ÁÃrar rohingya tourtorika rosÓm-rewajor kitab
TRANSCRIPT
ကြၽႏပတ႔ ရဟငဂာ ရးရာယဥေကးမ စာအပ။OUR ROHINGYA CULTURE BOOK
ÁÃRARÁÃRAR ROHINGYAROHINGYATOURTORIKA TOURTORIKA
ROSÓM-REWAJOR ROSÓM-REWAJOR KITABKITAB
ÁÃRAR ROHINGYA TOURTORIKA ROSÓM-REWAJOR KITAB
OUR ROHINGYA CULTURE BOOK
KAṬÚN LOI YARE MÁNI BÁINGA KITAB
ကြၽႏပတ႔ ရဟငဂာ ရးရာယဥေကးမ စာအပ။႐ပျပကာတြနးမားျဖင ဘာသာျပနထားေသာ စာအပ။
A VISUAL DICTIONARY
Published by Books Unbound & IOM
Curation: David Palazón
Art Direction and Design: Sophie Danielson
Research (CMC team): David Palazón, Shahirah Majumdar, Rezaul Karim, Md. Rahul Karim, Saleha Akter Urmi, Hossain Ahammod Masum, Shwettaj Jahan Tithi, Mustafa Kamal, Zeeshan Khan, Md. Asif Imteaz, Sophie Danielson, Shahida Win, Md. Shofiqul Islam, Asmoth Ullah, Mohammed Yakub, Nurul Amin, Md. Shibili, Asma Hossin, Kurshida, Kefayet Ullah, Imam Hossein and Noor Ali.
Illustrations: Allina Seegert, Amadea Szamosi, Anan Anwar Mullick, Anastasia Hladilka, Ashmita Thapa Magar, Beatrice Jasmine, Clarisha Revlyn, Elena Tara, Farah Syahida, Hannah van de Ree, Ignacio Pérez, Jessica Maarleveld, Joanna Smolska, Khadija Quddus, Lukas Lorenzini, Patri Cartoon Art, Rachel Lucette Adams, Rebecca Mohammad, Shama Hussain, Sofia Alanis, and Urška Kos.
Translations: Kaiser Anowar, Arif Kassim, Absar, and Asmothullah
Printed by Karim Printers
Thanks to these special contributors: Ramjan Ali, Mayuu Ali, Nihab Rahman, Razia Sultana, Roshida Begum & family, and Miranda Kuykendall.
Copyright © 2020 Books Unbound & International Organisation for Migration (IOM). All rights reserved.
No part of this publication may be reproduced, distributed, or transmitted in any form or by any means, including photocopying, recording, or other electronic or mechanical methods, without the prior written permission of the publisher.
The purpose of this book — the first Visual Dictionary of Rohingya Culture — is to provide the Rohingya community with a culturally appropriate education tool that features and illustrates their own unique heritage. It has been purposefullly designed using a picture-based approach to reach literate and illiterate children and adults in an inclusive way. This multipurpose tool is available through the IOM Rohingya Cultural Memory Centre, and can be used for conversation building, multi-language learning, reinforcing critical thinking skills and, ultimately, as a platform for art-based story-telling. Teachers and facilitators in educational facilities as well as MHPSS staff providing psychosocial support will find it especially useful.
For further information about this publication and the IOM Rohingya Cultural Memory Centre’s work, please contact David Palazón ([email protected]), Shahirah Majumdar ([email protected]) and Sophie Danielson ([email protected]).
Version 1.01 (April 2020)
SinnoRohingya Tourtorika Rosóm-rewajore kaṭún loi máni báinga kitab ibáre banaiye Books Unbound ne, ar hítarare gora baiye IOM e - the UN Migration Agency - Rohingya Tourtorika Rosóm-rewajor Senṭárot (Cultural Memory Centre) soledde ham ókkolor bútottun yan ekkán ham. Ar yan ekkán alok noiya ham, Rohingya tourtorika rosóm-rewajor talim dede manúš ar pargu manúš ókkolor zoriya Rohingyar bab-dadar dinna Tourtorika Rosóm-rewaj ókkolore zotton gorí rakÍbolla, zeén niki - Rohingyar solasol, bab-dadar dinna nišáni, šómazot uṛát-boiṛát, Eid-Kurban, fušák-lebas, hána-fína, zuban, gór-duwar, haz-harbar, giyan-buddí ar dinor yakin… ín beggúnor babute taákit goríbolla, nišáni ísabe kuiṭṭai rakibolla ar torki goríbolla ãaraham yan gorír.
အဖ�ဖင� အမာာ�စာ�ရ� ဟငဂျာ�ာ ရ� �ရာာယဉကျေး���မ အစဉအလာာမ�ာ��� �ာတနး�ရ� ပပ� � မ�ာ�နး � တ� ကျေး�ာပြာပာထားာ�ကျေး�ာရ�ဟငဂျာ�ာ ရ� �ရာာယဉကျေး���မ အစဉအလာာမ�ာ��� �ာတနး�ရ� ပပ� � မ�ာ�နး � တ� ကျေး�ာပြာပာထားာ�ကျေး�ာ
ဤဘာာ�ာပြာပနးစာအ� ပ��ဤဘာာ�ာပြာပနးစာအ� ပ�� Books UnboundBooks Unbound � ပြပစ� ပါ�ည။ ဤအာ�ထား� တမ�ည � ပြပစ� ပါ�ည။ ဤအာ�ထား� တမ�ည
IOM - The UN Migration AgencyIOM - The UN Migration Agency တ� � မ လာ�ရ လာ� ပ�� ငလာ��ရကျေး�ာ ရ� ဟငဂျာ�ာ တ� � မ လာ�ရ လာ� ပ�� ငလာ��ရကျေး�ာ ရ� ဟငဂျာ�ာ
ရ� �ရာာယဉကျေး���မ စငတာ၏ ရ� �ရာာယဉကျေး���မ စငတာ၏ (Rohingya Cultural Memory Centre)(Rohingya Cultural Memory Centre) လာ� ပငနး�စဉမ�ာ�ထားမ လာ� ပငနး�စဉမ�ာ�ထားမ
အစတအပ� င�တခ� လာည� ပြာ�စပါ�ည။ ဤလာ� ပငနး�စဉ�ည ဆနး��စကျေး�ာလာ� ပငနး�စဉ အစတအပ� င�တခ� လာည� ပြာ�စပါ�ည။ ဤလာ� ပငနး�စဉ�ည ဆနး��စကျေး�ာလာ� ပငနး�စဉ
တစခ� ပြာ�စပါ�ည။ ရ� ဟငဂျာ�ာ ရ� �ရာာယဉကျေး���မ အစဉအလာာ အကျေးမအနးစမ�ာ��� ထားနး��မ�တစခ� ပြာ�စပါ�ည။ ရ� ဟငဂျာ�ာ ရ� �ရာာယဉကျေး���မ အစဉအလာာ အကျေးမအနးစမ�ာ��� ထားနး��မ�
ကျေးစာင� ကျေးရာ�န� ငရာနးနင� ပြာပနးလာညရင�နးကျေးစရာနး တတ�မ�နးာ�လာညကျေး�ာ ပညာရငမ�ာ�အာ�ကျေးစာင� ကျေးရာ�န� ငရာနးနင� ပြာပနးလာညရင�နးကျေးစရာနး တတ�မ�နးာ�လာညကျေး�ာ ပညာရငမ�ာ�အာ�
ခ�ဉ��ပ၍ ပြပစ� ပါ�ည။ ရ� ဟငဂျာ�ာ လာမဘာဝကျေးနးထား� ငပ� � ၊ ဘာ� �ဘာာ�အကျေးမအနးစ၊ ��လာ�ဆ�ဆ� ပ� � ၊ ခ�ဉ��ပ၍ ပြပစ� ပါ�ည။ ရ� ဟငဂျာ�ာ လာမဘာဝကျေးနးထား� ငပ� � ၊ ဘာ� �ဘာာ�အကျေးမအနးစ၊ ��လာ�ဆ�ဆ� ပ� � ၊
ပလာမ��ဘာင၊ အဝတအစာ�၊ အစာ�အကျေး�ာ�၊ အကျေးပြာပာအဆ� ၊ အကျေးဆာ�အအ�� ၊ အလာ� ပအ�� င၊ ပလာမ��ဘာင၊ အဝတအစာ�၊ အစာ�အကျေး�ာ�၊ အကျေးပြာပာအဆ� ၊ အကျေးဆာ�အအ�� ၊ အလာ� ပအ�� င၊
အကျေးတ�အကျေးခ၊ ဘာာ�ာကျေးရာ�ယ�� ကြ�ညမတ� � �� ကျေးလာ�လာာ�ရန� ငရာနးနင� �� �ဖြး��တ� �တ�ကျေးစရာနး အကျေးတ�အကျေးခ၊ ဘာာ�ာကျေးရာ�ယ�� ကြ�ညမတ� � �� ကျေးလာ�လာာ�ရန� ငရာနးနင� �� �ဖြး��တ� �တ�ကျေးစရာနး
ဤ�� �� � ဆနး��စထားထားင ပြပလာ� ပပြာခင�ပြာ�စပါ�ည။ဤ�� �� � ဆနး��စထားထားင ပြပလာ� ပပြာခင�ပြာ�စပါ�ည။
IntroductionThis Visual Dictionary of Rohingya Culture is a production of Books Unbound commissioned by IOM - the UN Migration Agency - as part of the ongoing work for the Rohingya Cultural Memory Centre (CMC). The CMC is a unique project preserving Rohingya Cultural Heritage through supporting artisans and cultural practitioners to research, produce and innovate objects of their own tangible and intangible cultural legacy.
မသားစ
အဝတအစားမား
႐းရာ အလအဆင
ရတနာ
အမမား
အမအသးအေဆာငပစၥညးမား
အမအျပင
အမအတြငး
ခကျပတျခငး
႐းရာ သေရစာမား
ရးရာ အစားအစာ
ကရယာ တနဆာပလာမား
ေမြးျမးေရးလပငနး
ငါးဖမးျခငး
ေဈး
လကဖကရညဆင
ၿမ႕
ေဆာကစားစရာမား
ေကာငး၌
စာသငခနးထမာ
ဘာသာ သာသနာ
အႏပညာ ႏင လကမႈပညာ
တရယာ
မဂၤလာေဆာင
ပြလမးသဘင
ေဒသခ ေခါငးေဆာငမား
ကမာၻ႔အသငးအဝငးရ ႐ဟငဂာလမး
မာတကာGóngzingor Sarang Zéya
1
2
4
5
6
7
8
10
12
13
14
16
18
20
22
26
28
30
32
34
36
38
40
41
42
44
46
Fémili
Hor-Suwor
Rosómi Mékap
Šúna-Šãdi
Gór-Duwar
Góror Estemalor Šiz-Bíz
Góror Baáre
Góror Bútore
Rãdá-Bára
Dešítta Nasta
Dešítta Hána
Sórusaman
Aál-Kéti
Mas-Saa
Bazar
Saár Duwan
Šóor
Kéla
Eškulot
Klásrumot
Dórmo
Átor-Ham
Tal
Biyá-Šádi
Bosóror Boro Din Ókkol
Farailla Leéḍar Ókkol
Family
Clothes
Traditional Makeup
Jewelry
Houses
Household Items
Outside the Home
Inside the Home
Cooking
Traditional Snacks
Traditional Food
Tools
Farming
Fishing
The Market
The Tea Shop
The City
Games
At School
In the Classroom
Religion
Arts and Crafts
Music
Weddings
Festivals
Local Leaders
Duniyat Beggúlla Aséde Rohingya Koum
Global RohingyaCommunity
Table of Contents
1 1
Estekbalႀကဆပါသည Welcome
dadiအဘြား grandmother
dadaအဘး grandfather
mamuဦးေလးuncle
fúuအေဒၚaunt
bafအေဖfather
maaအေမmother
fúur fut báiဝမးကြ ည/က cousin
bóinအစမ sister
bóinအစမ sister
báiအစက brother
šõóṛo báiအငယရြယဆးညေလးyoungest brother
Fémiliမသားစ Family
Assalaamu Aláikumm, mor nam Hazaraမဂၤလာပါ ကမ နာမည ဟာဇရာ ျဖစပါတယ။ Hi, my name is Hazara
Assalaamu Aláikumm, mor nam Rafiq မဂၤလာပါ ကေနာ နာမည ေရာဖကျဖစပါတယ။Hi, my name is Rafiq
2 3
Hor-Suworအဝတအစားမား Clothes
beṛiyaindór bazuအမးသမးအကႌblouse
nummalအမးသမး ေခါငးစညးပဝါhead scarf
burháဘရခါ burka
šongzíng hoorေကာငးဝတစschool uniform
zagáraအမးသမး၀တစ၊ ဂါ၀နskirt and blouse set
fiíta diya šenṭárညပဖနပsandals
táãiထမsarong
melafuwaindór zagáraမနးေကလး ဂါ၀နgirls’ skirt and blouse set
(paṭíkor) waansáṭအမးသမး ၀မးဆကone-set dress
tikkaဦးထပtupi
fura hamisလကရညအကႌbutton up shirt
át baiṭṭá bazuတရပအကႌt-shirt
kurutaအကႌရညpanjabi
fiíta diya šenṭárညပဖနပsandals
longiလခlongi
šóngzíng longiေကာငးသး လခschool uniform
šenṭárဖနပshoes
4 5
Saánaká႐းရာ အလအဆင Traditional Makeup
saánakáသနပခါးထးtraditional makeup
Šúna-ŠãdiရတနာJewelry
yaring diya hanfúlနားပြငearrings
matár ḍákor kẽṛaညပကလစhair clip
hãnor-gúwongနားကြငးearrings
átor-háruလကေကာကbracelet
baiyáဘယကnecklace
fattoror sórar siíyolလညဆြnecklace
meṛól diya síyolဆြၾကးnecklace
óõṛiလကစြပring
nappúlနားဖားကြငးnose ring
lollori diya hanfúlနားဆြearrings
6 7
Gór-Duwar အမမားHouses
dui sailla górနစထပမး ပငေထာငအမhouse
górရးရး ပငေထာငအမ house
dui ṭala górနစထပတကtwo-storey house
meiṭṭa gór ရႊျဖင ျပလပေသာ အမmud house
kuṭá gór ႏစထပ လးခငးတကT-shaped house
Góror Estemalor Šiz-Bízအမအသးအေဆာငပစၥညးမား Household Itemsgura fuwaindór dúlóin
ပခက cradle
faṛiဖာmat
muraေခြးေျခ stool sóng-hoddá rake dé ták
နရကပစငshelf
dondoma ဝရနတာ veranda
dánor hãjja စပါးက paddy storage
kuijjaေကာကရးပ haystack
zok yáto luṛa ere de zurhá ေရအးစင water pot stand
fúl-bariza ဥယာဥgarden
zúngha-fúlဆငပြားပနးေခြ flower crafts
8 9
Góror BaáreအမအျပငOutside the Home
10 11
Góror BútoreအမအတြငးInside the Home
12 13
Rãdá-BáraခကျပတျခငးCooking
soil hãrer ဆနၾကတေနသည။grinding rice
luṛi fiṛá banarဆနမန လပေနသည။ rolling rice flatbread
torhari basérဟငးသးဟငးရြက ခကရန ျပငဆငေနသည။ preparing vegetables
moris baṛer င႐တသးႀကတေနသည။smashing chillies
sálon rãdér ဟငးခကေနသည။ cooking curry
Dešittá Nasta႐းရာ သေရစာမား Traditional Snacks
fakkon fiṛáဆေၾကာမန႔rice flour biscuit
luṛi fiṛáနျပားrice flatbread
bát fiṛáေကာကညငးထတ။ sticky rice snack
duppáš fiṛáဆပသဖးမန႔ traditional rice flour snack
álluaရးရာ ဟာလ၀ါhalva
14 15
Dešittá Hánaရးရာ အစားအစာTraditional Food
bát ထမငး rice
masór sálonငါးဟငးfish curry lappásó
လကဖကသပtea leaf salad
baḍá mas sálonကမးဗလးငါး ဟငးfish curry
moriššuraငရတသးေထာငးsmashed chilli salad
goru gusso sálonအမသားဟငးbeef curry
išamas sálonပဇြနဟငး prawn curry
durús kuráၾကကေၾကာfried chicken
fólသခြားသးcucumbers
kurá gusso sálonၾကကသားဟငးchicken curry
16 17
Sórusamanကရယာ တနဆာပလာမားTools
zok yáto luṛa ere de zurháေရအးစငbamboo water pot stand
betor fĩzaraဟငးသးဟငးရြကေလာငအမvegetable cage
saloinဆနဇကာbamboo sieve
kiyãárar búngကဏနးဗးcrab trap
mas dóre dé saiငါးဗးfish trap
goiṭṭa dulaျပေထာကfish carrier basket
mas dóre dé lamba ḍupျမးရညbottle neck fish trap
zãái zalပကကန fishing net
zãái zal banarငါးပကကနကဖာေနတယmending the fishing net
ísoniေရခတစငbamboo water skimmer
dán ãsuroniထနျခစ rake
mas dóre dé búngငါးေထာငေခာကstream fish trap
ḍoloinၾကတဆtraditional rice grinder mas dóre dé sai
ငါးေထာငေခာကwoven bamboo fish trap
zũírခေမာကrain cape
1918
Aál-KétiေမြးျမးေရးလပငနးFarming
20 21
Mas-SaáငါးဖမးျခငးFishing
22 23
šúwaná masငါးေျခာကdried fish
totor-hariဟငးသးဟငး႐ြကvegetables
gula-galaသစသးဝလfruit
nastaမန႔သေရစာ snacks
Bazarေဈး The Market
2524
Bazarေဈး The Market
26 27
Saár DuwanလကဖကရညဆငThe Tea Shop
saá လကဖကရညtea
saár duwanလကဖကရညဆငtea shop
saá áãṛa dé fuwaစားပြထးshopkeeper
fanကြမးရြကbetel leaf
šórbot biyariအခရည ျပလပသည။juice seller
28 29
Šóorၿမ႕The City
30 31
KélaေဆာကစားစရာမားGames
haimor garíဝါးစပျဖငျပလပထားေသာကားbamboo toy car
fáldóni kélaခနေပါကကစားျခငးhigh jump game
rosí fadóni kélaၾကးခနကစားျခငးjump ropegónḍi ura
စြနလႊတျခငးflying a kite
sellúngျခငးလးခတျခငးcaneball
gulail maraေလာကလြဂြပစျခငးslingshot
ek sakkaola ṭéla garíတနးလညးwheelbarrow
sellúng kélaပကေကာျခငး ခတျခငးplaying caneball
luwár sakka solaသပတေခြလမျခငးhoop rolling
32 33
Eškulotေကာငး၌At School
Eškulot
34 35
Klásrumotစာသငခနးထမာ In the Classroom
ဂဏယစရာ သမး မဟာ
Proud Of The Great Daughter
- Shahida Win
Mahán Zi’yolloi Biší Kúši
36 37
Dórmoဘာသာ သာသနာ Religion
fooriေခါငးေပါငturban
saddorျခထညshawl
miswákတပးtooth cleaning stick
Quran ŠórifကမးျမတကရအာနHoly Quran
síyaraအစၥလာမ ဘာသာေရး ေအျခခစာအပIslamic primer
tosbí ပတးစပprayer beads
Quran Šórif telawot goráကမးျမတကရအာနက ရတဆျခငး reciting the Quran
hábes sábကရအာရ အာဂေဆာင ေကာငးသားQuran memorizer
jamát-ólaဂာမာသသား missionary
Imam sábဗလေရေဆာငဆရာImam
38 39
Átor-Hamအႏပညာ ႏင လကမႈပညာArts and Crafts
pejji sera အလလကေရး ေရးသcalligrapher
šúna bainna ေ႐ႊပနးထမလပသားgoldsmith
betor laai ḍula banoiyaႀကမ ေတာငး၊ ျခငး ျပလပသbasket weaver
fúl-habos banoiyaစကလကမႈကြၽမးကငသ paper artist
kũwájjaေၾကြအးျပလပသpotter
átor šiz-bíz banoiya melafuwaလကမႈပညာကြမးကငသ အမးသမး craftswoman
gasór mistíri လကသမားcarpenter
átor fúl tulóiyaဇာပနးထးသ embroidery artist
hõojjaပနးပသမားblacksmith
40 41
TalတရယာMusic
ḍúlဗdrum
giṭaဂတာguitar
zuriလငးကြငးမား cymbals
miḍilingမယဒလငmandolin
hármóoni ဟာမနးယမးharmonium
Biyá-Šádiမဂၤလာေဆာင Weddings
bela တေယာviolin
42 43
Bosóror Boro Din Ókkolပြလမးသဘင Festivals
44 45
Farailla Leéḍar Ókkolေဒသခ ေခါငးေဆာငမား Local Leaders
Áãrar leéḍar ókkol áãrar koumollá kimoti
ရပလၾကးမားသည ကြြနပတ အသငးအ၀နးအတြက တနဖးရပါတယOur leaders are important for the community
46 47
Duniyat Beggúlla Aséde Rohingya Koumကမာၻ႔အသငးအဝငးရ ႐ဟငဂာလမးRohingya Global Community
Áãrattun duniya agagura Rohingya fúwãjja ókkol asé.ကြၽနေတာတ႔မာ ကမာၻန႔အဝမး ႐ဟငဂာ မတေဆြမားရပါတယ။We have Rohingya friends all over the world