raporti paraprak i sondazheve arkeologjike ne fshatin dukaj

Adresa: Rruga "Aleksandër Moisiu", Nr. 76, Tiranë

Tel: ++355 04 45 35 855

email: [email protected]

Website: www.asha.gov.al

RAPORT PARAPRAK I SONDAZHEVE ARKEOLOGJIKE NË FSHATIN DUKAJ TË TEPELENËS

Përmbledhje e lëndës 1. Përshkrimi gjeografik i zonës ku ndodhet objekti

2. Të dhëna mbi objektin

3. Potenciali arkeologjik i zonës

4. Zona e gërmimit të shpëtimit

5. Metodologjia e gërmimit

6. Rezultati i gërmimit

7. Rekomandime

8. Bibliografi


Tel: ++355 04 45 35 855



1. Përshkrimi gjeografik i zonës

Zona ku është identifikuar vendbanimi arkeologjik ndodhet pranë fshatit Dukaj (Tepelenë), i

cili nga banorët vendës quhet "Luadh", në krahun e djathtë të rrugës kur shkon nga Tepelena

për në Dukaj, rreth 800 m pa hyrë në fshat.

Vendbanimi ndodhet

rreth 350 m mbi

nivelin e detit, buzë

një kodre e cila është

pjesërisht e zhveshur

nga vegjetacioni, ku

përballë ndodhet mali

i Komtirit 1616 metra

i lartë dhe rreth 300

m në perëndim

gjendet liqeni

artificial i fshatit.

Vetë fshati Dukaj në jug kufizohet me fshtin Turan, në lindje me lumin e Vjosës, në perëndim

me malin e Komtirit dhe veriperëndim me fshtin e Salarisë. Pothuajse e gjithë zona përreth

është kodrinore malore, me vegjetacion të ulët të përbërë kryesisht nga shkurre mesdhetare

me gjelbërim të përhershëm. Përjashtim bën një zonë e vogël fushore buzë Vjosës që shtrihet

midis fshatit Dukaj

dhe Memaliaj -

Fshat. Rruga që nis

nga Tepelena

përshkon fshatrat

Veliqot, Turan,

Dukaj e Salari, për

të vazhduar më pas

me fshatrat

Matohasanaj e

Sinanaj të

Tepelenës dhe

vazhdon në drejtim

të fshatrave të

zonës së Vlorës.

Pamje e zonës ku u zbulua vendbanimi arkeologjik pranë fshatit Dukaj, Tepelenë. Foto-Korrik, 2015.

Hartë skematike e vendndodhjes së vendbanimit arkeologjik.


Tel: ++355 04 45 35 855



2. Të dhëna mbi objektin

Zbulimi i këtij vendnbimi është bërë në mënyrë të rastësishme gjatë inspektimit të

monumeteve të kulturës që ndodhen në këtë zonë nga specialisti i Drejtorisë Rajonale të

Kulturës Kombëtare, Sektori -

Tepelenë, Z. Taulant Rama.

Njoftimi mbi zbulimin në mënyrë

rastësore të këtij vendbanimi në

fshatin Dukaj të rrethit të Tepelenës u

bë nga DRKK - Gjirokastër me anë të

shkresës Nr. 60 prot. dt. 27.01.2015,

bashkëlidhur relacioni me fotot e

përkatëse dhe në këtë kuadër

specialistët e ASHA në bashkpunim

me specialistin e DRKK Gjirokastër -

Sektori Tepelenë inspektuan zonën për

të verifikuar në terren situatën dhe

mbajtën procesverbalin përkatës (nr.

prot. 213/2, dt. 27/03/2015).

Pasi u përgatit relacioni mbi situatën e

konstatuar në terren, u kalua për

miratim në mbledhjen e radhës së

Këshillit Kombëtar të Arkeologjisë.

Në mbledhjen e datës 13.05.2015, me

anë të vendimit Nr. 35, pika I, bazuar

në relacionin e verifikimit në terren të

kryer nga ASHA në bashkëpunim me

DRKK - Gjirokastër, vendosi

realizimin e sondazheve arkeologjike

për të përfituar informacionet e

nevojshme dhe dokumentimin e

gjetjeve in situ.

Gjithashtu, në vitin 2013 arkeologët e

Institutit Arkeologjik - Qendra e

Studimeve Albanologjike, Rudenc

Ruka dhe Ilirian Gjipali, gjatë

vëzhgimeve arkeologjike

sipërfaqësore identifikuan shumë

pranë këtij vendi mbetje ashklash

Gjatë verifikimit në terren në muajin Mars 2015.

Gjendja e strukturave në momentin e verifikimit nga specialistët e ASHA dhe DRKK - Gjirokastër, Mars 2015.

Fragmente të shumta tjagullash dhe tullash në sipërfaqe.


Tel: ++355 04 45 35 855



stralli, pjesë veglash prej stralli dhe qeramike duke e identifikuar këtë sit me një vendbanim

prehistorik me gjetje të periudhës Paleolitike dhe të periudhës së Bronzit1.

3. Potenciali arkeologjik i zonës

Zona e fshatit Dukaj dhe përreth tij, është një zonë shumë e pasur me site arkeologjike, duke

filluar nga prehistoria deri në

Antikitetin e Vonë, e favorizuar kjo

edhe nga pozicioni gjeografik i

fshatit si dhe rruga që ka kaluar në

këtë zonë qysh nga periudha antike,

e cila niste nga Apolonia dhe

vahdonte për në luginën e Drinosit, e

më pas në Greqi2. Vendbanimet

arkeologjike dhe fortifikimet e kësaj

zone janë:

Luadh, Dukaj. Stacioni Prehistorik

i Luadhit ndodhet në afërsi të fshatit Dukaj në krahun e djathtë të rrugës kur shkon nga

Tepelena për në Dukaj, pranë të cilit ndodhet edhe një Çezmë. Për herë të parë, ky sit, është

vizituar nga R. Ruka, në vitin 2013, i cili e identifikoi këtë si sit Prehistorik. Materiali

arkeologjik në këtë sit përfaqësohet nga strallet dhe qeramika. Një pjesë e materialit

arkeologjik është vënë në dispozicion nga identifikuesit e tij. Këto materiale konsistojnë në

ashkla dhe bërthama stralli si edhe disa fragmente qeramike, të përfaqësuara nga parete

enësh. Në materialin e pabotuar R. Ruka ka bërë një datim, sipas të cilit strallet u përkasin tri

periudhave të ndryshme

Prehistorike, pra këtu kemi stralle që

i përkasin Paleolitit të mesëm,

Paleolitit të sipërm dhe epokës së

Bronzit.

Lajth, Dukaj. Vendi i quajtur Lajth

ndodhet në majën e një kodre

shkëmbore në krahun e majtë të

rrugës kur shkon nga fshati Dukaj

për në Qytezën antike, rrëzë malit të

1 Rudenc Ruka, Ilir Gjipali, Michael L. Galaty and Novruz Bajramaj "Lithics at one end of Circum-Adriatic: case studies from

the southermost Albanian coastal lowland" in International Congress of Albanian Archaeological Studies, Tiranë 2014. 2 . Jovan Adami, Rrugët e Shqipërisë në kohën antike, Buletin për Shkencat Shoqërore, 1, Tiranë: 1953, f. 36 –

65.

Pamje e zonës ku ndodhen e gjurmët e vendbanimit prehistorik të zbuluar nga arkeologët e IA dhe vendbanimi i zbuluar nga DRKK - Gjirokastër. Foto-Mars 2015.

Pamje e kodrës së Luadhit, pranë fshatit Dukaj ku ndodhet stacioni prehistorik.


Tel: ++355 04 45 35 855



Dukajt. Është vizituar dhe identifikuar për herë të parë rastësisht nga R. Ruka në vitin 2011

dhe mendohet të jetë i periudhës së Neolitit. Matriali arkeologjik i gjetur në sipërfaqe

përfaqësohet më tepër nga ashkla stralli, ndërsa qeramika mungon.

Qyteza e Dukajt. Shtrihet mbi kodrën e quajtur kodra e Mallakastrës në veri të fshatit Dukaj.

Qyteza ndodhet në 300 m mbi nivelin e detit.

Kodra ngrihet në krahun e majtë të luginës

së Vjosës dhe i paraprin një vargu malor. Në

rrëzën e saj kalon rruga antike që përshkonte

anën e majtë të kësaj lugine.

Kjo qytezë është identifikuar për herë të parë

në vitin 1971. Atë vit u zbuluan disa gjetje

arkeologjike gjatë kryerjes së disa punimeve

bujqësore në fushën e Dukajt. Gjatë këtyre

punimeve u nxor një varr dhe më pas, duke

marrë shkas nga kjo gjë, u nxorën 9 varre,

një pjesë e mirë e të cilëve në atë kohë paraqitej me inventar të pasur, përveç tri varreve të

grabitur më parë. Gjetja e këtyre u dha shtysë arkeologëve të kontrollonin zonën përreth. Në

këtë qytezë nuk janë kryer gërmime arkeologjike që nga zbulimi i saj. Qyteza ka një sipërfaqe

rreth 0.5 ha. Në pjesën më të madhe të saj është e mbrojtur shumë mirë nga natyra dhe gjithashtu është e fortifikuar mjaft mirë nga mure të fuqishëm në pjesët e hapura natyrore. Në pjesët Lindore

dhe Perëndimore, shpatet e kodrës rrëzohen më një pjerrësi të madhe mbi përrenj të vegjël. Edhe

në pjesën Veriore shpatet bien po me të njëjtën pjerrësi në drejtim të fushës. Në pjesën jugore

ndeshim fortifikimin, i cili është rreth 80 m. i gjatë dhe 3.6 m. i gjerë. Një trakt i shkëputur muri ndodhet edhe në anën lindore. Gjatë linjës së mureve duket se muri ka qenë i pajisur me tri kulla.

Në bazë të kontureve të tij, fortifikimi merr formë kuadratike.

Për sa i përket datimit, arkeologu D. Komata, nisur nga materiali material arkeologjik i gjetur si, funde pitosash, buzë, vegje, e parete enësh të vogla si edhe tjegulla, për të cilat ai shprehet se i

përkasin shek. V – III para Kr3.

Kalaja e Matohasanajt. Kalaja antike e

Matohasanajt ndodhet në majën e një kurrizi

shkëmbor, i cili ngrihet në qendër të luginës të

fshatit Sinanajt. Kjo shtrihet midis shtratit të

lumit Vjosa dhe malit të Gribës. Një

pozicionim i tillë mundësonte kontrollimin e

pellgut gjeografik, por edhe kontrollin mbi

rrugën natyrore që vinte nga Amantia dhe

përshkonte shpatin lindor të malit për të dalë

në Epir dhe Maqedoni. Por, përveç këtij

3 .D. Komata, Gjetje të rastit në rrethin e Tepelenës. Buletin Arkeologjik 3, Tiranë: 1971, f. 244 – 245.

Fragment muri nga qyteza antike e Dukajt.

Pamje e njërës prej kullave të kështjellës së Matohasanajt.


Tel: ++355 04 45 35 855



kontrolli që kjo kala kishte, studiues të ndryshëm janë të mendimit se kishte edhe si funksion

mbrojtjen e territorit të amantëve nga ana lindore.

Kjo kala quhet qytezë nga banorët e zonës dhe është evidentuar në vitin 1949, në ekspeditën

arkeologjike që instituti i shkencave ka organizuar në luginën e Vjosës, drejtuar nga S.

Anamali, sipas të cilit, në kohën e evidentimit, në qytetin e Matohasanajt shumica e mureve

ruhen në gjendje shumë të mirë. Pas zbulimit të saj, në këtë kala nuk janë bërë kurrë gërmime

arkeologjike apo ndërhyrje restaurimi, por studimet për këtë qendër nuk kanë munguar.

Studime të cilat janë bazuar në ato çfarë kanë mbetur mbi sipërfaqe dhe nga ndonjë gjetje e

rastit. Datimi i kësaj kalaje është bërë duke u bazuar vetëm në elementët arkitektonikë sepse

nuk janë kryer gërmime arkeologjike në mënyrë që të mund të bëhet një datim bazuar edhe në

materialin arkeologjik.

N. Ceka ka dhënë fillimisht një datim për këtë kala, i cili periudhën e parë, të ndërtimit të

mureve, e daton në gjysmën e

dytë të shek. V p.e.sonë, pasi

nga pikëpamja stilistike kjo

muraturë është e ngjashme me

muraturat e periudhave të

hershme të Amantias dhe Klosit.

Ndërsa periudhën e dytë N.

Ceka e daton rreth mesit të shek.

III p.e.sonë4.

Kalaja e Horës. Në fushën e

Dukajt, e cila shtrihet në veri të

fshatit me të njëjtin emër, në anën e majtë të luginës së Vjosës ndodhet Hora. Kjo kala ka

pozicion strategjik për kontrollin e rrugëve që kalonin në periudhën romake në këtë luginë.

Kjo kala fillon të përmendet qysh në vitet ’70, të shekullit të kaluar, nga V. Banga, i cili

shkruan se pranë nekropolit në fushën e hapur ndodhet një kala e vogël në formë katrore.

Shkas për identifikimin e kësaj kalaje u bë nxjerrja e disa varreve gjatë punimeve bujqësore

në fushë5.

Në kushtet e mungesës së gërmimeve arkeologjike, është shumë i vështirë një datim bazuar

në elementët arkitektonik, pasi në vend ne mund të shihen vetëm disa ledhe në formë katër

këndore për shkak të dëmtimeve që i janë bërë nga punimet bujqësore si dhe marrja e gurëve

për ndërtim. Edhe mungesa e gërmimeve e vështirëson dhënien e një datimi të saktë. Por,

duke u nisur materiali arkeologjik si tjegullat dhe qeramika, që i përkasin periudhës romake,

si edhe nga mjedisi ku ndodhet, ka mundësi të ketë shërbyer si një Castrum i periudhës

romake për ruajtjen e rrugëve. Pra kjo është një kështjellë që i ka fillesat e ndërtimit të saj në

periudhën romake.

4 .Ceka, Neritan. Qëndra të fortifikuar të Amantëve, Monumentet, 10, Tiranë: 1975, f. 21-62. 5 .Banga, Vasil. Kontribute për hartën arkeologjike të Tepelenës, Buletini arkeologjik, 3, Tiranë: 1971, f. 205 – 220.

Pamje e zonës ku ndodhet Kalaja e Horës (Castrumi).


Tel: ++355 04 45 35 855



Kalaja e Zharrës. Kjo kala ngrihet në majën e kodrës shkëmbore me të njëjtin emër dhe me

lartësi 310 m, mbi nivelin e detit. Kodra ndodhet në perëndim të qytetit të Tepelenës në anën e

majtë të luginës së Vjosës dhe duke u zgjatur nga jugu në veri merrë formën e hundës. Shpatet e kodrës kanë pjerrësi të madhe, ku më e theksuar është në anën veriore, ndërsa në anën jugore

shpati zbutet pasi lidhet me kodrën e Veliqotit. Fillimisht H. Ceka ka shprehur mendimin se kjo

kala mund të jetë një nga fortifikimet e

Justinianit, por më vonë ai ndryshon

mendim dhe e lidh atë me familjet feudale

të shek. XIII – XIV të e. sonë. Më pas me

fillimin e gërmimeve arkeologjike në këtë

kala filloi të hidhej dritë mbi datimin e saj.

Përveç sistemit të fortifikimit, rol të madh

në datimin e kësaj kalaje ka dhënë

materiali arkeologjik i siguruar nga

gërmimet arkeologjike. Nëpërmjet

studimit të sistemit të fortifikimit, trajtës

së kullave dhe analizimit tipologjik të

materialit arkeologjik të përfituar nga gërmimet u arrit një datim i saktë dhe më i pranueshëm

nga i pari. Në lidhje me datimin e saj D. Komata shprehet se kjo kala i përket shekujve IV –

VI e. sonë6, datim të cilit ai i qëndron edhe në një studim të më vonë për këtë kala. Voselë, Turan. Në anën e majtë të rrugës kur shkon nga Tepelena për në Dukaj, në jug të fshatit Turan përballë kalasë së Zharrës është vendi i quajtur Voselë. Vosela është një tokë e punuar dhe

e tarracuar në rrëzën e kodrës së Majkoshit. Në një sipërfaqe të madhe toke, gjenden fragmente

tjegullash dhe qeramikë helenistike. Ky vendbanim është identifikuar gjatë viteve të periudhës komuniste, nga fundi i viteve ’60 të shek. XX, kur gjatë punimeve bujqësore kishin dalë pjesë

tjegullash dhe monedha të Epirit7. Pasi u identifikua ky vendbanim, materiali i tij është depozituar

në muzeun e Tepelenës dhe më pas nuk janë bërë më kërkime arkeologjike.

6 .Komata, Damjan, Kalaja e Zharrës, qendër e periudhës së vonë antike/ gërmime të vitit 1970, Buletin Arkeologjik, 3, Tiranë: 1971, f. 133 – 140. 7 . V. Banga, Kontribut për hartën arkeologjike të rrethit të Tepelenës, Vepër e përmendur, f. 213.

Fragment nga muri rrethues i kalasë së Zharrës.

Pamje e tarracave të venbanimit të Voselës, Turan.


Tel: ++355 04 45 35 855



4. Zona e gërmuar

Në zbatim të vendimit Nr. 35, datë 13.05.2015 pika I të KKA - së dhe pasi u njoftua pushteti

lokal nga ana e DRKK - Gjirokstër, grupi i përbashkët i punës, gjatë periudhës 20 - 23 Korrik

2015, realizoi sondazhet arkeologjike

dhe dokumentimin e gjetjeve

arkeologjike në terren.

Duke qenë se in situ dalloheshin

qartë dy linja muresh, u hap nga një

sondazh pranë secilës me përmasa

1.5 m x 1.5 m.

Sondazhi Nr. 1. Ky sondazh u hap

pranë linjës së murit të identifikuar

me njësinë (S. 1 - 006) me drejtim

verilindje - jugperëndim. Si fillim sondazhi u piketua me përmasat 1.5 x 1.5 m por më vonë

u zgjerua në 1.5 x 2 m, për shkak të

situatës së shfaqur gjatë gërmimit.

Në fillim u gërmua shtresa

humusore (S. 1 - 001), pa material

arkeologjik dhe me trashësi që

varion nga 50 - 80 cm. Poshtë saj

del shtresa me material arkeologjik

(S. 1 - 002).

Materiali arkeologjik i kësaj shtrese

është i përzier, ku dominon periudha

e Antikitetit të Vonë dhe më pak

periudha Helenistike, e përfaqësuar

nga parete, funde enësh, buzë dhe grykë

pitosash, tjegulla e tulla të fragmentuara.

Shtresa përmban përveç materialit të

qeramikës edhe gurë të madhësive të

ndryshme si dhe gjurmë djegie. Nga

pastrimi i të gjithë sipërfaqes së kësaj

shtrese doli në pa një strukturë ovale me

përmasa 1.20 x 1.20 m, e rrethuar me

fragmente tullash të vendosura vertikalisht

dhe pjesa qendrore e mbuluar me gurë

mesatarë.

Pamje e terrenit para fillimit të sondazheve, Korrik 2015.

Piketimi i sondazhit Nr.1.

Pamje gjatë gërmimit të sondazhit Nr. 1.

Adresa: Rruga "Aleksandër Moisiu", Nr. 76,

Kjo strukturë e identifikuar me njësinë (

një varri. Pas heqjes së pjesës mbuluese të përbërë nga gurë mesatarë doli një shtresë djegie

(S. 1 - 004), e cila rrethonte një amforë të

të Vonë në tabanin

mbështetës të saj, jep idenë

më tepër të një hambari për

prodhime bujqësore se sa të

një varri. Pasi riti i varrimit

në urna nuk praktikohet në

periudhën e Antikitetit të

Vonë, periudhë së cilës i

përket materiali konstruktiv i

objektit të zbuluar. Këtë

mendim e përforcon edhe

prania e një sasie të

konsiderueshme e pitosave

Pamje e strukturës ovale që doli në sondazhin Nr.1

Planimetria e sondazhit Nr. 1, sh. 1:20.


Tel: ++355 04 45 35 855



Kjo strukturë e identifikuar me njësinë (S. 1 - 003), u mendua nga arkeologët si struktura e

së pjesës mbuluese të përbërë nga gurë mesatarë doli një shtresë djegie

004), e cila rrethonte një amforë të përgjysmuar. Gjatë gërmimit të shtresës 004 nuk u

gjet asnjë objekt. Amfora e

përgjysmuar me diametër 30 cm dhe

lartësi 15 cm, u identifik

Nr. 1, mbështetej në një taban (

005) të ndërtuar me fragmente

tjegullash të periudhës së Antikitetit

të Vonë. Interesant është fakti se

gjatë pastrimit të pjesës së bre

të amforës nuk u gjet as

Mungesa e materialit arkeo

brenda amforës si dhe prania e

tjegullave të periudhës së Antikitetit

mbështetës të saj, jep idenë

më tepër të një hambari për

prodhime bujqësore se sa të

Vonë, periudhë së cilës i

Këtë

konsiderueshme e pitosave

të fragmentuar, të cilët shërbenin për

depozitimin dhe ruajtjen e prodhimeve

bujqësore. Gjithashtu, hapja e sondazhit

Nr. 1 nxori në pa edhe vazhdimin e linjës

së murit (S. 1 - 006), të identifikuar më

parë në terren nga specilistë të DRKK

Gjirokastër dhe ASHA.

pjesën e zbuluar nga sondazhi, muri arrin

gjatësin e 4 m dhe lartësi

Sondazhi Nr. 2. Sondazhi i dytë u hap

pranë linjës së dytë të murit (S. 2

identifikuar më parë gjatë verifikimit në

terren nga specialistët e DRKK

strukturës ovale që doli në sondazhin Nr.1.

Sondazhi Nr.1 në raport me murin (006).

Planimetria e sondazhit Nr. 1, sh. 1:20.

dua nga arkeologët si struktura e

së pjesës mbuluese të përbërë nga gurë mesatarë doli një shtresë djegie

Gjatë gërmimit të shtresës 004 nuk u

gjet asnjë objekt. Amfora e

përgjysmuar me diametër 30 cm dhe

lartësi 15 cm, u identifikua si varri

Nr. 1, mbështetej në një taban (S. 1 -

005) të ndërtuar me fragmente

tjegullash të periudhës së Antikitetit

të Vonë. Interesant është fakti se

gjatë pastrimit të pjesës së brendshme

të amforës nuk u gjet asnjë objekt.

Mungesa e materialit arkeologjik

brenda amforës si dhe prania e

tjegullave të periudhës së Antikitetit

të fragmentuar, të cilët shërbenin për

depozitimin dhe ruajtjen e prodhimeve

ithashtu, hapja e sondazhit

Nr. 1 nxori në pa edhe vazhdimin e linjës

006), të identifikuar më

parë në terren nga specilistë të DRKK -

Gjirokastër dhe ASHA. Së bashku me

pjesën e zbuluar nga sondazhi, muri arrin

gjatësin e 4 m dhe lartësi maksimale 1 m.

Sondazhi i dytë u hap

pranë linjës së dytë të murit (S. 2 - 004), të

identifikuar më parë gjatë verifikimit në

terren nga specialistët e DRKK - Gjirokstër

Sondazhi Nr.1 në raport me murin (006).


Tel: ++355 04 45 35 855



dhe ASHA. Përmasat e sondazhit Nr.

2 janë 1.5 m x 1.5 m dhe thellësi

maksimale 0.90 m. Gjatë gërmimit u

arrit të identifikoheshin tre njësi

stratigrafike të emërtuara S. 2 - 001, S.

2 - 002 dhe S. 2 - 003. Njësia e parë

(S. 2 - 001), rreth 0.60 m trashësi,

lidhet me shtresën e sipërme të krijuar

nga depozitimet e dherave si rezultat i

erozionit, në të cilën mungojnë gjetjet

arkeologjike. Më pas vjen njësia e dytë

(S. 2 - 002), me trashësi maksimale

0.30 m, në përbërje të së cilës pati material arkeologjik të përbërë kryesisht nga fragmente

tjegullash, pak funde enësh dhe parete. Materiali arkeologjik është i përzier, ku dominon

periudha e Antikitetit të

Vonë dhe më pak ajo

Helenistike. Interesant është

fakti se poshtë tjegullave

gjenden gjurmë djegie të

cilat me shumë mundësi

lidhen me fazën e fundit të

këtij vendbanimi, periudhën

e Antikitetit të Vonë, pasi

edhe tjegullat janë të po

kësaj periudhe kohore.

Ndërsa materiali i periudhës

Romake mungon plotësisht.

Në po të njëjtën shtresë, në anën perëndimore të sondazhit u zbulua një fragment muri (S. 2 -

003), i ndërtuar me gurë

mesatarë dhe të palidhur me

llaç, i cili dukhet të jetë

vazhdim i linjës sipërfaqësore

të murit të zbuluar më parë

gjatë verifikimeve në terren nga

specialitët e ASHA dhe DRKK

- Gjirokastër. Pas heqjes së

shtresës me material

arkeologjik, në thellësinë 1 m

arrihet shtresa natyrore. Duhet

theksuar se krahasuar me

sondazhin Nr. 1, materiali në

këtë sondazh ishte më i pakët.

Pamje para fillimit të sondazhit Nr.2.

Sondazhi Nr.2, shtresa (001).

Pamje e sondazhit Nr.2, pas përfundimit.


Tel: ++355 04 45 35 855



5. Metodologjia

Metodologjia e përdorur gjatë gërmimit plotëson kushtet e gërmimit arkeologjik të kërkuara

nga "Rregullore mbi kriteret e ushtrimit të profesionit të arkeologut. Kriteret e gërmimit,

dokumentimit dhe arkivimit të të dhënave dhe materialeve arkeologjikë" miratuar me vendim

nr. 2, dt. 30.01.2009 të Këshillit Kombëtar të Arkeologjisë.

Para fillimit të punimeve u

dokumentua situata e terrenit

me anë të fotografimit dhe e

njëjta gjë u bë pasi përfundoi

i gjithë procesi arkeologjik.

Pasi u bë fotografimi

paraprak i terrenit, u

piketuan vendet e kryerjes së

dy sondazheve të cilët u

hapën pranë secilës nga

linjat e mureve. Sondazhet u

emërtuan me numrat rendorë

Sondazhi Nr1 dhe Sondazhi

Nr. 2. Gërmimi i sondazheve u krye duke gërmuar sipas modelit standard për gërmimet

arkeologjike sistematike, duke e hequr dheun me shtresa. Të gjitha shtresat e gërmuara morën

nga një numër të veçantë treshifror, sipas sondazheve përkatëse, duke filluar nga 001 deri në

006, e cila përkon me tabanin natyror shkëmbor të terrenit.

Gjatë gërmimit të sondazheve u punua me kazmë, kryesisht u përdorën kazma të vogla,

lopatë, mistri, trekëndësha dhe furça për pastrim. Me anë të GPS u morën pikat për secilin

nga sondazhet e hapura. Pas përfundimit të sondazheve u bënë fotografitë me tabelë dhe

zhalon dhe gjithashtu u bënë

dhe matjet, rilevimet e

strukturave dhe vizatimi i tyre

në shkallë 1:10 m. I gjithë

materiali arkeologjik i dalë

nga sondazhet, u grumbullua

sipas shtresave dhe

kuadratëve përkatës për t'u

dokumentuar dhe regjistruar

në zyrat e ASHA. Për çdo

njësi stratigrafike, u plotësua

skeda përkatëse.

Gjatë gërmimit të sondazhit Nr.2, Korrik 2015.

Gjatë gërmimit të sondazhit Nr.1.


Tel: ++355 04 45 35 855



Pas përfundimit të procesit të gërmimit dhe dokumntimit të dy sondazhet e hapura u mbuluan

përsësi me dheun e tyre, me qëllim shmangien e dëmtimeve të mëtejshme të këtij vendbanimi

të ri arkeologjik.

6. Rezultati i gërmimit.

Pasi përfundoi gërmimi i të dy sondazheve, u arrit të grumbullohej informacion i

konsiderueshëm për të ndërtuar një kronologji të vendbanimit. Sondazhi Nr. 1, pati më tepër

material arkeologjik të përbërë kryesisht nga forma enësh të mëdha dhe më pak enë fine. Po

ashtu, ajo që bie në sy është

gjetja me shumicë e pitosave

të fragmentuar. Në sondazhin

Nr. 2 u gjet më pak material

arkeologjik se në sondazhin

Nr. 1, megjithatë, është me

shumë interes për sa i përket

datimit. Gjithashtu, materiali

arkeologjik paraqitet i përzier

në të dy sondazhet, ku në të

njëjtin kontekst gjenden

fragmente tjegullash të

periudhës Helenistike dhe të

Antikitetit të Vonë.

Në lidhje me kronologjinë e këtij vendbanimi, paraprakisht, duke gjykuar nga materiali

arkeologjik i gjetur, mund të themi se fillesat i ka në periudhën Helenistike. Materiali i kësaj

periudhe ka shumë ngjashmëri me materialin e gjetur në Qytezën e Dukajt, vendbanim i cili

ndodhet rreth 2 km në vijë ajrore nga vendbanimi ku u kryen sondazhet arkeologjike. Po

ashtu, ka shumë ngjashmëri me materialin e gjetur në sipërfaqe në vendbanimin e hapur të

"Voselës", në fshatin Turan. Nisur edhe nga prania e linjave të mureve dhe pozicioni

gjeografik i këtij vendi, me shumë mundësi, duhet të ketë funksionuar si një vilë ose

vendbanim i hapur i periudhës Helenistike dhe muret kanë shërbyer për tarracimin e vendit

Pamje e punës për mbulimin e sondazhit Nr. 2, pas përfundimit të gërmimit dhe dokumentimit. Sondazhi Nr.1, i mbuluar.

Pamje e sondazhit Nr.1, njësia 005.


Tel: ++355 04 45 35 855



për shkak të pjerësisë së theksuar që paraqet. Mundësia që të ketë funksionuar si fortifikim

është shumë e vogël, pasi në këtë periudhë egzistonte fortifikimi i "Qytezës së Dukajt" dhe

nuk është e logjikshme të kishte një tjetër fortifikim në një distancë kaq të afërt, e aq më tepër

pozicionin dhe sipërfaqen shumë të vogël që ka ky vendbanim.

Pas periudhës Helenistike, venbanimi duhet të jetë braktisur, për t'u përdorur përsësri në

Antikitetin e Vonë. Ky përfundim vjen pasi në të dy sondazhet e hapura nuk është gjetur

asnjë material arkeologjik i periudhës Romake. Ndërprerja e vazhdimësisë së vendbanimit,

shpjegohet me faktin se në këtë periudhë ka funksionuar kalaja e "Horës", ose Castrumi, i cili

gjendet rreth 2.8 km larg në disctancë ajrore, në verilindje, në fushën e fshatit Dukaj pranë

Vjosës. Pra, në këtë periudhë edhe vendbanimi është zhvendosur pranë fushës së Dukajt, një

fenomen i njohur për periudhën Romake, kjo për shkak të sigurisë që ofronte ushtria e

Romës.

Fund ene e periudhës Helenistike. Fund ene e periudhës Helenistike.

Tjegull e periudhës Helenistike. Tjegull e periudhës Helenistike, në profil.


Tel: ++355 04 45 35 855



Bazuar në materialin e gjetur, vendbanimi duhet të ketë filluar të përdoret përsëri në

periudhën e Antikitetit të Vonë, ndoshta rreth shek. V - VI pas Kr., dhe pas kësaj periudhe

nuk ka vazhduar të përdoret më. Materiali i gjetur na sugjeron se ka pasur intensitet banimi,

pasi jo vetëm prania e tjegullave të shumta, por sidomos fragmentet e pitosave, dëshmojnë

për aktivitetin e dendur bujqësor në këtë periudhë. Ngjashmëri në materialin arkeologjik të

këtij vendbanimi, gjejmë me atë të kalasë së Zharrësit e cila është datuar midis shek. IV - VI

pas Kr., periudhë në të cilën datohet edhe venbanimi ku u kryen sondazhet. Gjurmët e shumta

të djegies që u identifikuan në të dy sondazhet e hapura, të cilat gjendeshin së bashku me

materialin e periudhës së Antikitetit të Vonë, tregon se me shumë mundësi venbanimi është

shkatërruar nëpërmjet zjarrit, ndoshta gjatë dyndjeve sllave të shek. VI.

Fund pitosi i periudhës Helenistike.

Buzë pitosi i periudhës së Antikitetit të Vonë.


Tel: ++355 04 45 35 855



Fragment tjegulle e periudhës së Antikitetit të Vonë.

Tjegull e Antikitetit të Vonë.

Tjegull e Antikitetit të Vonë, në profil.

Tjegull e Antikitetit të Vonë.

Fund pitosi i Antikitetit të Vonë.


Tel: ++355 04 45 35 855



Për sa i përket planimetrisë dhe shtrirjes së vendbanimit, nga këto dy sondazhe të vogla është

shumë e vështirë të arrihet një përfundim pa kryer gërmime arkeologjike sistematike. Gjetjet

sipërfaqsore shtrihen në një sipërfaqe jo më tepër se 300 m², e megjithatë, ky venbanim

përmban vlera të rëndëshme arkeologjike.

Së pari, është një vendbaim i ri arkeologjik që i shtohet hartës arkeologjike të vendit tonë dhe

rrethit të Tepelenës. Së dyti, jep informacione të rëndësishme për sa i përket lëvizjes dhe

Hartë topografike e vendndodhjes së sondazheve të kryera në raport me monumentet dhe sitet arkeologjike të zonës përreth fshatit Dukaj.


Tel: ++355 04 45 35 855



zhvillimit të vendbanimeve në periudha të ndryshme kohore, nga periudha Helenistike deri në

Antikitetin e Vonë. Së treti, është një vendbanim në të cilin, arkeologët e interesuar në të

ardhmen mund të kryejnë gërmime sistematike në kuadër të studimeve mbi periudhat e

përfaqësuara në këtë vendbanim.

Për momentin,

emergjente është

mbrojtja e tij nga

shkatërrimi që i

bëhet gjatë stinës

së dimrit si rezultat

i krijimit të

përrenjve të vegjël,

por që sjellin sasi

të konsiderueshme

uji, aq sa kanë

dëmtuar linjat e

dukshme të

mureve. Prandaj,

duke bashkëpunuar

me pushtetin

vendor dhe DRKK

- Gjirokastër,

duhet të shikohet

mundësia e

devijimit të

rrjedhës së ujit që

zbret nga kodrat

sipër tij.


Tel: ++355 04 45 35 855



7. Rekomandime

1. Raporti paraprak me rezultatet e sondazheve arkeologjike të relatohet në mbledhjen e

radhës së KKA.

2. Gjetjet arkeologjike të përfituara nga gërmimi të depozitohen pranë ambienteve të DRKK -

Gjirokastër me listën përkatëse, pasi të jetë bërë pastrimi dhe regjistrimi i tyre në arkivin

elektronik të ASHA.

3. Të merren masat për të mbrojtur vendbanimin e ri arkeologjik në fshatin Dukaj të

Tepelenës, nga shkatërrimi si pasojë e veprimit të përrenjve që krijohen gjatë shirave.


Tel: ++355 04 45 35 855



8. Bibliografi

1. Adami, Jovan. Rrugët e Shqipërisë në kohën antike, Buletin për Shkencat Shoqërore, 1, Tiranë: 1953, f. 36 – 65. 2. Anamali, Skënder. Vjosa dhe qendrat antike në luginën e saj, Buletin i Institutit të Shkencave,

viti III-të, Nr.4 , Tiranë: 1949, f. 53 – 65. 3. Baçe, Apollon. Fortifikimet e Antikitetit të vonë në vendin tone, Monumentet, 11, Tiranë: 1976, f. 35-74. 4. Banga, Vasil. Kontribute për hartën arkeologjike të Tepelenës, Buletini arkeologjik, 3, Tiranë: 1971, f. 205 – 220. 5. Ceka, Neritan. Qendra të fortifikuara të Amantëve, Monumentet, 10, Tiranë: 1975, f. . 21-62. 6. Gjipali, Ilir. Recent rescarch on the Paleolithic and Mesolithic archaeology of Albania, New

directions in Albania archaeology, Tiranë: 2006, f. 31 – 41. 7. Komata, Damjan. Gjetje të rastit në rrethin e Tepelenës, Buletin Arkeologjik 3, Tiranë: 1971, f. 244 – 245. 8. Komata, Damjan. Kështjella e Zharrës- fortesë e periudhës antike te vonë, Iliria, VI, 1976, f. 313 – 328. Përgatitën:

Mariglen Meshini

Arjol Porja

Klejdi Zguro

Konfirmoi: Enina Poçi

raporti paraprak i sondazheve arkeologjike ne fshatin dukaj

Documents