေတာမျပး ထးနနး စ ႏစ (၉၈)ႏစ ဘစ ၄၃၆၃ တြင

နတရြာ စေတာမေလ၏။

ျဗဟၼေဒယ ( ဘစ ၄၃၆၃ - ၄၂၉၈)

ခမညးေတာ နတရြာစျပးလင သားေတာ ျဗဟၼေဒယသည ဘစ ၄၃၆၃ တြငဘသကခယလက

ရခငထးနနးကဆကလက စးစေတာမေလသည။ တငးသျပညသားမားက လညး ေမတာ၊ဂရဏာ၊မတတာ၊

ဥေပကၡာ ဟ ဆအပေသာ ျဗဟၼစရ တရားေလးပါး ႏငအည အပခပလက ထးနနးစႏစ (၆၅) ႏစ ဘစ ၄၂၉၈

တြင နတရြာစေတာမေလ၏။

ျဗဟၼေဒလ ( ဘစ ၄၂၉၈ - ၄၂၂၈ )

ဖခမညးေတာမငးၾကး နတရြာစေတာမျပးလင သားေတာျဗဟၼေဒလ သည ဘစ ၄၂၉၈ တြင

ဘသကခယလက ဖခမညးေတာ၏အရပအရာျဖစေသာ ရခငထးနနးက မငးကငတရားႏငအည အပခပလက

ထးနနးစႏစ (၇၀) ဘစ ၄၂၂၈ တြင နတရြာစေတာမေလ၏။

&cdkif ordkif;

New Historical Journal &cdkifordkif;opf*sme,f ၂၀

ျဗဟၼာၾကး (ဘစ ၄၂၂၈ -၄၁၁၉)

ဖခမညးေတာမငးၾကး ျဗဟၼေဒလသည နတရြာစျပးေနာက သားေတာ အမေရ မငး ျဗဟၼာၾကးသည

ဘစ ၄၂၂၈ ခႏစတြငဘသကခယလကဖခမညးေတာ၏အရပအရာျဖစေသာ ေရႊထးနနးက စးစအပခပလက

မငးျပေတာမ၏။ ထးနနးစႏစေပါငး (၁၀၉) ႏစ ဘစ ၄၁၁၉ တြင နတရြာစေတာမေလ၏။

ျဗဟၼရာဇာ ( ဘစ ၄၁၁၉ - ၄၀၆၀)

ခမညးေတာ နတရြာစလြနေတာမျပး သားေတာ အမေရ မငးသားသည ဘစ ၄၁၁၉ တြင ဘသကခယ၍

ဖခမညးေတာ၏ အရပအရာျဖစေသာ ရခငေရႊထးနနးက ႏစေပါငး (၅၁)ႏစ စးစအပခပလက ဘစ ၅၀၆၈ တြင

နတရြာစေလ၏။

ျဗဟၼေ၀ရ ( ဘစ ၄၀၆၈ - ၄၀၀၉)

ဘစ ၄၀၆၈ တြင ဖခမညးေတာ နတရြာစလြနေတာမျပးေနာက သားေတာ မငးသား ျဗဟၼေ၀ရ သည

မငးမးမငးႏြယ ထးစဥအတငး ဘသကခယလက ဘစ ၄၀၆၈ တြင ရခငထးနနးကဆကလကအပခပ

မငးျပေတာမသည။ ထးနနးစႏစေပါငး (၅၉)ႏစ ဘစ ၄၀၀၉ တြင နတရြာစေလေတာမ၏။

ျဗဟၼဟသ( ဘစ ၄၀၀၉ - ၃၉၁၂)

ဘစ ၄၀၀၉ တြင ဖခမညးေတာ နတရြာစျပးေနာက သားေတာ မငးသား ျဗဟၼဟသသည ဘစ ၄၀၀၉

တြင ရာဇဘေသက ဘသကခယ၍ ရခငေရႊထးနနးက စးစအပခပ မငးျပေတာမေလ၏။ ထးနနးစႏစ (၉၇)

စးစအပခပေတာမျပး ဘစ ၃၉၁၂ တြင နတရြာစေတာမေလ၏။

&cdkif ordkif;

New Historical Journal &cdkifordkif;opf*sme,f ၂၁

ျဗဟၼပအ ( ဘစ ၃၉၁၂ - ၃၈၀၇)

ဘစ ၃၉၁၂ တြင ဖခမညးေတာ နတရြာစျပးေနာက သားေတာ ျဗဟၼပအသည မငးခန မငးနား

ျဖစေသာ ဘသကမဂၤလာခယလက ဖခမညးေတာ၏အရပအရာျဖစေသာ ရခငေရႊထးနနးက ဆကချပး

တငးသျပညသားတ အား တရားမတစြာ အပခပေလ၏။ ျဗဟၼပအ မငးၾကးသည ထးနနးစႏစ (၁၀၅)

ႏစတငတင စးစခ ျပး ဘစ ၃၈၀၇ တြင နတရြာစေတာမေလသည။

ျဗဟၼ၀ဘ ( ဘစ ၃၈၀၇ - ၃၇၁၃)

ခမလညးေတာ နတရြာစျပးေနာက သားေတာ အမေရ မငးသား ျဗဟၼ၀ဘသည ဘစ ၃၈၀၇

ခႏစတြင ရာဇဘေသက မဂၤလာ အခနးအနားျဖင ဖခမညးေတာ၏ ထးနနးက ဆကခေလသည ထ

ျဗဟၼ၀ဘ မငးသည တငးသျပညသားတ အား (၉၄) ႏစတင တင အပခပျပးေနာက ဘစ ၃၇၁၃ ခႏစတြင

နတရြာစေတာမေလသည။

ျဗဟၼရာဇာ (ဘစ ၃၇၁၃ - ၃၆၁၇)

ဖခမညးေတာ နတရြာစျပးလင သားေတာ ျဗဟၼရာဇာ မငးသည ဖခမညးေတာ၏ အရပအရာျဖစေသာ

ရခငထးနနးက ဘစ ၃၇၁၃ တြင ဆကခ မငးျပေလသည။ ထျဗဟၼရာဇာ မငးသည (၉၆) ႏစတငေအာင

တငးျပညက အပခပျပးေနာက ဘစ ၃၆၁၇ တြငနတရြာစေတာမေလ၏။.

&cdkif ordkif;

New Historical Journal &cdkifordkif;opf*sme,f ၂၂

&cdkif ordkif;

New Historical Journal &cdkifordkif;opf*sme,f ၂၃

ျဗဟၼအေခါင(ဘစ ၃၆၁၇ - ၃၅၆၂)

ခမညးေတာ နတရြာစလြနေတာမျပးေနာက သားေတာ ျဗဟၼအေခါငသည ဘစ ၃၆၁၄ ခႏစတြင

မငးခမးမငးနားျဖင ဘသက ဆငယငကငးပေတာမလက ဖခမညးေတာ ၏ အရပအရာက ဆကခစးစအပ

ခပလက မငးျပေတာမ၏။ ထျဗဟၼအေခါငမငးသည ႏစေပါငး (၅၅) ႏစတငတင တငသျပညသားတ အား

အပခပျပးေနာက ဘစ ၃၅၆၂ တြင နတရြာစေတာမေလ၏။

ျဗဟၼဒတ(ဘစ ၃၅၆၂ - ၃၄၇၆)

ဘစ ၃၅၆၂ တြငခမညးေတာ ျဗဟၼအေခါငမငးၾကး နတရြာစျပးေနာက သားေတာ ျဗဟၼဒတမငးသားသည

ဖခမညးေတာ၏အရပအရာျဖစေသာ ရခငေရႊထးနနးက ရာဇဘသကမဂၤလာအခနးအနား ကငးပျပး

မငးျပေလ၏။ ထျဗဟၼဒတမငးမငးသားသည ရခငျပညသတ အား ႏစေပါငး (၈၆)ႏစအပခပျပးေနာက၊ ဘစ

၃၄၇၆ တြင နတရြာစေတာမေလသည။

ျဗဟၼမငးေစာ ( ၃၄၇၆ - ၃၃၉၇)

ဘစ ၃၄၇၆ တြင ဖခမညးေတာ ျဗဟၼဒတမငးၾကး နတရြာစျပးေနာက သားေတာ ျဗဟၼမငးေစာ

မငးသားသည ဘသကမဂၤလာအခနးအနားျဖင ရခငေရႊထးနနးက ဘစ ၃၄၇၆ တြငမငးျပေတာမေလသည။

ထျဗဟၼမငးေစာ မငးသားသည ရခငျပညသတ အား ႏစေပါငး (၇၉)ႏစတငေအာင အပခပချပး ဘစ ၃၃၉၇ တြင

နတရြာစေတာမေလ၏။

ျဗဟၼသႏၵရ (ဘစ ၅၂၇၇ - ၅၂၀၂) မငးၾကးသည ေရးေ၀သာလျမ ေတာမ ေျပာငးေရြ လာျပး ၊

ငေခြးသငးေတာငျမ က စတငတညေထာင၍ သားစဥေျမးဆက တညေထာငလာၾကေသာ ျမ မားမာ

ဂစၦပနဒျမစ၏ အေရ ဘကတြင (၉၉)ျမ ၊ အေနာကဘကတြင (၉၉) ျမ တညေထာငစးစခ ၾကသည။

&cdkif ordkif;

New Historical Journal &cdkifordkif;opf*sme,f ၂၄

ျဗဟၼသဒၶ (ဘစ ၃၃၉၇ - ၃၃၂၆)

ဘစ ၃၃၉၇ တြင ဖခမညးေတာ နတရြာစေတာမျပးလင သားေတာ အမေရ မငးသားၾကး ျဗဟၼသဒၶ

မငးသည သဒါဘ မညေသာ မဘရားႏင ရာဇဘေသက မဂၤလာအခနးအနားျဖင ဖခမညးေတာ ျဗဟၼမငးေစာႏင

ဘးေလာငးေတာ၊ဘေလာငးေတာ၊ အဇအဇါတ ၏ တညေထာငခေသာ ရခငေရႊထးနနး၌ ဘစ ၃၃၉၇ တြင

မငးျပေတာမေလသည။ ထမငးသည ေ၀သာလျမ ေဟာငးသ ေျပာငးေရြ ျပး ထးနနးစကစးစေတာမေလသည။

ထသ စးစေတာမစဥအတြငး ေတာတြငးေန သားစမးစား၊ ငါးစမးစား လရငးမား အလြနထၾကြေသာငးကနး၏။

ထေတာတြငးေန သားစမးစား၊ ငါးစမးစား၊ လရငးရနက ႏမႏငးရန ရခငေ၀သာလျပညရင ျဗဟၼသဒၶ မငးသည

ေနာကလကေပါငးတေထာငႏင ဆငစး၍ ထြကေတာမေလရာ သားစမးစား၊ ငါးစမးစား၊ လရငးငဆဒၵနသည

လးပတသးထြာအရည တဆယရစေတာငရေသာ သစသားၾကးတေခာငးက ကငေဆာငလက ဆငအဟန

ကသ တဟနတညး ေျပးလႊတလကေလ၏။ ျဗဟၼသဒၶမငး၏ ေနာကလကေပါငးအေျခြအရ တေထာင (၁၀၀၀)

တ သည ပရမးပတာ ထြကေျပးၾကျပး ျဗဟၼသဒၶမငးအား ငဆဒၵနက ဖမးဆးသတပစလကေလ ေသာေၾကာင

ရခငေ၀သာလျပညရင ျဗဟၼသဒၶ မငးသည ထးနနးစႏစ (၇၂) ဘစ ၃၃၂၆ ႏစတြင နတရြာစ ကနေတာကန

ရေလ၏။ ထအခနတြင ရခငေ၀သာလျပညရင ျဗဟၼသဒၶမငးမာ မဘရား သဒါဘ ႏင သမးေတာ ရစတမာလာ

တ ကနခ ျပး အဥၥနေဒ၀မဘရားၾကးႏင ပေရာဟတ ျဗဟၼဏရာဇာမငးၾကးတ တညေထာငခ ေသာ ရခင

ေ၀သာလမငးဆက ျပတရေလေတာ၏။

&cdkif ordkif;

New Historical Journal &cdkifordkif;opf*sme,f ၂၅

ရခင ဘရငမငးျမတမားတညေထာငခသည ျမ မား

ကစၦပနဒ၏ အေရ ဘက (၉၉)ျမ

၁။ ဒြါရာ၀တျမ

၂။ ပႏၷ၀တျမ

၃။ သဗၺလျမ

၄။ မငးသမးျပငျမ

၅။ မငးသားျပငျမ

၆။ သကတင၀နျမ

၇။ ဆငထျမ

၈။ ေျပာငေလာငတငျမ

၉။ တငခငျမ

၁၀။ ကာ၀နေတာငျမ

၁၁။ ကၽြနးေပါငေလာငျမ

၁၂။ အငးေခာငးျမ

၁၃။ နႏြငးေတာငျမ

၁၄။ ေသာကရျပငျမ

၁၅။ စညေဘာငးေထာငျမ

၁၆။ မေလးေတာငျမ

၁၇။ ဂဂၤါျမ

၁၈။ ေဒါငျဖးေတာငျမ

၁၉။ ထး၀နျမ

၂၀။ မဥၥရျမ

၂၁။ ေ၀ဠပဗၺတျမ

၂၂။ ထငးရးေတာငျမ

၂၃။ ငန ေတာငျမ

၂၄။ ေရခမးေတာငျမ

၂၅။ ေရႊပနးေတာငျမ

၂၆။ ပဥၥာျမ

၂၇။ ေကာကပနးေတာငးျမ

၂၈။ သရကဋျမ

၂၉။ ဓည၀တျမ

၃၀။ ဆငကးျမ

၃၁။ ကနသးဆငျမ

၃၂။ အဇၨ၀တျမ

၃၃။ သရမာ၀တျမ

၃၄။ မလာယျမစနား၌ရာဇၿဂဟျမ

၃၅။ ရႏၶ၀တျမ

၃၆။ ေသလာဂရျမစနား၌ေ၀သာလျမ

၃၇။ ပဥၥ၀တျမ

၃၈။ သမၼာ၀တျမ

၃၉။ ကစၦ၀တျမ

၄၀။ ကမၻ၀တျမ

၄၁။ ကရဏသ၀ဏၰဂရျမ

၄၂။ ေၾကြျပငျမ

၄၃။ ေလညငးေတာငျမ

၄၄။ ပါသ၀ျမ

၄၅။ ခဥၥနာျမ

၄၆။ သ၀ငကငးျမ

၄၇။ ျပငတငျမ

&cdkif ordkif;

New Historical Journal &cdkifordkif;opf*sme,f ၂၆

၄၈။ ငေခြးေတာငျမ

၄၉။ ၀ါးရေတာငျမ

၅၀။ ေဆးတနးျမ

၅၁။ ၾကကသေရေတာငျမ

၅၂။ စညသဘငေတာငျမ

၅၃။ ငရ ေခာငးျမ

၅၄။ စမၻ၀ကျမ

၅၅။ ေပါငးတးေတာငျမ

၅၆။ ျပငတငေတာငျဖျမ

၅၇။ ၾကမးသာျမ

၅၈။ သလြနေတာငျမ

၅၉။ ပႏၷေခာငးျမ

၆၀။ ဆငျဖကၽြနးျမ

၆၁။ ေထြးျပာျဖျမ

၆၂။ ကာတနေတာငျမ

၆၃။ အမဗနဒျမစနား၌ပသငတကျမ

၆၄။ ေသလာအငျမ

၆၅။ ရငခတတမးျမ

၆၆။ စမၸါနဒျမ

၆၇။ ပရနးျမ

၆၈။ မာနေအာငျမ

၆၉။ ပနးန သာျမ

၇၀။ ကၽြနးန သာျမ

၇၁။ မဥၥျမ

၇၂။ ကၽြနးသာျမ

၇၃။ ဆမးေတာငျမ

၇၄။ လငးလျမ

၇၅။ သတာကနျမ

၇၆။ စမၸယျမ

၇၇။ ကရပဗၸတနနးေတာငျမ

၇၈။ လရးပျမ

၇၉။ ေတာငသးဆယျမ

၈၀။ သရ မၻာနျမ

၈၁။ နဂါးေတာငျမ

၈၂။ တပငတငျမ

၈၃။ ေတာငျဖေတာငျမ

၈၄။ နလာေတာငျမ

၈၅။ ရ းေပၚ၌လြနးေရာေတာငျမ

၈၆။ ေတာငင၌ ဂတျမ

၈၇။ လငးဟမးျမ

၈၈။ ၀ါသျမစနား၌ ကမဗၺလာျမ

၈၉။ သရကေတာငျမ

၉၀။ မနျမ

၉၁။ စစတလငးျမ

၉၂။ ေကာကလကားျမ

၉၃။ လကမာယာျမ

၉၄။ မနကျမ

၉၅။ လငးျမ

၉၆။ ေျမျမ

၉၇။ ေနရဥၥရာျမ

၉၈။ ကသာ၀တျမ

၉၉။ ပဗၺတျမ

&cdkif ordkif;

New Historical Journal &cdkifordkif;opf*sme,f ၂၇

ကစၦပနဒျမ အေနာကဘက(၉၉)ျမ

၁။ ကနးသရျမ

၂။ ကလားပနးစငျမ

၃။ ျပမားျမ

၄။ က ႏမစၦမာျမ

၅။ ယငကရျမ

၆။ ဂဆဂၤလျမ

၇။ သႏလျမ

၈။ ဂႏၶလရာဇျမ

၉။ စညးကးထရာဇျမ

၁၀။ ေသာထာကာရာဇျမ

၁၁။ မဟာပဗၸတရာဇျမ

၁၂။ စဠကရာဇျမ

၁၃။ ကလဂၤရာဇျမ

၁၄။ ပဥၥလဂၤရာဇျမ

၁၅။ ကပပင၀ါကျမ

၁၆။ စႏၵာသာရာဇျမ

၁၇။ ပနးခလာျမ

၁၈။ အဥၥနနဒျမ

၁၉။ မဥၥက၀တျမ

၂၀။ တဥၥရဥၥေပၚျမ

၂၁။ အဇၨတနျမ

၂၂။ သ၀ဏၰဂရျမ

၂၃။ ေ၀ဠတရျမ

၂၄။ ပဋခလာနဂရျမ

၂၅။ ေလာရပါျမ

၂၆။ ပတနဂရျမ

၂၇။ ရမၼာပရျမ

၂၈။ ေပါကၡရနဒျမ

၂၉။ သမာ၀ါရျမ

၃၀။ ေ၀လာပနေတာငျမ

၃၁။ အဂၢရျမ

၃၂။ ငတနသရျမ

၃၃။ မလာရာဇျမ

၃၄။ ယကၡဂႏၶာျမ

၃၅။ သမၼာဂရျမ

၃၆။ စႏၵဂရျမ

၃၇။ စတရျမ

၃၈။ ပလႏရာဇျမ

၃၉။ အ၀ႏျမ

၄၀။ ေကာကာဂရာဇျမ

၄၁။ ဆားတလငးျမ

၄၂။ ခေမာငးတမးျမ

၄၃။ သရကအငျမ

၄၄။ ၾကကေထာငျမ

၄၅။ ပနးျပငျမ

၄၆။ သပတေတာငျမ

၄၇။ ယငေပါငေထာငျမ

၄၈။ အငၾကငးေထာငျမ

၄၉။ ေရႊစႀကၤ ျမ

၅၀။ ဆငေသျမ

၅၁။ ဆဒၵနအငျမ

၅၂။ သဇငကၽြနးျမ

၅၃။ စစတနတငျမ

၅၄။ သမကျမ

၅၅။ ေယာကၡမျမ

၅၆။ ဆထးဆြျမ

၅၇။ သလေတာငျမ

၅၈။ ထပျမ

၅၉။ ေတာငကၽြနးျမ

၆၀။ ၾကကေတာေတာငျမ

၆၁။ ကာသရျမ

၆၂။ ေတာကဆျမ

၆၃။ တလမေခာငးျမ

၆၄။ ေပေကာကျမ

၆၅။ ေပးကၽြနးျမ

၆၆။ ခေမာငးဆပျမ

၆၇။ နလာပနးေတာငးျမ

၆၈။ ခလျမ

၆၉။ သရနႏၵျမ

၇၀။ သမႏရာဇျမ

၇၁။ ၀တေကာျမ

၇၂။ တတငးသငျမ

၇၃။ ျခေသၤေတာငျမ

၇၄။ ျမငးေသေတာငျမ

၇၅။ ဘႏရာဇျမ

၇၆။ ကငပအငျမ

၇၇။ မငးတနးျမ

၇၈။ ေရးရပငတငျမ

၇၉။ ေသမေသာကျမ

၈၀။ သားပငျမ

၈၁။ ေကာကတခါးျမ

၈၂။ တရပကနျမ

၈၃။ ေခြးေသးျမ

၈၄။ ၾသရမျမ

၈၆။ ေ၀ရဥၥျမ

၈၇။ တရပျမ

၈၈။ သာယာျမ

၈၉။ မလာျမ

၉၀။ ေအာငသာျမ

၉၁။ နလာျပငျမ

၉၂။ ငၾကးေတာငျမ

၉၃။ ဆငျဖေတာငျမ

၉၄။ ေညာငေခာငးျမ

၉၅။ စနညငးျပငျမ

၉၆။ တငစငျမ

၉၇။ နဂရ ျမ

၉၈။ ပားသယးျမ

ဓည၀တရာဇ၀ငသစကမး၊ ဥးပ႑၊

ပခးမငးေကာငးဆရာေတာ၊ ၁၉၁၀

&cdkif ordkif;

New Historical Journal &cdkifordkif;opf*sme,f ၂၈

&cdkif ordkif;

New Historical Journal &cdkifordkif;opf*sme,f ၂၉

ကမးကး

၁။ ရခငရာဇ၀ငသစကမး၊ အသငစႏၵမာလာလကၤာရ၊ ရမးျဗေတာငေကာငးဆရာေတာ (၁၉၃၁)

၂။ ဓည၀တရာဇ၀ငသစကမး၊ အသငပ႑တ၊ ပခးမငးေကာငးဆရာေတာ (၁၉၁၀)

၃။ ရခငနငငသမငးသစ၊ ပးလေအာင (၁၉၈၉)

၄။ သ ကၽြနမခ သမငးေပးတာ၀န တကသလ ေကာလငးခင (၁၉၈၉)

၅။ ရခငေရးေဟာငးျမ ေတာမား၊ ထြနးေရႊခင စစေတြေကာလပ (၁၉၈၅ ေဖေဖၚ၀ါရလ)

၆။ ရခငယဥေကးမႈမား အမတ ၃ အသငစကႏၵ၊ ရခငျပည ၁၉၉၄ မတလ။

&cdkif ordkif;

New Historical Journal &cdkifordkif;opf*sme,f ၃၀