ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ...

55
❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁ ( ) ❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁ ❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁ ❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁ ❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁ ( ) ❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁ ❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁ ❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁ «ÚÁ≈√∆¡≈ËÓ «ÚÁ≈√∆¡≈ËÓ «ÚÁ≈√∆¡≈ËÓ «ÚÁ≈√∆¡≈ËÓ «ÚÁ≈√∆¡≈ËÓ Â∂ Â∂ Â∂ Â∂ Â∂ ‘«Á≈«ÈÙ≈È ‘«Á≈«ÈÙ≈È ‘«Á≈«ÈÙ≈È ‘«Á≈«ÈÙ≈È ‘«Á≈«ÈÙ≈È «ÈÙ≈È √≈«‘Ï «ÚÁ≈√∆¡≈ ËÓ «ÚÁ≈√∆¡≈ËÓ «ÚÁ≈√∆¡≈ËÓ «ÚÁ≈√∆¡≈ËÓ «ÚÁ≈√∆¡≈ËÓ «ÚÁ≈√∆¡≈ËÓ Â∂ Â∂ Â∂ Â∂ Â∂ ‘«Á≈«ÈÙ≈È ‘«Á≈«ÈÙ≈È ‘«Á≈«ÈÙ≈È ‘«Á≈«ÈÙ≈È ‘«Á≈«ÈÙ≈È √Ó͉ √Ó͉ √Ó͉ √Ó͉ √Ó͉ ‹◊Â◊π» «ÚÁ≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á∂ ◊ø◊≈ ÿ≈‡ ”Â∂ ÍæÊ ÂÀ≈¬∂ «¬«Â‘≈√’ «Ú√≈÷∆ ÍπÏ ˘ ÍÃ’≈Ù’∏‚∂≈ √ø √Ú‰ Á≈√ ‹∆ √º⁄÷≥‚ ϺҪ «˜Ò∑≈ ‹¶Ë «¬‘ Íπ√Â’ ¤≈͉ Á∆ √∂Ú≈ √Ã∆ ÏÒ«‹øÁ Ìæ‡∆, √Ã∆ √«ÂøÁ ‹æ÷» ¡Â∂ √Ã∆ Ú«øÁ Ïø◊Û ÚÀÈ’»Ú ’È∂‚≈ Ú≈«Ò¡ª ÚÒØ∫ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ Ò∂÷’∏≈‹∂Ù ’À∫Ê Ì«Ï¡≈‰Ú∆ «Í≥‚ Â∂ ‚≈. Ì«Ï¡≈‰≈ «˜Ò∑≈ ’Í»ÊÒ≈ B@AA, Í«‘Ò∆ Ú≈óA@@@ B@AB, Á»‹∆ Ú≈óE@@@ Ì∂∫‡ BE πͬ∂ ¤≈Í’-«Ú ÍÃ’≈Ù «ÍÃø«‡ø◊ ÍÃÀ√ Óπ‘æÒ≈ √πøÁ È◊, ‹ÒøË ÎØÈ-@AHA-BFAAFIG ÍÃ’≈Ù’∏ ‚∂≈ √ø √Ú‰ Á≈√ ‹∆ √º⁄÷≥‚ ϺҪ «˜Ò∑≈ ‹¶Ë 1 2

Upload: others

Post on 17-Mar-2020

5 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

«ÚÁ≈√∆¡≈ ËÓ«ÚÁ≈√∆¡≈ ËÓ«ÚÁ≈√∆¡≈ ËÓ«ÚÁ≈√∆¡≈ ËÓ«ÚÁ≈√∆¡≈ ËÓ

Â∂Â∂Â∂Â∂Â∂

‘« Á≈ «ÈÙ≈È‘« Á≈ «ÈÙ≈È‘« Á≈ «ÈÙ≈È‘« Á≈ «ÈÙ≈È‘« Á≈ «ÈÙ≈È

«ÈÙ≈È √≈«‘Ï«ÚÁ≈√∆¡≈ ËÓ

«ÚÁ≈√∆¡≈ ËÓ«ÚÁ≈√∆¡≈ ËÓ«ÚÁ≈√∆¡≈ ËÓ«ÚÁ≈√∆¡≈ ËÓ«ÚÁ≈√∆¡≈ ËÓ

Â∂Â∂Â∂Â∂Â∂

‘« Á≈ «ÈÙ≈È‘« Á≈ «ÈÙ≈È‘« Á≈ «ÈÙ≈È‘« Á≈ «ÈÙ≈È‘« Á≈ «ÈÙ≈È

√Ó͉√Ó͉√Ó͉√Ó͉√Ó͉

‹◊Â◊π» «ÚÁ≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á∂◊ø◊≈ ÿ≈‡ ”Â∂ ÍæÊ ÂÀ≈¬∂ «¬«Â‘≈√’

«Ú√≈÷∆ ÍπÏ ˘

ÍÃ’≈Ù’∏‚∂≈ √ø √Ú‰ Á≈√ ‹∆ √º⁄÷≥‚ ϺҪ«˜Ò∑≈ ‹¶Ë

«¬‘ Íπ√Â’ ¤≈͉ Á∆ √∂Ú≈ √Ã∆ ÏÒ«‹øÁ Ìæ‡∆,√Ã∆ √«ÂøÁ ‹æ÷» ¡Â∂ √Ã∆ Ú«øÁ Ïø◊Û ÚÀÈ’»Ú ’È∂‚≈ Ú≈«Ò¡ª

ÚÒØ∫ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ

Ò∂÷’∏≈‹∂Ù ’À∫Ê Ì«Ï¡≈‰Ú∆«Í≥‚ Â∂ ‚≈. Ì«Ï¡≈‰≈ «˜Ò∑≈ ’Í»ÊÒ≈

B@AA, Í«‘Ò∆ Ú≈óA@@@B@AB, Á»‹∆ Ú≈óE@@@

Ì∂∫‡ BE πͬ∂

¤≈Í’-«Ú ÍÃ’≈Ù «ÍÃø«‡ø◊ ÍÃÀ√Óπ‘æÒ≈ √πøÁ È◊, ‹ÒøË ÎØÈ-@AHA-BFAAFIG

ÍÃ’≈Ù’∏‚∂≈ √ø √Ú‰ Á≈√ ‹∆ √º⁄÷≥‚ ϺҪ

«˜Ò∑≈ ‹¶Ë

1 2

Page 2: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

‹◊Â◊π» «ÚÁ≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á∂‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ»È ÂºÊ

ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ :Ó≈ÿ √πÁ∆ Í≥Áz≈√ ADCC «Ú’Ó∆ √øÓÂ√øÈ ACGG ¬∆.Õ

‹ÈÓ √Ê≈È :√∆ ◊ØÚËÈÍπ, ÏÈ≈√ (Ô±. Í∆.)

Ó≈Â≈ «ÍÂ≈ ‹∆ Á∂ È≈Ó :«ÍÂ≈ √«Â’≈ÔØ◊ ÙÃ∆Ó≈È √øÂØ÷ Á≈√ ‹∆Ó≈Â≈ √«Â’≈ÔØ◊ ÙÃ∆ÓÂ∆ ’Ò√∆ Á∂Ú∆ ‹∆

Á≈Á≈ Á≈Á∆ ‹∆ Á∂ È≈Ó :Á≈Á≈ √«Â’≈ÔØ◊ ÙÃ∆Ó≈È∆ ’≈¨ ≈Ó ‹∆Á≈Á∆ √«Â’≈ÔØ◊ ÙÃ∆ÓÂ∆ Òº÷ÍÂ∆ ‹∆

√πÍÂÈ∆ ¡Â∂ √ÍπºÂ Á≈ È≈Ó :√πÍÂÈ∆ √«Â’≈ÔØ◊ ÙÃ∆ÓÂ∆ ÒØÈ≈ ‹∆√ÍπºÂ √«Â’≈ÔØ◊ ÙÃ∆Ó≈È «Ú‹À Á≈√ ‹∆

ÏÑÓÒ∆È :‘≈Û Á∆ √ø◊ªÁ AEHD «Ú’Ó∆ √øÓÂ(AEBH ¬∆.) ÏÈ≈√ «Ú÷∂Õ

«ÈÙ≈È √≈«‘Ï«ÚÁ≈√∆¡≈ ËÓ

(A) √≈‚≈ «‘Ï : √«Â◊π» «ÚÁ≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆(B) √≈‚≈ ËÓ : «ÚÁ≈√∆¡≈(C) √≈‚∆ Ë≈«Ó’ Íπ√Â’ : ¡ø«ÓÃÂÏ≈‰∆ √«Â◊π» «ÚÁ≈√

Ó‘≈≈‹ ‹∆

(D) √≈‚≈ ’ΩÓ∆ «ÈÙ≈È √≈«‘Ï :

(E) √≈‚≈ √øÏØËÈ : ‹À ◊πÁ∂Ú(F) √≈‚≈ Ó‘≈È Â∆Ê ¡√Ê≈È : √Ã∆ ◊π» «ÚÁ≈√ ‹ÈÓ √Ê≈È ÓøÁ

√∆ ◊ØÚËÈÍπ Ú≈≈‰√∆ (Ô».Í∆.)(G) √≈‚≈ ¿πÁ∂Ù : √«Â◊π» «ÚÁ≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á∆

Ó≈ÈÚÚ≈Á∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ Á≈ ÍÃ⁄≈Õ «¬√ Á∂ È≈Ò-È≈Ò Ó‘ª«Ù∆ Ì◊Ú≈È Ï≈ÒÓ∆’ ‹∆, √«Â◊π» È≈ÓÁ∂Ú ‹∆, √«Â◊π» ’Ï∆ ‹∆, √«Â◊π» «ÂzÒØ⁄È ‹∆, √«Â◊π» √ÀÈ ‹∆ ¡Â∂ √«Â◊π» √ËÈ≈ ‹∆ Á∆ Ó≈ÈÚÚ≈Á∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ Á≈ ÍÃ⁄≈ ’È≈Õ: √≈∂ ËÓª Á≈ √«Â’≈ ’È≈, Ó≈ÈÚÂ≈ È≈Ò «Í¡≈ ’È≈ ¡Â∂ √Á≈⁄≈∆ ‹∆ÚÈ ÏÂ∆ ’È≈Õ

«ÚÁ≈√∆¡≈ ËÓ Á∂ «ÈÔÓ

Shri Guru Ravidass Janam Asthan Mandir SeerGoverdhanpur Varanasi, U.P

3 4

Page 3: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

65

Page 4: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

a;SIrv;da;SIrv;da;SIrv;da;SIrv;da;SIrv;djgtgurU rivd;s mh;r;j jI ne BuLlI BTkI mnuLKt; $ sLc

d; r;h idK;iXa; ate B;XIc;re, m;nv pRem ate pRBU pRem d; p;vnAupdeS bKiSS kIt;|kuLl lok;XI de Ble lXI beGmpure d; sMklpidLt;|Auhn;. dI aiwa;timk AuLct; ate m;nv kila;N de p;vnAupdeS;. sdk; sB vrg;. de lok;. ne Auhn;. dI SrN ivLc a; kejIvn sfl; kIt;|

ÙÃ∆ ◊π» «ÚÁ≈√ ‹ÈÓ √Ê≈È Óø«Á √∆ ◊ØÚËÈÍπ (Ô».Í∆.)«Ú÷∂ ‹◊Â◊π» «ÚÁ≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á∂ FCCÚ∂∫ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û∂ ”Â∂ √øÂ√Ó≈‹ Â∂ Òæ÷ª √ø◊ª Á∆ ‘≈˜∆ «Ú⁄ «ÚÁ≈√∆¡≈ ËÓ Á≈ ¡ÀÒ≈È‘Ø«¬¡≈, ¡ø«ÓÃÂÏ≈‰∆ Á∂ ÍÃ’≈Ù ‘ج∂Õ B@ ’ØÛ ÂØ∫ ÚæË «ÚÁ≈√∆¡≈ ’ΩÓ˘ «ÚÙÚ ÍæË ”Â∂ Í«‘⁄≈‰ «ÓÒ∆Õ ‹◊Â◊π» «ÚÁ≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ È∂«¬√ √Á∆ Á∂ √Ì ÂØ∫ Úæ‚∂ ⁄øÁÓ≈ «Ú⁄ ÍÃ◊‡ ‘Ø ’∂ √ø◊ª ˘ ÁÙÈ«ÁæÂ∂Õ ¡æ‹ Âæ’ «ÚÁ≈√∆¡≈ ËÓ Á≈ ÍÃ⁄≈-ÍÃ√≈ «ÚÙÚ ÍæË ”Â∂ ‘ظæ’≈ ˛Õ

Der; sLcKMD bLl;. de mh;.purS;. bRhmlIn SRI 108 sMt b;b;ipLpl d;s jI, bRhmlIn SRI 108 sMt srvN d;s jI, bRhmlIn SRI108 sMt hrI d;s jI, bRhmlIn SRI 108 sMt grIb d;s jI nejgtgurU rivd;s mh;r;j jI dI ivc;rw;r; $ ivSv de kone-koneivLc phuMc;iXa;|

Dere vlo. jgtgurU rivd;s mh;r;j jI dI ivc;rw;r; depRc;r ate pRs;r iht anek;. vI> sI> DI>, iflm;. ate pustk;. ita;rkrke sMgt;. $ idLtIa;.| r;jeS kE.q Biva;NvI dI pustk“rivd;sIa; wrm te hir d; inS;n” vI iXs kxI ivLc a;AudI hE,ijs ivLc Aus ne jgtgurU rivd;s jI mh;r;j dI aMimRtb;NI ivLchir dI mihm; d; guNg;n kIt; hE ate rivd;sIa; wrm de inym;.

$ iba;n kIt; hE sMgt;. iXs to. l;B AuW;A.uNgIa;.|jgtgurU

rivd;s jI mh;r;j Aus te iXse trH;. hI ikrp; bN;XI rLKN|

sMt inrMjN d;s cearmEn

SRI gurU rivd;s jnm asq;n pbilk cErITebl TrLsT (rij:) v;r;NsI

⁄∂¡ÓÀÈ, ¡«÷Ò Ì≈Â∆¡≈ «ÚÁ≈√∆¡≈ ËÓ √ø◊·È Ì≈ («‹.) gLdI nSIn :- Der; sLc KMD bLl;.

7 8

01> a;SIrv;d>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>8

02> do Sbd>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>9

03> hir dI aLdBut lIl;>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>12

04> rivd;sIa; wrm d; hir d; kOmI inS;n>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>14

05> mh;n Aupr;l;>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>16

06> leKk vlo.>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>17

07> «¬«Â‘≈√ ‚∂≈ √æ⁄÷ø‚ ÏæÒª>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>18 08> ‚∂≈ √º⁄ ÷≥‚ ϺҪ ÚÒØ∫ ⁄Ò≈¬∂ ‹≈ ‘∂ ÍÃØ‹À’‡>>>>>>.>>>>30

09> n;gr jn; merI j;it ibiKa;t cm;rM>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>43

10> rivd;sIa; wrm te “hir” d; inS;n >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>60

11> aMimRtb;NI sitgurU rivd;s jI>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>62

12> “rivd;sIa; wrm”>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>65

13> “hir so hIr; z;iD ke”>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>68

14> “iXk bentI hir isAu”>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>72

15> “cil mn hir cTs;l px;AU”>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>77

16> sitgurU rivd;s jI dI aMimRtb;NI ivc hir dI mihm;>>>>>>>81

17> “S;dI AupdeS” ivc hir dI mihm;>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>88

18> aMimRtb;NI ivLc Auc;rn a;rtI ivc “hir” d; mhLtv”>>>>>91

19> Ó‘ª«Ù∆ Ì◊Ú≈È Ú≈ÒÓ∆«’ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ «Ú⁄ “‘«” Á∆ Ó«‘Ó≈>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>9620 hir hir n;m jpida; kdI n; a;ve h;r>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>97

21 hir duLK;. d; inb;rn>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>101

22 hir ismrt jn gXe instir trE>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>103

23 “hir ismrE soXI sMt ibc;ro”>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>104

24> ‚∂≈ √º⁄÷ø‚ ϺҪ ÚÒØ∫ ÍÃ’≈«Ù Íπ√Â’ª>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>109

ÂÂ’≈ÒÛ∆ «ÚÙ≈ Í≥È≈Èß.

Page 5: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

do Sbddo Sbddo Sbddo Sbddo Sbd“khe rivd;s Bj hir n;m pRBU so iwa;n sfl sB k;m”||

wMn- wMn jgtgurU rivd;s jI mh;r;j jI ijhn;. ne iXssMs;r ivLc a; ke sB jIv;. $ Xekt;, B;XIc;re, m;nv pRem, sMt;. dIsMgt krn d; ate hir d; ismrn krn d; p;vn AupdeSbKiSS kIt;|ijLqe jgtgurU rivd;s mh;r;j jI ne sdIa;. to.pIxt sm;j ivLc a; ke iXs de s;re bMwn kLTe AuLqe n;l hI m;nvivrowIa;. $ sit AupdeS bKiSS krke:- sitsMgit imil rhIaE m;wAu jEse mwup mKIr;||de AupdeS r;hI. ivSv B;XIc;re d; p;vn AupdeS idLt; ate pUreivSv $ begmpur; vtn bN;AuN d; sMklp idLt;|aEse mh;nkR;.tIk;rI jgtgurU rivd;s mh;r;j jI d; a;gmn m;Q sudIpMdR;s 1377 XIsvI 1433 ibkrmI sMmt $ sIr govrwnpur,v;r;nsI (yU> pI>) sitk;ryog ipt; SRI sMtoK d;s jI atesitk;ryog m;t; klsI jI de gRih ivKe hoiXa;|a;p jI nesm;nt; sq;ipt krn lXI cOh;. juLg;. de jMJU idK; ke b;ad ivLcsUt d; jneAU vI Aut;r idLt;|Auhn;. ne ivs;KI de iXith;iskpurb te gMg; Q;T te pLqr tr;Xe ate r;j; kuMB; ate r;NI Z;lIb;XI de drb;r ivLc anek;. rUp w;rn krke sMgt pMgt dI pRq;SurU kItI|a;p jI ne jIvn d; bhut vLD; ihLs; Aud;sIa;. krkesB jIv;. $ sit m;rg te cLlN d; AupdeS idLt;|a;p jI decrn kml;. ivLc aNigNt r;je, mh;r;je ate s;re vrg;. delok a;N Zuke|h;xH dI sMgr;.d 1584 ibkrmI sMmt 1528 XI:$ a;p jI svere hI bn;rs ivKe jotI joit sm;Xe|‹◊Â◊π»«ÚÁ≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ È∂ ¡ø«ÓÃÂÏ≈‰∆ Á∂ «Ú⁄ ““‘« ‘« ‘« ‘« ‘«‘« ‘∂”” √≈∆ ÓÈπæ÷Â≈ ‘« Á∂ «√ÓÈ ’È Á≈ Í≈ÚÈ ¿πÍÁ∂ÙÏ÷«ÙÙ ’∆Â≈Õ ‘« Á≈ ¡Ê ˛ Í≈ÏÃ‘Ó ÍÃÌ» ‘« Á≈ «ÈÙ≈È«ÚÁ≈√∆¡ ËÓ Á≈ ’ΩÓ∆ «ÈÙ≈È ˛Õ ““È≈Ó Â∂∂ ’∆ ‹Ø«Â Ò◊≈¬∆Ì«¬¿π ¿π«‹¡≈Ø ÌÚÈ √◊Ò≈∂”” ÍÃ’≈Ù Á∆ ÍÃÂ∆’ , ‘« Á∂ ÍÃ’≈ÙÈ≈Ò √≈≈ √ø√≈ ‹◊Ó◊≈ «‘≈ ˛Õ lgBg 600 s;l bItN to.b;ad Der; SRI 108 sMt srvN d;s jI sLcKMD bLl;. de mh;n

mh;.purS;. bRhmlIn b;b; ipLpl d;s jI mh;r;j, bRhmlIn sitgurUsua;mI srvN d;s jI mh;r;j, bRhmlIn sitgurU sua;mI hrId;s jI mh;r;j, bRhmlIl sitgurU sua;mI grIb d;s jI mh;r;j,mOjUd; gLdI nSIn sitgurU sua;mI inrMjn d;s jI mh;r;j ateamr ShId sMt r;m; nMd jI mh;r;j ne jgtgurU rivd;smh;r;j jI dI ivc;rw;r; $ pUre ivSv ivLc phuMc;iXa;|jgtgurUrivd;s mh;r;j jI d; furm;n hE:-

rivd;s soiX s;w Blo, jAu rhih sd; inrvEr| suKd;XI smt; ghih sBnh m;.gih KEr||aEse mh;n prAupk;rI tpLsvI bRhm iga;nI sitgurU

sua;mI srvN d;s jI ijhn;. ne bLl;. dI p;vn wrtI te sv;s-sv;s pRBU d; ismrn kIt; ate sMs;rI jIv;. $ pRBU d; ismrnkrv;iXa;|a;p jI hmeS; sMgt;. $ ivLida; px;AuN ate m;t;ipt; dI sev; krn;, vLiDa; d; sitk;r krn;, zoiTa;. n;l pRemkrn;, sMt;. dI sMgt krn;, hir d; ismrn krn d; p;vnAupdeS ida; krde sn|sitgurU sua;mI srvN d;s jI mh;r;jne ipMD bLl;. ivKe tLp asq;n dI Aus;rI krv;XI ate Aus AuLte 2frbrI 1964 $ ‘Der; rivd;sIa;’ d; ilK ke sm;j dI pihc;N$ aLge toira;|

«¬’ √Ó∂∫ ‹«◊¡≈√»¡ª È∂ √«Â◊π √Ú‰ Á≈√ Ó‘≈≈‹‹∆ Á∂ ⁄Ȫ-’ÓÒª «Ú⁄ Ï∂ÈÂ∆ ’∆Â∆ «’ Ó‘≈≈‹ ‹∆«ÚÁ≈√∆¡≈ ’ΩÓ Á∂ ◊πÒ≈Ó∆ Á∂ ÏøËÈ ’ÁØ∫ ‡π應◊∂ ª √«Â◊π»√Ú≈Ó∆ √Ú‰ Á≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ È∂ ¿π «ÁøÁ∂ ‘ج∂ ÎπÓ≈«¬¡≈«’ ‹ÁØ∫ ‹◊Â◊π» «ÚÁ≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á∆ ¡ø«ÓÃÂÏ≈‰∆ «¬’æÂ‘Ø ‹≈Ú∂◊∆Õ sitgurU srvN d;s jI mh;r;j ne sdIa;. to. b;ada;pNI ikrp; idRSTI r;hI. jgtgurU rivd;s mh;r;j jI de jnmasq;n dI Koj kItI ate h;x dI sMgr;.d 1965 XI: $ sMt hrId;s jI p;so. nI.h pLqr rKv;Xe ate sMt grIb d;s jI p;so. Aus;rIde k;rj krv; ke sm;j $ iXLk mh;n tIrq asq;n b<iSSkIt; ate Auc;rn kIt; ik iXs p;vn mh;l tIrq asq;n tesMgt;. pUre ivSv pLwr to. iXkLWIa;. hoiXa; krngIa;.|sMtinrMjn d;s jI mh;r;j ate sMt r;m; nMd jI mh;r;j ne iXs

9 10

Page 6: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

11 12

hir dI aLdBut hir dI aLdBut hir dI aLdBut hir dI aLdBut hir dI aLdBut mihm;;;;; hir so hIr; z;iD kE krih a;n kI a;s || hir so hIr; z;iD kE krih a;n kI a;s || hir so hIr; z;iD kE krih a;n kI a;s || hir so hIr; z;iD kE krih a;n kI a;s || hir so hIr; z;iD kE krih a;n kI a;s || te nr dojK j;ihge sit B;KE rivd;s|| te nr dojK j;ihge sit B;KE rivd;s|| te nr dojK j;ihge sit B;KE rivd;s|| te nr dojK j;ihge sit B;KE rivd;s|| te nr dojK j;ihge sit B;KE rivd;s||jgtgurU rivd;s mh;r;j jI ne s;re jIv;. $ hir rUpI hIre dI

pihc;N krke anmolk jnm sfl krn d; AupdeS bKiSS kIt;hE|sitgurU jI de kila;Nk;rI AupdeS $ srvN krke s;re vrg;. delok sitgurU rivd;s jI de crn;. ivLc Zuk gXe ate a;pN; jIvn sflkIt;|Der; sLcKMD bLl;. de mh;n mh;purS;. bRhmlIn b;b; ipLpl d;s jImh;r;j, bRhmlIn sMt srvN d;s jI, bRhmlIn sMt hrI d;s jI,bRhmlIn sMt grIb d;s jI mh;r;j ate mOjUd; gLdI nSIn sitgurUinrMjn d;s jI mh;r;j, amr ShId sMt r;m; nMd jI mh;r;j dI ap;rbKiSS sdk; sMgt;. tLk sitgurU rivd;s jI de p;vn AupdeS phuMc;rhe hn|

Der; sLcKMD bLl;. jlMwr (pMj;b) lMme sme. to. sitgurU rivd;s jIde p;vn jIvn ate ibml b;NI de pRc;r ate pRs;r ivLc juiTa; hoiXa;hE|rivd;sIa; wrm dI sq;pn; de n;l- n;l wrm gRMq de rUp ivcaMimRt b;NI dI vLDmuLlI deN vI iXs mh;n Dere ne ivSv $ pRd;n kItIhE|sutMtr wrm lXI inS;n s;ihb d; hoN; bhut jrUrI huMd; hE|s;wUsMprd;iX ne 1957 XI: de aEkT ivLc hir de inS;n icMnH $ pRv;n kIt;iga; sI|ijs dI deS ate ivdeS dIa; srk;r;. vlo. (rij:) pR;pt krlXI sI|rivd;sIa; wrm de 22 krox de lgBg Srw;lUa;. $ iXsinS;n icMnH de b;re sMgt;. $ j;Nk;rI deN; iXLk pRmuLK k;rj bN iga;sI|iXh kMm iXLk pRitB;SIl leKk ‘r;jeS kE.q Biva;NvI’ ne bhut hIsuihdrt; n;l nepre c;ixHa; hE|Aus dI hLqlI pustk ‘rivd;sIa; wrmte hir d; inS;n’ hir dI beaMt mihm; te hir d; inS;n icMnH r;hI.p;Wk;. $ iXs pRtI j;grukt; pRd;n kItI hE| sitgurU rivd;s jI mh;r;j r;g wn;srI ivLc Auc;rn krde hn:-

n;m tero a;rtI mjnu mur;re||hir ke n;m ibnu ZUWe sgl p;s;re||rh;Au||sitgurU rivd;s mh;r;j jI iXs ivlLKN a;rtI ivLc a;pNe

iXST dev pRBU $ hir de n;m n;l sMbown krde hoXe Auc;rn krde hn hepRBU! ! ! ! ! a;p jI de pivLtr n;m d; ismrn krn; hI mere lXI a;rtI desm;n hI nhI. smuLcI a;rtI hE ate iXho mere lXI tIrq iXSn;n hEikAu.ik AutikRST n;m ibn;. dunIa;. de hor s;re iKl;re ZUWe hn|aDMbr;.ate ivK;iva;. d; KMDn krde hoXe gurU jI ne a;pNe p;rbRhm dI a;rtIkrn AuprMt anUWe pRS;id d; Bog lv;Au.de hn:-kih rivd;s n;m teroa;rtI|| sitn;mu hE hir Bog tuh;re||

asq;n te svrn kls sj;Xe ate svrn mxn d; kMm a;rMBkIt;|

24 mXI 2009 $ m;nv ivrowIa;. ne SRI gurU rivd;smMidr iva;n; ivKe SRI 108 sMt inrMjn d;s jI mh;r;j ate SRI108 sMt r;m; nMd jI mh;r;j te hml; kIt;|ijs ivLc 25 mXI$ aMimRt vele sMt r;m; nMd jI rivd;sIa; kOm lXI Sh;dt d;j;m pI.de hoXe bRhmlIn ho gXe|rivd;sIa; kOm ne pUre ivsv ivLcros pRgT krke a;pNI t;kt d; pt; lg;iXa;|ijs ivLco. 20krox to. vLw igNtI ivLc rivd;sIa; kOm $ jgtgurU rivd;sjI d; 633v;. a;gmn purb te hJ;r;. dI igNtI ivLc sMt sm;jate lLK;. dI igNtI ivLc tIrq asq;n SRI gurU rivd;s jnmasq;n mMidr to. rivd;sIa; wrm de n;. n;l pihc;N imlI atesitgurU rivd;s jI mh;r;j jI ne iXs sdI de sB to. vLDe cMdrm;ivLc drSn de ke a;SIrv;d idLte|rivd;sIa; wrm d; pRs;rs;re ivSv ivLc ho cuLk; hE ate aMimRt b;NI de pRk;S pUre ivSvivLc ho cuLke hn|Der; SRI 108 sMt srvN d;s jI sLcKMD bLl;.vlo. rivd;sIa; wrm, sitgurU rivd;s mh;r;j jI dIa;.isLiKa;v;. ate Der; sLcKMD bLl;. de mh;n mh;.purS;. de jsIvn teaMimRt b;NI de guTke ikt;b;. ate vI> sI> DIJ, sMgt;. $ BeTkItIa;. gXIa;. hn|Dere vlo. 60 ivdv;n;. $ golD mEDl n;lsnm;int kIt; iga; hE|

SRI 108 sMt inrMjn d;s jI mh;r;j de a;SIrv;d n;lleKk r;jeS kE.q ne “rivd;sIa; wrm te hir d; inS;n” pustkbxI hI imhnt ate lgn n;l ilK ke rivd;sIa; wrm depRc;r te pRs;r ivLc vLDmuLl; yogd;n p;iXa; hE|sMgt;. iXs to.BrpUr l;B AuW;Au.NgIa;.| jE gurUdev

gurU crn;. d; d;s

sMt suirMdr d;s b;v;v;iXs cEarmEn: SRI gurU rivd;s jnm asq;n pbilk

cErITebl TrLsT (rij:) v;r;nsI Ú≈¬∆√ ⁄∂¡ÓÀÈ, ¡«÷Ò Ì≈Â∆¡≈ «ÚÁ≈√∆¡≈ ËÓ √ø◊·È Ì≈ («‹.)

Page 7: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

rivd;sIa; wrm d; hir d; kOmI inS;nB;rt dI p;vn wrtI te mh;n mh;.purS sitgurU n;mdev

jI mh;r;j, sitgurU rivd;s jI mh;r;j, sitgurU kbIr s;ihb jI

mh;r;j ate hor mh;n mh;.purS;. ne a;pNI aMimRtb;NI ivc ‘hir’

de ismrn krn d; m;nvt; $ AupdeS bKiSS kIt; ate hir $

a;pNe jIvn d; mnorq bN; ke s;rI b;NI dI rcn; kItI|

‘hir’ mUl rUp ivLc mUl v;sIa;. d; aiwa;tmk icMtn d;

pRtIk hE|isMwU Q;TI dI pRB;vS;lI sLiBat; ivLc rihN v;le lok

hir $ a;pNI aiwa;tmk y;tr; d; lkS mMnde sn|hir Sbd

a;loikk SktI d; pRtIk hE|ivSv Br ivLc sitgurU rivd;s

mh;r;j jI de “B;rt ivLc w;rimk kR;.tI” r;.hI rivd;sIa;. wrm

d; hir d; inS;n cetnt; d; pRtIk hE|jo sUrj v;.g pRk;S d;

pRtIk hE|hir d; nUr;nI pRk;S krox;. sUrj cMdrm; de pRk;S to. vI

vLw hE|

“n;m tere kI joit lg;XI BiX_ Auija;ro Bvl sgl;re”

ijs pRk;S n;l s;r; sMs;r jgmg; irh; hE 40 ikrn;.

pRk;S fEl;Au.dIa;. hoXIa;. aiwa;tmkt; d; pRtIk hn|

pMj tLt :- hv;, p;NI, wrtI, aLg ate a;k;S|

pMj iga;n iXMdrIa;. :- tvc;, kMn, aLK, nLk ate jIB;|

pLcI pRikrtIa;. :- 1> ipRqvI :- hLD, m;s, tvc;, rom ate n;xI|

2> jl :- KUn, l;r, ibMd, mUtr ate psIn;|

3> hv; :- pR;N, v;yU, bolN;, ap;n v;yU ate ismTn;|

4> agnI :- BuLK, ipa;s, itRSn;, nI.d ate a;ls|

5> a;k;S :- k;m, kRow, Sok, BEa ate ahMk;r|

itMn guN :- rjoguN, stoguN, tmoguN|

rUh ate mn

jo jIv iXhn;. sBn;. to. AuLpr AuLW ke inrMtr a;pNe aMdr anhd

Sbd $ suN ke hir ivLc lIn ho j;.d; hE Auh hir d; hI rUp ho j;.d;

hE|

1413

sitgurU rivd;s jI a;pNe prm pRm;tm; $ Auhn;. de hIivSeSmXI n;m (sitn;m) d; Bog lv;Aude hn|ivdv;n;. ate Kojk;r;.lXI iXh gLl spLST kItI j;.dI hE ik sitgurU n;nk dev jI sitgurUrivd;s jI p;so. Aumr ivLc 92 vre zoTe sn|soYI mehrv;n ne a;pNIpoqI sLcKMD ivLc iliKa; hE ik gurU n;nk dev jI mh;r;j sme. sme. teB;XI mrd;n; jI p;so. sitgurU rivd;s jI mh;r;j jI dI b;NI suiNa;krde sn| sitgurU rivd;s jI a;pNe iXLk hor Sbd ivLc Frm;Aude hn:-

hir hir hir hir hir hir hre||hir ismrt jn gXe instir trE||rh;Au||

iXs Sbd to. hor vI spLST ho j;.d; hE ik sitgurU rivd;s jIp;rbRm pRmeSvr $ hir de n;m n;l hI ipa;r te sitk;r n;l sMboiwtkrde sn|aMimRt b;NI d; ghu n;l aiwaEn krn to. AuprMt iXh gLlhor vI spLST ho j;.dI hE|iXs gLl $ muLK rLKida;. s;wU sMpRd;iX ne hirde inS;n dI coN kItI sI|iXh coN mere anus;r iblkul anukUl ateYuLkvI. hE|kudrt bxI beaMt hE|iXMZ pRtIt huMd; he ik ijve. pMj;h s;lpihl;. hI s;De iXST dev $ iXh iBNk pE gXI sI ik mere Srw;lUa;. $iXLk vLKre inS;n dI lox pvegI ate amr ShId sMt r;m; nMd jI dISh;dt to. b;ad iXh soc sLc hoo inbxI hE|rivd;sIa; wrm dI sq;pn;to. b;ad a;pNe gurUw;m;. lXI hir d; inS;n iXLk lox bN ke AuBira;sI|aLj iXh inS;n ijLqe-ijLqe vI ZUl irh; hE AuLqe- AuLqe iXh hir d;inS;n a;pNe Srw;lUa;. $ rihmt; vMD irh; hE|sUrj de AudE hoN to. leke ast hoN tLk hir de inS;n dI z;. ijLqe –ijLqe QuMmdI hE, Auh wrtIvrd;n;. n;l _tpot ho. j;.dI hE ate ijs-ijs q;. te Klote Srw;lU $hir d; inS;n nJr pE j;.d; hE, AuLqe- AuLqe tLk gurU rivd;s jI devrd;n;. dI mihk ivKr j;.dI hE ikAu.ik p;rbRhm ate isrjNh;r hird; srUp hE|ijve. mLw k;l (ijs $ kXI iXith;sk;r aMn; yug vI kihMdehn) ivck;r ijve. sitgurU rivd;s jI mh;r;j ne itrsk;re ate vMictlok;. te a;pNI amr SktI dI reK; iKLcI sI Ause trH;. aLj iXLkIvI. sdIivLc hir d; inS;n vI AuhI k;rj kr irh; hE|mOJUd; gLdI nSIn sMtinrMjn d;s jI mh;r;j ate sMt suirMdr d;s b;v; jI dI pRerN; sdk;hLqlI pustk ‘rivd;sIa; wrm te hir d; inS;n’ ivLc leKk ‘SRI r;jeSkE.q Biva;NvI’ ne hir d; iva;iKa; siht vrnN kIt; hE|iva;iKa;vI bxI srl B;S; ivLc kItI hE t;. ik hr Srw;lU pxH ke a;s;nI n;lsmZ ske|qoxe Sbd;. ivLc vLD; k;rj krn lXI leKk vw;XI d; p;trhE|p;Wk;. $ invedn hE ik iXs pustk $ pxH ke BrpUr l;B lE ke hirn;l a;pNI gUxHI s;.Z p;AuN ate a;pN; jIvn sFl ate anMdmXIbN;AuN| isrI r;m arS, mob;iXl nM: 98884-52204

Page 8: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

jgtgurU sitgurU rivd;s mh;r;j jI de imSn d; ivSv

Br ivLc pRc;r pRs;r krn v;le Der; 108 sMt srvN d;s jI,

sLcKMD bLl;. de mh;n mh;.purS bRhmlIn b;b; ipLpl d;s jI mh;r;j,

sitgurU srvN d;s jI mh;r;j, sitgurU hrI d;s jI mh;r;j,

sitgurU grIb d;s jI mh;r;j, mOjUd; gLdI nSIn SRI 108 sMt

inrMjN d;s jI mh;r;j, amr ShId sMt r;m; nMd jI mh;r;j ate

sMt suirMdr d;s b;v; jI mh;r;j ate sMt sm;j dI ikrp; n;l

aLj rivd;sIa; wrm d; pRc;r-pRs;r ivSv Br ivLc ho cuLk; hE ate

aMimRtb;NI de pRk;S hJ;r;. dI igNtI ivLc ivSv de kone kone ivLc

ho cuLke hn|rivd;sIa; wrm de pRc;r-pRs;r lXI Der; sLcKMD bLl;.

vlo. anek;. pustk;., vI sIDIJ ate kElMDr;. r;.hI pRc;r-pRs;r kIt;

j; irh; hE ate 60 ivsv;n;. $ sone de mEDl;. n;l snm;int kIt;

j; cuLk; hE|SRI r;jeS kE.q jI ne bxI imhnt krke “rivd;sIa;

wrm ate hir d; inS;n” ikt;b ilKI hE ijs d; ihMdI ivLc

anuv;d ho cuLk; hE jo rivd;sIa; wrm de pErok;r;. ivLc cetnt; pEd;

kregI|

jE gurUdev

suB;S cMdr mus;ifr,pRw;n- aiKl B;rtIy rivd;sIa; wrm sMgWn,

ihm;cl pRdeS| pRw;n - ASTBRA

15

Ó‘≈È ¿πÍ≈Ò≈ËøÈ-Ë øÈ ‹◊Â◊π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ È ∂ ¡ø«Ó ÃÂÏ≈‰∆

«Ú⁄ ¡≈͉∂ Í ÃÌ »-Í Ã ∆ÂÓ ˘ “‘«” Á ∂ Í«Ú æ È≈Ó È≈Ò √ øÏ ØËÈ’∆Â≈ ˛ ¡Â∂ Í » ∂ «ÚÙÚ ˘ Ó≈ÈÚÂ≈, ¡≈Í√∆-Í Ã ∂Ó, Ì≈¬∆⁄≈ ∂ ¡Â∂¬ ∂’Â≈ Á≈ √ øÁ ∂Ù «Á øÁ ∂ ‘ ج ∂ “‘«” Á ∂ Í«Ú æ È≈Ó ˘ ‹æ͉ ¡Â∂√øª Á∆ √ø◊ ’È Á≈ Í≈ÚÈ ¿πÍÁ∂Ù Ï÷«ÙÙ ’∆Â≈ ˛Õ “‘«” Á≈«ÈÙ≈È «ÚÁ≈√∆¡≈ ËÓ Á≈ ’ ΩÓ∆ «ÈÙ≈È ˛, Í Ã’≈Ù Á≈ Í ÃÂ∆’ ˛¡Â∂ «ÚÙÚ Á∂ ’ØÈ∂-’ØÈ∂ «Ú⁄ ◊π» «ÚÁ≈√ ËÓ ¡√Ê≈Ȫ ”Â∂ fi»Ò«‘≈ ˛Õ

¡æ‹ Í»≈ «ÚÙÚ ⁄ø◊∆ Â∑ª ‹≈‰» ˛ «’ ‹◊Â◊π» «ÚÁ≈√Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á ∂ «ÓÙÈ ˘ ‹È-‹È Âæ’ Í‘π ø⁄≈¿ π‰ Ò¬∆ ‚ ∂≈ Ù Ã ∆A@H √ ø √Ú‰ Á≈√ ‹∆ √ æ⁄÷ ø‚ Ï æÒª «˜Ò∑≈ ‹ÒøË, Í ≥‹≈Ï Á∂Ó‘≈È √ ø ӑªÍ πÙ Ï Ã‘ÓÒ∆È √ à ∆ A@H √ ø Ï≈Ï≈ «Í æÍÒ Á≈√ ‹∆Ó‘≈≈‹, Ï Ã‘ÓÒ∆È √Ã∆ A@H √ø √«Â◊π » √ π¡≈Ó∆ √Ú‰ Á≈√ ‹∆Ó‘≈≈‹, Ï Ã‘ÓÒ∆È √Ã∆ A@H √ø ‘∆ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹, Ï Ã‘ÓÒ∆È√Ã∆ A@H √ ø ◊∆Ï Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹, Ó Ω‹ »Á≈ ◊æÁ∆ ÈÙ∆È √ ø«Èø‹‰ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹, «ÚÁ≈√∆¡≈ ’ΩÓ Á∂ Ó‘≈È ¡Ó Ù‘∆Á√Ã∆ A@H √ø ≈Ó≈ÈøÁ ‹∆ Ó‘≈≈‹ ¡Â∂ √ø √π«øÁ Á≈√ Ï≈Ú≈ ‹∆«ÁÈ-≈ «¬’ ’’∂ ‹◊Â◊π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á ∂ «ÓÙÈ,«ÚÁ≈√∆¡≈ ËÓ ¡Â∂ “¡ø«Ó ÃÂÏ≈‰∆ √«Â◊π» «ÚÁ≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆”Á ∂ Í Ã⁄≈-Í Ã√≈ ˘ Ï πÒ øÁ∆¡ª Í ÃÁ≈È ’ ‘∂ ‘ÈÕ ‚ ∂≈ √ æ⁄÷ ø‚ÏæÒª Á∆ ¡√∆Ó «’Í≈ √Á’≈ «ÚÁ≈√∆¡≈ ’ΩÓ ˘ √‘∆ Ó≈◊ ÁÙÈ«ÓÒ «‘≈ ˛, «‹√Á∂ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫ «ÚÁ≈√∆¡≈ ’ΩÓ Á∂ ’¬∆ «ÚÁÚ≈È,Ï π æË∆‹∆Ú∆, Ò ∂÷’, «⁄ øÂ’, ’Ú∆ ¡Â∂ ◊≈«¬’ ¡≈͉∆-¡≈͉∆ ’Ò≈È≈Ò ‹◊Â◊π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á ∂ «ÓÙÈ, «ÚÁ≈√∆¡≈ ËÓ¡Â∂ ¡ø«Ó ÃÂÏ≈‰∆ Á ∂ Í Ã⁄≈-Í Ã√≈ «Ú⁄ ÔØ◊Á≈È Á∂ ‘ ∂ ‘ÈÕ «¬‘√Ì √Ã∆ A@H √ø «Èø‹‰ Á≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á∂ ¡Ù∆Ú≈Á ¡Â∂ √øÂ√π« øÁ Á≈√ Ï≈Ú≈ ‹∆ Á∆ Íà ∂È≈ √Á’≈ ‘∆ ˛ «’ «ÚÁ≈√∆¡≈ ’ΩÓÁ∂ Ï‘π ‘∆ ÍëÂÌ≈Ú≈È ¡Â∂ ÍÃÌ≈ÚÙ≈Ò∆ Ò∂÷’ √Ã∆ ≈‹∂Ù Ì«Ï¡≈‰Ú∆‹∆ È∂ ◊π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á∆¡ª Ò≈‚Ò∆¡ª √ ø◊ª Á∆ √ ∂Ú≈«Ú⁄ «¬‘ Í π√Â’ “«ÚÁ≈√∆¡≈ ËÓ ¡Â∂ ‘« Á≈ «ÈÙ≈È” ÏÛ∆«Ó‘È ¡Â∂ Ò◊È È≈Ò «Â¡≈ ’∆Â∆ ˛ ‹Ø «’ «ÚÁ≈√∆¡≈ ËÓ Á∂Í Ã⁄≈-Í Ã√≈ «Ú⁄ √‘≈«¬’ «√ æË ‘ Ø ‘∆ ˛Õ ¿πÓ∆Á ˛ «’ √ ø◊ª«¬√˘ ÍÛ∑’ ∂ Ò≈‘≈ ÷ 應◊∆¡ªÕ

Á≈√ Úæ‚Ì≈◊≈ ˛, «‹√˘ Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á∆ «’Í≈ √Á’≈ «¬√Íπ√Â’ Á≈ «‘ øÁ∆ ¡ÈπÚ≈Á ’È Á≈ √ πÌ≈◊ Í Ã ≈Í ‘ Ø «¬¡≈ ˛Õ ‹ À◊π»Á∂ÚÕ ó√π÷«ÚøÁ “’ΩÒË≈”

16

Page 9: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

17

leKk vlo.leKk vlo.leKk vlo.leKk vlo.leKk vlo.jgtgurU rivd;s jI mh;r;j ijnH;.

ne sMs;r ivLc a; ke sB jIv;. $ Xekt;, B;XIc;r;, pRBUpRem, sMt;. dI sMgt krn d; p;vn AupdeS idLt; hE te‘hir’ dI beaMt mihm; a;pNI aMimRtb;NI ivLc krkehir de sLce n;m n;l jux ke a;pN; aNmuLl; jIvna;nMdmXI bN;AuN d; sLc; m;rg idLt;|sitgurUrivd;s mh;r;j jI de p;vn AupdeS;. $ sMgt;. tLkphuMc;AuN lXI Der; sLcKMD bLl;. de mh;n prAupk;rImh;purS;. bRhmlIn b;b; ipLpl d;s jI mh;r;j,bRhmlIn sMt srvN d;s jI mh;r;j, bRhmlIn sMthrI d;s jI, bRhmlIn sMt grIb d;s jI mh;r;j, ate mOJUd; gLdI nSIn sitgurUinrMjN d;s jI mh;r;j, amr ShId sMt r;m; nMd jI te sMt suirMdr d;s b;v; jIdua;r; kIte j; rhe k;rj;. $ s;r; ivSv j;Nd; hE|

sitgurU rivd;s mh;r;j jI de imSn $ jn-jn tLk phuMc;AuN lXIAuhn;. dI ivc;rw;r; $ ivSv de kone-kone ivLc ilj;N lXI idn- r;t iXLk krkepRc;r kr rhe hn| sitgurU rivd;s mh;r;j jI dI aMimRt b;NI $ Qr-Qr tLkphuMc;AuN lXI Der; sLcKMD bLl;. mohrI BUimk; inB; irh; hE|

sitgurU inrMjn d;s jI mh;r;j jI de a;SIrv;d sdk; sMt suirMdr d;sb;v; jI dI pRerN; anus;r mE. iXh pustk ‘rivd;sIa; wrm te hir d; inS;n’ pUrIkr p;iXa; h;.|

‘rivd;sIa; wrm te hir d; inS;n’ pustk dI. ho.d $ jdo. deKd; h;. t;.sMt suirMdr d;s b;v; jI dua;r; idLte q;pxe, m;rg drSn ate a;SIrv;d ibn;.iXs dI ho.d nJr nhI. a;Au.dI|Auhn;. dI pRern; sdk; hI mE. pihl;. vI do pustk;.‘sitgurU rivd;s ipa;r;’ ate ‘rivd;sIa; wrm s;D;’ ilK sika; h;.|sitgurUrivd;s jI mh;r;j jI de crn;. ivLc merI bentI arjoXI hE ik Auh sMt inrMjNd;s jI mh;r;j ate sMt suirMdr d;s b;v; jI te a;pNI mehr bN;XI rLKN te s;Desm;j d; kila;N ho ske|

iXs pustk d; Krx; pxHn lXI mE. sMt suirMdr d;s b;v; jI, sMt leKr;j jI, isrI r;m arS jI d; tih idlo. wMnv;d krd; h;.|a;pNe m;t;- ipt; smuLcepirv;r ate sLjN; imLtr;. d; wMnv;dI h;. ijnH;. ne sme.- sme. te suZ;a idLte|ipRsIpljogI r;m jI, begmpur; sT;f, kum;rI inrml kOr, kum;rI sIm;, SRI prvIn kum;r,SRImtI nIlm r;NI (lEkcr;r), stp;l s;hlo. jI| sitgurU rivd;s jI mh;r;j jI de sLce imSn te kuZ ilK sk; iXh tmMn; merIsd; bNI rhe|sitgurU jI hmeS; shI m;rg te torI rLKN ate a;pN; a;SIrv;d deke iXs zoTI ijhI iJMdgI $ leKe ivLc lg;AuN| “tUM d;n; s;.XI s;ihb mer;, iKdmtd;r bMd; mE ter;|| khE rivd;s aMdes; yehI, ibn drsn ikAu jIvih snehI|| (aMimRtb;NI)

r;jeS kE.q Biva;NvIipMD te D;> Biva;N; tih> fgv;x;, ijlH; kpUrql; (pMj;b) 144407

mob;iXl: 094639-67037,7589255320, 00966598899406

r;jeS kE.q Biva;NvI

‚∂≈ A@H √ø √Ú‰ Á≈√ ‹∆ √º⁄÷≥‚ ϺҪ«¬‘ ͫں ËÂ∆ Ó‘≈È Âͺ√Ú∆, Í¿∞Í’≈∆, Á∆ÿ-

ÁÙ∆, ÂÂÏ∂Â≈, ÏÑÓ-«◊¡≈È∆, È≈Ó Ï≈‰∆ Á∂ √∆¬∂, Áπ÷∆¡ª Á∂

‘ÓÁÁ, Ó‘ªÍπÙª Á≈ ¡√Ê≈È ‘ÀÕ ¡º‹ º’ «ÈÓÈ «Ò÷ ӑªÍπÙª

È∂ «¬√ ÁÏ≈ Á∂ ◊ºÁ∆ ÈÙ∆È ‘Ø ’∂ √∂Ú≈ ’∆Â∆Õ

* √Ã∆ A@H Ï≈Ï≈ «ÍºÍÒ Á≈√ ‹∆ ‹ØÂ∆ ‹Ø √Ó≈¬∂ AIBH

* √Ã∆ A@H √ø √Ú‰ Á≈√ ‹∆ ‹ØÂ∆ ‹Ø √Ó≈¬∂ AA ‹»È AIGB

* √Ã∆ A@H √ø ‘∆ Á≈√ ‹∆ ‹ØÂ∆ ‹Ø √Ó≈¬∂ F ÎÚ∆ AIHB

* √Ã∆ A@H √ø ◊∆Ï Á≈√ ‹∆ ‹ØÂ∆ ‹Ø √Ó≈¬∂ BC ‹πÒ≈¬∆ AIID

* √Ã∆ A@H √ø «Èø‹‰ Á≈√ ‹∆ ÓΩ‹»Á≈ ◊ºÁ∆ ÈÙ∆È

Ï≈Ï≈ «ÍºÍÒ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹Ï≈Ï≈ «ÍæÍÒ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á≈ ‹ÈÓ «Í≥‚ «◊ºÒ-ͺ‡∆,

«˜Ò∑≈ Ï«·ß‚≈ «Ú÷∂ ‘Ø«¬¡≈Õ ¡≈Í Ï⁄ÍÈ ÂØ∫ ‘∆ ÏÛ∂ ÍÃÓ≈Ê∆ √πÌ≈˙

Á∂ √ÈÕ ◊ë‘√Ê ‹∆ÚÈ ÏÂ∆ ’Á∂ ‘ج∂ ¡≈Í ¡≈͉∂ Í»‹È∆Ô ◊πÁ∂Ú

Ï≈Ï≈ ÓØ‘‰ Á≈√ ‹∆ Á∂ ÙπºÌ ¿∞ÍÁ∂Ùª ˘ ‹∆ÚÈ «Ú⁄ Ë≈‰ ’Á∂ ‘ج∂

ÍÃÓ≈ÂÓ≈ Á∂ «√ÓÈ «Ú⁄ Ó◊È «‘øÁ∂ √∆Õ ¡≈Í ‹∆ Á≈ ◊ë‘√Ê

‹∆ÚÈ Ú∆ Í»È «Â¡≈◊Ó¬∆ √∆Õ ¡≈Í ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √≈Ê∆ Ï∆Ï∆

ÙØÌ≈ÚøÂ∆ ‹∆ Ú∆ Ï‘π ͫں «Ú⁄≈ª Á∂ √ÈÕ √Ó∂∫ ¡È∞√≈ ¡≈Í Á∂

◊ë‘ «Ú÷∂ «¬’ Ï≈Ò’ È∂ ‹ÈÓ «Ò¡≈ ‹Ø ¡≈¿∞‰ Ú≈Ò∂ √Ó∂∫ «Ú⁄

Ó‘≈È √ø √Ú‰ Á≈√ ‹∆ Á∂ È≈Ó È≈Ò Íë√ºË ‘ج∂Õ √π¡≈Ó∆ √Ú‰

Á≈√ ‹∆ ¡‹∂ Ï≈Ò ¡Ú√Ê≈ «Ú⁄ ‘∆ √È, ‹ÁØ∫ ¿∞‘Ȫ Á∂ Ó≈Â≈ ‹∆

ÍÃÒØ’ «√Ë≈ ◊¬∂Õ «¬√ √Ó∂∫ ÁΩ≈È ‘∆ Ï≈Ï≈ «ÍºÍÒ Á≈√ ‹∆ È∂ ¡≈͉∆

ÍÃÓ≈Ê∆ Ô≈Â≈ Ùπ» ’∆Â∆ ¡Â∂ «Í≥‚ ϺҪ «˜Ò≈ ‹ÒøË «Úº⁄ ¡≈ ’∂

«ÈÚ≈√ ’∆Â≈ «‹ºÊ∂ Í«‘Ò≈ ‚∂≈ √«Ê ‘À «¬Ê∂ «‘ø«Á¡ª Ï≈Ï≈ ‹∆ È∂

√ø◊ª ˘ √∂Ú≈, «√ÓÈ ¡Â∂ √«Â√ø◊ È≈Ò ‹Ø«Û¡≈Õ ¡≈Í ‹∆ Á∆

Ù‰ «Ú⁄ «‘ ’∂ ’¬∆ Ó‘ªÍπÙª È∂ ¡«Ë¡≈ÂÓ’ «Ú«Á¡≈ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ

’∆Â≈Õ ¿∞È∑ª È∂ ¡≈͉∂ √ÍπºÂ ˘ «Úº«Á¡≈ ÍÃ≈ÍÂ∆ Ú≈√Â∂ √Ã∆ A@H

√ø ’Â≈ ÈßÁ ‹∆, ‹Ø «¬Ò≈’∂ «Ú⁄ Íë√ºË «ÚÁÚ≈È √È, ‹∆ Á∆

√ø◊ «Ú⁄ ‹Ø«Û¡≈ ¡Â∂ È≈Ó Á∆ ¡ÈÓØÒ Á≈ √Ú≈Ó∆ √Ã∆ ‘È≈Ó

Á≈√ ‹∆ Í≈√Ø∫ ÍÃ≈Í ’Ú≈¬∆Õ Ï≈Ï≈ «ÍºÍÒ Á≈√ ‹∆ «Ï’Ó∆ √øÓÂ

AIHE (√øÈ AIBH) BF √ÂøÏ «ÁÈ Ú∆Ú≈ Í»Ú È¤ºÂ ¡Â∂

√Ú∂ Á∂ √Ó∂∫ ¡≈͉∆ ‹∆ÚÈ Ô≈Â≈ √øÍ»È ’Á∂ ‘ج∂ ‹ØÂ∆ ‹Ø √Ó≈

◊¬∂Õ Ï≈Ï≈ ‹∆ Á≈ ¡≥◊∆·≈ √≈«‘Ï «Í≥‚ ϺҪ Á∂ Í»Ú Á∆ ÂÎ

√πÙØ«Ì ‘ÀÕ Í«‘Ò≈ È≈Â≈ Ï≈Ï≈ ‹∆ Á∆ Ô≈Á «Ú⁄ ÓÈ≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈

‘À ¡Â∂ «ÈÙ≈È √≈«‘Ï ⁄Û≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ

18

Page 10: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

√Ã∆ A@H √ø √Ú‰ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹Ï≈Ï≈ «ÍºÍÒ Á≈√ ‹∆ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‚∂∂ Á∆¡ª √≈∆¡ª « øÓ∂Ú≈∆¡ª

√Ã∆ A@H √ø √Ú‰ Á≈√ ‹∆ È∂ √øÌ≈Ò∆¡ªÕ ¡≈Í √ø◊ª ˘ Ï‘πÂ

«Í¡≈ «ÁøÁ∂ √ÈÕ ¡≈Í ‹∆ Á≈ ¡≈◊ÓÈ AE ¯Ú∆ AHIE ¬∆. ˘

√«Â’≈ÔØ◊ Ï≈Ï≈ «ÍºÍÒ Á≈√ ‹∆ ¡Â∂ Ó≈Â≈ ÙØÌ≈ÚøÂ∆ ‹∆ Á∂ Í≈ÚÈ

◊ë‘ «Í≥‚ «◊ºÒͺÂ∆ «˜Ò∑≈ Ï«·ø‚≈ «Ú÷∂ ‘Ø«¬¡≈Õ ‘ ؘ √ø◊ª Á∆

«◊‰Â∆ ÚËÁ∆ ‹ªÁ∆ √∆Õ È≈Ó Á∆ Áπ¡≈¬∆ È≈Ò «‹ºÊ∂ √ø◊ª Á∆

‹ÈÓª-‹ÈӪª Á∆ «ÏÓ≈∆ Á≈ «¬Ò≈‹ ’Á∂ √È, ¿∞Ê∂ √Ê»Ò √∆

Á∂ «¬Ò≈‹ Ò¬∆ ¡≈Ô∞ÚÀ«Á’ ÁÚ≈¬∆¡ª ≈‘ƒ √∆ Á∂ «¬Ò≈‹ Á≈

ÍÃÏøË ’∆Â≈Õ «¬√Á∂ È≈Ò-È≈Ò Ïº«⁄¡ª Á∆ ÍÛ∑≈¬∆ Á≈ Ú∆ Í»≈ ÍÃÏøË

’∆Â≈Õ Ïº«⁄¡ª Á∆ ’Ò≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ ¡≈Í ‚∂∂ Á∂ ¡≥Á Ò◊≈¿∞∫Á∂

√ÈÕ ÍÛ∑≈¬∆ Á∂ È≈Ò-È≈Ò Ïº«⁄¡ª ˘ ◊πÏ≈‰∆ Á∆ √ø«Ê¡≈ Ú∆

’Ú≈¿∞∫Á∂ √ÈÕ Ï≈Ï≈ «ÍºÍÒ Á≈√ ‹∆ Á∂ √Ó∂∫ ÁΩ≈È ‘∆ √ø◊ª Á∆ √∂Ú≈

«Ú⁄Ø∫ √Óª «ÓÒ«Á¡ª ‘∆ ¡≈Í «¬’ªÂ ‹ø◊Ò «Ú⁄ «È’Ò ‹≈«¬¡≈

’Á∂ √È ¡Â∂ Áº÷ª Á∆ ·ß‚∆ ¤ª ‘∂· √Ó≈Ë∆ Ò◊≈ ’∂ «√ÓÈ ’Á∂

√ÈÕ Ó‘≈≈‹ ‹∆ «‹ºÊ∂ ÏÀ· ’∂ «√ÓÈ ’Á∂ √È ¿∞√∂ ¡√Ê≈È ”Â∂ ¡º‹

¿∞‘Ȫ Á≈ Ô≈Á◊≈∆ Ó≥«Á ‚∂∂ Á∂ «Ú⁄’≈ ÙØÌ≈ Á∂ «‘≈ ‘ÀÕ «¬’

’È≈Ò ‹◊∑≈ √Á≈ ‘˜≈≈ «√øÿ ‹∆ «Í≥‚ ϺҪ Ú≈«Ò¡ª È∂ Á≈È

’∆Â∆ √∆Õ ◊Ó∆ ¡Â∂ Ï√≈ ÂØ∫ Ï⁄≈˙ Ú≈√Â∂ «¬√∂ √Ê≈È Â∂ ’º⁄∆¡ª

«¬º‡ª Á∆ «¬’ ’∞‡∆¡≈ ω≈¬∆ ◊¬∆ √∆Õ ’∞‡∆¡≈ Á∂ √≈‘Ó‰∂ «¬’ ÊÛ∑≈

√∆, «‹ºÊ∂ ÏÀ· ’∂ Ó‘≈≈‹ ‹∆ √ø◊ª ˘ ÍÃÚ⁄È ’«¡≈ ’Á∂ √ÈÕ

Ï≈Ï≈ «ÍºÍÒ Á≈√ ‹∆ Á∂ Ï⁄Ȫ Á∆ Í≈Ò‰≈ ’Á∂ ‘ج∂ √Ú≈Ó∆ √Ú‰

Á≈√ ‹∆ È∂ √ø ‘∆ Á≈√ ‹∆ ˘ √ø◊ª Á∆ √∂Ú≈ «Ú⁄ ‹ØÛ «Ò¡≈Õ ’∞fi

√Óª Ï≈¡Á ‘∆ √ø ◊∆Ï Á≈√ ‹∆ È∂ ¡Â∂ √ø «Èø‹‰ Á≈√ ‹∆ È∂

¡≈͉≈ ‹∆ÚÈ ◊π»-⁄Ȫ «Ú⁄ √Ó«Í ’ «ÁºÂ≈ ¡Â∂ √≈∂ Ó‘ªÍπÙ

Ó‘≈≈‹ √ø √Ú‰ Á≈√ ‹∆ ÚÒØ∫ Ò◊≈¬∆¡ª ‘ج∆¡ª «‚¿±‡∆¡ª ˘

√π⁄º‹∂ „ø◊ È≈Ò «ÈÌ≈¿∞‰ Òº◊∂Õ

√Ã∆ ◊π» «ÚÁ≈√ ‹ÈÓ ¡√Ê≈È ’ªÙ∆ «Ú÷∂ Ó≥«Á Á∆ ¿∞√≈∆ÁπÈ∆¡ª Ì «Ú⁄ ‹◊Â◊π» «ÚÁ≈√ ‹∆ Á∂ ‹ÈÓ ¡√Ê≈È Â∂

’ج∆ «¬«Â‘≈√’ Ó≥«Á È‘ƒ √∆Õ √π¡≈Ó∆ √Ú‰ Á≈√ ‹∆, √π¡≈Ó∆

‘∆ Á≈√ ‹∆ ¡Â∂ √π¡≈Ó∆ ◊∆Ï Á≈√ ‹∆ È∂ «Ú⁄≈ ’’∂ ’ªÙ∆ «Ú⁄

◊π» ‹∆ Á∂ ‹ÈÓ ¡√Ê≈È ”Â∂ Ó≥«Á Á∆ ¿∞√≈∆ Á∆ ÔØ‹È≈ ω≈¬∆Õ

√ø √Ú‰ Á≈√ ‹∆ È∂ «¬√Á≈ ȃ‘ ÍºÊ AD ‹»È AIFE (‘≈Û∑ Á∆

19

√ø◊ªÁ Ú≈Ò∂ «ÁÈ) √ø ‘∆ Á≈√ ‹∆ Á∂ ’-’ÓÒª È≈Ò ÷Ú≈«¬¡≈Õ

«¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á √≈∆ ¿∞√≈∆ √ø ◊∆Ï Á≈√ ‹∆ È∂ √ø◊ª È≈Ò Ì∂‹

’∂ ’Ú≈¬∆Õ ÓΩ‹»Á≈ »Í «Ú⁄ «¬‘ Ó≥«Á ’ÒÙ ÂØ∫ Ï◊À √π¡≈Ó∆

√Ú‰ Á≈√ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ-’≈Ò «Ú⁄ ‘∆ ¿∞√≈«¡≈ ‹≈ ⁄πº’≈ √∆Õ

«Â¡≈∆ Á≈ ’øÓ ¿∞È∑ª ÂØ∫ Ï≈¡Á √Ã∆ A@H √ø ‘∆ Á≈√ ‹∆ Â∂

Ó‘≈≈‹ √Ã∆ A@H √ø ◊∆Ï Á≈√ ‹∆ È∂ ’Ú≈«¬¡≈Õ √ØÈ∂ Á≈ ’ÒÙ

AIID «Ú⁄ √Ã∆ A@H √ø ◊∆Ï Á≈√ ‹∆ È∂ √ø◊ª Á∂ √«‘ÔØ◊ È≈Ò

⁄Û∑≈«¬¡≈Õ «¬√ Ó≥«Á «Ú⁄ ‹◊Â◊π» «ÚÁ≈√ Ó‘≈≈‹ ¡Â∂ √π¡≈Ó∆

√Ú‰ Á≈√ ‹∆ Á∆ Ó»Â∆ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ «¬’ «ÚÙ≈Ò √ø √øÓ∂ÒÈ

’’∂ BB ÎÚ∆ AIGD «Ú⁄ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ «¬√ Ó≥«Á Á≈ ÍÃÏøË √Ã∆

◊π» «ÚÁ≈√ ‹ÈÓ ¡√Ê≈È ÍÏ«Ò’ ⁄À∆‡∂ÏÒ ‡º√‡ ⁄Ò≈ «‘≈ ‘ÀÕ

«¬√ Ó≥«Á Á∆ ¿∞√≈∆ È≈Ò ‘∆ √π¡≈Ó∆ √Ú‰ Á≈√ ‹∆ È∂ √Ã∆

◊π» «ÚÁ≈√ √≈Ë» √øÍÃÁ≈«¬ √π√≈«¬‡∆, «Í≥‚ª Á∆¡ª √Ã∆ ◊π» «ÚÁ≈√

√Ì≈Úª ¡Â∂ «Úº«Á¡’ √ø√Ê≈Úª È≈Ò √«‘ÔØ◊ Á∂ ’∂ √Ó≈‹ ’«Ò¡≈‰

Á∂ ’øÓª «Ú⁄ Úº‚∆ Ì»«Ó’≈ «ÈÌ≈¬∆Õ

√Ã∆ A@H √ø √Ú‰ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ ¡Â∂ ¿∞‘Ȫ Á∂ √≈Ê∆

Ó‘ªÍπÙª Á∆ √ı ÿ≈Ò‰≈ √Á’≈ «¬‘ ‚∂≈ √≈∂ √ø√≈ «Ú⁄ ÍÃÓ≈Ê

Á≈ «¬’ Úº‚≈ ’∂∫Á ω «◊¡≈Õ ÁπÈ∆¡ª Ì Á∂ ÍÃ∂Ó∆¡ª Á∆¡ª Șª

«¬√ ¡√Ê≈È ÚºÒ «÷º⁄∆¡ª ◊¬∆¡ªÕ √«Â◊πª Á∂ ⁄Ȫ «Ú⁄Ø∫ √ÌȪ

Á∆¡ª Óπ≈Áª Í»∆¡ª ‘؉ Òº◊∆¡ªÕ ‘ ؘ ¡≈ÙÓ «Ú⁄ √ø◊ª Á∆

Ω‰’ Òº◊∆ «‘øÁ∆ √∆Õ ÍÃÓ≈ÂÓ≈ Á∂ ‘π’Ó ¡Èπ√≈ «ÓÂ∆ AA ‹»È

AIGB Á≈ ¿∞‘ «ÁÈ ¡≈ «◊¡≈ «‹√ «ÁÈ √«Â◊π» √π¡≈Ó∆ √Ú‰

Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹∏

√»‹ «’‰ «ÓÒ∆ ‹Ò ’≈ ‹Ò ‘»¡≈ ≈Ó,‹ØÂ∆-‹Ø Ò∆ √øÍ»‰ Ê∆¡≈ ≈ÓÕÁ∂ Ó‘ªÚ≈’ ¡Èπ√≈ ¡≈͉∆ ‹∆ÚÈ Ô≈Â≈ √øÍ»È ’Á∂

‘ج∂ ÍÃÓ≈ÂÓ≈ «Ú⁄ ÚÒ∆È ◊¬∂Õ √ø◊ª ¡≈Í ‹∆ Á∆ ’∞Ï≈È∆ «‘øÁ∆

ÁπÈ∆¡ª º’ Ô≈Á º÷‰◊∆¡ªÕ

√Ã∆ A@H √ø ‘∆ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹√«Â◊π √π¡≈Ó∆ √Ú‰ Á≈√ ‹∆ ÂØ∫ Ï≈¡Á √Ã∆ A@H √ø ‘∆

Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹, √ø √Ó≈‹ ÚÒØ∫ ‚∂≈ √ø √Ú‰ Á≈√ ‹∆ Á∂

√ø⁄≈Ò’ Ê≈Í∂ ◊¬∂Õ √‘≈«¬’ »Í «Ú⁄ √Ã∆ A@H √ø ◊∆Ï Á≈√ ‹∆

¡Â∂ √Ã∆ A@H √ø «Èø‹‰ Á≈√ ‹∆ Á∆ √∂Ú≈ Ò◊≈¬∆ ◊¬∆Õ √Ã∆ A@H

√ø ‘∆ Á≈√ ‹∆ Á∂ «ÍÂ≈ Á≈ È≈Ó √Ã∆ ‘π’Ó ⁄øÁ ‹∆ ¡Â∂ Ó≈Â≈ Á≈

20

Page 11: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

È≈Ó √Ã∆ÓÂ∆ Â≈Ï∆ ‹∆ √∆Õ ¡≈Í ‹∆ Á≈ ‹ÈÓ √Ê≈È «Í≥‚ ◊Û∑≈ «˜Ò∑≈

‹¶Ë √∆Õ

√π¡≈Ó∆ √Ú‰ Á≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á∆ Ô≈Á «Ú⁄(√º⁄÷≥‚) Ó≥«Á Á∆ ¿∞√≈∆

√Ã∆ A@H √ø ‘∆ Á≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ È∂ Í»‹Ô ◊πÁ∂Ú √Ã∆ ◊π»

√Ú‰ Á≈√ ‹∆ Á∆ Ô≈Á «Ú⁄ Ó≥«Á ω≈¿∞‰ Á≈ ’øÓ A@ ¡◊√Â,

AIGB ˘ Ùπ» ’∆Â≈Õ «¬’ √≈Ò ¡Â∂ ’∞fi Ó‘∆«È¡ª «Ú⁄ «¬√ Ó≥«Á

Á∆ ¿∞√≈∆ ÏÛ∂ ˜Ø-ÙØ È≈Ò ’∆Â∆ ◊¬∆ ¡Â∂ √ø √Ú‰ Á≈√

Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á∂ Ï√∆ √Ó≈◊Ó Ú≈Ò∂ «ÁÈ AA ‹»È AIGD ˘ Ó≥«Á Á≈

¿∞Áÿ≈‡È ’∆Â≈ «◊¡≈Õ √Ã∆ A@H √ø √π¡≈Ó∆ √Ú‰ Á≈√ ‹∆ Á∆

Ó»Â∆ √Ê≈«Í ’∆Â∆ ◊¬∆Õ Ó≥«Á Á∆ ¿∞√≈∆ ÂØ∫ Ï≈¡Á «¬‘ ’∞‡∆¡≈

‚∂≈ √Ã∆ A@H √ø √Ú‰ Á≈√ ‹∆, √º⁄÷≥‚ ϺҪ Á∂ È≈Ó È≈Ò Íë√ºË

‘ج∆Õ Ó≥«Á Á∆ ¿∞√≈∆ «Ú⁄ Á∂Ù-«ÚÁ∂Ù Á∆¡ª √ø◊ª È∂ ÏÛ∂ ¿∞ÂÙ≈‘

È≈Ò √∂Ú≈ ’∆Â∆Õ ’¬∆ Ú≈ ÷≈Ï ÓΩ√Ó ’≈‰ ’∆ÂÈ √Ó≈◊Ó «Ú⁄

ÍÃ∂Ù≈È∆ ‘Ø ‹ªÁ∆ √∆Õ «¬√ ÍÃ∂Ù≈È∆ ˘ Á» ’È Ú≈√Â∂ √Ã∆ A@H √øÂ

‘∆ Á≈√ ‹∆ È∂ «¬’ √«Â√ø◊ ‘≈Ò Á∆ ȃ‘ «ÓÂ∆ CA ¡’±Ï,

AIGF ˘ º÷ ’∂ «¬√ Á∆ ¿∞√≈∆ ’∆Â∆Õ «¬√Á∂ È≈Ò √ø◊ª ˘ Ï‘πÂ

Úº‚∆ √‘»Ò «ÓÒ∆Õ «¬‘ ‘≈Ò “√ø ‘∆ Á≈√ √«Â√ø◊ ‘≈Ò” Á∂ È≈Ó

È≈Ò ‹≈«‰¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ¡≈Í ‹∆ È∂ Ϻ«⁄¡ª Á∆ ÍÛ∑≈¬∆ ”Â∂ ÷≈√ ˜Ø

«ÁºÂ≈Õ Ï≈Ò «Ú¡≈‘ Á∂ ¡≈Í Í»È »Í «Ú⁄ «ÚØË∆ √ÈÕ ÈÙ∂ Ú≈Ò∆¡ª

⁄∆˜ª ÂØ∫ ‘Ó∂Ù≈ Ú«‹Â ’Á∂ √ÈÕ ◊πÏ≈‰∆ È≈Ò ‹ØÛÈ Ú≈√Â∂

√ø◊ª ˘ ÍÃ∂‰≈ ’Á∂ «‘øÁ∂ √∆Õ ¡≈Í ‹∆ È∂ ‚∂∂ Ò¬∆ ‘Ø ˜Ó∆È

÷∆Á∆ ¡Â∂ ¡≈Í ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ-’≈Ò «Ú⁄ Ú∆ ‚∂∂ Á∆¡ª √∂Ú≈Úª

«Èø ⁄ÒÁ∆¡ª ‘∆¡ªÕ ÁÚ≈¬∆-Á≈» Á∆¡ª √∂Ú≈Úª ÙÃ∆ A@H √øÂ

◊∆Ï Á≈√ ‹∆ «ÈÌ≈¿∞∫Á∂ √ÈÕ ÍÃÓ≈ÂÓ≈ Á∂ ‘π’Ó ¡È∞√≈ Ò◊Ì◊

A@@ √≈Ò Á∆ ¿∞Ó ÏÂ∆ ’Á∂ ‘ج∂ «¬‘ ÍÃ⁄ø‚ ‹ØÂ, F ÎÚ∆

AIHB ˘ ¡÷≥‚ ‹Ø «Ú⁄ √Ó≈ ◊¬∆Õ

√Ã∆ A@H √ø ◊∆Ï Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹√Ã∆ A@H √ø ‘∆ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ Á∂ ÏÑÓÒ∆È ‘؉ ¿∞ÍøÂ

Ó‘≈≈‹ ◊∆Ï Á≈√ ‹∆ ‚∂∂ Á∂ ◊ºÁ∆ ÈÙ∆È Ê≈Í∂ ◊¬∂Õ ¡≈Í ‹∆ Á≈

¡≈◊ÓÈ AIBE ¬∆. ˘ √«Â’≈ÔØ◊ «ÍÂ≈ √Ã∆ È≈È’ ⁄øÁ ¡Â∂ Ó≈Â≈

ÙÃ∆ÓÂ∆ ‘ ’Ω ‹∆ Á∂ ◊ë‘ «Í≥‚ ‹ÒÌ∂¡ª «˜Ò∑≈ ‹¶Ë «Ú÷∂ ‘Ø«¬¡≈Õ

¡≈Í ‹∆ Á∂ √‘≈«¬’ Ú‹Ø∫ √Ã∆ A@H √ø «Èø‹‰ Á≈√ ‹∆ ˘ Ê≈«Í¡≈

«◊¡≈Õ

“√ø √Ú‰ Á≈√ ⁄À∆‡∂ÏÒ ‘√ÍÂ≈Ò Á∆ ¿∞√≈∆”

21

√ø ◊∆Ï Á≈√ ‹∆ Áπ÷∆¡ª Á∆¡ª Í∆Ûª ˘ ª Í«‘Òª ‘∆

⁄ø◊∆ Â∑ª √ÓfiÁ∂ √ÈÕ ¡≈Í ‹∆ È∂ √Ì ÂØ∫ Í«‘Ò≈ Ó‘≈È ’≈‹

√«Â◊πª Á∂ Ȫ ”Â∂ Áπ÷∆¡ª Á∆ √∂Ú≈ Ò¬∆ ‘√ÍÂ≈Ò Ï‰≈¿∞‰ Á≈

’∆Â≈, «‹√Á≈ ÙπºÌ ¡≈øÌ BB ¡’±Ï, AIHB ˘ «Í≥‚ „∂Íπ-’±Íπ

«˜Ò∑≈ ‹¶Ë «Ú⁄ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ «¬√ Úº‚∂ ÷⁄∂ Ú≈Ò∂ ’øÓ ˘ ¡≈Í

‹∆ È∂ √«Â◊πª Á∂ ÌØ√∂ ”Â∂ ‘∆ ¡≈øÌ ’∆Â≈Õ ‹ÁØ∫ Ú∆ «’√∂ ÍπÙ È∂

Ùø’≈ ÍÃ◊‡ ’∆Â∆ «’ ‘√ÍÂ≈Ò «’Ú∂∫ ⁄ºÒ∂◊≈ ª ¡≈Í ‹∆ «’‘≈ ’Á∂

√È «’ «¬‘ √«Â◊π» √Ú‰ Á≈√ ‹∆ Á≈ ’øÓ ‘À ¡Â∂ ÓÀ˘ Í»È

«ÚÙÚ≈√ ‘À ¿∞È∑ª Á∆ «’Í≈ È≈Ò ’øÓ ‘Ó∂Ù≈ ⁄Û∑Á∆¡ª ’Ò≈ «Ú⁄

⁄ÒÁ≈ ‘∂◊≈Õ ¿∞È∑ª Á∆ √È≈ ÂØ∫ «È’Ò∂ ‘ج∂ «¬‘ Ú⁄È «ÏÒ’∞Ò

¡‡ºÒ «√ºË ‘ج∂Õ «¬√ ‘√ÍÂ≈Ò Á≈ È≈Ó √ø √Ú‰ Á≈√ ⁄À∆‡∂ÏÒ

‘√ÍÂ≈Ò º«÷¡≈ «◊¡≈, «‹√ Á≈ ÙπºÌ ¿∞Áÿ≈‡È Í«‘Ò∆ ‹ÈÚ∆

AIHD ˘ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ «¬√Á≈ ÍÃÏøË ¡º‹ º’ “√ø √Ú‰ Á≈√

⁄À∆‡∂ÏÒ ‘√ÍÂ≈Ò ‡º√‡” ⁄Ò≈ «‘≈ ‘À, «‹√ Á∂ Óπ÷∆ ‘Ó∂Ù≈ ‚∂≈

√º⁄÷≥‚ ϺҪ Á∂ Óπ÷∆ ‘؉◊∂Õ «¬√ ‘√ÍÂ≈Ò «Ú⁄ Ó≈«‘ ‚≈’‡ª

Á∆¡ª √∂Ú≈Úª Â∂ ¡≈Ëπ«È’ √‘»Òª ¿∞ÍÒÏË ‘ÈÕ

√ÍÂ≈«‘’ Ï∂◊ÓÍπ≈ Ù«‘ ͺ«Âz’≈ «‹√ ≈‘ƒ √Ó≈‹

Á∆ Úº‚∆ √∂Ú≈ ‘Ø ‘∆ ‘À, √«Â◊π √π¡≈Ó∆ ◊∆Ï Á≈√ ‹∆ È∂ √Ó≈‹ ˘

«¬’ Ó‘≈È Á∂‰ Ï÷«ÙÙ ’∆Â∆, «¬√ ͺ«Âz’≈ Á∂ ¡≈Í ‹∆ Ï≈È∆ √ÈÕ

√Ã∆ ◊π» «ÚÁ≈√ ¡≈¬∆.‡∆.¡≈¬∆. ’≈Ò‹ Î◊Ú≈Û≈ «Ú÷∂ √øÂ

√Ú‰ Á≈√ ÓÀÓØ∆¡Ò ‡∆«⁄ø◊ ÏÒ≈’ Á≈ ȃ‘ ÍºÊ º«÷¡≈Õ ‘≈Ò

’Ó∂ Á∆ ¿∞√≈∆ Ú∆ ‚∂∂ ÚÒØ∫ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ Ó‘≈≈‹ ‹∆ È∂ ‚∂∂ «Ú⁄

«‘≈«¬Ù Ú≈√Â∂ «¬’ Úº‚∆ «ÏÒ«‚ø◊ Á∆ Ùπ»¡≈ ’∆Â∆, ‹Ø ¿∞È∑ª Á∆

«’Í≈ È≈Ò √øÍ»È ‘ج∆Õ «¬√ «ÏÒ«‚ø◊ «Ú⁄ ⁄≈ Úº‚∂ ‘≈Ò ¡Â∂ BF

’Ó∂ Ï≈Ê»Ó √«‘ Ô≈Â∆¡ª Á∆ √‘»Ò Ҭ∆ ¿∞√≈∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ ‚∂∂

«Ú⁄ Í≈‰∆ Á∆ √ÍÒ≈¬∆ Ò¬∆ «¬’ «‡¿±ÏÚÀºÒ ¡Â∂ Í≈‰∆ Ú≈Ò∆ ‡À∫’∆

Á≈ ÍÃÏøË ’∆Â≈ «◊¡≈Õ √ø◊ª Á∆ √‘»Ò Ҭ∆ √Ó≈◊Óª Ú≈√Â∂ ‚∂∂

Ò¬∆ ‘Ø ˜Ó∆È ÷∆Á∆ ‹Ø Ï‘π ÒØÛƒÁ∆ √∆Õ ‹¶Ë-Í·≈Ȓ؇ Ø‚

ÂØ∫ «Í≥‚ ‚∂∂ ˘ ‹≈‰ Ú≈Ò∆ √Û’, «‹√Á≈ Ȫ √ø √Ú‰ Á≈√ Ó≈◊

‘À Â∂ ¡≈Í ‹∆ È∂ √«Â◊π √π¡≈Ó∆ √Ú‰ Á≈√ ‹∆ Á∆ Ô≈Á «Ú⁄ «¬’

¡«Â √πøÁ ◊∂‡ Á∆ ¿∞√≈∆ ’∆Â∆, «‹√ «Ú⁄ √ø◊ «Í≥‚ ϺҪ ¡Â∂

«¬√ «Í≥‚ ÂØ∫ «ÚÁ∂Ù «Ú⁄ «‘øÁ∂ ÍÃ∂Ó∆¡ª È∂ Ú∆ ÙÒ≈ÿ≈ÔØ◊ ÔØ◊Á≈È

Í≈«¬¡≈Õ «¬√ ◊∂‡ Á≈ ¿∞Áÿ≈‡È «¬ø◊ÒÀ∫‚, ¡Ó∆’≈ ¡Â∂ ’È∂‚≈ ÂØ∫

22

Page 12: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

¡≈¬∆¡ª ‘ج∆¡ª √ø◊ª ¡Â∂ √ø ӑªÍπÙª Á∆ ‘≈˜∆ «Ú⁄ AA ‹»È

AIID ˘ √Ú∂∂ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ Ï«Ó≥ÿÓ ◊π» ÿ Á≈ ȃ‘-ÍºÊ ¡Â∂

√øÍ»ÈÂ≈ Â∂ ÙπºÌ ¿∞Áÿ≈‡È ¡≈Í ‹∆ Á∂ ’ ’ÓÒª È≈Ò ’∆Â≈ «◊¡≈Õ

ÚπÒÚ‘À∫͇È, √‡»‚ ’À∫‡, √≈¿±ÊÀ∫Í‡È ¡Â∂ «ÚÁ∂Ùª Á∂ ‘Ø ’¬∆

Ù«‘ª Á∂ ◊π» ÿª Á∂ ȃ‘ ÍºÊ º÷‰ Á≈ ’øÓ ¡Â∂ ¿∞Áÿ≈‡È ¿∞È∑ª Á∂

’ ’ÓÒª È≈Ò ‘Ø«¬¡≈Õ Ó‘≈≈‹ ‹∆ AIHE ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ‹»È AIID º’

¤∂ Ú≈ «¬ø◊ÒÀ∫‚ ¡Â∂ «¬√∂ ÁΩ≈È «ÂøÈ Ú≈ ¡Ó∆’≈ Â∂ «¬’ Ú≈

’È∂‚≈ ◊¬∂Õ Â√Á∆¡ª ‘ج∆¡ª √ø◊ª ¿∞Ê∂ ‹≈ ’∂ ÁÙÈ Á∂ ’∂ ¡Â∂

«√ÓÈ Á∆¡ª Á≈ª Ï÷Ù ’∂ ¿∞È∑ª Á∂ ‹∆ÚÈ «Ú⁄ ÷πÙ∆¡ª Ì «ÁºÂ∆¡ªÕ

AIID ÏÈ≈√ «Ú÷∂ «¬’ Ï‘π ں‚≈ √Ó≈◊Ó ’∆Â≈ «◊¡≈,

«‹√ «Ú⁄ «ÚÁ∂Ùª Á∆¡ª √ø◊ª Úº‚∆ «◊‰Â∆ «Ú⁄ Í‘πø⁄∆¡ªÕ √Ã∆

◊π» «ÚÁ≈√ ‹ÈÓ-√Ê≈È «Ú÷∂ «¬‘ «¬√ «’√Ó Á≈ Í«‘Ò≈ √Ó≈◊Ó

√∆ «‹√˘ √ø◊ª ‘Ó∂Ù≈ Ô≈Á ’Á∆¡ª ‘ÈÕ √«Â◊π» √π¡≈Ó∆ ◊∆Ï

Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ «¬ø◊ÒÀ∫‚ Á∆¡ª √ø◊ª ˘ «ÚÁ≈ ’’∂ BC ‹πÒ≈¬∆

AIID ˘ √Á≈ Ò¬∆ Ï∂◊ÓÍπ≈ Ù«‘ ”⁄ «ÈÚ≈√ ’ «Ò¡≈Õ

◊π» √≈«‘Ϫ Á∆¡ª √Ó≈˪

Ï≈Ï≈ «ÍºÍÒ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹

¡≥◊∆·≈ √≈«‘Ï∏«Í≥‚ ϺҪ ÂØ∫ ⁄Û∑Á∂ Í≈√∂

√Ó≈Ë∏‚∂∂ «Ú⁄ ◊πøÏÁ Ú≈Ò≈ ’Ó≈ «‹ºÊ∂ Ï≈Ï≈ ‹∆ Á∆ Ó»Â∆

√πÙØ«ÌÂ ‘ÀÕ

√ø √Ú‰ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹

¡≥◊∆·≈ √≈«‘Ï Â∂ √Ó≈Ë ∏Ó‘≈≈‹ «ÍºÍÒ Á≈√ ‹∆ Á∆

√Ó≈Ë Á∂ È≈ÒÕ

√ø ‘∆ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹

¡≥◊∆·≈ √≈«‘Ï Â∂ √Ó≈Ë ∏Ó‘≈≈‹ √Ú‰ Á≈√ ‹∆ Á∆

√Ó≈Ë Á∂ ͺ¤Ó ÚºÒÕ

√ø ◊∆Ï Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹

¡≥◊∆·≈ √≈«‘Ï∏ÙÃ∆ ◊π» «ÚÁ≈√ √«Â√ø◊ ÌÚÈ Á∂ Í»Ï

ÚºÒÕ

√Ó≈Ë∏Ó‘≈≈‹ ‘∆ Á≈√ ‹∆ Á∆ √Ó≈Ë Á∂ Áº÷‰ ÚºÒÕ

ÙÃ∆ A@H √ø «Èø‹‰ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹(ÓΩ‹»Á≈ ◊ºÁ∆ ÈÙ∆È)

23

ÏÑÓÒ∆È √ø ◊∆Ï Á≈√ ‹∆ ÂØ∫ Ï≈¡Á √Ã∆ A@H √ø «Èø‹‰

Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ ◊ºÁ∆ ÈÙ∆È Ê≈Í∂ ◊¬∂Õ ¡≈Í ‹∆ Á≈ ‹ÈÓ «ÍÂ≈ √Ã∆

√≈Ë» ≈Ó ‹∆ ¡Â∂ Ó≈Â≈ √Ã∆ÓÂ∆ π’Ó‰∆ ‹∆ Á∂ ◊ë‘ «Ú÷∂ «Í≥‚

≈ÓÁ≈√Íπ (È∂Û∂ ¡Ò≈ÚÒÍπ) «Ú÷∂ F-A-AIDB ˘ ‘Ø«¬¡≈Õ ¡≈Í

‹∆ Á∂ Ó≈Â≈-«ÍÂ≈ Ï≈Ï≈ «ÍºÍÒ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ ¡Â∂ √«Â◊π»

√Ú≈Ó∆ √Ú‰ Á≈√ ‹∆ Á∂ ÙË≈¨ √ÈÕ ÿ Á∂ ’øÓª-’≈ª «Ú⁄ ‹ÁØ∫

Ú∆ «Ú‘Ò «ÓÒÁ∆ «√ºË∂ √øª Á∂ ‚∂∂ Í‘πø⁄ ‹ªÁ∂ ¡Â∂ √øª Á∂ Ú⁄È

√π‰Á∂ Â∂ √øª Á∆ √∂Ú≈ ’Á∂Õ ¡≈͉∂ È≈Ò ¡≈͉∂ «Í¡≈∂ √ÍπºÂ

«Èø‹‰ Á≈√ ‹∆ ˘ Ú∆ √øª Á∂ ÁÙȪ Ò¬∆ ÒÀ ¡≈™Á∂ √ÈÕ √øÂ

√Ú‰ Á≈√ ‹∆ ÈøÈ∑∂ Ϻ⁄∂ ˘ Á∂÷ ’∂ Ï‘π ÷πÙ ‘πøÁ∂ ¡Â∂ ¡≈͉∂ Í≈√ ÒÀ

’∂ «Óº·∆¡ª ◊ºÒª ’Á∂Õ ¡≈Í H ’∞ √≈Ò Á∂ √È ‹ÁØ∫ ¡≈Í ‹∆ ˘

√«Â◊π» √π¡≈Ó∆ √Ú‰ Á≈√ ‹∆ Á∂ ⁄Ȫ «Ú⁄ √∂Ú≈ «ÓÒ ◊¬∆Õ «¬’

√«Â◊ππ» √Ú≈Ó∆ √Ú‰ Á≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ È∂ ¡≈Í ‹∆ Á∂ «ÍÂ≈ Í≈√Ø∫

Íπº«¤¡≈ «’ ’≈’∂ Á≈ Ȫ ’∆ ˛ ª ÙÃ∆ √≈Ë» ≈Ó È∂ «’‘≈ «’ Ó‘≈≈‹

‹∆ ¡√ƒ «¬√ Á≈ È≈Ó «Èø‹‰ º«÷¡≈ ˛, Í «¬‘ ’øÓ «Ú⁄ «„ºÒ≈

«‘øÁ≈ ˛Õ √øª È∂ «’‘≈ «’ ¡√ƒ «¬√ Á≈ Ȫ ¡º‹ ÂØ∫ ‘Ú≈¬∆◊ º÷Á∂

‘ª, √≈˘ «Á√Á≈ ˛ «’ «¬‘ Ï≈Ò’ «„ºÒ≈ È‘ƒ ˛, ÏÒ«’ ‘Ú≈ È≈ÒØ∫

Ú∆ Â∂˜ ‘ØÚ∂◊≈Õ ÙÃ∆ ≈Ó √≈Ë» ≈Ó ‹∆ È∂ √«Â Ï⁄È ’«‘ ’∂ √øª ˘

ÓºÊ≈ ‡∂«’¡≈ Â∂ Ï≈Ò’ ˘ √øª Á∂ ‘Ú≈Ò∂ ’’∂ ¡≈͉∂ È◊ ˘ ⁄Ò∂

◊¬∂Õ ‹ÁØ∫ √ø √Ú‰ Á≈√ ‹∆ È∂ «¬È∑ª (√ø «Èø‹‰ Á≈√ ‹∆) ˘

«’√∂ ’øÓ Ú≈√Â∂ ÏÒ≈¿π‰≈ ª ‘Ú≈¬∆◊ Á∂ Ȫ È≈Ò ÏÒ≈™Á∂ √ÈÕ

«¬‘ «‹ºÊ∂ Ú∆ ‘πøÁ∂ √È ÁΩÛ ’∂ √ø √Ú‰ Á≈√ ‹∆ Á∂ ⁄Ȫ «Ú⁄

Í‘πø⁄ ’∂ Íπº¤Á∂ «’ ’∆ ‘π’Ó ˛ Ó‘≈≈‹ ‹∆? √ø ÏÛ∂ ÷πÙ ‘Ø ‹ªÁ∂ √ÈÕ

‚∂∂ «Ú⁄ √∂Ú≈ ’«Á¡ª ‘Ú≈¬∆◊ ‘π‰ Ï⁄ÍÈ ÂØ∫ ‹Ú≈È∆

«Ú⁄ ¡≈ ◊¬∂Õ «‹√ ’øÓ Á≈ Ú∆ √øª È∂ ‘π’Ó «ÁºÂ≈ «’ ‘Ú≈¬∆◊

«¬‘ ’øÓ ’È≈ ˛, «¬È∑ª È∂ fi‡Í‡ ’«‘‰≈ «’ Ó‘≈≈‹ ‹∆ ¿π‘ ’øÓ

ª ’ «ÁºÂ≈ ˛Õ √ø √Ú‰ Á≈√ ‹∆ «¬È∑ª Á∆¡ª √∂Ú≈Úª ÂØ∫ Ï‘πÂ

÷πÙ ‘πøÁ∂ √È ¡Â∂ ’«‘øÁ∂ «’ Âπ‘≈‚∂ Ó≈Â≈-«ÍÂ≈ ª Âπ‘≈˘ «„ºÒ≈

’«‘øÁ∂ √È, »ø «¬‘ ’øÓ «’Ú∂∫ ’ «ÁºÂ≈? ¡º◊Ø∫ ‘Ú≈¬∆◊ ‹∆ ’«‘øÁ∂

«’ Ó‘≈≈‹ ‹∆ «‹ºÁª ¡≈Í ’Ú≈¿π∫Á∂ ‘Ø ’Á≈ ‘ªÕ ª √ø √Ú‰

Á≈√ ‹∆ «¬‘ Ú⁄È √π‰ ’∂ Ï‘π ‘∆ ÍÃ√øÈ ‘ج∂ ¡Â∂ ’«‘‰ Òº◊∂ ‘π‰

¡√ƒ Â∂≈ Ȫ ‘Ú≈¬∆◊ ÂØ∫ √ø «Èø‹‰ Á≈√ º÷ «ÁºÂ≈ ˛Õ ¡≈Í ‹∆

È∂ Ï⁄ÍÈ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ◊ºÁ∆ÈÙ∆È ‘؉ º’ ‚∂∂ «Ú÷∂ Ó‘≈È √∂Ú≈Úª

’∆Â∆¡ª, ‘ ؘ È◊ª «Ú⁄ ‹≈ ’∂ ◊˜≈ ’’∂ √ø◊ Ú≈√Â∂ ÁπºË

24

Page 13: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

«Ò¡≈«¬¡≈ ’Á∂ √ÈÕ Òø◊ ¡Â∂ ‚∂∂ Á∆ √≈∆ «ÚÚ√Ê≈ ¡≈Í ‹∆

ıπÁ Á∂÷Á∂ √ÈÕ

¡≈Í ‹∆ È∂ Ó‘≈È ’≈‹ ’∆Â∂Õ ‚∂≈ √º⁄÷ø‚ ϺҪ «Ú÷∂ ◊π»

√≈«‘Ϫ ÚÒØ∫ Ò◊≈¬∆ ◊¬∆ √∂Ú≈ «ÈÌ≈¿∞∫Á∂ ‘ج∂ ‚∂∂ Á∆ ¿∞√≈∆,

‘√ÍÂ≈Òª Á∆ ¿∞√≈∆, √Ã∆ ◊π» «ÚÁ≈√ ‹ÈÓ ¡√Ê≈È «Ú÷∂ √ø◊ª

Á∆ √π«ÚË≈ Ò¬∆ ‘Ø ¿∞√≈∆¡ª Á≈ ’øÓ, Ï∂◊ÓÍπ≈ Ù«‘ ͺ«ÂÃ’≈ ¡Â∂

‘Ø √Ó≈‹ ’«Ò¡≈‰ Á∂ ’øÓª «Ú⁄ ¡≈Í ‹∆ Á≈ Í»‰ »Í «Ú⁄ «Ë¡≈È

‘ÀÕ ¡≈Í ‹∆ BC ‹πÒ≈¬∆ AIID ˘ √ø ◊∆Ï Á≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á∂

ÏÑÓÒ∆È ‘؉ ¿πÍø ‚∂≈ √º⁄÷ø‚ ϺҪ Á∂ √ø⁄≈Ò’ ω∂ ¡Â∂ √øÂ

≈Ó≈ÈøÁ ‹∆ Á∂ √«‘ÔØ◊ È≈Ò ¡≈Í ‹∆ È∂ Ó‘≈È ’≈‹ ’∆Â∂Õ ÙÃ∆ ◊π»

«ÚÁ≈√ ‹ÈÓ √Ê≈È Óø«Á «Ú÷∂ CA √ÚÈ ’ÒÙ √‹≈¬∂ ¡Â∂ √ø◊ª

Á∆ √‘»Ò Ҭ∆ ⁄≈ Óø«˜Ò≈ «ÏÒ«‚ø◊ Á∆ ¿π√≈∆ ’Ú≈¬∆ ¡Â∂ ¿πÊ∂

‘Ø ˜Ó∆È ı∆Á∆Õ ¡≈Í ‹∆ Á∆ √ÍÃ√Â∆ ‘∂· ‘∆ Ô»Í Á∆¡ª

√ø◊ª ÚÒØ∫ √ÚÈ Í≈Ò’∆ Ì∂∫‡ ’∆Â∆ ◊¬∆ ¡Â∂ ÙÃ∆ ◊π» «ÚÁ≈√

‹ÈÓ √Ê≈È Óø«Á ˘ √ØÈ∂ «Ú⁄ ÓÛ∑≈¿π‰ Á≈ ’≈‹ ¡≈øÌ ’∆Â≈

«◊¡≈ ˛Õ ÙÃ∆ ◊π» «ÚÁ≈√ Óø«Á ¡Â∂ √ø √Ú‰ Á≈√ Ó≈‚Ò √’»Ò

‘Á∆¡≈Ï≈Á ¯◊Ú≈Û≈, ÙÃ∆ ◊π» «ÚÁ≈√ Óø«Á Í»È≈, ÙÃ∆ ◊π» «ÚÁ≈√

Óø«Á «√√◊Û∑, ’Ó √ʺÒ∆ Ï≈Ï≈ «ÍºÍÒ Á≈√ ‹∆ ¡Â∂ ‹ÈÓ √ʺÒ∆

√«Â◊π» √Ú≈Ó∆ √Ú‰ Á≈√ ‹∆ «◊ºÒͺÂ∆ Ï«·ø‚≈ Á∆ ¿π√≈∆ ’Ú≈¬∆

◊¬∆Õ ‚∂∂ «Ú÷∂ ÙÃ∆ ◊π» «ÚÁ≈√ √«Â√ø◊ ÌÚÈ ¡Â∂ √ø √Ú‰

Á≈√ ⁄À∆‡∂ÏÒ ¡º÷ª Á∂ ‘√ÍÂ≈Ò Á∆ ¿π√≈∆ ’Ú≈¬∆ ◊¬∆Õ

‚∂∂ ¡Â∂ ‚∂∂ È≈Ò ‹πÛ∆¡ª ‘ج∆¡ª √ø√Ê≈Úª Á∂ √ø⁄≈ÒÈ Ò¬∆

«ÁÈ-ÍÃÂ∆-«ÁÈ ’øÓ ⁄Ò≈¿∞‰ «Ú⁄ √Ã∆ A@H √ø «Èø‹‰ Á≈√ ‹∆

Á∆ ¤Â-¤≈«¬¡≈ ‘∂· √ø ≈Ó≈ ÈßÁ ‹∆ «¬’ Ó‘ºÂÚÍ»È Ì»«Ó’≈

«ÈÌ≈ ‘∂ √ÈÕ Ú‚≈Ò≈ Ó≈‘∆ «Ú÷∂ √ø ◊πÏ⁄È Á≈√ ‹∆ √ø◊ª Á∆

√∂Ú≈ «ÈÌ≈ ‘∂ ‘ÈÕ Ï∆Ï∆ Ì‹ÈØ ‹∆ Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á∂ ÌØ‹È ¡Â∂ ◊π»

√≈«‘Ï Á∂ ¶◊ «Ú⁄ ¡≈͉∆¡ª «ÈÙ’≈Ó √∂Ú≈Úª Á≈ ÔØ◊Á≈È Í≈

‘∂ ‘ÈÕ

‚∂≈ √ø √Ú‰ Á≈√ ‹∆ √º⁄÷≥‚ ϺҪ Á∂ È≈Ó ‘∂· ‹Ø √∂Ú≈Úª

⁄Ò ‘∆¡ª ‘È ¿∞È∑ª ”⁄ √Óπº⁄∆ √ø◊ Á≈ ¡Ê≈‘ «Í¡≈ fiÒ’ «‘≈

‘ÀÕ «¬√ ͺ÷Ø∫ √≈∆¡ª ◊π»-ÍÃ∂Ó∆ √ø◊ª ËøÈÚ≈Á Á∆¡ª Í≈ ‘ÈÕ

25

’ΩÓ Á∂ Ó‘≈È Ù‘∆Á

√Ã∆ A@H √ø ≈Ó≈ ÈøÁ Ó‘≈≈‹

Ú√Á∂-√Á∂ √ø√≈ ¡øÁ ’πfi ¡‹∆Ó √ıÙ ÍÀÁ≈ ‘πøÁ∂ ‘È,

«‹‘Û∂ ¡≈͉∂ Í¿πÍ’≈∆ ’øÓª √Á’≈ «‘øÁ∆ ÁπÈ∆¡ª º’ ¡≈͉≈

Ȫ ’Ó≈ ‹ªÁ∂ ‘È, Í √ø ‹È ’πºÒ ÓÈπº÷Â≈ Ò¬∆ «¬º’ ⁄≈ȉ ÓπÈ≈≈

‘Ø ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ Ï≈‚ª Á∆¡ª √∆Ó Ғ∆ª, ø◊ª, È√Òª, Ó˜∑Ϫ

Á∆¡ª ’»Û-’‘≈‰∆¡ª ¿πÈ∑ª Ò¬∆ ’ج∆ ¡Ê È‘ƒ º÷Á∆¡ªÕ √ø ‹È

ÏØ‘Û Á∆ ¤ª Úª◊ ‘πøÁ∂ ‘È, «‹‘Û∂ Í≈ͪ »Í∆ ◊Ó∆ È≈Ò ÂÍÁ∆

ÓÈπº÷Â≈ ˘ ͺ¤Ó Á∆¡ª ·ø‚∆¡ª-·≈ ÍΩ‰ª ω ·≈Á∂ ‘ÈÕ

AIA@-AE Á«Ó¡≈È √ø ≈Ó≈ ÈøÁ ‹∆ Á∂ «ÍÂ≈ ÙÃ∆Ó≈È

Ó«‘ø◊≈ ≈Ó ‹∆ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∂ Úº‚∂-Ú„∂∂ «Í≥‚ ϺҪ ˘ ¤º‚ ’∂

¡Ò≈ÚÒÍπ «˜Ò∑≈ ‹ÒøË «Ú÷∂ ‹≈ Ú√∂ ‹Ø «’ ‚∂≈ √º⁄÷ø‚ ϺҪ Á∂

ÙË≈¨ √ÈÕ ‹Á ’ج∆ «¬«Â‘≈√ «√‹‰≈ ‘ØÚ∂ ª ’πÁ ÏÛ∆¡ª

ÈÚ∆¡ª-ÈÚ∆¡ª «Ú˪ «√‹Á∆ Õ ’πfi ¡À√≈ ‘∆ ‘Ø«¬¡≈ «¬º’ Í«Ú≈

Á∂ ‹∆ÚÈ «Ú⁄Õ ◊ë‘√Ê∆ ‹∆ÚÈ «ÏÂ≈ ‘∂ ÙÃ∆Ó≈È Ó«‘ø◊≈ ≈Ó ‹∆

¡Â∂ Ó≈Â≈ Ï∆Ï∆ ‹∆ ’Ω ‹∆ È∂ ’Á∂ √Ø«⁄¡≈ Ú∆ È‘ƒ √∆ «’ ¿πÈ∑ª Á∂

ÿ «Ú⁄ ¡À√≈ Ï≈Ò’ ‹ÈÓ ÒÚ∂◊≈ «‹‘Û≈ √Óπº⁄∆ Á«Ò ’ΩÓ ˘

Ó‰«’¡ª Á∆ Â∑ª ¬∂’Â≈ Á∆ Ó≈Ò≈ «Ú⁄ ÍØ ’∂ Í»∂ «ÚÙÚ ¡øÁ A@H

√ø √Ú‰ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ ‚∂≈ √º⁄÷ø‚ ϺҪ Ú◊∂ √≈ËÈ≈ √ʺÒ

˘ ¿π‘ ⁄≈ ⁄øÈ Ò≈¿π‰ «Ú⁄ Úº‚∆ Ì»«Ó’≈ «ÈÌ≈¬∂◊≈, «‹√ ”Â∂

¡≈¿π‰ Ú≈Ò∆¡ª Í∆Û∑∆¡ª È≈‹ ’È◊∆¡ªÕ ¡º‹ ‚∂≈ √º⁄÷ø‚ ϺҪ

√«Â◊π» √π¡≈Ó∆ «Èø‹‰ Á≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ ¡Â∂ √ø ≈Ó≈ÈøÁ ‹∆ Á∆

¡√∆Ó ÿ≈Ò‰≈ √Á’≈ ÓÈπº÷Â≈ «ÚÙ∂Ù ’’∂ Á«Òª Á≈ Óº’≈ ’’∂

‹≈«‰¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ √Ó∂∫ Á∂ ◊ºÁ∆ ÈÙ∆È Ó‘ªÍπÙª Á∆ ÍÀÛ ⁄≈Ò ˘

È≈͉≈ Â∂ ¿πÈ∑ª Á∆¡ª Í≈¬∆¡ª ÍÀÛª ¿πºÍ ÂπÈ≈ ÓΩ‹»Á≈ ◊ºÁ∆ ÈÙ∆È

Ó‘ªÍπÙª Á≈ ¿πÁ∂Ù «‘≈ ˛Õ

ÙÃ∆ A@H √ø ≈Ó≈ ÈøÁ ‹∆ Á≈ ‹ÈÓ B ÎÚ∆ AIEB ˘

«ÍÂ≈ ÙÃ∆Ó≈È Ó«‘ø◊≈ ≈Ó ‹∆ Á∂ ◊ë‘ «Ú÷∂ Ó≈Â≈ ÙÃ∆ÓÂ∆ ‹∆ ’Ω Á∆

ͺ«Ú ’πº÷Ø∫ ‘Ø«¬¡≈Õ ¡≈Í ‹∆ Ï⁄ÍÈ ÂØ∫ ‘∆ √≈Ë» √πÌ≈¡ º÷Á∂ √ÈÕ

¡≈Í ‹∆ Á∆ ÓÈÓØ‘‰∆ «Áº÷ ◊Ò∆-Óπ‘ºÒ∂ Á∂ ÒØ’ª ˘ ’∆Ò ’∂ º÷ «ÁøÁ∆

√∆Õ Ï∆. ¬∂. º’ Á∆ ÍÛ∑≈¬∆ ¡≈Í È∂ Áπ¡≈Ï≈ ’≈Ò‹ ‹ÒøË ÂØ∫ ’∆Â∆Õ

¡≈Í «‹√ Ú’Â ÍÛ∑≈¬∆ ’È ‹ªÁ∂ √È Âª ¡’√ ◊πøÓ-√πÓ «‘≈

’Á∂ √ÈÕ ¡≈Í Ï⁄ÍÈ ÂØ∫ ‘∆ √≈Ë»-√ø◊ Á∂ Óπ∆Á √È, √Ø «Î ø◊

ª ⁄Û∑È≈ ‘∆ √∆, ‹Ø ÍÃÚ≈È ‘Ø ’∂ ‘ºÁØ∫ ÚºË ⁄«Û∑¡≈Õ ÿ Á∂ ‘ØȪ

26

Page 14: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

ÓÀ∫Ϫ È∂ ˜ØÁ≈ «ÚØË ’È≈ Ùπ» ’ «ÁºÂ≈ «’ ≈Ó≈ ÈøÁ ˘ √≈Ë»¡ª

Á∆ √ø◊ ÂØ∫ Ø«’¡≈ ‹≈Ú∂Õ ÿ «Ú⁄ ¡’√ √≈Ë»-√ø◊ Á∆ ◊ºÒÏ≈Â

‘πøÁ∆ «‘øÁ∆Õ √ø ≈Ó≈ ÈøÁ ‹∆ ÿ Á∂ ÿ∂¨ ’øÓ ’Á∂ ‘ج∂ Ú∆ ‘

Ú’Â ÍÃÓ≈ÂÓ≈ Á≈ «√ÓÈ ’Á∂ «‘øÁ∂Õ ¡÷∆ ≈Ó≈ ÈøÁ ‹∆ ˘

√Ã∆Ó≈È A@H √ø ‘∆ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ √º⁄÷ø‚ ϺҪ Ú≈Ò∂ Ó‘ªÍπÙª

Á∂ ⁄ȃ Ò◊≈ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ ¡≈Í ‹∆ ˘ √ø ‘∆ Á≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆

ÚÒØ∫ È≈Ó Á∆ Á≈ Ï÷«ÙÙ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ √ø ≈Ó≈ÈøÁ ‹∆ AIGC ÂØ∫

Ï≈Ï≈ «ÍºÍÒ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ Á∆ Ô≈Á «Ú⁄ ϺҪ «Í≥‚ «Ú⁄ ω∂

√πøÁ ÓøÁ «Ú⁄ «‘ ’∂ ÍÃÌ» «√ÓÈ ’Á∂Õ √ø ≈Ó≈ ÈøÁ ‹∆ ÏÑÓÒ∆È

√ø ‘∆ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á∂ √Ó∂∫ ¡Â∂ Ó‘≈≈‹ ◊∆Ï Á≈√ ‹∆ Á∂

√Ó∂∫ «ÁÈ Ú∂Ò∂ ‚∂∂ «Ú⁄ «‘ ’∂ √ø◊ª Á∆ √∂Ú≈ ’Á∂ ¡Â∂ ؘ≈È≈

ÙÏÁ ’∆ÂÈ ¡Â∂ ’Ê≈ ’Á∂Õ

«¬ºÊ∂ Ú‰ÈÔØ◊ ˛ «’ √ø ≈Ó≈ ÈøÁ ‹∆ ˘ ◊π» «◊¡≈È

√«Â◊π» ‘∆ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ ÂØ∫ ÍÃ≈Í ‘Ø«¬¡≈ ¡Â∂ √«Â◊π» ◊∆Ï

Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ È∂ ¿πÈ∑ª ˘ Ì∂÷ Ë≈È ’Ú≈«¬¡≈Õ ¿πÈ∑ª È≈Ò ‘∆

√ø ≈Ó≈ÈøÁ ‹∆ ˘ Úº÷-Úº÷ Á∂Ùª «Ú⁄ √Ã∆ ◊π» «ÚÁ≈√ «ÓÙÈ Á∂

ÍÃ⁄≈ Â∂ ÍÃ√≈ «‘ºÂ ‹≈‰ Á≈ √πÌ≈◊ ÍÃ≈Í ‘Ø«¬¡≈Õ «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á

‚∂≈ √º⁄÷ø‚ ϺҪ Á∂ Ó‘≈È √ø ÏÑÓÒ∆È √«Â◊π» ◊∆Ï Á≈√ ‹∆

¡Â∂ ÓΩ‹»Á≈ ◊ºÁ∆ ÈÙ∆È √Ã∆ A@H √ø «Èø‹‰ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ Á∆

«‘ÈπÓ≈¬∆ ‘∂· «ÚÁ∂Ù∆ √ø◊ª ˘ √Ã∆ ◊π» «ÚÁ≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ Á∆

«Ú⁄≈Ë≈≈ È≈Ò ‹Ø«Û¡≈Õ ¡≈Í «ÚÁ∂Ù∆ √ø◊ª Á∆¡ª ¡º÷ª Á∂ Â≈∂

√ÈÕ ¡≈Í ‹∆ Á∆ √È≈ ÂØ∫ Ï≈‰∆ Á∂ «Óº·∂ ÏØÒ √Ú‰ ’’∂ √ø◊ª

ÓøÂ-Óπ◊Ë ‘Ø ‹ªÁ∆¡ª √ÈÕ

¡≈Í «¬º’ ’πÙÒ ÍÃÙ≈Ù’ √È, «‹È∑ª È∂ ‚∂∂ Á∂ ÍÃÏøË ˘ Ï‘πÂ

‘∆ √π⁄≈» „ø◊ È≈Ò ⁄Ò≈«¬¡≈Õ «ÚÙÚ «Ú⁄ √ø √øÓ∂ÒȪ «Ú⁄

‹◊Â◊π» «ÚÁ≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á∆ Ï≈‰∆ Á≈ ÍÃ⁄≈ Â∂ ÍÃ√≈ ’È Á∂

È≈Ò-È≈Ò ¡≈Í ‚∂≈ √º⁄÷ø‚ ϺҪ ÚÒØ∫ Ó≈ÈÚ ÌÒ≈¬∆ Ò¬∆ ⁄Ò≈¬∂

‹≈ ‘∂ Úº÷-Úº÷ ÍÃØ‹À’‡ª Á∂ ’≈‹ª ˘ ⁄Ò≈¿π‰ Ò¬∆ ÚºË-⁄Û∑ ’∂

Ì≈◊ ÒÀ∫Á∂ √ÈÕ ‚∂≈ √º⁄÷ø‚ ϺҪ ÚÒØ∫ ÍÃ’≈«Ù ’∆Â∂ ‹≈ ‘∂ “Ï∂◊ÓÍπ≈

Ù«‘” Á∂ √øÍ≈Á’ Ú‹Ø∫ ¡≈Í ‹∆ È∂ ÙÒ≈ÿ≈ÔØ◊ √∂Ú≈Úª «ÈÌ≈¬∆¡ª,

«‹√ Ú≈√Â∂ ¡≈Í ‹∆ ˘ Ì≈Â∆ Á«Ò √≈«‘ ¡’≈ÁÓ∆ ÚÒØ∫

Íπ√’≈«Â ’∆Â≈ «◊¡≈Õ «¬‘ Í«‘Ò∆ Ú≈ √∆ «’ ¡≈Í ‹∆ È∂ Ô». ’∂.

Á∆ Í≈Ò∆ÓÀ∫‡ √ÁÈ «Ú⁄ √Ã∆ ◊π» «ÚÁ≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ Ï≈∂ √Í∆⁄

ÍÛ∑ ’∂ «¬º’ ÈÚ∂∫ «¬«Â‘≈√ Á∆ «√‹‰≈ ’∆Â∆Õ ¡≈Í Ï≈‰∆ Á∂ Ó‘≈È

«◊¡≈Â≈ √È ¡Â∂ ÏÛ∆¡ª ‘∆ √Ò ¿πÁ≈‘‰ª Á≈ Ú‰È ’’∂

27

◊πÏ≈‰∆ Á∂ ‹«‡Ò ¡Êª Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈ ’È «Ú⁄ Ó≈«‘ √ÈÕ

¡≈Í ‹ÁØ∫ √ø◊∆ÂÓ¬∆ ’∆ÂÈ ’Á∂ √È Âª Í≥‚≈Ò «Ú⁄ ÏÀ·∆ √ø◊Â

Í»∆ Â∑ª ’∆Ò∆ ‹ªÁ∆ √∆Õ

ÈÚƒ Í∆Û∑∆ «Ú⁄ √ø◊∆ ÍÃÂ∆ ⁄∂‡’ ÍÀÁ≈ ’È Ò¬∆ ¡≈Í ‹∆

È∂ ‚∂≈ √º⁄÷ø‚ ϺҪ «Ú÷∂ È≈ «√Î √Ã∆ ◊π» «ÚÁ≈√ √ø◊∆ ¡’À‚Ó∆

÷ØÒ∑∆, √◊Ø∫ ¡≈Í ‹∆ Á∆ Í≈÷» Ș È∂ ¡È∂’ª «ÓÙÈ∆ ◊≈«¬’ª,

◊∆Â’≈ª ¡Â∂ √≈«‘Â’≈ª Á∆ ͤ≈‰ ’∆Â∆ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª ˘ ◊ØÒ‚

ÓÀ‚Òª È≈Ò √ÈÓ≈«È Ú∆ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ ¡≈Í ‹∆ Á∆ √«ÌøÈ∆ ¡Ú≈˜

«Ú⁄ ‹ÒøË Á»ÁÙÈ ÂØ∫ “¡ø«ÓÃÂÏ≈‰∆ √Ã∆ ◊π» «ÚÁ≈√ ‹∆” ¡Â∂

“Ï∂◊ÓÍπ≈ √«‘ ’Ø È≈¿π” Ȫ Á∂ ÍÃØ◊≈Ó Ú∆ «Á÷≈¬∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ

‚∂≈ ϺҪ ÚÒØ∫ ⁄Ò≈¬∂ ‹≈ ‘∂ √ø√Ê≈Ȫ Á∆¡ª «¬Ó≈ª Á∆

¿π√≈∆ «Ú⁄ √ø ≈Ó≈ÈøÁ ‹∆ Á≈ ¡«Â «ÚÙ∂Ù ÔØ◊Á≈È «‘≈ ˛Õ ‹ÁØ∫

√Ã∆ ◊π» «ÚÁ≈√ ‹ÈÓ ¡√Ê≈È Óø«Á √∆ ◊ØÚËÈÍπ Ú≈≈È√∆,

√ø √Ú‰ Á≈√ ⁄À∆‡∂ÏÒ ‘√ÍÂ≈Ò ¡º‚≈ ’·≈, √Ã∆ ◊π» «ÚÁ≈√

√«Â√ø◊ ÌÚÈ ÏºÒª, √Ã∆ ◊π» «ÚÁ≈√ ÓøÁ ¡Â∂ √ø √Ú‰ Á≈√

Ó≈‚Ò √’»Ò ‘Á∆¡≈Ï≈Á Î◊Ú≈Û≈, √ø √Ú‰ Á≈√ ¡≈¬∆ ‘√ÍÂ≈Ò

ϺҪ, √Ã∆ ◊π» «ÚÁ≈√ ÓøÁ «√√◊Û∑ ‘«¡≈‰≈, Ï≈Ï≈ «ÍºÍÒ Á≈√

‹∆ Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á∆ ’Ó √ÊÒ∆ ¡Â∂ √ø √Ú‰ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹

Á∆ ‹ÈÓ √ÊÒ∆ «◊ºÒ ͺ‡∆ Ï«·ø‚≈, √Ã∆ ◊π» «ÚÁ≈√ Óø«Á ’≈‹

Í»È∂ Á∆¡ª ÈÚ∆¡ª ω ‘∆¡ª ¬∆Ó≈ª Á≈ ’øÓ ⁄ºÒ «‘≈ √∆ ª

√ø ≈Ó≈ÈøÁ ‹∆ ÷πÁ ¡≈Í «Ó‘ÈÂ’Ùª Á∆ Â∑ª ’øÓ «Ú⁄ ’πºÁ ÍÀ∫Á∂

√È, √ø◊ª ÚÒØ∫ ¡≈Ó ’È Ò¬∆ Ï∂ÈÂ∆ ’È Á∂ Ï≈Ú‹»Á ÿø«‡¡ª-

ÏæË∆ ’øÓ ’Á∂ «‘øÁ∂ ¡Â∂ √Ì ¡≈Ó ¡Â∂ ÷≈√ Ò¬∆ ÍÃ∂‰≈ √Ø ω

‹ªÁ∂ √ÈÕ

√ø ≈Ó≈ÈøÁ ‹∆ «¬º’ ¡‰Êº’, «√Û∆ ÔØË∂ √È, «‹‘Û∂

«ÓÙÈ∆ ’≈‹ª ˘ √øÍ»È ’È Ò¬∆ «ÁÈ-≈ «¬º’ ’Á∂ ‘ج∂ È≈

ʺ’Á∂ √È ¡Â∂ È≈ ‘∆ ¡º’Á∂ √ÈÕ ¡≈Í ¡’√ «’‘≈ ’Á∂ √È

“«‹‘Û≈ √Óª Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á∆ √∂Ú≈ «Ú⁄ Òº◊ ‹≈Ú∂ ¿π‘∆ ⁄ø◊≈ ˛, ’∆

ÍÂ≈ «Î √Óª «ÓÒ∂ È≈ «ÓÒ∂Õ”

‹◊Â◊π» «ÚÁ≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á∂ «ÓÙÈ Á∂ ÍÃ⁄≈ Â∂ ÍÃ√≈

’È ◊¬∂ √Ã∆ A@H √ø «Èø‹‰ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ ÓΩ‹»Á≈ ◊ºÁ∆ ÈÙ∆È

‚∂≈ √º⁄÷ø‚ ϺҪ ¡Â∂ ◊π» ÿ Á∂ Ú˜∆, ’∆ÂÈ Á∂ ËÈ∆, Ó‘≈È

«ÚÁÚ≈È, È≈Ó Á∂ √∆¬∂, Ó‘≈È ÚÀÁ, ‹◊Â◊π» «ÚÁ≈√ «ÓÙÈ Á∂

Ëπ∂, √ø √Ó≈‹ Á∂ ¡ÈÓØÒ ‘∆∂ A@H √ø ≈Ó≈ ÈøÁ ‹∆ ˘ Ó≈ÈÚ

«ÚØË∆¡ª È∂ «Ú¡≈È≈ (¡√‡∆¡≈) Á∂ «¬º’ ◊π» ÿ Á∂ «Ú⁄ ‘ÓÒ≈

28

Page 15: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

’’∂ ◊øÌ∆ »Í «Ú⁄ ˜÷Ó∆ ’ «ÁºÂ≈Õ ◊ØÒ∆¡ª Òº◊‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á Ú∆

√ø ≈Ó≈ÈøÁ ‹∆ ËøÈ-ËøÈ ‹◊Â◊π» «ÚÁ≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á≈ È≈Ó

¿π⁄≈È ’Á∂ ‘∂, «‹Ú∂∫ ’«‘ ‘∂ ‘؉ «’ ¿π‘ ¡‹∂ «ÓÙÈ Á∂ ÍÃ⁄≈ Â∂

ÍÃ√≈ Ò¬∆ Ï‘π ’πfi ’È≈ ⁄≈‘πøÁ∂ ‘ÈÕ Í Ì≈Ú∆ ˘ «¬‘ ÓȘ» È≈

‘Ø«¬¡≈ ¡Â∂ ¡≈Í ‹∆ «ÓÂ∆ BE Ó¬∆ Á∂ ¡ø«ÓàÚ∂Ò∂ «ÚÁ≈√∆¡≈ ’ΩÓ

Ò¬∆ Ù‘≈Á Á≈ ‹≈Ó Í∆∫Á∂ ‘ج∂ ÏÑÓÒ∆È ‘Ø ◊¬∂Õ

√ø ≈Ó≈ÈøÁ ‹∆ Ó‘≈≈‹ ¡≈͉≈ Í»≈ ‹∆ÚÈ Ù‘≈Á Á≈

‹≈Ó ÍƒÁ∂ ‘ج∂ ÏÑÓÒ∆È ‘؉ º’ ◊π» «ÚÁ≈√ È≈Ó Ò∂Ú≈ √ø◊ª ˘

‹◊Â◊π» «ÚÁ≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á≈ Í≈ÚÈ ¿πÍÁ∂Ù “√Â√ø◊«Â «Ó«Ò

‘∆¡À Ó≈Ë¿π ‹À√∂ ÓËπÍ Ó÷∆≈” «ÁøÁ∂ ‘ج∂ «ÚÙÚ ÍºË ”Â∂ «¬’º·∂ ‘؉

Á≈ ¿πÍÁ∂Ù Á∂ ◊¬∂Õ

«Ú¡≈È≈ «Ú⁄ Ú≈Í∆ ÓøÁÌ≈◊∆ ÿ‡È≈ «Ú⁄ √ø ≈Ó≈ÈøÁ

‹∆ √≈˘ √∆’ »Í «Ú⁄ «Ú¤ØÛ≈ ˜» Á∂ ◊¬∂ ‘È Í ¿πÈ∑ª Á∆ √Ø⁄

√Á≈ Ú≈√Â∂ √≈‚≈ Ó≈◊ ÁÙÈ ’Á∆ ‘∂◊∆Õ

’ΩÓ Á∆, √ø ≈Ó≈ ÈøÁ ‹∆ Á∆ Ù‘≈Á È≈Ò «ÚÁ≈√∆¡≈

ËÓ Á∂ È≈Ó È≈Ò «ÚÙÚ ÍºË ”Â∂ ¡≈͉∆ Úº÷∆ Í«‘⁄≈‰ ω ¸æ’∆

˛, «‹√ Á≈ ÍÃ⁄≈ ¡Â∂ ÍÃ√≈ Í»∂ «ÚÙÚ «Ú⁄ ‘Ø ¸æ’≈ ˛ ¡Â∂

¡ø«ÓÃÂÏ≈‰∆ Á∂ ÍÃ’≈Ù ‘˜≈ª Á∆ «◊‰Â∆ «Ú⁄ Í»∂ «ÚÙÚ «Ú⁄ ‘Ø

¸æ’∂ ‘ÈÕ

¡≥◊∆·≈ √≈«‘Ï Â∂ √Ó≈ËÙÃ∆ A@H √ø ≈Ó≈ ÈøÁ ‹∆ Ó‘≈≈‹ Á≈ Í≈ÚÈ ¡ø◊∆·≈

√≈«‘Ï Â∂ √Ó≈Ë √Ã∆ A@H √ø ◊∆Ï Á≈√ ‹∆ Á∂ ¡ø◊∆·≈ √≈«‘Ï Á∂

ͺ¤Ó ÚºÒ √«Ê ˛Õ

*********

29

‚∂≈ √º⁄ ÷≥‚ ϺҪ ÚÒØ∫ ⁄Ò≈¬∂ ‹≈ ‘∂ÍÃØ‹À’‡

ÙÃ∆ ◊π» «ÚÁ≈√ ‹ÈÓ √Ê≈È Ó≥Á, √∆ ◊ØÚËÈÍπ,Ú≈≈‰√∆∏ÙÃ∆ ◊π» «ÚÁ≈√ ‹ÈÓ √Ê≈È Ó≥Á, √∆ ◊ØÚËÈÍπ,

Ú≈≈È√∆ Á≈ «ÈÓ≈‰ √ø √Ú‰ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ √º⁄÷≥‚ ϺҪ

ÚÒØ∫ ’Ú≈«¬¡≈ «◊¡≈ √∆Õ ¿∞‘Ȫ Á∂ ¡≈Á∂Ù ¡È∞√≈ «¬√ Ó≥Á Á≈

ȃ‘ ÍºÊ AD ‹»È AIFE ¬∆. (‘≈Û∑ Á∆ √ø◊ªÁ) Ú≈Ò∂ «ÁÈ √ø ‘∆

Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ Á∂ Í≈ÚÈ ’-’ÓÒª È≈Ò º«÷¡≈ «◊¡≈Õ Ó≥Á Á∆

¿∞√≈∆ Á∆ «˜øÓ∂Ú≈∆ √ø ◊∆Ï Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ ˘ √Ω∫Í∆ ◊¬∆ ‹Ø

¿∞‘Ȫ È∂ Ï≈÷»Ï∆ «ÈÌ≈¬∆Õ «¬√ Óø«Á «Ú÷∂ BB ¯Ú∆ AIGD ¬∆. ˘

Ó‘≈È √ø √øÓ∂ÒÈ Á≈ ¡≈ÔØ‹È ’∆Â≈ «◊¡≈, «‹√ «Ú⁄ √Ã∆ ◊π»

«ÚÁ≈√ √øÍÃÁ≈«¬ Á∂ ¡È∂’ª Ó‘ªÍπÙ Í‘πø⁄∂, Óø«Á «Ú⁄ ‹◊Â◊π»

«ÚÁ≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á∆ Í≈ÚÈ Ó»πÂ∆ ¡Â∂ √Ú≈Ó∆ √Ú‰ Á≈√

Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á∆ Í≈ÚÈ Ó»Â∆ √ø √Ó≈‹ ÚÒØ∫ √Ê≈Í ’∆Â∆ ◊¬∆Õ

«¬√ √ºÂ Ó≥«˜Ò∂ Ó≥«Á Á∂ ¿∞µÍÒ∂ Úº‚∂ ◊πøÏÁ ”Â∂ √ºÂ Îπº‡ √ØÈ∂ Á∂ ’ÒÙ

Á≈ ¿∞Áÿ≈‡È «ÓÂ∆ G ¡ÍÃÀÒ AIID ˘ Ï≈Ï» ’ªÙ∆ ≈Ó ‹∆ Áπ¡≈≈

≈Ù‡∆ ÍÃË≈È Ï√Í≈ È∂ ¡≈͉∂ ’-’ÓÒª È≈Ò ’∆Â≈Õ

Ó≥Á «Ú⁄ ‘ √Ó∂∫ ¶◊ ⁄ºÒÁ≈ ‘ÀÕ Ô≈Â∆¡ª Á∂ ·«‘È Á≈

Ï‘π ÚË∆¡≈ ÍÃÏøË ‘ÀÕ Ô≈Â∆¡ª Á∂ ÏÈ≈√ Ù«‘ «Ú⁄ Â∆Ê ¡√Ê≈Ȫ

Á∂ ÁÙÈ ’È Ò¬∆ «¬’ «Ó≥È∆ Ϻ√ Á≈ ÍÃÏøË ’∆Â≈Õ ÁπÈ∆¡ª Ì Á∂

ÙË≈¨, ‹«◊¡≈√», ÷Ø‹ ’Â≈ ¡Â∂ √ÀÒ≈È∆ «¬√ Ó≥«Á Á∆ Ô≈Â≈

’È Ò¬∆ ¡≈¿∞∫Á∂ ‘ÈÕ Ó≥«Á Á≈ ÍÃÏøË √Ã∆ ◊π» «ÚÁ≈√ ‹ÈÓ √Ê≈È

ÍÏ«Ò’ ⁄À∆‡∂ÏÒ ‡º√‡ («‹.) ÚÒØ∫ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ÙÃ∆ A@H √øÂ

√Ú‰ Á≈√ ⁄À∆‡∂ÏÒ ‡º√‡ Ô». ’∂. Á∂ ÔØ◊Á≈È È≈Ò ¶’≈ ⁄Ω≈‘≈

Ú≈≈È√∆ «Ú÷∂ “ÙÃ∆ ◊π» «ÚÁ≈√ ◊∂‡” Á∆ ¿∞√≈∆ ’Ú≈¬∆ ◊¬∆,

«‹√ Á≈ ¿∞Áÿ≈‡È Ì≈ Á∂ ¿∞√ √Ó∂∫ Á∂ ≈Ù‡ÍÂ∆ Ó≈‰ÔØ◊ ’Ø⁄«Ò

ÓÈ È≈≈«¬‰È ‹∆ Áπ¡≈≈ ¡≈͉∂ ’-’ÓÒª È≈Ò AF ‹πÒ≈¬∆

AIIH ˘ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ ◊∂‡ Á≈ ¿∞Áÿ≈‡È ’È ¿∞Íø ¿∞‘ ◊π» ‹∆

˘ ÙË≈ √πÓÈ Ì∂‡ ’È Ò¬∆ Ó≥«Á ÍË≈∂, «‹ºÊ∂ √Ã∆ ◊π» «ÚÁ≈√

‹ÈÓ √Ê≈È ÍÏ«Ò’ ⁄À∆‡∂ÏÒ ‡º√‡ («‹.) Á∂ ⁄∂¡ÓÀÈ √Ã∆ A@H

√ø «Èø‹‰ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹, ‡º√‡ Á∂ ÓÀ∫Ï≈È ¡Â∂ ‘Ø ÍÂÚøÂ∂

30

Page 16: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

√º‹‰ª ÚÒØ∫ ¿∞‘Ȫ Á≈ «Èºÿ≈ √Ú≈◊ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ Ó≥Á «Ú⁄

ÙË≈ √πÓÈ Ì∂‡ ’È ÂØ∫ Ï≈¡Á ¿∞‘Ȫ Ó≥«Á Á∂ ¿∞√≈∆ Á∆ «Í¤Ø’Û

¡Â∂ ÍÃÏøË Ï≈∂ ⁄⁄≈ ’∆Â∆Õ

Ú≈«¬Â∆ Ù≈ÈØ-ÙΩ’Â È≈Ò ‘ √≈Ò √Ã∆ ◊π» «ÚÁ≈√

¡≈◊ÓÈ ÍπÏ ‡º√‡ Á∆ Á∂÷-∂÷ ‘∂· √Ã∆ ◊π» «ÚÁ≈√ ‹ÈÓ √Ê≈È

Ó≥«Á «Ú÷∂ ÓÈ≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «¬√ Í≈ÚÈ ÍπÏ Á∂ ÓΩ’∂ ”Â∂ Ì≈ Á∂

Úº÷-Úº÷ Íêª ¡Â∂ «ÚÁ∂Ùª ÂØ∫ √ø◊ª Íπº‹Á∆¡ª ‘ÈÕ ‡º√‡ ÚÒØ∫

√øÈ B@@@, B@@A, B@@B, AF ÎÚ∆ B@@C ¡Â∂ F ÎÚ∆ B@@D,

B@@E, B@@F, B@@G, B@@H, B@@I, B@A@, BIAA ˘ √Ã∆ ◊π»

«ÚÁ≈√ ÍπÏ ”Â∂ Í≥‹≈Ï ÂØ∫ ‘˜≈ª ÙË≈¨ ◊π» Ë≈Ó Á∂ ÁÙȪ ˘ ÒÀ

‹≈‰ Ò¬∆ ∂ÒÚ∂ «ÚÌ≈◊, Ì≈ √’≈ Á∂ √«‘ÔØ◊ È≈Ò ‹¶Ë ÂØ∫

Ú≈≈È√∆ º’ √ÍÀÙÒ ““Ï∂◊ÓÍπ≈ ¡À’√ÍÃÀ√”” Á∆ √π«ÚË≈ ¿∞ÍÒÏË

’∆Â∆ ◊¬∆ ‘À, ‹Ø «Èø ‹≈∆ ‘∂◊∆Õ

FBEÚ∂∫ √Ã∆ ◊π» «ÚÁ≈√ ‹ÔøÂ∆ ÍπÏ Á∂ ÓΩ’∂ ”Â∂ Ó≥«Á Á∆

¡◊Ò∆ Á∆Ú≈ ¿∞µÍ «ÚÁ∂Ù∆ √ø◊ª Á∂ ÍπÙ≈Ê È≈Ò ’∆Ï BE Òº÷

πͬ∂ Á∆ Ò≈◊ È≈Ò Ó≈ÏÒ Ò◊≈«¬¡≈ «◊¡≈ ¡Â∂ Ó≥Á Á∂ √≈∂

¤Ø‡∂-Úº‚∂ ◊πøÏÁª Â∂ CA √ØÈ∂ Á∂ ’ÒÙ √πÙØ«Ì ’∆Â∂ ◊¬∂, «‹‘Ȫ Á∂

¿∞Áÿ≈‡È ¡Òº◊-¡Òº◊ Íêª ÂØ∫ ÍË≈∂ Ó‘ªÍπÙª ÚÒØ∫ ’∆Â∂ ◊¬∂Õ

Óø«Á «Ú÷∂ ¡≈¿π‰ Ú≈Ò∆¡ª √ø◊ª Á∆ ÚºËÁ∆ ‘ج∆ «◊‰Â∆ ˘ Á∂÷ ’∂

√«Â◊π» «Èø‹‰ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈‹ ¡Â∂ √ø ≈Ó≈ÈøÁ ‹∆ Ó‘≈≈‹

‘Ó∂Ùª «¬‘ √Ø⁄Á∂ «’ ÙË≈¨ Ô≈Â∆¡ª Ò¬∆ ÚºË ÂØ∫ ÚºË √‘»Òª

Óπ‘º¬∆¡≈ ’∆Â∆¡ª ‹≈‰Õ «¬È∑ª √‘»Òª Ò¬∆ ÚºË ÂØ∫ ÚºË ˜Ó∆È

ı∆Á‰ Á≈ ¿πÍ≈Ò≈ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ ‘π‰ º’ Â’∆ÏÈ I ¬∂’Û

˜Ó∆È ı∆Á∆ ◊¬∆ ˛Õ

«ÚÙ≈Ò «¬Ó≈ Á∆ ¿∞√≈∆∏¡≈ÙÓ «Ú÷∂ √ø◊ª Á∆ √‘»ÒÂ

Ú≈√Â∂ «¬’ «ÚÙ≈Ò «¬Ó≈ Á∆ ¿π√≈∆ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ «¬√ «Ú⁄

Ï∂√ÓÀ∫‡ (FE@@ Ú◊ Îπº‡) √Ó∂ ⁄≈ Ó≥«˜Òª «Â¡≈ ’∆Â∆¡ª

◊¬∆¡ªÕ «¬√ √≈∆ «ÏÒ«‚ø◊ Á∂ DD ’Ó∂ ‘ÈÕ «¬√ «ÚÙ≈Ò «ÏÒ«‚ø◊

Á≈ ¿πÁÿ≈‡È, ‹◊Â◊π» «ÚÁ≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á∂ FBIÚ∂∫ ¡≈◊ÓÈ

ÍπÏ ”Â∂ AC ÎÚ∆ B@@F ˘ √«Â◊π» «Èø‹‰ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ Á∂

’-’ÓÒª È≈Ò ’∆Â≈ «◊¡≈Õ Ï≈‘ Ú≈Ò∂ ÍÒ≈‡ «Ú⁄ √ø◊ Á∆

√‘»Ò Ҭ∆ «¬’ Úæ‚∆ ÙÀ‚ (AD@&D@ Ú◊) Á∆ «Â¡≈∆ Í»∆ ‘Ø

¸æ’∆ ˛Õ

31

√ÚÈ Í≈Ò’∆ Ì∂∫‡ó √Ã∆ ◊π» «ÚÁ≈√ È≈ÓÒ∂Ú≈ Ô»Í «ÈÚ≈√∆

√ø◊ª ÚÒØ∫ BC ¯Ú∆ B@@H ¬∆. ˘ √Ã∆ ◊π» «ÚÁ≈√ ‹ÈÓ √Ê≈È

Óø«Á ÏÈ≈√ Ú≈√Â∂ √ÚÈ Í≈Ò’∆ Ì∂∫‡ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ ‹Ø AF ¯Ú∆

˘ ‹ÒøË ÂØ∫ ÏÈ≈√ º’ ÙØÌ≈ Ô≈Â≈ Á∂ »Í «Ú⁄ Í‘πø⁄∆Õ

√ø ≈Ó≈ÈøÁ ‹∆ Á≈ √ø’ÒÍ √∆ «’ √Ã∆ ◊π» «ÚÁ≈√ ‹ÈÓ

¡√Ê≈È Óø«Á Ú∆ Ï≈’∆ ËÓ ¡√Ê≈Ȫ Á∆ Â∑ª √ØÈ∂ «Ú⁄ ÓÛ∑≈«¬¡≈

‹≈Ú∂Õ √ø «Èø‹‰ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ ÂØ∫ ¡≈Ù∆Ú≈Á ÒÀ ’∂ √Ì ÂØ∫

Í«‘Òª Ô». ¡Àº√. ¬∂. Á∆¡ª √ø◊ª ÚÒØ∫ «ÁºÂ∂ √«‘ÔØ◊ È≈Ò «¬‘ ÙºπÌ

’≈‹ ◊π» ‹∆ Á∂ ¡≈◊ÓÈ ÍπÏ Á∂ ÓΩ’∂ ”Â∂ I ¯Ú∆ B@@I ˘ ¡≈øÌ

’∆Â≈ «◊¡≈Õ «¬√ ¿πÍø ӑ≈≈‹ ‹∆ Á∂ B@@I Á∂ ’È∂‚≈ ¡Â∂ Ô»Í

Á∆ Î∂∆ ÁΩ≈È «¬√ ’≈‹ ˘ ¡º◊∂ ÚË≈¿π‰ Ò¬∆ Ï∂‘ºÁ ÔØ◊Á≈È

«ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ Á∂Ù-Ì Á∆¡ª √ø◊ª «Ú⁄ Ú∆ «¬√ ’≈‹ Ò¬∆ Ï∂‘ºÁ

¿πÂÙ≈‘ Í≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ ‹◊Â◊π» «ÚÁ≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á∂

FCCÚ∂∫ ¡≈◊ÓÈ ÍπÏ ”Â∂ Óø«Á Á≈ ◊πøÏÁ √ÚÈ ÓÛ∑ ’∆Â≈ «◊¡≈

¡Â∂ È≈Ò ‘∆ «ÚÁ≈√∆¡≈ ËÓ Á≈ ¡ÀÒ≈È √ø √Ó≈‹ ¡Â∂ Òæ÷ª

√ø◊ª Á∆ ‘≈˜∆ «Ú⁄ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ

Ú≈≈‰√∆ Óø«Á «Ú÷∂ ¶◊ ‘≈Ò Á∆ ¿∞√≈∆ÙÃ∆ ◊π» «ÚÁ≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ Á∆ «ÎÒ≈√Î∆ Â∂ Ï≈‰∆ Á∂

ÍÃ⁄≈ Á∂ ’’∂ ‚∂≈ √º⁄÷≥‚ ϺҪ «ÚÙÚ «Ú«÷¡≈ ‘ÀÕ «¬‘ ¡≈ÙÓ

√∂Ú≈, √«Â√ø◊, «√ÓÈ Á∂ Ó≈«Ë¡Ó ÂØ∫ “Ï∂◊ÓÍπ≈” Á∂ √ø’ÒÍ ”Â∂ “‹Ø

‘Ó √«‘∆ √Ø Ó∆ ‘Ó≈≈” Á∆ ¡Ú√Ê≈ Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ Ú≈√Â∂ ¿∞µÁÓ Ò¬∆

ÍÃ∂Ȫ Á≈ √Ø ‘ÀÕ √Ã∆ ◊π» «ÚÁ≈√ ‹ÈÓ-√Ê≈È Ó≥Á √∆ ◊ØÚËÈÍπ

Ú≈≈È√∆ ¿∞√≈ ’∂ «‹ºÊ∂ ◊π» ‹∆ Á∆ Í≈ÚÈ Ô≈Á «Ú⁄ «¬’ Ù≈ÈÁ≈

«√ÓÃÂ∆ «⁄øÈ √Ê≈Í ’∆Â≈ ‘À, ¿∞ºÊ∂ √Ã∆ ◊π» «ÚÁ≈√ È≈Ó-Ò∂Ú≈

√ø◊ª Ò¬∆ ͫں Â∆Ê √Ê≈È Ï‰ ’∂ Ú∆ √≈’≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ «¬‘

‚∂≈ ◊π» «ÚÁ≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ Á≈ √øÁ∂Ù Á∂Ù-«ÚÁ∂Ù

«Ú⁄ ‹È-‹È º’ Í‘πø⁄≈¿∞‰ Ò¬∆ ÔÂÈÙ∆Ò ‘ÀÕ

«¬√ Â∆Ê √Ê≈È Á∆¡ª √∂Ú≈Úª Á≈ ÍÃ⁄≈ Ï‘π ‘Ø ‹≈‰ Á∂

«√º‡∂ Ú‹Ø∫ √ø◊ª Á≈ ¡≈¿∞‰-‹≈‰ Ï‘πÂ ÚºË «◊¡≈Õ ◊π» ‹∆ Á∂

Í≈ÚÈ ‹ÈÓ-«Á‘≈Û∂ ”Â∂ ª Òº÷ª Á∆ «◊‰Â∆ «Ú⁄ √ø◊ª ¡≈¿∞‰

Òº◊∆¡ªÕ ¿∞∫fi Ú∆ Úº÷-Úº÷ «¬Ò≈«’¡ª ÂØ∫ «¬√ ◊πË≈Ó Á∂ ÁÙȪ

Ò¬∆ √ø◊ª ∂Ò ◊º‚∆, Ó؇ª, ’≈ª, ‡º’ª, ‡≈Ò∆¡ª ¡≈«Á «Ú⁄

Ò◊≈Â≈ ¡≈¿∞∫Á∆¡ª «‘øÁ∆¡ª ‘ÈÕ «¬√ Â∂˜∆ È≈Ò ÚºË ‘∆ √ø◊Â

Ú≈√Â∂ «¬’ Úº÷∂ ¶◊ ‘≈Ò Á∆ ˜»Â ˘ Ó«‘√»√ ’∆Â≈ «◊¡≈ ª

32

Page 17: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

‹Ø Ô≈Â∆¡ª ˘ ’ج∆ ¡Ω«÷¡≈¬∆ È≈ ‘ØÚ∂Õ «¬√ Ò¬∆ A@@ Îπº‡ ¶Ó∂ Â∂

FE Îπº‡ ⁄Ω≤Û∂ Òø◊ ‘≈Ò Á≈ ȃ‘ ÍºÊ «ÓÂ∆ AH.AA.AIIH ˘ º«÷¡≈

«◊¡≈Õ ÙÃ∆ A@H √ø «Èø‹‰ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ Á∂ ¡Ù∆Ú≈Á È≈Ò

È∆‘ª Íπº‡∆¡ª ◊¬∆¡ªÕ «¬‘ ÍÒ≈‡ √ø ◊∆Ï Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ È∂

÷∆«Á¡≈ √∆Õ «¬√ ¶◊ ‘≈Ò Á∆ √øπÁ «¬Ó≈ Á∆ ¿∞√≈∆ AIII

Á∂ ¡÷∆ º’ Óπ’øÓÒ ‘Ø ◊¬∆Õ ’∆Ï EE Òº÷ πͬ∂ Á∆ Ò≈◊ È≈Ò

ω∂ ¶◊ ‘≈Ò Á≈ ¿∞Áÿ≈‡È √Ã∆ A@H √ø «Èø‹‰ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹

◊ºÁ∆ ÈÙ∆È ‚∂≈ √º⁄÷≥‚ ϺҪ Â∂ ⁄∂¡ÓÀÈ √Ã∆ ◊π» «ÚÁ≈√ ‹ÈÓ-

√Ê≈È ÍÏ«Ò’ ⁄À∆‡∂ÏÒ ‡º√‡ («‹.) Á∂ ’-’ÓÒª Áπ¡≈≈ «ÓÂ∆

H-B-B@@@ ˘ √Ú∂∂ AA-C@ Ú‹∂ ◊π» «ÚÁ≈√ ‹ÔøÂ∆ ÍπÏ ”Â∂

Òº÷ª ÙË≈¨¡ª Á∆ ‘≈˜∆ «Ú⁄ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ

«ÓÂ∆ BH-C-B@@A √Ã∆ ◊π» «ÚÁ≈√ ‹ÈÓ-√Ê≈È ÍÏ«Ò’

⁄À∆‡∂ÏÒ ‡º√‡ («‹.) Á∆ Ó∆«‡ø◊ «Ú⁄ √Ã∆ ◊π» «ÚÁ≈√ ‹ÈÓ

√Ê≈È Ó≥Á √∆ ◊ØÚËÈÍπ, Ú≈≈È√∆ «Ú÷∂ Ô≈Â∆¡ª Á∆ Ò◊≈Â≈

ÚËÁ∆ ‹≈ ‘∆ «◊‰Â∆ Â∂ ¿∞‘Ȫ Á∆ √π«ÚË≈ ˘ Óπº÷ º÷Á∂ ‘ج∂ Ó≥Á

’øÍÒÀ’√ «Ú⁄ ω∂ «ÚÙ≈Ò ¶◊ ‘≈Ò Á∆ Á»‹∆ Ó≥«˜Ò Á∆ ¿∞√≈∆

’È Ò¬∆ ÎÀ√Ò≈ «Ò¡≈ «◊¡≈Õ «¬√ ‘≈Ò Á∆ ¿∞√≈∆ Á≈ ’øÓ Ó¬∆,

B@@A «Ú⁄ Ùπ» ’∆Â≈ «◊¡≈Õ «¬√∂ √Ó∂∫ Í≥‹≈Ï ÂØ∫ Úº‚∆ «◊‰Â∆ «Ú⁄

√∂Ú≈Á≈ Ú∆ Ó≥Á «Ú⁄ Í‘πø⁄ ◊¬∂Õ «Í≥‚ ‚ƒ◊∆¡ª, ÁØÒ∆’∂, √πøÁ

È◊, ¡Ï≈ÁÍπ≈ (‹¶Ë), Ó≥ȉ≈, ‹ø‚±«√øÿ≈, Ù∂÷∂, «ÒºÁÛª, ¡≥«ÓÃÂ√

Â∂ ◊πÁ≈√Íπ «˜«Ò¡≈ ÂØ∫ √∂Ú≈Á≈ ◊¬∂ √ÈÕ «ÓÂ∆ BB-E-B@@A

ÂØ∫ C@-E-B@@A º’ «ÁÈ-≈ ¿∞√≈∆ Á≈ ’øÓ ⁄ÒÁ≈ «‘≈Õ √≈∂

◊π»-ÍÃ∂Ó∆¡ª È∂ Ï‘π ÙË≈, √«Â’≈ Â∂ ÁÒ∂∆ È≈Ò ’øÓ ’∆Â≈Õ

Í≥‹≈Ï ÂØ∫ ◊¬∂ √∂Ú≈Á≈ª ˘ √∂Ú≈ ’Á∂ ‹Ø ÏÈ≈√ «ÈÚ≈√∆ Á∂÷Á∂ ‘È,

¿∞‘ Ï‘π ‘À≈È ‘øπ∂Á∂ √ÈÕ ¿∞‘ ’«‘øÁ∂, “«Ô‘ Í≥‹≈Ï∆ √∂Ú≈Á≈ «’√

«Óæ‡∆ ’∂ ÏÈ∂ ‘»¬∂ ‘À∫, ‹Ø «ÁÈ-≈ «¬ÂÈ∆ ’«·È √∂Ú≈ ’Â∂ ‘∫À ¡Ω

Ê’Â∂ È‘ƒ ‘À∫Õ” «¬øfi Òº◊Á≈ √∆ «’ «¬øÈ≈ Úº‚≈ ’≈‹ Ï‘π ¶Ó∂ √Ó∂∫

«Ú⁄ Í»≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ Í √«Â◊π» ‹∆ Á∆ ¡À√∆ «’Í≈ ‘ج∆ «’ ’∂ÚÒ A@

«ÁȪ «Ú⁄ ‘∆ ‘≈Ò ’Ó∂ Á≈ ÒÀ∫‡ Í≈ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ ¶◊ ‘≈Ò Á∆

Á»‹∆ Ó≥«˜Ò Á∆ ¿∞√≈∆ √ø ≈Ó≈ ÈßÁ ‹∆ Á∆ Á∂÷-∂÷ ¡Ë∆È ‘ج∆Õ

¿∞Íø ‘≈Ò Á∆ «Â¡≈∆ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ ÚË∆¡≈ √≈◊Ú≈È Á∂ ÁÚ≈˜∂,

«÷Û’∆¡ª ‚∂≈ √º⁄÷≥‚ ϺҪ (‹¶Ë) «Ú÷∂ «Ó√Â∆ Ò◊≈ ’∂

ωÚ≈¬∆¡ª ◊¬∆¡ª ‘ÈÕ ¶◊ ‘≈Ò Á∆ ¿∞√≈∆ «Ó√Â∆ ’ÈÀÒ

«√øÿ ¡Ï≈ÁÍπ≈, ‹¶Ë Á∆ Á∂÷-∂÷ ¡Ë∆È ‘ج∆Õ ¶◊ ‘≈Ò Á∆

Á»‹∆ Ó≥«˜Ò Á≈ ¿∞Áÿ≈‡È √Ã∆ A@H √ø «Èø‹‰ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹

33

ÚÒØ∫ BF-B-B@@B ˘ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ ¡º‹ ÙË≈¨ «¬√ «ÚÙ≈Ò ‘≈Ò

Á∆¡ª ÁØÚ∂∫ Ó≥«˜Òª Á∆ √π«ÚË≈ Á≈ ¡≈ÈßÁ Ó≈‰ ‘∂ ‘ÈÕ

«¬‘ «ÚÙ∂Ù ÂΩ ”Â∂ ÚȉÔØ◊ ‘À «’ ¶◊ ‘≈Ò Á∆ Í«‘Ò∆

Ó≥«˜Ò Á≈ ’∞ºÒ ÷⁄≈ √Ã∆ A@H √ø «Èø‹‰ Á≈√ Ó‘≈≈‹ ‚∂≈

√º⁄÷≥‚ ϺҪ ÚÒØ∫ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ Á»‹∆ Ó≥«˜Ò Á∆ ¿∞√≈∆ Ò¬∆ ‚∂≈

√º⁄÷≥‚ ϺҪ Á∆ ÙË≈¨ √ø◊ ‡≈¿±È ÚπÒÚ‘À∫Í‡È Ô±.’∂. ÚÒØ∫ H

Òº÷ πͬ∂ Â∂ Ï«Ó≥ÿÓ Ù«‘ Ô±.’∂. Á∆ √ø◊ ÚÒØ∫ AD Òº÷ πͬ∂ Á≈

ÔØ◊Á≈È Í≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ

√ø √Ú‰ Á≈√ ⁄À∆‡∂ÏÒ ‘√ÍÂ≈Ò, ’±Íπ-„∂Íπ

(¡º‚≈ ’·≈)∏‚∂≈ √ø √Ú‰ Á≈√ ‹∆ √º⁄÷≥‚ ϺҪ (‹¶Ë),

√ø √Ú‰ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ÓΩ‹»Á≈ ◊ºÁ∆ ÈÙ∆È √Ã∆ A@H

√ø «Èø‹‰ Á≈√ ‹∆ Á∆ √ÍÃ√Â∆ ‘∂· √Ó≈‹ √∂Ú≈, ÒØ’ ÌÒ≈¬∆ ¡Â∂

Áπ÷∆¡ª ◊∆Ϫ Á∆ √∂Ú≈ «Ú⁄ ‹πº«‡¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘À, «‹‘Ȫ «Ú⁄ √øÂ

√Ú‰ Á≈√ ⁄À∆‡∂ÏÒ ‘√ÍÂ≈Ò ’·≈ Á∆¡ª √∂Ú≈Úª «¬’ Ó∆Ò

ÍºÊ Ú‹Ø∫ ‹≈‰∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ «¬√ ‘√ÍÂ≈Ò Á≈ ȃ‘ ͺÊ

ÏÑÓÒ∆È √Ã∆ A@H √ø ◊∆Ï Á≈√ ‹∆ È∂ ¡≈͉∂ ’-’ÓÒª È≈Ò

BB ¡’Â±Ï AIHB ˘ º«÷¡≈ «◊¡≈, «‹√ Á∆ ¿π√≈∆ Ò¬∆ √∂· Ï∂Ò∆

≈Ó ‹∆, Ï∆Ï∆ Í»Ø, Ï∆Ï∆ Ì‹ÈØ, √∂· ≈‹ ÓºÒ ¡Â∂ ’»Íπ Á∆ Í≥⁄≈«¬Â

ÚÒØ∫ ˜Ó∆È Á≈È ’∆Â∆ ◊¬∆Õ «¬√ ‘√ÍÂ≈Ò Á≈ ¿∞Áÿ≈‡È A-A-

AIHD ˘ ’∆Â≈ √∆, «‹ÊØ∫∫ Òº÷ª ‘∆ Ø◊∆ Ï‘π ÿº‡ ÷⁄∂ ”Â∂ ÚË∆¡≈

«√‘Â-√‘»Òª Á≈ Ò≈Ì ¿∞·≈ ‘∂ ‘ÈÕ B@@ ÏÀµ‚ Á∂ «¬√ «ÚÙ≈Ò

‘√ÍÂ≈Ò «Ú⁄ √Ê≈«Í ÓÀ‚∆√È, √‹∆, ◊≈«¬È∆, ¡º÷ª, ÁøÁª,

E.N.T., ‘º‚∆¡ª ¡Â∂ Ϻ«⁄¡ª Á∂ «ÚÌ≈◊ ≈‘ƒ Úº÷-Úº÷ Ï∆Ó≈∆¡ª

Á≈ √√Â≈ Â∂ ÚË∆¡≈ «¬Ò≈‹ ’∆Â≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ «¬√ Í≈ÚÈ ’≈‹

Ò¬∆ ¡È∞ÌÚ∆ ‚≈’‡ª ¡Â∂ √‡≈Î ÓÀ∫Ϫ ÚÒØ∫ Ó≈ÈÚÂ≈ Á∆ √∂Ú≈

Ò¬∆ Ú‚ÓπºÒ≈ ÔØ◊Á≈È Í≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ «¬√ ‘√ÍÂ≈Ò «Ú⁄

‘ Ó‘∆È∂ Â’∆ÏÈ F@@@ ÒØ’ª Á≈ ˙.Í∆.‚∆. «Ú⁄ «¬Ò≈‹ ’∆Â≈

‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ «¬È‚Ø Ú≈‚ «Ú⁄ AE@ ÏÀµ‚ ‘È, «‹√

«Ú⁄ ÒØ’ƒ∫ «¬Ò≈‹ Á≈ Ò≈Ì ¿∞·≈¿∞∫Á∂ ‘ÈÕ ÍÃ≈¬∆Ú∂‡ ’Ó«¡ª «Ú⁄

ÿº‡ ı⁄∂ ”Â∂ ⁄ø◊∆¡ª √‘»Òª Óπ‘º¬∆¡≈ ’∆Â∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ

‘√ÍÂ≈Ò «Ú⁄ ‘ Ó‘∆È∂ Â’∆ÏÈ B@@ ‹ÈÒ √‹∆ Á∂ ¡ÍÃ∂ÙÈ

’∆Â∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ √‹∆ Ò¬∆ ¡≈Ëπ«È’ ÓÙ∆Ȫ ¿πÍÒºÏË ‘È «‹Ú∂∫ «’

Á»Ï∆È È≈Ò √‹∆, ‘º‚∆¡ª Ò¬∆ √∆-¡≈Ó, ’øÈ, Ⱥ’ ¡Â∂ ◊Ò∂ Á∂

¡ÍÃÀÙÈ Ú∆ ’∆Â∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ¡À’√∂ ¡Â∂ √’À«Èß◊ Á≈ Ú∆ ÍÃÏøË ‘ÀÕ

ÒÀÏ؇∆ «Ú⁄ ‡À√‡ª Ò¬∆ ¡≈Ëπ«È’ ÓÙ∆Ȫ º÷∆¡ª ◊¬∆¡ª ‘ÈÕ

34

Page 18: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

«¬√ ‘√ÍÂ≈Ò «Ú⁄ ¡À∫Ó‹À∫√∆ Ú≈‚, ¡≈¬∆.√∆.Ô±. Ú≈‚,

‹ÈÒ Ú≈‚, BF ÍÃ≈¬∆Ú∂‡ »Ó, «¬’ Úº‚∆ ’ø‡∆È ¡Â∂ Ø◊∆¡ª Á∂

¡‡À∫‚À∫‡√ (Á∂÷Ì≈Ò) Ò¬∆ Úº‚≈ «ÚÙ≈Ó ‘≈Ò Ï‰≈«¬¡≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ

‘√ÍÂ≈Ò «Ú÷∂ ‘º‚∆¡ª Á∂ ¡ÍÃ∂ÙÈ Ò¬∆ «¬’ ÈÚª ¡ÍÃ∂ÙÈ Ê∆¬∂‡

Â’∆ÏÈ B@ Òº÷ πͬ∂ Á∆ Ò≈◊ È≈Ò Ï‰≈«¬¡≈ «◊¡≈ ˛Õ

‹Ø ◊∆Ï ÒØ’ Ó«‘ø◊≈ «¬Ò≈‹ È‘ƒ ’≈ √’Á∂, ¿∞‘ «¬√

‘√ÂÍ≈Ò Á∆¡ª √∂Ú≈Úª Á≈ Ò≈Ì ¿∞·≈¿∞∫Á∂ ‘È, ‹Ø «ÏÒ’πÒ ‘∆ ◊∆Ï

ÒØ’ ‘È ¿πÈ∑ª Á≈ «¬Ò≈‹ Ó‘≈≈‹ ‹∆ ÚÒØ∫ Óπ¯Â ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ

‘√ÍÂ≈Ò Á≈ ı⁄≈ «¬√ Á∆ ¡≈ÓÁÈ∆ È≈Ò Í»≈ È‘ƒ ‘πøÁ≈ ‹Ø ÿ≈‡≈

«‘ ‹ªÁ≈ ˛ ¿π‘ Ó‘≈≈‹ ‹∆ ÚÒØ∫ Á∂Ù-«ÚÁ∂Ù Á∆¡ª √ø◊ Á∂

√«‘ÔØ◊ È≈Ò Í»≈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ ‘√ÍÂ≈Ò Á≈ ÍÃÏøË √øÂ

√Ú‰ Á≈√ ⁄À∆‡∂ÏÒ ‘√ÍÂ≈Ò ‡º√‡ ÚÒØ∫ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ √øÂ

«Èø‹‰ Á≈√ ‹∆ ‡º√‡ Á∂ ⁄∂¡ÓÀÈ ‘ÈÕ ‘√ÍÂ≈Ò «Ú÷∂ BB@@@

√’∂¡ Îπæ‡ ÈÚ∂∫ ’øÍÒÀ’√ Á≈ ÒÀ∫‡ ÍÀ ¸æ’≈ ˛Õ

√ø √Ú‰ Á≈√ ÓÀÓØ∆¡Ò ¡º÷ª Á≈ ‘√ÍÂ≈Ò∏¡º÷ª √∆

Á≈ «¬’ Ï‘π ˜»∆ ¡≥◊ ‘ÈÕ «¬‘Ȫ Á∆ √Ò≈ÓÂ∆ Ú∆ Ï‘π ˜»∆

‘ÀÕ ¡º÷ª Á∂ Ø◊∆¡ª Á∂ «¬Ò≈‹ Ú≈√Â∂ ¿∞ÍØ’Â ‘√ÍÂ≈Ò ‚∂≈ √º⁄÷ø‚

ϺҪ Á∂ È≈Ò È«‘ Á∂ «’È≈∂ √«Ê ˛Õ «¬√ Á∆ √∂Ú≈ ◊π» ÿ Á∂

¡«ÈÈ ÙË≈¨ √Ã∆ √ÚÈ Á≈√ Ïø◊Û ¡Â∂ Ï∆Ï∆ ∂ÙÓ ’Ω Ïø◊Û

Í«Ú≈ «Í≥‚ ÏæÒ (Ô».’∂.) È∂ «¬’ ’ØÛ «¬’ ‘˜≈ «¬’ √Ω «◊¡≈ª

Á∆ √∂Ú≈ Í≈¬∆ ‘ÀÕ «¬√ ‘√ÍÂ≈Ò Á≈ ȃ‘ ÍºÊ √Ã∆ A@H √ø «Èø‹‰

Á≈√ ‹∆ È∂ ¡≈͉∂ ’-’ÓÒª È≈Ò «ÓÂ∆ A@-AA-B@@D «ÁÈ

ÏπºËÚ≈ ˘ √ø √Ó≈‹ ¡Â∂ √ø◊ª Á∆ ‘≈˜∆ «Ú⁄ º«÷¡≈Õ Ô≈Á ‘∂

«’ «¬√ Ó‘≈È Í«Ú≈ ÚÒØ∫ AIGG ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ¡º‹ º’ ‘ √≈Ò ÏÑÓ

«◊¡≈È∆, ÏÑÓÒ∆È √ø √Ú‰ Á≈√ ‹∆ Á∆ Í≈ÚÈ Ô≈Á «Ú⁄ ¡º÷ª

Á≈ Î∆ (ÓπÎÂ) ’À∫Í Ò◊≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «¬√∂ ‘∆ Í«Ú≈ È∂ √Ã∆ ◊π»

«ÚÁ≈√ √«Â√ø◊ ÌÚÈ Ú≈√Â∂ „≈¬∆ ¬∂’Û ˜Ó∆È Â∂ «¬’ Òº÷ πͬ∂

Ú∆ Á≈È ’∆Â≈ ‘ÀÕ «¬√ ‘√ÍÂ≈Ò Ú≈√Â∂ ◊π» ÿ Á∂ ’¬∆ ÍÃ∂Ó∆¡ª È∂

Ú∆ ÂÈ, ÓÈ, ËÈ È≈Ò √∂Ú≈ ’∆Â∆ ‘ÀÕ «¬√ ‘√ÍÂ≈Ò Á≈ ÙπºÌ ¿πÁÿ≈‡È

AE ¯Ú∆ B@@G ¬∆. ˘ ÏÑÓÒ∆È √«Â◊π» √Ú≈Ó∆ √Ú‰ Á≈√

Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á∂ Í≈ÚÈ ¡≈◊ÓÈ ÍπÏ Á∂ ¡Ú√ ”Â∂ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ

√ø √Ú‰ Á≈√ Ó≈‚Ò √’±Ò (√ø √Ú‰ Á≈√

È◊) Î◊Ú≈Û≈∏¡«◊¡≈ÈÂ≈ ¡≈͉∂ ¡≈Í ”⁄ ‘∆ «¬’ Ï‘πÂ

Úº‚≈ √≈Í ‘ÀÕ «¬√ ÂØ∫ Óπ’ ‘Ø ’∂ ÓÈ∞º÷∆ ‹∆ÚÈ Á∂ «Ú’≈√ Á∂ ÁÚ≈˜∂

35

¡≈͉∂ ¡≈Í ‘∆ ÷πºÒ∑ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ¡«◊¡≈ÈÂ≈ ’≈È ÓÈ∞º÷∆ ‹∆ÚÈ Á≈

«Ú’≈√ È‘ƒ ‘πøÁ≈Õ √≈«‘Ï∂ ’Ó≈Ò ÙÃ∆ ◊π» «ÚÁ≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆, «¬√

◊ºÒ Á∆ Ù≈‘Á∆ ¡≈͉∆ Ï≈‰∆ «Ú⁄ ÌÁ∂ ‘ج∂ ¯Ó≈¿∞∫Á∂ ‘È∏

Ó≈Ë¿∞ ¡«Ï«Á¡≈ «‘ ’∆È «ÏÏ∂’ Á∆Í ÓÒ∆È®√«Â◊π» √Ú≈Ó∆ √Ú‰ Á≈√ ‹∆ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ «¬√∂ «Ú⁄≈Ë≈≈

”Â∂ ‚∂≈ √º⁄÷≥‚ ϺҪ Á∂ √Ó∂∫-√Ó∂∫ Á∂ ◊ºÁ∆ ÈÙ∆È Ó‘ªÍπÙª È∂ Í«‘≈

«ÁøÁ∂ ‘ج∂, √Ó≈‹ Á∂ ÒØ’ª È≈ «√Î «Úº«Á¡≈ ◊둉 ’È Á∆ ÍÃ∂È≈

‘∆ «ÁºÂ∆, √◊Ø∫ «Úº«Á¡’ ¡Á≈∂ ÷ØÒ∑‰ Ò¬∆ ¡≈͉≈ Ú‚ÓπºÒ≈ ÔØ◊Á≈È

Ú∆ Í≈«¬¡≈Õ «¬√∂ ‘∆ ÒÛ∆ «Ú⁄ «ÓÂ∆ AF ¡ÍÃÀÒ B@@B ˘ √øÂ

√Ú‰ Á≈√ È◊, Î◊Ú≈Û≈ «Ú÷∂ ÙÃ∆ ◊π» «ÚÁ≈√ Ó≥Á ’øÍÒÀ’√

«Ú÷∂ “√ø √Ú‰ Á≈√ Ó≈‚Ò √’±Ò” Á≈ ȃ‘ ÍºÊ º÷ ’∂ √øÂ

«Èø‹‰ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ È∂ ¿∞‘Ȫ Á∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ ”Â∂ ÎπºÒ ⁄Û∑≈¿∞∫Á∂

‘ج∂ «Úº«Á¡’ ÷∂ «Ú⁄ «¬’ Ó∆Ò ÍºÊ √Ê≈«Í ’∆Â≈ ‘ÀÕ √øÂ

√Ú‰ Á≈√ Ó≈‚Ò √’±Ò Á≈ ¿∞Áÿ≈‡È «ÓÂ∆ AI-B-B@@D ˘ √øÂ

«Èø‹‰ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ Á∂ ’-’ÓÒª Áπ¡≈≈ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ

«Ú«Á¡’ √ÀÙÈ (B@@D-B@@E) ÂØ∫ ÍÛ∑≈¬∆ Á∆ Ùπ»¡≈ ‘Ø ⁄πº’∆ ‘ÀÕ

√’±Ò Í≈√ Ò◊Ì◊ „≈¬∆ ¬∂’Û ˜Ó∆È ‘ÀÕ «¬‘ √≈∆ ˜Ó∆È ◊π» ÿ

Á∂ ¡«ÈßÈ ÙË≈¨ √Ã∆ «ÏË Ò≈Ò Â∂ ‹∆ÚÈ √≈Ê∆ Ï∆Ï∆ ◊πÁ∂Ú ’Ω

Í«Ú≈ ÚÒØ∫ Á≈È ’∆Â∆ ◊¬∆ ‘ÀÕ √’»Ò «Ú⁄ CC ’Ó∂ ’Ò≈√ »Ó

B@&BB Îπº‡ Á∂, ¤∂ ’Ó∂ CB&B@ Îπº‡, D ‘≈Ò ’Ó∂ CB&DE Îπº‡, H

’Ó∂ AB&AD Îπº‡, «¬’ ÍÃÏøË’∆ ÏÒ≈’ D@&D@ Îπº‡ ‘ÈÕ Ïº«⁄¡ª Á∆

√‘»Ò Ú≈√Â∂ AB Ϻ√ª ‘ÈÕ «¬‘ √’±Ò +B º’ √∆.Ï∆.¡À√.¬∆. È≈Ò

¡«ÎÒ∆¬∂«‡‚ ‘À ¡Â∂ «Úº«Á¡≈ «¬ø◊«ÒÙ Ó∆‚∆¡Ó «Ú⁄ ÍÃÁ≈È ’∆Â∆

‹ªÁ∆ ‘ÀÕ +A, +B ’Ò≈√ª «Ú⁄ ÓÀ‚∆’Ò, È≈È-ÓÀ‚∆’Ò ¡Â∂ ¡≈‡√

Á∂ «ÚÙ∂ ÍÛ∑≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ

‘π‰ º’ √’»Ò ”Â∂ Ò◊Ì◊ C.E ’ØÛ Á∆ Ò≈◊ ¡≈ ¸º’∆

˛Õ √’»Ò Á∆¡ª Î∆√ª Ï≈’∆ «Ó¡≈∆ √’»Òª È≈ÒØ∫ Ï‘π ÿº‡ º÷∆¡ª

◊¬∆¡ª ‘ÈÕ «‹È∑ª Ϻ«⁄¡ª Á∂ Ó≈Í∂ «ÏÒ’πÒ ◊∆Ï ‘È ¿πÈ∑ª ˘

√’≈Ò«ÙÍ «ÁºÂ∂ ‹ªÁ∂ ‘È ¡Â∂ «Úº«Á¡≈ «ÏÒ’πÒ Óπ¯Â ÍÃÁ≈È ’∆Â∆

‹ªÁ∆ ˛Õ Â’∆ÏÈ B@ √’≈Ò«ÙÍ ¡Òº◊-¡Òº◊ Á≈È∆ √º‹‰ª ÚÒØ∫

«ÁºÂ∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ √’»Ò Á≈ ı⁄≈ Ú∆ √’»Ò Á∆¡ª Î∆√ª È≈Ò Í»≈ È‘ƒ

‘πøÁ≈Õ ‹Ø ÿ≈‡≈ «‘ ‹ªÁ≈ ˛ ¿π‘ √ø «Èø‹‰ Á≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ ÚÒØ∫

Á≈È∆ √º‹‰ª Á∂ √«‘ÔØ◊ È≈Ò Í»≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ

ÙÃ∆ ◊π» «ÚÁ≈√ ËÓ ¡√Ê≈È, ‘«Á¡≈Ï≈Á ¯◊Ú≈Û≈

36

Page 19: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

√’»Ò ’øÍÒÀ’√ Á∂ È≈Ò ‘∆ «¬’ ¡≈Ò∆Ù≈È ◊π» «ÚÁ≈√

ËÓ ¡√Ê≈È Á∆ ¿π√≈∆ ’∆Â∆ ◊¬∆ ˛Õ Ó≥«Á Ò¬∆ ˜Ó∆È ÙÃ∆ «ÏË

Ò≈Ò ¡Â∂ ¿∞È∑ª Á∆ √πÍÂÈ∆ Ï∆Ï∆ Á∂ÏØ Ú≈√∆ Ï«Ó≥ÿÓ Ô±.’∂. ¡Â∂ ÙÃ∆

Á∂√ ≈‹ Â∂ ¿∞È∑ª Á∆ √πÍÂÈ∆ Ï∆Ï∆ ’ÓÒ∂Ù ’Ω Ú≈√∆ Ó≈‚Ò ‘≈¿±√,

Î◊Ú≈Û≈ ÚÒØ∫ √Ã∆ A@H √ø «Èø‹‰ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ ˘ Á≈È ’∆Â∆

◊¬∆Õ «¬√ Óø«Á «Ú⁄ «¬’ √«Â√ø◊ ‘≈Ò, «¬’ ¶◊ ‘≈Ò ¡Â∂ AA

’Ó∂ ‘ÈÕ Ó≥«Á ¿∞√≈∆ ”Â∂ Â’∆ÏÈ ‚∂„ ’ØÛ πͬ∂ Á≈ ÷⁄≈

¡≈«¬¡≈ ‘ÀÕ «¬√ Ó≥«Á ¿∞Í ÁØ √ØÈ∂ Á∂ ’ÒÙ √πÙØ«Ì ‘ÈÕ «¬√ Á≈

¿∞Áÿ≈‡È √Ã∆ A@H √ø «Èø‹‰ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ ÚÒØ∫ AI ÎÚ∆

B@@D ˘ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ ¿∞Áÿ≈‡È∆ √Ó Ò¬∆ ¡≈Í ‹∆ ˘ √ø’∂Â’

ÂΩ ”Â∂ «¬’ «’ÒØ √ØÈ∂ Á∆ ⁄≈Ï∆ Ì∂∫‡ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ «¬√ ÓΩ’∂ ”Â∂ √øÂ

«Èø‹‰ Á≈√ ‹∆ ‡≈‡≈ √¯≈∆ ◊º‚∆ Ì∂∫‡ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ ÁØȪ Í«Ú≈ª,

ÙÃ∆ «ÏË Ò≈Ò/Ï∆Ï∆ Á∂ÏØ ‹∆ ¡Â∂ ÙÃ∆ Á∂√ ≈‹/Ï∆Ï∆ ’ÓÒ∂Ù ‹∆ ˘

◊π» ÿ ÚÒØ∫ “‘«” Á∂ «ÈÙ≈È Ú≈Ò∆¡ª √ØÈ∂ Á∆¡ª ⁄ÀÈ∆¡ª È≈Ò

√ÈÓ≈«È ’∆Â≈ «◊¡≈Õ ÙÃ∆ ◊π» «ÚÁ≈√ ËÓ ¡√Ê≈È ”Â∂ ‘ √Ó∂∫

¡ø«ÓÃÂÏ≈‰∆ √«Â◊π» «ÚÁ≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á∆ Ï≈‰∆ Á≈ ÍÃ⁄≈ ‘πøÁ≈

‘ÀÕ

ÂÍ ¡√Ê≈È Ï≈Ï≈ «ÍºÍÒ Á≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ ¡Â∂‹ÈÓ √ÊÒ∆ √«Â◊π» √Ú≈Ó∆

√Ú‰ Á≈√ ‹∆ («◊æÒͺÂ∆ Ï«·ø‚≈)√«Â◊π» √Ú≈Ó∆ √Ú‰ Á≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á≈ ¡≈◊ÓÈ AE

¯Ú∆ AHIE ¬∆. ˘ «Í≥‚ «◊æÒͺÂ∆, «˜Ò∑≈ Ï«·ø‚≈ «Ú÷∂ ‘Ø«¬¡≈Õ

«¬√ ¡√Ê≈È ”Â∂ Ï≈Ï≈ «ÍºÍÒ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ È∂ ÂÍ ’∆Â≈ ¡Â∂

√Ú≈Ó∆ √Ú‰ Á≈√ ‹∆ Á≈ «¬ºÊ∂ ¡≈◊ÓÈ ‘Ø«¬¡≈Õ «◊æÒͺÂ∆ «Í≥‚ Á∂

’∆Ï ‚∂„ «’ÒØÓ∆‡ Á» «Í≥‚ È≈¬∆¡ªÚ≈Ò≈ Ø‚ ”Â∂ È«‘ Á∂ «’È≈∂

Ï≈Ï≈ ‹∆ Á∆ ˜Ó∆È √∆, «‹ºÊ∂ Ï≈Ï≈ ‹∆ ÷∂Â∆ Á≈ ’≈‹ ’Á∂ √ÈÕ ¿πÊ∂

Ï≈Ï≈ ‹∆ Áπ¡≈≈ Ò◊≈«¬¡≈ Ï∂∆ Á≈ Í≈ÚÈ Áı ÓΩ‹»Á ˛Õ «¬‘

˜Ó∆È √Ú◊Ú≈√∆ ⁄È «√øÿ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∆ √πÍÂÈ∆ Ï∆Ï∆ ËÓ ’Ω

‹∆ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∂ Í«Ú≈ ÚÒØ∫ ‚∂≈ √º⁄÷ø‚ ϺҪ ˘ Ì∂∫‡ ’ «ÁºÂ∆

◊¬∆Õ ‘π‰ «¬ºÊ∂ ¡≈ÙÓ Á≈ «ÈÓ≈‰ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛Õ C@&C@ Á≈

’Ó≈, «‹√ «Ú⁄ Ï≈Ï≈ «ÍºÍÒ Á≈√ ‹∆ Á∆ Í≈ÚÈ Ó»Â∆ √Ê≈ÍÂ

’∆Â∆ ◊¬∆ ˛Õ «ÂøÈ ‘Ø ’Ó∂ ¡Â∂ A@@ Îπº‡ ÒøÓ∆ ÙÀº‚ ω≈¬∆ ◊¬∆

˛Õ «¬‘ ¡√Ê≈È Ï∂∆ √≈«‘Ï Á∂ Ȫ È≈Ò Íë√ºË ˛Õ

37

ÙÃ∆ ◊π» «ÚÁ≈√ ËÓ ¡√Ê≈È«√√◊Û∑ (‘«¡≈‰≈)

‹◊ ◊π» «ÚÁ≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á∆ Í≈ÚÈ ¡ø«ÓÃÂÏ≈‰∆ Á∂

ÍÃ⁄≈ Ú≈√Â∂ ÂÈØ, ÓÈØ, ËÈØ √Ó«Í ‚∂≈ √ø √Ú‰ Á≈√ ‹∆, «¬’

¡À√≈ »‘≈È∆ Â∂ ÍÃÓ≈Ê∆ ’∂∫Á ‘À «‹√ Á∆ √∂Ú≈ ÂØ∫ √Ó»‘ ‹◊ ÌÒ∆-

̪ ‹≈‰± ‘ÀÕ ‚∂∂ Á∂ Ó‘ªÍπÙ √ø Ï≈Ï≈ «ÍºÍÒ Á≈√ ‹∆, √ø √Ú≈Ó∆

√Ú‰ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹, √ø ‘∆ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹, √ø ◊∆Ï

Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ È∂ «È-√Ú≈Ê Ì≈ÚÈ≈ È≈Ò √ø◊ª Á∆ √∂Ú≈ «Ú⁄

Ó◊È ‘∂ ‘È «¬√∂ ’’∂ √Ó»‘ Ì≈ ª ’∆, √ø√≈ Ì ¡≥Á ‚∂≈

√º⁄÷≥‚ ϺҪ Á∂ Ó‘ªÍπÙª √ø◊ª Ï∂ÈÂ∆¡ª ’Á∆¡ª ‘È «’ Ó‘≈≈‹

‹∆ √≈‚∂ ÷∂ «Ú⁄ Ú∆ ◊π» «ÚÁ≈√ «ÓÙÈ ’∂∫Á √Ê≈«Í ’Ø ‹∆Õ

«¬√∂ ’’∂ ≈‹√Ê≈È, ¿∞µÂ ÍÃÁ∂Ù, Ó‘ª≈Ù‡, «‘Ó≈⁄Ò, Í≥‹≈Ï Á∂

È≈Ò-È≈Ò ¡º‹ ‘«¡≈‰≈ «Ú÷∂ ¡≥Ï≈Ò≈ ÂØ∫ ‹◊≈Ë∆ ‹∆.‡∆. Ø‚

¿∞µÂ∂ BH «’. Ó∆. Á∆ Á»∆ ”Â∂ «√√◊Û∑ (È∂Û∂ Áπ√Û’≈) «Ú÷∂, √Ã∆ ◊π»

«ÚÁ≈√ Ó≥«Á Á∆ ¿∞√≈∆ ⁄Ò ‘∆ ‘ÀÕ «¬√ ’≈‹ Ú≈√Â∂ Ó≈‰ÔØ◊

√Ã∆ ◊πÏ÷Ù «√øÿ «‡≈.(¡≈¬∆.¡ÀÎ.¡À√.) Ï∆Ï∆ ≈‹ ≈‰∆ Â∂ Í«Ú≈

È∂ D ¬∂’Û AG ÓÒ∂ ˜Ó∆È Á≈È ’∆Â∆ ‘ÀÕ Óø«Á Á≈ ȃ‘ ÍºÊ ÙÃ∆

A@H √ø «Èø‹‰ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ ÚÒØ∫ ¡≈͉∂ ’-’ÓÒª È≈Ò

«ÓÂ∆ CA-H-B@@D ˘ º«÷¡≈ «◊¡≈Õ ‘π‰ º’ D@&AAD Îπº‡ Á∆¡ª

ÁØ Ó≥«˜Òª Á∆ ¿∞√≈∆ ‘Ø ⁄πº’∆ ‘ÀÕ Óø«Á «Ú÷∂ A@@&H@ Îπº‡ Á≈ Úº‚≈

‘≈Ò Ú∆ ¿π√≈∆ ¡Ë∆È ˛Õ

ÙÃ∆ ◊π» «ÚÁ≈√ ËÓ ¡√Ê≈È’≈‹ Í»È≈ (Ó‘ª≈Ù‡)

Ó‘ª≈Ù‡ Á∆ Í≈ÚÈ ËÂ∆ ¿∞µÂ∂ √Ã∆ ◊π» «ÚÁ≈√ Ó‘≈≈‹

‹∆ Á∂ Í≈ÚÈ «ÓÙÈ Â∂ ÍÃ⁄≈ Â∂ ÍÃ√≈ Ú≈√Â∂ «¬’ Ï‘π ‘∆ «ÚÙ≈Ò

Ó≥«Á ’≈‹ ’∞ø‚Ú≈ ÙØÒ≈Íπ Ø‚ (Í»È≈) «Ú÷∂ «¬’ Í‘≈Û∆ ”Â∂ ¿∞√≈∆

¡Ë∆È ‘ÀÕ «¬√ Í≈ÚÈ ’≈‹ Ú≈√Â∂ √Ã∆ √π÷Á∂Ú Ï≈ÿÓ≈∂ Â∂ Ï∆Ï∆

≈Ë≈ Á∂ Í«Ú≈ ÚÒØ∫ ÁØ ¬∂’Û ˜Ó∆È Á≈È ’∆Â∆ ◊¬∆ ‘ÀÕ «¬√ Ó≥«Á

Á≈ ȃ‘ ÍºÊ √Ã∆ A@H √ø «Èø‹‰ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ ÚÒØ∫ √Ó»‘ √øÂ

√Ó≈‹ Â∂ √ø◊ Á∆ ‘≈˜∆ √Ó∂∫ «ÓÂ∆ G-AB-B@@C º«÷¡≈ «◊¡≈Õ

Ô≈Á º÷‰ÔØ◊ ‘À «’ √∂· Ï≈ÿÓ≈∂ Í«Ú≈ È∂ ¡≈͉∂ «ÚÙ≈Ò ÿ

«Ú⁄ Í«‘Òª ‘∆ √Ã∆ ◊π» «ÚÁ≈√ ËÓ ¡√Ê≈È Ï‰≈«¬¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ

√Ã∆ √π÷Á∂Ú Ï≈ÿÓ≈∂ ‹∆ È∂ ’¬∆ «Í≥‚ª «Ú⁄ ‹◊Â◊π» «ÚÁ≈√ Ó‘≈≈‹

38

Page 20: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

‹∆ Á∂ Í≈ÚÈ √»Í √Ê≈«Í ’Ú≈¬∂ ‘ÈÕ √Ã∆ ◊π» «ÚÁ≈√ ËÓ

¡√Ê≈È ’‡≈√ Í»È≈ Ú≈√Â∂ √Ã∆ ⁄ÓÈ Ò≈Ò ’؇≈‰∂, ÓØ‘‰ Ò≈Ò

’؇≈‰∂, ÓÁÈ Ò≈Ò ’؇≈‰∂ ¡Â∂ √π‹∆ «√øÿ ‹∆ «¬√ ÍÃÓ≈Ê∆

’≈‹ Ú≈√Â∂ Ï‘π ÔÂÈÙ∆Ò ‘ÈÕ «¬√ Óø«Á «Ú÷∂ HE&CE Îπº‡ Á≈

«ÚÙ≈Ò ÁØ Óø«˜Òª ◊π» «ÚÁ≈√ ËÓ ¡√Ê≈È Ï‰ ¸º’≈ ˛Õ «¬√ Á∂

È≈Ò ‘∆ ÙÃ∆ √π÷Á∂Ú Ï≈ÿÓ≈∂ ‹∆ ÚÒØ∫ √Ã∆ ◊π» «ÚÁ≈√ ◊∂‡ ¡Â∂ √Ã∆

◊π» «ÚÁ≈√ √ÂøÌ Á≈ «ÈÓ≈‰ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛Õ

“Ï∂◊ÓÍπ≈ Ù«‘”(‘¯Â≈Ú≈∆ ͺ«Âz’≈) - «ÂøÈ Ì≈Ù≈¬∆«¬‘ ͺ«Âz’≈ ÏÑÓÒ∆È ÙÃ∆ A@H √ø ◊∆Ï Á≈√ ‹∆ ÚÒØ∫

AIIA «Ú⁄ ¡≈øÌ ’∆Â∆ ◊¬∆ √∆Õ ÏÑÓÒ∆È ÙÃ∆ A@H √ø ◊∆Ï

Á≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ ÏÛ∂ Á»-¡≥Á∂Ù∆ Ó‘ªÍπÙ √ÈÕ ¡≈Í «¬√ ◊ºÒ ÂØ∫

ÌÒ∆-̪ ‹≈‰± √È «’ ¡÷Ï≈ª Á∆ √Ó≈‹ «Ú⁄ ⁄∂ÂøÈÂ≈ ÍÀÁ≈

’È Ò¬∆ Ï‘π ں‚∆ Ì»«Ó’≈ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ ¿∞‘Ȫ Á∂ ÍπÙ≈Ê √Á’≈ ‘∆

«Í¤Ò∂ B@ √≈Òª ÂØ∫ «¬‘ ¡ıÏ≈ «È«ÚÿÈ ¤Í ‘∆ ‘ÀÕ «¬‘ ¡÷Ï≈

ÓΩ‹»Á≈ ◊ºÁ∆ ÈÙ∆È ÙÃ∆ A@H √ø «Èø‹‰ Á≈√ ‹∆ Á∆ √ÍÃ√Â∆ ‘∂·

¡Â∂ ¡÷Ï≈ Á∂ Óπº÷ √øÍ≈Á’ Ó‘≈È «ÚÁÚ≈È ÙÃ∆Ó≈È √ø ≈Ó≈ ÈßÁ

‹∆ Á∆ ÔØ◊ ¡◊Ú≈¬∆ ¡Â∂ ¡Á≈≈ Ï∂◊ÓÍπ≈ √‡≈¯ Á∆ Ò◊È √Á’≈,

√Ó≈‹ Á∂ ÒØ’ª «Ú⁄ ¡≈͉∆ «ÚÒæ÷‰ ͤ≈‰ ’≈«¬Ó ’ ⁄πº’∆ ‘ÀÕ

«¬√ ͺ«Âz’≈ Á∆¡ª ÍÃ≈ÍÂ∆¡ª ˘ Ú∂÷Á∂ ‘ج∂, «¬√ Á∂ Óπº÷ √øÍ≈Á’ ÙÃ∆

A@H √ø ≈Ó≈ ÈßÁ ‹∆ ˘, Ì≈Â∆ Á«Ò √≈«‘ ¡’≈ÁÓ∆ ÚÒØ∫

ÈÀÙÈÒ ¡ÀÚ≈‚ È≈Ò A@ Á√øÏ B@@D ˘ Â≈Ò’‡Ø≈ √‡∂‚∆¡Ó

ÈÚƒ «ÁºÒ∆ «Ú÷∂ √ÈÓ≈«È ’∆Â≈ «◊¡≈Õ ¡æ‹’Ò∑ «¬√ Í∂Í Á∂ Óπæ÷

√øÍ≈Á’ √ø √π«øÁ Á≈√ Ï≈Ú≈ ‹∆ ‘È «‹‘Ȫ ˘ Ì≈Â∆ Á«ÒÂ

√≈«‘ ¡’≈ÁÓ∆ ÚÒØ∫ B@@F ÙÃ∆ ◊π» «ÚÁ≈√ ÈÀÙÈÒ ¡ÀÚ≈‚ È≈Ò

√ÈÓ≈«È ’∆Â∆ «◊¡≈Õ ‘π‰ «¬‘ Íπæ«Âz’≈ «ÂøÈ Ì≈Ù≈¬∆ (Í≥‹≈Ï∆,

«‘øÁ∆ ¡Â∂ ¡ø◊∂˜∆) ‘Ø æ’∆ Õ «¬√ Í∂Í Á∂ Óπæ÷ √øÍ≈Á’ √ø √π«øÁ

Á≈√ Ï≈Ú≈ ‹∆ ‘È «‹‘Ȫ ˘ Ì≈Â∆ Á«Ò √≈«‘ ¡’À‚Ó∆ ÚÒØ∫ ÙÃ∆

◊π» «ÚÁ≈√ B@@F ÈÀÙÈÒ ¡ÀÚ≈‚ È≈Ò √ÈÓ≈«È ’∆Â≈ «◊¡≈Õ

ÙÃ∆ ◊π» «ÚÁ≈√ √«Â√ø◊ ÌÚÈ,‚∂≈ √º⁄÷≥‚ ϺҪ

‚∂≈ √º⁄÷≥‚ ϺҪ Á∂ Ó‘ªÍπÙª, ÏÑÓÒ∆È √«Â◊π» Ï≈Ï≈

39

«ÍºÍÒ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹, ÏÑÓÒ∆È ÙÃ∆ A@H √ø √Ú‰ Á≈√ ‹∆

Ó‘≈≈‹, ÏÑÓÒ∆È ÙÃ∆ A@H √ø ‘∆ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹, ÏÑÓÒ∆È

ÙÃ∆ A@H √ø ◊∆Ï Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ ¡Â∂ ÓΩ‹»Á≈ ◊ºÁ∆ ÈÙ∆È ÙÃ∆

A@H √ø «Èø‹‰ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ ÚÒØ∫ ÙÃ∆ ◊π» «ÚÁ≈√ Ó‘≈≈‹

‹∆ Á∆ ¡≥«ÓÃÂÏ≈‰∆ Â∂ «Ú⁄≈Ë≈≈ Á≈ Í«‘Òª ÂØ∫ ‘∆ ÌÍ» ÍÃ⁄≈

’∆Â≈ ‹ªÁ≈ «‘≈ ‘ÀÕ ¿∞‘Ȫ Á∆ ¡«Ë¡≈«Ӓ Ù’Â∆, Í«ÚºÂÂ≈,

√º⁄≈¬∆ ¡Â∂ √Ó≈‹ √πË≈’ «ÁzÙ‡∆’؉ ˘ Óπº÷ º÷Á∂ ‘ج∂ ¿∞‘Ȫ Á∂

ÙË≈¨¡ª Á∆ «◊‰Â∆ Ï‘π Â∂˜∆ È≈Ò ÚË ‘∆ ‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ √Ã∆

A@H √ø √Ú‰ Á≈√ ⁄À∆‡∂ÏÒ ‡º√‡ Ô». ’∂. Á∂ ÎÀ√Ò∂ ¡Â∂ «ÚÁ∂Ù∆

√ø◊ª Á∆ Íπ˜Ø Ï∂ÈÂ∆ Â∂ √Ã∆ A@H √ø «Èø‹‰ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹

ÚÒØ∫ «¬’ «ÚÙ≈Ò “ÙÃ∆ ◊π» «ÚÁ≈√ √«Â√ø◊ ÌÚÈ” Á≈ ȃ‘ ÍºÊ AB

Ó≈⁄ B@@@ ˘ ‘˜≈ª ÙË≈¨¡ª Á∆ ‘≈˜∆ «Ú⁄ º«÷¡≈ «◊¡≈Õ

¿∞√∂ «ÁÈ ÂØ∫ ÙË≈¨¡ª «Ú⁄ «¬√ ÌÚÈ Á∆ ¿∞√≈∆ Ò¬∆ Ï‘π ¿∞ÂÙ≈‘

Í≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ «¬‘ ÌÚÈ BB@ Îπº‡ ¶Ï≈ Â∂ AH@ Îπº‡ ⁄ΩÛ≈ ‘ÀÕ ⁄≈∂

Í≈√∂ ‘∆ Úª‚≈ ‘ÀÕ ‘˜≈ª ÙË≈¨¡ª «Ú⁄ «¬øÈ≈ ‹ØÙ Â∂ Ò◊È √∆ «’

¿∞‘Ȫ ÚÒØ∫ «¬√ «ÚÙ≈Ò ÌÚÈ Á∆¡ª È∆‘ª «¬º’ «ÁÈ «Ú⁄ ‘∆ Íπº‡

«ÁºÂ∆¡ª ◊¬∆¡ª √ÈÕ √«Â√ø◊ ÌÚÈ Á∆ ¿∞√≈∆ Ò¬∆ „≈¬∆ ¬∂’Û

˜Ó∆È √Ã∆ √ÚÈ Á≈√ Ïø◊Û ÏºÒª (Ô±.’∂.) ¡Â∂ ¿∞‘Ȫ Á∆ ‹∆ÚÈ

√≈Ê∆ Ï∆Ï∆ ∂ÙÓ ’Ω ‹∆ Â∂ ¿∞‘Ȫ Á∂ Í«Ú≈ ÚÒØ∫ ‚∂∂ ˘ Á≈È «ÁºÂ∆

◊¬∆ √∆Õ

√«Â√ø◊ ÌÚÈ Á∆ ¿∞√≈∆ Ï‘π Â∂˜∆ È≈Ò Óπ’øÓÒ ‘ج∆Õ

Ò◊Ì◊ C@@ «Í≥‚ª «Ú⁄Ø∫ ⁄≈-Í≥‹ «Í≥‚ª Á∂ ‚∂„ ÁØ √Ω ÙË≈¨ ÌÚÈ

Á∆ ¿∞√≈∆ Á∆ √∂Ú≈ Ú≈√Â∂ ‘ ؘ ‚∂∂ «Ú÷∂ ÍË≈Á∂ ¡Â∂ ¿∞√≈∆ «Ú⁄

√∂Ú≈ ’Á∂ √ÈÕ ÙË≈¨¡ª Á∆ √∂Ú≈ Â∂ ÙË≈ Ì≈ÚÈ≈ ˘ Á∂÷ ’∂ √Ã∆

A@H √ø «Èø‹‰ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ ÙË≈¨¡ª Á∆ ÍÃÙø√≈ ’Á∂ ¡Â∂

¡≈Ù∆Ú≈Á «ÁøÁ∂ √ÈÕ √ø ≈Ó≈ ÈßÁ ‹∆ ª ’¬∆ Ú≈ √ø◊ Á∆

ÙË≈ Â∂ ¿∞ÂÙ≈‘ Ú∂÷ ’∂ «Ï‘ÏÒ ‘Ø ¿∞·Á∂ √È Â∂ ¡≈Í Ú∆ √ø◊ Á∂

È≈Ò ÌÚÈ Á∆ ¿∞√≈∆ Á∆ √∂Ú≈ «Ú⁄ Òº◊ ‹ªÁ∂ √ÈÕ «¬√ È≈Ò √ø◊ª

˘ ‘Ø Ú∆ ¿∞ÂÙ≈‘ «ÓÒÁ≈ √∆Õ «√º‡∂ Ú‹Ø∫ ÊØÛ∑∂ √Ó∂∫ «Úº⁄ ‘∆ «¬√

«ÚÙ≈Ò ÌÚÈ Á∆ √Óπº⁄∆ ¿∞√≈∆ √øÍ»È ‘ج∆Õ ⁄Ω‘ª ’Ø«È¡ª ”Â∂ AF Îπº‡

¿∞µ⁄∂ ◊πøÏÁ ¡Â∂ Óπº÷ ◊∂‡ ”Â∂ B@ Îπº‡ ¿∞µ⁄≈ Úº‚≈ ◊πøÏÁ ÌÚÈ Á∆ ÙØÌ≈

˘ ÚË≈ ‘∂ ‘ÈÕ «¬øÈ∂ Úº‚∂ ÌÚÈ Á∆ ¤ºÂ Á∂ ¡≈’-È∞Ó≈ E Ì≈◊ ‘ÈÕ

H@ Îπº‡ ¶Ï∆ √‡∂‹ ω≈¬∆ ◊¬∆ ‘ÀÕ √‡∂‹ Á∂ ‘∂·ª Ï∂√ÓÀ∫‡ «Ú⁄ ‡∆.

40

Page 21: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

Ú∆. √‡»‚∆˙ ω≈«¬¡≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ Ó∂È-◊∂‡ Á∂ ‘∂·ª ACD Îπº‡ ¶Ï≈ Â∂

C@ Îπº‡ ⁄ΩÛ≈ ‹ØÛ≈ ÿ Ï∂√ÓÀ∫‡ «Ú⁄ «Â¡≈ ’∆Â≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ √Ã∆ ◊π»

«ÚÁ≈√ √«Â√ø◊ ÌÚÈ Á≈ ÍÃ⁄≈ Á∂Ù-«ÚÁ∂Ù «Ú⁄ ‘Ø ⁄πº’≈ ‘ÀÕ «¬√

˘ Á∂÷‰ Ú≈√Â∂ Á∂Ù-«ÚÁ∂Ù ÂØ∫ √ø◊ª ¡≈¿∞∫Á∆¡ª ‘ÈÕ ÁÙÈ∆-

«‚¿±Û∆ ”Â∂ Óπº÷ ◊øπÏÁ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ⁄Ω‘ª ’Ø«È¡ª «Ú⁄ ◊πøÏÁª ¿∞Â∂ √ØÈ∂

Á∂ ’ÒÙ ⁄Û∑≈¬∂ ◊¬∂ ‘È, «‹‘Ȫ ÂØ∫ ÍÁ≈ ‘‡≈¿∞‰ Á∆ √Ó Ó≈ÿ∆ Á∂

Í≈ÚÈ ¡Ú√ ”Â∂ «ÓÂ∆ AD-A-B@@D ˘ ’∆Â∆ ◊¬∆ Õ

√ÚÈ Í≈Ò’∆AD ¯Ú∆ B@@G ˘ √«Â◊π» «ÚÁ≈√ È≈ÓÒ∂Ú≈ Ï«ÓøÿÓ

√ø◊ª ÚÒØ∫ √ÚÈ Í≈Ò’∆ Ì∂∫‡ ’∆Â∆ ◊¬∆ «‹√ ˘ √Ã∆ ◊π» «ÚÁ≈√

Óø«Á ¯◊Ú≈Û≈ ÂØ∫ ‚∂≈ √º⁄÷ø‚ ϺҪ º’ ÙØÌ≈ Ô≈Â≈ Á∂ »Í «Ú⁄

«Ò¡ªÁ≈ «◊¡≈Õ «¬√ «ÚÙ≈Ò ÌÚÈ ”Â∂ G √ÚÈ ’ÒÙ √πÌ≈¬∂Ó≈È

‘ج∂ ‘ÈÕ «¬√ ÌÚÈ Á≈ ÙπÌ ¿πÁÿ≈‡È AE ¯Ú∆ B@@G ¬∆. ˘

ÏÑÓÒ∆È √«Â◊π» √Ú≈Ó∆ √Ú‰ Á≈√ ‹∆ Á∂ ¡≈◊ÓÈ ÍπÏ ”Â∂ √øÂ

«Èø‹‰ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ ÚÒØ∫ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ

ÙÃ∆ ◊π» «ÚÁ≈√ √ø◊∆ ¡’À‚Ó∆ÙÃ∆ A@H √ø «Èø‹‰ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ ¡Â∂ ’ΩÓ Á∂ Ó‘≈È

Ù‘∆Á √ø ≈Ó≈ ÈøÁ ‹∆ Á∆ ÍÃ∂‰≈ √Á’≈ ‚∂≈ √æ⁄÷ø‚ ÏæÒª «Ú÷∂

√ø◊∆ ¡’À‚Ó∆ ⁄Ò≈¬∆ ‹≈ ‘∆ ˛, «‹æÊ∂ «Ú«Á¡≈Ê∆ √ø◊∆ Á∆

«√æ«÷¡≈ ÍÃ≈Í ’Á∂ ‘ÈÕ

’ΩÓ ’∂ ¡Ó Ù‘∆Á √ø ≈Ó≈ ÈøÁ ‹∆ Á∆ Ô≈Á «Ú⁄ËÓ ¡√Ê≈È

«ÚÁ≈√∆¡≈ ’ΩÓ Á∂ ¡Ó Ù‘∆Á √ø ≈Ó≈ ÈøÁ ‹∆ Á∆ Ô≈Á

«Ú⁄ ÙÃ∆ ⁄ÀÈ ≈Ó ¸øÏ ¡Â∂ «’‰≈ «Í≥‚ √øÿ∂ ‹◊∆ ÚÒØ∫ «¬’ Úæ‚∆

’Ø·∆ «ÚÁ≈√∆¡≈ ’ΩÓ ’∂ ¡Ó Ù‘∆Á ÙÃ∆ A@H √ø ≈Ó≈ ÈøÁ ‹∆ Á∆

Ô≈Á «Ú⁄ ‚∂≈ √æ⁄÷ø‚ ÏæÒª ˘ √Ω∫Í∆Õ

Á»ÁÙÈ ÂØ∫ ¡≥«ÓÃÂÏ≈‰∆ÙÃ∆ ◊π» «ÚÁ≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á≈ ÍÃØ◊≈Ó

‚∂≈ √º⁄÷≥‚ ϺҪ Á∂ Ó‘≈È Ó‘ªÍπÙª ÚÒØ∫ Á»ÁÙÈ Á∂

≈Ù‡∆ ⁄ÀÈÒ ‹¶Ë ÂØ∫ ◊π» «ÚÁ≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á∆ ¡≥«Óz Ï≈‰∆

˘ Á∂Ù-«ÚÁ∂Ù «Ú⁄ ÍÃ∂Ó∆¡ª Ú≈√Â∂ ÍÃ√≈«Â ’∆Â≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ «¬√

ÍÃØ◊≈Ó «Ú⁄ ÙÃ∆ A@H √ø ≈Ó≈ ÈßÁ ‹∆ ◊πÏ≈‰∆ Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈

41

’Á∂ ‘ÈÕ Íë√ºË ’∆ÂÈ∆ ‹ºÊ∂ ¡ø«ÓÃÂÏ≈‰∆ ◊≈«¬È ’Á∂ ‘ÈÕ ‘

Óø◊ÒÚ≈ Ù≈Ó I.@@ ÂØ∫ I : C@ Ú‹∂ º’ ‚∆.‚∆. Í≥‹≈Ï∆ ”Â∂

ÍÃ√≈«Â ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ

‚∂∂ Á≈ Óπº÷ √Ó≈◊ÓÓ≈ÿ∆ Á≈ √Ó≈◊Ó, ‹◊Â◊π» «ÚÁ≈√ Ó‘≈‘≈‹ ‹∆ Á≈

¡≈◊ÓÈ ÍπÏ ¡Â∂ «ÚÁ≈√∆¡≈ ËÓ Á≈ √Ê≈ÍÈ≈ «ÁÚ√óÙÃ∆ ◊π»

«ÚÁ≈√ ‹ÈÓ √Ê≈È ÓøÁ √∆◊ØÚËÈÍπ Ú≈≈‰√∆ «Ú÷∂ Ó≈ÿ

Í»ÈÓ≈, ÏÑÓÒ∆È √ø ‘∆ Á≈√ ‹∆ Á∆ Ô≈Á F ÎÚ∆ ˘ ‚∂≈ ϺҪ

«Ú÷∂ √ø ‘∆ Á≈√ Ó≈ÈÚ ¬∂’Â≈ √ø √øÓ∂ÒÈ, ÏÑÓÒ∆È √ø √Ú‰

Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ Á≈ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ AE ÎÚ∆ ˘ ‚∂≈ √æ⁄÷ø‚ ÏæÒª

«Ú÷∂, ‹◊Â◊π» «ÚÁ≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á≈ ◊ø◊≈ ÿ≈‡ ”Â∂ ÍæÊ Â≈¬∂

«¬«Â‘≈√’ «Ú√≈÷∆ ÍπÏ, √ø ≈Ó≈ ÈøÁ ‹∆ Á≈ Ù‘∆Á∆ «ÁÚ√ (BE

Ó¬∆), ÏÑÓÒ∆È √ø √Ú‰ Á≈√ ‹∆ Á≈ Ï√∆ √Ó≈◊Ó (AA ‹»È),

‹◊Â◊π» «ÚÁ≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á≈ ‹ØÂ∆ ‹Ø«Â √Ó≈¬∂ ÍπÏ ‘≈Û∑ Á∆

√ø◊ªÁ, √ø ◊∆Ï Á≈√ ‹∆ Á≈ Ï√∆ √Ó≈◊Ó (BC ‹πÒ≈¬∆)Õ

Í«‘Ò∂ ÈÚ≈Â∂ ˘ Ï≈Ï≈ «ÍºÍÒ Á≈√ ‹∆ Á≈ ‹ØÂ∆ ‹Ø«Â ÍπÏ

ÓÈ≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À ¡Â∂ “‘«” Á∂ «ÈÙ≈È √≈«‘Ï fiπÒ≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ‘

¡ÀÂÚ≈ ¡Â∂ «Ï’Ó∆ √ø◊ªÁ ˘ «ÚÙ∂Ù √«Â√ø◊ Á≈ ¡≈ÔØ‹È ’∆Â≈

‹ªÁ≈ ‘ÀÕ

‚∂≈ √º⁄÷≥‚ ϺҪ ¿∞ÍØ’Â Ú«‰Â Ë≈«Ó’ Â∂ √Ó≈«‹’

◊Â∆«ÚË∆¡ª ’’∂ «ÚÙÚ-«Ú«÷¡≈ ‘ÀÕ

42

Page 22: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

43

“n;gr jn; merI j;it ibiKa;t cm;rM”“n;gr jn; merI j;it ibiKa;t cm;rM”“n;gr jn; merI j;it ibiKa;t cm;rM”“n;gr jn; merI j;it ibiKa;t cm;rM”“n;gr jn; merI j;it ibiKa;t cm;rM”jdo. vI sitgurU rivd;s aMimRtb;NI d; aiwaEn krida;.

Auhn;. dI pivLtr aMimRtb;NI veKd; h;. t;. ijs ivc Auhn;. v;r-v;ranek;. v;r a;pNI pihc;n pRgT kItI hE|sitgurU rivd;s jI d; ijsmh;n j;t sm;j ivc a;gmn hoiXa; Aus j;t d; bx; gOrvS;lIiXith;s hE|mh;n ivkist sLiBat; $ jnm deN d; ishr; lXI bEWIhE|iXh amIr ivr;st te ivrse dI m;lk mh;n ‘cm;r’ j;tI iXith;sida;. pMina;. ivc a;pNI mh;nt; smoXI bEWI hE|sitgurU rivd;s jIa;pNI b;NI ivc bxe m;N n;l kihMde ‘kih rivd;s Kl;s cm;r;”|ijssme. cm;r j;t de lok a;m rsita;. te a;AuN to. ktr;Aude sn Aus sme.sitgurU rivd;s jI r;j; n;gr mLl de drb;r ivc kih rhe hn“n;gr jn; merI j;it ibiKa;t cm;r”|he n;gr mLl te ngr dev;sIAu merI j;t cm;r hE|iXs dI pRisLwI $ sMs;r j;Nd; hE|D;> sohNp;l sumn;kSr jI a;pNI klm to. mh;n cm;r j;tI d; iJkr krida;.ilKde hn ik “cm;r j;t ikse yuLg ivc svrn j;tI de sm;n hI nhI.blik Aus to. vI ija;d; idRx, blS;lI ate a;tm inrBr sI”|cvrpur;n ivc iXs vMS ne kXI s;l wrtI te r;j kIt; d; vrNn imld;hE|kXI s;l tLk iXs wrtI de r;j; cm;r j;t de rhe hn|cm;r j;tbhut hI blS;lI te ivkist j;t sI, ivSv dI mh;n sLiBat; isLwUQ;TI de isrjk lok sn|leKk SRI dolI r;m jI a;pNI klm to. ilKdehn ik “jdo. B;rt ivc a;rIa; nsl de ivdeSI a;Xe t;. Auhn;. neB;rt de mUl inv;sIa;. dI next; d; n;J;iXj f;iXd; ila; ate zlkpT pRpMc pUrn nItIa;. te sm, dMD, Bed-B;v dIa;. kuiTl nItIa;. detiht Auhn;. $ hr;AuN de b;ad ctur vrN vMD Bed dI rcn;kItI|B;rt de mUl inv;sIa;. $ kMm;. dee a;w;r te n; cLlN dI bj;XeAuhn;. $ vrn vMD de a;w;r te vMD idLt;|hOlI hOlI cm;r j;tI de lokm;nv aiwk;r;. to. vMict huMde gXe ate iXhn;. $ hI azUt ptIt kr;ridLt; iga;|jdo. asI. iXith;s de pMina;. $ frolde h;. t;. cm;r j;tIdI mh;nt; r;ija;. mh;r;ija;. dI vIrt; de ikLse imlde hn|b;b;s;ihb D;> aMbeDkr jI ne a;pNI mh;n pustk ‘The untouchable’ivc r;j; sud;s jI dI vIrt; te lx;XI d; vrNn kIt; hE|iXs ivckoXI SLk nhI. ik isMwU Q;TI s;De puriKa;. dI ivkist sLiBat; d; n;. sIjo aLj vI ivSv $ hEr;n kr rhI hE|iXith;s ivc isMwU Q;TI dIsLiBat; de aMtm S;Sk ivc r;j; cmr (cm;r smr;T) d; iJkrimld; hE ijs ne a;pNI mUl inv;sI ho.d k;iXm rLKN lXI ivdeSI mUl

a;rIa;. n;l lx;XIa;. lxIa;.|aMt lx;XI lxd; vIrgtI $ pR;ptho iga;|Aus dI s;rI sEn; deS de b;kI B;g;. ivc fEl gXI|iXhn;.ivco. mh;r;j; blI te mh;r;j; sud;s vrge pEd; hoXe|D;> ivje ikSor jIilKde hn ik “irgved ivc dSrq yuLw d; vrNn hE ijqe ds r;ija;.de s;hmNe r;j; sud;s h;r j;.de hn|r;j; sud;s dI h;r to. b;adAuhn;. de jo vMS hoXe Auh cm;r hoXe|iXs r;j; sud;s dI y;d ivc ‘d;s’j;tI dI jo Aup;wI lg;XI j;.dI sI iXh Aup;wI B;rt dI 90% d;sAup;wI cm;r j;tI de lok;. dI Aup;wI hE|iXith;s ivc iJkr imld; hEik 600XI: pU: cm;r j;tI ne iXk ‘a;jIvk; sMQ’bN;iXa; sI ijs d;mksd a;rIa; lok;. de krmk;.D; te aita;c;r;. ivruLw a;v;J AuW;AuN;sI|r;j; sud;s jI d; puLtr yuvr;j B;rt vI iXk yow; blv;n r;j;hoiXa; ijs de n;m to. hI ‘B;rt’ deS d; n;m rLiKa; iga; sI|Ó‘ªÌ≈«Ú⁄ Ú∆ ⁄Ó≈ ÷ø‚ Á≈ Úȉ ¡≈¿π∫Á≈ Õ zLtrptI iSv; jI mh;r;j dIsEn; ivc cm;r j;tI de lok;. dI bhut iJa;d; sMiKa; sI|aMgReJIpustk ‘d cm;r’ de leKk jI> DbilyU ibRgS ilKde hn ik iXh j;tIm;rSl j;tI sI|iXh leKk a;pNe sme. dI cm;r bT;lIan de hEr;nkuMnk;rn;ima;. to. bhut pRB;ivt hoiXa;|aMgrej;. ne cm;r rEjImE.T dIsq;pn; kItI sI|cm;r rEjImE.T dIa;. kXI bT;lIan;. a;XIa;. jo aEn>Xe> de muk;ble lXI isMQ;pur BejIa;. sn|cm;r rEjImE.T aMgrej;. ne JrUrbN;XI sI pr jdo. cm;r j;tI ida;. lok;. ne deiKa; ik aMgreJ s;De hIhLqo. s;De hI Br;v;. $ mrv; rhe hn t;. cm;r rEjImET de yoiwa;. neaMgrej hkUmt iKl;f bg;vt kr idLtI|ntIje vjo. aMgReJI srk;r necm;r rEjImE.T $ Ktm kr idLt;|cm;r rEjImE.T dI bh;drI $ deKida;.B;rt srk;r dua;r; cm;r rEjImE.T sq;ipt krnI c;hIdI hE t;. ikcm;r rEjImE.T de isp;hIa;. $ sLcI Srw;jlI idLtI j; ske|pRisLw ivdv;nvI> TI> r;jSeKr jI ilKde hn “cm;r j;tI a;AuN v;le sme. dI S;Skj;tI hE|” pihl; vI a;id k;l to. iXk j;tI d; S;Sn irh; ijs ne aEser;je mh;r;je pEd; kIte hn ijnH;. te ivSv m;N krd; hE|iXith;s ivcQTn; drJ hE ik akbr ne bIrbl $ puiza; ik tE$ ikse de ina;. teivSv;S hE Bros; hE t;. bIrbl ne turMt jv;b idMida;. ikh; ‘cm;r;.dIa;. pMc;iXt;. te’ ikAu.ik Auhn;. d; fEsl; bhut soc ivc;r de b;adina;. te a;w;irt huMd; hE|iXs ivc koXI SLk nhI. rih j;.d; cm;r j;tIB;rt dI mUl inv;sI lok;. dI sLiBat; hE|ijs ne isMwU Q;TI dI siBat;vrgI ivSv pRisLw siBat; dI isrjN; kItI|a;id to. lE ke aLj tLkiXs j;tI de iXith;s te nJr p;Au.de h;. Auh bxIa;. kiWn;XIa;. coinkl ke a;iXa; hE ikAu.ik s;D; iXith;s nST kIt; iga; sI pr

44

Page 23: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

sitgurU rivd;s jI ne a;pNI aMimRtb;NI dI rcn; krke s;iht isrjNkR;.tI dI SurUa;t kItI hE, jo inrMtr Auhn;. to. b;ad vI cLila; a;irh; hE|cm;r j;tI ivc jnme. mh;.purS ijnH;. de aMimRt bcn sd; s;D;m;rg drSn krde rihNge|mh;n sKSIat;. ijnH;. te s;$ m;N rheg;|

cm;r j;tI ivc jnme jgt pRisw mh;.purS te mh;ncm;r j;tI ivc jnme jgt pRisw mh;.purS te mh;ncm;r j;tI ivc jnme jgt pRisw mh;.purS te mh;ncm;r j;tI ivc jnme jgt pRisw mh;.purS te mh;ncm;r j;tI ivc jnme jgt pRisw mh;.purS te mh;nhstIa;. ijhn;. a;pNe krm;. Krke n;mn; KLiTa;, a;AuhstIa;. ijhn;. a;pNe krm;. Krke n;mn; KLiTa;, a;AuhstIa;. ijhn;. a;pNe krm;. Krke n;mn; KLiTa;, a;AuhstIa;. ijhn;. a;pNe krm;. Krke n;mn; KLiTa;, a;AuhstIa;. ijhn;. a;pNe krm;. Krke n;mn; KLiTa;, a;Au

Auhn;. mh;n SKSIat;. b;re sMKep ijh; verv; pR;pt krIXe|Auhn;. mh;n SKSIat;. b;re sMKep ijh; verv; pR;pt krIXe|Auhn;. mh;n SKSIat;. b;re sMKep ijh; verv; pR;pt krIXe|Auhn;. mh;n SKSIat;. b;re sMKep ijh; verv; pR;pt krIXe|Auhn;. mh;n SKSIat;. b;re sMKep ijh; verv; pR;pt krIXe|sitgurU b;b; ipLpl d;s jI–sitgurU b;b; ipLpl d;s jI–sitgurU b;b; ipLpl d;s jI–sitgurU b;b; ipLpl d;s jI–sitgurU b;b; ipLpl d;s jI–wMn wMn sitgurU b;b; ipLpl

d;s jI de drs;Xe m;rg te cLl ke jgtgurU rivd;s jI de imSn $ c;rcMn lg;AuN v;le mh;n rihbr sitgurU srvN d;s jI n;m iXith;sivc sunihrI aLKr;. ivc drJ hE|sitgurU sv;mI srvN d;s jI a;pNeipt; sitgurU sua;mI ipLpl d;s jI n;l igLl pLTI biWMD; to. cLl ke jn-jn $ pRBU n;l joxde aMt dua;be dI wrtI jlMwr Sihr de ipMD bLl;.ivKe Der; l; ila;|sitgurU b;b; ipLpl d;s jI d; jIvn Br pRBU pRem,B;XIc;r;, s;.ZIv;lt; d; sLc; AupdeS sMgt;. $ suN;iXa;|jgtgurUrivd;s jI dI aMimRtb;NI n;l sMgt;. $ joixa;|sitgurU sv;mI b;b;ipLpl d;s jI ibkrmI sMmt 1985 sMn (1928 XI. 26 aLsU idn vIrv;rpUrv; nzLtr ate sver de sme. a;pNI jIvn y;tr; sMpUrn krida;.bRhmlIn ho gXe|

sitgurU srvN d;s jI–sitgurU srvN d;s jI–sitgurU srvN d;s jI–sitgurU srvN d;s jI–sitgurU srvN d;s jI–Auhn;. de spuLtr Auhn;. de drs;Xem;rg te cLle|sitgurU sv;mI srvN d;s jI ne grIb;. dI Bl;XI lXIanek;. k;rj kIte|Auhn;. ivLida;. to. v;.Ze grIb sm;j de bLica;. $Der; bLl ivKe isiKat bN;AuN lXI bLica;. $ pxH;XI kr;AuNI SurUkItI|Auh grIb bLica;. $ Kud pxH;iXa; krde sn|sitgurU sv;mIsrvN d;s jI ne SRI guru rivd;s jnm asq;n dI Koj krv; kerivd;sIa; wrm de lok;. $ Auhn;. d; tIrq asq;n idLt;|iXs p;vnpivLtr tIrq asq;n d; nI.h pLqr Auhn;. 14 jUn 1965 $ sMt hrId;s jI p;so. rKv;iXa;|a;p jI sMgt;. de duLK;. d; inv;rn krn lXIDer; bLl;. ivKe a;yUrvEidk dv;XIa; bN; ke idMde sn|sMt srvN d;sjI ne prm pUjnIk b;v; s;ihb jI n;l ivSeS mul;k;t kItI te Auhn;.$ Auhn;. de gRih ivKe j; ke pRem Bira; aSIrv;d vI idLt;|jdo. D;>aMbeDkr jI ne azUt;. de m;nvI aiwk;r;. dI mMg kItI t;. mh;tm;g;.wI jI ne Auhn;. dI mMg d; ivrow krida;. Auhn;. iKl;f mrn vrtrLK ila;|dUsre p;se mMgU r;m mogev;lIa; jI ne vI D;> aMbeDkr jI dImMg de hLk ivc mrn vrt rLiKa; sI aMt ivc jdo. mrn vrt Koila;t;. grIb;. de msIh; sitgurU sv;mI srvN d;s jI ne b;bU mMgU r;m

mMgov;lIa; jI $ jUs ipl; ke Auhn;. d; vrt Kulv;iXa;|Aus sme. D;>aMbeDkr jI te mh;tm; g;.wI ivck;r pUn; pEkeT smZOt; hoiXa; sI|sitgurUsv;mI srvN d;s jI hr pl m;nvt; de Ble lXI ytnSIl rhe|‹ÁØ∫¡≈Í AIDH «Ú⁄ «◊¡≈È∆ «ÏÙÈ≈ ≈Ó, √. Î’∆ «√øÿ, √. √ÚÈ«√øÿ ‹∆, √. «Èø‹‰ «√øÿ ‘Ø·∆ ϺÒ, √. Í»È «√øÿ «Ï¡≈√ «Í≥‚, √Ã∆Ì◊ «√øÿ , √Ã∆ È≈Ó≈ ≈Ó «Á‘≈‰≈ ‹∆ Á∆ Ï∂ÈÂ∆ Â∂ «ÁºÒ∆ «Ú÷∂ ◊¬∂Õ¡≈Í ‘ ؘ Ò◊Ì◊ ÁØ Ó‘∆È∂ ÙË≈¨ √ø◊ª Á∂ ◊둪 «Ú÷∂ √«Â√ø◊’«¡≈ ’Á∂ √ÈÕ «¬√∂ ÁΩ≈È «◊¡≈È∆ «ÏÙÈ≈ ≈Ó ‹∆ Â∂ ¿∞‘Ȫ Á∂√≈Ê∆ ¡≈Í ‹∆ ˘ È≈Ò ÒÀ ’∂ Ó≈ÈÚÂ≈ Á∂ Ó√∆‘≈ Ï≈Ú≈ √≈«‘Ï¡≥Ï∂‚’ ˘ «ÓÒ‰ ◊¬∂Õ ¿∞‘Ȫ È∂ Ú∆ ¡≈Í Á≈ Ï‘π √«Â’≈ ’∆Â≈¡Â∂ ¡≈Í ÂØ∫ Ï‘π ÍÃÌ≈«Ú ‘ج∂Õ ‹ÁØ∫ AIEA «Úº⁄ ‚≈: ¡øÏ∂‚’ ‹∆Í≥‹≈Ï Î∂∆ ”Â∂ ‹¶Ë Í‘πø⁄∂ ª √ø √Ú‰ Á≈√ ‹∆ «’√∂ Ú‹∑≈ ’≈ÈÈ≈ Í‘πø⁄‰ ’’∂ «¬º’ ͺ Ì∂«‹¡≈ ‹Ø ¿∞Ê∂ ÍÛ∑ ’∂ √π‰≈«¬¡≈ «◊¡≈,““Ó∂∂ Ù∂ ÍπºÂ ’ΩÓ Á∆ ÌÒ≈¬∆ Ò¬∆ «¬√∂ Â∑ª ‚«‡¡≈ ‘∆, ’≈ÓÔ≈Ï∆÷πÁ Â∂∂ ÍÀ ⁄πøÓ∂◊∆ ¡Â∂ ÒØ’ Â∂∂ Â∂ Ó≈‰ ’È◊∂Õ”” iXh Auhn;. de tLp,tpLisa; vrd;n d; hI Fl hE ik aLj rivd;sIa;. wrm de lok pUreivSv ivc vLKrI ho.d k;iXm kr cuke hn|sitgurU rivd;s jI de imSndI beims;l lihr (kR;.tI) pMj;b dua;b; to. AuLWI sI te aLj pUre ivSv teiXs d; rMg p;iXa; j; skd; hE|sMt srvN d;s jI ne Der; bLl;. ivKe 2frvrI 1964 $ Der; rivd;sIa; d; ilK ke iXh ag;mI aEl;n kridLt; sI ik Auh idn dUr nhI. jdo. sitgurU rivd;s jI dI ivc;rw;r;$ smript rivd;sIa; wrm bNeg;|sMt srvN d;s jI dI ap;rbKiSS sdk; ivSv de kone- kone ivc sitgurU rivd;s wrm asq;n;. denI.h pLqr rLKe|sitgurU srvN d;s jI dI mihm; ivc Auc;rI kivt; :-

“a;Xe k;SI ivc t;ira; n;gr mLl ijsiXkdm m;iXa; v;lI f;.sI ikn toxIa;|ifr ifr s;r jLg ivc Xekt; fEl;XI iksDube j;.de B;rt dI ijMd ikMn moxIa;|AUc-nIc g_ rMg B;XI hE n; Bed koXIj;t p;t ihMd ivco. a;iX ikMn toxIa;|dLso sitgurU rivd;s jI to. ibn;. coh;. juLg;.’ cofTI hoXI iSRSTI iml;iX ikn joxIa;|”sitgurU srvN d;s jI aMimRtb;NI jgtgurU rivd;s jI d;

pRc;r krida; aMt 11 jUn 1972 $ bRhmlIn ho gXe|sitgur hrI d;s jIsitgur hrI d;s jIsitgur hrI d;s jIsitgur hrI d;s jIsitgur hrI d;s jI– sitgurU srvN d;s jI to. b;ad

Auhn;. de sevk sitgurU hrI d;s jI Dere de sMc;lk q;pe gXe|a;p jI de

45 46

Page 24: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

ipt; SRI hukm cMd jI ate m;t; SRImtI t;bI jI sn|a;p jI d; jnmasq;n ipMD gxH; ijlH; jlMwr hE|a;p jI Dere de sMc;lk q;pe gXe tesh;iXk rUp ivc sMt grIb d;s jI te sMt inrMjn d;s jI dI sev;lg;XI gXI|sMt hrI d;s jI ne sMt srvN d;s jI dI y;d ivc 11jUn 1973 $ Der; bLl;. ivKe mMidr d; AudQ;Tn kIt; ate sitgurUsrvN d;s jI dI mUrtI sq;pn; kItI gXI|b;ad ivc 31 aktUbr1976 $ iXk vLD; sitsMg Bvn bN;iXa; ijs ivc sMgt $ sitsMgkrn dI suivw; hoXI|sMt hrI d;s jI hmeS; hI grIb bLica;. dI pxH;XIte K;s Jor ida; krde sn|a;p aksr Frm;iXa; krde sn ik jo m;pebLica;. $ pxH;Aude nhI. Auh a;pNe bLica;. de duSmN huMde hn|a;pbLica; dI pxH;XI te iJa;d; Jor idMde sn|a;p jI b;l iva;h, nS;ivrowI a;id kurItIa;. $ Ktm krn lXI hmeS; hI sitsMg ivLc pRvcnkrde rhe hn|a;p jI sitgurU rivd;s jI dI m;nvv;dI ivc;rw;r;de pRc;r-pRs;r ihLt aMimRtb;NI r;hI. sMgt;. $ pRBU n;l joxde|a;p jIpRBU pRem, gurUu rivd;s imSn n;l joxida;. sMgt;. te sitsMg dI vrK;krde a;pNI jIvn y;tr; pUrn krida; lgBg 100 s;l;. dI Aumrivc 6 frvrI 1982 $ bRhmlIn ho gXe|a;p jI de k;rj sMgt;. hmeS;y;d krdIa;. a;p jI $ hmeS; idl’ c vs;XI rLKNgIa;.|

sitgurU grIb d;s jIsitgurU grIb d;s jIsitgurU grIb d;s jIsitgurU grIb d;s jIsitgurU grIb d;s jI– sitgurU hrI d;s jI de bRhmlInhoN to. b;ad Der; sLcKMD bLl;. de sMc;lk sMt sitgurU grIb d;s jIq;pe gXe|a;p jI d; a;gmn 1925 XI: $ ipMD jlBea;. ijl;. jlMwript; SRI n;nk cMd jI te m;t; SRImtI hr kOr jI de gRih ivKehoiXa;|jlBea; ipMD dIa;. sMgt;. aksr Der; sLcKMD bLl;. ivKe a;AudIa;.sn|iXk idn sMgt;. n;l a;iXa; iXk zoT; ijh; b;lk ijs $ sMtsrvN d;s jI ne a;pNI godI ivc ibW; ke puiza; “k;k; ter; n;m kIXe” te aLgo. b;lk ne jv;b idLt; ik jI ‘grIbU’ te sitgurU srvN d;sjI ne Frm;iXa; ‘tUM grIbU nhI. tUM t;. grIb nv;j Xe’|a;p jI dI Der;sLcKMD bLl;. n;l aEsI pRIt bN gXI ik a;p Dere ivKe sev; ivc lInrihMde|a;p jI Der; sLcKMD bLl;. de gLdI nSIn vjo. ivSeS k;rjkIte|ijn;. ivc SRI gurU rivd;s jnm asq;n mMidr dI Aus;rI a;pNIdeK reK ivc krv;XI te mMidr Aupr sone de klS te mUrtI dI sq;pn;kItI|dIn duKIa;. de rog;. imT;AuN lXI aLD; Yepur kUpur kW;r (jlMwr)ivKe hspt;l d; inrm;N krv;iXa;|ijs d; AudQ;Tn 1984 ivckIt; iga; sI|a;p jI ne grIb te pLzxe sm;j dI a;v;J bulMd krnihLt spt;ihk begmpur; Sihr pLitRk; d; a;rMB kIt;|jo inrMtr lg;t;rsm;j dI sev; ivc j;rI hE|a;p jI ne deS ivdeS ivc wrm pRc;r

kIt;|ivdeS ivc iXMglE.D, brimMQm, vulvrhE.pTn, sTUrD kE.T, s;AUqh;lte kXI hor q;v;. te j; ke sitgurU rivd;s jI d; imSn pRc;ira;|a;pjI 23 jul;XI 1994 $ bRhmlIn ho gXe|a;p jI to. b;ad Der; sLcKMDbLl;. de gLdI nSIn sitgurU inrMjn d;s jI $ q;ipa; iga;|jo sitgurUrivd;s jI de aSIrv;d sdk; sm;j $ a;pNI yog agv;XI ivc lEke cLl rhe hn|

√ø «Èø‹‰ Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ó√ø ◊∆Ï Á≈√ ‹∆ Ó‘≈≈‹ ÂØ∫Ï≈¡Á ÙÃ∆ A@H √ø «Èø‹‰ Á≈√ ‹∆ ‚∂≈ √æ⁄÷ø‚ ÏæÒª Á∂ ◊æÁ∆ ÈÙ∆È Ê≈Í∂◊¬∂Õ ¡≈Í ‹∆ Á≈ ‹ÈÓ «ÍÂ≈ √Ã∆ √≈Ë» ≈Ó ‹∆ ¡Â∂ Ó≈Â≈ π’Ó‰∆ ‹∆ Á∂ ◊ë‘«Ú÷∂ «Í≥‚ ≈ÓÁ≈√Íπ (È∂Û∂ ¡Ò≈ÚÒÍπ) «Ú÷∂ F-A-AIDB ‘Ø«¬¡≈Õ ¡≈Í‹∆ Á∂ Ó≈Â≈ «ÍÂ≈ √ø Ï≈Ï≈ «ÍæÍÒ Á≈√ ‹∆ Â∂ √ø √Ú‰ Á≈√ ‹∆ Á∂ÙË≈¨ √ÈÕ ÿ «Ú⁄Ø∫ ‹ÁØ∫ «Ú‘Ò «ÓÒÁ∆ ¡≈Í √øª Á∆ √∂Ú≈ ’Á∂ Â∂√øª Á≈ Ï⁄È √Ú‰ ’Á∂ ¡≈Í ‹∆ Ò◊≈Â≈ √øª Á∆ √ø◊ ’Á∂Õ ¡≈΋∆ H ’π √≈Ò Á∂ √È ‹ÁØ∫ ¡≈Í ‹∆ ˘ ‚∂∂ «Ú÷∂ √∂Ú≈ «ÓÒ ◊¬∆Õ «¬’ «ÁÈ√π¡≈Ó∆ √Ú‰ Á≈√ ‹∆ È∂ ¡≈Í ‹∆ Á∂ «ÍÂ≈ ˘ Íπ櫤¡≈ ’≈’∂ Á≈ ’∆ Ȫ ˛?¡≈Í ‹∆ Á∂ «ÍÂ≈ È∂ Áæ«√¡≈ «’ Ó‘≈≈‹ ‹∆ ¡√ƒ «¬√ Á≈ Ȫ «Èø‹‰æ«÷¡≈ Õ Í «¬‘ ’øÓ «Ú⁄ «„æÒ≈ Õ √øª È∂ «’‘≈ ¡√ƒ «¬√ Á≈ È≈Ó ¡æ‹ÂØ∫ ‘Ú≈¬∆◊ æ÷Á∂ ‘ªÕ √≈˘ «Á√Á≈ «’ «¬‘ Ï≈Ò’ «„æÒ≈ È‘ƒ Õ ÏÒ«’‘Ú≈ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ Â∂‹ ˛Õ ¡≈Í ‹∆ ˘ √ø √Ú‰ Á≈√ ‹∆ ¡≈Í ‹∆ ˘‘Ú≈¬∆◊ «‘ ’∂ ÏÒ≈¿π∫Á∂Õ ÏÑÓÒ∆È √ø ◊∆Ï Á≈√ ‹∆ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¡≈Í‹∆ ˘ ◊æÁ∆ ÈÙ∆È Ê≈«Í¡≈ «◊¡≈Õ ¡≈Í ‹∆ Á≈ √‘≈«¬’ Ú‹Ø∫ √ø ≈Ó≈ ÈøÁ‹∆ Á∆ √∂Ú≈ Ò◊≈¬∆ ◊¬∆Õ ¡≈Í ‹∆ È∂ √«Â◊π» «ÚÁ≈√ ‹∆ Á∂ «ÓÙÈ ˘ÏπÒøÁ∆¡ª ÍÃÁ≈È ’∆Â∆¡ªÕ ¡≈Í ‹∆ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ «Ú⁄ ‚∂≈ √æ⁄÷ø‚ ÏæÒªÚÒØ∫ ¡È∂’ª ÍÃØ‹À’‡ ⁄Ò≈¬∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ

amr ShId sMt r;m; nMd jI– amr ShId sMt r;m; nMd jI– amr ShId sMt r;m; nMd jI– amr ShId sMt r;m; nMd jI– amr ShId sMt r;m; nMd jI– sitgurU grIb d;s jI debRhmlIn hoN mgro. Der; sLcKMD bLl;. de gLdInSIn sitgurU inrMjn d;sjI Der; sLcKMD bLl;. dIa;. sev;v;. inB;AuN iht sMc;lk de rUp ivc q;pegXe|Auhn;. de sh;iXk sMt r;m; nMd jI $ sev;d;r lg;iXa; iga;|sMtinrMjn d;s jI dI yog agv;XI ivc te sMt r;m;nMd jI dI tn dehIn;l kIte pRc;r sdk; jgtgurU rivd;s jI d; AuLc; suLc; imSn ivSvBr ivc j;iNa; pihc;iNa; iga;|kuZ XIrK;v;dI lok;. to. iXh jira;n; iga;|Auhn;. ne pRc;r krida; sitgurU inrMjn d;s jI te sMtr;m;nMd jI te j;nlev; hml; kIt;|ntIJe vjo. sitgurU inrMjn d;sjI gMBIr rUp ivc j<mI ho gXe te sMt r;m;nMd jI ShIdI d; j;m pIgXe|ShId ho ke smuLce gurU rivd;s jI de pErok;r;. lXI pRern; srot bNgXe|iva;n; k;.D ivc ShId sMt r;m; nMd jI 24 mXI 2009 $

47 48

Page 25: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

a;sTrIa; Sihr ivc bRhmlIn hoXe|ShId huMida;. a;p jI dI pivLtrrsn; to. “jE sitgurU rivd;s jI dI jE” jEk;r; gUMj irh; sI|a;p jIdI amr ShIdI to. b;ad smuLce sm;j ivc ros dI lihr dOx gXI|loksxk;. te Autr ke ros muJ;hr; kr rhe sn|pMj;b ivc jlMwr, aMimRtsr,huiSa;rpur, piTa;l;, kpUrql;, gurd;spur, pW;nkoT, bT;l;, iflOr,sMgrUr ate fgv;x; ivc ainSict sme. lXI krifAu lg; idLt;sI|s;re B;rt ivc te ivdeS; ivc rivd;sIa; wrm de pErok;r;. neJord;r ros pRdrSn kIt;|kXI q;v;. te puils pRS;Sn ne inhLqe lok;. tef;XIirMg kItI te bJurg aOrt;. dI kuLTm;r kItI|iXs dOr;n (1) SRIivjE kum;r puLtr SRI jsp;l isMQ, ipMD iYLlv;, D;: dkoh; jlMwr (2) SRItelU r;m puLtr SRI YerU r;m, ipMD husEnpur, D;: kila;Npur jlMwr (3)SRIblk;r isMQ puLtr SRI gurd;s r;m, ipMD KoKx dv;KxI, D;: KuLD;, nexeT;.D; (4) SRI rijMdr kum;r puLtr SRI anMt r;m, r;mgxH iflOr ShIdkr idLte gXe|ijnH;. $ sm;j kde vI nhI. Bul; skeg;|

ShId sMt r;m; nMd jI to. b;ad sitgurU inrMjn d;s jI deaSIrv;d sdk; sMt suirMdr d;s jI b;v; Dere ivKe ivSeS sev;v;. inB;rhe hn|a;p jI d; jnm 14 m;rc 1973 $ ipt; SRI gurd;s r;m jIde gRih m;t; SRImtI gurbcn kOr jI dI kuLK.o hoiXa;|jdo. bIbI gurbcnkOr jI ibm;r hoXe t;. sMt srvN d;s jI ne bcn kIte sn ‘bIbIgurbcno tUM jIvegI pr ter; iXh bLc; nhI.’ te tere aLgo do b;lk hoNgeiXh Sbd suNida;. hI bIbI gurbcn kOr ne sMt srvN d;s jI $ mLwma;v;J ivc bentI kItI ik aE mere sitgurU jI_ ! vLD; lxk; a;p jId; hoiXa;|E √≈Ò Á∆ ¿∞Ó «Ú⁄ √ø ‘∆ Á≈√ ‹∆ Ì◊Ú∂∫ ’ÍÛ∂ Í≈ ’∂‚∂≈ √º⁄÷≥‚ ϺҪ ÒÀ ¡≈¬∂ √ø ‘∆ Á≈√ ‹∆, √ø ◊∆Ï Á≈√ ‹∆ Á∆ÍÃ∂È≈ √Á’≈ ¡≈Í ‹∆ È∂ ÍÛ∑≈¬∆ Í»∆ ’∆Â∆Õ aLj Der; sMt srvN d;sjI sLcKMD bLl;. ivKe sMt inrMjn d;s jI dI agv;XI ivc sev; inB; rhehn|sMt r;m; nMd jI dI Sh;dt to. b;ad sMt suirMdr d;s b;v; jI demoiYa;. te ijMmev;rIa;. d; boZ ija;d; hoiXa; pr ijLqe sitgurU rivd;sjI dI imhr aSIrv;d hove Auqe qk;vT nhI. huMdI|sitgurU rivd;saMimRtb;NI gRMq ivc Auhn;. ne sitgurU inrMjN d;s jI agv;XI ivcsMt sm;j de n;l mohrI BUimk; inB;XI hE ijs $ rivd;sIa; wrm de lokkde nhI. Bul;AuNge|

cm;r j;tI de gOrvS;lI iXith;s ivc sme.-sme. ijhn;.cm;r j;tI de gOrvS;lI iXith;s ivc sme.-sme. ijhn;.cm;r j;tI de gOrvS;lI iXith;s ivc sme.-sme. ijhn;.cm;r j;tI de gOrvS;lI iXith;s ivc sme.-sme. ijhn;.cm;r j;tI de gOrvS;lI iXith;s ivc sme.-sme. ijhn;.mh;.purS; ne jnm ila; Auhn;. mh;.purS; te mh;n SKSIat;mh;.purS; ne jnm ila; Auhn;. mh;.purS; te mh;n SKSIat;mh;.purS; ne jnm ila; Auhn;. mh;.purS; te mh;n SKSIat;mh;.purS; ne jnm ila; Auhn;. mh;.purS; te mh;n SKSIat;mh;.purS; ne jnm ila; Auhn;. mh;.purS; te mh;n SKSIat;

d; sMKep jIvn :-d; sMKep jIvn :-d; sMKep jIvn :-d; sMKep jIvn :-d; sMKep jIvn :-tq;gt gOtm buLwtq;gt gOtm buLwtq;gt gOtm buLwtq;gt gOtm buLwtq;gt gOtm buLw – 563 bI> sI> ivc gOtm buLw jI d; jnm hoiXa;|a;p

jI de m;t; d; n;m mh;m;iXa; jo korI j;tI de sn|a;p jI de ipt;s;ky j;tI n;l sMbMiwt sn|pRisLw s;ky vMS to. korI j;tI cm;r j;tIdIa;. hI S;K;v; hn|tq;gt gOtm buLw jI d; sMbMw isLwe rUp ivccMdrvMS n;l juxd; hE|a;p jI ne dunIa;. $ sm;ijk ina;. ivc;rv;dIisw;.t idLt;|a;p jI dI isLiKa; mnuLK duKI ikAu hE ? duK;. de k;rn $smZo te k;rn dUr kro, duLK;. dI sm;ptI ho j;vegI|a;pNIa;. iXz;v;. $a;pNe awIn rLKo n; ik iXz;v; de awIn Kud hovo|buLw b;NI spLSTkrdI hE vrn, vrg, mJhb, wrm, krm, devI dev sB klpn;v;.hn|buLw dIa;. isLiKa;v; ivc pMcSIl aST m;rg de isLiKa;v; ivcSuLw b;NI diXa;, br;brI, sd;c;r de asUl;. $ peS krdI hE|aLj buLwdIa;. isLiKa;v;. d; s;r buLw wrm 26 deS;. ivc lokipRy hE|mh;nsmr;T aSok ne kilMg; dI (AxIs) lx;XI lxI pr ijLt to. b;adveiKa; ik ikMn; KUn Kr;b; hoiXa; Aus d; idl psIj iga; te buLw dIa;.isiKa;v;. te cLl ke bowI r;j; bN ke pRc;r te r;j kIt;|aLj smr;TaSok jI de r;j $ sunihrI r;j ikh; j;.d; hE|Auh morIa; vMS ivco. sIte Aus de pUrvj cMvr (cm;r) sn|gurU Q;sI d;s jIgurU Q;sI d;s jIgurU Q;sI d;s jIgurU Q;sI d;s jIgurU Q;sI d;s jI – a;p jI d; jnm 18 dsMbr 1756 XI: $igr;dpurI ipMD zLtIsgxH ivc hoiXa;|sitgurU Q;sI d;s jI de ipt;grIb pirv;r ivco. sn|a;p jI pRBU pRem, m;nvv;dI mh;.purS;. de imSnd; pRc;r kira; krde sn|sitgurU Q;sI d;s jI grIb ZOpxIa;. ivcj; ke pRc;r kira; krde sn|a;p jI dI b;NI aLj vI sm;j d; m;rgdrSn krdI hE ‘pLqI pLs’ n;m dI iXk pRisw rcn; aLj vI ztIsgxivc pxI j;.dI hE|80 s;l dI y;tr; sMpUrn krida; a;p jI bRhmlInho gXe|kuZ ivdv;n;. ne iliKa; hE ik Auhn;. d; iXk beT; b;lk d;sAuhn;. d; AuLtr;iwk;rI bN;iXa; sI te jo gEr m;nvI ivrowI SktIa;. nektl kr idLt;|gurU gOrK n;qgurU gOrK n;qgurU gOrK n;qgurU gOrK n;qgurU gOrK n;q – guru gOrK n;q jI ne jogIa; de moYI vjo. BUimk;inB;XI|Auhn;. d; sm;. nOvI. sdI de mLw d; mMina; j;.d; hE|gurU gOrKn;q jI n;l juxIa; aNigNt s;KIa;. suNida;. iXh mihsUs huMd;hE|Auh bhut vLDe aiwa;tmk avsq; de m;ilk sn|a;p jI dI cl;XIm;nvv;dI lihr d; rUp aLj mUl rUp ivc nhI. imld;|gurU gOrK n;qjI ne bxI b;NI dI rcn; kItI|iXMdrIa;. $ Bog;. to. dUr rihN dIpRern; idLtI te s;rI dunIa; $ ‘alLK inrMjn’ d; Sbd idLt;|aLj vIAhn;. dI sLcI b;NI m;rg drSn de rhI hE|m;nv $ sLce jog d; r;hidK;Au.dI hE| (1) jogI so jo r;KE jog, jIaB; cMdrI n krE Bog,

49 50

Page 26: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

aMjn zox inrMjn rhE, t;ko gorK jogI khE|| (2) Xek m.e anMt anMt me. Xeke anMt p;iXa;, aMtir Xek so prc; hua; tb anMt Xek se smZ;iXa;||

«√æË ⁄≈ÈØ ⁄Ó≈ ÚøÙ Á∂ ¡≈«Á È≈¬∆’«‘Ó≈⁄Ò «Ú⁄ ⁄Ó≈ ‹≈Â∆ Á∂ «√æË ⁄≈ÈØ ‹∆ Á∆ «ÚÙ∂Ù Ó≈ÈÂ≈

˛Õ Íø‹≈Ï Á∂ ’πfi «‘æ«√¡ª «Ú⁄ Ú∆ Ó≈ÈÂ≈ ˛, ‘∂’ «Í≥‚ «Ú⁄ «√æË ÊÒ‘πøÁ≈ √∆, «‹√Á≈ Íπ‹≈∆ ⁄Ó≈ ‘πøÁ≈ √∆Õ «‹‘Ȫ Á≈ Óπæ÷ √Ê≈È «‘Ó≈⁄ÒÁ∂ ‘Ó∆Íπ «˜Ò∑∂ Á∂ ‚≈◊Û≈ «Í≥‚ «Ú⁄ ˛ ¡Â∂ «¬‘Ȫ Á∆ Í»‹≈ ’∆Â∆‹ªÁ∆ ˛Õ

* ⁄Ω≈√∆ «√æ˪ «Ú⁄ ÁØ «√æË ⁄Ó∆Í≈ ¡Â∂ ÍÈ‘æÍ≈ ÁØÈØ∫ ⁄Ó≈‹≈Â∆ È≈Ò √ÏøË ‘ÈÕ

* √Ó≈‡ ⁄øÁ ◊πÍ ÓΩ∆¡≈ ¡Â∂ √Ó≈‡ ¡ÙØ’ ⁄Ó≈ ÚøÙÈ≈Ò √øÏø«Ë √ÈÕ

* ÒØÈ≈ ‹∆ ⁄Ó≈ ‹≈Â∆ È≈Ò √øÏø«Ë √∆, «‹√Á∆ «‘Ó≈⁄ÒÍÃÁ∂Ù «Ú⁄ Í»‹≈ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ

* ÁπÈ∆¡ª Á∂ √æÂÚ∂∫ ¡‹»Ï∂ Â≈‹ Ó«‘Ò Á∂ «ÈÓ≈‰ «Ú⁄ ⁄Ó≈‹≈Â∆ Á∂ ÒØ’ª Á≈ Ó‘æÂÚÍ»È ÔØ◊Á≈È ˛Õb;b; gLjN S;h jIb;b; gLjN S;h jIb;b; gLjN S;h jIb;b; gLjN S;h jIb;b; gLjN S;h jI –sMt b;b; gLjN S;h jI d; jnm cm;r j;tI ivcipt; SRI bsv; d;s idLlI inv;sI de gRih ivKe hoiXa;|a;p jI deanMdmXI pRBU ivc;r;. te pRc;r sdk; a;p jI ihMdU, isLK vI B;rI igNtI’c isS sn|b;b; gLjN S;h jI pRBU pRtI dIv;ngI krke a;p de sevk;.d; gOtrI dIv;n; pE iga;|mh;r;j; rNjIt isMQ jI ne b;b; sLjN S;hjI d; BgtI B;v veKida; 22000 ivQe jmIn Be.T kItI sI|b;b; hEdr d;sb;b; hEdr d;sb;b; hEdr d;sb;b; hEdr d;sb;b; hEdr d;s – b;b; hEdr d;s jI d; jnm cm;r j;tI ivchoiXa;|sUFI sMt;., mh;.purS; dI sMgt krn te s;wn; ivc lLgN k;rna;p jI d; n;m hEdr S;he n;l mShUr hoiXa;|a;p jI ne sitgurUrivd;s jI te sitgurU kbIr jI dI m;nvv;dI ivc;rw;r; $ jn jntLk phuMc;AuN ivc a;pN; jIvn smript rLiKa;|a;p jI dI y;divc a;p jI dI sm;wI sqLl bN;iXa; iga;|jo XIivrn hspt;lidLlI geT jv;hr l;l nihrU m;rg nvI. idLlI ivc Aupsiqt hE|sMt hrId;s jIsMt hrId;s jIsMt hrId;s jIsMt hrId;s jIsMt hrId;s jI – a;p jI d; jnm ipMD kurv; mujLfrpur AuLtrpRdeSivc hoiXa;|SuLkrt;l ivc aLj vI a;p jI dI sm;w mOjUd hE|a;p jIdI sm;w Aute ivS;l mel; lLgd; hE|b;b; l;lgIr jIb;b; l;lgIr jIb;b; l;lgIr jIb;b; l;lgIr jIb;b; l;lgIr jI – sMt b;b; l;lgIr jI ne 19 vI. sdI de a;rMBivc iXk pMq dI sq;pn; kItI|ijs$ l;lgIr pMq j;. alKgIr n;m

n;l vI j;iNa; j;.d; hE|Auhn;. d; Qr bIk;ner ivc sI|Bgt cet; cm;rBgt cet; cm;rBgt cet; cm;rBgt cet; cm;rBgt cet; cm;r – mh;B;rt k;l dOr;n cet; Bgt cm;r dI BgtId; ivSeS iJkr imld; hE|kXI v;r droN;c;rIa; dI iSk;iXt teduryown ne Bgt cet; jI $ a;pNe drb;r ivc bul;iXa; sI|Bgtcet; cm;r jI dIa;. iga;n BrpUr gLl;. te isLiKa;v;. veK ke duryownne cet; Bgt cm;r $ sitk;r n;l a;pNe drb;r ivc m;N bKiSa;|mh;tm; sMmn d;smh;tm; sMmn d;smh;tm; sMmn d;smh;tm; sMmn d;smh;tm; sMmn d;s – mh;tm; sMmn d;s jI ne pMj s;l dI zoTI Aumrivc hI yog lE ila; sI|a;p mujLfrngr de rihN v;le sn|a;p jIdIa;. isLiKa;v;. m;s n; K;N;, Sr;b n; pIN;, isLiKak hoN;, pRBU BgtIa;id aLj Auhn;. dI mh;nt; $ drs;AudIa;. hn|a;p ne sitgurUrivd;s jI mMMdr;. te isiKa; ke.dr;. dI sq;pn; kItI|dSn;qdSn;qdSn;qdSn;qdSn;q – 1565-70 drima;n dSn;q d; iml;p akbr n;lhoiXa;|dSn;q iXk p;lkI AuW;AuN v;le cm;r d; spuLtr sI AuhicLtrkl; ivc inpuMn sI|Aus ne iXk aOrt de stI hoN dI QTn; $ kMwte icLtr de rUp ivc bN;iXa; sI|jdo. akbr Auqo. gujira; t;. bhutpRB;ivt hoiXa; te dSn;q $ a;pNe n;q mqrU lE iga;|a;pNI deK-reKivc S;hI mihl ivc rLiKa;|iXs trH;. dSn;q iXk pRisLw icLtrk;rbN iga;|b;b; sMgt isMQ jIb;b; sMgt isMQ jIb;b; sMgt isMQ jIb;b; sMgt isMQ jIb;b; sMgt isMQ jI – b;b; sMgt jI dI K;sI ivSeSt; iXh sI ikAuhn;. d; srUp guru goibMd isMQ jI n;l imld; sI|a;p jI de ipt; jId; n;m rNIa;. te got ahIr sI|gurU goibMd isMQ jI $ lx;XI ivcsurLiKat rUp ivc Bej ke Auhn;. dI klgI te ilb;s pihn ke lxderhe|gurU goibMd isMQ surLiKat rUp ivc pTn; phuMc gXe te b;b; sMgtisMQ jI Auqe ShId ho gXe|wMn hE cm;r j;tI ijs ivc aEse sUrme jnme. teduSmN;. de dMd KLTe kIte|B;XI wrm d;s jIB;XI wrm d;s jIB;XI wrm d;s jIB;XI wrm d;s jIB;XI wrm d;s jI – sMmt 1756 $ a;nMdpur s;ihb dI wrtI te jdo.gurU goibMd jI ne K;ls; pMq dI sq;pn; lXI pMj isr; dI mMg kItI sIsB to. pihl; sIs B;XI wrmd;s jI ne Be.T kIt; sI|iXh inwxk, dler,sUrvIr, aNKI yow; cm;r j;tI ivLco. sI|

A@H √ø Ï≈Ï≈ ÏÃ‘Ó Á≈√ ‹∆óÓ≈Â≈ ‹∆˙ ‹∆ Á∆ ’πæ÷Ø∫ «ÍÂ≈ √Ã∆πÒ∆¡≈ ≈Ó ‹∆ Á∂ ÿ «Í≥‚ «‡øÏ≈ ´«Ë¡≈‰≈ «Ú⁄ ¡≈Í ‹∆ Á≈ ‹ÈÓ‘Ø«¬¡≈Õ ¡≈Í ‹∆ Á∆ Ù≈Á∆ «Í≥‚ Í‘∆Û È∂Û∂ Óø‚∆ ◊Ø«ÏøÁ◊Û∑ (ÓÒ∂’؇Ò≈)«Ú÷∂ Ó≈Â≈ ÿπÈ∆ ‹∆ È≈Ò ‘ج∆Õ ¡≈Í ‹∆ ÍÃÌ» ÍÃ∂Ó Â∂ √Ó≈‹ Á∂ ’«Ò¡≈‰ Á∆ªÿ ‘Ó∂Ù≈ ω∆ ‘∆Õ ¡≈Í ‹∆ Á«Ò Ì≈¬∆⁄≈∂ Á∆¡ª √Óæ«√¡≈Úª ˘«Ú«◊¡≈È’ «ÁzÙ‡∆’؉ ÂØ∫ Â∂ «√æ«÷¡≈ Á∂ ÍæË ÂØ∫ Ú≈⁄Á∂ √ÈÕ ¡≈Í ‹∆√ø◊ ˘ Ú«‘Ó≈ ÌÓª ÂØ∫ Óπ’ ’’∂ «Ú⁄≈Ù∆Ò Â∂ Â’Ù∆Ò ‹∆Ú‰

51 52

Page 27: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

«‹¿π‰ Á∆ ÍÃ∂È≈ «ÁøÁ∂ √ÈÕ ¡≈Í ‹∆ ’ΩÓ Á∂ ¿πË≈È Ú≈√Â∂ ‚≈. ¡øÏ∂‚’ ‹∆˘ ‚∂∂ ´«Ë¡≈‰∂ «Ú÷∂ «Ò¡≈¬∂ «‹Ê∂ ¡≈Í ‹∆ È∂ √ø◊ª ˘ ÍÃÚ⁄È ’∆Â∂Õ“Ï≈Ï≈ √≈«‘Ï ‹∆ Âπ‘≈‚∆ ’ÒÓ ¡æ◊∂ Á«Ò √Ó≈‹ Á∆ Â’Á∆ ˛ ¡Â∂ ¡≈Í‹∆ «¬‘Ȫ Á∆ Â’Á∆ ÏÁÒ «Á˙Õ” ‚≈. ¡øÏ∂‚’ ‹∆ È∂ √ø ÏÃ‘Ó Á≈√ ‹∆ÂØ∫ Íπ櫤¡≈ «’ ‘∂ È≈Ê ‹∆ «’√ ÓøÈÁ∂ ‘Ø? √ø ÏÃ‘Ó Á≈√ ‹∆ È∂ ¿π «ÁæÂ≈‹Ø Ó∂∆ ’ΩÓ ˘ √‘≈≈ Á∂Ú∂Õ «¬‘ √π‰’∂ ‚≈. ¡øÏ∂‚’ ‹∆ Ï‘π ÷πÙ ‘ج∂ ¡Â∂«’‘≈ «’ Âπ√ƒ ª √Ω √≈Ò ¡æ◊Ø∫ Á∆ ◊æÒ ’∆Â∆Õ «¬√ Â∑ª ¡≈Í ‹∆ √ø◊ª ˘Ë≈«Ó’, √Ó≈«‹’, ≈‹È∆Â’ ⁄∂ÂÈ≈ ÍÃË≈È ’Á∂ √Ó≈‹ Á∂ ÌÒ∂ «‘æ ¡≈͉≈‹∆ÚÈ ◊π‹≈«¡≈ ¿π‘Ȫ ˘ ¿π‘Ȫ Á∆¡ª «√æ«÷¡≈Úª Â∂ Í¿πÍ’≈ª Ò¬∆√Á≈ Ô≈Á æ«÷¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ ÚÂÓ≈È ◊æÁ∆ÈÙ∆È √ø Ï≈Ï≈ »Û≈ ≈Ó ‹∆‚∂∂ Á∂ √ø⁄≈Ò’ ‘È ‹Ø ‹◊Â◊π» «ÚÁ≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ ¡Â∂ √ø Ï≈Ï≈ÏÑÓÁ≈√ ‹∆ Á∂ ¿πÍÁ∂Ùª ˘ ‹È-‹È Âæ’ Í‘πø⁄≈ ‘∂ ‘ÈÕB;XI miht;b isMQ jIB;XI miht;b isMQ jIB;XI miht;b isMQ jIB;XI miht;b isMQ jIB;XI miht;b isMQ jI – mLs; rMgx jdo. drb;r s;ihb te hulk; pI.d;sI, kMjrI nc;Au.d; sI, drb;r s;ihb dI iXh beadbI $ miht;b isMQmIr koTIa; sh;r n; ske|Aus ne B;XI suLK; isMQ $ n;l lE ke KLcr;. dIa;.KurjIa;. WIkrIa;. n;l Br ke AuLpr c;.dI de rupXe p; ke kr deN de bh;nedrb;r s;ihb aMdr mLs; rMgx kol puLj;|6 mXI 1740 $ B;XI miht;bisMQ ne mLs; rMgx d; isr wx to. alLg kr idLt; te bIk;ner ilj; kesm;j aLge J;ilm d; isr peS kIt;|aMt jdo. B;XI mih;tb isMQ fixa;iga; t;. Aus$ te Ausde zoTe ijhe bLce $ crKxI te c;x ke ShId kridLt;|ShId b;b; jE isMQ Klk;TShId b;b; jE isMQ Klk;TShId b;b; jE isMQ Klk;TShId b;b; jE isMQ Klk;TShId b;b; jE isMQ Klk;T – ShId b;b; jE isMQ Klk;T jI $ mOke demuslm;n h;ikm vlo. puLWI Kl l;h ke ShId kr idLt;|b;b; jI $ ipLpln;l puLW; TMg ke pEr de aMgUWe to. lE isr de v;l;. tLk KLl Aut;r ke ShIdkr idLt;|

sMt nMd; sMt nMd; sMt nMd; sMt nMd; sMt nMd; n;r jIn;r jIn;r jIn;r jIn;r jI – sMt nMd; n;r jI d; jnm 425 XI: ivc dLKNIB;rt de ijlH; q;n; j;mUr de ipMD mEl; n;lor ivKe hoiXa;|a;p jI deipt; cmxe d; ivAup;r krde sn|b;b; s;ihb D;> aMbeDkr jI a;pNIpustk ‘The Untouchable’ ijhn;. itMn mh;.purS;. $ Be.T kItI hEAuhn;. ivc nMd;n;r jI, gurU rivd;s jI, sMt;. coK;mel; jI iJkryoghE|D;> Xe> pdm;nb;n s;bk; muLK skLtr t;imln;DU ne sMt nMd;n;r jI te‘The Untouchable Journey’ kivt; ilKI hE|cOrj; r;je demuLK mMtrI ate mh;n ivdv;n sekIy;r, ivdv;n gop;l; ikRSn; B;rqIarne a;p jI b;re bhut kuZ iliKa; hE|sv;mI azUt; nMd jIsv;mI azUt; nMd jIsv;mI azUt; nMd jIsv;mI azUt; nMd jIsv;mI azUt; nMd jI – a;p jI d; jnm 1879 XI: ivc vEs;K

pUrinm; v;le idn hoiXa;|AuLtr pRdeS de f;ruK;b;d ijlHe ivc pEd;hoXe|grIb pirv;r ivc jnm hoN k;rn isLiKa; to. vMict rLKe gXe|sMt;.mh;.purS;. dI sMgt krida;. a;p jI $ ihMdI, sMsikRt, AurdU, aMgReJI,mr;WI, bMg;lI te gurmuKI d; iga;n ho iga; sI|s;$ tuh;DI ikRp; dIlox nhI., s;$ a;pNe aiwk;r c;hIde hn|ivvsq; iXs trH;. dI hove ikpLzxe vrg de lok a;pN; jIvn, pRitSW; ate snm;n n;l jIaskN|ke.dr te r;j;. ivc AuLtr;dXI srk;r;. dI sq;pn; krnI c;hIdIhE|jgIrd;rI ivvsq; Ktm krn lXI k;$n bN;AuNe c;hIde hn|aMgrejsrk;r $ sq;nk r;ija;. te nv;b;. dIa;. gtIivwIa;. te rok lg;AuNIc;hIdI hE|iXh gLl;. s;XImn kimSn s;hmNe rLKIa; sI|a;p jI 1920ivc b;b; s;ihb D;> aMbeDkr jI $ vI imle sn|20 jul;XI 1933 $pirnrv;N pR;pt hoXe|ShId AUwm isMQShId AUwm isMQShId AUwm isMQShId AUwm isMQShId AUwm isMQ – ShId AUwm isMQ jI d; jnm 26 dsMbr 1899 $ipMD sun;m ijlH; sMgrUr (pMj;b) ivc SRImtI nr;iXNI devI te ipt; SRIcUhx r;m cm;r jI de Qr ivc hoiXa;|jilHa;. v;le b;G d; KUnI k;.DAUwm isMQ de idlo idm;g AuLpr z; iga; sI|AUwm isMQ m;XIkl_Dv;iXr $ BuLKe Ser v;.g lLBd; irh; te a;Kr sLt smuMdr p;r m;XIkl_Dv;iXr de idl te golI m;r ke m;r muk;iXa;|ShId AUwm isMQ jI d;Bgt isMQ n;l t;lmel sI|Bgt isMQ jI $ AUwm isMQ pRtI Srw; sIte Bgt isMQ Aus $ gurU kih ke puk;rd; sI|B;rt dI a;J;dI d; iXhprv;n; deS dI a;J;dI K;itr jUZd; hoiXa; 31 jul;XI 1948 $ F;.sIde rLse cuMm ke ShId ho iga;|aLj Auhn;. dI bh;drI de ikLse Qr-Qrivc suN;Xe j;.de hn|ShId b;.ke cm;rShId b;.ke cm;rShId b;.ke cm;rShId b;.ke cm;rShId b;.ke cm;r – AuLtr pRdeS de jEnpur ijlHe dI tihsIl mzlISihr de ipMD kuMvrpur ivc ShId b;.ke d; jnm hoiXa;|a;p jI d;aMgreJ;. dI re.D ilsT ivc pihle nMbr te n;m sI te ijMd; j;. murd;fxn v;le $ 50 hJ;r rupXe d; iXn;m rLiKa; iga; sI|ikAu.ik deS dIa;J;dI lXI b;.ke cm;r d; 1857 ivc kR;.tIk;rI smUh sI|aKIraMgreJ srk;r ne b;.ke $ fx ke f;.sI te lTk; idLt;|AupLXIa; cm;r – 1857 alIgx kR;.tI de pMj;h s;l pihl; 1804ivc aMgreJ;. iKl;f bg;vt SurU hoXI sI|iXs vIr yowe ne beigNtaMgreJ;. $ m;r muk;iXa; sI|nv;b rnmLst K;. te rOSn K;. ne 1804ivc vI aMgreJ;. iKl;f sMQrS a;rMiBa; sI|AupLXIa; cm;r ne gnOrIde K;lI ikle ivc brUd dI surMg ivz; idLtI te sE.kxe aMgreJ m;re gXesn|aKIr aMgreJ;. ne fx ke f;.sI te lTk; idLt;|aLj vI iXs vIrsUrme dI g;q; deS ivc gMUjdI hE|sEn;ptI BLjU isMQ cm;r – BLjU isMQ cm;r r;jsq;n de r;j; gULg; j;hr

53 54

Page 28: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

vIr d; sEn;ptI sI|sEn;ptI dI vIrt; sdk; hI r;j; j;hr vIr nekXI yuLw ijLte sn|BLjU isMQ dI vIrt; de crce c;re p;se sn|Aus to. kuZlok K;r vI K;.de sn ikAu.ik Auh cm;r j;tI ivco. sI|yuLw dOr;nsEn;ptI BLjU isMQ n;l ivSv;SQ;t krke Aus de s;qI ne wON wx to.alLg kr idLtI|JKmI avsq; ivc vI Ausne ivSv;SQ;tI $ m;rmuk;iXa;|kuZ der mgro. a;pNe a;p ShId ho iga;|Aus dI sm;wI r;j;j;hr vIr dI sm;wI kol bNI hoXI hE|hrIa; mocIhrIa; mocIhrIa; mocIhrIa; mocIhrIa; mocI – aMgreJ sEn; ivc juLtIa;. $ p;ilS krd; sI|merW ivckR;.tIk;rI mMgl p;.De d; pRerk biNa;|mMgl p;.De $ hiqa;r;. te lLgIg;. te sUr dI crbI b;re iXse hrIa; mocI cm;r ne iga;n idLt; sI|ijsk;rn mMgl p;.De ne kR;.tI d; ibgl vj; idLt; sI|sUh lLgN te aMgreJ;.ne hrIa; mocI $ ShId kr idLt; sI|SSSSShId cet; r;mhId cet; r;mhId cet; r;mhId cet; r;mhId cet; r;m – aMgrej;. de iKl;F 24 mXI 1857 $ bErkpurz;AuNI ivc kR;.tI Bxk AuLWI|iXs ivdroh de vIr yowe cetr;m ate bLlUmehtr $ ijMd; fx ke dr<t te AulT; lTk; ke golI m;r idLtI|iXhdove vIr yowe sEro ijlHe de cm;r j;tI de sn|mMgU r;m mugov;lIa;mMgU r;m mugov;lIa;mMgU r;m mugov;lIa;mMgU r;m mugov;lIa;mMgU r;m mugov;lIa; – a;id wrm mMDl dI nI.h rLKN v;le b;bU mMgUr;m mugov;lIa; jI d; jnm 14 frvrI 1886 $ ipt; hr r;m d;s jIde Qr hoiXa;|a;p jI cmxe de ivAup;rI sn|a;p jI GdrI b;iba;.,sohN l;l Bkn; te l;l; hrida;l deS Bgt;. n;l cLl ke deS dIa;J;dI dI lx;XI lxI|a;p jI b;b; s;ihb D;> aMbeDkr jI dIa;.srgrmIa;. ivc ivSeS BUimk; inB;Aude rhe|a;p jI ne b;ad ivca;id wrm mMDl bN;iXa;|gurd;s r;m a;lmgurd;s r;m a;lmgurd;s r;m a;lmgurd;s r;m a;lmgurd;s r;m a;lm – gurd;s r;m a;lm jI d; jnm 1912 $ ipMDbuD;l; ijlH; jlMwr ivKe m;t; jIAuNI kuLKo. ipt; Aumr; r;m jI de QrhoiXa;|grIbI k;rn a;lm jI pxH nhI. p;Xe|pxHn te ilKN dI BuLK nea;lm $ mh;n kvI bN; idLt;|a;lm a;m lok;. d; kvI sI|a;pdIa;. je mE. mr iga;, aLle fLT, AuDdIa;. wUx;., a;pN; Q;s te a;lmk;iv a;id dI rcn; ivSv pRisLw rcn;v;. hn|m;nvv;dI rcn; mMcvlo. aLj vI gurd;s r;m a;lm aEv;rD pRd;n kIt; j;.d; hE|iga;nI idLt isMQiga;nI idLt isMQiga;nI idLt isMQiga;nI idLt isMQiga;nI idLt isMQ – 21 apREl 1850 $ piTa;l; ira;st de ipMDnMdpur klor ivKe B;XI dIv;n isMQ de Qr cm;r j;tI ivc hoiXa;|Auhn;.ne a;rIa; sm;jI dy;nMd n;l ivc;rw;rk TLkr 1889 ivc lXI|a;pjI ne 52 s;l dI Aumr ivc 53 pustk;. dI rcn;. kItI|6 dsMbr1901 $ iXs dunIa;. to. sd; lXI cle gXe pr ilKt;. r;.hI lok;. deidl;. ivc rihNge|crnd;s inwxkcrnd;s inwxkcrnd;s inwxkcrnd;s inwxkcrnd;s inwxk – a;p d; jnm kpUrqle ijlHe de iXk ipMD cEx; ivKe

hoiXa;|a;p jI dI agv;XI ivc 101 s;iXkl;. d; jq; idLlI iga;te pRw;n mMtrI SRI l;l bh;dr S;StrI $ mEmorMDm idLt; ijs ivcdilt;. $ JmIn;., bEk;. kOmI kr;AuN, b;b; s;ihb d; w;rnI, meT;.’ c buLtlgv;AuN, grIb;. $ ruJg;r lXI bEk;. to. krje, a;XI> Xe> aEs> TReinMgsE.Tr KolN dIa;. mMg;. sI|a;p jI ne kXI v;r jel y;tr;v;. vIkItIa;. te kXI kivt;v;. vI ilKIa;.|a;p jI dI ivSv pRisLw pustk‘je mE. rLb huMd; tUM cm;r’ a;pNI rcn; sdk; aLj vI lok idl;. ivcvsdI hE|crn isMQ sfrIcrn isMQ sfrIcrn isMQ sfrIcrn isMQ sfrIcrn isMQ sfrI – crn isMQ sfrI jI d; jnm ipMD bokl; (grn;s;ihb) ivKe 1919 $ ipt; SRI l;B isMQ jI te m;t; SRImtI iXdI jI degRih ivKe hoiXa;|bcpn to. hI crn isMQ sfrI jI $ ilKN d; SOksI|iXse SOk ne sm;j $ Auhn;. dIa;. kXI pustk;. idv;XIa;.|Auhn;.dIa;. sev;v;. to. pRB;ivt ho ke aEm> ke cOwrI gvrnr pMj;b, SRomNIgurdua;r; pRbMwk kmeTI aMimRtsr, K;ls; aEsTorI_ drb;r kneD;, SRIguru rivd;s sevk sB; s;AUqh;l, beaMt isMQ muLK mMtrI pMj;b, pRo> mohnisMQ y;dg;r kmeTI luiwa;N;, pMj;bI s;iht sB; jIr;, rjb alIaEv;rD, pMj;bI s;iht sB; l;.dx;, ShId Bgt isMQ r;STrI Xekt;aEv;rD te Der; sMt srvN d;s jI sLcKMD bLl;. dua;r; a;p jI $snm;int kIt; iga;|aLj B;ve. srIrk rUp ivc a;p sMs;r ivc nhI.ho pr Auhn;. dIa;. s;ihtk ikrt; sdk; Auh aLj iXLqe hI hn|l;l isMQ idll;l isMQ idll;l isMQ idll;l isMQ idll;l isMQ idl – 11 apREl 1943 $ l;l isMQ idl d; jnm n;nkeipMD QuMgglI hoiXa;|ipt; rONkI r;m jI te m;t; SRImtI icMtI jI deQr hoiXa;|a;p jI imhnt mJdUrI krida;. mN; mUMhI s;iht isrjN;kr gXe|stluj dI hv;, bhut s;re sUrj pLqr, n;glok, a;tm kq;,d;st;n ikt;b;. dI rcn; krke a;pNI S;iXrI d; loh; mnv;iXa;|a;p$ kXI m;nisk te srIrk sLT;. ne beims;l S;iXr bN;iXa;|

kvI mMgU r;m b;hxov;lIa;kvI mMgU r;m b;hxov;lIa;kvI mMgU r;m b;hxov;lIa;kvI mMgU r;m b;hxov;lIa;kvI mMgU r;m b;hxov;lIa; - a;p jI d; jnm 1872 XI: $ ipMDb;hxov;l nv;Sihr ivKe hoiXa;|kvI mMgU r;m jI ne bxe Jor Sor n;lgurU rivd;s jI d; pRc;r kIt;|a;p jI ne sitgurU rivd;s jI d;jIvn ikLs; k;iv ivc iliKa; sI te iXh isLw kr idLt; Auh a;pNe sme.de vLDe ikLs;k;r sn|svrgI mohN bMgx jIsvrgI mohN bMgx jIsvrgI mohN bMgx jIsvrgI mohN bMgx jIsvrgI mohN bMgx jI – mE. hr vele sd; XehI mMgd; h;. merI kOm te sd; bh;r rhe| mere Sere mere jv;n;. d; isr AuLc; ivc sMs;r rhe| ipMD S;m cur;sI ijlH;. huiSa;rpur de ipMD r;Xepur d; jMmpl g;iXk

55 56

Page 29: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

mohN bMgx imSnrI gIt; n;l iXs Ketr ivc a;Xe|Aus ne a;pNIg;iXkI d; loh; mnv;iXa;|mohN bMgx jI ne jgtgurU rivd;s jI teprm pUjnIk b;b; s;ihb de imSn $ lE ke ture|s;ihb SRI k;SI r;m jI dedrs;Xe r;h te cLl ke imSn d; pRc;r kIt;|mohn bMgx jI $ Der; sMtsrvN d;s sLcKMD bLl;. dua;r; a;SrIv;d idLt; te golD mEDl n;lsnm;int kIt;|iXk idn ac;nk idl d; dOr; pEN krke Auh sd; lXIs;qo. ivzx iga;|Ser; vrgI grj ijs ne suNI hovegI Ausd; lhU t;.KOld; rheg;|sitgurU rivd;s jI te b;b; s;ihb de imSn te pihr;idMd; rheg;|b;bU jgjIvn r;mb;bU jgjIvn r;mb;bU jgjIvn r;mb;bU jgjIvn r;mb;bU jgjIvn r;m – a;p jI d; jnm 5 apREl 1908 $ hoiXa;|a;pjI ne klkLt; ivSv ivida;ila; to. bI> aEs> sI te bn;rs ihMdUyUnIvrisTI to. aEm> aEs> sI> kItI|1936 ivc ibh;r ivw;n sB; to.cuNe gXe|a;p jI Aup pRw;n mMtrI, relve mMtrI, KetIb;xI mMtrI, rLiKa;mMtrI ahuida; te rhe|a;p jI d; 6 jul;XI 1986 $ idh;.t ho iga;|s;ihb SRI k;SI r;m jIs;ihb SRI k;SI r;m jIs;ihb SRI k;SI r;m jIs;ihb SRI k;SI r;m jIs;ihb SRI k;SI r;m jI – a;p jI d; jnm ropx ijlHe de ipMDKv;spure ivc hoiXa;|15 m;rc 1934 $ ipt; SRI hrI isMQ jI te m;t;SRImtI ibSn kOr jI de Qr cm;r j;tI ivc hoiXa;|1956 ivc a;pjI ne bI> aEs> sI krke 1957 ivc ‘srve a;f iXMDIa;’ ivc nOkrIkItI|Auhn;. rLiKak iviga;n ate irsrc ivk;s sMgWn dI pRtIyogt;vI p;s kItI|b;b; s;ihb jI de jnm idn dI zuLTI $ lE ke a;p ne nOkrIto. ita;g pLtr de idLt; ate b;b; s;ihb de imSn te cLl pXe|a;p jIa;r> pI> a;XI ivc kMm krde rhe|pr a;p jI aMbeDkr imSn gihr;XI‘c smZN k;rN a;pNe trIke n;l cl;AuN; c;huMde sn|6 dsMbr1973 $ b;mseW krmc;rI sMgWn bN;iXa;|b;msef de m;iwam to. 6dsMbr 1981 $ DI> aEs> fors bN; ke deS Br ivc kR;.tIk;rI jn cetn;m;rc kLYe|aMt a;p jI ne r;jnIitk srgrmIa;. behLd JrUrI smZ kebhujn sm;j p;rTI 14 apREl 1984 $ bN;XI|’cmc; yuLg;.’ b;msefn;m dIa;. do ikt;b;. vI ilKIa;.|a;p jI de B;SN; dIa;. ijld;. vIpRk;iSt hoXIa; hn|aMt a;p jI a;pNI r;jnIitk v;irs BEN kum;rIm;iXa;vtI jI $ bN; ke Qor tpLisa; krde hoXe 9 aktUbr 2006 $sd; lXI srIrk rUp ivc ivzx gXe, pr a;pNe ivc;r;. r;hI. s;D;m;rg drSn krde rihNge|BEN kum;rI m;iXa;vtI jIBEN kum;rI m;iXa;vtI jIBEN kum;rI m;iXa;vtI jIBEN kum;rI m;iXa;vtI jIBEN kum;rI m;iXa;vtI jI – 15 jnvrI 1956 $ a;p d; jnmcm;r j;tI ivc pRBU ida;l de Qr m;t; SRImtI ivida;vtI dI kuLKo.hoiXa;|bI> Xe> p;s krn AuprMt k;$n dI iDgrI aEl> aEl> bI> 1980ivc p;s kItI|s;ihb SRI k;SI r;m jI de sMprk ivc a;AuN mgro. a;pjI pUrI iJMdgI pirv;rk irSita;. dUr rih ke bhujn sm;j dI sev;

krn dI shuM K;wI|aLj a;p jI s;ihb k;SI r;m jI de drs;Xe m;rg tecLlida;. bhujn sm;j p;rTI de ivk;s lXI hr pl mohrI BUimk; inB;rhe hn|y;d rhe s;ihb SRI k;SI r;m jI ne a;p jI $ r;jnIitk v;irsaEl;n kIt; sI|aLj a;p AuLtr pRdeS dI muLK mMtrI dI kursI te ibr;jm;nho te srbjnk ihLt;. dIa;. nItIa;. te a;pNI srk;r cl; rhI hE|a;pjI dI srk;r dua;r; dilt;. de ivk;s, grIb;. de Ble ihLt, mh;.purS;.de snm;n iht sme. sme. yojn;v;. bN;XIa;. j;.dIa;. hn|D;> aMbeDkrjI, sitgurU rivd;s jI, sitgurU kbIr jI, s;ihb SRI k;SI r;m jI,mh;tm; jotI r;_ fUle jI, tq;gt gOtm jI de y;dg;rI sm;rk; d;inrm;N kIt;|aLj Auh a;pNI srk;r dIa;. nItIa;. tiht anek;.deS Bl;XI de k;rj kr rhI hE|m;iXa;vtI jI ne ‘bhujn sm;j te AusdI r;jnItI’ ate hor bhut s;rIa;. ilKt;. ilKIa;. hn|ijhn;. ivco.Aus dI dUr aMdeSI- soc ZlkdI hE|sm;j $ hor Aucer; ilj;N lXIttpr hE|p;l blk;r b;lUp;l blk;r b;lUp;l blk;r b;lUp;l blk;r b;lUp;l blk;r b;lU - - - - - pI b;lU d; jnm 1875 XI: wxv;x krn;Tk; dImh;n cm;r j;tI ivLc hoiXa;|pI b;lU B;rtI ikRkT TIm d; hoNh;riKD;rI sI|AusdI KeD de crce dUr-dUr tLk sn|pihl;. pihl ikRkT TImivLc a;p jI $ cm;r hoN krke nJr c’ nhI. sI rLiKa; j;.d; ikAu.ik pIb;lU bhut cMg; ge.db;j sI|kXI bR;hmN iKD;rI a;p jI n;l cMg;slUk nhI. sn krde|imhnt ate yogt; de a;w;r te a;p jI d;kpt;n bnN; tEa sI pr j;tI a;w;irt soc te iXLk bR;hmN DI> vI>id_kr $ TIm d; kpt;n cuN ila; iga;|ros vjo. a;p TIm to. b;hrho gXe|ntIje vjo. KeD pRemIa;. ne muJ;hre kIte ijs de isLTe vjo. 1920 XI:ivLc a;p $ TIm d; kpt;n cuN ila;. iga;|1923 XI: ivLc ibLWl (jopI> b;lU d; zoT; Br; sI) $ kpt;n cuN ila; iga;|don;. Br;v;. neyUrpIan TIm n;l kXI mEc KeDe ate ijLte|bMglOr d; iXLk sm;j S;StrIilKd; hE ik ‘pI> b;lU $ DbilyU jI> gRes de br;br dLisa; ik ijs neB;rtI ikRkT TIm d; ivk;s kIt;|ijs$ Bul;AuN; asMBv hE|29 jnvrI1932 D;> aMbeDkr jI ate mh;tm; g;.wI ivLc vLKrI coN pRN;lI dIlx;XI cLl rhI sI Aus sme. pI> b;lU b;b; sihb aMbeDkr de smrqn ivLcintre sn|pUn; pEkT AuLte D;> aMbeDkr jI de n;l pI b;lU ne vI dst<tkIte sn|1956 XI: $ pI> b;lU srIrk rUp ivLc nhI. rhe pr ikRkT deivLc yogd;n te sd; hI KeD pRemIa; $ m;N rheg;|cor; corI k;.D ate ShId r;mptcor; corI k;.D ate ShId r;mptcor; corI k;.D ate ShId r;mptcor; corI k;.D ate ShId r;mptcor; corI k;.D ate ShId r;mpt – cor; corI ipMD gorKpur de cor;corI k;.D d; n;iXk r;mpt cm;r sI|2 frvrI 1922 $ puils deaita;c;r;. ivruLw q;Ne ivc v;pira; sI|puils ne ahIr Bgv;n d;s$ g;lI gloc krke l;WIa;. n;l kuiTa; sI|iXs de ivruLw r;mpt ne

57 58

Page 30: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

iXk hfte dI hxt;l krke b;J;r bMd krv;Xe|5 frvrI 1922 $aEl;n kIt;|r;mpt dI agv;XI ivc 5 hJ;r cm;r B;XIc;r; de lokiXnkl;b iJMd;b;d de n;are l;Au.de cor; corI q;Ne ivc gXe te puils neBIx te golI cl; idLtI|aMdolnk;rIa;. ne kRow ivc a; ke q;Ne $ aLgl; idLtI|23 aMgreJ puils krmc;rIa;. $ aLg ivc ZulsN;ipa;|mh;tm; g;.wI ne pihl;. aMdoln d; s;q idLt; te jdo. pt;lLiga; ik iXs dI agv;XI iXk cm;r kr irh; hE t;. Aus ne a;pN;aMdoln v;ips lE ila; te aMgreJ;. d; s;q idLt;|iXs k;.D ivc 272aMdolnk;rIa;. de cl;N hoXe, 19 $ f;.sI dI sJ;, 14 $ Aumr kEd teb;kIa;. $ 8-8, 5-5, 3-3 s;l dI sJ; hoXI|r;mpt $ 19 ivaktIa;.n;l f;.sI dI sJ; suN;XI gXI|1947 to. b;ad iXs QTn; de sbUtimT;AuN sI n;p;k koiSS kItI gXI|cor;- corI k;.D de kuZ kR;.tI vIrcor;- corI k;.D de kuZ kR;.tI vIrcor;- corI k;.D de kuZ kR;.tI vIrcor;- corI k;.D de kuZ kR;.tI vIrcor;- corI k;.D de kuZ kR;.tI vIr - - - - - amr ShId sMmpt cm;r (F;.sI),kR;.tIvIr a;yoiwa; cm;r (aLW s;l dI sJ;), kLlU cm;r (pMh s;l dIs<t sJ;), kR;.tIvIr SRI grIb cm;r (pMj s;l dI krxI sJ;), kR;.tIvIrnohr cm;r (ze s;l dI krxI sJ;), kR;.tIvIr flXI cm;r (pMj s;l dIsJ;), kR;.tIvIr ibrj; cm;r (pMj s;l dI kEd), kR;.tIvIr mMDI cm;r(pMj s;l dI kEd), kR;.tIvIr mexXI cm;r (pMj s;l dI kEd), kR;.tIvIrimW;XI cm;r (itMn s;l dI kEd), kR;.tIvIr mLKU cm;r (itMn s;l dIkEd), kR;.tIvIr durjn cm;r (sLt s;l dI kEd), kR;.tIvIr r;m pRs;dcm;r (do mhIne dI kEd), kR;.tIvIr sUrj nr;iXN cm;r (iXLk s;l dIkEd te 100 rupXe jurm;n;), kR;.tIvIr sIt; r;m cm;r (no mhIne dI kEdte 100 rupXe jurm;n;), kR;.tIvIr sIt; r;m cm;r (no mhIne dI kEd te150 rupXe jurm;n;), kR;.tIvIr yow; isMQ cm;r (itMn mhIne dI s<tsJ;), kR;.tIvIr rQUbr cm;r (c;r mhIne dI kEd), kR;.tIvIr r;m dul;recm;r (iXLk mhIne dI kEd te 20 rupXe jurm;n;), kR;.tIvIr pUrn mLlj;dv (ze mhIne dI kEd te 200 rupXe jurm;n;), kR;.tIvIr iclU cm;r(itMn mhIne dI sJ; te 50 rupXe jurm;n;), kR;.tIvIr DLbl red;sI (iXLks;l dI kEd), kR;.tIvIr BBUt cm;r (ze mhIne dI sJ; te 50 rupXejurm;n;), kR;.tIvIr a;yoiwa; cm;r (no mhIne dI sJ; te 50 rupXejurm;n;), kR;.tIvIr kmle cm;r (aLW mhIne dI sJ;), kR;.tIvIr wUmLlcm;r (ze mhIne dI kEd te 5 rupXe jurm;n;), kR;.tIvIr wnpLt cm;r(iXLk s;l dI kEd te 50 rupXe jurm;n;), kR;.tIvIr bnv;rI l;l (ze s;ldI kEd te 10 rupXe jurm;n;), kR;.tIvIr hrida;l cm;r (iXLk s;l dIkEd te 50 rupXe jurm;n;), kR;.tIvIr r;m l;l cm;r (ze mhIne dI kEd te35 rupXe jurm;n;), kR;.tIvIr iSv rtn cm;r (ze mhIne dI kEd),kR;.tIvIr Q;sI cm;r (ze mhIne dI kEd), kR;.tIvIr drSn cm;r (ze

mhIne dI kEd te 10 rupXe jurm;n;)

rivd;sIa; wrm te hir d; inS;nrivd;sIa; wrm te hir d; inS;nrivd;sIa; wrm te hir d; inS;nrivd;sIa; wrm te hir d; inS;nrivd;sIa; wrm te hir d; inS;niXith;s iXs gLl d; gv;h hE ik ikse kOm de ijMd; rihN lXI Aus kOmd;, Aus wrm d; iXith;s hoN; JrUrI hE|iXith;s bN;AuN lXI iXith;silKN lXI a;pNe puriKa;. dI ivr;st n;l juxn; p.Ed; hE|a;pNe wrmd; inS;n dunIa;. te rLKN ate dLsN lXI a;pNe wrm de inS;n s;ihb$ Zul;AuN; p.Ed; hE|ivKre pXe sm;j $ iXk m;l; v;.gU iXk lxI ivcproN lXI iXk inS;n s;ihb d; hoN; JrUrI hE|inS;n s;ihb a;pNIkOmI pihc;N te w;rimk svEm;n huMd; hE|inS;n s;ihb d; arq ivKrepXe sm;j $ iXk krke a;pNe gurdev jI dI ivc;rw;r; n;l jox ke sLcem;rg vLl torn; te shI idS; vLl moxn; hE so rivd;sIa; wrm d;inS;n s;ihb “hir” hE|hir d; inS;n s;ihb sitgurU rivd;s jIn;mlev; (rivd;sIa; kOm) sMgt;. dI Jord;r mMg te SRI gurU rivd;ss;wU sMpRd;iX dua;r; hir de inS;n $ iXk mte tiht p;s kIt; iga;|hirde inS;n s;ihb $ iXMglE.D inv;sI sMgt;. vlo. riJsTrD krv;iXa;iga;|jo aLj ivSv de kone-kone ivc SRI gurU rivd;s w;rimk sq;n;. teZUl irh; hE|

The Copyright Act 1957 de aEkT awIn imtI 6-3-1987 $ rij> nM: A48-807/87-Co de tiht rijsTrD krv;iXa;iga; hE|sitgurU rivd;s jI dI ivc;rw;r; $ smript sMgt pUreivSv ivc fElI hoXI hE|”rivd;sIa; wrm” de pErok;r;. dI igNtIkrIb 20 krox de lLgBg hE|s;De sm;j $ iXs inS;n s;ihb dI JrUrtikAu pXI ? ikAu.ik 20 krox dI a;b;dI v;le sm;j $ iXk shIpleTf;rm te iXkLW; krn lXI, dr b dr QuMmde sm;j $ iXk inS;nheW;. iXkLW; krn lXI, hJ;r;. s;l;. to. gul;mI Bira; jIvn btItkrde sm;j $ svEm;n Bira; jIvn dI sew idMde gurU rivd;s jI decrn;. n;l joxn lXI, ivSv ivc svE kOmI ivc;rw;r;v;. s;hmNea;pNe sitgurU rihbr dI ivc;rw;r; $ rLKN ihLt iXh atI JrUrI sIs;DI pihc;n idK;Aud; a;pN; inS;n s;ihb|inS;n s;ihb hir d; hIikAu. koXI hor ikAu. nhI. ? sitgurU rivd;s mh;r;j jI aMimRtb;NI d;smuLc; aiwaEn krn to. b;ad isLT; inkld; hE ik hir sm;j dI sMpUrnmuktI, Xekt; te trLkI d; pRtIk hE, hir de tul koXI ivSv d; jIv nhI.hE|hir pUrn p;rbRhm prmeSvr d; sLc; n;m hE|sitgurU rivd;s jIa;pNI aMimRtb;NI ivc Auc;rde hn “hir ke n;m ibnu ZUWe sgl p;s;re”so sitgurU rivd;s jI dI aMimRtb;NI $ iwa;n ke.dirt ho ke aEse sLce

59 60

Page 31: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

prmeSvr $ a;pNI kOm d; a;pNe wrm d; inS;n s;ihb bN;AuN; bxem;N v;lI gLl hE|’hir’ d; arq iXMn; smZ lEN; k;FI hE|hir to. B;va;J;dI hE|a;pNI kOm wrm d; inS;n AuLc; rLKN ihLt aLj Der; sLcKMDbLl;. de mh;.purS;. te s;wU sm;j de prAupk;r;. sdk; s;De sm;j $ iXLkhoN lXI iXk hir d; inS;n s;ihb imila; hE|sMgt;. de iwa;n ihLtDer; sLcKMD bLl;. de mh;.purS;. vlo. 2004 ivc iXk sEvIn;r ijs ivchir de inS;n s;ihb de rijsTrD FoTo k;pIa;. z;pIa;. gXIa;.sn|sitgurU rivd;s jI dI aMimRtb;NI s;$ hr pl y;d kr;Au.dI hE“sit sMgt imil rhIaE m;wo jEse mwup mKIr;”|sitgurU rivd;s jIsmuLcI kOm $ Xekt; d; sMdeS de rhe ne ikAu.ik ijs kOm ivc Xekt; huMdI hEAus kOm d; ivk;s huMd; hE|ijs kOm de lok;. ivc a;psI ivrowt; huMdI hEAus kOm d; n;S huMd; hE, ivn;S huMd; hE|aLj sitgurU rivd;s jI dIap;r bKiSS sdk; ivc;rw;r; n;l jux rhI hE|rivd;sIa; wrm deakIida;. $ mMn rhI hE, apn; rhI hE|a;pNe jIvn ivc Y;l rhIhE|iXh kOm dI Xekt; hI hE jo deS ivdeS ivc sitgurU rivd;s jI degurU w;m;. te hir d; inS;n s;ihb ZUl irh; hE|iXh Xekt; dI hI gLl hEaLj kOm wrm deS d; BivLK zoTe-zoTe bLce a;pNI kOm de inS;n s;ihb hirde inS;n s;ihb v;le zoTe-zoTe loikT a;pNe gl ivc p; ke sitgurU n;lsLcIa;. pRIt;. p; rhe hn|

iXh rivd;sIa;. wrm de pErok;r;. dI Xekt; hI hE “SRI gurUrivd;s jnm asq;m mMidr sIr govrwnpur bn;rs (AuLtr pRdeS) ivKeiXk a;lIS;n mMidr jo aLj sone ivc mxHn j; irh; hE, Aos mMidr te hird; inS;n s;ihb asm;n $ zUhd; hv; ivc lihr;Aud; mjIWe rMg ivcrMiga; hir d; inS;n s;ihb Aukira; iXh y;d idl;Au.d; smuLce ivSv$ begmpur; shr ko n;AU||duKu aMdohM nhI itih W;AU|| n; tsvIs iKr;j nm;lu||K;Auf n;Kt; n; trsujv;l||

iXh s;De sm;j dI KuSiksmtI hE smuMdr to. gihr; hir, sB to.ivS;l hir jo s;$ s;De sMt sm;j ne rijsTrD krv; ke s;De gurU Qr;.te SuSoiBt kIt; hE te BTke sm;j $ mMijl vLl sew idLtI hE|ijs hirp;rbRhm prmeSvr sdk; smuLce ivSv de k;rj sMpUrn huMde hn|aEsep;rbRhm prmeSvr dI ztr z;iXa; ivc ijs kOm de lok iXk muLW ho kejux bEW j;N Aus kOm d; v;l vI ivMg; nhI. ho skd;|

kXI v;r duLK iXs gLLl d; huMd; hE ik kuZ sv;rqI iksm de lokkuZ Sr;rtI iksm de lok a;pNe zoTe-zoTe sv;rq;. ipLze smuLcI kOm d;bhut vLD; nuks;n kr j;.de hn|s;DI sBn;. $ arjoXI hE, ipa;r

sitk;r n;l kihN; hE ik sitgurU rivd;s jI dI ivc;rw;r; n;l juxj;vo|a;psI tkr;r;. zLD ke a;psI s;.Z p; ke rivd;sIa; wrm depihred;r bN j;vo|a;AuN v;l; sm;. iXhn;. pihred;r;. te m;N kreg;te gLd;r;. te l;hnt;. p;veg;|sitgurU rivd;s jI ke loXe ture Der; sLcKMD bLl;. dI yog agv;XI ivctur pvo t;. mMijl;. de mUMh veK skde ho|hir hir de jEk;ira;. ivc hirhir ivc smuLc; ivSv rMg idAu, hir hir de ZMDe hr p;se Zul; id_ikAu.ik muktI d; iXko hI r;h hE “hir” Xekt; d; iXko hI pRtIk hE “hir”sd; y;d rhe Bul; n; bEiW_|aMimRtb;NI sitgurU rivd;s jI dI jo pl-pl hr pl iXh smZ; rhI hE :-

hir ke n;m ibnu ZUWe sgl p;s;re || rh;Au||

***********

“aMimRtb;NI sitgurU rivd;s mh;r;j jI”“aMimRtb;NI sitgurU rivd;s mh;r;j jI”“aMimRtb;NI sitgurU rivd;s mh;r;j jI”“aMimRtb;NI sitgurU rivd;s mh;r;j jI”“aMimRtb;NI sitgurU rivd;s mh;r;j jI”rivd;s ijh gRMq hE pxHE suNE mn l;iX

sB hI pd;rq imlege iXsse sB br p;iX||

sitgurU rivd;s jI dI pivLtr ‘aMimRt b;NI’ gRMq ijs ivLc sitgurU

rivd;s jI dua;r; Auc;rn kItI hoXI aMimRt b;NI drJ hE|iXh smuLce

rivd;sIa; wrm de pErok;r;. d; w;rimk gRMq hE|iXs p;vn gRMq ivLc

sitgurU rivd;s jI de 140 Sbd, 40 pde, pE.tI aLKrI, b;NI hft;v;r,

pMdr; itqI, b;r; m;s AupdeS, s;.d b;NI, anmol bcn, S;dI AupdeS,

suh;g Austit, mMglc;r, 231 slok gRMq ivLc drJ hn|sitgurU jI de

sLce AupdeS s;rI m;nv j;tI d; kila;N kr rhe hn|iXs p;vn

w;rimk gRMq dI ivSeSt; iXh hE ik sitgurU rivd;s jI dI Auc;rn

kItI s;rI aMimRt b;NI ijs ivLco. Auhn;. dI ivSv kila;Nk;rI

ivc;rw;r; ZlkdI hE, Auh s;rI aMimRt b;NI jo pRm;iNt hE iXs ivLc

drJ hE|sitgurU rivd;s jI dI ‘aMimRt b;NI’ p;vn gRMq, aLj ivSv jo

nFrt, ivSe ivk;r;. ivLc sx irh; hE, aiga;nt; dI agnI ivLc

txf irh; hE, iXh aMimRt b;NI gRMq sitgurU rivd;s jI de sLce AupdeS;.

r;hI. iXs sMs;r te pRem ipa;r dI WMDI- W;r vrK; krke smuLce ivSv de

lok;. $ kila;Nk;rI m;rg idK; irh; hE|aLj sitgurU rivd;s jI d;

jnm asq;n mMidr sIr govrwnpur v;r;nsI ivKe sq;ipt s;re sMs;r

61 62

Page 32: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

$ pRk;Sv;n kr irh; hE|sitgurU rivd;s jI dI aMimRt b;NI $ iXLk

gRMq de rUp ivLc iXkLW; krke pRk;Sm;n krn d; iXith;isk k;rj Der;

108 sMt srvN d;s jI, sLcKMD bLl;. de mh;.purS; dI yog agv;XI

ivLc kIt; iga;|mOjUd; gLdI nSIn SRI 108 sMt inrMjn d;s jI dI

p;vn agv;XI ivLc sMt suirMdr d;s b;v; jI ne Bgv;n mh;irSI

b;lmIk jI de p;vn asq;n Bgv;n b;lmIk tIrq aMimRtsr de gLdI

nSIn SRI 108 sMt pUrn n;q jI ate sMt sm;j $ n;l lE ke sitgurU

rivd;s jI de 633ve. pRk;S Austv te 30 jnvrI 2010 $ sitgurU

rivd;s jI de jnm asq;n mMidr sIr govrwnpur, v;r;nsI (yU> pI>)

ivKe lLK;. dI igNtI ivLc sMgt;. $ ‘aMimRt b;NI sitgurU rivd;s jI’

gRMq ne ivSv dI sB to. amIr ivr;st ate ivSv dI sB to. mh;n

ivc;rw;r; n;l jox idLt;|iXsde n;l hI ‘rivd;sIa; wrm’ dI pihc;N

ate rivd;sIa; wrm de hir de inS;n heW iXkLWe hoN d; smuLcI sMgt $

sMdeS idLt;|sitgurU rivd;s jI dI aMimRt b;NI ijs $ sMt sm;j ne

pUrI trH;. pRm;iNt krke sitgurU rivd;s wrm asq;n; te pRk;S krke

sMgt $ aMimRt b;NI de AupdeS;. te aml krn d; AupdeS idLt;|iXs

pivLtr aMimRt b;NI $ veK- suN ke iXkLtr 10 lLK to. vLw sMgt;. de mn

ivLc aq;h KuSI, vLKr; c;a, a;nMd hI a;nMd mihsUs ho irh; sI|c;re

p;se sitgurU rivd;s jI de jE- jEk;ira; r;hI sMgt;. a;pNI KuSI d;

iXJh;r kr rhIa;. sn|sB sMgt;. rivd;sIa;. wrm de iXith;isk

aEl;n de n;l behLd pRsMn nJr a; rhIa;. sn ikAu.ik smuLcI sMgt

rivd;sIa; wrm dI godI ivLc bEW ke “aMimRt b;NI sitgurU rivd;s

mh;r;j jI” gRMq d; p;vn inLQ m;nN d; hLk pR;pt ho iga; sI|aLj

smuLce ivSv ivLc rivd;sIa; wrm de pErok;r;. ne a;pNI ho.d d; aijh;

aihs;s krv; idLt; ik s;rI dunIa;. hEr;n rih gXI ik aEne QLT sme.

ivLc pUre ivSv ivLc sitgurU rivd;s jI dI rUh;nI aMimRt b;NI 20 to.

25 hJ;r de krIb gurU Qr;. ivLc pRk;S ho gXI hE|sMgt;. a;pNe iXST

$ y;d kr rhIa;. hn|sitgurU rivd;s jI ne a;pNI aMimRt b;NI ivLc

mh;n gRMq d; iJkr krida; frm;iXa; hE|

rivd;s ijh gRMq hE pxHE suNE mn l;iX

sB hI pd;rq imlege iXsse sB br p;iX||

sitgurU rivd;s jI aMimRt b;NI ivLc Auc;rn krde frm;Au.de

hn ik iXh gRMq jo vI jIv mn ict l; ke pxeHg;, iXk;gr ict ho ke

suNeg;, iXs dIa;. isLiKa;v;. $ inLj jIvn ivLc w;rn kreg;, Aus jIv

$ s;re pd;rq pR;pt hoNge|iXs to. s;re vr Aus $ imlNge|

aLj jgtgurU rivd;s jI dI p;vn aMimRt b;NI gRMq rivd;sIa;

wrm de pErok;r; d; mh;n p;vn gRMq hE|ijs dI m;nvmXI aMimRt b;NI

n;l jux ke, aMimRt b;NI de sLce AupdeS;. te aml kr ke sitgurU rivd;s

jI dI ap;r bKiSS hir de ins;n s;ihb tiht iXkLWe ho ke ivsv de

Ble iht, srvjn kila;N iht, sLc de r;h te wrm de pRc;r te clde

j;N; hE|

sitgurU rivd;s jI aMimRt b;NI jo tohI mohI frk imT; ke iXko

imLTI de sBe brtn d; aihs;s krv;Au.dI hE ate sd; y;d idl;Au.dI hE

“srbE Xek anek sua;mI sB QT Bogve soXI” jIvn $ hLk hl;l dI

km;XI krn d; “ijhv; to. Auk;.r jp, h;q se kr k;r” sLce m;rg te

cLlN ate begmpure de bsnIk bnN d; amr sMdeS de rhI hE|

aMimRtb;NI sitgurU rivd;s jI gRMq aLj smuLcI rivd;sIa;

kOm d; m;rg drsn kr irh; hE|rivd;sIa; kOm ijs $ sMt srvN

d;s jI ne pihc;N de idLtI hE|Auhn;. ipMD bLl;. ivKe 26 frbrI 1964

XI: $ Der; rivd;sIa; d; ilK ke rivd;sIa; wrm de agMmI sMdeS de

idLte sn|

aLj s;DI ho.d rivd;sIa; wrm , s;D; imSn aMimRt b;NI

sitgurU rivd;s jI d; pRs;r ate pRc;r krn; hE|ikAu.ik iXs imSn to.

vLD; ivSv d; hor koXI imSn nhI. hE|aLj sitgurU rivd;s jI de imSn

te aDol KxHn; hE|D;v;Dol krdI ivc;rw;r; $ sm;pt kr aMimRt

b;NI de lx lLg rivd;sIa; wrm de pErok;r kh;AuN; hE|aEl;n krn;

hE beKOf ho ke jo aMimRt b;NI kih rhI hE|

‘ kih rivd;s Kl;s cm;r; jo hm shrI so mIt hm;r;’

********

“rivd;sIa; wrm”“rivd;sIa; wrm”“rivd;sIa; wrm”“rivd;sIa; wrm”“rivd;sIa; wrm”sitgurU rivd;s jI dI aMimRtb;NI sBn;. $ pRBU-pRem, BgtI te

63 64

Page 33: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

sLc d; rst; idK;Au.dI hE|iXLJt aNK te svEm;n v;l; jIvn ijAuN

d; sbk px;Au.dI hE|aMimRtb;NI jgtgurU rivd;s jI iXLjt BrI iJMdgI

ijAUN d; m;rg pRd;n krdI hE|sitgurU rivd;s jI mh;r;j jI ne

a;pNI aMimRtb;NI ivc ijs p;rbRhm prmeSvr pRBU hir $ ismira; hE,

y;d kIt; hE, Aus pRBU de ajr-amr guN;. $ vI w;rn krn d; sLc;

AupdeS idLt; hE|pRm;tm; jI de guN;. d; ihs;b jIv;. de krn dI vLs dI

gLl nhI.|Aus pRBU d; sB to. vLD; mh;n guN s;$ sB $ nJr a;Au.d; ik

Auh a;J;d hstI hE, Aus dI bN;XI iSRSTI vI a;J;d hI hE|hir pRBU

a;J;dI d; pRtIk hE|jo a;p ikse SktI de tiht gul;m nhI. hE ate

a;pNe bN;Xe jIv;. $ vI gul;mI Bira; jIvn ijAUN to. rokd; hE|iXLJt

m;N snm;N Bira; jIvn ijAUN d; sLc; AupdeS idMd; hE|s;D; sm;j

jo SEt;nI lok;. dua;r; hJ;r;. s;l gul;mI de hnere ivc rLiKa; hE|sitgurU

rivd;s jI aMimRtb;NI ivc Frm;Au.de hn ik gul;mI Bira; jIvn

ijAuN; pp hE|

“pr;wInt; p;p hE j;n lehu re mItu

rivd;s d;s pr;wIn so koN krE hE pRItu||

pr;wIn kO dIn ky; pr;wIn bedIn||

rivd;s d;s pr;wIn ko sB hI smZe hIn”||

pr;wInt; v;l; jIvn ijAuN; p;p de sm;n hE|iXs v;ste

pr;wInt; to. mukt ho ke jIv $ iXLJt aNK Bira; jIvn ijAUN;

c;hId; hE|pr;Xe de awIn rih ke Julm sihN krn; p;p hE|iXs gLl $

cMgI trH;. j;N l_ smZ l_, gul;mI v;l; jIvn p;p hE, ikAu.ik gul;m

$ sB hI durk;rde hn|Aus n;l koXI pRIt nhI. krd;|jo pr;Xe de

awIn hE Aus d; a;pN; koXI wrm nhI. hE|ijs d; koXI wrm nhI. huMd;

Aus $ sB hI hIN smZde hn|sitgurU rivd;s jI smuLcI aMimRtb;NI

r;hI. sm;j $ iXLJt svEm;n te aNK Bira; jIvn btIt krn d;

mh;n AupdeS b<iSS ate gul;mI Bira; jIvn ita;g deN d; AupdeS

idMde hn|sitgurU rivd;s jI $ mMnN v;l; sm;j dilt sm;j jo

hJ;r;. s;l;. to. gul;mI Bira; jIvn btIt krd; a; irh; hE|sitgurU

rivd;s jI mh;r;j, sitgurU n;mdev jI, sitgurU kbIr jI, sitgurU

itRlocn jI, sitgurU sEn jI, sitgurU swn; jI ate Der; sLcKMD bLl;. de

mh;n mh;.purS;. ne j;igRtI pEd; kItI hE|b;b; s;ihb D;> aMbeDkr jI,

s;ihb SRI k;SI r;m jI, b;bU mMgU r;m jI de imSn pRc;r dua;r; ila;.dI

j;igRtI sdk; aLj iXh sm;j a;pNe m;n snm;n dI K;itr isr wx dI

b;jI l;AuN lXI ita;r hE|jo aLj tLk ikse dUsre de wrm;. ivc a;pNIa;.

kurb;nI dIa;. kh;NIa;. bN;Aud; a; irh; sI|aLj Auh sm;j amr

ShId sMt r;m; nMd jI dI Sh;dt to. pRern; lE ke a;pN; vjUd dunIa;.

$ idK;AuN lXI mEd;n ivc intira; hE|30 jnvrI 2010 $ sitgurU

rivd;s jI dI jnm BUmI k;SI bn;rs to. sMt inrMjn d;s jI te hor sMt

mh;.purS;. dI agv;XI ivc krox;. de jn-smUh sMgt;. de iXkLW ivc

m;N-snm;n dI r;h te clida;. “rivd;sIa; wrm” aEl;n kr

idLt;|Jbr Julm kLTxt; SEt;nI t;kt;. ivruLw smuLcI dunIa;. $ amn

d; pEg;m deN $ mEd;n ivc AutrI soc d; n;m hE “rivd;sIa;

wrm”|sitgurU rivd;s jI de smuLce ivSv ivc fEle pErok;r;. ne sitgurU

rivd;s jI dI ivc;rw;r; “begmpur; sihr ko n;Au” pUre ivSv ivc

fEl;AuN lXI, jn j;igRtI lXI, sitgur;. de imSn $ Qr- Qr phuMc;AuN

lXI rivd;sIa;. wrm d; ZMD; gLiDa; hE|s;re ivSv ivc suKmXI S;.tI

d; hok; idMd; rivd;sIa;. wrm s;rI m;nvt; $ amn d; p;W gurU

rivd;s jI dI ztr z;iXa; ivc rih ke pxH; irh; hE|sitgurU rivd;s

jI ne jIvn Br sMQrS Bre r;h;. to. guJrida;. sm;j $ m;N, snm;n,

iXLjt, m;nvI hLk, hr suLK shUlt muhLXIa; krv;XI|jo sm;j aLj suLK

shUlt;. Bira;. jIvn btIt kr irh; hE iXh sitgurU rivd;s jI dI

bdOlt hE|aLj iXh Sbd sm;j $ soc;. ivc ibW; lENe c;hIde hn ik

jekr sitgurU rivd;s jI dunIa;. ivc n; a;Au.de te aMimRtb;NI n;

Auc;rde t;. iXh sm;j lLiBa; nhI. lLBN; sI|aLj smuLce ivSv ivc

sitgurU rivd;s jI de pErok;r sitgurU rivd;s jI de imSn d; pRc;r

krke sev;v;. inB; rhe hn|aLj smuLce pErok;r;. d; frj bNd; hE ik

a;pNe iXST sitgurU rivd;s jI dI m;nvv;dI ivc;r;w;r; d; pRc;r

krn ihLt rivd;sIa; wrm d; vLw to. vLw pRc;r kIt; j;ve|jo aEl;n

hoiXa; hE s;D; rihbr – sitgurU rivd;s jI, s;D; kOmI inS;n – ‘hir’,

s;D; sMbown – jE gurdev, s;D; tIrq asq;n – SRI gurU rivd;s jnm

asq;n mMidr sIr govrwnpur v;r;nsI (yU>pI), s;D; AudeS – sitgurU

65 66

Page 34: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

rivd;s jI mh;r;j jI dI m;nvv;dI ivc;rw;r; de n;l-n;l mh;irSI

Bgv;n b;lmIk jI, sitgurU n;mdev jI, sitgurU kbIr jI, sitgurU

swn; jI, sitgurU sEn jI dI m;nvv;dI ivc;rw;r; d; pRc;r krn;|s;re

wrm;. d; sitk;r krn;, m;nvt; n;l ipa;r krn; te sd;c;rI jIvn

btIt krn;|sitgurU rivd;s jI dI ivc;rw;r; $ pRc;rida;. Der;

sLcKMD bLl;. de mh;n sMt inrMjn d;s jI te sMt r;m; nMd jI iva;n;

(a;sTrIa;) de gurU rivd;s mMidr ivc gXe te Auqe Auhn;. te hml;

kIt; iga; ijs ivc sMt inrMjn d;s jI JKmI ho gXe te sMt r;m; nMd

jI ShId ho gXe|sitgurU rivd;s jI dI ivc;r;w;r te hml; hoiXa;

iXs hmle d; jv;b deN ihLt sMt r;m; nMd jI dI Sh;dt $ ntmstk

huMida;. 30 jnvrI 2010 $ ‘rivd;sIa; wrm’ d; aEl;n krke sMgt

$ a;pN; Qr, a;pNI ivr;st idLtI|aLj smuLcI kOMm d; frJ bNd; hE

a;pNe b;p dI ivr;st $ s;.BN d;, aLj asI. sitgurU rivd;s jI dI

ivc;rw;r; $ ivSv ivc mh;n begmpur; Sihr dI soc deNI c;huMde h;.

t;. spLST soc rivd;sIa; wrm aEl;n krn; hoveg;|a;pNe gurU rivd;s

dI isLiKa; te aml krke a;pNe wrm d; hir d; inS;n s;ihb Zul;AuN;

hE|”aMimRtb;NI sitgurU rivd;s jI” w;rimk pustk d; j;p krn; te

smuLcI sMgt $ kr;AuN;|

jgtgrU rivd;s jI de sm;j ne B;rt de vLK-vLK pR;.t; ivLc

aMdoln cl;Xe jo alLg-alLg n;.v; v;l pRisLw hn|AuLtr pRdeS ivLc

j;Tv aMdoln, mLw pRdeS ivLc aihrv;l aMdoln, zLtIsgxH ivLc stn;m

aMdoln, a;.wr; pRdeS ate krn;Tk; ivLc m;dIg; aMdoln ate pMj;b

ivLc a;id wrm aMdoln cl;Xe gXe|B;rt de hor B;g;. ivLc vI vLK-vLK

n;.v; te aMdoln cl;Xe gXe|rivd;sIa; wrm bNn n;l s;re aMdoln;.

dI imhnt s;rqk ho gXI| jE gurUdev wMn gurUdev

“hir so hIr; z;iD ke”“hir so hIr; z;iD ke”“hir so hIr; z;iD ke”“hir so hIr; z;iD ke”“hir so hIr; z;iD ke”ivSv d; isrjk, p;lk te ivSv de ivn;Sk (jo cIJ bNI hE

j; jIv biNa; Aus $ a;pNI sImt Aumr guJ;rida;. <tm hoN; p.Ed; hE

iXhI hir d; isw;.t hE|Auh p;rbRhm prmeSvr srUp hir hE|ijs dI

bN;XI iXh iSRSTI nJr a;Au.dI hE|hir dI bN;XI iSRSTI ivc ajoke

sme. ivc asI. ivcr rhe h;.|hir jo pRm;tm; hE Auh a;pe to. hE|iXs sMs;r

de bJUd to. pihl;. vI hir sI,aLj vI AuhI hE, aKIr vI AuhI rheg;|hir

iXk beaMt SktI d; n;m hE ijs de iXk iXS;re te k;iXn;t d; ps;r;

huMd; hE ijs dI imhr sB jIv;. te ho rhI hE|m;ilk hir jo sMs;r de kN-

kN ivc ibr;ija; hoiXa; hE ijs de iXk iXS;re te a;m s;w;rn m;nv

t;. kI kihMdIa;. kh;Au.dIa;. hstIa;. $ kUc krn; ipa;|hir ijs de

iXS;re to. ibn;. pLt; vI nhI. ihl skd;|hir iXk anMt beaMt SktI d;

n;m hE ijs ne anek;. blS;lI r;ija;. $ bN;iXa; te imT; idLt;|hir

Jre Jre ivc mOJUd hE|hr m;nv ivc hir dI jot jgdI hE|hr idl

ivc hir dI jot jgdI hE|hr idl ivc hir jI sm;Xe bEWe hn|hir dI

asIm SktI sdk; m;nv pMj tLt;. ‘c iml ke iXs sMs;r ivc a;Aud;.

hE|bcpn, jv;nI ate buYepe to. huMida;. aMt mOt de drv;iJa;. co inkl

ke ifr Ause hir dIa;. asIm SktIa;. ivc ijnH;. ivc inkl ke biNa;.

huMd; hE Auhn;. ivc hI iml j;.d; hE|sMs;r ivc huN tLk arb;. Krb;. lok

a;Xe a;pNI ijMdgI guJ;rI s;rI iJMdgI m;iXa; ipLze nLsde rhe te aMt

sme. jdo. sMs;r to. j;N d; sm;. a;iXa; t;. hLq K;lI idK; ke cle

gXe|arb;. Krb;. $ bN; ke imT;AuN v;lI SktI d; n;m hE “hir” jo

a;id to. aMt tLk rhegI|iXs beaMt SktI d; aMt p; skN; asMBv

hE|iXs d; aMt p; skN; sMs;rI jIv;. dI soc te phuMc to. b;hr hE|hir

dI mihm; hir dI mh;nt; $ j;nN; smZN; sMBv hE jekr jIv mh;.purS;.

dI sMgt kre|hir n;m d; anmol KJ;n; iml j;.d; hE jekr iXh jIv

mh;.purS;. dI sMgt kre bcn;. te aml kre|sitgurU rivd;s jo

rivd;sIa; wrm de rihbr hn Auhn;. ne jo aMimRtb;NI Auc;rI Auh aLj

“sitgurU rivd;s aMimRtb;NI” w;rimk pustk de rUp ivc sitgurU

rivd;s jnm asq;n mMidr sIr govrwnpur v;r;nsI (yU>pI) ivKe

pRk;Sv;n hE|jo aLj Bule BTke sm;j $ sit srUp pRm;tm; d; r;h idK;

rhI hE|a;pNI aMimRtb;NI ivc sitgurU rivd;s jI Frm;Aude hn ik :-

hir so hIr; z;iD ke krih a;n kI a;s||

te nr dojk j;ihge sit B;KE rivd;s||

sitgurU rivd;s jI a;pNI aMimRtb;NI ivc jo aLj sMgt;. p;s

mOJUd hE ivc Frm; rhe hn|he jIv!!!!! he m;nv!!!!! tUM pRm;tm; de hir rUpI

hIre $ zLD ke ikse hor (a;n) dI a;s lg;XI bEW; hE|hir pRm;tm; to.

dUrI tE$ nrk;. ivc lE j;vegI|sitgurU rivd;s jI iXns;n $ sucet

krida;. smZ; rhe hn he jIv!!!!! aje vI vkt hE sMBl j;, pz;N kr lE

67 68

Page 35: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

hir prm;tm; dI iXs m;rg ivrowI a;n dI tere p;s sm;. koXI iJa;d;

nhI. hE|iXs qoxe ijhe sme. ivc te pz;N krnI hE hir rUpI hIre dI|iXh

hir d; n;m s;.B lE jo tE$ nrk;. to. bc; lveg; te a;pNe ivc sm;

lveg;|hIira;. vrg; jnm hE tUM koDIa;. ivc n; rol|hir $ zLD ke jo

vI jIv hor ikte muktI dI a;s lg;Au.d; hE iXh aTLl sc;XI hE ik Auh

jIv nrk;. d; v;sI huMd; hE te jo hir $ ismrd; hE Auh beGmpure d;

vsnIk bNd; hE|hIira;. rUpI K;n ivco. hI aNmuLl; jIvn d; hIr;

pR;pt hoiXa; hE iXh hIr; s;.B lE|iXh mnuLK; jnm v;r-v;r nhI.

a;AuN;|iXh sv;s;. dI DorI te hir n;m de mNke proa lE|sitgurU jI

s;$ v;r-v;r hir n;l juxn d; r;h de rhe hn te ikse hor (a;n) n;lo.

tox ke hir hir n;m n;l jox rhe hn|aMimRtb;NI ivc Frm; rhe hn:-

tumh;re n;.v ibs;s z;DI hE a;n kI a;s

sMs;r wrm mere mn n wIjE||

hir n;m to. ibn; hor s;rIa;. iXLz;v; zLD idLtIa;. hn|ikAu.ik iXs

sLce n;m ibn; sMs;r de ZUWe wrm krm krn ivc mer; mn nhI. lgd;|

sitgurU rivd;s jI prm;tm; hir dI tuln; iSRSTI de ikse

jIv n;l nhI. krde n; hI hir rUpI hIre br;br koXI KJ;n; hE|hir jI

n;l sLcI pRIt p;AuNI te dUija;. n;lo. (jo hir de tul nhI.) sd; lXI TuLT

j;N d; AupdeS de rhe hE ikAu.ik hir to. ibn;. ikse hor (a;n) dI a;s

Dubo idMdI hE|jo a;pNe Ksm $ zLD ke dr b- dr QuMmde hn aMt b;jI h;r

j;.de hn|isrf hir jI de lx lLgN v;le hI iXs sMs;r ngr $ p;r

krnge|Auh Bv s;gr rUpI dira; p;r krnge|aMimRtb;NI sitgurU

rivd;s jI dI pl-pl smZ; rhI hE|

tum khIat hO jgt gur sua;mI||

hm khIat kilyug ke k;mI||

iXh sMs;rI jIv $ sitgurU rivd;s jI Frm; rhe hn ate

smZ; rhe hn ik pRBU a;p s;re sMs;r de m;lk ho a;p jI $ BuLle hoXe jIv

k;mI, moh m;iXa; ivc fse pXe|ijhn;. ne hir hIre dI pz;N nhI. kItI

Auh pMje ivk;r;. heW luLte j;.de hn|iXse krke sitgurU rivd;s jI hIre

dI pz;N krke hir de n;l sLcI pRIt bN;AuN lXI kih rhe hn|hir

rUpI hIre $ zLD ke nrk;. d; v;sI bNeg;|hir $ ivs;r ke k;lpink

devI devita;. de avt;r;. dI pUj; krnI B;v a;n dI a;s krnI be-

arq hE tE$ nrk;. d; B;gI bN;XegI|iXLk sc;XI ik hir de sm;n

ivSv ivc kuZ vI nhI. hE|k;lpink avt;r;. dI pUj;, devI devita;.

dI ar;wn; krnI, krm-k;D;. ivc iJMdgI bearq krnI sB kuZ fJUl

hE|iXs sB p;rbRhm prmeSvr dI rcn; de anukUl nhI. hE iXh s;rI

m;nvt; ivrowI pRikira; hE|hir jI ivrowI pRikira; hE|iXns;n p;s

a;pNI muktI lXI kevl pRBU bMdgI d; hI shI rst; hE|hir $ zLD ke

jIv de pLle BTkN; hI pE.dI hE te iXhI BTkN; jIv $ nrk;. de drv;Je

tLk lE j;.dI hE|iXse SrimMdgI k;rn jIv a;tm; pRBU m;ilk hir n;l

nJr nhI. iml; p;Au.dI|iXns;n iXse p;p sdk; nrk;. dI aLg ivc

sxd; hE, txfd; hE, irh;XI B;ld; hE, jo irh;XI d; r;st; sitgurU

rivd;s jI ijAu.de jIa $ idK; rhe hn pr akl te prida;. k;rn

besmZIa;., n;-smZIa;. k;rn sitgur;. de dLse r;h te pEr nhI. wrd;|ik

hir so hIr; z;iD ke krih a;n kI a;s||

te nr dojk j;ihge sit B;KE rivd;s||

aMimRtb;NI sitgurU rivd;s jI p;vn pivLtr w;rimk pustk

ivLc iXs trH;. hir dI mihm; sm;XI pXI hE|ijve. smuMdr ivc nIr huMd;

hE|iXs d; hrF hrF hir n;l jux bEWN d; sLc; AupdeS de irh;

hE|hir n;m to. ibn;. ikse hor (a;n) dI a;s zLDN d; m;rg idK; irh;

ijve. :-

gOtm n;ir Aum;pit sv;mI

sIs w;rin shj Bg k;mI||

sitgurU rivd;s jI m;iXa; ipLze nMge pErI BLjde jIv $ smZ;Au.de

Frm; rhe hn veK ikve. m;iXa; de pRB;v ivc gOtm irSI Aus dI ptnI

ahLila;, p;rbtI de ptI iSvjI, sv;mI bRhm; s;re hI m;iXa; de pRB;v

ivLc sn|iXMdrIa;. de nc;Xe nLcde rhe|iXh m;iXa; de dUt k;m, kRow,

loB, moh, hMk;r a;id ivc DuLb gXe|iviSa; ivk;r;. ivc DuLb gXe tr

nhI. p;Xe|

bRhm; Kojt jnm gMv;iXa;

bRhm; jI ne vI pRBU hir $ Koija; nhI. pr a;pN; jnm

gv;iXa;|ijhn;. de n;m dI crc; c;re p;se fElI pXI hE|Auh vI pRBU

hir dI bMdgI ibn;. ikn;re nhI. lLg ske|Auh vI a;n dI a;s ivc rhe

te aMt Bvs;gr rUpI bexI ivc DuLb gXe|hir jI dI loa, jot d; c;nN

69 70

Page 36: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

aEs; hE ijs vI mn te pE.d; hE Auh pRk;Sv;n ho j;.d; hE|iXse sLcI jot

n;l asI. s;.Z p;AuNI hE|hir d; ismrn sv;s-sv;s krn; hE, hr pl

leKe ivc l;AuN; hE|s;DI muktI kevl te kevl hir de dua;re hE|sitgurU

rivd;s jI v;r-v;r y;d idl; rhe hn tere kol sm;. bhut qox; hE iXh

sv;s;. dI ikStI pt; nhI. kdo. mOt de DUMQe s;gr;. ivc DuLb j;vegI|iXs

to. pihl;. sm;. sMB;l lE, iXh s;h;. dI ikStI $ hir n;m d; cLpU l; je

p;r hoN; je mukt hoN;, hir n;m dI mihm; smZ je Bv s;gr p;r krn;

hE|hir te a;n ivcl; Frk pz;N lE|Aus $ y;d kr jo tere aMg sMg

hE|bek;r dIa;. pUj; ar;wn;v;. ivc aEve. sm;. guJ;r irh; hE|m;iXa;

ipLze BLj irh; hE|iXs ZUWI m;iXa; ipze tUM sLcI m;iXa; $ gv; irh;

hE|a;pN; hIira;. vrg; jnm koDIa;. ivc n; rol|hIre vrg; jnm

hIre vrge hir de crn;. ivc smript kr de t;. jo iXh jIvn sFl ho

j;ve ikAu.ik sm;. guJrd; j; irh; hE|sitgurU rivd;s aMimRtb;NI ivc

Frm; rhe hn| jo idn a;vih so idn j;hI

krn; kUc rhnu iqru n;hI||

sMgu clt hE hm vI clN;

dUr gvnu isr Aupir mrn;||

ika; tUM soiXa; j;gu iXa;n;

tE jIvn jig sic kir j;n;||

sitgurU rivd;s jI jIv $ jo pRBU to. koh;. mIl;. dI dUrI bN;XI

bEW; hE $ a;pNI aMimRtb;NI r;hI amr sMdeS de rhe hn, smZ; rhe hn

ik jo idn cxHd; hE Auh idn DuLbd; j; irh; hE|terI sv;s;. dI pMUjI a;Xe

idn <tm ho rhI hE te iXk idn <tm ho j;XegI|iXh hIira;. vrg;

jnm iXh durlB jnm kODIa;. ivc n; rol|aiga;nt; dI nI.d ivc

sO. ke jIvn n; gv;, j;g j; tere sMgI s;qI j; rhe hn tUM vI nhI.

rihN;, iXk idn tE vI cle j;N; hE|iXh hLsdI vsdI dunIa;. $ zLD

j;N; hE|tere s;re Brm pl ivc dUr ho j;Ne hn|hir hir de n;m d; j;p

kr lE, a;n dI a;s zLD de|iXh qoxHe ijhe s;h jo imle ne iXhn;. $ leKe

ivc l; de|

“su kuZ ivc;ir_ t;be mero mn iqru hE rih_|

hir rMgu l;go t;bE mero brn pliX B;yo”||

jdo. hir de sLce n;m dI ivc;r krIXe, jdo. hir jI d; iwa;n krIXe t;.

mn dI asiqrt; <tm ho j;.dI hE, BTkN; <tm ho j;.dI hE, mn siqr ho

j;.d; hE, siqr rUp ivc a; j;.d; hE jo iXLwr AuLwr BTkd; ifrd; hE Auh

S;.t ict ho j;.d; hE| jdo. hir d; mjIW; rMg mn te cxH j;.d; hE t;.

ifr sB foke rMg B;v a;n lXI koXI jgH; nhI. bcdI|jdo. hir dI jot

jgdI hE t;. s;re foke ivK;ve, aMw ivSv;S, mn de hnere imT j;.de

hn|hir d; j;p hI aEs; sLc; hE jo sB kuZ inK;r int;r idMd; hE :-

abrn brn kqE ijn koXI

QT QT iba;is_ rih_ hir soiX||

sMs;rI jIv abrn brn AUc-nIc a;id bek;r dIa;. m;nt;v;.

ivc jIvn bearq kr rhe hn|kN-kN ivc vsd; hir y;d nhI. krde

jd hir rUpI pRm;tm; jI ne iSRSTI dI isrjn; ivc koXI Frk nhI.

p;iXa; iXh jIv ikho ijhe Frk ivc fse pXe hn|

mE a;pno mn hir so joir_

hir so joir sBn se toir_||

jIv $ sitgurU rivd;s jI aMimRtb;NI ivc smZ; rhe hn

a;pN; mn hir n;l jox lE b;kI s;re hI ivSe ivk;r;. n;lo. tox lE|pRBU

hir ibn;. sMs;r de sB ps;re ZUW hn|mn $ hir dI mihm; ivc Dubo de

Aus d; gung;N kr je mukt hoN; hE|hir $ smZ ke hir $ aml ivc

ila; te jIvn sFl kr|

kih rivd;s ivc;r ke r;Ko hir se pRIt||**********

“iXk bentI hir isAu”iXk bentI hir isAu”iXk bentI hir isAu”iXk bentI hir isAu”iXk bentI hir isAu”‘’ srb krm ko ita;g kr, hir gur jp idn rEn

b;.Z nIr ijm mIn ko, a;vt n;.hI cEn||“sitgurU rivd;s jI aMimRt b;NI” p;vn pivLtr gRMq ivLc sitgurUrivd;s jI AupdeS de rhe hn he jIv! tUM sMs;r de foke krm k;.D ivK;veita;g de ate idn r;t aLWe pihr pRBU $ y;d kr, AuLWd; bihMd; hird; ismrn kira; kr, tUM hir dI Srn ivLc j; ke hir n;l aEsI pRItIbN; lE ijs trH;. dI pRIt mzlI dI p;NI n;l huMdI hE| ijve. p;NI to.bgEr mzlI nhI. rih p;Au.dI tUM vI iXs trH;. dI pRIt pRm;tm; n;l bN;ik ter; jIvn vI pRBU hir to. ibn;. asMBv hove|hir d; ismrn Bvs;gr to. p;r krd; hE| “hir k; ismrN kIjE, khe rivd;s amI rs pIjE||”

71 72

Page 37: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

hir d; ismrn krke hI bRhm rs pIt; j; skd; hE|hir dI bMdgIkrn n;l hI sB suLK;. dI pR;ptI huMdI hE|hir dI bKiSS sdk; hI jIv$ bRhm iga;n pR;pt huMd; hE|hir $ jo jIv ismrd; hE, hir dI jo jIvbMdgI krd; hE Auh jIv ijA.ude jIa mukt ho j;.d; hE|iXh sitgurUrivd;s jI dI aMimRt b;NI kih rhI hE|

“jIvt mukMde mrt mukMdet;. kE sevk kAu sd; anMde”||rh;Au||

jo jIv a;pNe a;KrI s;h;. tLk hir $ y;d krd; hE|hir dIbMdgI krd; hE|jo jIv hir $ ivc;r ke cld; hE ivs;rd; nhI. hE hrpl hr QxI hir $ y;d rLKd; hE|Aus jIv te hir dI bKiSS ho j;.dIhE, jIv $ sd; hI a;nMd dI pR;ptI huMdI rihMdI hE|Auh jIv ijAu.de jIamuktI h;sl kr lE.d; hE|jnm mrn de cLkr to. riht ho j;.d; hE|sitgurUrivd;s jI aMimRt b;NI ivLc AupdeS de rhe hn|

“hir hir tul n; pR;NIa; kih rivd;s ibc;r”|| he hneira; dI r;he gua;ce hoXe jIv! hir de tul koXI ivSv ivLcvst nhI. hE|koXI SktI Aus pRBU dI br;brI nhI. kr skdI|hir detul koXI jIv nhI. hE|iXhI iXLk mh;n sc;XI hE jo sitgurU rivd;s jIQoK ke ivc;r ke sm;j $ smZ; rhe hn|

“khe rivd;s Bj hir n;mpRBU so iwa;n sfl sB k;m”||

isRSTI de m;lk pRBU hir d; n;m duLK te icMt;v;. imT; idMd; hE,suKmXI aMimRt dI vrK; krd; hE|hir pRBU d; n;m jpN v;ila;. de s;rek;rj sfl ho j;.de hn|jo s;re sMs;r de jIv;. de k;rj sfl kr idMd;hE Auh kevl hir hE ijsd; iwa;n iXk;gr ict ho ke krn; c;hId;hE|sitgurU rivd;s jI aMimRt b;NI ivLc Frm;Au.de hn ik

‘’ hir jpt teAu jn; pdm kvl;spit t;s sm tuil nhI a;n koAU||Xek hI Xek anek hoiX ivsqir_a;n re a;n BrpUir soAU||rh;Au||

sitgurU rivd;s jI a;pNI p;vn pivLtr aMimRt b;NI ivLc frm;rhe hn ik pRBU pRm;tm; hir d; n;m jLp|Ausd; n;m jLp ijsdI br;brIsMs;r d; koXI vI jIv nhI. kr skd;|hir d; n;m ismrn kr ijs dIbr;brI ivS$, iSv, bRhm; a;id vI nhI. kr p;Au.de|iXLk hir hI hE joik sMs;r de kN-kN ivLc vsd; hE, Jre- Jre ivLc jo ivcr irh; hE Aushir d; sLc; ivc;r kr| tUM pRm;tm; ivLc a;n kI a;s zLD ke a; jo iXLkjot sB jIv;. ivLc jgdI hE Aus$ veK Ausde c;nN ivLc a;|jIvn ivLcmuktI d; mihj iXLko r;st; hE krm k;.D; d; ita;g krke hir dI sLcI

bMdgI krnI| “a;pn b;pE n;ih iksI ko Bvn ko hir r;j;||”Auh hir rUpI pRm;tm; ikse vI iXns;n to. vLK nhI. hE|sBn;

ivLc hir br;br rUp ivLc sm;iXa; hoIXa; hE|hr iXns;n pRem BgtIkrke pRIt bN; ke pRm;tm; (hir) $ pR;pt kr skd; hE|Auh ikse dIinjI sMptI nhI. hE|Auh t;. s;rI isRSTI d; sLc; m;ilk hE, s;rI dunIa;.d; s;XI. hE, Ksm hE, b;p hE|aMimRt b;NI sitgurU rivd;s jI aLj sB d;m;rg drSn kr rhI hE|sitgurU a;pNI b;NI ivLc v;r-v;r hir dImihm; kr rhe hn, s;$ ijs n;l aTuLT s;.Z p;AuN lXI Jor de rhehn|Auh hir B;v pUrn p;rbRhm pRmeSvr hE jo QT-QT ivLc ibr;jm;nhE jo s;De rom-rom ivLc rima; ipa; hE|K;s tOr te y;d rLKN; hE ik hir$ ismrn; hE|sitgurU jI dI aMimRt b;NI te aml krida;. sitgurU jIde aMimRt bcn;. $ a;pNe jIvn ivLc Y;lN; hE|a;pNe ceita;. ivLcvs; ke a;pNI soc $ hir de lx l; ke aTLl sc;XI $ sLc mMn ke cLlpEN; ik sitgurU jI dI aMimRt b;NI ivLc hir d; arq p;rbRhm pRmeSvrhE n; ik ikse hor SktI to. ila; j;ve|sitgurU rivd;s jI vrge pUrnbRhm iga;nI mh;tm; pUrn p;rbRhm pRmeSvr hir dI hI ar;wn; krskde hn hor ikse dI nhI. ikAu.ik hir $ ivs;r ke sMs;r ivLc hor koXIvI muktI d; ikn;r; nhI. hE|sitgurU rivd;s jI a;pNI aMimRt b;NIivLc r;m dI pUj; krde hn ate n;l hI aMimRt b;NI ivLc spLST vI krrhe hn ik mE. ijs r;m dI pUj; kr irh; h;., ijs $ iwa; irh; h;., ijsde lx lLg; h;. Auh mere rom-rom vLc visa; r;m hE n; ik dsrq jI d;puLtr “r;j; r;m cMdr” hE|mere r;m ate r;j; r;m ivLc bhut FrkhE|mere r;m ne jo isRSTI s;jI hE Aus dI isrjN; d; ihLs; sI r;j; r;m

cMdr|mer; r;m t;. srb iva;pk hE jo a;id to. aMt tIk rheg;|(asI.

aLj tLk pxHde a; rhe h;. ik isMwU Q;TI dI sLiBat; B;rtI mUl inv;sIa;.

dI sLiBat; sI ijs dI ivsq;rt; pUre ivSv $ m;t de rhI sI|ijsdI

trLkI deK ke vLDIa;.- vLDIa;. sLiBat;v;. dMd;. ivLc AuglI idMdIa;

nJr a;Au.dIa;.|iXs mh;n mUl inv;sI sLiBat; $ ivdeSI a;rIa;

lok;. ne zl kpT dIa; nItIa;. tiht Ktm kr idLt;, tb;h kr idLt;

anek;. j;tIa;. ivLc vMD idLt;|) sitgurU rivd;s jI dI b;NI s;$ hir

n;l jox rhI hE|hir d; B;v sLc;XI hE|sLc;XI $ ivs;rn; <ud $ woK;

deN; hE|cMvr pur;n ivLc s;f Sbd;. ivLc iliKa; imld; hE, cm;r j;tI

d; r;j hJ;r;. s;l ipRqvI te irh;|ijs j;t d; ijkr sitgurU rivd;s

jI aMimRt b;NI ivLc kr rhe hn|

73 74

Page 38: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

merI j;it kuT b;.Yl; Yor YovMt;

intih b;n;rsI a;s p;s;||

ab ibpR prw;n itih krih DMDAuit

tere n;m srN;iX rivd;s d;s;||

sitgurU rivd;s mh;r;j jI frm; rhe hn ik merI j;t kuT b;.Dl;

nIve. sm;j dI j;t hE|vrN ivvsq; de tiht nIvI. smZI j;.dI j;t

hE|merI j;t de lok mre hoXe pSU Y.hde hn pr he pRm;tm; tere sLce n;m dI

viDa;XI hE jo aLj ivpr lok mE$ DMDvMt krde hn, mere iga;n aLge

isr Zuk; rhe hn|iXh sitn;m dI mihm; hE|sitgurU rivd;s jI aMimRt

b;NI ivLc v;r-v;r kih rhe hn ik hir d; ismrn muktI hE|hir dI

smZ a;nMd dI pR;ptI hE|a;nMd SktI d; aihs;s hE|hir d; ismrn

mukt kr idMd; hE iksto BTkN;v;. to., gErm;nvI ivc;rw;r;v;. to., AUc-

nIc v;lIa;. soc;. to iXs lXI hir $ ismr ke jIv hir d; hI ho j;.d;

hE ikAu.ik hir d; pRtIk a;J;dI hE|jdo. hir te a;n ivcl; frk smZ

pE j;.d; hE t;. a;n $ rihN dI koXI q;. nhI. bcdI|D;> BIm r;Au

aMbeDkr b;b; s;ihb jI iXhn;. lFj; $ a;pNe arq;. ivLc kih rhe hn

“wrm ate Gul;mI iXLk s;q nhI. clde” wrm $ smZN lXI hir n;l

juxn; pveg; ate Gul;mI <tm krn lXI a;n dI a;s zLDNI

pvegI|wrm de arq;. $ smZ ke s;re sm;j dI gLl aLge ila;AuNI

hE|hir n;l sLcI pRItI bN; ke a;pNe rihbr;. dI ivc;rw;r; n;l juxke

a;n $ Bul; ke rivd;sIa; wrm d; ZMD; cuLk ke cLlN; hE|aMimRt b;NI

ivLc sitgurU rivd;s jI kih rhe hn ik

jhM jhM j;Au tum;HrI pUj;

tum s; dev avr nih dUj;||

mE apno mn hir so joirAU

hir so joir sbn se toirAU||

sitgurU rivd;s jI aMimRt b;NI p;vn pivLtr gRMq ivLc Frm; rhe

hn ik mE. r;m dI bMdgI krd; h;.|Auh r;m dSrq d; puLtr r;j; r;m

nhI. hE|mere r;m jI t;. kN-kN ivc ibr;jm;n hn|srbiva;pk hn|Auh

mere aMg- sMg hn|mere r;m mere rom-rom ivLc rme hoXe hn|

n;ih ak;s n;ih wr wrNI, pvnpur QT cMd;

nih ab r;m ikRSn guN B;XI, bolt hE muzMd;||

n;ih ab bed kteb purnin, suiun sihj re B;XI

n;ih ab mE tE, tE mE nhI. k; isAu kho bt;XI||

hir pRBU p;rbRhm pRm;tm; kevl a;k;S nhI. n; kevl wrtI hE, n;

kevl hv; hE, n; kevl cMdrm; hE Auh t;. srb iva;pk hE|huN n; mE.

r;m ikRSn de guN g;Au.d; h;. n; hI mE$ bed-kteb pxHn dI lox hE|”kih

rivd;s hir srb iva;pk” QT-QT ivLc ibr;je hir $ ismr ke sLc dI

pR;ptI ho j;.dI hE|ZUW n;lo Kihx; zuLT j;.d; hE|hir ijs $ j;nN

smZN mgro kuZ hor j;nN dI JrUrt nhI. rihMdI|mer; ter; ter; mer;

Bed Ktm ho iga; hE|sitgurU rivd;s jI aMimRt b;NI r;hI. smZ; rhe

hn ik Aus $ ismr lE jo sh;XI hoN; hE|B;v s;re frk imT; ke y;d kr

“tohI mohI mohI tohI aMtr kEs;” “n;ih ab mE tE tE mE nhI.”|

krm akrm bIc;rIaE sMk; suin bed pur;n

sMs; sd ihrdE bsE kAun ihrE aiBm;n||

ved pur;N;. $ pxH ke mn ivLc SMke pEd; huMde hnik ikhx; krm kIt;

j;ve ikhx; n; kIt; j;ve|iXh krm- akrm j;t-p;t te a;w;irt

hE|ved;. S;Str;. $ pxHn n;l mn ivLc SMke pEd; huMde hn|iXs lXI

sitgurU jI kih rhe hn|

“n;ih ab bed kteb purnin, sun sihj B;XI||

hir ibn koXI pitt p;vn a;ish wy;vE re

hm a;pUjy pUjy Bye hir te n;m anupm g;vE re||

hir ibn;. koXI vI jIv pivLtr nhI. hE|hir de ibn;. ikse cIj dI

pUj; nhI. kItI j; skdI|jekr sMs;r ivLc koXI pUj; de l;iXk hE t;. Auh

kevl hir hE hir de ibn;. koXI hor nhI. hE|

hir hir hir hir hir hir hre

hir ismrt jn gXe instir trE||

aMimRt b;NI ivLc sitgurU rivd;s jI y;d idv; rhe hn ik hir

$ y;d kr hr vele hir $ ismr, mukt ho j;veg;|Auh mukt kr idMd;

hE|hir $ jp ke hI jIv tre hn ate trde rihNge|hir $ y;d krkehir n;l s;.Z p;AuNI hE|iviSa;, ivk;r;., krmk;.D; to mukt hoN;hE|mukt hoN dI smZ a;ve iXh bentIa;. hir pRBu aLge krnIa;. hn|a;pNerihbr d; ZMD; cuLk ke cLlN; hE|

khE rivd;s iXLk bentI hir isAupEj r;KAu r;j; r;m merI||

aLj s;De sm;j $ iXh gLl mMn lENI smZ lENI ait JrUrI hE ik

75 76

Page 39: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

muktI d; kevl iXLk r;h ‘hir’ hE iXs lXI hir de arq;. $ smZ ke hir$ y;d rLKN; c;hId; hE|ivc;r ke cLlN; hE n; ik ikse aiga;nt; vLspE ke hir ivrowI ivc;r;. $ pRfuLlt krn; hE|iXh mnuLK; jnm durlBhE|iXs jnm ivLc sLc $ smZ ke sLc;XI n;l bLZ ke ZUW de ikle Y;h deNehn|iXh jnm v;r-v;r nhI imlN; jekr iXs jnm ivLc kUx isre teY.ohde rhe t;. muktI kde nhI. imlegI|asI. ipLze pxH a;Xe h;. ik iXhjnm hIira;. vrg; hE ate iXh hIira;. vrg; jnm hIira;. vrge pRBUde crn;. ivLc BeT krIXe|a;Au sitgurU rivd;s mh;r;j jI dI aMimRtb;NI de lx lLg ke a;pNe rihbr dI ivc;rw;r; $ ivSv dI sB to.mh;n ate ivS;l ivc;rw;r; s;bt krIXe|y;d rLKo jdo. asI. hir n;ljux;ge. t;. sLc;XI n;l jux;ge.|jo kOm;. sc;XI n;l jux j;.dIa;. hn AuhkOm;. a;pNe puriKa;. d; supn; s;k;r krdIa;. hn ate jldI hI a;pNepuriKa;. dI ivr;st n;l jux ke a;pN; r;j k;iXm kr lE.dIa;. hn|bslox hE iXLkjuT ho ke sitgurU rivd;s mh;r;j jI dI aMimRt b;NI pxHndI aml krn dI|aLj jrUrt heW iXLk a;v;j ho ke gUMjN dI, hLq ivLchir d; ZMD;. hr sIne ivLc beGmpure d; supn;|

sitgurU rivd;s jI mh;r;j B;rtI mUl inv;sI sm;j

gOrvS;lI ivrs; ivr;st rLKN v;lI, aNKIlI svEm;n v;lI cm;r

j;t ivLc hoiXa;| ijs sm;j ivLc a;p jI d; a;gmn hoiXa; Aus

sm;j $ m;nvI aiwk;r;. to. vMict rLiKa; hoiXa; sI|iXns;n de, sm;j

de ivk;s ivLc ivLida; d; aihm rol irh;|mUl aiwk;r;. ivLc ivLida;

pR;ptI d; aiwk;r huMd; hE jo s;De sm;j ida;. lok;. kolo sme. ida;. h;km

lok;. KoiXa; hoiXa; sI|sitgurU rivd;s jI ne aMimRt b;NI jo ik sitgurU

rivd;s jI de pivLtr bcn;. d; gRMq hE|jo aLj smuLce sm;j d; m;rg

drSn kr irh; hE|sitgurU rivd;s jI ne a;pNI aMimRt b;NI ivLc

Frm;iXa; hE:- m;wo aibida; iht kIn|| ibbek dIp mlIn||rh;Au||

hj;r;. s;l ivLida; to. vMict rLiKa; iga; iXh sm;j aiga;nt; $

a;pN; gihN; smZI bEW; hE|aiga;nt; ivLc a;pN; iht smZd;

hE|iXse aiga;nt; krke socN smZN dI SktI, sLc ZUW dI smZ dI

SktI nST ho gXI hE|ivLida; dI Q;T krke iXh sm;j hJ;r; s;l

gul;mI ivLc irh;|sm;j dI durdS; te s;r; sMs;r hLsd; hE|

d;irdu deiK sB ko hsE aEsI ds; hm;rI||

asT sd; isiw kr tlE sB ikRp; tum;rI||

iXh sm;j ijs ivLc mE. pEd; hoiXa; h;. Aus $ m;nvI aiwk;r;. to. vMict

rLiKa; iga; hE|m;nvI aiwk;r; to. vMict B;v gul;m rLiKa; iga;

hE|s;DI aEsI grIbI drdn;k siqtI te hr koXI hLsd; hE pr he pRm;tm;!!!!!je terI pUj; krke huN aW;r;. iswIa;. mere hLq te rihMdIa; hn t;. iXh

sB terI hI ikrp; hE|sitgurU rivd;s jI ne iXh b;NI Aus sme. Auc;rn

kItI hE ijs sme. m;nv ivrowI ibpr pRw;n soc ne s;De sm;j to. ivLida;

ate BgtI d; aiwk;r KoiXa; hoiXa; sI| sitgurU jI ne sm;j $

jg;iXa; ate smZ;iXa;|

pr;wInt; p;p hE j;nu leh re mIt

rivd;s d;s pr;wIn s okon krE hE pRIt||

pr;wIn k; dIn ky; pr;wIn bedIn

rivd;s d;s pr;wIn ko sB hI smZe hIn||

ijs sm;j dI Gul;mI $ toxn; huMd; hE sB to. pihl; Aus $ Gul;mI

d; aihs;s kr;AuN; JrUrI huMd; hE|Gul;mI $ Ktm krn lXI sB to.

pihl; hiqa;r ivLida; hE|ivLida; d; aiwk;r t;. azUt sm;j p;so.

KoiXa; hoiXa; sI|azUt sm;j $ sMsikRt bolI pxHn dI s<t mn;hI

sI|pustk “gurmuKI aLKr Bgt (gurU) rivd;s jI ne bN;Xe” de leKk

iga;nI gurcrn isMQ vEd ilKde hn|

(1) gurb;NI dua;r; Bgt (sitgurU) rivd;s jI ne gurmuKI aLKr

bN;Xe isLw hoN; Auhn;. dI b;NI r;hI pUrI trH;. j;iNa; j; skd;

hE|a;p jI ilKde hn ‘’n;n; iKa;l pur;n bed ibw cOtIs aLKr m;hI”

iXs d; B;v asl ivLc aLKr cO.tI hI hn|pMiDt ne iga;n $ kiWn

bN;AuN lXI dev n;grI de aLKr kLcI lLsI v;.g vw; ke 52 kr zLDe

hn|iXs to. isLw ho iga; hE ik pihl;. cO.tI aLKr gurmuKI de lox anus;r

jo dLse hn ate sMket idLte hn Auh Bgt (sitgurU) rivd;s jI dI deN

hn|SRI gurU n;nk dev jI ate SRI gurU aMgd dev jI ne nhI. bN;Xe|

(2) azUt vrg $ sMsikRt bolI pxHn ate pxH;AuN dI pUrI trH;.

mn;hI sI|azUt vrg dI lox $ pUr; krn v;ste gurU rivd;s jI ne

gurmuKI aLKr bN;Xe t;. jo iXh m;nvI aiwk;r;. to. vMict sm;j ivLida;

pR;pt krke gul;mI dI zT $ Aut;r ke snm;nt jIvn jI ske ate

AuLnt ho ske|(sMdrB AuhI) so sitgurU rivd;s jI ne sm;j $ ivLida;v;n

krn v;ste gurmuKI dI isrjN; kItI ate m;nvI aiwk;r;. to. vMict

sm;j $ DMke dI coT te Kuisa; hoiXa; aiwk;r idv;iXa;|sitgurU

77 78

“⁄«Ò ÓÈ ‘« ⁄‡√≈Ò ÍÛ≈¿»”

Page 40: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

rivd;s jI aMimRt b;NI gRMq ivLc drj hE a;p jI dI Auc;rn kItI hoXI

pE.tI aLKrI|sitgurU rivd;s jI dua;r; rict pE.tI aLKrI heW ilKe

anus;r hE|

A, a, X, s, h, k, K, g, Q, ~, c, z, j, Z, fl, T, W, D, Y, N, t, q, d,

w, n, p, f, b, B, m, y, r, l, v, x,

sitgurU rivd;s jI mh;r;j jI ne sm;j $ iga;nv;n krn v;ste

pE.tI aLKrI dI rcn; kItI jo s;De p;s mOJUd hE|sMgt;. dI j;Nk;rI

iht ik B;rt ate p;ikst;n dI vMD to. pihl; l;hOr dI ad;lt ne

iXh fEsl; kIt; sI ik gurmuKI dI rcn; sitgurU rivd;s jI ne kItI

hE|

“ n;n; iKa;n pur;n bed ibiw cAutIs aLKr m;hI”sitgurU rivd;s jI ne pE.tI aLKr;. dI rcn; krn AuprMt aiga;nsm;j $ iga;n vMDN iht p;WS;l;v;. KolIa;.|ijnH;. ivLc Aus sme. degurU jI de sevk ate hor gurU jI to. pRB;ivt s;wU sMt mh;.purS p;WS;l;r;hI. iga;n vMDN d; k;rj krn lLge|y;d rhe sitgurU rivd;s jIde 52 r;je r;NIa;. sevk bNe ate Auhn;. de ivLida; de pRs;r iht ikMn;k;rj kIt; hoveg;|sitgurU rivd;s jI dI pRerN; sdk; jo p;WS;l;v;.KolIa;. gXIa;. Auhn;. ivLc ivLida; d; pRS;d vMiDa; j;.d; sI|sBn;.$ iml-jul ke rihN d; p;vn pivLtr sitsMg suN;iXa; j;.d; sI|

stsMgit imil rhIaE m;wAu jesE mwp mKIr;||sitgurU rivd;s jI mh;r;j jI dI aMimRt b;NI sm;j $ ivLida; pR;ptIkrke iga;nv;n ho iml-jul ke rihN d; sMdeS idMdI hE|ijve. SihddIa;. mLKIa;. Sihd de zLte n;l iml-jul ke rihMdIa;. hn Ause trH;.sm;j $ iXLk juLT ho ke a;pNe hLk;. dI r;KI krn dI pRern; de rhe hn aten;l hI ivLida; pR;ptI d; m;rg vI idK; rhe hn ikAu.ik ivLida; ibn;.s;DI durdS; AuhI hE|

sit ivida; ke pxe pR;pt kre sd; iga;n rivd;s khe ibnu ivida; nr ko j;nu aj;nu||

iga;n to. ibn;. m;nv nrk Bog irh; hE|ivida; pR;pt krke a;pNeduKI jIvn $ suKI bN; skd; hE|sitgurU rivd;s jI aMimRt b;NI r;hIjIv $ ate smuLce sm;j $ smZ; rhe hn|

cil mn hir cTs;l px;AU|| Tek||

gurU kI s;iT iga;n k; aLzr ibsrE|

to. shj sm;iw lg;AU||1||

pRem p;XI surit leKin kirho|

rr; mm; iliK a;ke idK;AU||2||

yeh ibiw mukit Byo snd;iXk|

irdE ibd;ir pRk;S idK;AU||3||

k;gd kMvl mit mis kir inrml|

ibn rsn; inw idn guN g;AU||4||

khe rivd;s r;m jip B;XI|

sMt s;iK de bhuir n; a;AU||5||

cLl mn tE$ hir d; n;m jLpN v;lI p;WS;l; ivc pxH;v;| ijs

p;WS;l; ivLc sReST m;rg to. BTkN v;lI gurU de AupdeS rUpI soTI

hE|pRBU $ iml;AuN v;le iga;n d; aLKr px;HiXa; j;.d; hE|jekr jIv

iga;n d; aLKr BuLl vI j;.d; hE t;. gurU jI dI ikrp; n;l mnuLK dI

sihj sm;wI lLg j;.dI hE|iXs p;WS;l; ivLc pxHn v;ste pRem dI soTI

ate surt dI klm n;l srv iva;pk r;m iliKa; j;.d; hE|iXs

p;WS;l; ivLc pxHn v;ila;. de ihrde ivLc pRk;S ho j;.d; hE|ihrde $

klm ate buLwI $ inrml isa;hI bN; ke jIB; to. vgEr hI idn r;t

m;ilk de guN g;Xe j;.de hn|sMt iXs d; pRm;N hn|pRBU d; ismrn

krke jIv mukt ho j;.d; hE|sitgurU rivd;s jI ne s;$ pihl;. ivida;

pR;ptI d; hLk idv; ke, pE.tI aLKrI dI rcn; krke sm;j de vLw to. vLLw

iga;nv;n hoN d; r;h idK;iXa; hE|ivLida; dI pR;ptI krke sm;j $

Sihd dIa;. mLKIa;. v;.g iXLk hoN d; sLd; idMde hn ikAu.ik Xekt; ibn;.

koXI vI aiwk;r sl;mt nhI. rihMd;|sit- sMgit ivLc iml-jul ke

rihN d; AupdeS ate sMt;. mh;.purS; de crn; kMvl; n;l juxn d;

AupdeS idMde hn|”hir ismrE soXI sMt ibc;ro” sitgurU rivd;s mh;r;j

jI de imSn $ jn-jn tLk phuMc;AuN iht Der; sLcKMD bLl;. de k;rj $

s;r; jLg j;Nd; hE|iva;n; Sihr ivLc pRc;r krida;. Sh;dt d; j;m

pI gXe ShId sMt r;m nMd jI iXse Dere to. sn|iXs Dere to. imSn d;

pRc;r ho irh; hE|sMgt $ jux bEWN d; sLc; AupdeS hE aEse mh;n sMt;. dI

sMgt krn dI pRern; ijnH;. dI p;WS;l; ivLc sLc rUpI iga;n imld;

hE|aiga;n sm;j iga;nv;n ho irh; hE|hir dI p;WS;l; ivLc sitgurU

jI pxHn d; AupdeS de rhe hn|hir d; mtlb sm;nt;, sutMtrt; hE|

hir muktI d; r;h hE|

79 80

Page 41: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

sitgurU rivd;s jI dI “aMimRtb;NI”sitgurU rivd;s jI dI “aMimRtb;NI”sitgurU rivd;s jI dI “aMimRtb;NI”sitgurU rivd;s jI dI “aMimRtb;NI”sitgurU rivd;s jI dI “aMimRtb;NI”ivc hir dI mihm;ivc hir dI mihm;ivc hir dI mihm;ivc hir dI mihm;ivc hir dI mihm;

sitgurU rivd;s jI aMimRtb;NI ivc sitgur;. ne jIv $aiga;nt; ivc BTke m;nv $ aMwk;r;. ivc DuLbe sm;j $ hir jI delx lLgN d; v;r-v;r AupdeS de rhe hn|ijqe hir jI n;l juxn d;m;rg idK; rhe hn Auqe a;n, krmk;.DI, gEr-m;nvI SktIa;. n;lo.hLTN d; AupdeS de rhe hn|a;Au aMimRtb;NI sitgurU rivd;s jI dIivc ‘hir’ de B;v arq smZN d; ytn krIXe|arq;. $ j;N ke smZ kehir n;l sLcI pRIt p;XIXe:-

hir hir hir hir hir hir hre||hir ismrt jn gXe instir trE|| rh;Au ||

pRm;tm; d; hir hir n;m jLp ke pihl; vI sMs;rI jIv mukt ho gXe hn,hir n;m jLp ke huN BI mukt ho rhe hn ate hir n;m jLp ke aLgo. vImukt hoNge|pRm;tm; d; ‘hir’ n;m jIv de ihrde $ Aujvl krn v;l;hE|pRm;tm; d; sv;s-sv;s hir n;m jLp ke jIv sMs;r de n; tre j;Nv;le Bv-s;gr $ p;r kr skde hn|

a;pn b;pE n;hI iksI ko B;vn ko hir r;j;||moh pTl sBu jgt iba;ip_ Bgt nhI. sMt;p;||

Auh hir pRm;tm; jI a;p ikse dI b;p dI mlkIat nhI. ho|a;p jI t;.hir pRk;S rUpI r;j; jI kevl pRem;. BgtI krn v;ila;. de hI ho|mohrUpI prd; s;re sMs;r ivc ps;ira; hoiXa; hE pr moh rUpI prd; pRm;tm;de n;m jLpN v;le Bgt;. $ duLK nhI. idMd;|

hir hir hir n; jpih rsn;||avr sB ita;ig bcn rcn;|| rh;Au ||

aE jIv!!!!! aEse suLK;. de smuMdr pRm;tm; d; hir hir n;m rsn; n;l ikAu.nhI. jLpd;? tUM sMs;r dI ZUWI rcn; de vcn;. $ rsn; to. ita;g ke pRBUd; ismrn kr ter; jIvn sfl; ho j;veg;| Í´ Í´ «¤È𠫤Èπ «√Ó∆¬∂, ‹Ω ÒΩ∑∂ ‘« Áπ¡≈Õ

‘« Ó‹Èπ «ÚÈ «√Ú È‘ƒ, ̉À «ÚÁ≈√ ⁄Ó≈® ‹∂ ’ج∆ ‹∆Ú ‘« Á≈ «Èº‹ ÿ ÍÃ≈Í ’È≈ ⁄≈‘πøÁ≈ ˛ ª ¿π‘ ‘ÍÒ ‘ «¤È ‘« Á≈ «√ÓÈ ’∂Õ ‘« Á∂ È≈Ó »Í∆ «¬ÙÈ≈È ÂØ∫ «ÏȪ«’√∂ Ú∆ ‹∆Ú Á≈ ’«Ò¡≈‰ È‘ƒ ‘πøÁ≈Õ

khE rivd;s iXk bentI hir isAupEj r;Khu r;j; r;m merI||

hir rUpI pRm;tm; aLge arjoXI sLce p;tS;h a;p merI l;j rLiK_ jI|

n;mu tero a;rtI mjnu mur;re||hir ke n;m ibnu ZUWe sgl p;s;re|| rh;Au ||

sitgurU rivd;s jI pRm;tm; dI a;rtI krida; kihMde hn ik ter;n;m jLpN; hI terI sLcI a;rtI hE|a;p jI d; n;m jLpN; hI a;p jI $iXSn;n kr;AuN; hE|hir jI a;p de n;m ibn; sMs;r de ps;re ZUWe hn|

khE rivd;s n;mu tero a;rtIsitn;mu hE hir Bog tuh;re||

sitgurU rivd;s jI Frm;Au.de hn ik he pRm;tm; jI a;p jI d; n;mjLpN; hI mere lXI a;p dI sLcI a;rtI hE|sitn;m d; hI a;p jI $ Boglg;Aud; h;.|

n;mdev, kbIru itlocnu swn; sEn trE||kih rivd;s sunhu re sMthu hir jIA te sBE srE||

sitgurU n;mdev jI, sitgurU kbIr jI, sitgurU itRlocn jI, sitgurUswn; jI, sitgurU sEn jI pRm;tm; jI d; n;m jLp ke tr gXe ate ijnH;.ne sMs;r ivc Xekt; s;.ZIv;lt; sq;pt krn lXI lihr cl;XI ijhn;.de sm;ijk, kR;.tIk;rI te prm;rqI ivc;r;. aLge r;je- mh;r;ija;. tekLTx pMqIa;. $ ZukN; ipa;|Auhn;. mh;.purS;. to. sew lE ke hir d; m;rglE beaMt jIv tr gXe|

hir jpt teAU jn; pdm kvl; spitt;s sm tuil nhI. a;n koAU||Xek hI Xek anek hoiX ibsq;ir_a;n re a;n BrpUir soAU||rh;Au||

jo jIv pRm;tm; de n;m $ jLpde hn Auhn;. dI br;brI ivS$ iSv atehor koXI vI nhI. kr skd;|Auh hir iXk hE|iXk to. anek;. rUp w;rnkrke sMs;r ivc ivcrd; hE|jIv $ srv iva;pk pRBU d; ismrn krn;c;hId; hE te muktI pR;pt krnI c;hIdI hE|hir so hIr; z;iD ke krih a;n kI a;s||

te nr dojk j;ihge sit B;KE rivd;s||hir de hIre rUpI n;m $ zLD ke ijhx; jIv muktI dI hor koXI

a;s rLKd; hE, gurU rivd;s jI Frm;Aude hn iXh aTLl sLc;XI hE ik AuhjIv nrk;. $ j;veg;|

sb me. hir hE hir me. Sb hE hir apno ijin j;n;||s;KI nhI. aOr koXI dUsr j;nnh;r sy;n;||sb jIv;. ivc hir pRm;tm; hE|Aus dI sB p;se jot jg rhI

81 82

Page 42: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

hE|hir sBn;. ivc ibr;jm;n hE|iXs Bed $ kevl Aus ne hI j;iNa; hEijs ne pRm;tm; $ j;N ila; hE|Aus hir de sm;n koXI dUsr; gv;h,SKS nhI. hE|hir $ j;nN v;l; sMs;r ivc AuLtm hE|

ab kzu mrm ibc;r;. ho hir|a;id aMt aos;n r;m ibn koXI n krE inst;r; ho hir ||Tek||hir jI d; sLc; ismrn krke mE. huN v;stivk rhLs B;v bRhm

iga;n de Bed $ ivc;r ila; hE|iSRSTI de a;id to. lE ke aMt tLk a;pjI to. ibn;. jIv;. $ koXI muktI nhI. de skd;|

kih rivd;s Aud;s t;hI tE. kh; Aup;y ab kIjE||BE bUxt BEBIt Bgit jn kir aBlMbn dIjE ho hir||sitgurU rivd;s jI b;NI ivLc Frm; rhe hn ik klyug de bl

to. bcN lXI huN jIv kI Aup;y kre? he hir jI pRm;tm;!!!!! sMs;r de Bv-s;gr ivc DuLb rhe Bea-BIt jIv $ a;p ikrp; krke a;pN; sh;r; deke Bv s;gr to. p;r kr idAu jI|

kih rivd;s zUTI sb a;s tb hir t;hI ke p;s||a;tm; iqr BXI tb;hI iniw p;XI||jdo. jIv dIa;. sB iXLz;v;. Ktm ho j;.dIa;. hn Audo. jIv hir

ivc lIn ho ke siqr ho j;.d; hE|Aus sme. srv AuLc iniw dI pR;ptI hoj;.dI hE|

su kuz ivc;ir_ t;qe mero mn iqru hE rih_|hir rMg l;go t;qe mero brn pliT Byo||Tek||hir de n;m d; kuZ ku hI ivc;r kIt; t;. Aus sme. mer; mn siqr

ho iga;|jdo. mE$ hir n;m d; mjIWI rMg lLg iga; t;. ZUW; rMg bdliga;|

mE apno mn hir so joir_||hir so joir sbn se toir_||sB pr hir tum;rI a;s;||mn kRm bcn khE rivd;s;||he pRBU jI mE. apN; mn a;p jI n;l jox ila; hE|a;p jI n;l

jox ke sB n;l tox ila; hE|hr sme. mere mn ivc a;p jI de drSn dIiXLz; hE|iXh mE. mn, bcn ate krm krke kihMd; h;.|

mE. ihrde hir bEWyo hir so pE sryo n; Xeko k;j||B;v Bgit rivd;s de pRitp;l kro moih a;j||a;p jI de n;m to. ibn;. mE. sMs;r dI b;jI h;r ke bEW iga;

h;.|mer; iXk vI kMm pUr; nhI. hoiXa;|a;pNI pRem BgtI bKiSS krkeaLj hI merI pRitp;l kro jI|

khE rivd;s pRk;S prm pd k jp tp bRt pUj;||Xek anek anek Xek hir kho kON ibiw dUj;||

sitgurU rivd;s jI Auc;rn krde hn ijs sme. jIv de ihrdeivc hir d; pRk;S ho j;.d; hE t;. Aus sme. jIv prm pd $ pR;pt krj;.d; hE|hir $ ismrn to. b;ad jIv $ jp tp ate pUj; dIa;.dUsrIa;. ivwIa;. krn dI lox nhI. huMdI|pRBU iXLk to. anek;. rUp w;rnkrke sMs;r ivc ibr;jm;n hE|

“qoqI k;y; qoqI m;y;|| qoq; hir ibn jnm gMv;y;||qoq; pMiDt qoqI b;nI||qoqI hir ibn sBE kh;nI”||hir de sLce n;m to. ibn; iXh srIr vI ZUW; hE iXh m;iXa; vI

ZUWI hE|pRBU to. ibn; jIv bek;r ivLc jnm gv; irh; hE|sLce n;m ibnpMiDt vI ZUW; hE pMiDt dI b;NI vI ZUWI hE|hir ibn sBE kh;NIa;.ZUWIa;. hn|ijqe hir rUpI sLc hE Auh kuZ sLc hE|

“tIrq brt kriX bhu tere, kq; bst bhu s;nE|kih rivd;s imil_ guru pUre, ijih aMtr hir iml;nE”||jIv bhut tIrq;. te iXSn;n krde hn ate kq;v;. d; iviKa;n

krde hn|jdo. jIv $ pUrn gurU iml j;.d; hE t;. Auh aMdro. hI jIv $pRBU n;l iml; idMd; hE|

“t;. qE pitt nhI. ko p;vn hir tj a;n n iwa;iXa; re||hm apUij pUij Bye hir qe n;m anupm g;iXa; re||Tek||”Aus pRBU to. vLD; pitt p;vn B;v p;pIa;. $ pivLtr krn

v;l; koXI hor nhI. hE|iXs lXI pRBU to. ibn;. hor ikse $ ikAu iwa;XIXe|heB;XI!!!!! asI. sMs;rI jIv vI pUjN yog nhI. sI pr pUjnIk ho gXe|iXslXI jIv tUM anupm pRBU de n;m d; guN-g;N kr|

“jb lg aMg pMk nihM prsE to jl kh; pK;lE||mn mlIn iviSa; rs lMpT to. hir n;m sMB;le”||jdo. tLk aMg;. $ p;p rUpI icLkx nhI. zUMhd; td tLk pRBU de

n;m rUpI jl ivc Auh$ woN dI lox nhI. hE|iXs trH;. jd tk jIv d;mn (iviKa;) ivSe ivk;r;. ivc luB;Xem;n hoN krke mEl; huMd; hE td hImn $ pRBU d; n;m ismrn krke SuLw kIt; j;.d; hE|

cil mn hir cTs;l px;AU.guru kI s;iT igy;n k; aLzr ibsrE to shj sm;iw lg;AU||a;pNe mn $ hir d; n;m jLpN v;lI p;WS;l; ivc px;AuN

d; AupdeS de rhe hn ijs p;WS;l; ivc SReSW m;rg to. BTkN to. rokNv;lI guru de AupdeS rUpI soTI hE|

83 84

Page 43: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

hir $ iml;AuN v;le iga;n d; aLKr vI pxH;iXa; j;.d; hE|jekr jIviga;n aLKr BuLl vI j;.d; hE t;. guru dI ikrp; n;l sihj sm;wI lLgj;.dI hE|

hir ismrE soXI sMt ibc;ro,avr jnm bek;m r;m ibn,koiT jnm so Aupir b;rO||Tek||

jo sMt hir d; ismrn krde hn Auh pUrn sMt hn, SReSThn|pRBU jI de n;m to. ibn;. jIv d; jnm insfl j;.d; hE|iXs lXIkrox;. jnm sMt;. to. v;rne c;hIde hn|

ho binj;ro r;m ko hir ju ko T;.Do l;do j;iX re|r;m n;m wn p;iX_ t;. te shj krUM ibAup;r re||Tek||jekr r;m n;m d; vNj krn v;l; vp;rI hE t;. mere p;s a;ve

mere p;s pRBU de r;m n;m d; vp;r kr lve|mer; T;.D; hir de n;m n;llLida; hoiXa; hE|mE. sMs;r ivc turIa; avsq; d; vp;r krd; h;. joik sMs;r ivc Bed B;v to. AuLpr AuLW ke nOa;. dua;ira;. to. AuLpr dsve.dua;r phuMc ke pR;pt huMdI hE|

hir arpn kir Boj n; kIno, kq; kIrt nhI. j;nIr;m Bgit ibn muktI n; p;ve, amr jIv gr;bE pR;nI||ijs jIv ne hir $ a;pN; jIvn arpn nhI. kIt; ate pRBU dI

viDa;XI nhI. j;NI|pRBU dI pRem BgtI to. ibn;. muktI pR;pt nhI.huMdI|iXs lXI amr jIv pRBU de n;m to. ibn;. jUn;. ivc BTkd; rihMd;

hE|

’Ø«‡ ’ÒÍ ‹∆ÚÈ ¡ÒÍ, «Ï⁄ ‘« Ì◊«Â «ÏÒ≈√Õ ‘« «√Ó‰ √ÎÒ ‹ÈÓ, Áπ‘ ÎÒ Ò«‘ «ÚÁ≈√®

’ØÛª ’Òͪ «Ú⁄ «¬’ ¡ÈÓØÒ ‹∆Ú Á≈ ‹∆ÚÈ ˛ ‹Ø ÍÃÌ» Á∆Ì◊Â∆ ¡≈¿π‰ È≈Ò «¬‘ ‹∆ÚÈ √¯Ò ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ ÒØ’-ÍÃÒØ’ √π÷∆‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ

irdE suimrn krUM nEn anloknosRvn; hir kq; pUir r;KUM||

mE. ihrde ivc a;p jI d; ismrn krd; h;., aLK;. n;l a;p jIde drSn krd; h;., kMn;. n;l pivLtr b;NI srvN krke anMd ivcBrpUr rihMd; h;.|

m;l; n;m sBE jg Dhko ZUWo Bek bnEhM|ZUWe te s;.ic tb hoiXMh hir kI srn jb aEhO||

aiga;nt; k;rn jIv ZUWe Brm;. ivLc BuLle hoXe hn te gl;.ivc m;l; p; ke hir dI pR;ptI v;ste ZUWe BeK bN;Xe hoXe hn|jdo. jIv

pRBU dI Srn lEd; hE Aus sme. ZUW $ ita;g idMd; hE sLc n;l jux j;.d;hE| iSv snk;idk p;r n; p;ve mE bpure kI koN ignI hE| j; kI pRIt inrMtir hir so khE rivd;s t;kI sd; bnI hE|

iSv jI, snk;idn c;re Br; Aus hir pRBU dI mihm; nhI. j;Nskde|pRBU de guN;. $ pRBU dI bKiSS krke hI j;iNa; j; skd; hE|ijsjIv dI inrMtr pRIt hir n;l rihMdI hE|Aus jIv dI hmeS; pRBU n;llgn lLgI rihMdI hE|

jn rivd;s ita;gI jg a;s;lhhu _T hir crnn kI|sitgurU rivd;s jI mh;r;j jI Frm;Aude hn ik he jIv, tUM

sMs;r dI ZUWI a;s; zLD de pRBU de crn;. kMvl;. d; a;sr; lE ke a;pN;jIvn sFl kr lE|

Bir Bir devE Srit kl;lI,dira; dira; pIn; re,pIvtu pIvtu a;p; jg Bul;,hir rs m;.ih bOr;n; re|gurU rUp kl;lI dsve. dua;r ivc surt iTk; ke Br Br ke pRBU de

n;m de ipa;le ipl; irh; hE, dira; de sm;n aMimRt de ipa;le jIv pIirh; hE|aEs; aMimRt pIN n;l jIv sMs;r $ BuLl j;.d; hE|pRBU de n;mivc mgn ho j;.d; hE|

set BiX_ tn qr qr kMpih hir ismrn nhI kInH;|jIv $ sitgurU jI kihMde hn ik pRBU d; ismrn kr|jIv

jv;nI hMk;r ivc gua; idMd; hE te aMt buY;pe ivc srIr kMbd; hE, iXkict nhI. ho p;Au.d;|bJurg avsq; ivc pRBU d; ismrn nhI. huMd;|

ibn ivsv;s b;.Z sit j;iXsE, hir k;rin ikAu r;sI||ijve. b;.Z iXstrI $ sMt;n pEd; hoN d; ivSv;s nhI. ho

skd;|iXse trH;. hir de n;m jLpN to. ibn;. jIv $ sMs;r de Bv-s;gr to.p;r hoN d; ivSv;s nhI. ho skd;|

p;.Dee eee!!!!! hir ivc aMtr D;.Y;he krm-k;D;. ivc fse pMiDt!!!!! terI krm-k;.DI BgtI ate hir

dI asl BgtI ivc bhut aMtr hE|jIv pRBU pRem to. ibn;. isr munv; kesev; pUj; krn de Brm de bMwn;. ivc bLZ j;.d; hE|

kih rivd;s hir srb iva;pk

85 86

Page 44: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

p;vegI te jd tLk asI. iXk nhI. ho p;v;..ge Audo. tLk s;D; n; t;.sm;ijk, r;jnIikt, w;rimk a;w;r bN p;Xeg; n; hI asI. kuZ a;pN;sMv;r p;v;.ge|aLj s;D; rivd;sIa; wrm aEl;n ho cuLk; hE|rivd;sIa;wrm d; inS;n s;ihb vI ‘hir’ hE|s;D; w;rimk gRMq ‘aMimRtb;NIsitgurU rivd;s jI’ dI hE|so asI. aMimRtb;NI sitgurU rivd;s jI dIivc hir dI mihm; j;NI hE|a;_ sm;j de Ble ihLt, ivSv dI Bl;XIa;pNe imSn n;l juxIXe t;. jo ivSv de lokI sitgurU rivd;s jI depErok;r;. $ j;N skN te m;nvv;dI rivd;sIa; wrm $ apN; kea;pN; jIvn sFl kr skN|

“S;dI AupdeS”-“aMimRtb;NI” ivc hir dI mihm;“S;dI AupdeS”-“aMimRtb;NI” ivc hir dI mihm;“S;dI AupdeS”-“aMimRtb;NI” ivc hir dI mihm;“S;dI AupdeS”-“aMimRtb;NI” ivc hir dI mihm;“S;dI AupdeS”-“aMimRtb;NI” ivc hir dI mihm;s;ihb sitgurU rivd;s jI de muK;ribMd to. Auc;rn kItI hoXI

l;v;. dI ivwI iXh ‘S;dI AupdeS’ dI pivLtr aMimRtb;NI r;hI. jIv

rUpI iXstrI d; pRBU pRItm ipa;re n;l, pRBU prmeSvr ptI n;l mel

iml;p b;re iga;nv;n krdI hE|jIv rUpI a;tm; jdo. pRBU pRItm n;l

iXk-imk ho j;.dI hE t;. rUh;nI anMd dI pR;ptI huMdI hE|anMdmXI

aMimRtb;NI sitgurU rivd;s gRMq ivc drj “S;dI AupdeS” pxH ke

smZN d; ytn krIXe|

pihlxI l;.v hir drSn gur;. d; j;ve dUr bul;XI

dIa; mel hir diXa; p;r ke guLZI rmj cl;XI||

pihlI l;.v ivc hir srUp gurU de drSn krn n;l duLK dUr ho

j;.de hn|jdo. pRBU diXa; krke iml;p kr; idMd; hE t;. Aus sme. gLuZI

rmj dI smZ pE j;.dI hE B;v iga;n ho j;.d; hE|aLge s;ihb kihMde hn

pRBU de n;m n;l mn siqr ho j;.d; hE|

anhd Sbd suNe mn iqr, kr imT gXe srb aMwese||

ikRp; isMw guru imila; pUr;, ilv l;gI hir Bese||

hir de n;m ivc mn siqr ho j;.d; hE, anhd Sbd suN;XI idMde hn ijs

n;l s;re SMika;. d; n;S ho j;.d; hE|hir dI ikrp; n;l pUre gurU d;

iml;p huMd; hE|jIv dI sLcI ilv lLg j;.dI hE|

dUjxI l;.v pRem prItI surt Sbd iml;XI|

sitgurU kItI prm prItI, drg;h me. suLK p;XI||

jdo. jIv hir n;l pRem krd; hE t;. Aus d; Sbd te surt n;l iml;p ho

j;.d; hE|sitgurU n;l sLcI pRIt krn n;l jIv rUpI iXstrI $ pRBU ptI

srb icMt;miN srb pRitp;lk||hir srb iva;pk hE te mn iXLzt fl deN v;l; hE|AuhI sB

jIv;. dI p;lN; krd; hE|sB jIv;. d; r;K; AuhI hE|tn mn a;tm b;ir sd; hir g;XIXe||Bnt jn rivd;s tum srn; a;XIXe||

sitgurU rivd;s jI Frm;Au.de hn ik jIv $ a;pN; tn, mnhir de aLge kurb;n krke hmeS; hI hir de guN g;Aude rihNe c;hIdehn|sitgurU rivd;s Frm;Aude hn jIv pRBU dI Srn ivc rhe|

kqn; kqE n; hir imle p;ve Kojn nUrkhE rivd;s ivc;r kE rho Bgv;n hjUr||

n;m inS;n pR;pte jo g;vte rihke gIt||rivd;s khE sitsMg me. avy pd sitgur dIt||n;m iwa;vE dev muin krt; purS a;gMm||sIs d;n kr hir imle tUM n; j;n shMm||s;ihb dIn ida;l sd; soXI mno puk;r||

khE rivd;s pRIit Bir mn me r;K ivc;r||sitgurU rivd;s jI aMimRtb;NI ivc hir n;l sLcI pRIt p;AuN

d; jIv $ sLc; AupdeS de rhe hn|hir n;m rUpI aEs; aMimRt rs pIN $kih rhe hn, ijs $ pIN mgro. b;kI koXI pIN; nhI. rihMd; hE|ijve. –pE.tI aLKrI ivc Auc;rn krde hn|

hir k; ismrn kIjE|kih rivd;s asI rs pIjE|hir se pRIt kro mn mere jEse cMd ckor;|b;lk pRIit KIr se b;dl QT; se mor||

sitgurU rivd;s jI aMimRtb;NI ivc asI. sitgurU de sLceAupdeS veKe hn pxH rhe h;.|hir n;l aEsI pRIt p; l_ jEsI cMdrm; dIckor n;l huMdI hE|sitgurU jI sm;j $ hir n;l juxn dI pRern; de rhehn|ivSv dI iXh sc;XI hE|iXs ivSv d; iXko Ksm B;v hir hE ijsdI bdOlt jIv ivcr rhe hn|iXh hir QT QT ivc ibr;ija; hoiXa;hE|guru jI kih rhe hn hir dI BgtI krn v;ila;. dI br;brI iXhdevI-dev nhI. kr p;Au.de|aLj s;$ hir de sLce n;m n;l jux j;N;c;hId; hE|iXh hir n;m hI hE, ijs $ sitgurU rivd;s jI v;r-v;rkih rhe hn hir $ smZ ke, j;N ke, ivc;r ke, a;pNe mn ivc Aut;r kemuktI iml j;NI hE|hir n;l jux j;N; ‘iXk’ n;l juxn; hE jd tLkasI. iXk n;l nhI. jux;.ge t;. s;DI aq;h beihs;bI t;kt iXk nhI. ho

87 88

Page 45: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

dI drg;h ivc suLK imld; hE|

sitgurU Srn hir vDB;gI sihMse sgl gua;Xe||

sitgurU d;t; pRBU sMg r;t; ins idn hir ilv l;Xe||

sitgurU dI Srn ivc rihN n;l vLDe B;g;. v;l; jIv s;re Brm;. $

<tm kr lE.d; hE|sitgurU aEs; d;t; hE jo hr roJ pRBU hir n;l ibrtI

lg; idMd; hE|

tIjxI. l;.v avrn doS te, riht BiXa; mn mer;||

hir QiT de ivc Xek sm;n; so Qir p;iXa; Der;||

sitgurU dI Srn ivc avrn doS to. mn riht ho j;.d; hE|hir srv-

iva;pk hE|Aus a;pNe aMdr hI mE. veK ila; hE|ijs d; mn iXk ict ho

ke hir de drSn;. $ locd; hE Aus te hir dI ikrp; ho j;.dI hE|

mMgl de mMgl int g;v;., iXho aMimRt w;r;||

hir hir sMg ilv juxI juxMdI s;c; iXh sh;r;|

pRBU de pRem ivc mMgl to. mMglmXI guN g;Au.d; h;. iXho hI mere aMdr pRBU

dI aMimRtw;r; hE|hir hir n;l ilv juxn n;l sLc; suh;g pR;pt huMd;

hE|

cOqxI l;.v rtn hir j;n; suLK sMpit Qr a;Xe||

a;s; mns; sitgur pUr,e jE jE Sbd al;iX||

jdo. jIv hir de sLce n;m $ j;N lE.d; hE, Aus amolk rtn $ j;N lE.d;

hE t;. Aus $ s;re Kj;ne iml j;.de hn|s;rIa;. iXLz;v;. te mnorq sitgurU

dI ikRp; sdk; pUrn ho j;.de hn|jIv sitgurU de Sbd d; aiBa;s

krd; hir dI jE-jE k;r krd; hE|

hir hir n;m iwa;_ sd; mn pRem kr||

loB moh hMk;r dUt jMm dUr hir||

jIv $ hmeS; hir d; n;m iwa;A.ude rihN; c;hId; hE|hir n;m de j;p

sdk; loB, moh, hMk;r, dUt ate jmdUt dUr nLs j;.de hn|

kih rivd;s puk;re, jpyo n;m doXe

hir k;rj so Xek, sd; suLK m;no doXe||

sitgurU rivd;s jI puk;r ke kihMde hn ptI-ptnI B;v doh;. $ hI hir

d; n;m jLpN; c;hId; hE|hir n;m jLpN rUpI k;rj iXk SReST k;rj

hE|iXs k;rj krke dono. suLK m;Nde hn|

s;w sMg pRt;p, sd; suK p;XIXe,

sMtn ke pRt;p, n;m hir iwa;XIXe||

sMt;. dI sMgt de pRt;p sdk; jIv hmeS; suLK p;Au.d; hE|sMt;. dI sMgt

krke hir d; n;m ismrd; hE|iXs lXI ptI ptnI $ sMt;. dI sMgt d;

AupdeS de rhe hn|

riliml sKIa;., mMgl g;iXa; tIsr;||

sd; jpo hir n;m, n; kbhuM bIsr;||

sKIa;. shelIa;. ne rl-iml ke tIsr; mMgl;c;r g;iXa;|sd; hir d;

n;m jLpN v;l; jIv hir $ BuLld; nhI.|

ibnu hir n;m n; s;r, kzhU sMs;r hE||

hir k; n;m iwa;vE, Biv inLw p;r hE||

pRBU de hir n;m to. ibn;. jIv dI sMs;r ivc hor koXI s;r nhI. lE.d;|hir

n;m iwa;AuN n;l jIv Bv-s;gr to. p;r ho j;.d; hE|ptI-ptnI $ hir

n;m jLpN d; AupdeS idMde hn|

mMgl;c;r a;nMd, sKI suK g;iXa;||

k;rj BiXa; suhel;, hir hir iwa;iXa;||

cOq; mMgl;c;r g;AuN n;l a;nMd imld; hE, a;nMd dI pR;ptI huMdI

hE|hir hir n;m iwa;AuN n;l jIv de sBE k;rj sFl ho j;.de hn|

jn rivd;s ipa;s, sd; gur n;m kI||

hir sMg rhe pRIt, _T iXk n;m kI||

sitgurU jI Frm;Au.de hn ik jIv de mn ivc hmeS; sitgurU de n;m dI

ipa;s bNI rihNI c;hIdI hE|hir n;l hmeS; pRItI krke n;m d;

a;sr; lEN; c;hId; hE|

“sitgurU rivd;s jI aMimRtb;NI” ivc sitgurU jI nee aMimRtmXI bcn;.

dI vrK; krke jIv $ inh;l krde hn|’S;dI AupdeS’ sitgurU dI

pivLtr b;NI iXse p;vn gMRq ivc S;iml hE|sitgurU dI b;NI sm;j $

sew idMdI hE|aLj iva;h S;dIa;. ivc sitgurU dI Srn ivc Auhn;. de

bLce sLcI b;NI d; a;nMd m;Nde a;pNe jIvn dI KuSI iva;hut; jIvn

dI y;tr; SurU krde hn|iva;hut; jIvn $ suKmXI bN;AuN lXI

sitgur;. de p;vn AupdeS te aml krke a;pNe jIvn $ sitgurU de

89 90

Page 46: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

drs;Xe m;rg te torn; hE|sitgurU dI b;NI “hir sMg rhe pRIt” aEsI

pRIt p; ke hir hir n;m jLpida; a;pN; jIvn sFl bN;AuN; hE|

***************

“aMimRtb;NI ivc Auc;rn kItI a;rtI ivc“aMimRtb;NI ivc Auc;rn kItI a;rtI ivc“aMimRtb;NI ivc Auc;rn kItI a;rtI ivc“aMimRtb;NI ivc Auc;rn kItI a;rtI ivc“aMimRtb;NI ivc Auc;rn kItI a;rtI ivc“hir” d; mhLtv”“hir” d; mhLtv”“hir” d; mhLtv”“hir” d; mhLtv”“hir” d; mhLtv”

‘aMimRtb;NI sitgurU rivd;s jI’ dI p;vn pivLtr b;NI gurUrivd;s gurU Qr;. aMdr S;m svere cldI hE|S;m svere sMgt;. dLK;. dImuktI ihLt guru rivd;s jI dI inLQI god ivc bEWdIa;. hn arjoXIkrdIa;. hn| sitgurU rivd;s jI dI anMdmXI aMimRtb;NI d; a;nMdm;NdIa;. hn|sitgurU jI dI b;NI ivc sitgurU dI Auc;rn kItIAuc;rn b;NI sMgt;. S;.t ict ho ke pxHdIa;. hn|a;rtI pxHn n;lmn dI iXk;grt; a;Au.dI hE|mn S;.t ict huMd; hE|sitgurU rivd;sjI dI a;rtI ivc vI hir dI mihm; hE|a;rtI ivc vI hir d; iJkra;Au.d; hE|so sitgur;. dI a;rtI $ smZN;, mMnN; ate a;pNe jIvnivc w;rn krn; atI JrUrI ho j;.d; hE|iXh a;rtI s;$ b;hrI krmk;.D;n;lo. tox ke hir n;l joxdI hE|sitgurU rivd;s jI dI a;rtI de B;varq;. $ j;nN; s;De lXI atI JrUrI hE|a;_ sitgur;. dI a;rtIpxIXe te Auhn;. de arq;. $ smZ ke a;pN; jIvn sfl bN;XIXe :-

a;rtI (1)a;rtI kh;. lE kr jove|sevk d;s acMBo hove||Tek|| b;vn kMcn dIp wr;vE|jx bEr;g re idRSiT n; a;vE||1|| koiT B;nu j;kI soB; romE|kh; a;rtI agnI home ||2|| pMc t;t yh itrgunI m;y;|jo deKE so skl Aup;y;||3|| kih rivd;s deK; hm m;.hI skl joit rom sm n;hI.||4||jgtgurU rivd;s mh;rj jI pRBU dI sLcI a;rtI d; gung;n

krde hn ik Aus pRBU dI jot de pRk;S br;br krox;. sUrj; d; pRk;S vInhI. iTk skd;|he pRBU ! a;p de n;m jLpN rUpI a;rtI to. ibn;. mE. sMs;rivc hor koXI sLcI a;rtI nhI. deKd;|a;p de n;m to. ibn;. mE. a;p ded;s lXI s;re aDMbr hEr;nIjnk hn|B;ve. koXI jIv a;rtI lXI sone dezoTe dIve bN; ke jg;ve pr sLce vEr;g to. ibn;. Aus pRBU de drSn nhI.huMde|ijs pRBU dI a;rtI dI SoB; krox;. sUrj;. to. vI iJa;d; pRk;S vw;rhI hE|ifr aEsI sLcI a;rtI lXI agnI b;l ke yLg krn dI kI loxhE B;v koXI lox nhI. hE|iXh sMs;r pMj tLt;. p;NI, hv;, agnI, wrtI,a;k;S ate itMn guN st, rj te tp to. biNa; jo jIv idK;XI de irh;hE Aus s;re ivc pRBU sm;iXa; hoiXa; hE|mE. pRBU $ a;pNe aMdro. anuBv

kIt; hE|Aus pRBU dI jot de iXk rom de pRk;S br;br vI sMs;r d; s;r;pRk;S nhI. ho skd;|

a;rtI (2) sMt Aut;rE a;rtI dev isromnIXeAur aMtr th;. pEis ibn rsn; BiNXe||Tek||mns; mMidr mih wUp wup;XIXe||pRem pRIit kI m;l r;m cx;XIXe||1||chuM idis idbl; b;il jgmg hE||rih_ re||joit jot sm joit joit iml rih_||re||2||tn mn a;tm b;ir sd; hir g;XIXe||BNt jn rivd;s tum srn; a;XIXe||3||

jgtgurU rivd;s jI jIv;. $ pRBU d; ismrn krn d; p;vn AupdeSidMde hn|pRBU de n;m jLpN rUpI a;rtI sMt jn g;Aude hn|he sB to. vLDepRBU jI sMt a;p d; n;m jLpN rUpI SReST a;rtI g;Au.de hn|ihrde aMdrvs rhe pRBU d; n;m sMt jn rsn; to. Auc;re ibn;. hI a;pNe ihrde aMdrAuc;rn krde hn|a;pNe suMdr mn rUpI mMdr ivc pRBU $ imlN dIa;S; d; hI wUf lg;Au.de hn te sLcI pRIt rUpI m;l; pRm;tm; aLgecx;Au.de hn|c;re idS;v; B;v s;r; sMs;r pRBU n;m rUpI dIpk n;l jgmg; irh; hE|Aus pRBU dI n;m rUpI jot a;pNe aMdr jg; ke Aus pRBU dIjot n;l iml ke B;v a;tm; rUpI jot Aus pRBU rUpI jot dI aMS hE ijhxIAus n;l iml ke Aus d; hI rUp ho ke rihMdI hE|he jIv a;pN; tn mn pRBUaLge kurb;n krke hmeS; hI Aus de guN g;AuNe c;hIde hn|guru rivd;sjI kqn krde hn ik he pRBU ! mE. d;s a;p jI dI Srn ivc a;iXa;. h;.|a;rtI (3) ggn mMDl me. a;rtI kIjE n;d ibMd iXke mek krIjE|

susmn iXduM aimRt kuMB wr;vE mns; m;l; fUl cx;vE||QIN aKMD; sohe b;tI itRjuTI jot jle idn r;tI|pvn s;wn; q;l sjIjE t;me somuK mn wir lIjE||riv sis h;q gho itMh m;hI iKn dihne iKn b;mE l;hI||shs kMvl isQ;sn r;jE anhd Z;.jn int hI b;jE|iXh ibMw a;rtI s;.cI sev; prm puirK alK aBev;||kih rivd;s gurdev bt;vE aEsI a;rtI p;r lMQ;ve||

sitgurU rivd;s jI a;rtI ivc Frm;Aude hn ik dsve. dua;r rUpIggn mMDl ivc iwa;n iTk; ke pRBU dI sLcI a;rtI kro ijLqe pRBU d;anhd n;d ate jIv dI AutptI de aMS ibMd iXk imk ho j;.de hn|dsve.dua;r rUpI suKmn; n;xI ivKe pRBU de aMimRt d; kuMB Bira; hoiXa;hE|ijLqe pRBU de n;m rUpI fuLl;. dI m;l; cxH;XI j;.dI hE|ijqe pRBU n;m d;

91 92

Page 47: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

Qis jpe n;mu le tuZih kAu c;re||1||n;mu ter; dIv; n;mu tero b;tIn;mu tero tel le m;ih p;s;re||n;m tere kI joit lg;XIBiX_ Auija;ro Bvn sgl;re||2||n;mu tero t;g; n;mu fUl m;l;B;r aW;rh sgl juW;re||tero kIa; tuZih ika; arpAun;mu tero tuhI cvr Yol;ro||3||ds aW; aWsWe c;re K;NIiXhE vrtiN hE sgl sMs;re||khE rivd;su n;mu tero a;rtIsit n;mu hE hir Bog tuh;re||4||

he pRm;tm; jI ter; n;m jLpN; hI terI sLcI a;rtI hE|a;p jI d; n;mjLpN; hI a;p jI $ iXSn;n kr;AuN; hE|a;p jI de n;m to. ibn;. sMs;rde b;kI sB p;s;re ZUWe hn|a;p d; sLc; n;m jLpN; hI a;rtI lXIa;sN lg;AuN; hE|a;p d; n;m jLpN; hI kesr rgxn v;l; Aurs; hEB;v kesr rgxn v;lI iSl; hE|a;p de n;m d; j;p hI kesr izxkN;hE|a;p jI d; n;m jI p;NI hE, a;p d; n;m hI cMdn hE|a;p jI d; n;mhI cMdn iQs; ke a;p jI $ cxH;AuN; hE|a;p jI d; n;m hI a;rtI lXIdIv; hE|a;p jI d; n;m hI dIve dI bLtI hE|a;p jI d; n;m hI telhE|a;p jI de sLce n;m dI jot lg;XI hE ijs n;l sB KMD;. bRihmMD;. ivcn;m d; pRk;S ho irh; hE|a;p jI d; n;m hI w;g; hE|a;p jI d; n;m hIfuLl;. dI m;l; hE|a;p jI de n;m to. ibn;. sMs;r dI s;rI bnsptI deaWr;. B;r apivLtr hE|he pRBU ! hir jI a;p dI bN;XI iSRSTI ivco. mE.a;p jI $ kI arpN kr;. ? a;p jI d; n;m jLpN; hI mE. a;p jI te cOrZul;Aud; h;.|aW;r;. pur;N;, aW;hT tItq;. te c;re K;NIa;. (aMDj,jerj, setj, AutBuj) ivc s;r; sMs;r ivcr irh; hE|he pRm;tm; jI a;pjI d; n;m jLpN; hI mere lXI a;p jI dI sLcI a;rtI hE|sitn;m d; hIa;p jI $ Bog lg;Aud; h;.|

sitgurU rivd;s jI dI a;rtI ivc asI. veiKa; hE, pixHa; hEte smiZa; hE ik Auh a;rtI jo guru rivd;s jI ne kItI hE, sm;j $krn lXI pReira; hE|Auh hir rUpI pRBU v;.g hI s;f pivLtr te SuLwhE|krmk;.D; to. mukt krke hir n;l joxdI hE|asI. sitgurU rivd;sjI dI pUrI b;NI ivc veiKa; hE ik hir n;l juxn d; vwere Jor de rhehn|a;pNI a;rtI ivc vI kihMde ne

dIv; bN; ke pRBU de n;m d; iQ_ p; ke bLtI dIve ivc p;XI j;.dI hE ateitRkuTI ivKe pRBU de n;m dI jot inrMtr jgmg; rhI hE|dsve. dua;r tesv;s;. $ iTk;AuN rUpI s;wn; lXI q;l sj;iXa; j;.d; hE|ijqe hrp;is_. iwa;n hT; ke pRBU ivc lg;iXa; j;.d; hE|As dsve. dua;r ivcsUrj te cMdrm; to. aNigNt guN;. pRk;S ho irh; hE|ijqe kihNe sMK to.ibn;. anhd n;d suN;XI idMd; hE|shMsdl kml ivKe pRBU p;tS;h d;isMQ;sn hE|ijqe pRBU de anhd de b;je vLj rhe hn|iXs pRk;r pRBU dIa;rtI krnI hI pRBU dI sLcI a;rtI hE|prm purK alK ate Bed rihtpRBU dI sLcI sev; hE|sitgurU rivd;s mh;r;j jI Frm;Aude hn ik pRBUdI aEsI sLcI a;rtI krn d; gurU hI iga;n kr;Aud; hE|aEsI a;rtIkrn n;l jIv sMs;r rUpI Bv-s;gr to. p;r ho j;.d; hE|

a;rtI (4)a;rtI krt hrSE mn mero a;vt ict tuv rUp Qnero||Tek||ajr amr aDol aBeS inrgun riht rUp n;ihM reK;||cetn st ict Qn a;nMd; inrivk;r tej aMimRt aBed;||1||anuB ajnm; srbgy anMt; aBed adeS aivgt suzMd;||n;m kI b;tI QIN aKMD iXk hI jot jlE bRhmMD;||2||ant b;r toih iwa;n lg;v; muin jin pE p;r n;ihM p;v;||mn bc kRm rivd;s iwa;v; QMT; Z;lr mnih bj;v; ||3||

he pRBU!!!!! jI a;p jI d; n;m jLpN rUpI sLcI a;rtI krke mer; mna;nMd BrpUr ho irh; hE ijs n;l mere ihrde ivc a;p jI de anek rUpanuBv ho rhe hn|pRBU kde buLY; nhI. huMd; hmeS; amr hE|kde Dold; nhI.inrguN hE|ijs d; rUp rMg koXI nhI. hE|he pRBU! a;p cetn sitgurUa;nMd BrpUr, ivk;r riht, n; imTN v;le ate Bed riht ho|a;panUp jnm riht, sB kuZ krn v;le beaMt, Bed riht, a;idRST, aivn;SIate inrml svrUp ho|a;p dI sLcI a;rtI lXI a;p de n;m dI bLtIate a;p de n;m d; iQ_ dIve ivc p;iXa; hE|a;p de n;m dI jotlg;XI hE jo s;re bRihmMD jgmg; rhI hE|munI jn anek;. b;r iwa;nlg;Aud; hE pr a;p de a;id aMt $ nhI. p; skd;|mn bcn krmkrke a;p jI d; iwa;n lg;AuN rUpI sLcI a;rtI krd; h;. ijs n;lmE$ a;pNe aMdr hI anhd n;d suN;XI idMd; hE|

n;mu tero a;rtI mjnu mur;re||hir ke n;m ibnu ZUWe sgl p;s;re||rh;A||n;mu tero a;sno n;mu tero Aurs;n;mu ter; kesro le izTk;re||n;mu ter; aMBul; n;mu tero cMdno||

93 94

Page 48: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

tn mn a;tm b;ir sd; hir gXIXE||Bnt jn rivd;s tum srn; a;XIXE||jIv $ a;pN; tn, mn pRBU hir aLge kurb;n krke hmeS; hI

Ausde guNg;n krde rihN; c;hId; hE|agr jIv ikse vI Srn j;.d; hEt;. iXko pRm;tm; hir hE jo pUr; _T a;sr; idMd; hE|sitgurU rivd;s jIto. pihl;. a;rtI d; pR;cIn rUp krm;. k;.DI sI|iXs krm-k;.DI a;rtId; pR;cIn rUp bdl ke aijh; rUp peS kIt; jo sMgt $ psMda;iXa;|sitgurU rivd;s jI prm sMt sn Auhn;. de bol;. ivco. sLc hIikira;|

n;mu tero a;rtI mjnu mur;re||hir ke n;m ibnu ZUWe sgl p;s;re||rh;A||sitgurUn rivd;s jI dI a;rtI asI. subH; S;m bxI pRIt n;l

pxHde ikA.uik iXh a;rtI muktI d; r;g hE|iXh a;rtI asI. cxHdesUrj ate te Ylde sUrj B;v svere S;m a;rtI d; j;p krde h;.|asI.anek;. v;r pxde h;. ‘hir ke n;m ibnu ZUWe sgl p;s;re’|s;D; sm;jhir n;l juixa; sm;j hE|s;$ pUrI trH;. smZ lEN; c;hId; hE ik s;DImuktI d; pRItk kevl ‘hir’ hE|hir n;l juxn; te a;n B;v devIdevita;. hor sB pRm;tm; de n;m to. zuLT kr;mtI SktIa;. to. alLghoN; hE|a;rtI ivc ‘sitn;m’ Sbd vI a;iXa; hE|iXh p;vn pivLtrSbd sB to. pihl; sitgurU rivd;s jI ne a;pNI pivLtr aMimRtb;NIivc pRm;tm; de n;m dI Austt viDa;XI vjo. drJ kIt; hE|sitn;mdI vrto. Auhn;. ne hir jI v;ste kItI hE|smuLcI a;rtI ivc a;Xep;rbRhm prmeSvr pRBU dI mihm; Bre ivc;r n;l s;$ juxn; te krmk;.D;n;lo. hLT ke rihN; hE|’ hir ke n;m ibnu ZUWe sgl p;s;re’ de arq;. $smZ ke sitgurU rivd;s jI dI ivc;rw;r; d; ke.dr ibMdU hir n;l juxke hir de lx lLg ke mukt hoN; sm;j lXI m;N v;lI vI gLl hE|asI.ivSv te hir d; ZMD; vI Zul;AuN; te mn Aute vI hir d; rMg cxH;AuN;hE|duLK suLK dI QxI ivc sitgurU dI Auc;rn kItI hoXI aMimRtb;NI ivco.a;rtI g;Auida;. anMd ivc rihN; hE|hr pl y;d rhe

n;mu tero a;rtI mjnu mur;re||hir ke n;m ibnu ZUWe sgl p;s;re||

**********

Ó‘ª«Ù∆ Ì◊Ú≈È Ú≈ÒÓ∆«’ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ «Ú⁄ “‘«”Á∆ Ó«‘Ó≈

÷‡π ’Ó ’∞Ò √ø‹π◊Âπ ‘À, ‘« Ì◊«Â «‘ÁÀ È≈«‘®

⁄È≈«ÏøÁ È ’Ê≈ Ì≈ÚÀ √πÍ⁄ Â∞«Ò √Ó≈«È® ∂ «⁄ ⁄∂«Â ⁄∂ ¡⁄∂ ’≈‘∂ È Ï≈ÒÓ∆’«‘ Á∂÷Õ «’√ ‹≈«Â Â∂ «’‘ ÍÁ« ¡Ó«˙ ≈Ó Ì◊«Â «Ï√∂÷® √π¡≈È √Âà ¡‹≈Â∞ √Ì Â∂ «’Ã√ Ò≈ÚÀ ‘∂Â∞® ÒØ◊π ÏÍπ≈ «’¡≈ √≈‘À Â∆È ÒØ’ ÍÃÚ∂√® ¡‹≈Ó´ «Í≥◊πÒ≈ ´ÌÂ∞ ’∞ø⁄π ≈¬∂ ‘« ’À Í≈√® √∂ ÁπÓ«Â «È√Â∂ ±ø «’¿∞È Â«‘ «ÚÁ≈√®

‹◊ ◊π» «ÚÁ≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ ‘« ’∂ Í≈ÚÈ È≈Ó ’∆ Ó«‘Ó≈’Á∂ ‘ج∂ ÎπÓ≈¿∞∫Á∂ ‘È «’ Ó‘ª«Ù∆ Ì◊Ú≈È Ï≈ÒÓ∆«’ ‹∆ ‘« Á≈«√ÓÈ ’Á∂ ‘« Á≈ ‘∆ »Í ‘Ø ◊¬∂Õ √≈∂ ‹∆Úª ˘ ¿∞‘Ȫ È∂ Áº√∂Ó≈◊ ”Â∂ ⁄ºÒ ’∂ ‘∆ ‘« Á≈ «√ÓÈ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À Ì≈Ú∂∫ «’ ‹∆Ú¿∞µ⁄∆ √Ófi∆ ‹≈‰ Ú≈Ò∆ ‹≈ Á≈ ‘ØÚ∂ ¡Â∂ ¤∂ ’Ó («Ú«Á¡≈ ÍÛ∑È∆ ¡Â∂ÍÛ∑≈¿π‰∆, Ôæ◊ ’È≈ ¡Â∂ ’Ú≈¿π‰≈, Á≈È ’È≈ ¡Â∂ ’Ú≈¿π‰≈)’Ó ’Á≈ ‘ØÚ∂Õ Í ‹∂ ¿∞√ ‹∆Ú Á∂ «‘Á∂ «Ú⁄ ‘« Á∆ Ì◊Â∆ È‘ƒ ‘ÀÂ∂ ¿∞√˘ ‘« ⁄È ’ÓÒ≈ Á∆ ’Ê≈ È‘ƒ Ì≈¿∞∫Á∆ ª ¿∞‘ ‹∆Ú ⁄ø‚≈Ò Á∂√Ó≈È ‘ÀÕ ‘∂ ¡⁄∂ ÓÈ Â±ø ¿∞√ ‘« ˘ √Á≈ ¡≈͉∂ «ÁÒ «Ú⁄ Ô≈Á ’Ø¡Â∂ ÏÃ‘Ó «◊¡≈È∆ Ó‘ª«Ù∆ Ï≈ÒÓ∆«’ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ ÂØ∫ ÍÃ∂È≈ «’¿∞∫È‘ƒ ÒÀ∫Á∂ «‹√Á≈ ¡≈◊ÓÈ ¿∞√ ‹≈Â∆ «Ú⁄ ‘Ø«¬¡≈ «‹√˘ Ù»Á √Ó«fi¡≈‹ªÁ≈ √∆, Í ¿∞‘ ¿∞√ ‘« Á∆ Ì◊Â∆ ’Á∂ ¿∞√ ÍÁ º’ Í‘πø⁄ ◊¬∂,ÓÂÒÏ ¡Ó ‘Ø ’∂ ‘« Á≈ »Í ‘Ø ◊¬∂Õ Ó‘ª«Ù∆ Ï≈ÒÓ∆’ ‹∆ È∂ ÒØÌ»Í∆ ’∞ºÂ∂ ¡Â∂ ‘Ø «Ú’≈ª ”Â∂ «‹ºÂ ÍÃ≈Í ’ Ò¬∆ √∆ Â∂ «‹‘Ȫ Á∂‹≈‰ ”Â∂ ͪ‚Ú≈ Á≈ Ôº◊ Í»≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆, ¿∞√ √Ó∂∫ «¥ÙÈ ‹∆ Â∂ √≈∂ͪ‚Ú≈ È∂ Ó‘ª«Ù∆ Ï≈ÒÓ∆’ ‹∆ Á∂ ⁄È ËØ ’∂ ⁄È ¡«ÓàÍ∆Â≈ ¡Â∂√ÈÓ≈È ’∆Â≈Õ ÒØ’ª È∂ Ó‘ª«Ù∆ Ï≈ÒÓ∆’ ‹∆ Á∆ Ó«‘Ó≈ ’∆ ’È∆ ‘À?¿∞‘Ȫ Á∆ Ó«‘Ó≈ ª «ÂøÈ ÒØ’ª (Ó≈ ÒØ’, ÍÂ≈Ò ÒØ’ Â∂ ¡≈’≈Ù ÒØ’)«Ú⁄ ‘Ø ‘∆ ‘ÀÕ ÷≥‚-ÏÑÓ≥‚≈ «Ú⁄ ¿∞‘Ȫ Á∆ ‹À-’≈ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ ÓÂÒÏ‹∆Ú ‘« Á≈ «√ÓÈ ’’∂ ‘« Á≈ »Í ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ

‘« Á∂ È≈Ó Á≈ «√ÓÈ √Ì ÂØ∫ √Ã∂Ù‡ ËÓ “‘« ‘« ’ «Ó‡À √Ì ÌÓ≈Õ ‘« ’∂ È≈Ó ÒÀ ¿∞ÂÓ ËÓ≈®”

√«Â◊π» È≈ÓÁ∂Ú Ó‘≈≈‹ ‹∆ ‹Ø ‘« Á≈ «√ÓÈ ’ ‘« Á≈‘∆ »Í ‘Ø ◊¬∂, «‹‘Ȫ È∂ «¬√ √ø√≈ ˘ ’«Ò¡≈‰’≈∆ ¿∞ÍÁ∂Ù «ÁºÂ≈‘« Á≈ «√ÓÈ ’È È≈Ò ‹∆Ú Á∂ √≈∂ Â∑ª Á∂ ÌÓ≈ Á≈ È≈Ù ‘Ø ‹ªÁ≈

95 96

Page 49: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

‘À ¡Â∂ ‘« Á≈ È≈Ó «√ÓÈ ‘∆ «¬√ √ø√≈ Á≈ √Ì ÂØ∫ Úº‚≈ ËÓ ‘ÀÕ

‘« Á≈ «√ÓÈ Áπº÷ª Á≈ «ÈÚ≈È ¡À√∂ «◊¡≈È∞ «Ú⁄≈π ÓÈ≈® ‘« ’∆ È≈ «√Ó‘» Áπº÷ Ìø‹È≈®

√«Â◊π» ’Ï∆ ‹∆ Ó‘≈≈‹ ÎÓ≈¿∞∫Á∂ ‘È «’ ‘∂ ‹∆Ú! ±ø¡≈͉∂ ÓÈ «Ú⁄ «¬√ Â∑ª ‘« Á≈ «Ú⁄≈ ’Ø, ‹Ø ‘« Á≈ È≈Ó √≈∂Áπº÷ª Á≈ È≈Ù ’Á≈ ‘ÀÕ “hir hir n;m jpida; kdI n; a;ve h;r” “hir hir n;m jpida; kdI n; a;ve h;r” “hir hir n;m jpida; kdI n; a;ve h;r” “hir hir n;m jpida; kdI n; a;ve h;r” “hir hir n;m jpida; kdI n; a;ve h;r”

jgtgurU sitgurU rivd;s jI aMimRtb;NI ivc hir p;rbRhmprmeSvr dI n;m dI mihm; beaMt sm;XI pXI hE|hrF- hrF sLce m;ilkdI Austt viDa;XI n;l BrpUr hE|asI. sitgurU rivd;s mh;r;j jIdI b;NI ivc v;r-v;r ‘hir pUrn muktI d;t;’ d; iJkr a;iXa;hE|sitgurU jIv $ s;De sm;j $ v;r-v;r kih rhe hn| suK s;gr suirtru icMt; min k;mwen biw j; kere|| c;ir pd;rq aST mh; isiw nv iniw krtl t; kE|| hir hir hir n jpis rsn;|| abr sB z;iD bcn rcn;||rh;Au||

aiga;nt; dI nI.de suLte pXe sm;j $ smZ; rhe hn, BTke sMs;r$ rst; idK; rhe hn ik suLK;. de smuMdr pRm;tm; d; ismrn kro ijs deawIn surtr klpibRz, mn iXLzt fl deN v;lI mnI, icMt;mnI, mnok;mn;pUrI krn v;lI k;mwen gAU hn|c;r pd;rq k;m, arq wrm, mokS,aLW vLDIa; isLwIa;. te nO. KJ;ne Ause pRm;tm; hir jI de hLq dI tlI tehn|jo jIv Aus d; ismrn krd; hE, Aus de vLs ivc iXh sB kuZ a;j;.d; hE|Aus de aLge ipLze iXh sB kuZ QuMmd; hE iXh hE pRm;tm; de n;mdI mihm;|jIv $ smZ;A.ude hoXe sitgurU jI kih rhe hn ik tUM aEse suLK;.de smuMdr hir hir n;m rsn; n;l ikAu. nhI jLpd;|tUM sMs;r dI ZUWIrcn; de vcn;. $ rsn; to. ita;g ke pRBU d; ismrn kr|beaMt guN;.d; m;ilk pRBU a;pNe jIv;. de s;re k;rj sv;rd; hE|

ihrde hir hir hhI ko, ismro v;re v;re||dust; sMg ita;g kr sMt;. sMg ipa;r||ihrde $ hir hir pRBU de rMg ivc rMg ke hir hir d; ismrn

krde j;N; c;hId; hE|ihrde $ hir pRBU de k;ibl kr lE|mn mMidr ivchir jot d; c;nN hoN; JrUrI hE|sitgurU rivd;s jI s;$ AupdeS de rhehn ik hir hir $ ismrde ihrde to. pRBU $ y;d krde h;. t;. pRBU s;De tepRsMn huMd; hE|hir $ y;d k rte dusT;. d; sMg ita;g de|hir de

ipa;ira; sMt;. n;l ipa;r p; lE|Auhn;. dI sMgt ivc lIn ho je mukthoN; hE|sMt;. dI sMgt kr jo hir n;l iml;Aude ne|

hir ismrE soXI sMt ibc;ro,abr jnmu bek;m r;m ibnu,koiT jnm se Aupir b;ro||

jo sMt hir $ ismrn d; sLc; AupdeS idMd; hE Auh sMt sLc; hE|josMt pRBU d; ismrn krde hn AuhI SReST ivc;r;. v;le hn|ikAu.ik pRBU den;m ibn;. jIv d; jnm insfl j;.d; hE|iXh jIvn sfl krn; hE t;.a;pN; jnm sMt;. de crn;. to. v;r de|agr krox;. jnm vI imlN t;.sMt;. dI Srn ivc hI rihN; c;hId; hE|sMt hir prmeSvr d; m;rgidK;Au.de ne| “kr Bgt imlE hir w;m”

sitgurU AupdeS de rhe hn ik hir $ y;d krn; iXko iXk $ismrn; muktI d; a;w;r hE|p;p;. dI mEl, loB dI dOx zLD ke hir dIBgtI kr te hir dI BgtI krn v;le hir w;m sLce Qr de v;sI huMdehn|

gurU hir mEl; Bed kiZ khyo a;p suj;n||inhcE kr gur crn Buj hovt hE kila;n||

sitgurU rivd;s jI aMimRtb;NI ivc Frm; rhe hn gurU jo hird; n;m jLpida;. a;pNe sevk;. to. hir d; j;p kr;A.d; hE, hir rUpI sLc$ smZ ke mMn ke s;re sMs;r $ smZ;AuN $ tur ipa; hE|aijhe gurU decrn;. ivc isr Zuk;AuN v;ila;. d; kila;N huMd; hE|hir $ ismrd;hir dI god ivc bEW; gurU vI hir d; hI rUp ho j;.d; hE|he jIv!!!!! je hirveKN; hE t;. gurU de iga;n $ mMn lE|jLp lE hir n;m|

srb krm ko ita;g krhir gur jp idn rEn||

s;re sMs;rI krm;. $ ita;g de, krmk;.DI pUj; BgtI d;ita;g kr de te hir $ jLp idn r;t, aLWo pihr hir $ jLp lE|hr s;hte hir hir cld; rihN; c;hId; hE|iXk Ksm dI b;NI $ mn ihrde’cvs; ke cLlN; hE|

kih rivd;s Bj hir n;mpRBU so iwa;n sfl sB k;m||

hir d; ismrn krn n;l, hir hir n;m jLpN n;l s;re k;rjsfl ho j;.de hn|hir a;pNe sevk;. de k;rj Kud sv;rd; a;iXa; hE|

“hir hir n;m iwa;Au sd; mn pRem kr

97 98

Page 50: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

loB moh hMk;r dUt jMm dUr hir||sLc SIl sMtoK sd; idRx kIjIXeaMimRt hir k; n;m pRem kr pIjIXe”||

sitgurU rivd;s jI dI aMimRtb;NI m;rg de rhI hE|BTke pXejIv $, aMwk;r ivc DuLbe sm;j $, vihm;. Brm;., iviSa; ivk;r;. rUpIhneira; ivc gua;ce mn te hir d; c;nN krn d; suneh; de rhI hE|hirhir d; n;m iwa;AuN n;l sd; sd; lXI mn pRem d; puj;rI ho j;.d;hE|loB, moh, hMk;r a;id iviSa; ivk;r;. $ koXI q;. nhI. imldI jdo.hir d; v;s huMd; hE|hir d; n;m jLpN n;l, sLc, SIl, sMtoK B;v horidRx ho j;.de hn|hir anek;. guN;. dI rihmt hE|iXh aMimRt hir de n;md; pRem krke pIvo|aEs; aMimRt iviSa;- ivk;r;. rUpI Jihr $ m;rmuk;A.ud; Xe|

ibn hir n;m n w;r kuzhu sMs;r hEhir k; n;m iwa;vE Biv inw p;r hE||

iXh sMs;r dI s;rI rcn; hir dI bN;XI rcn; hE|hir ibn;.iXs sMs;r dI bNtr ivc, p;lN ivc koXI d<l nhI. kr p;Au.d;|hirde n;m ibn;. sMs;r ivc kuZ vI nhI. hE|hir n;m iwa;AuN n;l Bv-s;gr to. p;r hoiXa; j;.d; hE|

mMgl mh; so mMgl hir hir n;m hE|a;W pihr muLK jpo, iXhI SuLB k;m hE||

ijMn; ho ske hir hir n;m jLpN; c;hId; hE|kevl hir d; n;mhE ijs $ idn r;t aLWo pihr jLpN; c;hId; hE|aLWo pihr muLK te hirhir n;m rihN; c;hId;|iXs to. vLD; koXI SuLB kMm nhI. hE|

hir pUrn pRm;tm; inrwn ap;r|srb iva;pI pRBU hE tUM n; kbI ivs;r||

srb-iva;pI pRBU ‘hir’ $ ismr lE, muktI c;huMd; hE sd; y;drLK AuLWd;, bihMd; hir dI wuMn vLjdI rihMdI hE|koXI kMm vI kr, tUMbe dIt;r Auqe hir hir ivc vLjdI rhe|bs hir pRBU $ kdI n; ivs;rI|hirde n;m dI mihm; aMimRtb;NI ivc BrI pXI hE|

hir jpt teAu jn; pdm kvl;s pitt;s sm tuil nhI. a;n koAU||Xek hI Xek anek hoiX ibsqir_a;n re a;n BrpUir soAU||

hir d; sLc; n;m iXMn; SktIS;lI hE ik jo jIv hir d; n;mjLpd; hE Aus dI br;brI ivS$, iSv te hor koXI nhI. kr skd;|Auh pRBUiXk to. anek;. rUp’c ibr;jm;n hE|aEs; SktIS;lI hir n;m jLp lE jo

Bv-s;gr to. p;r kr idMd; hE|iviSa;. ivk;r;. dI smZ p; idMd;hE|shI glt d; r;h njr a; j;.d; hE, sLc; n;m jd mn te Autrd; hEt;. ZUWe ps;re lih j;.de hn|hir d; mjIWI rMg iXs trH;. cxH j;.d; hE jokde vI nhI. Autrd;|iXh hir d; mjIWI rMg hir hir de j;p n;l hIcxHd; hE te mh;.purS; dI sMgt ivc hI pR;pt huMd; hE|

jo idn a;vih so idn j;ihkrn; kUc rhnu iqr n;hI||sMg clt hE hm BI cln;dUr gvn isr Aupir mrn||ika; tUM soiXa; j;g iXa;n;tE jIvn jig scu kir j;n;||

jo idn a; irh; hE Auh DuLbd; j; irh; hE|jIv dI vI idn- bidn Aumr QTdI j; rhI hE|sB ne sMs;r $ zLD j;N; hE|iXh sMs;r siqrrihN v;l; nhI. hE|sMgI s;qI sMs;r to. j; rhe hn asI. vI iXk idnsMs;r to. j;N; hE|iXh mOt sd; isr te KxHI hE|iXh sMs;rI jIvaiga;nt; rUpI nI.d ivc suLt; ipa; sMs;r $ sLc smZI bEW; hE jo aslivc n;Sv;n hE|iXse lXI-

kir biMdgI z;iD mE mer;ihrdE n;mu sm;ir sver;||

he jIv!!!!! iXs n;Sv;n sMs;r $ zLD de, ZUWI a;s n; rLK, mE. merIde hMk;r $ zLD de, iXk pRBU dI bMdgI kr, aMimRt vele AuLW ke ihrde ivchir d; ismrn kira; kr ikAu.ik

hir hir n;m jpida; kdI n; a;ve h;r||hir hir de n;m to. ibn;. iXs sMs;r d; jIv h;r j;.d; hE|sitgurU

a;pNI aMimRtb;NI r;hI. AupdeS de rhe hn ik iXs sme. $ gv; n; iXhsm;. bhut kImtI hE|je tUM jIvn dI b;jI ijLtNI hE t;. hir hir n;mjLp|ijs de sLce n;m krke tE$ kde vI h;r nhI. imlegI|tn mn hir $smript krke hir n;m de DUMQe s;gr;. ivc tErn; hE t;. hir $ ismrlE|

hir $ y;d krn;, hir dI ar;wn; krn;, hir pRBU $ ismrn;iXko iXk m;rg hE jo s;DI muktI d; m;rg hE|iXs m;rg te cLl ke asI.muktI pR;pt kr skde h;.|iXs m;rg to. hLT ke muktI t;. kI asI. kuZ vIh;isl nhI. kr skde|p;rbRhm pRBU prmeSvr ijs $ jgtgurU rivd;sjI mh;r;j ne a;pNI aMimRtb;NI ivc ‘hir’ n;m n;l y;d kIt;hE|sv;s sv;s ismira; hE|aLj s;D; frJ bNd; hE ik a;pNe ipt;sitgurU rivd;s jI dI isLiKa; $ a;p mMn ke dunIa;. s;hmNe rLKIXe|ijMn;

99 100

Page 51: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

icr asI. aMimRtb;NI $ aml;. ivc nhI. Aut;rde Aun; icr s;D; jIvnbearq hE|iXh sLc s;$ mMn lEN; c;hId; hE|s;DI muktI d; a;w;r hirn;m hE|sLce n;m ibn;. s;DI muktI, s;De sm;j d; kila;N nhI. hE|

*************

“hir duLK; d; inb;rn”“hir duLK; d; inb;rn”“hir duLK; d; inb;rn”“hir duLK; d; inb;rn”“hir duLK; d; inb;rn”sitgurU rivd;s jI a;pNI aMimRt b;NI ivLc mnuLK $ sLce pRBU

de sLce n;m dI SrN ivLc j;N d; sLc; m;rg idK; rhe hn|sMs;r ivLcivcrde jIv a;pNIa; iXLz;v;., mnok;mn;v;. de pRB;v ivLc j; ke pRBU desLce n;m to. dUrI bN; ke behLd duLK pIx; p; l.de hn|jdo. asI. nJr AuW;ke deKde h;. ik iXs sMs;r ivLc aNigNt lok hn|jo duLK;. dI m;r sihrhe hn|grIb hoN j;. amIr, r;j; hove j; rMk sB hI duLK to. duKIhn|hr koXI c;huMd; hE ik mere Qr suLK vse|koXI vI aEs; ivaktI nhI.hE jo iXh c;huMd; hove ik Auh suKI n; hove|Bgv;n buLw jI ne ikh; hE ikduLK hE, duLK;. d; k;rn hE|duLK;. d; k;rn tl;S krke dUr kro duLK <tmho j;Nge|a;id to. lE ke aLj tLk ivaktI duLK;. to. inj;t nhI. p;sika;|iXh sc;XI hE ik aMimRt n;l Jihr vI huMd; hE|suLK d; a;nMdm;nN v;le ivaktI $ duLK d; rMg deKN; pE.d; hE|ivSv Br ivLc aLjtLk koXI aEs; ivaktI nhI. hoiXa; ijs ne kevl suLK hI suLK m;iNa;hove|duLK;. to. mktI hr iva;ktI c;h irh; hE pr duLK to. muktI ikve. hoveiXh koXI nhI. soc irh;|duLK dUr krn v;lI iXLk aEsI dv;XI sitgurUrivd;s jI aMimRt b;NI ivLc de gXe ne ijs n;l duLK to. muktI p;XI j;skdI hE|duLK s;DIa;. iXLz;v;. ivLco. imlde ne, duLK ivk;r;. ivLco. imlde neate suLK sitgurU dI diXa; hove t;. sbr ivLco. imlde ne|

job bs r;KE iXMdRIy; suLK duLK smiZ sm;n||soAu aMimRt pd p;XIgo kih rivd;s bK;n||

ijhxe jIv a;pNIa;. iXMdrIa;. te k;bU rLKde hn|a;pNIa;. iXLz;v;. $kMTrol ivLc rLKde hn|Auh suKI jIvn ijAu.de hn|jo iXMdrIa;. te k;bUp; ke sMjm d; jIvn btIt krke suLK duLK $ iXLk sm;n smZ ke cldehn|jo suLK duLK ivLc pRBU d; hir n;m jpde hn, Auh prmpd pR;pt krlE.de hn|

k;m kRow me jnm gMv;yo s;w sMgit imil r;m n; gyo||

suLK;. d; s;gr hir d; n;m hE|hir de n;m ibn s;re pd;rq ZUWe hn|hird; n;m ibs;r ke kde vI suLK nhI. imld;|jIv pRBU $ Bul; ke k;m kRowa;id ivSe ivk;r;. ivLc jnm gv; lE.d; hE, s;rI Aumr rod;. hE duLK;. d;

roN; pr sMt;. dI sMgt ivLc suLK;. dI pR;ptI huMdI hE, hir n;m dI mihm;nhI. g;XI ijs ivLco. sdIvI a;nMd imld; hE|pRBU de sLce n;m de ibn;.duLK hI duLK hE|suLK t;. s;re pRBU dI sLcI Srn ivLc hE|jIv suLK t;. pRBU dIbMdgI krke hI m;Nd; hE|hir d; n;m jp|jo sitgurU rivd;s jImh;r;j aMimRt b;NI ivLc Frm; rhe hn|

r;KAu kMw Aus;rhu nIv;.||s;Ye tIn h;q terI sIv;.||

jdo. jIv m;iXa; ipLze BLjd; hE|cMge m;xe d; frk nhI. rLKd; hE|wMndOlt de aMb;r te bEWN; c;huMd; hE, kde-kde t;. bEW vI j;.d; hE|pUrIwrtI d; r;j; bnN; locd; hE|s;rI Aumr pRBU $ ivs;r ke iXMZ hI nLsd;rihMd; hE pr aMt jdo. mOt a;Au.dI hE t;. c;he koXI vI hove isrf s;YeitMn hLq wrtI hI nsIb huMdI hE|sitgurU jIv $ smZ; rhe hn ik hejIv!!!!! sm;. rihMida;. tUM sme. $ sMB;l lE ikAu.ik b;ad ivLc gujira;vel; hLq nhI. a;Au.d;|

m;TI ko putr; kEse nctu hE deKe deKe sunE bole dAuirAu ifrt hE||

jb kuz p;ve tb grbu krt hE m;iXa; gXI tb rvnu lgt hE||

pMj tLt;. to. biNa; hoiXa; jIv a;pNe sMs;r ivLc a;AuN de mUl mnorqBuLl hir d; n;m BuLl ke m;iXa; ivLc fisa; ifrd; hE|m;iXa; de pRB;vivLc rihMd; hE|m;iXa; vLl veK ke bx; KuS huMd; hE|m;iXa; b;re sunN;j;nN; cMg; lLgd; hE|jdo. jIv m;iXa; pR;pt kr lE.d; hE t;. m;iXa;d; hMk;r kr lE.d; hE|jdo. m;iXa; hLqo. inkl j;.dI hE t;. rod;. hE duKIhuMd; hE|duLK suLK iXLk sm;n hn suLK ivLc vI pRBU $ y;d krn; hE ate duLKivLc Aus aLge fira;d krnI hE ikAu.ik AuhI kST inv;rk hE AusdIimhr dI nJr sB duLK;. $ Ktm kr idMdI hE|aEse suLK idMdI hE ik a;nMdhI a;nMd rihMd; hE|sd; y;d rhe ik aMimRt b;NI kih rhI hE|

iXh jg duLK kI KetrI, iXh j;nt sB roiX|| iga;nI k;Tih hir n;m se, murk k;Tih roiX||

iXh sMs;r duLK;. dI KetI hE|iXs gLl $ hr koXI j;Nd;hE|iga;nI purK pRBU de n;m d; sh;r; lE ke hir n;m $ jp ke a;pNe duLKkLT lE.d; hE ate mUrK iXns;n duLK $ veK ke rod;. hE|suLK ate duLK don.o AuspRBU de hn|jekr asI. suLK m;nN de iXLzuk h;. t;. duLK $ bI smZ ke Aus to.mukt hoN; pveg;|duLK d; inv;rn Auh pRBU hir hE ate suLK d; smuMdr vIAuh pRBU hir hI hE|hir d; ismrn krida;. suLK- duLK ivLc aMimRt b;NI de

101 102

Page 52: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

j;.dI hE|jIv gurU dI ikrp; sdk; nrk ivLc nhI. j;.d;|Auh mukt hoj;.d; hE iXs jnm mrn de cLkr;. to. ikAu.ik hir pUrn pRBU hE Auh jIv dejnm mrn de cLkr Ktm krke a;pNe ivLc aBed kr lE.d; hE|s;$sitgurU rivd;s jI dI aMimRt b;NI y;d idl; rhI hE smZ; rhI hE iksitgurU kbIr jI, sitgurU n;mdev jI pRm;tm; d; sLc; n;m ismr kemukt ho gXe hn te beihs;be sMs;rI jIv;. $ mukt kr gXe hn|ijhn;. neAuhn;. mh;purS;. de bcn;. te aml krke Auhn;. de drs;Xe m;rg te cLlke sLce pRBU pRm;tm; d; sLc; n;m jipa; hir dI ap;r bKiSS sdk; AuhvI muktI p; gXe|

***********H

“hir ismrE soXI sMt ibc;ro”“hir ismrE soXI sMt ibc;ro”“hir ismrE soXI sMt ibc;ro”“hir ismrE soXI sMt ibc;ro”“hir ismrE soXI sMt ibc;ro”sitgurU rivd;s jI aMimRtb;NI ivc Frm;Aude hn ‘hir n;m’

dI mihm; beaMt hE|hir dI bN;XI iSRSTI ivc hr jIv $ iXh hLkaiwk;r hE hir hir n;m jLpN;|iXs sMs;r ivc BuLle BTke jIv $ AussLc de m;rg torn te hir dI sLcI pUj;, iviSa; ivk;r;. to. mox ke sitm;rg te lE ke a;AuN d; kMm rLb de mh;n sMt krde hn|sitgurUrivd;s jI jIv $ sMt s;wU dI sMgt krn d; sLc; mh;n AupdeS de rhehn|

hir ismrE soXI sMt ibc;roavr jnm bek;m r;m ibnkoiT jnm so Aupir b;ro||Tek||

sitgurU rivd;s jI ne sMt;. dI sMgt krn d; sLc AupdeS

idLt; hE|jo sMt pRBU d; hir ismrn krde hn Auhn;. sMt;. de crn;.

kMvl;. to. jIv $ sO jnm v;r deNe c;hIde hn|mnuLK; jnm sMt;. dI

sMgt ivc guJ;r deN; c;hId; hE|sMt;. dI sLcI sMgt krke jIv k;m,

kRow, loB, moh, hMk;r (ivSe ivk;r;..) to., foke ZUWe aDMbr;. to. mukt ho j;.d;

hE|sMt;. dI sMgt krke jIv p;p;. to. zuTk;r;. p; lE.d; hE|

khE rivd;s r;m jip B;XI,

sMt s;iK de bhuir n a;AU||

sMt iXs gLl dI gv;hI idMde hn ik jo jI sLce mno pRBU $

ismrd; hE, hir $ iwa;Au.d; hE Auh Bv-s;gr B;v sMs;r to. mukt ho

j;.d; hE|Auh kde dub;r; jnm-mrn de cLkr ivc nhI. a;Au.d;|

sMt tuZI tnu sMgit pR;n

103 104

j;p krne hn|sitgurU jI de sLce iga;n ivLc <ud $ Dubo deN; hE|sitgurU

rivd;s jI d; sLc; iga;n hI s;DI muktI d; dua;r hE|

***************

“hir ismrt jn gXe instir tre”“hir ismrt jn gXe instir tre”“hir ismrt jn gXe instir tre”“hir ismrt jn gXe instir tre”“hir ismrt jn gXe instir tre”hir hir hir hir hir hir hrE,hir ismrt jn gXe instir tre ||

hir ke n;m kbIr Auj;gr ,jnm jnm ke k;Te k;gr||

inmt n;mdeAu duw pIa;iXa;, tAU jg jnm sMkT nhI. a;iXa;||

jn rivd;s r;m rMig r;t;, iXAu gur prs;id nrk nhI. j;t;||

sitgurU rivd;s mh;r;j jI aMimRt b;NI ivLc Auc;rn krdehn ik hir d; sLc; n;m jpN n;l jIv pUrn rUp ivLc mukt ho j;.d;hE|sitgurU rivd;s jI mh;r;j sMs;rI jIv;. $ smZ; rhe hn ik hir d;n;m jp|pRBU d; sLc; n;m jpN n;l hI mukt hoN; hE|hir d; n;m jp kepihl;. vI sMs;rI jIv mukt hoXe hn ate aLgo. vI mukt hoNge|B;v aidto. aMt tLk iXLk sLc; n;m hE|ijs $ jp ke Bvs;gr to. p;r hoiXa; j;skd; hE|iXh sLc; n;m aEs; n;m hE ijs ihrde ivLc j;p huMd; hE Auhihrd; Aujvl ho j;.d; hE|pRBU d; sv;s-sv;s ismrn krke sMs;rIBvs;gr jo kde tira; nhI. j; skd; Aus to. p;r hoiXa; j; skd;hE|pRm;tm; d; sLc; n;m jpN v;ila;. $ ivSv ivLc pRisLwI pR;pt hoXIhE|sitgurU rivd;s jI mh;n prm sMt sitgurU kbIr jI dI Aud;hrnidMde hoXe kih rhe hn ik veK hir n;m jp ke kbIr jI iXs sMs;r ivLcpRisLw hoXe hn|ijhn;. mh;n sMt;. ne a;pNe t;. jnm jnm;.tr;. de ihs;bikt;b kLT hI idLte sgo. sMs;rI lok;. $ Xekt;., sm;nt;, B;XIc;re dIlxI ivLc pro ke hir d; sLc; n;m jp; ke Bvs;gr to. mukt kr; idLt;hE|aLge sitgurU rivd;s jI sMs;rI jIv; $ sitgurU n;mdev jI dIAud;hrn de ke smZ; rhe ik veK jdo. n;mdev jI ne ismrn, Xekt;, pRemipa;r n;l pRm;tm; $ y;d kIt; t;. n;mdev jI de jnm mrn de bMwnkLTe gXe|pRm;tm; $ pRem vLs ho ke a;pNe sevk;. de k;rj sMv;rne pE.dehn|sd; s;$ iXh y;d rLKN; c;hId; hE ijLqe ipa;r hE AuLqe pRem hE, ijLqeBgtI hE, ijLqe adb hE sitk;r hE AuLqe pRBU a;pNe ipa;ira;. dI b;.h fxHke p;r kr;Au.d; hE|a;pNe sevk;. dI hr bentI sivk;r krd; hE| bentIpRem pRIt ate idl dIa;. B;vn;v;. BrpUr hove|iXs trH;. jdo. iXh jIvpRm;tm; de rMg ivLc rMiga; j;.d; hE t;. jIv te pRBU dI ap;r bKiSS ho

Page 53: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

sitgurU iga;n j;nE sMt dev; dev||

sMt cI sMgit sMt kq; rsu||

sMt pRem m;Ze dIjE dev; dev||rh;Au||

sMt a;crN sMt’co m;rg sMt _lHg _lHgNI||

aAur iXk m;ghu Bgit ict;miN||

j;iN lK;vh asMt p;pI siN||

rivd;s BNE jo j;NE so j;Nu

sMt anMtih aMtru n;hI||

sitgurU rivd;s jI aMimRtb;NI ivc Frm;A.ude hn ik he pRm;tm;!sMt a;p de srIr hn sMt;. dI jo sMgt hE a;p jI de pR;N hn|sitgurU

iga;n k;l to. hI j;iNa; j;.d; hE|sMt dev;. de pUjnIk hn, pRm;tm;

srUp hn|he dev;. de dev hir jI mE$ sMt;. dI sMgt, sMt;. dI kq; d;

a;nMd, sMt;. n;l pRem deN; kro jI|sMt;. v;l; a;crn te sMt;. v;l;

SeRST m;rg id_ ikAu.ik sMt;. d; m;rg hI SeRST m;rg hE|mE$ mn

iXLzt fl deN v;lI n;m rUpI BgtI id_ pr kde vI aEse jIv;. d; jo

sMt;. de AulT hn d; drSn n; kr;Au jI|iXh sMs;rI lok sMt;. $ jo

mrJI smZN pr sc;XI iXh hE ik sMt ate p;rbRhm ivc koXI Bed nhI.

hE|sMt iXs sMs;r ivc pRm;tm; d; hI sLc; rUp hn|

s;wsMgit ibn; B;Au nhI AupjE

B;v ibn Bgit nhI hioX terI||

sLce p;rbRhm pRBU jI sMgt;. dI sMgt dI XenI mh;nt; hE ik

sMt;. dI sMgt to. ibn;. a;p jI pRtI pRem B;vn; AutpMn nhI. huMdI te pRem

to. ibn;. a;p jI de n;m dI BgtI nhI. huMdI|

imlt ipa;ro pR;n n;qu kvn Bgit te,

s;w sMgit p;XI prm gte||rh;Au||

s;h;. to. ipa;r; pRm;tm; ikhxI BgtI k;rn pR;pt huMd; hE ?

iks trH;. imld; hE|sMt;. dI sMgt krke jIv sB to. SeRST avsq; pRBU

iml;p rUpI prm pd muktI pR;pt kr lE.d; hE|

sMt;. sMg inv;s kr, s;.t Byo itn cIt||

Autpt kre a;p siB kre p;lN; nIt||

sitgurU rivd;s jI jIv $ sMt;. dI sMgt krn d; sLc;

AupdeS suN; rhe hn ikAu.ik sMt;. dI sMgt krke hI jIv $ muktI iml

skdI hE|sMt mh;.purS pRm;tm; d; sLc; n;m jp;Aude hn, hir dI kq;

suN;A.ude hn|

kq; khE aru arq ibc;rE

a;p trE aOrn ko t;rE||

sMt;. mh;.purS; dI sMgt krke jIv mukt huMd; hE ikAu.ik Auh

pRBU de sLce n;m dI kq; krde hn, arq ivc;rde hn|pRBu d; n;m ismr

ke a;p t;. trE huMde hn te sMgt $ vI t;r idMde hn|sMgt $ vI hir

n;l jox ke Bv-s;gr p;r kr; idMde hn|

“bhut jnm ibzure qe m;wAu”

jnm;. jnm;. ida; ivzixa;. $ sMt mh;tm; pRBU n;l iml;

idMde hn|sMt;. dI sMgt krke jIv hir n;m de BMD;r $ p; lEd;

hE|jnm;. jnm;. dI BTkN; sMt;. dI Srn ivc a; ke Ktm ho j;.dI hE|

s;wU kI jAu leih _T

tere imTih p;p sB koiT koiT

kih rivd;s jo jpE n;mu

itsu j;it n jnm n join k;mu||

sitgurU rivd;s jI jIv $ smZ;Au.de hoXe aMimRtb;NI ivc

Frm;Au.de hn ik jo jIv sMt;. d; _T a;sr; lE.d; hE, sMt;. de khe bcn;.

te aml krd; hE Aus de krox;.-krox;. p;p;. d; n;S ho j;.d; hE|jo iXs

sMs;r ivc pRBU d; sLc; n;m jLpd; hE Auh j;t, jnm, jUn de cLkr;. to.

mukt ho j;.d; hE B;v ik jnm mrn de cLkr to. zuLT j;.d; hE|sitgurU jI

sMt;. dI sMgt d; sLc; AupdeS idMde hn|sitgurU rivd;s jI jIv $

sMt;. dI sMgt krn dI pRern; de rhe hn|sLc; m;rg idK; rhe hn|sMt;.

to. AulT m;rg te j;N $ rok rhe hn|sMt;. mh;.purS;. dI inMida;. krn

to. mnH; kr rhe hn|sMt;. de AupdeS jekr mMn ke cLl;.ge t;. ijAu.de jIa

mukt ho j;N; hE|ikAu.ik sMt sLc de aMt tLk puLjI avsq; d; n;m

hE|jIv iXs avsq; dI inMd; krd; hE ijsto. sitgurU aMimRtb;NI r;hI.

rok rhe hn|

s;w k; inMdk kEse trE||

srpr j;nhu nrk hI prE||rh;Au||

sMt;. dI inMida;. krn v;l; jIv kde vI nhI. tr skd;|Bv-

s;gr kde vI nhI. p;r kr skd;|sMt;. de inMdk inrsMdeh nrk;. ivc

pENge ikAu.ik sMt;. dI inMida;. pRBU dI inMida; hE|sMt hir d; rUp

hn|sMt mh;tm; pRBU d; avt;r huMde hn|sMt;. dI inMida; krn v;l;

105 106

Page 54: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

iXns;n kXI jnm;. ivc QuMmd; rihMd; hE|iXh sLc AupdeS suN smZ ke

vI kuZ inMdk sMt;. dI inMida; krde hn|sMt;. te hmle krde hn|ijve.

sMt inrMjn d;s jI te sMt r;m; nMd jI te hml; kIt; iga;|ijs ivc

sMt inrMjn d;s jI j<mI te sMt r;m; nMd jI ShId ho gXe|sMt

r;m;nMd jI sitgurU rivd;s jI dI aMimRtb;NI d; pRc;r kr rhe sn|sLc

d; pRc;r kr rhe sn|pr kuZ sMt doKI m;nv ivrowI ivc;r;. v;le lok;.

ne sMt;. te k;iXrt; pUrn hml; kIt;|jo smuLce ivSv ivc inMida;

iga;|sMt r;m; nMd jI Der; sLcKMD bLl;. de mh;n sMt b;b; ipLpl d;s

jI, mh;n sMt srvN d;s jI, mh;n sMt hrI d;s jI, mh;n sMt grIb

d;s jI, mOJUd; gLdI nSIn sMt inrMjn d;s jI de drs;Xe m;rg te cLl

ke sitgurU rivd;s jI dI ivSv iva;pI ivc;rw;r; d; pRs;r te pRc;r

kr rhe sn|s;rI ivKrI pXI kOm $ iXk m;l; ivc proN d; kMm kr rhe

sn|duKI inm;NI kOm $, aiga;n kOm ida; lok;. $ iga;n d; c;nN

de rhe sn|sm;j ivc a;tm snm;n jg;AuN v;ste sitgurU rivd;s

jI de jnm asq;n $ sone ivc mxHn d; k;rj a;rMB kr rhe sn|pr

m;nv ivrowIa;. $ iXh nhI. B;iXa; Auhn;. ne prAupk;rI sMt;. te hml;

kIt;|jo sMt ivSv $ ipa;r dI bolI fuLl;. ijhI komlt; idMde sn

Auhn;. te golIa;. zurIa;. n;l hml; kIt;|sitgurU rivd;s jI d;

imSn rokN d; ytn kIt;|aEse inMdk;. lXI inrsMdeh iXh jh;n nrk;.

to. vI BEx; hoveg; te agle jh;n vI nrk imlNge|aLj s;De smuLce

sm;j ne sitgurU rivd;s jI dI aMimRtb;NI te aml krke a;pN;

jIvn sFl krn; hE|sMt;. dI sMgt krida;. mukt hoN;, hir de sLce

sMt;. de bcn;. te aml krke muktI pR;pt krnI hE|

jb lg ndI n smuMd sm;vE tb lg bDE hMk;r||

jb mn imil_ r;m s;gr so tb yh imTI puk;r;||

jd tLk ndI a;pNe hMk;r ivc rihMdI hE Auh smuMdr ivc nhI.

iml p;Au.dI Audo. tLk KUb veg n;l cldI hE|bx; Sor mc;Au.dI hE|hxH

ila;AudI hE|imLTI kLYdI hE|pr jdo. smuMdr ivc sm;A.udI hE t;. smuMdr

d; rUp ho j;.dI hE|jdo. jIv mn d; hMk;r ita;g pRm;tm; de dr te

j;.d; hE Audo. Auh pRm;tm; d; hI rUp ho j;.d; hE|s;rI puk;r sm;pt to.

j;.dI hE|

hir gur s;w sm;n ict int a;g;m tLt mUl||

107

iXn ibc aMtr ijn prO krvt shn kbUl||

aLj pRm;tm; n;l joxn lXI sMt mh;.purS a;pNe pRvcn;. dI

vrK; kr rhe hn|aLj sMt jo sLc de aMt $ j;N gXe, sc;XI de lx l;

rhe hn|aLj sMt jo hir hir n;m jp; rhe hn|sitgurU rivd;s jI dI

ivSv iva;pI ivc;r;w;r; $ fEl;AuN lXI rivd;sIa; wrm d; pRc;r

kr rhe hn te hir de ZMDe Zul; rhe hn|aMimRtb;NI sitgurU rivd;s jI

de j;p krv; rhe hn|aLj smuLce sm;j $ rivd;sIa; wrm d; pRc;r

krida; sitgurU rivd;s jI dI ivc;rw;r; $ smZ ke sUZ bUZ n;l sMt

te asMt ivcl; frk smZN; pveg;|sitgurU rivd;s jI dI ivc;rw;r;

d; ivk;s kr rhe sMt mh;.purS te sitgurU rivd;s imSn ivc ruk;vT

$ smZ ke aMtr j;N asI. ikse mMijl te j; skde h;. j;. iXk r;h te|jo

sMt de rhe hn ‘begmpure dI mMiJl’, dUsr; AuhI sdIa;. pur;NI gul;mI -

fEsl; sm;j ne krn; hE|veiK_ ikte fEsle ivLc der n; kr id_, a;Au

Der; sLcKMD bLl;. de mh;.purS;. de crn;. n;l jux ke rivd;sIa; prm d;

pRc;r krIXe| **************

108

Page 55: ravidassia dharam te har...‹ Â π » «ÚÁ≈√ Ó‘≈ ≈‹ ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ √øÏøË∆ Ó‘ºÂÚÍ» È ÂºÊ ÍÃ’≈Ù «Á‘≈Û≈ : Ó≈ÿ √πÁ∆

( )

( )

109 110

‚∂≈ √º⁄÷ø‚ ϺҪ ÚÒØ∫ ÍÃ’≈«Ù Íπ√Â’ªA. ‹◊Â◊π» «ÚÁ≈√ ¡ø«ÓÃÂÏ≈‰∆ (◊π‡’≈) Í≥‹≈Ï∆

w. ¡ªÃªÈL§ ⁄UÁflŒÊ‚ •◊ÎÃflÊáÊË (ªÈ≈U∑§Ê)

x. ‹◊Â◊π» «ÚÁ≈√ ¡≥«ÓàÏ≈‰∆ (◊π‡’≈) («ÈÂÈ∂Ó)

y. ¡ªÃªÈL§ ⁄UÁflŒÊ‚ •◊ÎÃflÊáÊË (ªÈ≈U∑§Ê) (ÁŸÃŸ◊)

E.√π÷√≈◊ (Í≥‹≈Ï∆)

. ‚Èπ‚ʪ⁄U (Á„ãºË)

|. üÊË ªÈL§ ⁄UÁflŒÊ‚ •◊Îà flÊáÊË ∏‚¢Ã ⁄UÊ◊Ê Ÿ¢Œ ¡Ë

. üÊË ªÈL§ ⁄UÁflŒÊ‚ Œ‡Ê¸Ÿ ∞fl¢ ◊Ë⁄UÊ ¬ŒÊfl‹Ë ∏‚¢Ã ⁄UÊ◊Ê Ÿ¢Œ ¡Ë

I. ‹◊Â◊π» «ÚÁ≈√ ¡ø«ÓàÏ≈‰∆ (√‡∆’ Â∂ √ø÷∂Í ‹∆ÚÈ)

-√ø √π«øÁ Á≈√ Ï≈Ú≈ ‹∆

A@. ¡ªÃ˜ªÈL§ ⁄UÁflŒÊ‚ •◊Îà flÊáÊË (S≈UË∑§ ∞fl¢ ‚¢ÁˇÊ# ¡ËflŸ) Á„UãŒË -‚¢Ã ‚ÈÁ⁄UãŒ⁄U ŒÊ‚ ’ÊflÊ ¡Ë

AA. ÁŸÃŸ◊•◊Îà flÊáÊË ¡ªÃªÈL§ ⁄UÁflŒÊ‚ ¡Ë (S≈UË∑§)Á„UãŒË -‚¢Ã ‚ÈÁ⁄UãŒ⁄U ŒÊ‚ ’ÊflÊ ¡Ë

AB. «ÈÂÈ∂Ó ¡ø«ÓàÏ≈‰∆ ‹◊Â◊π» «ÚÁ≈√ ‹∆ (√‡∆’) Í≥‹≈Ï∆

-√ø √π«øÁ Á≈√ Ï≈Ú≈ ‹∆

AC. ¡ªÃ˜ªÈL§§ ⁄UÁflŒÊ‚ ◊„UÊ⁄UÊ¡ ¡Ë ∑§Ë ¬ÊflŸ ¡ËflŸ ∑§ÕÊ∞° -‚¢Ã ‚ÈÁ⁄UãŒ⁄U ŒÊ‚ ’ÊflÊ ¡Ë

AD. •◊ÎÃflÊáÊË ‚êÈL§ ⁄UÁflŒÊ‚ ◊„UÊ⁄UÊ¡ ¡Ë ‚≈UË∑§ -‚¢Ã ‚ÈÁ⁄UãŒ⁄U ŒÊ‚ ’ÊflÊ ¡Ë

1E. ¡ø«ÓÃÂÏ≈‰∆ √«Â◊π» «ÚÁ≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ó√ø √π«øÁ Á≈√ Ï≈Ú≈ ‹∆

AF. ‹◊Â◊π» «ÚÁ≈√ Ó‘≈≈‹ ‹∆ Á≈ √ø÷∂Í ‹∆ÚÈ -√ø √π«øÁ Á≈√ Ï≈Ú≈ ‹∆

AG. ◊π» ¿πÍÁ∂Ù ó’Ú∆ ÂØÂ≈ ≈Ó Í≥¤∆ (Óπ’∂∆¡ª)

AH. ‹ÈÓ √≈÷∆ “ÙÃ∆ ◊π» «ÚÁ≈√ ‹∆” ¡Ê≈ ÂÚ≈∆ı ,,

AI. √ø ¿π√ ó’Ú∆ ’Ó ⁄øÁ ÍÃ∂Ó∆ (¡≈Ï≈Á∆)

B@. Ó«‘Ó≈ ÁÏ≈ √º⁄÷ø‚ ϺҪ ,,

BA. ‚∂≈ √º⁄÷ø‚ ϺҪ ó «◊¡≈È∆ «ÏÙÈ≈ ≈Ó «ÚÁ∆

BB. ‚∂≈ √º⁄÷ø‚ ϺҪ Á∆ «¬«Â‘≈√’ ◊≈Ê≈ óÙÃ∆ ’ªÙ∆ ≈Ó ’Ò∂ (‹ø‚» «√øÿ≈)

BC. ◊π» «ÚÁ≈√ ⁄ÓÂ’≈ óÙÃ∆ ⁄È «√øÿ √¯∆

BD. ¡ø«Óà√Ø ÙÃ∆ ◊π» «ÚÁ≈√ Ï≈‰∆ óÙÃ∆ ¡Ó È≈Ê ’Ω√ÂÚ

BE. Í≈ÚÈ ◊≈Ê≈ √Ã∆ ◊π» «ÚÁ≈√ ‹∆ ó‚≈. ‹√Ï∆ «√øÿ √≈Ï

BF. √◊Ò ÌÚÈ ’∂ È≈«¬’≈ ó‚≈. «¥ÙÈ≈ ’Ò√∆¡≈

BG. ¡Ó ‹Øª ó’Ú∆ Ì◊ ≈Ó Á∆Ú≈È≈

BH. «ÚÁ∂Ù Ô≈Â≈ (Ì≈◊-A) óÙÃ∆ ¡‹∆ ’πÓ≈ ’øÚÒ (Ô». ’∂.)

BI. «ÚÁ∂Ù Ô≈Â≈ (Ì≈◊-B) óÙÃ∆ ¡‹∆ ’πÓ≈ ’øÚÒ (Ô». ’∂.)

C@. The Holy Hymns and Miracles of Guru Ravidass Ji

-Mr. Satpal Jassi & Mr. Chain Ram Suman

CA. Miracles of Jagatguru Ravidass Ji -Mr. Chain Ram Suman

CB. «¬‘π ‹ÈÓ ÂπÓ∑≈∂ Ò∂÷∂ ó‚≈. ’πÒÚø ’Ω

CC. √«Â Ì≈÷À «ÚÁ≈√ ó ÙÃ∆ ◊πÁ∂Ú «√øÿ

CD. ‚≈UË∑§-üÊË ªÈM§ ⁄UÁflºÊ‚ ¡Ë -‚¢Ã flË⁄U Á‚¢„U Á„UÃ∑§Ê⁄UË, ‚¢Ã ‚È¢º⁄U ºÊ‚ ‡ÊÊSòÊË

CE. ‹◊Â◊π» «ÚÁ≈√ √øÍÃÁ≈«¬ √ø Â∂ √≈ËÈ≈ √ÊºÒ óÙÃ∆ √ØÓÈ≈Ê Ì≈Â∆

xF. ⁄UÁflŒÊÁ‚ÿÊ œ◊¸ ∞fl¢ «U⁄UÊ ‚ìÊπá«U ’ÑÊ¢ -Á‚⁄UË ⁄UÊ◊ •‡Ê¸

3G. Amritbani Satguru Ravidass Maharaj English Translation by

Siri Ram Arsh

xH. ⁄UÁflŒÊÁ‚ÿÊ œ◊¸ ∞fl¢ „UÁ⁄U ∑§Ê ÁŸ‡ÊÊŸ -⁄UÊ¡‡Ê ÷Á’ÿÊáÊflË

CI. «ÚÁ≈√∆¡≈ ËÓ Â∂ ‘« Á≈ «ÈÙ≈È ó≈‹∂Ù Ì«Ï¡≈‰Ú∆