raport krd

Kompleksowy Raport o Długach

nr 5

28.08.2009 r.


2

Spis treści1. Wstęp…………………………………….……… 4

2. Zaległe długi Polaków……………….…… 6

3. Dłużnicy w Krajowym Rejestrze Długów………………………………….….….. 8

4. Niespłacone długi wobec banków………………………………….……… 17

5. Podatki………………………………………….. 37

6. Zobowiązania wobec gmin……….…… 41

7. Mandaty……………………………………..... 44

8. Czynsze…………………………………………. 50

9. Prąd i gaz………………………………………. 55

10. Telefony…………………………….………….. 60

11. Dłużnicy alimentacyjni……................ 69

12. Portfel należności polskich przedsiębiorstw.……….................... 74

12.1 Indeks NależnościPrzedsiębiorstw…………………………. 75

12.2 Sytuacja finansowa firmy…………… 77

12.3 Prognoza sytuacji finansowejfirmy………………………………………….. 83

12.4 Problem z wyegzekwowaniem należności………………………………….. 88

12.5 Prognoza występowaniaproblemu z wyegzekwowaniem należności…….………………………….… 93

12.6 Odsetek należności przetermino-wanych w portfelu należności przedsiębiorstwa……………………..… 98

12.7 Struktura przeterminowanych należności firm…………………………... 104


3

Spis treści

12.8 Zaległe należności barierą dla działalności firmy……………….………. 109

12.9 Skutki problemów z zaległymi należnościami…………………………….. 115

13. Znajomośd i skutecznośd Krajowego Rejestru Długów……….. 116


Mija rok od publikacji przez Krajowy Rejestr Długów pierwszej edycji Kompleksowego Raportu o Długach(KRoD). Przez ten czas nieuregulowane w terminie zobowiązania konsumentów i przedsiębiorców z całejPolski wzrosły o 20 mld zł (prawie 34%) i wynoszą obecnie 79,24 mld zł. W ciągu kwartału, jaki minął odpoprzedniego wydania KRoD, przyrost zaległych długów wyniósł niemal 9 mld zł – najwięcej od początkupublikacji opracowania.

Piąta edycja Kompleksowego Raportu o Długach jak zawsze prezentuje informacje o poziomie zadłużeniaPolaków. Powstała we współpracy i przy wykorzystaniu informacji gromadzonych przez Narodowy Bank Polski,Ministerstwo Finansów, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz danych pochodzącychz Krajowego Rejestru Długów. Kompleksowy Raport o Długach wraz z zawartymi w nim informacjamiudostępniamy do dowolnego wykorzystania, prosząc jednak o każdorazowe podanie źródła jegopochodzenia, czyli Krajowego Rejestru Długów.

W raporcie uwzględniono te rodzaje zobowiązao zarówno konsumentów, jak i przedsiębiorców,w których mamy największe zaległości: zobowiązania wobec banków, podatki, zobowiązania wobec gmin(podatki i opłaty lokalne oraz płatności z tytułu dostawy towarów i usług), czynsze oraz mandaty, a takżedane dotyczące dłużników alimentacyjnych, które trafiają do KRD za pośrednictwem gmin.

Na zakooczenie KRoD prezentujemy pogłębione wyniki 3. edycji „Portfela należności polskichprzedsiębiorstw” – wspólnego projektu badawczego Krajowego Rejestru Długów i Konferencji PrzedsiębiorstwFinansowych w Polsce, którego celem jest cokwartalna analiza problemu przeterminowanych należnościpolskich firm oraz opinii przedsiębiorców na temat obecnej i przyszłej sytuacji finansowej ich firm.

W lipcu 2009 r. odnotowano kolejny rekord liczby dłużników notowanych w KRD – blisko 837 tys.,a więc o prawie ¼ więcej niż w I edycji KRoD sprzed roku. Jednocześnie drugi miesiąc z rzędu w bazie KRDkonsumenci (52,6%) przeważają nad przedsiębiorcami (47,4%).

4


Aż 57% zaległych długów Polaków stanowią zagrożone należności banków, które wynoszą już 45,5 mldzł. Chod dynamika wzrostu tej kwoty nieco się zmniejszyła (16% vs 24% w poprzedniej edycji KRoD), przyrostnadal jest znaczący, bo o ponad 6,3 mld zł. Najbardziej niepokojące dane dotyczą firm, zarówno paostwowych(wzrost o 50% ), jak i prywatnych (20% więcej niż przed kwartałem ). Wolniej rośnie kwota zagrożonychkredytów mieszkaniowych osób prywatnych.

Wśród zadłużonych konsumentów zwiększył się odsetek i tak dominujących mężczyzn, którzy stanowiąaż 70% dłużników (w poprzednim KRoD – 67%). W przypadku obu płci najczęściej nie spłacają swoichzobowiązao osoby w wieku 26-35 lat (32% dłużników notowanych w KRD). Długi 93% dłużników-konsumentównie przekraczają kwoty 10000 zł. Wciąż obserwowana jest tendencja do zaciągania, a następnie niespłacaniaprzez najmłodszych dłużników coraz poważniejszych zobowiązao. 19-latek z Lubuskiego winien jest firmiepożyczkowej 4607 zł, a jego rówieśnik z Opolszczyzny – 3366 zł.

Najwięcej dłużników-konsumentów mieszka w woj. śląskim, mazowieckim i dolnośląskim ,a najliczniejsze grono niesolidnych firm ma swoje siedziby na Mazowszu, Śląsku i w Wielkopolsce.

Jedyną kategorią zadłużenia, w której panuje pełne równouprawnienie płci, są zaległości z tytułu opłatczynszowych – na 50 mężczyzn przypada 50 kobiet. Z kolei z miażdżącą przewagą mężczyzn mamy do czynieniaw przypadku mandatów za jazdę bez biletu (82%) i dłużników alimentacyjnych (aż 96%!).

5


Zaległe długi Polaków wynoszą:

79 238 182 091 zł

Źródło: obliczenia KRD

6

59 228 302

59 177 192

62 735 058 70 328 90079 238 182

0

20 000 000

40 000 000

60 000 000

80 000 000

100 000 000

VIII 2008 (KRoD nr 1)

XII 2008 (KRoD nr 2)

II 2009 (KRoD nr 3)

V 2009 (KRoD nr 4)

VIII 2009 (KRoD nr 5)

tys.

zł


Zaległe długi Polaków

Źródło: statystyki KRD

45 493 323 000 zł; 57,4%

2 075 800 000 zł; 2,6%

21 944 713 000 zł; 27,7%

9 461 428 529 zł; 11,9%

262 917 562 zł; 0,3%

zagrożone należności bankówczynsze lokatorskieniezapłacone podatki i cłanależności wymagalne jednostek samorządu terytorialnegomandaty 7


1 484 7 400 23 821 54 721 131 791 28

5 0

79

29

9 9

56

31

2 6

97

44

0 2

38

12 516 29 600 59 179119 550

249 881

44

9 6

61

38

6 4

42

36

5 6

04 3

96

71

7

0

100 000

200 000

300 000

400 000

500 000

600 000

700 000

800 000

900 000

31.12.2003 31.12.2004 31.12.2005 31.12.2006 31.12.2007 31.10.2008 31.12.2008 28.02.2009 31.07.2009

przedsiębiorcy

konsumenci

381 672

174 271

83 00037 00014 000

686 399 678 301

836 955

Dłużnicy w Krajowym Rejestrze Długów (1)


734 741

8


30%

70%

kobiety

mężczyźni

Dłużnicy w Krajowym Rejestrze Długów (2)konsumenci, płed – cała Polska


9


Dłużnicy w Krajowym Rejestrze Długów (3)konsumenci, wiek, odsetek w obrębie danej płci – cała Polska


0,0

1%

16

,21

%

29

,22

%

21

,27

%

19

,56

%

9,6

9%

4,0

5%

0,0

1%

15

,85

%

33

,62

%

22

,72

%

18

,92

%

7,4

6%

1,4

2%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

do 18 lat 18-25 lat 26-35 lat 36-45 lat 46-55 lat 56-65 lat pow. 65 lat

kobiety

mężczyźni

10


Dłużnicy w Krajowym Rejestrze Długów (4)procentowy rozkład liczby i płci dłużników-konsumentów – województwa

32%

68%

32%

68%

30%

70%

29%71%

32%68%

26%

74%

27%

73%

kobiety

mężczyźni

28%

72%29%

71%

29%

71%

29%

71%

32%

68%

30%

70%

34%

66%

23%

77%


7,05%

3,47%

7,53%

10,37%

2,29%

14,53% 5,12% 2,52%

4,64%

11,75%

6,18%

1,97%

5,26%7,66%

7,14%

2,54%

x,xx% udział proc.województwa w skali kraju

28%72%11


Dłużnicy w Krajowym Rejestrze Długów (5)procentowy rozkład dłużników-przedsiębiorców – województwa


6,24%

2,76%

9,93%

8,94%

2,33%13,74%

6,81% 2,59%

4,31%

17,01%

6,35%

1,51%

3,38%7,1%

5,08%

1,94%

x,xx% udział proc.województwa w skali kraju

12


• Przeterminowane o co najmniej 60 dni

• O wartości co najmniej:

200 zł (konsumenci)

500 zł (przedsiębiorcy),

łącznie z odsetkami

Źródło: Ustawa z 14 lutego 2003 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych

Jakie długi trafiają do Krajowego Rejestru Długów?

13


Z Krajowego Rejestru Długów korzystają:

Towarzystwaubezpieczeniowe

Wywiadowniegospodarcze,

firmy windykacyjne

Koncerny energetyczne,gazownicze,ciepłownicze

Spółdzielnie mieszkaniowe,

TBS, zakłady komunalne

PKP, MPK,inni przewoźnicy Leasing,

faktoring, domy maklerskie

Banki komercyjne

i spółdzielcze,SKOK-i

Operatorzytelefonii

komórkowej i stacjonarnej

14

Gminy


województwo wiek kwota w zł

wierzyciel

dolnośląskie 18 633,97 telefonia komórkowa

kujawsko-pomorskie

18 1389,31 telefonia komórkowa

lubelskie 15 380,00 komunikacja miejska

lubuskie 19 4607,00 firma pożyczkowa

łódzkie 19 264,00 telewizja satelitarna

małopolskie 17 325,00 komunikacja miejska

mazowieckie 19 1680,90 firma pożyczkowa

opolskie 19 3366,00 firma pożyczkowa



wierzyciel

podkarpackie 18 596,00 komunikacja miejska

podlaskie 19 1309,72 firma pożyczkowa

pomorskie 19 1798,99 firma pożyczkowa

śląskie 16 406,00 komunikacja miejska

świętokrzyskie 19 1075,44 telefonia komórkowa

warmiosko-mazurskie

18 1071,00 telewizja satelitarna

wielkopolskie 15 786,00 komunikacja miejska

zachodniopom. 18 351,00 kolej

Najmłodsi dłużnicy-konsumenciposzczególne województwa

15


Najstarsi dłużnicy-konsumenciposzczególne województwa


wierzyciel

dolnośląskie 98 1193,00 dostawca internetu

kujawsko-pomorskie


lubelskie 93 1201,00 koncern energetyczny

lubuskie 91 650,00 telewizja satelitarna

łódzkie 95 1041,55 bank

małopolskie 96 1022,52 telefonia komórkowa

mazowieckie 97 390,00 telewizja satelitarna

opolskie 96 573,00zakład gospodarki

komunalnej



wierzyciel

podkarpackie 89 499,37 bank

podlaskie 93 374,00 telewizja satelitarna

pomorskie 97 401,00 telewizja satelitarna

śląskie 95 1754,10 bank

świętokrzyskie 96 218,00 telewizja satelitarna

warmiosko-mazurskie

99 1587,94 telefonia komórkowa

wielkopolskie 95 476,00 telewizja satelitarna

zachodniopo-morskie


16


Kwota należności zagrożonych polskich banków wzrosła w II kw. 2009 r. niemal o 16,3%.Chod procentowo wzrost jest znacznie niższy niż w I kw. 2009 r., oznacza jednak zwiększenie siękwoty „złych” długów banków o prawie 6 mld zł – z 39,1 do 45,5 mld zł.

W poprzednim kwartale rekordowy wzrost zaobserwowano w przypadku przedsiębiorstwi spółek prywatnych oraz spółdzielni. Tym razem, po dłuższym okresie stabilizacji, a nawetspadków, aż o 50% wzrosły zagrożone należności banków od przedsiębiorstw i spółekpaostwowych. Osiągnęły one poziom ponad 2 mld zł (ostatni raz notowany w 2005 r.), z czego1,6 mld zł stanowią zagrożone kredyty i pożyczki (bez odsetek) . Odsetek zagrożonychnależności firm paostwowych w ogólnej kwocie ich bankowych należności wynosi 12,38% i jestwyższy od wskaźnika dla przedsiębiorstw i spółek prywatnych oraz spółdzielni.

Kwota zagrożonych kredytów mieszkaniowych osób prywatnych co prawda w II kw. 2009 r.wzrosła, ale znacznie wolniej niż w okresie styczeo-marzec 2009 r. (9,7%:21,1%). Wynosiobecnie 2,54 mld zł . Optymizmem napawa spadek (pierwszy od roku) o ponad 17% kwoty„źle rokujących” kredytów mieszkaniowych pod obserwacją, a więc z opóźnieniem 1-3 miesięcy. Stabilizacja, a nawet drobna poprawa w tej kwestii to zapewne po części zasługa uspokojeniasytuacji na rynku walutowym i spadku kursu franka szwajcarskiego. Z drugiej strony, w obliczuzapowiadanego na przełom roku znacznego wzrostu bezrobocia, w najbliższym czasie należyspodziewad się ponownego pogorszenia spłacalności tych kredytów.

Niespłacane długi wobec banków (1)

17


Tymczasem zagrożone zadłużenie osób prywatnych z tytułu kart kredytowych przekroczyło1 mld zł (1,05 mld zł) i jest wyższe o ponad 80% niż rok temu . Jeśli wziąd pod uwagę, żew sumie kredyty zaciągnięte za pomocą kart kredytowych sięgają 13,7 mld zł, oznacza to, żezagrożone należności z tego tytułu stanowią już 7,66%, a więc niemal tyle samo, co w przypadkutzw. pozostałych kredytów i pożyczek, tj. głównie gotówkowych, samochodowych i na zakupyratalne (7,72%). Rosnąca kwota zaległego zadłużenia na kartach kredytowych niepokoi tymbardziej, jeśli wziąd pod uwagę rezultaty badania Konferencji Przedsiębiorstw Finansowychi Instytutu Rynku Gospodarczego SGH, z których wynika, że niemal 30% Polaków posiadającychkarty kredytowe spłaca co miesiąc jedynie kwotę podstawową wymaganą przez bank. Może tooznaczad, że karta kredytowa stanowi dla nich sposób źródło regularnego kredytu na spłatęchociażby innych kredytów. To bardzo ryzykowne zachowanie.

Niespłacane długi wobec banków (2)

18


Zagrożone należności banków wraz z odsetkamiod gospodarstw domowych, przedsiębiorstw i instytucji niekomercyjnych działających

na rzecz gospodarstw domowych*, czerwiec 2009 r.

wynoszą:

* m.in. partie polityczne, związki zawodowe, kościoły i związki wyznaniowe, organizacje humanitarne, towarzystwa,

stowarzyszenia, wspólnoty mieszkaniowe

Źródło: NBP, obliczenia KRD

45 493 323 000 zł

19


8 2

39

40

4

2 1

84

77

5

68

8 7

75

1 3

23

50

4 10

51

2 2

57

8 6

16

99

6

2 0

23

93

5

63

5 4

01

1 1

89

94

4 10

13

6 0

09

10

00

9 5

50

2 2

28

57

6

66

1 4

39

1 0

63

63

4

11

79

5 3

39

11

68

2 3

09

2 4

67

33

5

64

3 7

98

1 1

28

45

0

16

44

1 2

52

13

27

5 5

32

2 6

98

55

1

53

6 9

97

1 6

48

92

1

19

84

4 7

31

0

2 000 000

4 000 000

6 000 000

8 000 000

10 000 000

12 000 000

14 000 000

16 000 000

18 000 000

20 000 000

osoby prywatne przedsiębiorcy indywidualni

rolnicy indywidualni przedsiębiorstwa i spółki paostwowe

przedsiębiorstwa i spółki prywatne oraz

spółdzielnie

VI 2008 IX 2008 XII 2008 III 2009 VI 2009

Zagrożone kredyty i pożyczkiwedług rodzajów kredytobiorców, w tys. zł, bez odsetek

Źródło: NBP

20


10

07

1 2

77 1

37

44

6 4

09

1 5

94

32

5

10

40

7 9

62

82

91

1 0

38

10

65

3 3

22

15

3 6

17

85

6

1 2

22

18

2

11

40

4 9

51

90

06

7 2

84

10

77

0 1

63

19

2 9

99

57

1

1 1

66

68

9

12

54

6 3

83

96

52

7 8

46

10

63

3 8

65

21

2 5

13

55

8

1 1

07

13

5

12

88

3 5

65

10

0 6

38

70

1

10

89

8 6

31

21

0 1

26

39

0

1 0

88

73

9

13

70

0 1

63

10

4 5

58

76

5

0

50 000 000

100 000 000

150 000 000

200 000 000

250 000 000

w rachunku bieżącym na nieruchomości na zakup papierów wartościowych

karty kredytowe pozostałe kredyty i pożyczki

VI 2008 IX 2008 XII 2008 III 2009 VI 2009

Jak osoby prywatne zadłużają się w bankach?zaciągnięte kredyty osób prywatnych według rodzajów, w tys. zł


21


Zagrożone należności banków od osób prywatnych (1)w tys. zł

8 541 445 8 679 478 8 560 182 8 865 595 8 928 426 9 223 140 9 281 0249 823 506

10 347 21410 845 577

12 101 394

13 914 643

15 556 907

0

2 000 000

4 000 000

6 000 000

8 000 000

10 000 000

12 000 000

14 000 000

16 000 000

18 000 000

VI 2006 IX 2006 XII 2006 III 2007 VI 2007 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 XII 2008 III 2009 VI 2009


22


Zagrożone należności banków od osób prywatnych (2)

6,73%

6,26%

5,73%5,47%

5,03%

4,68%4,39% 4,30%

4,24%4,04%

3,83%4,09%

4,54%

0%

1%

2%

3%

4%

5%

6%

7%

8%



23


87

1 7

12

1 4

20

85

9

58

82

1

58

0 6

18

4 8

13

02

7

78

2 2

46

1 5

37

57

9

54

11

2

62

5 9

55

5 2

50

17

5

80

7 9

96 1 9

22

69

9

75

17

4

73

7 5

00

5 8

93

35

6

85

1 2

12

2 3

34

15

5

84

76

2 90

1 4

27

6 9

96

72

3

83

9 6

02

2 5

67

93

2

85

99

2 1 0

45

45

1

8 0

76

73

1

0

1 000 000

2 000 000

3 000 000

4 000 000

5 000 000

6 000 000

7 000 000

8 000 000

9 000 000

w rachunku bieżącym na nieruchomości na zakup papierów wartościowych

karty kredytowe pozostałe kredyty i pożyczki

VI 2008 IX 2008 XII 2008 III 2009 VI 2009

Zagrożone kredyty osób prywatnychwedług rodzajów, w tys. zł, bez odsetek skapitalizowanych


24


1 4

15

24

2

1 5

29

19

4

1 9

13

18

8

2 3

17

63

7

2 5

44

20

2

46

1 2

01

48

5 2

01

73

7 5

18

96

7 3

80

1 1

06

55

5

0

500 000

1 000 000

1 500 000

2 000 000

2 500 000

3 000 000

VI 2008 IX 2008 XII 2008 III 2009 VI 2009

ogółem w walutach obcych

Zagrożone kredyty mieszkaniowe osób prywatnychw tys. zł, bez odsetek skapitalizowanych

Źródło: NBP

25


2 016 417

2 304 681

3 466 176

4 131 087

3 413 355

0

500 000

1 000 000

1 500 000

2 000 000

2 500 000

3 000 000

3 500 000

4 000 000

4 500 000

VI 2008 IX 2008 XII 2008 III 2009 VI 2009

Kredyty mieszkaniowe osób prywatnych z opóźnieniem w spłacie od 1 do 3 miesięcy

w tys. zł, bez odsetek skapitalizowanych

Źródło: NBP

26


Zagrożone należności banków od przedsiębiorców indywidualnych (1)

w tys. zł

4 145 918 4 080 613

3 732 615 3 583 181 3 587 374 3 442 805

3 265 839 3 287 967 3 331 597

2 865 174

3 061 366

3 414 254

3 733 451

0

500 000

1 000 000

1 500 000

2 000 000

2 500 000

3 000 000

3 500 000

4 000 000

4 500 000



27


Zagrożone należności banków od przedsiębiorców indywidualnych (2)

21,97%

20,61%

18,01%

15,95%14,54%

13,02%12,14%

11,09%10,23%

8,34% 8,44%8,90% 9,59%

0%

5%

10%

15%

20%

25%



28


Zagrożone należności banków od rolników indywidualnych (1)w tys. zł

1 155 272 1 137 665 1 093 277

1 060 260

983 976 955 920 940 342 886 918 901 980

829 042 858 178 847 724

739 472

0

200 000

400 000

600 000

800 000

1 000 000

1 200 000

1 400 000



29


Zagrożone należności banków od rolników indywidualnych (2)

9,00%

8,40%

7,39%

6,78%

5,81%5,54% 5,41%

5,06% 4,92%

4,42%

4,60%4,53%

3,81%

0%

1%

2%

3%

4%

5%

6%

7%

8%

9%

10%



30


Zagrożone należności banków od przedsiębiorstw i spółek paostwowych (1)

w tys. zł

1 878 841

1 476 696 1 369 245

1 533 780 1 556 909

1 702 046 1 600 771 1 581 172 1 539 280

1 376 045 1 251 257

1 338 459

2 008 616

0

500 000

1 000 000

1 500 000

2 000 000

2 500 000



31


Zagrożone należności banków od przedsiębiorstw i spółek paostwowych (2)

11,33%

9,00%

8,48%

9,22%

10,23%10,86%

11,21%

10,75%

11,41%

9,64%

8,24%8,15%

12,38%

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

14%



32


Zagrożone należności banków od przedsiębiorstw i spółek prywatnych oraz spółdzielni (1)

w tys. zł

17 893 116

16 682 040

14 894 082 14 314 213 14 107 388 13 263 562

12 724 922 12 667 435 13 626 075

12 504 292

14 235 236

19 540 493

23 401 544

0

5 000 000

10 000 000

15 000 000

20 000 000

25 000 000



33


Zagrożone należności banków od przedsiębiorstw i spółek prywatnych oraz spółdzielni (2)

15,43%

13,75%

11,82%

10,60%9,60%

8,45%7,80%

7,22% 7,23%6,25%

6,62%

8,69%

10,74%

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

14%

16%

18%



34



na rzecz gospodarstw domowych*, czerwiec 2009 r.

wynoszą w poszczególnych województwach:

lp. województwo mln zł

1. śląskie 10 009

2. mazowieckie 6 051

3. wielkopolskie 4 072

4. dolnośląskie 3 548

5. pomorskie 3 139

6. łódzkie 2 925

7. kujawsko-pomorskie 2 866

8. zachodniopomorskie 2 730

lp. województwo mln zł

9. małopolskie 2 639

10. lubelskie 1 428

11. warmiosko-mazurskie 1 410

12. lubuskie 1 183

13. podkarpackie 1 115

14. opolskie 924

15. świętokrzyskie 838

16. podlaskie 619



Źródło: NBP, obliczenia KRD 35


29 816 633 28 485 988

31 591 568

39 127 506

45 493 323

0

5 000 000

10 000 000

15 000 000

20 000 000

25 000 000

30 000 000

35 000 000

40 000 000

45 000 000

50 000 000

VI 2008 IX 2008 XII 2008 III 2009 VI 2009


na rzecz gospodarstw domowych*, tys. zł




36


Po I półroczu 2009 r. zaległe zobowiązania Polaków, zarówno firm, jak i konsumentów,wobec fiskusa wyniosły 21,94 mld zł i były wyższe o 7,26% od kwoty zaległości odnotowanej nakoniec 2008 r.

49,5% tej sumy (10,86 mld zł) stanowi niezapłacony podatek VAT . Najbardziej znacząco,bo o prawie 21%, wzrosły zaległości z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych.

W rankingu województw, których mieszkaocy są winni fiskusowi najwięcej, wciążminimalnie prowadzi śląskie (4,03 mld zł) przez mazowieckim (4,01 mld zł). Na ostatniej pozycjitradycyjnie Podlasie – 232,66 mln zł.

Podatki

37


334

13 178

42 542

46 810

651 150

1 327 269

3 973 207

5 028 612

10 861 613

opłata restrukturyzacyjna

podatek od gier

grzywny, mandaty nałożone w postępowaniu karnym skarbowym

podatki zniesione

cła

podatek dochodowy od osób prawnych

podatek dochodowy od osób fizycznych

podatek akcyzowy

podatek od towarów i usług

woj. ??

Zaległe zobowiązania wobec fiskusa (1)w tys. zł, stan na 30.06.2009 r., cała Polska

Źródło: Ministerstwo FinansówRAZEM: 21 944 713 000 zł 38


Zaległe zobowiązania wobec fiskusa (2)w tys. zł, stan na 30.06.2009 r., w podziale na województwa

Źródło: Ministerstwo Finansów

39

województwo

podatek dochodowy od osób prawnych

podatek dochodowy od osób fizycznych

podatek od towarów i usług

podatek akcyzowy

podatek od gier

podatki zniesione cła

grzywny, mandaty w postępowaniu karnym skarbowym

opłata restrukturyzacyjna RAZEM

DOLNOŚLĄSKIE 113 213 414 031 1 045 990 263 499 2 420 1 126 35 790 4 415 0 1 880 486

KUJAWSKO-POMORSKIE 26 033 170 109 461 482 134 395 0 1 700 2 863 610 0 797 192

LUBELSKIE 15 264 128 547 300 760 216 233 0 2 533 14 242 3 187 0 680 766

LUBUSKIE 21 403 147 766 290 238 107 643 0 2 519 44 179 1 882 0 615 630

ŁÓDZKIE 43 567 251 073 625 898 429 624 26 10 440 46 367 3 349 20 1 410 363

MAŁOPOLSKIE 88 202 295 319 592 378 442 730 0 232 29 233 5 164 274 1 453 532

MAZOWIECKIE 440 270 752 623 2 236 899 364 423 6 934 7 029 194 838 5 235 8 4 008 259

OPOLSKIE 35 561 94 290 228 971 137 942 953 74 668 625 0 499 083

PODKARPACKIE 9 623 68 731 176 773 74 377 0 727 6 039 1 777 0 338 047

PODLASKIE 7 377 49 176 132 290 40 580 0 107 2 496 607 33 232 666

POMORSKIE 54 141 257 020 677 195 337 713 54 11 454 64 460 976 0 1 403 014

ŚLĄSKIE 195 571 479 254 1 885 293 1 388 462 1 257 6 252 68 609 3 594 0 4 028 293

ŚWIĘTOKRZYSKIE 16 079 60 926 238 495 33 392 0 686 1 028 227 0 350 833

WARMIOSKO-MAZURSKIE

9 264 100 448 274 960 97 740 0 71 1 364 5 657 0 489 503

WIELKOPOLSKIE 171 606 522 163 1 214 766 825 912 1 534 1 735 120 026 2 618 0 2 860 360

ZACHODNIOPOMORSKIE 80 094 181 732 479 223 133 944 0 127 18 947 2 618 0 896 686

ogółem 1 327 269 3 973 207 10 861 613 5 028 612 13 178 46 810 651 150 42 542 334 21 944 713


3 671

3 604

3 886

4 078

4 337

31.12.2004

31.12.2005

31.12.2006

31.12.2007

31.12.2008

Dłużnicy podatkowi na kwotę powyżej 1 mln złpodmioty gospodarcze – cała Polska

Źródło: Ministerstwo Finansów


Po odnotowanym na koniec roku spadku, wzrosła kwota należności wymagalnych (a więctych, które nie zostały uregulowane, chod termin płatności minął) gmin i pozostałych jednosteksamorządu terytorialnego (JST). Według stanu na 30 czerwca 2009 r. wyniosła ona 9,46 mld złwobec 8,55 mld zł na koniec 2008 r. (wzrost o 10,6%).

Rozpatrując ten problem w podziale na województwa, na pierwsze miejsce powróciło woj.mazowieckie (1,63 mld zł), przed śląskim (1,45 mld zł) i dolnośląskim, w którym JST po razpierwszy łącznie przekroczyły kwotę 1 mld zł wymagalnych należności (1,06 mld zł).

Także po raz pierwszy należności wymagalne pojedynczej gminy (Warszawy) przekroczyłykwotę 1 mld zł (1,07 mld zł). Największy kłopot z nieotrzymanymi na czas pieniędzmi tradycyjniemają największe gminy, chod wśród dwudziestu z największą należną im kwotą zadebiutowałoniewielkie zachodniopomorskie Gryfino, które wyprzedziło m.in. Białystok i Toruo.

I to właśnie Gryfino w przeliczeniu na mieszkaoca (w mieście tym żyje niespełna 21,2 tys.osób) ma najpoważniejszy problem z należnościami wymagalnymi. Gdyby władze tego miastapoprosiły swoich mieszkaoców o zbiórkę środków na pokrycie nieuregulowanych na czasnależności, każdy (bez względu na wiek) musiałby wpłacid do miejskiej kasy aż 4254,63 zł (dlaporównania: warszawianin – 627,72 zł, zaś białostocczanin – niespełna 300 zł)!

Zobowiązania wobec gmin

41


Źródło: sprawozdania budżetowe jednostek samorządu terytorialnego, Ministerstwo Finansów, obliczenia KRD

lp. województwo zł

1. mazowieckie 1 636 978 602

2. śląskie 1 449 688 818

3. dolnośląskie 1 061 190 575

4. zachodniopomorskie 726 830 137

5. łódzkie 665 930 852

6. wielkopolskie 620 952 957

7. pomorskie 592 444 809

8. małopolskie 545 885 816

lp. województwo zł

9. lubelskie 350 649 868

10. kujawsko-pomorskie 348 124 829

11. lubuskie 312 182 442

12. warmiosko-mazurskie 305 577 991

13. opolskie 242 645 439

14. podkarpackie 217 038 200

15. świętokrzyskie 212 815 468

16. podlaskie 172 491 727

RAZEM: 9 461 428 529 zł

Średnia wielkość należności wymagalnych JST: 3 177 108 zł 42

Zobowiązania wobec gminnależności wymagalne jednostek samorządu terytorialnego (JST),

stan na 30.06.2009 r.


Należności wymagalne JSTstan na 30.06.2009 r.

Źródło: sprawozdania budżetowe jednostek samorządu terytorialnego, Ministerstwo Finansów, obliczenia KRD

lp. JST ogółemw zł

ludnośd namieszkaoca

w zł

1. Warszawa 1 071 288 782 1 706 624 627,72

2. Łódź 365 295 857 753 192 485,00

3. Wrocław 359 357 369 632 930 567,77

4. Kraków 273 304 403 756 583 361,24

5. Szczecin 250 906 815 407 811 615,25

6. Poznao 181 672 301 560 932 323,88

7. Gdaosk 170 666 021 455 717 374,50

8. Chorzów 128 455 151 113 678 1129,99

9. Lublin 119 323 641 351 806 339,17

10. Bytom 117 888 773 184 765 638,05

lp. JST ogółem w zł

ludnośd namieszkaoca

w zł

11. Gdynia 116 983 050 250 242 467,48

12. Wałbrzych 108 160 060 123 635 874,83

13. Katowice 100 044 521 312 201 320,45

14. Sosnowiec 95 357 936 222 586 428,41

15. Częstochowa 94 733 821 242 300 390,98

16. Gryfino 90 100 343 21 177 4254,63

17. Białystok 87 271 261 294 143 296,70

18. Gliwice 83 630 057 197 393 423,67

19. Toruo 78 595 391 206 619 380,39

20. Radom 74 738 266 224 857 332,38

43


Łączna kwota nieuregulowanych mandatów wystawionych przez policję i inne służbypodległe MSWiA oraz za jazdę środkami komunikacji publicznej bez ważnego biletu wynosi w skalicałej Polski 262,9 mln zł.

Średni dług gapowicza notowanego w KRD niemal nie uległ zmianie i wynosi prawie 828 zł,jednak niezapłaconych mandatów za jazdę bez biletu przybyło od ostatniej edycji KRoD na kwotę11,69 mln zł. Ich łączna wartośd wynosi teraz niemal 143 mln zł. Rekordowy dług pojedynczegogapowicza nadal należy do mieszkaoca Podlasia i wynosi niemal 30 tys. zł.

Wśród gapowiczów nieco zmniejszył się odsetek mężczyzn, jednak ich przewaga jest nadalogromna – wynosi bowiem 82%.

Mandaty

44


Zaległości z tytułu mandatów wystawionych przez policję i inne służby podległe MSWiA

cała Polska

119 979 037 zł

45Źródło: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, obliczenia KRD


Niezapłacone mandaty za jazdę bez biletu (1)komunikacja miejska, międzymiastowa autobusowa i kolejowa,

konsumenci – cała Polska

142 938 525 zł

Źródło: dane KRD

46


827,96 zł

29 674,00 zł

średnie

maksymalnewoj. podlaskie

Niezapłacone mandaty za jazdę bez biletu (2)komunikacja miejska, międzymiastowa autobusowa i kolejowa,



47


Gapowicze (1)komunikacja miejska, międzymiastowa autobusowa i kolejowa,

konsumenci, płed – cała Polska


18%

82%

kobiety

mężczyźni

48


Gapowicze (2)komunikacja miejska, międzymiastowa autobusowa i kolejowa,konsumenci, wiek, odsetek w obrębie danej płci – cała Polska


0,0

3%

21

,98

%

37

,52

%

18

,02

%

16

,06

%

5,7

4%

0,6

6%

0,0

1%

19

,25

%

40

,18

%

19

,68

%

14

,89

%

5,5

1%

0,4

9%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

do 18 lat 18-25 lat 26-35 lat 36-45 lat 46-55 lat 56-65 lat pow. 65 lat

kobiety

mężczyźni

49


Zadłużenie lokatorów mieszkao komunalnych, wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych orazTowarzystw Budownictwa Społecznego przekroczyło 2 mld zł i wynosi 2,08 mld zł.

Kolejny raz spadła kwota średniego długu lokatorskiego osób notowanych w KrajowymRejestrze Długów – w ciągu ostatniego kwartału o ponad 7%, do 9955,35 zł. Z opłatamiczynszowymi zalega tyle samo kobiet, co mężczyzn. Dłużnicy w tej kategorii są starsi niż wprzypadku innych rodzajów zadłużenia – ok. 60% stanowią osoby w wieku powyżej 45. rokużycia.

Czynsze

50


Całkowite zadłużenie lokatorów mieszkao komunalnych, wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych

oraz Towarzystw Budownictwa Społecznego

Źródło: obliczenia KRD

2 075 800 000 zł

51


9 955,35 zł

167 680,00 zł

średnie

maksymalnespółdzielnia mieszkaniowa, woj. warmiosko-mazurskie

Zadłużenie lokatorów mieszkao komunalnych, wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych

oraz Towarzystw Budownictwa Społecznegokonsumenci – cała Polska


52


Zadłużeni lokatorzy wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych oraz Towarzystw Budownictwa Społecznego (1)



50%50%kobiety

mężczyźni

53


Zadłużeni lokatorzy wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych oraz Towarzystw Budownictwa Społecznego (2)

konsumenci, wiek, odsetek w obrębie danej płci – cała Polska


3,5

3%

14

,89

%

25

,10

%

31

,50

%

17

,09

%

7,9

1%

4,0

5%

14

,81

%

22

,71

%

33

,22

%

19

,65

%

5,5

6%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

18-25 lat 26-35 lat 36-45 lat 46-55 lat 56-65 lat pow. 65 lat

kobiety

mężczyźni

54


Średnie zadłużenie konsumentów, notowanych w Krajowym Rejestrze Długów zaniezapłacone rachunki za gaz lub prąd, wzrosło przez ostatni kwartał o 39% – z 1102,90 zł do1533,31 zł. Aż czterokrotnie wzrosło najwyższe zadłużenie konsumenta z tego tytułu. Rekordzistajest winien dostawcy energii 76,9 tys. zł.

Także znacznie, bo o 1/4, wzrósł średni dług przedsiębiorców z tytułu niezapłaconychfaktur za gaz i energię elektryczną – z 10,67 do 13,35 tys. zł. W tym przypadku rekord nie został„poprawiony” – nadal wynosi niemal 700 tys. zł i należy do przedsiębiorcy z województwazachodniopomorskiego.

Prąd i gaz

55


1 533,31 zł

76 926,04 zł

średnie

maksymalnewoj. kujawsko-pomorskie

Zadłużenie z tytułu przeterminowanych faktur za dostawę energii elektrycznej i gazu



56


Dłużnicy z tytułu przeterminowanych faktur za dostawę energii elektrycznej i gazu (1)



45%

55%

kobiety

mężczyźni

57


Dłużnicy z tytułu przeterminowanych faktur za dostawę energii elektrycznej i gazu (2)

konsumenci, wiek, odsetek w obrębie danej płci – cała Polska


3,5

2%

19

,65

% 22

,47

% 26

,34

%

14

,27

%

9,0

7%

4,0

2%

18

,83

%

24

,75

%

32

,42

%

16

,02

%

3,9

5%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%


kobiety

mężczyźni

58


13 346,42 zł

693 925,00 zł

średnie

maksymalnewoj. zachodniopomorskie

Zadłużenie z tytułu przeterminowanych faktur za dostawę energii elektrycznej i gazu

przedsiębiorcy – cała Polska


59


Wśród konsumentów-dłużników z tytułu opłat za telefon stacjonarny od początku KRoDdominowały kobiety, ale tym razem ich przewaga stopniała do 52%. Poza tym obserwowana jestduża stabilizacja. Średnie zadłużenie konsumentów-abonentów sieci telefonii stacjonarnej odpoprzedniej edycji KRoD wzrosło zaledwie o 6 zł, do 1117,40 zł.

Również niewielkiej zmianie uległo średnie zadłużenie firm korzystających z usług telefoniistacjonarnej – wzrosło zaledwie o 2,16%, do 2771,60 zł. Z kolei dług maksymalny zwiększył sięponad trzykrotnie – wynosi prawie 426 tys. zł – i przeniósł ze Śląska na Mazowsze.

W przypadku telefonii komórkowej średnie zadłużenie zarówno konsumentów, jaki przedsiębiorców, niemal nie uległo zmianie. „Poprawiony” został za to najwyższy długkonsumenta-abonenta sieci komórkowej – mieszkaniec woj. zachodniopomorskiego zalega naprawie 21,8 tys. zł. O kilkanaście tysięcy złotych zmniejszył się z kolei rekordowy długprzedsiębiorstwa w tej kategorii.

Telefony

60


1 117,40 zł

24 542,00 zł

średnie

maksymalnewoj. śląskie

Zadłużenie abonentów telefonii stacjonarnejkonsumenci – cała Polska


61


Dłużnicy operatorów telefonii stacjonarnej (1)konsumenci, płed – cała Polska


53%47% kobiety

mężczyźni52%48% kobiety

mężczyźni

62


Dłużnicy operatorów telefonii stacjonarnej (2)konsumenci, wiek, odsetek w obrębie danej płci – cała Polska


8,4

2%

22

,72

%

19

,87

%

18

,44

%

11

,35

%

8,0

8%

13

,69

%

29

,47

%

21

,90

%

18

,52

%

10

,95

%

5,4

8%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%


kobiety

mężczyźni

63


2 771,60 zł

425 989,00 zł

średnie

maksymalnewoj. mazowieckie

Zadłużenie abonentów telefonii stacjonarnejprzedsiębiorcy – cała Polska


64


Zadłużenie abonentów telefonii komórkowejkonsumenci – cała Polska


1 501,11 zł

21 781,82 zł

średnie

maksymalnewoj. zachodniopomorskie

65


Dłużnicy operatorów telefonii komórkowej (1)konsumenci, płed – cała Polska


46%

54%

kobiety

mężczyźni

66


Dłużnicy operatorów telefonii komórkowej (2)konsumenci, wiek, odsetek w obrębie danej płci – cała Polska


13

,34

%

20

,53

%

17

,08

%

14

,36

%

7,6

4%

4,2

9%

24

,91

%

33

,01

%

18

,29

%

15

,04

%

6,4

3%

2,3

2%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%


kobiety

mężczyźni

67


Zadłużenie abonentów telefonii komórkowejprzedsiębiorcy – cała Polska


3 483,91 zł

116 226,00 zł

średnie

maksymalnewoj. mazowieckie

68


Zadłużenie dłużników alimentacyjnych, notowanych w Krajowym Rejestrze Długów,znacznie przekroczyło 1 mld zł, osiągając poziom 1,17 mld zł. W stosunku do poprzedniej edycjiKRoD, oznacza to dwuipółkrotny wzrost!

Obecnie w bazie KRD znajduje się prawie 48,8 tys. osób zalegających z płatnością alimentów– ich średni dług to prawie 24 tys. zł. Także w tej wyjątkowo niechlubnej kategorii zanotowaliśmykolejny rekord – mieszkaniec woj. pomorskiego jest winny swoim 11 dzieciom 465 tys. zł!

Wciąż w 96 przypadkach na 100 dłużnikiem alimentacyjnym jest mężczyzna.

Dłużnicy alimentacyjni

69


Całkowite zadłużenie dłużników alimentacyjnychcała Polska

Źródło: dane KRD

1 166 016 034 zł

70


Zadłużenie dłużników alimentacyjnychcała Polska


71

23 897,20 zł

465 000,00 zł

średnie

maksymalnewoj. pomorskie


Dłużnicy alimentacyjnipłed – cała Polska


4%

96%

kobiety

mężczyźni

72


Dłużnicy alimentacyjniwiek, odsetek w obrębie danej płci – cała Polska


1,9

4%

30

,54

%

42

,09

%

22

,04

%

2,6

7%

0,7

2%

1,9

6%

24

,83

%

39

,96

%

27

,88

%

5,2

2%

0,1

5%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%


kobiety

mężczyźni

73


Na początku lipca 2009 r. Krajowy Rejestr Długów i Konferencja PrzedsiębiorstwFinansowych w Polsce przeprowadziły wśród firm korzystających z usług KRD 3. edycję badania„Portfel należności polskich przedsiębiorstw”. To cokwartalne przedsięwzięcie, którego celem jestpoznanie zarówno stanu obecnego, jak i prognoz przedsiębiorców co do terminowegoregulowania zobowiązao oraz sytuacji finansowej ich firm.

Rezultaty „Portfela należności polskich przedsiębiorstw” poddano analizie w oparciuo podział Polski na 6 regionów:

• centralny (woj. mazowieckie, łódzkie),

• południowy (woj. małopolskie, śląskie),

• wschodni (woj. lubelskie, podkarpackie, świętokrzyskie, podlaskie),

• północno-zachodni (woj. wielkopolskie, zachodniopomorskie, lubuskie),

• południowo-zachodni (woj. dolnośląskie, opolskie),

• północny (woj. pomorskie, kujawsko-pomorskie, warmiosko-mazurskie).

Portfel należności polskich przedsiębiorstw

74


Aby ułatwid porównywanie ze sobą rezultatów kolejnych edycji projektu „Portfel należnościpolskich przedsiębiorstw”, zdecydowaliśmy się wprowadzid Indeks Należności Przedsiębiorstw(INP) – wskaźnik, którego poziom uzależniony jest od odpowiedzi udzielanych przezankietowanych. INP został także obliczony dla dwóch wcześniejszych edycji badania.

W lipcu 2009 r. INP spadł względem poprzedniego kwartału. Wartośd Indeksu wyniosła81,5 punktu, co oznacza najniższe wskazanie od momentu rozpoczęcia badania w styczniu 2009roku.

W głównej mierze za spadek poziomu INP odpowiedzialne są pesymistyczne wskazaniaprzedsiębiorstw dotyczące bieżącego odzyskiwania należności , a także prognozaodzyskiwania należności w kolejnym kwartale . Dodatkowo na pogorszenie wskazao Indeksuwpływa fakt, że coraz większa grupa przedsiębiorstw deklaruje, iż opóźnienia w otrzymywaniunależności wpływają na powstawanie zatorów płatniczych. Jest to o tyle niebezpieczne, żenawet przedsiębiorstwa, które znajdują nabywców na swoje produkty, mogą stracid płynnośdprzez nierzetelne zachowania swoich dłużników.

W przeciwnym kierunku na wartośd INP wpłynęło zmniejszenie odsetkanieuregulowanych należności w portfelach przedsiębiorstw , a także spadek przeciętnegookresu przeterminowania należności.

Indeks Należności Przedsiębiorstw

75


76Źródło: „Portfel należności polskich przedsiębiorstw” – projekt badawczy KRD i KPF

82,4

81,681,5

81,0

81,2

81,4

81,6

81,8

82,0

82,2

82,4

82,6

styczeo 2009 r. kwiecieo 2009 r. lipiec 2009 r.

Indeks Należności Przedsiębiorstw


Chod sytuacja finansowa firm w odczuciu przedsiębiorców pogorszyła się względemwcześniejszego kwartału, dynamika tego pogorszenia zdecydowanie słabnie. Pogorszeniesytuacji przedsiębiorstw jest najprawdopodobniej powodowane spadkiem popytu krajowego.O ile jednak odsetek firm mających problemy z pogarszającą się bieżącą sytuacją finansową jeststabilny, to odnotowano wzrost odpowiedzi deklarujących poprawę: w poprzedniej edycjibadania czynił to jedynie co dziesiąty, a na początku lipca już co siódmy respondent.

Stosunkowo najmniejszy pesymizm widoczny jest wśród firm z regionu południowegoi południowo-zachodniego.

Najsilniej pogorszenie sytuacji odczuwają przedsiębiorstwa małe. Pomimo spadkupesymizmu w firmach ogółem, w firmach najmniejszych jest on najmniej odczuwalny.W przypadku średnich i dużych przedsiębiorstw skala zmniejszania się pesymizmu jestzdecydowanie większa, są one zatem w stanie najlepiej bronid się przed spowolnieniemgospodarczym . Okazuje się również, że pomimo zdolności do szybkiego adaptowania się dosytuacji w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw, to duże firmy zapewniły sobienajlepsze warunki funkcjonowania przed kryzysem, co pozwala im spokojnie reagowad na szokirynkowe.

Sytuacja finansowa firmy (1)

77


W poprzednim kwartale najsilniej na pogorszenie sytuacji finansowej wskazywały firmyprowadzące działalnośd finansową. Przekładało się to na ograniczenie akcji kredytowej dlaprzedsiębiorstw. W obecnym badaniu branża ta charakteryzuje się (obok rolnej) zdecydowanienajmniejszym pesymizmem. Pogarsza się natomiast sytuacja firm z sektoratelekomunikacyjnego (to najpewniej konsekwencja opóźnieo w płatnościach), a takżeprzedsiębiorstw przemysłowych (na skutek spadku popytu inwestycyjnego i eksportowego) .Warto zauważyd, że jeszcze w poprzednim kwartale sytuacja finansowa firm telekomunikacyjnychbyła stosunkowo najlepsza w grupie przedsiębiorstw ogółem.

Sytuacja finansowa firmy (2)

78


Sytuacja finansowa firmy (3)cała Polska


36,8%

48,7%

14,6%

pogorszyła się

nie zmieniła się

poprawiła się


Sytuacja finansowa firmy (4)poszczególne regiony


36,6% 35,4%41,1% 41,9%

29,4%34,7%

52,4%44,1%

42,5% 42,1%59,4% 52,9%

10,9%20,5% 16,4% 16,0%

11,2% 12,4%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

centralny południowy wschodni północno-zachodni południowo-zachodni północny

poprawiła się nie zmieniła się pogorszyła się


Sytuacja finansowa firmy (5)według wielkości zatrudnienia – cała Polska


39,5%28,3%

21,6%

46,1%57,1%

60,0%

14,4% 14,6% 18,4%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

do 49 osób 50-249 osób ponad 249 osób



Sytuacja finansowa firmy (6)poszczególne branże – cała Polska


29,5%

42,4% 38,6%32,4% 30,7%

43,7%36,1%

53,0%

42,9%44,0% 53,6% 56,3%

38,4% 49,9%

17,5% 14,6% 17,4% 14,0% 12,9% 18,0% 14,0%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

rolnictwo, leśnictwo, rybactwo

przemysł (wytwórczy, przetwórczy i górnictwo)

budownictwo handel hurtowy i detaliczny

działalnośd finansowa

i ubezpieczeniowa

telekomunikacja inne usługi



Wśród respondentów występuje przewaga optymistów co do przewidywanej sytuacjifinansowej. Wprawdzie odsetek deklarujących poprawę w najbliższych trzech miesiącachzmniejszył się w stosunku do odpowiedzi udzielonych kwartał wcześniej, to jednak wciążspodziewających się poprawy jest więcej (23,9%) niż oczekujących pogorszenia (18,7%).

Jedynym regionem, w którym występuje przewaga pesymistów nad optymistami, jestregion wschodni, co wskazuje na to, że przedsiębiorstwa z obszarów słabo rozwiniętych obawiająsię, iż nawet gdy dojdzie do ożywienia gospodarczego, to nie obejmie ono ich w pierwszejkolejności. Największy optymizm odnotowano w regionie południowym i południowo-zachodnim.

Najsilniejszy optymizm widoczny jest w dużych przedsiębiorstwach, jest on jednakzdecydowanie mniejszy niż jeszcze trzy miesiące wcześniej. Oznacza to, że zrewidowały oneswoje bardzo optymistyczne prognozy sprzed kwartału, jednak wciąż widzą dla siebieperspektywy rozwoju. Optymizm małych przedsiębiorstw jest najmniejszy, jednak w porównaniuz poprzednim kwartałem jego spadek jest nieznaczny.

Poziom optymizmu dotyczącego przyszłej sytuacji finansowej jest najsilniejszy w grupieprzedsiębiorstw finansowych, co świadczy o tym, że z dużym prawdopodobieostwem tam, skądobecny kryzys przyszedł (sektor finansowy), tam również się zakooczy. Jedynie przedsiębiorstwaprzemysłowe negatywnie oceniają swoją perspektywę finansową.

Prognoza sytuacji finansowej firmy (1)

83


Prognoza sytuacji finansowej firmy (2) przewidywania przedsiębiorców – cała Polska


18,7%

57,3%

23,9%

pogorszy się

nie zmieni się

poprawi się



18,8% 18,1%25,8%

18,9% 14,9% 15,9%

55,8% 58,2%51,9%

56,4%59,6%

63,5%

25,4% 23,7% 22,3% 24,7% 25,5%20,7%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%


poprawi się nie zmieni się pogorszy się

Prognoza sytuacji finansowej firmy (3)przewidywania przedsiębiorców, poszczególne regiony


Prognoza sytuacji finansowej firmy (4)przewidywania przedsiębiorców, według wielkości zatrudnienia – cała Polska


20,0% 15,6%10,0%

55,5% 62,3% 69,2%

24,5% 22,1% 20,8%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%




Prognoza sytuacji finansowej firmy (5)przewidywania przedsiębiorców, poszczególne branże – cała Polska


15,9%21,2% 16,1% 18,7%

9,3%18,2% 19,1%

50,7%

60,2%

57,5% 55,2%

55,1%48,5%

58,3%

33,4%

18,6%26,4% 26,0%

35,6% 33,3%22,6%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%





i ubezpieczeniowa




Obserwujemy stałe zmniejszanie się grupy respondentów deklarujących, że problemniespłacanych należności u nich nie występuje. O ile jeszcze trzy miesiące temu co ósmyprzedsiębiorca nie znał go z autopsji, o tyle w bieżącym badaniu twierdzi tak zaledwie codziesiąty. Nieznacznym optymizmem napawa jednak fakt, że w obecnym, trudnym otoczeniurynkowym jedynie co czwarta firma odczuwa konsekwentny wzrost problemu niespłaconychnależności.

Stosunkowo w najlepszej sytuacji są przedsiębiorstwa z regionu południowo-zachodniego.Niepokoi, że najbardziej uprzemysłowiony region centralny, w którym wytwarzana jest ponad1/3 całej wartości dodanej w gospodarce, zanotował najsilniejsze pogorszenie w zakresieodzyskiwania należności i obecnie sytuacja jest tam najgorsza.

Wzrost problemu z wyegzekwowaniem należności od klientów i kontrahentów jest równiesilnie obecny we wszystkich grupach przedsiębiorstw, bez względu na wielkośd zatrudnienia.

Najgorszym portfelem należności charakteryzują się firmy telekomunikacyjne orazhandlowe. W obu grupach odsetek firm, które z problemem opóźnieo w płatnościach się niespotkały, wynosi zaledwie ok. 6%. Stosunkowo najlepsze portfele posiadają przedsiębiorstwafinansowe – aż 1/5 deklaruje, że nie ma takiego problemu. To optymistyczny sygnał, świadczącyo mimo wszystko nie najgorszej sytuacji gospodarstw domowych i firm, zwykle w ostatecznościzaprzestających regulowania zobowiązao wobec branży finansowej. 88

Problem z wyegzekwowaniem należności (1)


Problem z wyegzekwowaniem należności (2)cała Polska


25,6%

49,0%

15,5%

10,0%

narasta

utrzymuje się na stałym poziomie

zmniejsza się

nie występuje



25,2% 24,1% 27,1% 30,8%22,5% 23,5%

52,7% 51,6% 44,1% 40,9%48,9% 51,3%

14,2% 14,6% 19,6% 16,6% 15,0%14,6%

7,8% 9,7% 9,3% 11,7% 13,6% 10,7%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%


nie występuje zmniejsza się utrzymuje się na stałym poziomie narasta

Problem z wyegzekwowaniem należności (3)poszczególne regiony


Problem z wyegzekwowaniem należności (4)według wielkości zatrudnienia – cała Polska


25,9% 26,2%17,6%

49,2% 44,6% 61,4%

15,3%16,7%

13,3%

9,6% 12,5% 7,7%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%




Problem z wyegzekwowaniem należności (5)poszczególne branże – cała Polska


19,2% 23,0% 27,9% 27,1% 23,2%32,1%

26,5%

48,9%49,3%

45,0%52,1%

47,3%

48,3%47,9%

22,4% 16,8% 15,1%14,3%

8,8%

13,9%15,5%

9,5% 10,9% 12,1%6,4%

20,7%

5,7% 10,0%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%





i ubezpieczeniowa




Przedsiębiorcy ponownie obniżyli, chod nieznacznie, prognozy dotyczące odzyskiwanianależności w kolejnych miesiącach. Wzrósł odsetek deklarujących, że skala tego problemu będziesię zwiększad i obecnie prawie co trzeci badany wyraża tego typu opinię. Jedynie 6% uznaje, żeproblemy niespłaconych należności nie będą występowad. Systematycznie połowa badanychpodtrzymuje opinię, że trudności będą występowad w takiej samej skali jak do tej pory.

Najbardziej pesymistycznie do perspektyw odzyskiwania należności nastawione sąprzedsiębiorstwa z regionu północno-zachodniego, centralnego i wschodniego. Najlepszeoczekiwania mają firmy z regionu południowego i południowo-zachodniego , gdzie zdają siępanowad najlepsze warunki gospodarowania – zarówno lepiej kształtuje się sytuacja finansowaprzedsiębiorstw, lepsze są prognozowane wyniki finansowe, a także sytuacja w zakresieodzyskiwania należności.

Prognozy odzyskiwania należności we wszystkich grupach przedsiębiorstw bez względu nawielkośd są na bardzo podobnym poziomie. W przypadku przedsiębiorstw małych i średnichopinie są jednak bardziej spolaryzowane.

Najmniejszy pesymizm w zakresie problemów z odzyskiwaniem należności panujew przedsiębiorstwach finansowych. Najsłabsze przewidywania dotyczące odzyskiwanianależności mają firmy telekomunikacyjne. 93

Prognoza występowania problemu z wyegzekwowaniem należności (1)



cała Polska


32,7%

49,4%

11,8%

6,1%

wystąpi w większej skali niż dotychczas

wystąpi w takiej samej skali jak do tej pory

wystąpi, ale w mniejszej skali niż dotychczas

nie będzie występowad



33,8% 30,3%38,5% 38,5%

23,8% 28,1%

49,1%51,5%

42,8%47,9%

50,7%

54,4%

11,3% 12,6% 11,9%10,1%

15,9%10,7%

5,7% 5,7% 6,8% 3,5%9,5% 6,8%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%


nie będzie występowad wystąpi, ale w mniejszej skali niż dotychczaswystąpi w takiej samej skali jak do tej pory wystąpi w większej skali niż dotychczas


poszczególne regiony



32,5% 35,5%25,1%

49,4% 47,8%56,5%

12,2% 9,1% 14,8%

5,9% 7,6% 3,6%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%




według wielkości zatrudnienia – cała Polska



37,5%31,7% 34,3% 34,6% 35,7%

46,6%

29,7%

57,9%

52,8% 44,8% 49,1%39,5%

40,8%

49,2%

4,6%

9,4%11,8%

10,9%

11,3%

12,5%

14,9%

6,1% 9,1% 5,4%13,5%

6,3%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%





i ubezpieczeniowa




poszczególne branże – cała Polska


Chod odsetek firm mających problemy z odzyskiwaniem należności jest bardzo wysokii wciąż rośnie, odnotowano spadek przeciętnego odsetka przeterminowanych należnościw portfelu polskich przedsiębiorstw: z 28,5% w kwietniu do 27,6% w lipcu 2009 r. Może byd tospowodowane poprawą sytuacji przedsiębiorstw, jednak bardziej prawdopodobne jest, żewprowadziły one bardziej rygorystyczne standardy dotyczące spłaty należności i współpracyz kontrahentami. Zmniejszeniu uległ odsetek przedsiębiorstw posiadających w portfelu ponad50% należności, które są przeterminowane.

Przedsiębiorstwa z regionu południowo-zachodniego posiadają zdecydowanie najmniejprzeterminowanych należności (22,5%), co jest kolejnym potwierdzeniem szczególnie dobrychwarunków gospodarczych panujących w tym regionie. W przypadku regionu wschodniegosytuacja jest najgorsza (prawie 30%).

Problem przeterminowanych należności w największym stopniu dotyka przedsiębiorstwnajmniejszych, gdzie stanowią one ponad 28% ogółu należności. W większych firmach, któreczęściej posiadają profesjonalną strukturę zarządzania należnościami, odsetek należnościprzeterminowanych jest mniejszy - w przedsiębiorstwach zatrudniających ponad 249 osóbstanowią one jedynie 20,6% ogółu należności.

98

Odsetek należności przeterminowanychw portfelu należności przedsiębiorstwa (1)


Średni odsetek przeterminowanych należności jest najwyższy w branżach, które najsilniejdotknęło spowolnienie gospodarcze – w przemyśle przetwórczym i budownictwie. Posiadająone w swoich portfelach ponad 30% należności, których termin zapłaty już zapadł. Wyjątkowokorzystna pozostaje sytuacja w przedsiębiorstwach prowadzących działalnośd finansową.W dalszym ciągu posiadają one w portfelach najmniejszy odsetek przeterminowanych należnościi dodatkowo ich wielkośd spada – obecnie wynosi 11,5% . Potwierdza to, że ich klienci ikontrahenci zwykle dopiero w ostateczności decydują się na nieregulowanie wobec nich swychzobowiązao.

99




cała Polska


21,2%

20,1%

15,5%

21,4%

21,7%

50% i więcej

30-49%

20-29%

10-19%

poniżej 10%

x,xx% przeciętny odsetek

27,6%



28,0% 27,8% 29,6% 28,5%

22,5%27,1%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%



poszczególne regiony



28,1% 26,9%

20,6%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%



według wielkości zatrudnienia – cała Polska



22,0%

31,1% 30,3%27,0%

11,5%

20,9%

28,2%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%





i ubezpieczeniowa



poszczególne branże – cała Polska


Średni okres przeterminowania należności w portfelu polskich przedsiębiorstw skrócił sięwzględem poprzedniego badania o ok. 3 dni – wynosi obecnie 4 miesiące i 3 dni. To kolejnypozytywny sygnał płynący od polskich przedsiębiorstw, wskazujący, że mimo iż problemniespłaconych należności rozprzestrzenia się w gospodarce, skala jego dotkliwości słabnie.

Zróżnicowanie regionalne okresu, o jaki przeterminowane są należności, nie jest znaczące,chod różnica między regionem południowym (3,8 miesiąca) a północno-zachodnim (4,6miesiąca) wynosi aż 0,8 miesiąca, co często wiąże się z koniecznością zaciągnięcia zobowiązaniana bieżącą działalnośd i oznacza wzrost kosztów nawet o kilka procent.

Przeciętna wielkośd opóźnieo jest w znacznym stopniu skorelowana z wielkościąprzedsiębiorstwa. Firmy małe posiadają należności przeterminowane średnio o 4,3, średnie – 3,9,zaś duże – 3,2 miesiąca. Jakkolwiek sytuacja małych firm jest najmniej korzystna i ogranicza ichmożliwości rozwojowe, to najbardziej pogorszyła się sytuacja w firmach dużych, gdzieprzeciętne opóźnienie wydłużyło się w ciągu ostatniego kwartału o 0,7 miesiąca.

Przedsiębiorstwa finansowe nadal posiadają najmniejszy odsetek należnościprzeterminowanych, jednak ich struktura jest bardzo niekorzystna – przeciętne opóźnieniew spłacie wynosi ponad 6 miesięcy. Najkrócej oczekują na przeterminowane należnościprzedsiębiorstwa przemysłowe (3,5 mies.) i telekomunikacyjne (3,6 mies.). Powiększają sięnatomiast problemy firm budowlanych, które na płatności oczekują już ok. 4,7 miesiąca. 104

Struktura przeterminowanych należności firm (1)


Struktura przeterminowanych należności firm (2)cała Polska


13,1%

12,2%

17,8%

56,9%

powyżej 12 miesięcy

6-12 miesięcy

3-6 miesięcy

do 3 miesięcy

4 miesiące,

3 dnix miesięcy, x dni przeciętny okres

przeterminowania



12,7% 11,3% 13,4% 12,8% 15,6% 15,3%

12,9% 12,3% 11,1% 11,6%14,1% 10,8%

17,1% 17,1% 19,0% 19,5%14,4% 19,5%

57,2% 59,3% 56,5% 56,1% 55,9% 54,4%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%


do 3 miesięcy 3-6 miesięcy 6-12 miesięcy powyżej 12 miesięcy

Struktura przeterminowanych należności firm (3)poszczególne regiony



13,8% 12,2%6,1%

12,3% 11,3%13,4%

17,8% 18,1%16,2%

56,1% 58,5%64,4%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%



Struktura przeterminowanych należności firm (4)według wielkości zatrudnienia – cała Polska



13,1% 10,8% 13,4% 10,5%21,2%

10,1%15,5%

9,6% 10,7%14,9%

11,1%

18,9%

12,2%12,9%

19,2%16,3%

20,6%

18,4%

11,3%

15,5%

18,7%

58,1% 62,2%51,1%

60,1%48,5%

62,2%52,9%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%





i ubezpieczeniowa



Struktura przeterminowanych należności firm (5)poszczególne branże – cała Polska


Dla aż 73,8% polskich przedsiębiorstw, posiadających w swoim portfelu niespłaconenależności, są one barierą dla prowadzenia działalności gospodarczej. Względem poprzedniegokwartału oznacza to wzrost o 3 punkty procentowe.

Najmniejsze problemy na skutek opóźnieo w płatnościach widoczne są w regioniepołudniowo-zachodnim – dla zaledwie 62% przedsiębiorstw mających trudności z odzyskiwaniemnależności stanowią one barierę w prowadzeniu działalności.

W grupie przedsiębiorstw zatrudniających do 49 osób i posiadających problemyz odzyskiwaniem należności, aż 76,8% deklaruje, że stanowi to dla nich problem i jest barierąw funkcjonowaniu przedsiębiorstwa. W przypadku średnich firm jest to już jedynie 63,6%,a w firmach dużych - 59,4% . W przypadku tych ostatnich wzrost względem poprzedniegokwartału jest jednak bardzo znaczący (z poziomu 43%).

Niespłacane należności w najsilniejszym stopniu dotykają przedsiębiorstwa budowlanei rolne (ponad 80% posiadających przeterminowane należności uznało je za barierę).W najmniejszym stopniu niespłacone należności stanowią barierę dla firm działających narynku finansowym - zaledwie 50% badanych z tej branży, mających w portfelu nieuregulowanenależności, wskazało, że jest to dla nich utrudnienie w prowadzeniu działalności.

109

Zaległe należności barierą dla działalności firmy (1)


Wart odnotowania jest rosnący odsetek przedsiębiorstw deklarujących, żenieotrzymywane na czas należności skutkują już nie tylko powstawaniem zatorów płatniczych(a więc brakiem możliwości terminowego regulowania zobowiązao z powodu nieotrzymania naczas należności od klientów czy kontrahentów), ale i koniecznością ograniczania inwestycji.

W ciągu kwartału odsetek firm, które swoje problemy z odzyskiwaniem należnościpostrzegają w kategorii bariery i zmuszone są ograniczad z tego powodu inwestycje, wzrósłz 49,6% do 54,6%.

Najczęściej na skutek problemów z otrzymywaniem płatności inwestycje redukująprzedsiębiorstwa z regionu północnego, a najrzadziej dzieje się tak w regionie południowo-zachodnim. Działania ograniczające inwestycje rzadziej podejmują też firmy duże, conajprawdopodobniej związane jest z większą skalą prowadzonych inwestycji, a także potencjalniebardzo dużym kosztem, który związany by był z przerwaniem inwestycji. W obliczu opóźnieow otrzymywaniu należności bardzo istotnie ograniczają inwestycje przedsiębiorstwa działającew branży telekomunikacyjnej – podejmowanie działao tego typu wskazuje ponad 80% firm z tejbranży

110

Zaległe należności barierą dla działalności firmy (2)


Zaległe należności barierą dla działalności firmy (3)cała Polska


73,8%

26,2%

tak

nie



24,0% 26,2% 24,6% 25,1%

38,0%

25,3%

76,0% 73,8% 75,4% 74,9%

62,0%

74,7%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%


tak nie

Zaległe należności barierą dla działalności firmy (4)poszczególne regiony



23,2%36,4% 40,6%

76,8%63,6% 59,4%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%


tak nie

Zaległe należności barierą dla działalności firmy (5)według wielkości zatrudnienia – cała Polska



18,8%25,9%

17,6%23,8%

49,8%

23,2% 27,8%

81,2%74,1%

82,4%76,2%

50,2%

76,8% 72,2%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%





i ubezpieczeniowa


tak nie

Zaległe należności barierą dla działalności firmy (6)poszczególne branże – cała Polska


3,8%

5,6%

7,4%

10,8%

36,3%

43,5%

4,2%

6,2%

8,2%

12,0%

40,3%

48,3%

5,7%

8,4%

11,2%

16,2%

54,6%

65,5%

0% 20% 40% 60% 80%

Inne

Musimy podnosid ceny produkowanych przez nas wyrobów i/lubdostarczanych usług

Mamy problem z wprowadzaniem nowych produktów na rynek

Musimy ograniczad zatrudnienie i/lub redukowad fundusz wynagrodzeo

Musimy ograniczad inwestycje

Nie możemy regulowad terminowo naszych zobowiązao, co pogarszawizerunek firmy i skutkuje gorszymi warunkami finansowymi dostaw odkontrahentów

przedsiębiorstwa mające problemy z odzyskaniem należności i deklarujące, że takie należności są dla nich barierą w prowadzeniu działalności

przedsiębiorstwa mające problemy z odzyskaniem należności

przedsiębiorstwa ogółem

Skutki problemów z zaległymi należnościami

Źródło: „Portfel należności polskich przedsiębiorstw” – projekt badawczy KRD i KPF

115


Znajomośd rejestrów dłużnikówpróba: ogół mieszkaoców Polski

Źródło: MillwardBrown SMG/KRC dla KRD, listopad 2008 r.

50,4%

26,8%

13,4%

1,2% 0,6%

Krajowy Rejestr Długów

Biuro Informacji Kredytowej

Rejestr Dłużników Niewypłacalnych przy Krajowym

Rejestrze Sądowym

InfoMonitor ERIF

116


Znajomośd źródeł informacji gospodarczychpróba: szefowie lub właściciele firm zatrudniających nie mniej niż 250 pracowników

Źródło: PBS DGA dla „Gazety Prawnej”, czerwiec 2008 r.

95%

46% 44% 42% 41%38%

28%24%


LexisNexis Infocredit Euler Hermes Kompass InfoMonitor Creditreform Dun & Bradstreet

117


Znajomośd źródeł informacji gospodarczychpróba: szefowie lub właściciele firm zatrudniających od 50 do 249 pracowników

Źródło: PBS DGA dla „Gazety Prawnej”, wrzesień 2008 r.

97%

36%33% 32% 31%

27% 27%21%


Euler Hermes Kompass Infocredit LexisNexis InfoMonitor Coface Creditreform

118


Skutecznośd Krajowego Rejestru Długów

58% posiadających dług nie starszy niż rok oddaje

pieniądze wierzycielom po otrzymaniu wezwania do

zapłaty

ponad 3 953 000 000 zł odzyskanych długów przedsiębiorców

27% posiadających dług nie starszy niż rok oddaje

pieniądze wierzycielom po dopisaniu ich długów do bazy

KRD


119


Najdłużej działające (od 4 sierpnia 2003 r.) biuro informacji gospodarczej w Polsce, posiadającenajwiększą własną bazę zadłużonych konsumentów i przedsiębiorców. 31 lipca 2009 r. znajdowało sięw niej prawie 837 tys. dłużników, z czego 52,6% stanowili konsumenci, a 47,4% - przedsiębiorcy. Dzięki KRDprzedsiębiorcy odzyskali już ponad 3,95 mld zł wierzytelności. Aż 58% dłużników zalegających z płatnościami niedłużej niż rok zwraca dług po samym ostrzeżeniu o możliwości dopisania do KRD. Kolejne 27% czyni to, gdy jużznajdzie się w rejestrze.

Skutecznośd KRD i różnorodnośd zgromadzonych w nim danych wynika z faktu, że dostawcy informacjio dłużnikach są jednocześnie ich odbiorcami, co powoduje, że dłużnicy przestają byd anonimowi i tracąwiarygodnośd w kontaktach z innymi przedsiębiorcami. Wśród współpracujących z Krajowym Rejestrem Długówsą m.in. banki komercyjne i spółdzielcze, SKOK-i, firmy leasingowe, zakłady energetyczne i gazownicze,operatorzy telefonii stacjonarnej i komórkowej oraz telewizji kablowej i satelitarnej, dostawcy Internetu,spółdzielnie mieszkaniowe, przedsiębiorstwa komunikacji miejskiej i międzymiastowej, koleje, a takżeprzedsiębiorstwa produkcyjne, handlowe i usługowe ze wszystkich sektorów gospodarki. KRD jest najbardziejznaną instytucją gromadzącą dane o dłużnikach: markę Krajowego Rejestru Długów rozpoznaje 50,4% ogółuPolaków (MillwardBrown SMG/KRC dla KRD, listopad 2008 r.) oraz 97% szefów lub właścicieli średnich firmi 95% szefów lub właścicieli dużych firm (PBS DGA dla „Gazety Prawnej”, czerwiec i wrzesieo 2008 r.).

Krajowy Rejestr Długów z siedzibą we Wrocławiu działa na podstawie Ustawy o udostępnianiu informacjigospodarczych, pod bezpośrednim nadzorem Ministra Gospodarki.

Kontakt dla prasy:Andrzej Kulik, pełnomocnik Zarządu ds. PR, rzecznik prasowy – tel. (71) 78 50 318, 661 948 058,fax (71) 78 50 196, e-mail: [email protected]


120

mailto:[email protected]





raport krd

Business