rceuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereteli jurnal-gazetebis tanamsromeli, akaki...

63
akaki wereTeli rCeuli anotirebuli bibliografia

Upload: others

Post on 25-Oct-2019

4 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

akaki wereTeli

rCeuli anotirebuli bibliografia

Page 2: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

2

Page 3: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

3

akaki wereTeli

rCeuli anotirebuli bibliografia

(dabadebidan 170-e da gardacvalebidan 95-e wlisTavi)

201o wels Sesrulda didi qarTveli mwelisa da sazogado moRvawis _ akaki wereTlis dabadebidan 170 da gadacvalebi-dan 95 wlis iubile.

akaki wereTelma samwerlo asparezze gamosvlisTanave mi-ipyro sazogadoebis yuradReba. yvelas xiblavda misi enis simsubuqe da Txrobis sisadave, Tumca saliteraturo kri-tikam imTaviTve daamkvidra akaki-poetisa da akaki-proza-ikosis gamijvnis tradicia: akakis erTsulovnad aRiarebdnen brwyinvale poetad, prozis Taobaze ki xSirad urTierTgamo-mricxavi recenziebi qveyndeboda. akakis Semoqmedeba dRemde Seunelebel interess aRZravs ara mxolod literaturis is-torikosTa Tu TeoretikosTa, aramed enaTmecnierTa, filo-sofosTa, eTnografTa Tu folkloristTa Soris;

XIX saukunis 60-iani wlebidan moyolebuli, araerTi mo-nografia Tu narkvevi daiwera akaki wereTlis cxovrebis, Se-moqmedebisa da literaturuli memkvidreobis Sesaxeb. sa-iubileo TariRis aRsaniSnavad SoTa rusTavelis qarTuli literaturis institutSi momzadda winamdebare rCeuli anotirebuli bibliografia, raTa mkvlevrebs, studentebsa Tu akakis SemoqmedebiT dainteresebul pirebs gauadvildeT orientireba didi mwerlis Sesaxeb Seqmnil samecniero literaturaSi.

masalis SerCeva da anotireba dasrulda 2010 wels (mec-nier-konsultanti: iuza evgeniZe; koordinatori _ nana fruiZe). institutis mecnier-TanamSromlebis garda, anota-ciebis SedgenaSi monawileoba miiRes Tsu literaturis Te-oriisa da literaturaTmcodneobis mimarTulebis samagis-tro programis studentebmac.

Page 4: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

4

anotaciebis avtorTa inicialebi (anbanuri rigiT)

m.a. — maia arvelaZe j.g. — julieta gaboZe m.g. — mariam giorgaSvili e.z. — elza zardiaSvili m.k. — manana kvataia s.-f. m. — saba-firuz metreveli n.f. — nana fruiZe a.f. — ana fedorovi n. C. — naTela Citauri

Page 5: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

5

I. akaki wereTlis Semoqmedeba

a) akaki wereTlis TxzulebaTa sruli krebulebi wereTeli a. TxzulebaTa sruli krebuli Svid tomad. Tb.:

saxelgami, 1940-1959. wereTeli a. TxzulebaTa sruli krebuli TxuTmet tomad.

Tb., saxelgami, 1950-1963. wereTeli a. TxzulebaTa sruli krebuli Tvramet tomad.

Tb.: saqarTvelo, 1991 (gamovida mxolod pirveli tomi). wereTeli a. TxzulebaTa sruli krebuli oc tomad. Tb.:

saqarTvelo, 2010-2011 (gamosulia pirveli da meore tomi).

b) Txzulebani wereTeli a. Txzulebani. tf.: qarTvelTa amxanagoba, I, II,

1893. wereTeli a. Txzulebani. Tb.: sabWoTa saqarTvelo (Semdg.:

m. lebaniZe). 1980. wereTeli a. Txzulebani. Tsu, I, II, 1992.

g) rCeulebi

wereTeli a. rCeuli nawerebi. tf.: I, II, III, IV, saxelgami, 1925-1928.

wereTeli a. rCeuli leqsebi da poemebi. Tb.: saxelgami, 1937.

wereTeli a. rCeuli nawerebi. Tb.: federacia, (red.: a.maSaSvili, S. dadiani, g. qiqoZe). 1940.

wereTeli a. rCeuli nawarmoebebi xuT tomad. Tb.: sabWoTa saqarTvelo, 1988-1990.

wereTeli a. rCeuli: lirika, Targmani, poema (Semdg.: t.Wanturia, g. alxaziSvili. red.: d. maRraZe). Tb.: merani, 2006.

Page 6: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

6

d) krebulebi

ucnobi akaki Tsu, 2001

wigni gamosacemad momzadda Tsu akaki wereTlis kabinetSi (Semdg.: i. evgeniZe, n. fruiZe). i. evgeniZis vrcel Sesaval we-rilSi mimoxilulia krebulSi dabeWdili Txzulebebi, sa-ubaria maT mniSvnelobasa da mxatvrul Rirsebaze; wigni xu-Ti ganyofilebisagan Sedgeba: leqsebi, poema, prozauli eski-zi, publicistika, piradi werilebi da dokumentebi; sul krebulSi 80-ze meti qmnilebaa Sesuli, maT Soris poema `asi wlis ambavi~.

krebuls erTvis SeniSvnebi, komentarebi, variantuli nairwakiTxvebi da fotomasala;

n.f.

akaki wereTeli, ucnobi publicistika Tb., 2010

krebulSi warmodgenilia SoTa rusTavelis qarTuli li-teraturis institutis mecnier-teqstologebis mier bolo aTwleulebis manZilze gamovlenili akaki wereTlis publi-cisturi werilebi, romlebic sxvadasxva mizezis (maT Soris sabWouri ideuri koniunqturis) gamo aqamde ucnobi iyo mki-Txveli sazogadoebisaTvis; gamocemaSi aseve Sevida is teq-stebi, romlebic sul axlaxan iqna mikvleuli pirad arqiveb-sa Tu samuzeumo fondebSi.

krebulSi Tavmoyrili masala ar marto raodenobrivadaa uxvi (57 erTeuli), aramed Tematuradac mravalferovania. bevri maTgani mniSvnelobas moklebuli dResac araa, kerZod: daselebis moRvaweobis, bankis daarsebis, WiaTuris margane-cisa Tu somxur-qarTuli urTierTobebis Tematikaze Seq-mnili statiebi.

teqsti aRWurvilia Sesabamisi samecniero aparatiT, ko-mentarebiTa da saZieblebiT. wigni gankuTvnilia rogorc mecnierTa da studentTa, ise akakis SemoqmedebiT daintere-sebuli nebismieri mkiTxvelisaTvis.

n.f.

Page 7: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

7

akaki wereTeli literaturisa da xelovnebis Sesaxeb Tsu, 2004

Tsu akakis wereTlis kabinetSi momzadebuli krebuli mo-

icavs qronologiuri principiT dalagebul didZal masalas (860 gverdi); warmodgenilia imgvari amonaridebi akaki wereTlis Txzulebebidan (poezia, proza, publicistika, piradi werilebi), romlebSic saubaria literaturisa da xelovnebis Sesaxeb. krebuli mkiTxvels gaacnobs didi mwer-lis Sexedulebebs iseT sakiTxebze, rogoricaa literaturi-sa da xelovnebis raoba, misi daniSnuleba, mxatvruli gamo-saxvis formebi, SemoqmedebiTi procesis Taviseburebebi da a. S.; wigni SesaZleblobas miscems mkiTxvels, gaecnos akaki wereTels, rogorc esTets, qarTuli literaturis istori-kossa da kritikoss, folklorists, Teatralur kritikoss da a. S.

wigns uZRvis saredaqcio werili da Sesavali narkvevi; erTvis komentarebi, SeniSvnebi da saZieblebi (pirTa, geog-rafiul saxelTa, TxzulebaTa, akakis kerZo werilTa, peri-odul gamocemaTa).

`damatebis~ saxiT wignSi Sesulia masala, romelic amok-rebilia akakis Sesaxeb sxvadasxva pirTa mogonebebidan da Se-icavs cnobebs imgvar sakiTxebze, romlebic krebulis Tematikas Seesatyviseba.

krebuli gankuTvnilia qarTuli esTetikuri azris ganvi-Tarebis istoriiT, sazogadod, literaturisa da xelovne-bis sakiTxebiT dainteresebuli specialistebisa da mkiTx-velTa farTo wrisaTvis.

n.f.

akaki wereTeli Teatris Sesaxeb Tb., `xelovneba~, 1955

krebuli ori nawilisagan Sedgeba: vrcel Sesaval weril-

Si _ akaki xelovnebisa da Teatris sazogadoebrivi mniSvne-lobis Sesaxeb _ saubaria im Rvawlze, romelic akakim das-do qarTuli Teatris aRorZinebis saqmes. aqve moxmobili da gaanalizebulia akakis Sexedulebebi dramis Teoriis, aqti-

Page 8: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

8

oruli ostatobis, moZme xalxTa Teatraluri kulturisa da rusuli Tu ucxouri dramaturgiis Sesaxeb.

wignis meore nawilSi akakis 27 werilia warmodgenili, romelTagan zogi sruladaa dabeWdili, zogi — fragmentu-lad, imis kvalobaze, ramdenad exeba saTeatro Tematikas.

krebuli Seadgines da Sesavali werili daurTes nana RvinefaZem da vasil kiknaZem.

n.f.

akakis moswrebuli sityvebi amorCeuli i. griSaSvilis mier

Tb., 1933

winasityvaobaSi Semdgeneli, i. griSaSvili, miuTiTebs, rom saistorio da saeTnografio muzeumSi akakis avtograf-Ta Soris (№1486) daculi yofila Tavad akakis xeliT dawe-rili `moswrebuli sityva-pasuxi~. poets am krebulisaTvis winasityvaobac dauweria; rogorc Cans, dabeWdvas apirebda. swored am xelnaweri krebulidanaa amonaridebi mocemuli aRiSnul gamocemaSi; Semdgenelma daumata `iveriidan~ (1904, №182) amobeWdili iumoristuli Txzuleba `meTauri weri-lis Tavgadasavali~.

ioseb griSaSvilis azriT, amgvar masalas Taviseburi `eSxi da mzeosnoba~ aqvs mwerlis raobis gasacnobad.

n.f.

akakis samreklo Tb., `ganaTleba~, 1990

wigni eZRvneba akaki wereTlis dabadebis 150 wlis iubi-

les. krebuli (Semdg.: j. TiTmeria, z. CilaCava) Sedgeba ori nakveTisagan: werilebi da mogonebebi. mkiTxveli gaecnoba rogorc XIX saukunis cnobil moRvaweTa (i. WavWavaZis, n. ni-kolaZis, a. furcelaZis, al. xaxanaSvilis, k. kekeliZis, e. Ta-yaiSvilis, v. kotetiSvilis da sxvaTa), ise meoce saukunis mwe-ralTa da kritikosTa (g. tabiZis, l. qiaCelis, s. Ciqovanis, gr. kiknaZis, b. JRentis, g. asaTianis, a. barnovis, n. wuleis-kiris da sxvaTa ) werilebs.

Page 9: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

9

meore nakveTSi warmodgenilia a. laistis, i. meunargias, gr. robaqiZis, s. kakabaZis, a. SaniZis, e. CerqeziSvilis, v. we-reTlisa da sxvaTa mogonebebi.

krebuli e.w. masobrivi gamocemis tipisaa, amdenad, mas ar erTvis arc saZiebeli da komentarebi da arc wyaroebia dasaxelebuli.

n.f.

akaki wereTeli. werilebi col-SvilTan `literatura da xelovneba”

Tb., 1966

wigni gamosacemad moamzada da Sesavali werili daurTo bes. JRentma. krebulSi Tavmoyrilia akaki wereTlis mier sxvadasxva dros col-SvilTan gagzavnili 90 werili. maTi arsebobis Sesaxeb 1964 wels parizSi myof qarTvel mweralTa delegacas acnoba viqtor nozaZem. werilebi ZiriTadad pi-radi xasiaTisaa, rac saSualebas aZlevs mkvlevrebs, Seavson akakis biografiuli monacemebi.

aRniSnuli werilebi akaki wereTlis SemoqmedebiTi mem-kvidreobis mniSvnelovani nawilia..

j.g.

Page 10: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

10

II. akaki wereTlis cxovreba, Semoqmedeba da sazogadoebrivi moRvaweoba

a) bibliografiuli krebulebi

akaki wereTeli

(dabadebis 125 wlisTavi) literaturis mokle sarekomendacio sia

Tb., 1965

sarekomendacio sia eZRvneba akaki wereTlis dabadebis 125 wlisTavs da Sedgenilia qarTul da rusul enebze. qar-Tuli nawili Seicavs 8, xolo rusuli _ 5 ZiriTad ganyofi-lebas. pirvel ganyofilebaSi _ akaki wereTlis Semoqmedeba _ warmodgenilia poetis TxzulebaTa sruli krebulebi, rCeuli nawerebi, sabavSvo da calkeuli nawarmoebebi.

meore ganyofilebaSi _ literatura akaki wereTlis cxovrebisa da Semoqmedebis Sesaxeb _ mocemulia im naSrom-Ta nusxa, romlebSic ganxilulia poetis cxovrebis gza, misi SemoqmedebiTi memkvidreoba; aqvea gamoyofili sxva Tematu-ri jgufebic, kerZod: akaki da 1905 wlis revolucia, akaki wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki wereTeli da WiTuris Savi qva. akaki wereTeli da qarTuli Teatri.

mesame ZiriTadi ganyofilebaa akaki musikaSi, meoTxe _ akaki wereTeli saxviT xelovnebaSi, mexuTe _ akaki da kino, meeqvse _ akaki da qarTuli ena da literatura; meSvide _ akakis megobroba gamoCenil moRvaweebTan da merve _ akaki wereTlisadmi miZRvnili leqsebi; rusuli ganyofileba Sed-geba Semdegi Tavebisagan: akaki werelis Semoqmedeba; litera-tura akaki wereTlis cxovrebisa da Semoqmedebis Sesaxeb. akaki wereTeli da sabWoTa kavSiris xalxebi, akaki wereTeli da xelovneba; akaki wereTlisadmi miZRvnili leqsebi;

sarekomendacio siis Semdgenlebi arian n. akermani, n. laiSvili da gr. zaqaraia.

n.f.

Page 11: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

11

akaki wereTeli (dabadebis 140 wlisTavi)

literaturis mokle sarekomendacio sia Tb., 1980

sarekomendacio sia eZRvneba akaki wereTlis dabadebis

140 wlisTavs. da Sedgenilia qarTul da rusul enebze. ax-lavs saxelTa saZiebeli orive enaze. literatura warmodge-nilia mokle anotaciebiT, SerCeuli masala moicavs publi-kaciebs bolo iubiledan (1965 wlidan) 1980 wlis CaTvliT.

masala ganlagebulia Semdegi TanmimdevrobiT: akaki we-reTlis nawarmoebTa gamocemebi; akaki wereTlis cxovreba da Semoqmedeba (biografiuli masalebi, Semoqmedebis Sesaxeb; kulturul-literaturuli urTierTobani sxva xalxebTan); akaki wereTeli da xelovneba; sakuTar saxelTa saZiebeli.

sarekomendacio siis Semdgenlebi arian t. sapatova, i.eri-aSvili, v. nanaZe da g. pogrebiJskaia.

n.f.

beglarovi iv. akaki wereTeli somxur literaturaSi

(anotirebuli bibliografia) Tb., 1940

cnobars win uZRvis Semdgenlis winasityvaoba, romelSic

saubaria akakis damokidebulebaze somxuri kulturisa da somexi xalxisadmi. cnobari Sedgeba or ganyofilebisagan; pirvelSi SemoTavazebulia informacia somxur Jurnal-ga-zeTebSi sxvadasxva dros akakize gamoqveynebuli werilebis, mogonebebis, gancxadebebisa da sxva amgvarTa, xolo meoreSi _ akakis nawarmoebTa somxuri Targmanebis Sesaxeb; warmod-genili sia orenovania, Tumca mokle anotaciebi mxolod qar-Tul enazea Sedgenili.

masala dalagebulia qronologiuri principiT; winam-debare naSromi agvari cnobaris Sedgenis pirveli cdaa da ar gaaCnia sisrulis pretenzia. krebuls erTvis sakuTar saxel-Ta saZiebeli qarTul da somxur enebze.

n.f.

Page 12: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

12

gorgaZe i., gurgeniZe n. akaki wereTeli (1940-1915)

cxovrebisa da Semoqmedebis matiane bibliografiuli qronika

Tb., `mecniereba~, 1989

wigni qronologiuri TanmimdevrobiT asaxavs akaki wereT-lis literaturuli da sazogadoebrivi moRvaweobis faq-tebs, movlenebs, piradi cxovrebis mniSvnelovan ambebs.

matiane mTeli sisruliT aRricxavs mwerlis literatu-ruli da publicisturi nawarmoebebis gamoqveynebas, maTi daweris TariRebisa da wyaros CvenebiT; literaturul da sazogadoebriv gamosvlebs, gamoCenil adamianebTan Sexved-rebsa da mogzaurobaTa qronikebs, pirad mimoweras, rom-lebsac rame mniSvneloba gaaCniaT akaki wereTlis Semoqmede-biTi da sazogadoebrivi moRvaweobis Sesaswavlad. amasTan, wigni mkiTxvels gaacnobs mniSvnelovan literaturul gamo-xmaurebebs mwerlis Semoqmedebisa da moRvaweobis Sesaxeb.

wigns uZRvis mokle winasityvaoba, romelSic miTiTebu-lia, Tu ra masalas eyrdnobodnen Semdgenlebi bio-bibliog-rafiis momzadebisas da erTvis saxelTa saZiebeli.

n.f.

b) cxovreba da moRvaweoba

akaki wereTeli _ cxovreba da Semoqmedeba sagamofeno masalebi skolebisa da

sabavSvo biblioTekebisaTvis (avtori da Semdg.: b. kandelaki)

Tbilisi, 1990

wignSi warmodgenilia akakis biografia, romelsac erTvis sailustracio masala. aqve ganxilulia poetis Semoqmedeba, vrcladaa saubari akaki wereTlis literaturuli moRvawe-obis 50 wlis iubileze; moTxrobilia am iubilesaTvis mzade-bis Sesaxeb; gadmocemulia, rogor aRiniSna es TariRi Tbi-lisSi, quTaissa da saqarTvelos sxva qalaqebSi; aseve, saqar-Tvelos farglebs gareT. teqsts erTvis akakis anderZis foto.

Page 13: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

13

wigni gaformebulia mdidari foto masaliT. gamoyofilia sagangebo Tavebi: `akaki kinoSi~, `akaki musikaSi, `akakize uTqvamT~.

j.g.

akaki wereTlis mogzauroba raWa-leCxumSi 1912 wels Semdg.: k. gogoZe, red.: g. baramiZe

Tb., 1970

naSromi eZRvneba pirveli qarTuli dokumenturi kinos avtors da mis mier akakis raWa-leCxumSi mogzaurobis gada-Rebas. warmodgenilia calkeuli kadrebi filmidan saTanado warwerebiT.

wigns am mogzaurobis amsaxvel fotomasalasTan erTad erTvis l. bzvanelis, g. leoniZis, g. axvledianis, s. doliZis, r. CxeiZisa da sxva moRvaweTa Canawerebi; mixeil alaviZisa da sxva qarTvel moRvaweTa mier gamoTqmuli Sefasebebi am filmisa da misi avtoris Sesaxeb. wigns axlavs reziume ru-sul da inglisur enebze.

j.g.

alaviZe m. akaki wereTlis mogzauroba raWa-leCxumSi

Tb., 1990

naSromSi aRwerilia akaki wereTlis mogzauroba raWa-leCxumSi 1912 wels da Seicavs mdidar ucnob faqtobriv masalas. wigni Sedgeba xuTi Tavisagan: I. mogzaurobis aRwera; II. Sevseba-damatebani (gamokvlevebi); III. `zRapruli zeimis amsaxvelni~; IV. kritikuli SeniSvnebi da V. akakis boloTqma (danarTi).

wigni naxevarsaukunovani kvlevis Sedegia da aris meore Sevsebuli gamocema (pirveli gamovida 1947 wels). 1955 wels mixeil alaviZem, vasil amaSukelma da karlo gogoZem imogza-ures akakis nakvalevze, Caatares 11 saRamo, Caiweres TviT-mxilvelTa mogonebebi da SeZles aRedginaT akakis mier mog-zaurobis dros warmoTqmuli ucnobi sityvebi.

Page 14: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

14

I TavSi detaluradaa gadmocemuli is marSruti, romelic gaiara akaki wereTelma Tavis mxleblebTan. II TavSi avtori gamoTqvams Sexedulebas raWis toponimebze, akakis leqsis `aRmarT-aRmarT~ daweris adgilis Sesaxeb, gvacnobs akakis azrs h- da s- prefiqsebis xmarebasTan dakavSirebiT da sxva saintereso dakvirvebebs. III TavSi gadmocemulia lado bzva-nelis (nacvliSvili) cxovrebisa da moRvaweobis mokle mi-moxilva. swored man aRwera da gamosca pirvelma `akakis mog-zauroba raWa-leCxumSi~ da masve ekuTvnis 1912 wels gadaRe-buli dokumenturi filmisaTvis kinolibreto. IV TavSi (kri-tikuli SeniSvnebi) mogzaurobasTan dakavSirebuli didZali masalidan amokrebili da kritikulad ganxilulia uneblie faqtobrivi Secdomebi da zogierTi avtoris sadavo naazrevi.

j.g.

asaTiani l. cxovreba akaki wereTlisa

`saxelmwifo gamomcemloba~, Tb., 1953

ocdarva Tavisagan Semdgar xuTasgverdian monografiaSi dawvrilebiTaa Seswavlili akaki wereTlis cxovreba da Se-moqmedeba. im droisaTvis gamovlenil yvela dokumentur wyarosa da literaturaTmcodneTa mier gamoTqmul kriti-kul-filologiuri naazrevis gaTvaliswinebiT Seqmnili es wigni warmoadgenda im droisaTvis yvelaze vrcel da srul-yofil monografias poetis cxovrebisa da Semoqmedebis Se-saxeb. wignma Tavis droze maRali Sefaseba daimsaxura da uf-ro metic, wlebis Semdegac ki igi akakis Semoqmedebisa da zo-gadad XIX saukunis saqarTvelos kulturul-literaturuli sferos mkvlevarTaTvis SesaniSnav gzamkvlevad rCeba.

avtori dawvrilebiT ikvlevs wereTlebis gvaris gene-alogias, gamoTqmulia mosazreba, rom qveli wereTeli, ro-melic moxseniebulia ioseb Tbilelis `didmouravianSi~, ekuTvnis qarTleli wereTlebis Stos, romlebic Semdeg ga-davidnen imereTSi.

ramdenime Tavi eZRvneba akakis bavSvobis wlebs, gimnaziaSi swavlis periods, peterburgis universitetSi gatarebul studentobis xanas. avtori aRwers akaki wereTlis gamoCenas

Page 15: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

15

samwerlo asparezze, mis moRvaweobas JurnalebSi: `ciskari~, `droeba~, `kvali~, sakuTari Jurnalis _ `akakis Tviuri kre-buli~ _ daarsebas. warmoCenilia akaki wereTeli, rogorc sazogado moRvawe, qarTuli Teatris erT-erTi mesveuri; WiaTuris Savi qvis saqmis damwyebi, Tu axlad SemoerTebuli baTumis olqis mahmadiani qarTvelTa delegaciis maspinZe-li, qarTuli zepirsityvierebis Sekreba-Segrovebis inici-atori Tu carizmTan Seudrekeli mebrZoli.

monografiaSi dazustebulia bevri nawarmoebis Seqmnis TariRi. monografia eyrdnoba uaRresad sagulisxmo wyaro-ebs, rogorebicaa saistorio da werilobiT dokumentebi Tu akakis Tanamedroveebis: n. nikolaZis, s. mesxis, i. mansvetaS-vilis, z. WiWinaZis da sxvaTa mogonebebi. gamoTqmulia mra-vali mniSvnelovani SeniSvna da mosazreba. amdenad es wigni aris ara mxolod akaki wereTlis cxovrebisa da Semoqmede-bis, aramed mTlianad XIX saukunis II naxevris istoriul-li-teraturuli matiane.

j.g.

doliZe g. akakis mogzauroba _ 90

Tb., 2002

winamdebare naSromi mesame wignia, romelic eZRvneba akaki wereTlis istoriul mogzaurobas raWa-leCxumSi 1912 wels. masSi yuradReba gamaxvilebulia am mogzaurobis mniSvnelo-basa da gadaRebul filmze, romlis avtoria qarTuli kinos pioneri vasil amaSukeli; `akakis mogzauroba~ imdroindeli msoflio dokumenturi kinos unikalur Zegladaa miCneuli.

wignSi dabeWdilia rusi profesoris, sergei anisimovisa da misi Tanmxlebi pirebis werili (sruli versia) am mogza-urobis Sesaxeb, romelic gamoqveynda 1912 w. 23 noembris `saxalxo gazeTSi~.

wigns erTvis geografiis institutis TanamSromelTa mi-er Sedgenili ruka, romelic asaxavs akaki wereTlis mogza-urobis marSruts.

j.g.

Page 16: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

16

fanCuliZe d. akaki wereTeli safrangeTSi

Tb., 1980

wignSi mkiTxveli gaecnoba 1905 da 1911 wlebSi akakis parizSi mogzaurobis Sesaxeb arsebul masalebs; avtori naS-romis did nawils uTmobs sazogadoebis warmomadgenlebTan da JurnalistebTan poetis Sexvedrebisa da gamosvlebis Se-saxeb Semonaxuli dokumenturi wyaroebis gadmocemas. d.fan-CuliZe sagangebod ganixilavs parizSi daweril nawarmo-ebebs. avtori mkiTxvels mouTxrobs, rogor Sexvdnen akakis parizSi mcxovrebi qarTvelebi da sTavazobs de rohanis mier akakis leqsebis franguli Targmanis mokle mimoxilvas.

naSromSi aRniSnulia, Tu rogor aisaxa akakis Semoqmedeba safrangeTSi mcxovreb qarTvelTa SromebSi. wigns erTvis reziume rusul da frangul enebze.

j.g.

SaraZe g. akaki wereTeli, 1840-1915

cxovreba, moRvaweoba, Semoqmedeba fotomatiane xuT wignad

biografiuli biblioTeka `biografika~ wigni I

Tb., 2006

aRniSnuli gamocema akaki wereTlis cxovrebisa da moR-vaweobis Sesaxeb dawerili pirveli wignia, romelic gamoica biografiuli biblioTekis _ `biografikis~ _ egidiT. pir-veli wigni moicavs 1840-1867 wlebs. masSi damowmebuli da ga-analizebulia poetis biografiasa da am periodis Semoqme-debasTan dakavSirebuli mdidari samecniero, faqtobrivi Tu dokumenturi masala. saqarTvelosa da sazRvargareTis siZveleTsacavebSi avtoris mier moZiebuli ikonografiuli da istoriul-literaturuli xasiaTis dokumentebi.

wigni Sedgeba 5 Tavisa da boloTqmisgan. Tavi I. saCxere_ sxvitori_savane; II Tavi. quTaisi; Tavi III. peterburgs gamgzav-reba; Tavi IV. peterburgis universitetSi; Tavi V. moskovi, da-colSvileba; boloTqma.

wigns erTvis pirTa da geografiul saxelTa saZieblebi. j.g.

Page 17: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

17

SaraZe g. akakis iubile

biografiuli biblioTeka `biografika~ wigni III

Tb., 2006

gamocemis mesame tomi mTlianad mgosnis samwerlo da sazogado moRvaweobis 50 wlisTavis grandiozul iubiles eZRvneba, romelic 1908 wlis dekemberSi daiwyo TbilisSi da momdevno wlebSi saqarTvelos Tu msoflios mraval qalaqSi aRiniSna. wigni aris am iubiles istoriul-filologiuri dasuraTxatebuli matiane.

wigni moicavs XXI Tavs da TiToeul maTganSi sagangebodaa warmodgenili, Tu sad da rogor aRiniSna poetis iubile.

toms erTvis pirTa da geografiul saxelTa saZieblebi. j.g.

SaraZe g.

akakis saiubileo mogzauroba raWa-leCxumSi biografiuli biblioTeka `biografika~

wigni IV Tb., 2006

gamocemis meore tomi eZRvneba raWa-leCxumSi akakis mog-zaurobas, romelic misi samwerlo moRvaweobis 50 wlisTavs mieZRvna. es movlena kinofirze aRbeWda vasil amaSukelma, fotoebi gadaiRo kote qavTaraZem, xolo wigni mogzaurobis Sesaxeb gamosca lado bzvanelma (nacvliSvili). yvela am ma-salis, aseve pirvelwyaroTa Tu gamokvlevaTa gaTvaliswine-biT, wignSi aRdgenilia am unikaluri mogzaurobis srulyo-fili suraTi da warmodgenilia is mdidari foto da kino-masala, romlis mopovebac moxerxda. wigni Sedgeba sami Ta-vis, danarTisa da saZieblebisgan. Tavi I. akakis raWa-leCxum-Si mogzaurobis istoria; Tavi II. akakis mxleblebi raWa-leC-xumSi; Tavi III. akakis raWa-leCxumSi mogzaurobisdroindel portretTa katalogi; danarTi: raWa-leCxumi diubua de monpernes albomSi; pirTa, geografiul saxelTa da foto-suraTebze gamosaxul pirTa saZieblebi.

j.g.

Page 18: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

18

SaraZe g. akakis sikvdili da dakrZalva

biografiuli biblioTeka `biografika~ wigni V

Tb., 2007

gamocemis mexuTe tomSi Tavmoyrilia akakis gardacvale-basa da dakrZalvasTan dakavSirebuli masala. wigns axlavs avtoris winaTqma. Sedgeba Sesavlisa da sami Tavisagan: Tavi I. miaxloeba ukvdavebasTan; Tavi II. akakis avadmyofoba; Tavi III. akakis sikvdili;

wignis I Tavi detalurad aRwers mgosnis avadmyofobis is-torias. calke Tavi eZRvneba poetis sikvdils, sxvitoridan TbilisSi gadmosvenebas, panaSvids qaSueTis eklesiaSi da mTawmindaze dasaflavebas. aqvea dabeWdili mravali samglo-viaro gancxadebis teqsti; tomis mesame Tavi umdidres masa-las gvTavazobs. masSi gamoqveynebulia akakis xsovnisadmi miZRvnili leqsebi, werilebi, mogonebebi, mgosnis ormocze warmoTqmuli sityvebi, samgloviaro baraTebi da depeSebi. toms asrulebs rusuli, somxuri da azerbaijanuli presis gamoxmaurebani a. wereTlis gardacvalebasTan dakavSirebiT. am tomsac erTvis pirTa da geografiul saxelTa saZieblebi.

j.g.

g) Semoqmedeba

abaSiZe k. etiudebi XIX saukunis qarTuli literaturis Sesaxeb

quTaisi, 1911

wigni ori nawilisagan Sedgeba. pirvelSi avtori aanali-zebs qarTvel mweralTa (al. WavWavaZis, gr, orbelianis, n. baraTaSvilis, v. orbelianis, i. WavWavaZis, ak. wereTlis, al. yazbegis, vaJa-fSavelasa da sxvaTa) Semoqmedebas. meore na-wilSi mimoixilavs r. erisTavis, S. aragvispirelisa da d.kldiaSvilis Semoqmedebas.

akaki wereTlisadmi miZRvnil qveTavSi avtori gamokveTs akakis, rogorc realisti mwerlis Taviseburebebs. igi saub-

Page 19: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

19

robs siyvarulisa da bunebis Temis gamosaxvaze akakis po-eziaSi. aRniSnavs, rom zog SemTxvevaSi poeti siyvarulis na-turalistur daxasiaTebas iZleva, zog SemTxvevaSi ki — ide-alisturs; mkvlevari miuTiTebs imasac, rom akakis poeziaSi mniSvnelovani Temaa sikvdil-sicocxle da rom sicocxlis erTaderT sazrisad poeti samSoblos samsaxurs miiCnevs.

m.g.

abzianiZe g. akaki wereTeli

Tb., 1960

g. abzianiZis monografia akaki wereTlis Sesaxeb ar aris dayofili Tavebad. mas arc winasityvaoba erTvis da arc samecniero aparati.

wignSi avtori mogviTxrobs akakis biografias, kerZod: misi bavSvobis, peterburgSi swavlisa da samwerlo asparezze gamosvlis ambebs. mkvlevari miuTiTebs, rom akaki axalgaz-rdobidanve fiqrobda da ibrZoda samSoblos damoukideb-lobisaTvis da am idiT STagonebuli araerTi Txzulebac Seqmna. mkvlevari aTwleulebad yofs akakis moRvaweobas da amave principiT aanalizebs am ukanasknels. gamokveTs poetis mimarTebas nacionalur identobasTan. g. abzianiZis das-kvniT. akakis SemoqmedebaSi gamoixata qarTveli xalxis sa-ukeTeso nacionaluri Tvisebebi.

m.g.

arvelaZe m. akaki wereTlis poema `patara kaxi”

(teqstologiuri analizi) Tb., 2005

naSromi Seiswavlis a. wereTlis poemis _ `patara kaxi~ _

SemoqmedebiT istorias avtorizebuli aslebis analizis sa-fuZvelze. dadgenilia poemis prozauli redaqciebi: `irak-li batoniSvili~ da `gela~. mefis ruseTis cenzuris uxeSi Carevis gamo, nawarmoebma sakmaod rTuli metamorfoza ganicada _ dramidan dramatul poemamde. poeti iZulebuli xdeboda, Seecvala ara marto nawarmoebis saTauri, aramed

Page 20: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

20

moqmed pirTa CamonaTvali, stili da Janric ki. naSromSi Ses-wavlilia nawarmoebis istoriuli, literaturuli da fol-kloruli wyaroebi, romlebze dayrdnobiTac Seiqmna a. we-reTlis dramatuli poema.

wignSi pirvelad qveyndeba `gelas~ teqstic. m.a.

asaTiani g.

saTaveebTan Tb., 1980.

wigni Sedgeba ori nawilisagan. pirvelSi (`saTaveebTan~)

avtori literaturul da folklorul masalaze dayrdno-biT aanalizebs qarTuli erovnuli xasiaTisa da esTetikuri bunebis Taviseburebebs. meore nawilSi (`qarTuli poeturi azrovnebis evolucia XIX saukuneSi) ganxilulia qarTuli romantizmisa da kritikuli realizmis poeturi memkvidreoba.

narkvevSi `akaki wereTeli~ avtori saubrobs akaki wereT-lis damsaxurebaze rogorc qarTuli literaturis, aseve qarTuli sazogadoebrivi cnobierebis winaSe; miuTiTebs, rom iliasa da akakis novatoruli Rvawli poeturi metyve-lebis Sesatyvisi ritorikuli figurebis moZiebaSic vlin-deba. guram asaTiani akakis epikur nawarmoebebsac aanali-zebs, saubrobs TiToeuli poemis mxatvrul Rirsebasa da stilur maxasiaTeblebze. narkvevis bolo nawilSi mkvlevari yuradRebas amaxvilebs akakis poeturi enis gansakuTrebul, individualur Tvisebebze da miiCnevs, rom akakis leqsis Sinaganma musikam gansakuTrebuli gavlena iqonia axali qar-Tuli poeziis ganviTarebaze.

m.g.

Page 21: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

21

baqraZe ak. ilia da akaki

Tb., 1992

wigni ori narkvevisagan Sedgeba: ilia WaWavaZe _ wiwamuri da akaki wereTeli _ tkbili ocneba da mware sinamdvile. isini mogviTxroben iliasa da akakis cxovrebasa da Semoqme-debaze. narkvevebs erTvis gamoyenebuli literaturis nusxa.

narkvevi _ „tkbili ocneba da mware sinamdvile _ akaki wereTeli“ _ qveTavebadaa dayofili. Tavdapirvelad avto-ri dawvrilebiT mogviTxrobs akakis cxovrebaze, ojaxze, ganaTlebaze, uiRblo qorwinebaze. Semdeg igi poetis liri-kas aanalizebs. saubrobs droiT da samyaroul mTlianobaze, romelic akakis poeziisTvisaa damaxasiaTebeli. sagangebo Tavi eTmoba leqss „suliko“, poemas „gamzrdeli“. am uka-nasknels akaki baqraZe „xevisber goCasTan“, „taras bulbasa“ da „mateo falkonesTan“ SepirispirebiT aanalizebs. samive SemTxvevaSi svams danaSaulisa da pirovnebis pasuxismgeb-lobis sakiTxs.

narkvevis Semdeg nawilSi mkvlevari akakis sazogadoeb-rivi saqmianobis calkeul faqtebze saubrobs. exeba poetis damokidebulebas Teatrisa da bankisadmi. narkvevis bolo nawili akakis sicocxlis ukanasknel wlebze, mis avadmyofo-basa da gardacvalebaze mogviTxrobs.

m.g.

bregaZe l. moTxrobebi literaturaze

Tb., 2008 ( „Senc waxdi, mec wamaxdine“, gv. 46—61;

„ Semdegi azri sTqvas aq wertilma“, gv. 62—69)

wigns uZRvis Tavad avtoris mokle winasityvaoba. naSrom-Si warmodgenil werilebSi avtori aanalizebs qarTvel Se-moqmedTa teqstebis mxatvrul Taviseburebebs; kerZod, mi-moixilavs j. qarCxaZis, ak, wereTlis, d. fanjikiZis, m. maWava-rianis, r. inaniSvilisa da sxvaTa Semoqmedebas.

Page 22: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

22

werilSi _ „Senc waxdi, mec wamaxdine“ l. bregaZe aanali-zebs akakis im novelebs, romelnic qarTvelTa uZveles Wirze _ erTmaneTis gautanlobasa da ZmaTa SuRlze mogviTxro-ben. mkvlevari askvnis, rom amgvar novelebs gansakuTrebuli zneobrivi da eTikuri mniSvneloba aqvT sazogadoebisaTvis.

meore werilSi _ „Semdegi azri sTqvas aq wertilma“ _ mkvlevari saubrobs cenzoris kvalze me-19 saukunis wigneb-Si. avtori akakis TxzulebaTa pirveli ortomeulis maga-liTze (1893 w.) msjelobs misi poeturi qmnilebebisadmi cen-zuris damokidebulebaze.

m.g. gaboZe j.

akakis TxzulebaTa gamocemebi Tb., 2009

monografiaSi pirveladaa Seswavlili akaki wereTlis

Txzulebebis gamocemis istoria, naSromi Sedgeba Sesavlis, xuTi Tavisa da daskvnisgan. pirvel TavSi gaanalizebulia mwerlis TxzulebaTa sruli krebulebi: rCeuli nawerebi oTx tomad (1925-1928 w.w.), TxzulebaTa sruli krebuli Svid to-mad (1940-1961 w.w.) da TxzulebaTa sruli krebuli TxuTmet tomad (1950-1963w.w.). meore Tavi eTmoba 70-80-ian wlebSi gan-xorcielebuli gamocemebis teqstologiur-SemoqmedebiT kvlevas; mesame da meoTxe TavebSi warmodgenilia 90-iani wlebis yvela is gamocema, romelTa momzadebaSic Tavad av-tors miuRia monawileoba: `Txzulebanis~ 1893 wlis I-II tome-bi. Jurnali `akakis Tviuri krebuli~; `akakis leqsTa krebu-li `salamuri~ 1893 w. `patara kaxis~ 1890 w, `medeas~, `naTe-las~ da sxva nawarmoebTa avtorizebuli gamocemebis isto-riebi. mexuTe TavSi Seswavlilia akakis sicocxlis bolo-droindeli (1900-1915) nawerebis gamocemis istoria. maT So-

ris, saiubileo gamocemebi, akakis `Cemi nawerebis~ 1912-1913 ww. I-II wignebi. Seswavlilia maTi SemoqmedebiTi istoria, da dadgenilia, rom poema: „gamzrdeli“ da ramdenime sxva cno-bili nawarmoebi akakis sicocxlis bolos SemoqmedebiTad gadaukeTebia. poema „gamzrdelis“ folklorul wyarod miC-neulia afxazuri Tqmuleba.

Page 23: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

23

dadgenilia ramdenime nawarmoebis daweris TariRi („me-dea“, ucnobi poema „asi wlis ambavi“, leqsebi; „ganTiadi“), daTariRebulia akakis ramdenime publicisturi da piradi werili.

naSromis sagangebo qveTavebi eZRvneba calkeul nawarmo-ebTa teqstologiur analizs da mwerlis enisa da stilis zogierTi Taviseburebis gamokveTas. wigns erTvis saxelTa saZiebeli.

j.g.

gamezardaSvili d. narkvevebi qarTuli realizmis istoriidan

t. I, Tb., 1961

akaki wereTlis Semoqmedeba wignis ramdenime qveTavSia ganxiluli: `qarTvel samocianelTa gamosvla samwerlo asparezze~, `Tergdaleulebi peterburgis universitetSi da maTi urTierToba rus revolucioner-demokratebTan~; ase-ve, `ideur-literaturuli brZola 60-70-ian wlebSi, kriti-kuli realizmis gabatoneba qarTul literaturaSi~, `Terg-daleulTa literaturuli Sexedulebebi realizmis Teori-is Suqze~.

avtori vrclad mimoixilavs akakis literaturul Sexe-dulebebs, mis azrs mwerlisa da mwerlobis daniSnulebasa Tu tipisa da tipiurobis Sesaxeb; mkvlevrisaTvis gansakuT-rebuli interesis sagnadaa qceuli akakis istoriul-lite-raturuli xasiaTis SeniSvnebi.

n.C.

giorgaZe o. akaki wereTlis beletristika

`sabW. saqarTvelo~, 1982

wigni akaki wereTlis mdidari prozauli memkvidreobis monografiulad Seswavlis pirveli cdaa. mkvlevari ganixi-lavs akakis beletristikaSi warmoCenil qarTveli xalxis socialuri da erovnuli TavisuflebisaTvis brZolis, pat-riotizmis, internacionalizmis ideebis, siyvarulisa da

Page 24: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

24

ojaxis Seqmnis, bavSvTa harmoniuli aRzrdisa da sulis wrTobis sakiTxebs. naSromSi naCvenebia akakis satiruli prozis socialur-politikuri simaxvile da simZafre; migne-bulia beletristul TxzulebaTa istoriuli wyaroebi da maTi gamoyenebis Taviseburebani, garkveulia akakis belet-ristuli ostatobis zogierTi sakiTxi, mwerlis adgili da roli axali qarTuli prozis ganviTarebaSi.

n.C.

griSaSvili i. krilovi da ak. wereTeli

wignSi: i. griSaSvili, Txzulebani 5 tomad t. V, 1985

statiaSi warmodgenilia i. a. krilovis akakiseuli Tar-

gmanebis Rrma analizi. rusi meigavis qarTul enaze mTar-gmnelebisa da maTi Targmanebis mokle mimoxilvis Semdeg i. griSaSvili gvaZlevs srul informacias ak. wereTelze _ krilovis igavebis saukeTeso mTargmnelze. naSromSi Sedare-bulia akakisa da r. erisTavis Targmanebi, ris safuZvelzec i. griSaSvili askvnis, rom akakiseuli Targmanebi ufro gad-mokeTebulia, maSin, roca r. erisTavi SedarebiT zustad icavs dednis Taviseburebas. akaki cvlis da Tavisebur el-fers aZlevs TiToeuli igavis daskvniT nawilsac.

m.a. evgeniZe i.

akaki wereTeli wignSi: narkvevebi qarTuli literaturis istoriidan, III

Tb., 2009

naSromSi warmoCenilia akakis Semoqmedebis is aspeqtebi, romlebic erovnulicaa da zogadsakacobrioc. mkvlevari asabuTebs, rom ara mxolod mis epoqas, aramed dRevandelo-basac exmianeba akakis mier codva-madlis gaazreba, adamianis sulis rRvevis warmoCena, qarTvelis Sinagani bunebis `avad-myofobis~ tkiviliani gancda, eris zneobrivi gadagvarebis gamZafrebuli aRqma.

Page 25: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

25

naSromis Rirsebad unda CaiTvalos is garemoeba, rom mkvlevarma akakis SemoqmedebaSi moiZia ara mxolod is mize-zebi, romlebmac miiyvana qveyana arasaxarbielo mdgomare-obamde, aramed warmoaCina eris ukeTesi mermisis amsaxveli tendenciebis.

n.C.

vaxania v. realizmis sakiTxebi qarTvel samocianelTa esTetikaSi

w. I, Tb., 1988

monografiaSi ganxilulia Semdegi sakiTxebi: 1. akaki wereTlis ideur-literaturuli poziciebi me-19 saukunis 60-ian wlebSi. 2. akaki wereTeli da xelovnebis realisturi Teoria. 3. akaki poetis rolisa da daniSnulebis Sesaxeb. 4. tipisa da tipurobis sakiTxi akaki wereTlis literaturul-Teoriul naazrevSi.

naSromSi akaki wereTlis Sexedulebebi da Teoriuli na-azrevi xelovnebis Sesaxeb gamokveTilia misi nawarmoebebis (mxatvruli Tu publicisturi) ganxilvis fonze. mkvlevari imasac aRniSnavs, rom akakis mrwamsi xelovnebis cxovrebas-Tan mimarTebis sakiTxSi iseTivea, rogoric sxva samociane-lebisa, magram mas am SemTxvevaSic aqvs Tavisi sakuTari, ori-ginaluri, `akakuri~ xedva.

n.C.

ingoroyva p. axali qarTuli literaturis fuZemdeblebi:

nikoloz baraTaSvili, ilia WavWavaZe, akaki wereTeli Tb., `merani~, 1975

monografiaSi akakis Semoqmedeba ganxilulia Janrebis mi-

xedviT. upirveles yovlisa, mkvlevari msjelobs a. wereT-lis istoriuli poemebis, mxatvruli prozisa da dramatuli nawerebis Sesaxeb. saubrobs TiToeuli maTganis Rorsebebze rogorc formisa da Sinaarsis, ise mxatvruli gansaxovnebis TvalsazrisiT. naSromSi aRniSnulia, rom publicistikasa da kritika-literaturaTmcodneobaSi akakim Seqmna Taviseburi

Page 26: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

26

Janri: mxatvruli feletoni _ narkvevi, romelSic is `sazo-gadoebrivi cxovrebis majiscemis fxizel meTvalyured gvevlineba~.

n.C.

kenWoSvili ak. akaki wereTeli

Tb., 1960

monografiaSi asaxulia akaki wereTlis cxovrebisa da moRvaweobis umniSvnelovanesi momentebi. mkvlevari miiCnevs, rom akakis cxovrebis gza misi Semoqmedebis erTgvari gasaRebia.

gamokvlevaSi ganxilulia akakis Semoqmedebis ZiriTadi tendenciebi. naSromSi warmoCenilia akakis lirikis is maxa-siaTeblebi, romlebmac ganapiroba qarTul poeziaSi axali esTetikuri idealebis damkvidreba.

monografiaSi ganxilulia akakis Semoqmedebis aqamde nak-lebad Seswavlili sferoebi. aRniSnulia, rom akaki qarTuli baladis erT-erTi Seqmnelia.

naSromSi yuradRebas iqcevs dakvirveba akakis moTxrobeb-ze. i. kenWoSvilis azriT, akaki qarTuli moTxrobis novato-ria, radganac sruliad gansxvavebul nawarmoebebs qmnis, romlebSic `mTavaria... ara romeliRac wminda socialuri tipis asaxva, aramed yuradRebis gadatana sazogadod inte-leqtualuri adamianis Tavisebur fsiqo-analizze... ~.

n.C.

kekeliZe p. akaki wereTlis istoriuli poemebi:

`Tornike erisTavi~, `naTela~ teqstologiuri gamokvleva

Tsu, 1961

mkvlevris interesi am istoriuli poemebis mimarT ganapi-roba nawarmoebTa avtografebisa da xelnaweri nusxebis aR-moCenam. dadgenilia poemaTa definicialuri teqstebi, war-modgenilia avtografebi da nusxebi, aRnusxuli da ganxilu-lia yvela cvlileba, romlebic poemebs ganucdia rogorc avtoris, ise _ gadamwerTa da redaqtor-gamomcemelTa mier.

Page 27: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

27

mkvlevarma Seiswavla `Tornike erisTavis~ enobriv _ or-Tografiuli sakiTxebi da warmoadgina saTanado daskvnebi.

naSromSi gaanalizebulia poemebis istoriuli wyaroebi, sainteresodaa ganxiluli akakis mier am istoriul wyaroTa gamoyenebis zogierTi Tavisebureba.

gamokvlevas erTvis sityvaTa indeqsi, saZieblebi, avto-grafebisa da xelnawer nusxaTa fotopirebi.

n.C.

kvitaiSvili e. akaki wereTeli

Tb., 1990

monografiaSi daxatulia akaki wereTlis SemoqmedebiTi portreti. avtors moxmobili aqvs akakis TanamedroveTa da Semdgomi xanis qarTvel mweralTa (T. saxokia, n. nikolaZe, eq. TayaiSvili, g. tabiZe, g. qiqoZe, v. kotetiSvili, g. asaTiani da sxv.) gamonaTqvamebi, romlebSic nairgvari kuTxiT aris war-moCenili didi poetis adgili da mniSvneloba qarTul literaturaSi.

naSromSi ganxilulia akakis araerTi Sedevri, ramac mas saqarTvelos erT-erTi upirvelesi lirikosis saxeli da ukvdaveba daumkvidra.

n.C.

kiknaZe gr. qarTuli satirisa da iumoris ganviTarebis istoriidan

Tb., 1953

aRniSnuli wignis IX Tavi eZRvneba akaki wereTlis sati-risa da iumoris Seswavlas (gv. 349-392).

gr. kiknaZe naSromis Sesaval nawilSi ganixilavs akakis satiruli nawarmoebebisaTvis damaxasiaTebel zogad niSan—Tvisebas, gamokveTs misi satiris magistralur xazs da Ziri-Tad tendenciebs: emociurobas, damarwmuneblobas, Seuri-geblobas, mourideblobas, narTulobas, dasabuTebis prin-cips, enamoswrebulobas. mkvlevris azriT, an niSan—Tviseba-Ta erToblioba ganapirobebs akakis satiris xasiaTsac da sa-zogadoebrivi mniSvnelobasac.

n.C.

Page 28: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

28

kiknaZe gr. literaturis Teoriisa da istoriis sakiTxebi

Tsu., 1978

wignSi warmodgenilia gr. kiknaZis narkvevebi akaki wereT-lis Sesaxeb. werilSi _ akaki wereTlis prozaul Txzuleba-Ta poeturobis sakiTxi (gv. 277-294), mkvlevari ganixilavs akakis prozis poeturobis niSan-Tvisebebs (saanalizo teq-stad moxmobilia `baSi — aCuki~). werilSi _ akaki wereTlis polemikuri lirika (gv. 295-310) _ akakis qmnilebebi Sedare-bulia winadroindel qarTuli da rusuli poeziis polemi-kuri lirikis ramdenime nimuSTan. warmoCenilia akakis pole-mikuri lirikisaTvis damaxasiaTebel mxatvruli Tavisebu-rebebi. narkvevSi _ mudmiv xatTa sistema akaki wereTlis poeziaSi (gv. 311-325) _ avtori aRniSnavs, rom akaki wereT-lis poeziis xatovanebis `umniSvnelovanesi sayrdeni xalxu-ri zepirsityvierebaa~. monografiaSi ganxilulia akakis xa-tovanebis specifika, xatTa struqtura, xatovan saxeTa emo-ciurobisa da poeturobis mizezebi.

gr. kiknaZis dakvirvebiT, akakis poeziis mudmiv xatTa sis-temaSi mniSvnelovania sizmriseuli da zRaprul-legenduri, bibliuri da istoriuli xatebi, gansakuTrebiT ki gamok-veTilia warmomavlobiT religiuri, aseve gadmocema-legen-debidan, JamTaaRmwerlis anda poetTagan momdinare saxeebi.

n.C.

kotetiSvili v. akaki wereTlis Semoqmedeba da folklori

wignSi: rCeuli nawerebi, t. II Tb., 1967

naSromSi dawvrilebiTaa ganxiluli akakis leqsebis naTe-

saoba xalxur poeziasTan da am ukanasknelis gamoyenebis is ostatoba, romliTac akakim sakuTari poeziis mTeli sistema Seqmna. mkvlevris azriT, es debuleba ar exeba mxolod leq-sebis gaxalxurebul formas. poeti Sinaarsis mxrivac metwi-lad xalxur zRaprebsa da gadmocemebs eyrdnoboda; mis mier gamoyenebuli tropuli metyvelebis xerxebic axlosaa xal-

Page 29: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

29

xur poetikasTan; naSromSi amis sailustraciod moyvanilia uamravi paraleli.

werilSi aseve saubaria im damsaxurebaze, romelic akakis miuZRvis folkloris Sekrebisa da gadarCenis saqmeSi.

e.z.

kotetiSvili v. qarTuli literaturis istoria (XIX s.)

„sabWoTa saqarTvelo“, Tb., 1959.

wigni Sedgeba winasityvaobis, Sesavlisa da ramdenime Ta-visagan. Sesaval werilSi v. kotetiSvili aanalizebs me-19 sa-ukunis qarTul literaturas. qveTavebi qronologiuradaa dawyobili _ mkvlevari wigns me—18 saukunis literaturis mimoxilviT iwyebs da egnate ninoSvilis SemoqmedebiT asrulebs.

naSromSi sagangebo Tavi aqvs daTmobili akaki wereTlis cxovrebasa da Semoqmedebas. mkvlevari mimoixilavs akakis mravalmxriv moRvaweobasa da mravalferovan literaturul memkvidreobas; SeniSnavs, rom akaki originaluri Semoqmedia da aravis ar baZavs, Tumca mis SemoqmedebaSi rusi mwerlebis gavlena igrZnoba. v. kotetiSvili miuTiTebs iliasa da akakis msoflmxedvelobriv erTianobaze.

mecnieri mimoixilavs akakis lirikas, misi leqsis sazo-mebs da askvnis, rom Zvel poetebTan SedarebiT, akakis leqsis teqnika da moqniloba naklebi Rirsebisaa, rom realizmis epoqaSi Sinaarsi imorCilebs formas da es tendencia kargad Cans akakis lirikaSic.

m.g.

Page 30: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

30

lomiZe g. dramis Teoria me-19 saukunis qarTul mxatvrul

kritikasa da esTetikur naazrevSi Tb., 1984

wignSi sxva TemebTan erTad ganxilulia akaki wereTlis

Sexedulebani dramis Teoriis sakiTxebze. poeti literatu-ras miiCnevda sinamdvilis mxatvrul warmosaxvad da mis calkeul dargebs erTmaneTisagan ganasxvavebda ara asaxvis obieqtis, aramed gamosaxvis saSualebaTa mixedviT. akaisTvis dramaturgia warmoadgenda Teatraluri xelovnebis safuZ-vels da saintereso Tvalsazriss gamoTqvamda dramaze, ro-gorc literaturul gvarze.

mkvlevris azriT, akaki saintereso dakvirvebebs gvTava-zobs calkeuli dramatuli Janrebis Sesaxeb da iZleva maT originalur definicias. sakuTari Tvalsazrisis sailus-traciod akaki iyenebs mdidar masalas rogorc qarTuli, ise rusuli da dasavleTevropuli literaturidan.

e.z.

menabde l. akaki wereTeli

wignSi: XIX s. qarTveli klasikosebi da Zveli qarTuli mwerloba

`ganaTleba~, Tb., 1973 naSromis mizania aCvenos, ramdenad safuZvlianad icnobda

akaki Zvel qarTul mwerlobas da rogor zrunavda xelna-werebis Sekrebasa da dacvaze; avtoris dakvirvebiT, mwerali SesaniSnavad flobda biblias, icnobda rogorc originalur, ise Targmnil agiografias, aToneli mamebis Rvawls; mas kar-gad scodnia rusuli sasuliero mwerlobac.

wignSi didi adgili eTmoba a. wereTlis `vefxistyaosan-Tan~ mimarTebis sakiTxs. mkvlevari aanalizebs `vefxistya-osnisadmi~ miZRvnil akakis werilebs, gansakuTrebiT, ru-sulenovan sakandidato naSroms: `ramdenime sityva `vefxis-tyaosnis~ originalobis sasargeblod~ (1862). gamokvlevaSi ganxilulia akakis sxva rusTvelologiuri Ziebanic.

Page 31: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

31

wignSi Seswavlilia akakis mimarTeba aRorZinebis xanis qarTul mwerlobasTan. gamokvlevis daskvniT nawilSi avto-ri miuTiTebs, rom Tavis samecniero da publicistur weri-lebSi akaki ganixilavda Zveli qarTuli mwerlobis saki-Txebs. misi daskvnebi sadReisodac sayuradReboa, Tumca zo-gierTi Sefaseba mkacri da usafuZvloa.

m.k.

meunargia i. qarTveli mwerlebi

w. 1, Tb., 1957

wigni Sedgeba winasityvaobisa da ZiriTadi nawilisagan, romelSic saubaria XIX saukunis qarTvel moRvaweebze (gr. orbeliani, s. mesxi, a. yazbegi, d. dadiani). werilSi _ `samax-sovro furclebi akakis Sesaxeb~ _ avtori saubrobs akakis pirovnebaze, ixsenebs mis 25 wlis iubiles, aseve adamianebs, romlebzec akakis azri gamouTqvams. i. meunargia akakis Se-moqmedebaSi poezias aniWebs upiratesobas da XIX sukunis sxva poetebs akakis Segirdebs uwodebs. werilis daskvniT na-wilSi avtori gvTavazobs im kiTxvars, romelzec akakis la-koniuri pasuxebi aqvs gacemuli

wigns erTvis SeniSvnebi, komentarebi da saxelTa saZieblebi.

a.f.

minaSvili l. akaki wereTlis `patara kaxis~ SemoqmedebiTi

istoriisTvis wignSi: `literaturuli narkvevebi~

Tb., 2009 naSromSi ganxilulia akaki wereTlis `patara kaxis~ Semoq-

medebiTi istoria, misi literaturul-istoriuli wyaroebi da gza, romelic poemam prozauli versiidan leqsad dawe-ril dramamde gaiara.

akakis azriT, saleqso forma erTaderTia, ris meSveobi-Tac istoriulma Temam SeiZleba SeiZinos maRalmxatvrulo-

Page 32: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

32

ba. gansxvavebiT akakis lirikisTvis damaxasiaTebeli rvamar-cvliani Sairisa, `patara kaxSi~ gamoyenebulia aTmarcvliani sazomi, romelic uaxlovdeba sasaubro metyvelebas.

naSromSi motanilia identuri pasaJebi prozauli da po-eturi variantebidan, riTac mkvlevarma warmoaCina is gare-moeba, rom leqsad gardaTqmis dros akaki ar kargavs arcerT azrobriv Tu grZnobiT niuanss.

m.a. nucubiZe S.

akaki wereTlis Semoqmedeba wignSi: kritikuli narkvevebi

Tb., 1966

naSromi Seiqmna akakis dabadebis 100 wlisTavTan dakavSi-rebiT. masSi mocemulia poetis rogorc biografiis, ise Se-moqmedebis mokle daxasiaTeba. ZiriTadi aqcenti gakeTebu-lia akakis Semoqmedebaze rusuli da evropuli literatu-ris gavlenaze.

avtori aRniSnavs, rom akakis poeturi moRvaweoba gani-sazRvra sami StrixiT: 1. saqarTvelos sinamdviliT; 2. rusu-li literaturis gavleniT (ideurad samocianelebiT, lite-raturulad _ puSkinis, lermontovis, krilovis, gogolis, nawilobriv, nekrasovis); 3. dasavleTis damonebuli erebis bediT (italiis _ karduCis, alferis; poloneTis _ micke-viCis). mkvlevris azriT, realizmi poetma SeiTvisa CerniSev-skisgan ermac gansazRvra akakis esTetikuri gza.

e.z.

ratiani S. akaki wereTeli da realizmis sakiTxebi

Tb., 1963

naSromSi gaanalizebulia akaki wereTlis Teoriuli Sexe-dulebani realizmis, rogorc SemoqmedebiTi meTodis Sesa-xeb, agreTve mxatvruli tipis, literaturis xalxurobisa da tendenciurobis, mxatvruli nawarmoebis formisa da Sinaar-sis urTierTobis sakiTxebi.

Page 33: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

33

avtori ganixilavs akakis mier wamoyenebul realisturi esTetikis ZiriTad Tezisebs. wignSi aseve gaanalizebulia akakis literaturul-esTetikuri Sexedulebani da is, Tu rogor iyenebda poeti am zogad Teoriul Tvalsazriss cal-keuli mwerlis Semoqmedebis analizis dros. naCvenebia is damsaxureba, romelic akakis miuZRvis rogorc Zvel (SoTa rusTaveli, daviT guramiSvili, sulxan-saba orbeliani, be-siki), ise misi Tanamedrove (grigol orbeliani, barbare jorjaZe, giorgi erisTavi, ilia WavWavaZe, aleqsandre yaz-begi, vaJa-fSavela) literatorTa Semoqmedebis kvlevaSi.

e.z.

robaqiZe gr. akakis qnari

Tb., 1916

wignSi `akakis qnari~ Sesulia 1908-1930 w.w. sxvadasxva Jurnal-gazeTSi (`mze~, `akakis dRe saqarTveloSi~, `faskun-ji~, `saxalxo furceli~, `droSa~, `qarTuli mwerloba~) das-tambuli werilebi: `akakis iubiles gamo~, `akakis buneba~, `akaki da ilia~, `akaki~ (gardacvalebis gamo), `akaki~ (sityva warmoTqmuli akakis samoqalaqo panaSvidze), `akakis qnari~, `baSi-aCuki~ (rogorc kino-romani) da akaki (faqtebi da fiqrebi).

naSromSi mocemulia akakis, rogorc poetis Sefaseba da adgili qarTul literaturaSi. mkvlevari xsnis akakis Semoqmedebisa da pirovnebis rTul bunebas da askvnis, rom qarTvelobis mebrZoli suli akakis bunebaSi gansaxierda. wignSi gaanalizebulia akakis Semoqmedebis ramdenime niSan-Tviseba, maT Soris, TxzulebaTa ambivalenturi xasiaTi da poetis `mgosnuri stiqionis polipersonalizmi~, anu sxvad qcevis niWi; naSromSi saintereso paralelebia gavlebuli akakisa da puSkins, ilias, vaJas Soris.

e.z.

Page 34: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

34

fruiZe n. akaki wereTlis mxatvruli prozis problematika

da mxatvruli struqtura Tsu, 1999

wignSi ganxilulia akaki wereTlis Janrobrivad mraval-

ferovani mxatvruli proza. naSromSi gaanalizebulia mkvle-varTa yuradRebiT naklebad `ganebivrebuli~ Txzulebebi. wigni Sedgeba Sesavlis, 6 Tavisa da daskvnisagan. pirvel TavSi gamokveTilia akaki wereTlis SemoqmedebiTi intere-sebi prozaul TxzulebaTa mixedviT. meore TavSi avtori zogadad akakis prozis problematikisa da struqturis saki-Txebze msjelobs; mesame TavSi _ legenduri akakis prozaSi _ ganxilulia akakis `legendis~ saxelwodebiT cnobili qmnilebebi da ganxilulia maTSi tradiciul mxatvrul saxeTa transformirebis nimuSebi. meoTxe TavSi saubaria akaki wereTlis zRaprebis specifikasa da maT mimarTebaze klasikur jadosnur zRaparTan. meeqvse Tavi eTmoba akakis prozaul igavebs, maT Tematikasa da mxatvrul Tavisebu-rebebs. bolo, meeqvse TavSi ki SemoTavazebulia akakis mier Seqmnili mxatvrul-dokumenturi prozis SesaniSnavi nimuSis _ solomon pirveli didi, imereTs mefe _ kompoziciisa da mxatvrul-saxeobrivi sistemis analizi. daskvniT nawilSi ki Sejamebulia naSromis calkeul TavebSi warmodgenili Ziri-Tadi debulebebi.

a.f. qiqoZe g.

etiudebi da portretebi Tb., 1958.

wignSi Sesulia avtoris ori werili: akaki wereTeli da

akaki rogorc portretisti. pirvel werilSi _ akaki wereTeli _ yuradReba gamaxvi-

lebulia poetis biografiis mniSvnelovan detalebze. sxva mkvlevarTagan gansxvavebiT, wignis avtori Tvlis, rom ru-sul literaturas gavlena ar mouxdenia akakis msoflmxed-velobasa da mxatvrul Semoqmedebaze. avtori ganixilavs

Page 35: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

35

poetis mosazrebas ori ruseTis (ivanes da petres ruseTi) Sesaxeb da askvnis, rom akaki rusul literaturaze evropu-lis Zlier gavlenas amCnevs.

werilSi dawvrilebiTaa gaanalizebuli akakis poezia da gakeTebulia daskvna, rom igi ostatia patriotuli poezi-isa, romelsac udidesi zemoqmedebis Zala aqvs. avtori gamo-kveTs agreTve akakis damsaxurebas enis reformaSi.

meore werilSi _ akaki rogorc portretisti _ garCe-ulia `Cemi Tavgadasavali~, rogorc erT-erTi upirvelesi nawarmoebi portretis xatvis kuTxiT. mkvlevris TqmiT, akaki jadosnuri funjis oriode mosmiT axerxebs Tanamed-roveTa sulieri fizionomiis daxatvas ise, rasac sxvebi xSirad mTeli monografiebis daweriT ver axerxeben. avtori Tvlis, rom akakis SemoqmedebaSi patriotul-propagandis-tuli interesi xSirad sWarbobs obieqtur mxatvruls, mag-ram is mainc did portretistad rCeba istoriuli Janris nawerebSi

e.z.

yubaneiSvili s. akaki wereTlis dramatuli poemebi:

`Tamar cbieri ~, `patara kaxi~ Tsu, 1969

wignSi naCvenebia akaki wereTlis dramatuli poemebis

`Tamar cbierisa~ da `patara kaxis~ SemoqmedebiTi istoria, gaanalizebulia variantebi da maTi urTierTmimarTebis sakiTxi.

naSromSi mimoxilulia sxvadasxva mecnieris Tvalsazrisi akakis dramaturgiaze, kerZod: v. kotetiSvilis, i. griSaSvi-lis, p. mirianaSvilis, p. guguSvilis, S. radianis, g. qiqoZis, p.ingoroyvas, amb. gaCeCilaZis da sxv.

naSromSi yuradReba gamaxvilebulia akakis SemoqmedebiTi procesis erT Taviseburebaze, kerZod, prozis leqsad qcevis faqtze. mecnieri SeniSnavs, rom akaki poetur formaSi aqcevda prozad daweril bevr Tavis Txzulebas (mag.: `media~, `Cemi Tavgadasavali~, `patara kaxi~ da sxv.), risTvisac mini-

Page 36: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

36

maluri Zalisxmeva iyo saWiro, radgan prozad daweril pi-esebSi ukve `gaismoda~ leqsi.

e.z.

Wilaia s. literaturuli werilebi

Tb., 1946

wigni Sedgeba rva Tavisgan. masSi saubaria XIX saukunis qarTvel mweralTa (n. baraTaSvili, a. wereTeli, g. orbeli-ani, a. yazbegi, S. aragvispireli, g. rCeuliSvili, a. orbeli-ani) Semoqmedebaze, aseve uaxlesi qarTuli literaturis periodizaciis sakiTxebsa da samSoblosTvis Tavdadebis ideaze.

werilSi `akaki wereTeli~ avtori saubrobs akakis samoR-vaweo asparezze gamosvlis periodze, misi Semoqmedebis ZiriTad Tematikaze, misi poeziis bunebaze. ganxilulia akaki wereTlis Semoqmedebis ori ZiriTadi motivi _ patriotuli da socialuri. naTqvamia, rom erovnuli sakiTxis gansaxil-velad akaki mimarTavda istorias. igi istoriul Temebs maTi aqtualurobis TvalsazrisiT arCevda da konkretul sinam-dviles ukavSirebda; istoriuli faqtis damaxinjeba daudev-robiT ki ar mosdioda, Tanadroulobis interesi aiZulebda, ase moqceuliyo. aqve avtori aanalizebs akakis damokidebu-lebas revoluciisadmi da xazs usvams am ukanasknelis mise-ul Sefasebebs. ganxilulia leqsebi, romlebic akakim am Temas uZRvna. revoluciis ase organulad miRebas mkvlevari akakis patriotizmiTa da farTo demokratizmiT xsnis. we-rilSi xazgasmulia, rom akaki wereTlis azrovneba da poetu-ri Semoqmedeba ruseTis revolucioner-demokratebis _ belinskis, dobroliubovisa da CerniSevskis zegavleniT Camoyalibda.

a.f.

Page 37: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

37

WilaZe T. „ pirvelad iyo sityva“

Tb., 1993

wignSi Sesulia eseisturi narkvevebi qarTveli mwerlebi-sa da xelovnebis sferos moRvaweTa Sesaxeb (n. firosmanaS-vili, iakob curtaveli, g. qiqoZe, e. manjgalaZe, g. tabiZe, ak. wereTeli, a. kalandaZe da sxv.).

werilSi „akaki wereTlis poezia“ avtori aanalizebs akakis poetur memkvidreobas, gamoyofs misTvis damaxasiaTe-bel individualizms: leqsis bunebrivobasa da sisadaves. garda amisa, saubrobs akakis mimarTebaze samSoblosTan, misi poeziis patriotul suliskveTebaze. mkvlevari miiCnevs, rom akakis poezia Tavisi formiTa da SinaarsiT dResac aqtu-aluri da cxovelmyofelia.

wigni e.w. masobrivi gamocemis tipisaa da ar axlavs arc saZieblebi, arc bibliografia.

m.g.

WilaZe T. akaki wereTlis poezia

wignSi: werilebi, Tb., 1977

krebulSi Tavmoyrilia sxvadasxva dros Seqmnili eseis-turi proza da poeturi narkvevebi, romlebSic avtori cdi-lobs mkiTxvels gauziaros is gancda, rasac masSi litera-tura, musika, Teatri Tu mxatvroba aRZravs.

avtorisave SeniSvniT, wignSi Tavmoyrili proza ZiriTa-dad pirad STabeWdilebebs eyrdnoba da safuZvliani anali-zis pretenzia ar gaaCnia. wigni kidev erTi cdaa poeziis idu-mal samyaroSi SeRwevisa.

werilSi _ akaki wereTlis poezia _ avtori saubrobs akakis poeziis Taviseburebebze, mTavar ideebze, samSoblos xatis gamorCeulobaze, `bulbulobisadmi~ poetis damokide-bulebasa da sxva umniSvnelovanes sakiTxebze;

wignSi mkiTxveli aseve gaecnoba saintereso werilebs galaktion tabiZis, tician tabiZis, guram rCeuliSvilis, aleqsandre yazbegis, ana kalandaZis da sxvaTa Sesaxeb.

n.f.

Page 38: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

38

WilaZe o. bednieri tanjuli

Tb., 2003

wigni sxvadasxva dros (1968-2002) Seqmnili eseebis, pub-licisturi werilebisa da interviuebis krebulia; mwerlo-bis raoba da mwerlis daniSnuleba, eri da erovnuloba, Ta-visufleba da monoba, siyvaruli da omi, qarTvelTa miTo-logiuri warsuli da kolxi medeas fenomeni, saxelmwifo simbolika, qarTuli tolerantoba da SeniRbuli agresiis saSiSroeba _ ai, arasruli sia im sakiTxebisa, romelTa Se-saxebac sakuTar Tvalsazriss gvTavazobs mwerali.

krebuli ramdenime qveTavadaa dayofili. pirveli _ bed-nieri tanjuli _ moicavs 6 eses, romelTagan erT-erTia `akaki~. masSi avtori cdilobs warmoaCinos akakis, rogorc poetisa da moRvawis mniSvneloba qarTuli kulturisa Tu erovnuli TviTSegnebis ganviTarebis saqmeSi.

n.f.

xaxanaSvili al. qarTuli sityvierebis istoria

Tb., 1917

wigni (red.: d. kariWaSvili) Sedgeba oTxi nawilisgan: wi-nasityvaoba, redaqtoris SeniSvna, Sesavali, ZiriTadi nawili da pirTa saZiebeli. ZiriTad nawilSi avtori saubrobs XIX saukunis qarTvel mweralTa (s. dodaSvili, a. WavWavaZe, n. ba-raTaSvili, d. WonqaZe, l. ardaziani, i. WavWavaZe, a. yazbegi da sxvani) biografiebisa da Semoqmedebis Sesaxeb. werilSi `akaki wereTeli~ avtori exeba mwerlis biografias, ganixi-lavs misi poeziis ramdenime nimuSs, aanalizebs akakis Semoq-medebis Tematikas, saubrobs mis mier Seqmnil dramatul na-warmoebebze. al. xaxanaSvili msjelobs akaki wereTlis po-emebsa da maTSi wamoWril didaqtikur sakiTxebze. werilis daskvniT nawilSi avtori yuradRebas amaxvilebs akakis po-eziis bunebaze, misi enis silaReze.

a.f.

Page 39: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

39

xinTibiZe ak. akakis leqsi

Tb., 1972

naSromSi Seswavlilia akaki wereTlis 981 leqsi, 22 poema da 7 dramatuli Txzuleba. gakeTebulia sayuradRebo das-kvnebi. avtori aRniSnavs, rom leqsTwyobis kanonebi poetis saSemsruleblo xelovnebis safuZvelTa safuZvelia. arc erTi sxva kanoni, maT Soris gramatikulic ki, misTvis aseTi Zalis Semcveli ar aris. teqtologiur muSaobaSi poetis TxzulebaTa teqstis dadgenisas leqsTwyoba garkveuli pri-vilegiebiT sargeblobs. leqsis ZiriTadi esTetikuri maxa-siaTeblebi _ ritmi da melodia yvelaze metia poetis xeli-dan pirvelad gamosul teqstSi, amitom leqsis avtografs gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba formaTa sizustis dadgenaSi; mkvlevris dakvirvebiT, gamomcemlebi xSirad cvlidnen teqsts, asworebdnen dialeqtur formebs, saxe-lebSi viTarebiTi brunvis -T daboloebas, ereodnen akakis ritmis Semqmnel erT-erT mniSvnelovan elementSi, romel-sac gadatana, anu anJambemani hqvia. akademiur gamocemebSi aseT adgilebSi aris mZimeebi, rasac, mecniris azriT, ga-marTleba ar aqvs.

naSromSi vrcladaa ganxiluli, agreTve, akakis poeziis ritmi da riTma.

e.z.

Rvinjilia j. akaki wereTeli

wignSi: poeturi energia Tb., 1989

avtori ganixilavs akakis poetur naazrevs. misi azriT,

akakis samyaroSi gaerTianebulia patriotuli, socialuri, zogadadamianuri problemebi. poetis humanizmi da demokra-tizmi daCagrulis mxarezea. akaki wereTeli ar yofila mi-jaWvuli patriotul Tematikas, mis SemoqmedebaSi bevria so-cialur problemebze dawerili nawarmoebi, romelTac da-ukavSirda politikuric, orivem erTad ki warmoaCina poetis

Page 40: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

40

moqalaqeobrivi pozicia. naSromSi gamowvlilviTaa garCe-uli leqsebi: `Tavo Cemo~, `avadmyofi~, `ganTiadi~.

mkvlevari agreTve ganixilavs akaki wereTlis satirul leqsebs da bevr saintereso mosazrebas gvTavazobs maT Sesaxeb.

e.z.

jaliaSvili m. sicocxlis saidumlo

Tb., 2006

werilSi saRvTismetyvelo sibrtyeze pirvelad aris ga-analizebuli akaki wereTlis leqsis `aRmarT-aRmarTis~ mxatvruli sistemis Taviseburebani. werilSi warmoCenilia leqsSi gamoyenebuli sxvadasxva kodis (upirvelesad, saR-vTismetyvelo, kulturuli) mniSvneloba.

analizis dros paralelebia gavlebulia berZnul miTo-logiasTan, kerZod, sizifes miTTan da `grigol xanZTelis cxovrebasTan~, raTa warmoCndes leqsSi moxmobili aluzi-ebis mxatvruli funqcia. avtori aanalizebs, Tu ram gamoiw-via lirikuli gmiris sulieri ganviTarebis `mwervalidan~ kvlav `miwaze~ dacema, rogor iyo gadajaWvuli erTmaneTTan sulieri da miwieri cxovrebis gzebi.

e.z.

d) akaki sazogadoebriv da politikur asparezze

bocvaZe i.

akaki wereTeli _ literaturis kritikosi da Jurnalisti

Tb., 1980.

wignSi saubaria akaki wereTlis Jurnalistur moRvawe-obasa da mis TanamSromlobaze qarTul periodul presaSi; mimoxilulia akakis redaqtorobiT gamosuli Jurnalebi: `akakis Tviuri krebuli~ da `xumara~. aseve, didi poetis li-

Page 41: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

41

teraturul-kritikuli Sexedulebani calkeuli mwerlis Semoqmedebaze.

wigni oTxi nawilisgan Sedgeba: akaki _ literaturis kritikosi; akakis Jurnalisturi moRvaweoba; `akakis Tviuri krebuli~; Jurnali `xumara~.

Sesabamisad, wignis pirvel nawilSi saubaria im saki-Txebze, romlebic akakis, rogorc literaturis kritikosis TvalTaxedvis areSi iyvnvn moqceulni, kerZod: anton kaTalikosis konservatorul-reaqciuli msoflmxedveloba; J. `ciskris~ publikaciebi; p. ioseliani, eq. wereTeli, b. jor-jaZe da sxvani. qarTveli mwignobari qalebis Rvawli (kerZod, darejan da Tekla batoniSvilebi, ekaterine da mariam erisTavebi) da a. S. wignis meore nawilSi moTxrobilia, Tu romeli Jurnal-gazeTebis redaqciebTan TanamSromlobda akaki da romel wlebSi; ra saxis publikaciebs aqveynebda igi da ra rezonansi hqonda mis moRvaweobas; wignis mesame nak-veTSi avtori gviambobs, Tu ra mizniT gadawyvita akakim `kre-bulis~ daarseba, ra siZneleebis gadalaxva dasWirda, romel wlebSi gamodioda misi `krebuli~ da ra amagi dasdo man qarTuli Jurnalisturi azris ganviTarebas. wignis meoTxe, daskvniTi, nawili ki akakis mier iumoristuli Jurnalis daarsebas da misi xanmokle arsebobis istorias eZRvneba;

n.f.

kandelaki n. akaki wereTeli

wignSi: qarTuli klasikuri mWevrmetyveleba Tb., 1961

avtoris miTiTebiT, akaki wereTlis maxvilgonieri da

naTeli azrovneba Tanabari ZaliT brwyinavda werilobiTi da zepiri Semoqmedebis sferoebSi _ literaturasa da mWevrmetyvelebaSi, rasac misi moswrebuli sityvebi, elva-re nakvesebi da frTiani gamonaTqvamebic adasturebs. avto-ri Tvlis, rom akakis mWevri sityva ukiduresi sisadaviT xasiaTdeba. farTodaa cnobili mwerlis sajaro leqciebi. is sadResaswaulo sityvis didi ostati iyo, raSic mas max-vilgoniereba da moswrebuli sityvac uwyobda xels. naS-

Page 42: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

42

romSi gaanalizebulia poetis sadResaswaulo da samglovi-aro sityvebi. aqve xazgasmulia akakis damsaxureba samosa-marTlo mWevrmetyvelebis ganviTarebis dargSi, kerZod, ganxilulia misi sityva 1876 wels quTaisSi `svanTa pro-cesze~, sajaro gamosvlebi literaturul samsjavroebSi.

naSromis daskvniT nawilSi SeniSnulia, rom akaki were-Teli qarTuli klasikuri mWevrmetyvelebis ukanaskneli didi warmomadgenelia.

m.k.

koWlavaSvili al. akaki wereTeli da WiaTuris marganeci

Tb., 1958

wignSi miTiTebulia, rom qarTvel samocianelTa progre-suli nawili xels uwyobda qveyanaSi mrewvelobis ganviTa-rebas. dokumenturi masala gvidasturebs, rom akaki litera-turul da sazogadoebriv moRvaweobasTan erTad praqtiku-lad zrunavda Cveni qveynis bunebrivi simdidris gamoyene-baze da WiaTuris marganecis mrewvelobasac man Cauyara sa-fuZveli. am sakiTxis gaSuqebisaTvis naSromSi gamoyenebulia arsebuli samecniero literatura, presa, arqivebsa da muze-umebSi daculi sabuTebi, mogonebebi.

avtori miuTiTebs, rom mwerals surda, marganecis mrew-velobis ganviTarebiT qveynis Semosavali gazrdiliyo, ra-sac Sedegad skolebis, bankebis da sxva dawesebulebebis da-arseba mohyveboda. saSuri saqme iyo aseve xalxuri zepirsi-tyvierebis nimuSebis Segroveba da gamocema, rac marganecis warmoebiT miRebuli SemosavliT unda dafinansebuliyo. sam-wuxarod, poetma Tavis ocnebis ganxorcieleba ver SeZlo.

gamokvlevis teqsts erTvis dokumenturi wyaroebi: sayu-radRebo sabuTebi da masalebi, maT Soris, epistoluri teqstebi.

m.k.

Page 43: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

43

sixaruliZe q. akaki wereTeli

wignSi: qarTveli mwerlebi da xalxuri Semoqmedeba w. 1, Tb., 1956

naSromSi aRniSnulia, Tu ra Rvawli miuZRvis akakis fol-

kloruli teqstebis Sekrebisa da popularizaciis saqmeSi. avtori aanalizebs akakis werilebs, romlebic xalxur ze-pirsityvierebas eZRvneba. maTSi akaki xazs usvams folklo-ris mecnierul Rirebulebas, mis sazogadoebriv funqcias, mxatvrul Taviseburebebs da sxv. amitomac gasakviri araa, rom poetis nawarmoebebi organulad ukavSirdeba xalxur Se-moqmedebas. naSromSi naCvenebia es kavSiri, ganxilulia mwer-lis mier folkloridan aRebuli siuJetebi da Temebi.

avtoris yuradRebas iqcevs akakis nawerebSi warmodgeni-li qarTuli wes-Cveulebebi, saqorwino ceremoniali, micva-lebulis dakrZalvis wesi, sakanonos moxda, ficiskacoba da sxva.

m.k.

surgulaZe a. akaki wereTeli

wignSi: qarTuli sazogadoebriv-politikuri azrovnebis istoriidan

Tb., 1981

wignis IV TavSi _ `erovnul-ganmaTavisuflebeli moZra-oba 70-ian wlebSi~ _ mkiTxveli gaecnoba akaki wereTlis, rogorc erovnuli moZraobis erT-erTi lideris, naazrevs arsebuli politikuri viTarebis, qveynis gaTavisuflebis strategiisa da sxva mniSvnelovani sakiTxebis Sesaxeb.

mkvlevari dawvrilebiT mimoixilavs akakis publicistur werilebs da maTSi gamoTqmul sazogadoebriv-politikuri xasiaTis mosazrebebs. gansakuTrebiT sayuradRebod mas 1876 wels `droebis~ ianvris nomerSi gamoqveynebuli feletoni _ `xarlampios mogonakis werilebidan~ _ miaCnia, romelsac alegoriis brwyinvale nimuSad miiCnevs. avtori exeba ide-

Page 44: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

44

ologiur niadagze akakis dapirispirebas i. WavWavaZesTan, n.nikolaZesa da sxva moRvaweebTan.

m.k.

Ciqovani m. akaki wereTeli da xalxuri sityviereba

Tb., 1958

monografia rva Tavisgan Sedgeba. pirveli Tavi eTmoba im garemos daxasiaTebas, romelSic aRizarda a. wereTeli. av-tori miuTiTebs, rom poetze didi gavlena iqonia xalxurma Semoqmdebam.

wignis Semdeg TavebSi avtori ganixilavs akakis folklo-rul Sexedulebebs. aq saubaria Tavad akakis SemkreblobiT saqmianobaze, gaanalizebulia 1913 wlis 30 marts al. abaSe-lis saRamoze wakiTxuli leqcia, romelic misi naxevarsa-ukunovani dakvirvebis Teoriuli ganzogadebis mcdelobaa. gamokvlevaSi folkloruli masala warmoCenilia, rogorc akakis STagonebis wyaro Tematikis, kompoziciis Tu mxat-vrul-saxeobrivi sistemis TvalsazrisiT. Seswavlilia fol-kloruli elementebi akakis lirikaSi, daZebnilia Sesabamisi paralelebi, saubaria akakis mier Targmnil Tu originalur igav-arakebze da maT kavSirze xalxur SemoqmedebasTan. cal-ke Tavebi eTmoba akakis SemoqmedebaSi miTosuri masalis asaxvas. teqstis analizis safuZvelze mkvlevari askvnis, rom akaki SesaniSnavad icnobda rogorc qarTul, ise anti-kuri xanis berZnul miTebsa da legendebs.

m.k.

Page 45: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

45

e) akaki da qarTuli enis sakiTxi

danelia k. akaki wereTlis naazrevi qarTuli saliteraturo enis

istoriis sakiTxebze wignSi: narkvevebi qarTuli samwerlobo enis istoriidan

t. II, `universali~, 2009

krebulSi Setanilia qarTuli samwerlobo enis aqtualur sakiTxebTan dakavSirebiT Seqmnili werilebi da gamokvle-vebi (leqsika, etimologia, mwerlis ena, mwignobruli stili, werilobiTi Zeglebis enobrivi raoba da a. S.). maT Sorisaa statia `akaki wereTlis nazrevi qarTuli saliteraturo enis istoriis sakiTxebze~, romelic sagulisxmo dakvirve-bebs Seicavs.

akakis arasodes dauweria specialur Sroma enis sakiTxeb-ze, magram xSirad gamouTqvams swori da sayuradRebo azri enis raobasa da daniSnulebaze. akakis daintereseba zogad-enaTmecnieruli sakiTxebiT erovnuli mrwamsiTaa motivire-buli. mkvlevari ramdenime aspeqtSi ganixilavs akakis enaT-mecnierul naazrevs: 1. enis istoria _ eris istoria da Tav-gadasavalia; 2. umwerlobo qarTveluri enebis roli salite-raturo qarTulis gaZlierebis saqmeSi; 3. saliteraturo enis dialeqtebTan damokidebuleba; 4. mwerliseuli etimo-logiebi; 5. samwerlo enis siwmindisaTvis brZola; mkvlevris azriT, akakis qarTuli enis Tvisobriv gardaqmnaSi iseTive wvlili miuZRvis, rogoric puSkins rusul sinamdvileSi.

krebuls erTvis korneli danelias Sromebis qronologi-uri bibliografia (Semdg.: nana danelia).

n.f.

Page 46: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

46

sanikiZe T. akaki wereTeli da qarTuli leqsikis ganviTarebis

sakiTxebi Tb., 1984

naSromSi akaki wereTeli miCneulia qarTuli salitera-

turo enis erT-erT reformatorad. avtori aRniSnavs, rom XIX saukunisTvis TiTqmis ar arsebobda qarTuli salitera-turo ena. mwerlebi iyenebdnen moZvelebul, mZime formebs. akakim miznad daisaxa iseTi eniT ewera, romelic xalxisTvis misaRebi da gasagebi iqneboda. man qarTul sityvebs SesZina ubraloeba, sxvagvari JReradoba da gamomxatveloba. akakis ena gamoirCeva Tavisi gamWvirvalobiT, lakoniurobiT, si-martiviTa da moqnilobiT.

naSromSi dawvrilebiTaa ganxiluli akakis leqsikaSi gamoyenebuli sinonimebi, antonimebi, antonimuri kompozi-tebi, epiTetebi, paronimebi da sxv. naSromSi calke Tavi eT-moba akakis mier leqsemis mniSvnelobis velis gafarToebis sakiTxsac.

m.a.

ZiZiguri S. akaki wereTeli da qarTuli ena

wignSi: qarTvel klasikosTa enobrivi memkvidreoba Tb.,1971

avtori akakis miiCnevs axali saliteraturo enis erT-erT

Teoretikosad da misi damkvidrebisTvis mebrZol Semoq-medad. werilSi dawvrilebiTaa ganxiluli is wanamZRvrebi, romlebsac eyrdnoboda akaki axali samwerlobo qarTulis Camoyalibebisa da damkvidrebis procesSi.

mkvlevris azriT, akakis literaturuli stilis niSan-doblivi Tviseba swored Zaldautanlobaa. xalxur metyve-lebasTan, zepirsityvierebasTan siaxlove gaxda poetis enis masazrdoebeli wyaro. S. ZiZiguri aRniSnavs, rom akaki qar-Tuls dialeqturi formebiT amdidrebda, Tumca, amavdro-ulad, misTvis miuRebeli iyo sxvadasxva kiloSi damkvidre-bul formaTa saliteraturo enaSi meqanikurad gadmotana.

Page 47: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

47

poeti uaryofda arqaizmebs, Tumca es ar gulisxmobda misi mxridan qarTuli saliteraturo enis saRi formebis ugule-belyofas. avtori exeba akakis damokidebulebas qarTul-Si axal sityvaTa damkvidrebisadmi da askvnis, rom, akakis azriT, xalxuri masalis gaTvaliswineba odnavadac ar bRa-lavs qarTul leqsikur fonds, rac Cveni enis saocari sim-yarisa da misi gramatikuli wyobis damsaxurebaa.

m.a.

jorbenaZe b. akaki wereTeli da qarTuli saliteraturo ena

wignSi: balavari mwerlobisa Tb., 1987

wignSi ganxilulia poeturi enisa da stilis sakiTxebi.

zogadi problemebi Seswavlilia d. guramiSvilis, ak. wereT-lis, al. yazbegis, vaJa-fSavelas, k. gamsaxurdias, i. griSaSvi-lis, g. leoniZis Semoqmedebis magaliTze.

narkvevSi „akaki wereTeli da qarTuli saliteraturo ena“ avtori gamokveTs akakis mniSvnelobas qarTuli enis siwmindis dacvis saqmeSi. miiCnevs, rom akaki erT-erTi pir-velTagani iyo, vinc qarTuli saliteraturo enis gasamdid-reblad qarTvelur enaTa monacemebi da kilo-kavebSi gabne-uli formebi gaiTvaliswina. akakim etimologiuri Tu leqsi-kologiuri analizis gakeTebac scada. mas myarad gansaz-Rvruli pozicia hqonda mxatvrul TxzulebaTa enis Taoba-zec. aqac igi zusti gamoTqmebis momxred gvevlineba. b. jorb-enaZe askvnis, rom akakis arasodes uRalatia erTxelve ar-Ceuli principisaTvis da rom dedaenis ganvrcoba da gaZliereba misi Semoqmedebis balavari iyo.

m.g.

Page 48: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

48

v) akaki da qarTuli Teatri kiknaZe v.

sivrce Teatrisa Tb., 1975

wigni sami nawilisgan Sedgeba: `mwerali da Teatri~, romel-

Sic qarTveli mwerlebis Semoqmedebazea saubari; etiudebi, ro-melSic gamoCenil qarTvel msaxiobebze arsebuli mogonebebia warmodgenili da narkvevebi, romelic moicavs werilebs lite-raturisa da Teatris Sesaxeb. werilSi `akaki wereTeli~ avtori afasebs akakis Teatralur naazrevs, mis mier qarTuli Teatris mimarT gamoTqmul Sefasebebs, aseve, mis interess rusuli da ucxouri klasikuri dramaturgiisadmi, kerZod, ostrovskisa da Seqspirisadmi. avtori xazs usvams akakis mosazrebas qarTuli Teatris ganviTarebis perspeqtivis Sesaxeb da gamokveTs mis Se-fasebas Teatris mier sazogadoebaSi optimisturi ganwyobile-bis danergvasTan dakavSirebiT.

a.f.

radiani S. akaki wereTeli da qarTuli Teatris problemebi

Tb., 1958

narkvevi Sedgeba Sesavlisa da sami nawilisagan. SesavalSi avtori saubrobs 60-ianelTa da konkretulad akakis Rvaw-lze axali esTetikuri principebis damkvidrebis saqmeSi.

qveTavSi _ akaki wereTlis literaturuli Sexedulebani _ gamokveTilia poetis Teoriul-esTetikuri mrwamsi, rom-lis mTavari principi mxatvruli realizmis apologiaa. qve-TavSi _ realisturi Teatraluri xelovnebisaTvis _ war-modgenilia sasceno xelovnebis akakis mier SemuSavebuli Teoria; xolo nakveTSi _ akaki wereTlis dramaturgia _ mi-moxilulia akakis Janrobrivad mravalferovani dramatur-giuli memkvidreoba (dramatuli poemebi, dramebi, komediebi, scenebi); avtori exeba ara marto originalur, aramed Tar-gmnil da gadmokeTebul piesebsac. narkvevs agvirgvinebs mkvlevris daskvna: Tavisi komediebiTa da dramebiT a. were-

Page 49: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

49

Tels sapatio adgili uWiravs qarTuli draaturgiis isto-riaSi da mis qmnilebaTa umravlesobas dResac ar daukargavs didi SemecnebiTi mniSvneloba.

n.f.

xuciSvili s. akaki wereTeli — qarTuli Teatris istorikosi

wignSi: literaturul-kritikuli narkvevebi Tb., 1969

wignSi ganxilulia XIX saukunis qarTuli literaturis,

qarTuli kritikisa da publicistikis mniSvnelovani sakiTxebi. mocemulia: boslevelis, a. cagarlis, g. TumaniSvilis, v. miqela-Zis, s. dodaSvilisa da sxvaTa Semoqmedebisa da sazogadoebrivi Rvawlis analizi. werilSi `akaki wereTeli _ qarTuli Teatris istorikosi~ _ avtori saubrobs akaki wereTlis mier Setanil wvlilze qarTuli Teatris ganviTarebaSi. s. xuciSvili asaxe-lebs im msaxiobebs, romelTa scenaze gamosvlac akakis saxels ukavSirdeba. avtori saubrobs akakis interesze rusuli da ucxouri dramaturgiis mimarT; mkvlevari akakis qarTuli Teat-ris istorikoss uwodebs, radgan is am ukanasknelis ganviTare-bis uSualo TviTmxilvelad miaCnia.

a.f.

z) literaturuli urTierTobebi

burjanaZe q.

me-19 saukunis qarTuli mxatvruli Targmanis istoriis sakiTxebi

Tsu, 1992

naSromis mizania gviCvenos qarTuli mxatvruli Targma-nis ganviTarebis gza, warmogvidginos Targmanis Teoriis Sesaxeb Seqmnil TxzulebaTa analizi Targmanis Tanamedrove Teoriis WrilSi.

wignis Sedgeba winasityvaobis, Sesavali werilisa da 5 Ta-visagan. mesame TavSi _ XIX s. 60-iani wlebis mTargmnelobiTi

Page 50: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

50

saqmianoba da qarTveli samocianelebi _ ori qveTavi eZR-vneba akaki wereTels: a. wereTeli Targmanis Sesaxeb da a.wereTlis Targmani.

pirvel werilSi mkvlevari mimoixilavs akakis mier sxva-dasxva dros gamoTqmul Sexedulebebs mxatvruli Targmanis mniSvnelobis, masalis SerCevis principebisa da Targmanis Sesrulebis meTodologiis Sesaxeb; meore werilSi ki Sefa-sebulia akakis mier Targmnili teqstebi (dramaturgia, li-rika, igav-arakebi); sainteresoa, rom mkvlevari warmoadgens paralelur teqstebs, riTac mkiTxvels saSualebas aZlevs, TvalnaTliv darwmundes akakis, rogorc mTargmnelis, ostatobaSi.

n.f.

nikoleiSvili a. ebrauli Tema qarTul mwerlobaSi

quTaisi, 2008

wignSi saubaria ebrauli sakiTxisadmi qarTvel mweralTa damokidebulebis arsze. wignis redaqtorebi arian s. sigua da r. enuqaSvili (enoqi. israeli). masSi ganxilulia ebrauli Tema i. WavWavaZis, i. gogebaSvilis, n. nikolaZis, s. mesxis, d. kldiaSvilis, m. javaxiSvilis, n. lorTqifaniZisa, t. tabiZis da sxvaTa SemoqmwdebaSi. wigns axlavs avtoris Sesavali werili.

narkvevSi `akaki wereTeli~ avtori saubrobs akakis Tbil damokidebulebaze ebraelebis mimarT, ganixilavs am keTil-ganwyobis mizezebs, kerZod, ebraeli xalxis niWierebasa da inteleqtualur SesaZleblobebs. avtori aanalizebs akakis gansakuTrebul dainteresebas ebrauli sakiTxebiT, aseve sa-ubrobs mwerlis mier ebrael da qarTvel xalxs Soris da-naxul msgavsebaze; asaxelebs im nawarmoebebs, romlebic mas ebraul Temaze aqvs Seqmnili. a. nikoleiSvili werilis das-kvniT nawilSi kidev erTxel xazs usvams mwerlis ebrauli TemiT dainteresebas da akakis qarTul literaturaSi mkveTrad gamoxatuli saxasiaTo niSan—TvisebebiT aRbeWdil qarTvel ebraelTa literaturuli saxeebis Seqmnis fuZem-debels uwodebs.

a.f.

Page 51: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

51

CxeiZe T. i.a. krilovi qarTul literaturaSi

Tb., 1945

wigni Sedgeba Sesavlisa da oTxi Tavisagan. pirvel TavSi saubaria mwerlis biografiaze. meore da mesame TavebSi av-tori afasebs gr. orbeliansa da r. erisTavs, rogorc kri-lovis mTargmnelebs. qveTavSi `akaki wereTeli, rogorc kri-lovis mTargmneli” avtori saubrobs akakis Targmanebze, Targmnis procesTan dakavSirebul sirTuleebsa da Targma-nis xasiaTze. avtori saubrobs im Sinaarsobriv cvlilebeb-ze, romlebic am arakebis qarTul sinamdvileze morgebis mizniT ganaxorciela akakim. avtori ganixilavs igavebis Te-matikas da adarebs maT originals. naSromSi avtori aanali-zebs igavebis Semoklebis da maTi gavrcobis mizezebs, xazs usvams a. wereTlis ostatobas kriloviseul igav-arakTa reziumeebis TargmnaSi da yuradRebas amaxvilebs Targmaneb-Si arsebul xarvezebze.

wignSi ganxilulia arakTa saleqso wyoba da sazomebi; we-rilis daskvniT nawilSi avtori Tezisurad warmogvidgens im ZiriTad mosazrebebs, romlebic wignSia gaanalizebuli.

a.f.

T) saiubileo krebulebi

akakis saiubileo krebuli

m.d. kiknaZis stamba tf., 1908

krebuli gamosca akakis saiubileo komitetma. masSi Se-

sulia ia ekalaZis, a. cagarlis, a. xaxanaSvilis, i. fancxavas, sv. yifianis, a. erisTavi-xoStarias, i. gogebaSvilis, s. mer-kvilaZis, iv. buquraulis werilebi, sityvebi da mogonebebi. aseve, poetisadmi miZRvnili leqsebi, romelTa avtorebi arian: T. razikaSvili, kortoxa, d. TomaSvili, dutu megre-li, centeraZe, i. evdoSvili, a. SanSiaSvili, daria, v. ruxaZe, S. navTluReli, g. nuciZe, l. katoZe, S. mRvimeli, i. mWedliS-

Page 52: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

52

vili, k. guliaSvili, i. wereTeli, k. kvinixiZe, k. mayaSvili, pasiko lor-i, giorgi qiziyeli.

n.f.

akaki wereTeli saiubileo krebuli dabadebis 100 wlisTavisaTvis

Tsu, 1940

krebuli, romelic akaki wereTlis dabadebis 100 wlis-Tavs mieZRvna, ori ganyofilebisgan Sedgeba: werilebi da mogonebebi;

pirvel nawilSi 23 narkvevia dabeWdili. krebuls xsnis d. yifSiZis werili `qarTveli xalxis sayvareli poeti~; aqvea warmodgenili g. tabiZis leqsi `akaki wereTeli~. mix. zandu-keli vrcel narkvevSi `akakis lirika~ mimoixilavs ara marto akakis leqsebis Tematikas, aramed saubrobs im mxatvrul-gamomsaxvelobiT xerxebze, romelTa ubadlo ostatic iyo akaki. s. Wilaia ki werilSi `akakis proza~ saubrobs istoriz-mis gamovlenis principze, Txrobis poetur stilze, zRap-rul elementebze, tipis xatvis meTodze, moulodnelobis efeqtsa da sxva xerxebze, romelTa erTobliobac akakis prozas ganumeorebel xibls aniWebs. amave nakveTSi warmod-genili mix. zandukelis kidev erTi statia _ `akaki wereTeli rogorc publicisti~. masSi gaanalizebulia TegdaleulTa da konkretulad akakis damsaxureba qarTuli publicisturi azrovnebis ganviTarebaSi. ak. kenWoSvilis werilSi `akaki wereTlis mxatvruli prozis kompozicia~ SemoTavazebulia saintereso dakvirvebebi prozauli teqstis agebis akaki wereTliseul originalur maneraze. krebulSi aseve gaecno-ba mkiTxveli ak. avaliSvilis, s. xuciSvilis, S. radianis, k. ke-keliZis, l. melqiseT-begis, d. gamezardaSvilis, maqs. berZe-niSvilis, qs. sixaruliZis, ap. maxaraZis da sxvaTa werilebs;

krebulis meore nawilSi warmodgenilia i. griSaSvilis, f.gokielis, s. WoRoSvilis da i. eliaSvilis mogonebebi.

krebulis redaqtoria Tsu reqtori, d. yifSiZe, xolo sa-redaqcio kolegiis wevrebi arian: mix. zandukeli, d. uznaZe, d. yifSiZe, s. iordaniSvili da v. miqaZe.

n.f.

Page 53: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

53

akaki wereTeli 150 saiubileo krebuli

Tsu, 1993

wignSi, romelic poetis dabadebis 150-e wlisTavs mieZR-vna, 15 narkvevia dabeWdili. maTSi gaSuqebulia akakis mra-valmxrivi da mravalferovani moRvaweobis sxvadasxva aspeqti.

b. jorbenaZe werilSi `dedaenis moamage~ saubrobs akakis enis specifikaze, mis Rvawlze erTiani saliteraturo enis damkvidrebisaTvis brZolaSi; aseve, Rirssacnobad miiCnevs akakis sakuTriv enaTmecnierul dakvirvebebs; statiis bo-los, imis TvalsaCinod warmosadgenad, Tu raoden hgavda enis sakiTxSi erTmaneTs XIX saukunis moRvaweTa pozicia, mkvlevari akakis gamonaTqvamebTan erTad gvacnobs amonari-debs i. WavWavaZis, d. yifianis, gr. orbelianis, p. mirianaSvi-lis nawerebidan.

v. vaxania werilSi `akaki wereTeli poeti rolisa da da-niSnulebis Sesaxeb~ mimoixilavs poetis Semoqmedebas da askvnis, rom mas 60-iani wlebis ideuri poziciebidan aqvs gaSuqebuli Semoqmedisa da sinamdvilis urTierTobis prob-lema, rac akakis realizmis erT-erT did Teoretikosad warmogvidgens.

k. meZvelia narkvevSi `akaki wereTlis ori biografiuli TariRi (1908; 1915) quTaisis saarqivo masalebis mixedviT~ gadmogvcems, Tu ragvari dabrkolebebis gadalaxva dasWir-daT qarTvel sazogado moRvaweebs, raTa akakis iubile aRe-niSnaT da ra akrZalvebi daaweses carizmis biurokratma mo-xeleebma; aqvea masala imis Sesaxeb, Tu rogor gamoxata quTaisis inteligenciam akakis gardacvalebiT gamowveuli mwuxareba.

p. kekeliZe Tavis narkvevSi `akaki wereTlis istiriul-dramatuli poemis `Tamar cbieris~ quTaTuri xelnaweri da Txzulebis kanonikuri teqsti~, mocemulia quTaisSi gamov-lenili teqstis teqstologiuri aRwera da analizi; aqvea dabeWdili mkvlevris mier aRdgenili kanonikuri teqsti.

s. xuciSvili statiaSi `akaki wereTlis rusuli nawarmo-ebebi~ aRniSnavs, rom poetis mier Seqmnili rusulenovani

Page 54: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

54

Txzulebebis mxolod Zalze mcire nawilia dabeWdili akade-miuri gamocemis (TxuTmet tomad) bolo tomSi. mecnieris azriT, cxadia, poetis rusulenovani nawerebi mxatvruli RirsebiT Camouvardebian qarTul enaze SeqmnilT, magram es maT mniSvnelobas odnavadac ar akninebs. mecnieri mimoixi-lavs am publikaciaTa Tematikas da damatebis saxiT aqveynebs akakis rusulenovan moTxrobas `О шести фонарях грд. Эа на Фазисе~.

krebulSi dabeWdilia sxva saintereso naSromebic, ker-Zod: i. beraZis `eris interesebisaTvis daucxromeli mebrZo-li~, T. axvledianis `amiranis saxisTvis akaki wereTlis Se-moqmedebaSi~, n. mesxias `istoria da akaki wereTeli~, m. qaja-ias `akaki wereTlis SemoqmedebiTi muSaobis erTi niSani~, ak.xinTibiZis `akakis versifikaciis Seswavlis istoriidan~, s. yubaneiSvilis `akaki wereTlis lirikis Taviseburebani~, d. Tuxarelis `akaki wereTlis Semoqmedebis erTi aspeqtis Sesaxeb~, l. gricikis `saTaveebi Semdgari da arSemdgari Sex-vedrebisa~, q. burjanaZis `akakis mTargmnelobiTi principi~, n. kapanaZis `fonetikuri analizi da simbolika frangul TargmanSi~.

krebulis redaqtoria T. kikaCeiSvili. n.f.

i) krebulebi

akaki krebuli _ I akaki wereTlis kabineti

Tsu, 1999

krebuli Sedgeba 6 ganyofilebisagan. wigns win uZRvis prof. i. evgeniZis werili _ akaki wereTeli Tanamedrove-obis konteqstSi, romelic aris erTgvari mcdeloba, warmo-aCinos, erTi mxriv, akaki wereTlis mimarTeba Tanamedrove-obasTan da, meore mxriv, aCvenos misi naazrevis sadReiso aqtualuroba.

I. krebulis pirvel nakveTSi ibeWdeba akaki wereTlis gamouqveynebeli piradi werilebi da miviwyebuli publika-

Page 55: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

55

ciebi. kerZod, piradi werilebi iv. gvaramaZisadmi da akakis mier gaz. `TeatrSi~ (№8, №10) dabeWdili statia `werilebi Cvens mwerlobaze~. i. evgeniZis bolosityvaobaSi mocemu-lia am werilebis analizi. aqvea l. WrelaSvilis werili `at-ribuciis zogierTi sakiTxi~ (akaki wereTlis ucnobi nawe-rebi da miviwyebuli publikaciebi).

II. ganyofilebaSi _ akaki wereTeli qarTvel poetTa TvalTaxedviT _ dabeWdilia t. Wanturias da d. weredianis narkvevebi. maTSi sagulisxmo kuTxiTaa danaxuli akakis lirikis Taviseburebebi.

III. ganyofilebaSi _ kvali naTeli _ warmodgenilia gr. kiknaZis werili _ `ilia WavWavaZisa da akaki wereTlis pedagogiuri TvalsazrisiT SeswavlisaTvis~.

IV. ganyofilebaSi _ narkvevebi da statiebi _ masala sam qveganyofilebadaa warmodgenili; pirvelSi l. minaSvilis, e. xinTibiZis, T. kikaCeiSvilis, T. jologuasa da sxvaTa sain-tereso narkvevebia warmodgenili; meoreSi _ b. uties, l.gricikis, v. imnaiSvilis da a.S. werilebSi naCvenebia ak.we-reTlis mimarTeba frangul, ukrainul da a. S. sinamdvi-lesTan. mesame ganyofilebaSi ki l. wurwumias, g. julayiZis da r. gaxokiZis werilebSi mkiTxveli gaecnoba akakis esTe-tikur-anTropologiur xedvas, mis warmodgenas biznesis ganviTarebis Sesaxeb da akakis Rvawls manganumis aTvisebis saqmeSi qimikosis TavlTaxedviT.

V. nakveTSi _ dokumentebi, masalebi - mocemulia akakis Sesaxeb S. baramiZisa da n. talaxaZis mier moZiebuli da Sek-rebili mogonebebi;

VI. bolo nakveTSi _ axalgazrda mecnierTa Sromebi _ m.varsimaSvilis, n. fruiZis, f. metrevelisa da n. ozbeTe-laSvilis werilebSi saubaria akakis lirikis gr. robaqiZi-seul Sefasebaze, akakis `legendis~ saxelwodebiT cnobil prozaul TxzulebaTa da zogadad prozis specifikis Sesa-xeb; aseve, gamovlenilia qristianuli motivebi `Tornike erisTavis teqstSi~.

n.f.

Page 56: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

56

akaki krebuli II akaki wereTlis kabineti

Tsu, 2005

krebuli 7 ganyofilebisagan Sedgeba. pirvel nawilSi ibeWdeba akakis axlad gamovlenili nawerebi, kerZod, leq-sebi, 11 publicisturi da 3 piradi werili. nakveTs asrulebs n. fruiZis werili `zogierTi ram akaki wereTlis axlad gamovlenil nawerTa Sesaxeb~.

wignis meore nawilSi _ akaki wereTeli qarTvel mwe-ralTa TvalTaxedviT~ _ dabeWdilia k. gamsaxurdias leqse-bi, t. tabiZis, n. miwiSvilis, o. ioselianis, f. xalvaSis da m.qurdianis werilebi.

mesame nawilSi _ narkvevebi da werilebi _ gamoqveyne-bulia i. evgeniZis, l. minaSvilis, T. kikaCeiSvilis, gr. faru-lavas, n. fruiZis, T. SarabiZis, l. feraZis da sxvaTa saintereso naSromebi;

meoTxe nawilSi _ akaki ucxoelTa TvaliT _ daviT agmo-nis, al. manveliSvilisa da pereviselis (g. wereTeli) werile-bis gverdiT warmodgenilia bulgareli filosofosis, g. ga-Cevis, uaRresad saintereso werilis - rusuli erosi _ Tar-gmani (Targmnes n. fruiZem da t. moskalenkom), romelSic av-tori msjelobs akaki wereTlis `Cems TavgadasavalSi~ moTx-robili gaZiZavebis tradiciis mniSvnelobaze.

mexuTe nakveTSi mocemulia mecnierebis sxva sferoTa warmomadgenlebis _ r. gaxokiZis, r. gamyreliZisa da g. ju-layiZis narkvevebi.

meeqvse nawilSi _ akaki wereTeli kinoxelovnebasa da Te-atralur samyaroSi _ dabeWdilia b. evgeniZis werili, ro-melSic akakis qmnilebebis kinoekranizaciisa Tu sasceno versiebis Sesaxebaa saubari; aqvea d. silagaZis momzadebuli bibliografiuli masala Temaze `akaki wereTeli da qarTuli Teatri~.

krebulis meSvide, bolo nawili eTmoba axlad gamovlenil masalas. aq mkiTxveli gaecnoba a) S. baramiZisa da n. fruiZis mier Segrovebul mogonebebs akakize; b) qronika-informaciebs.

n.f.

Page 57: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

57

k) Tematuri krebulebi

akaki wereTeli revoluciamdel qarTul literaturul kritikaSi

(Semd.: m. goSaZe), Tsu, 1985

krebulis redaqtorebi arian pr. kekeliZe da s. xuciS-vili. naSroms win uZRvis Semdgenlis winasityvaoba, romel-Sic dasabuTebulia amgvari krebulis Seqmnis miznobrivoba. mkvlevari miuTiTebs: `raoden mcdaric ar unda iyos revoluciamdel qarTvel kritikosTa zogierTi mosazreba akaki wereTlis Semoqmedebis ama Tu im sakiTxze, maT imdeni problema aRZres da wamoWres, udavod didi samsaxuri ga-uwies dRevandel kalmosnebs~.

wignSi Tavmoyrilia yvelaze arsebiTi amonaridebi 100 avtoris naSromidan, maT Soris: g. barTaSvilis, g. wereTlis, an. furcelaZis, s. mesxis, d. abduSeliSvilis, i. WavWavaZis, a.laistis, i. gogebaSvilis, n. nikolaZis, z. WiWinaZis, l. boc-vaZis, k. abaSiZis, al. xaxanaSvilis, s. dadianis, iv. gomar-Tlis, f. maxaraZis, s. gersamias, al. WiWinaZis, e. TayaiSvilis, ip. varTagavas, v. kotetiSvilis, S. dadianis, p. ingoroyvas da sxvaTa.

krebuls axlavs pirTa anbanuri saZiebeli da komentarebi, romelSic miTiTebulia, Tu sad da rodis daibeWda TiTo-euli narkvevi. amasTan, Semdgenelni garda teqstTan dakavSi-rebuli SeniSvnebisa, mokle informaciasac gvawvdian kriti-kosTa Sesaxeb.

n.f.

Page 58: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

58

l) leqsikonebi sanikiZe T.

akakis poeziis sixSiris leqsikoni wigni I, a-m Tb., 1982

leqsikonSi Tavmoyrilia akaki wereTlis poeturi enis si-

tyvieri masala, romelic dalagebulia qarTuli enis ganmar-tebiTi leqsikonis mixedviT. igi TvalnaTliv gviCvenebs di-di Semoqmedis sityvaTqmnadobis unars. Semdgeneli eyrdnoba SoTa rusTavelis qarTuli literaturis institutis mier 15 tomad gamocemul akaki wereTlis TxzulebaTa sruli krebulis monacemebs.

leqsikonis Semdgenlis mizani iyo, gamoevlina rac SeiZ-leba meti saleqsikono erTeuli (TiToeuli sityvis gas-wvriv frCxilebSi Casmuli cifri miuTiTebs erTeulis gamo-yenebis sixSires). leqsikoni agebulia ganmartebiTi, sixSiri-sa da simfonia-leqsikonebis principiT da sruliad gansxvav-deba aqamde arsebulTagan.

leqsikonSi warmodgenilia yvela tipis leqsikuri erTe-uli: dialeqturi formebi, ucxo sityvebi, geografiuli da sakuTari saxelebi. leqsikonis Semdgenelia T. sanikiZe, redaqtori _ S. ZiZiguri.

n.f.

sanikiZe T. akakis poeziis sixSiris leqsikoni;

wigni I, n-h Tb., 1983

leqsikonis meore toms axlavs Semdgenlis bolosityva,

romelSic vrcladaa saubari leqsikonis Sedgenilobisa da daniSnulebis Sesaxeb. raki wignis Seqmnis mizani iyo poetis sityvaTqmnadobis unaris srulad gamovlena, Semdgenels ga-damwyveti mniSvneloba aRar miuniWebia, forma gramatiku-lad marTebuli iyo Tu ara. mecnieris dakvirvebiT, imeriz-

Page 59: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

59

mebis xmareba ufro xSiria publicistikaSi, vidre poeziasa da prozaSi.

akaki xSirad Segnebulad xmarobs dialeqtur formas, radgan igi `ganspetakebul provincializmad da dedaenis Ta-naxmad aRmocenebulad~ miaCnia. dasturdeba e.w. terminolo-giuri leqsikac. krebulSi bevri iseTi sityvaa, romelic ar Sedis arn. Ciqobavas `qarTuli enis ganmartebiT leqsikonSi~ (marto an-ze 122 aseTi sityvaa), maTgan bevri Tavad akakis Seqmnilia (mag.: aZirtkbilebs, acxviruli da a. S.);

dasasrul, Semdgeneli varauds gamoTqvams, rom akakis leqsikonSi 6000-mde sityva aRmoCndeba, Tuki amagvaradve iqneba Seswavlili poetis prozac.

n.f.

m) mogonebebi

dadiani S. akaki. mogonebebi

Tb., 1948

wignSi avtori ixsenebs Tavisi cxovrebis im epizodebs, romlebic akaki wereTelTanaa dakavSirebuli. akaki axlos iyo Salvas mamasTan, niko dadianTan. igi sxva mwerlebTan da sazogado moRvaweebTan erTad iRebda monawileobas `vefxis-tyaosnis~ teqstis damdgeni komisiis muSaobaSi, ramac xeli Seuwyo akakisTan daaxloebas. swored am garemoebis wyalo-biT axsovs Salva dadians akaki adreuli siyrmidan. sayurad-Reboa mogonebebis is nawili, romelSic akakis SemoqmedebiTi muSaobis manerazea saubari. aqvea mocemuli akakis damokide-buleba qarTuli Teatris, reJisorebis, axalgazrda msaxi-obebis da sxva sakiTxebis mimarT.

sazogadoebaSi gavrcelebul mcdar mosazrebas, rom TiT-qos akaki xelaRebiT uaryofda bankis mniSvnelobas, niadags aclis mogonebebis is nawili, romelSic avtori detalurad ixsenebs, Tu ra ganacxada akakim bankis sikeTisa da ilias Rvawlis Sesaxeb.

Page 60: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

60

sagulisxmo masalas Seicavs mogonebebi akakis iubiles Se-saxeb; bevria saxumaro da kuriozuli Sinaarsis faqti po-etis cxovrebidan.

n.f. meunargia i.

samaxsovro furclebi akakis Sesaxeb wignSi: qarTveli mwerlebi, w. I

Tb., 1957

iona meunargias survili hqonia, daewera akakis biogra-fia, amitom yvelafers, rasac akaki ambobda an mis Sesaxeb ambobdnen, ubis wignakebSi iwerda. aRniSnuli werili iona meunargias ubis wignakSi Semonaxuli Canawerebia. igi poetis Sesaxeb bevr ucnob detals Seicavs.

avtori gakvriT axasiaTebs akakis Semoqmedebas da yve-laze maRal Sefasebas leqsebsa da maxvilsityvaobas aZlevs: `leqsSi kidev hyavs akakis badali, magram maxvilsityvaobaSi, iumorSi, an rogorc is Targmnis am sityvas, xumrobaSi, imas swori ara hyolia da arca hyavs qarTul mwerlobaSi~, _ wers avtori. akaki Sedarebulia hainesTan da hiugosTan.

mogonebebi sainteresoa erTi detaliTac. avtors masSi CaurTavs is kiTxvebi, romlebic 70-iani wlebis parizelTa saojaxo albomebSi iyo Cawerili stumris TavSesaqcevad. iona meunargias es wesi saqarTveloSic gadmouRia, magram ara Sesaqcevad, aramed mweralTa cxovrebisa da moRvaweobis zogierTi saintereso detalis gamosavlenad. kiTxvebi (`me vkiTxe akakis~) dawerilia iona meurangias xeliT, pasuxebi ki (`iman mipasuxa~) miwerilia akakis xeliT.

e.z.

mansvetaSvili i. mogonebani, naxuli da gagonili

Tb., 1936

iakob mansvetaSvilis mogonebebi mravalmxrivaa saintere-so. ZiriTadad asaxavs XIX saukunis 70-80 w.w., anu im dros, roca ukve gaRviZebuli sazogadoebrivi azri SeuCereblad

Page 61: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

61

iwyebs ganviTarebas. avtori piradad icnobda akakis, amitom sainteresoa misi mogonebani rogorc, erTi mxriv, movlenaTa uSualo mowmisa, ise _ gonieri, dakvirvebuli sazogado moRvawisa.

wignSi moxmobilia mdidari faqtobrivi masala. moTxrobi-lia e.w. `bankoviadas~ istoria; iliasa da sxva sazogado moR-vaweebTan akakis urTierTobis amsaxveli ama Tu im Tvalsaz-risiT saintereso epizodi.

avtorisaTvis ilia da akaki ganuyrelni arian, Tumca maTi Sedareba uadgilod miaCnia. is afasebs akakis Semoqmedebis xasiaTs, gvesaubreba weris miseul maneraze; xSir SemTxveva-Si, SesaZloa, avtoris cnobebi daudasturebeli da miuRebe-lic iyos, magram, miuxedavad amisa, akakis biografiis Ses-wavliT dainteresebuli adamiani masSi sagulisxmos bevrs amoikiTxavs.

wigns uZRvis l. asaTianis winasityvaoba. n.f.

imedaSvili i.

Cemi cxovrebis wigni Tb., 1978

wignis erT-erT qveTavSi — akaki wereTeli — warmodgeni-

lia mogoneba did poetze. avtori wers, rom mTeli sicocx-lis manZilze ori xateba Caesvena Rrmad gulSi: akaki da ilia. Semdeg igi warmoaCens poetis pirovnebis ramdenime sainte-reso Strixs da mogonebebs amgvarad asaTaurebs: akaki da SoTa; Cemi Jurnalis mze; uangaroba; siRaribe; rwmena; wamqe-zebeli; ugvirgvino mefe; sarwmunoeba, erovneba da siyvaru-li; natvra-naRveli; yvavil-bardi; .Conguri; mamuliSvilo-bis mociquli.

yoveli mogoneba akakis ama Tu im pirovnul da mamuliS-vilur Rirsebas gamokveTs, maT Soris, poetis saocar ubra-loebasa da uSualobas.

j.g.

Page 62: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

62

krebuli `mogonebebi akakize~ Tb., 1990

krebuli akaki wereTlis dabadebis 150 wlisTavis aRsaniS-

navad momzadda. Semdgenlebi arian S. baramiZe da a. lomiZe. krebulSi wrmodgenilia akakis Tanamedrove qarTveli

mwerlebis, Teatraluri da sazogado moRvaweebis, poetis axlo naTesavebis, megobrebisa da Tanasoflelebis mogone-bani. es masala mkiTxvels naTel warmodgenas uqmnis poetis pirovnebis, misi msoflmxedvelobis Sesaxeb.

krebuls uZRvis S. baramiZes mokle winasityvaoba, romel-Sic Semdgeneli saubrobs wignis Seqmnis mizansa da masalis SerCevis principebze. mogonebebi xSir SemTxvevaSi Semokle-buli saxiTaa warmodgenili, magram sarCevSi TiToeuli maTganis wyaroa miTiTebuli.

krebulSi mkiTxveli marTlac mravalferovan da sainte-reso masalas gaecnoba: aq naxavT al. abaSelis, koki abaSiZis l. goTuas, S. dadianis, i. eliaSvilis, g. da sp. zabaxiZeebis, e.TayaiSvilis, n. kecxovelis, a. iurkeviCis. i. imedaSvilis, s.kldiaSvilis, a. laistis, n. lorTqifaniZis, mit. laRiZis, i.meunargias, gr. robaqiZis, g. tabiZis, T. saxokias, i. fan-cxavas, ak. SaniZis, varinka wereTlis da sxvaTa mogonebebs.

wigni gankuTvnilia masobrivi mkiTxvelisaTvis da, amde-nad, mas ar axlavs saZieblebi da SeniSvnebi.

n.f.

saxokia T. Cemi saukunis adamianebi

Tb., 1984

wigni (red.: s. xuciSvili, Sesavali werilis avtori: s. ca-iSvili.) oTxi nawilisgan Sedgeba. avtori XIX saukuneSi moR-vawe gamoCenil pirovnebebze (d. yifiani, r. erisTavi, i. Wav-WavaZe, a. wereTeli, i. gogebaSvili, n. cxvedaZe, g. Waladide-li, a. yazbegi, a. sarajiSvili, e. gabaSvili, n. lomouri, a. la-isti, T. Jordania, v. barnovi, m. TamaraSvili, g. yifSiZe, e. ni-noSvili, vaJa-fSavela, d. kldiaSvili da sxvani) saubrobs. cxadia, maT Sorisaa akaki wereTelic.

Page 63: rCeuli anotirebuli bibliografia - litinstituti.ge · wereTeli Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, akaki wereTeli qarTuli folkloris moamge, akaki wereTeli xalxTa megob-robis Sesaxeb. akaki

63

werili `akaki wereTeli” ori qveTavisgan Sedgeba. pir-vel qveTavSi avtori saubrobs akakis TbilisSi moRvaweobaze da yuradRebas amaxvilebs misi cxovrebis ramdenime detal-ze; ixsenebs masTan Sexvedris istorias. meore qveTavSi ki saubaria akakis pirvel vizitze parizSi, mis STabeWdile-bebsa da survilze, gasuliyo parizidan evropis sxvadasxva qalaqSi da moenaxulebina iq mcxovrebi qarTvelebi.

wigns erTvis SeniSvnebi da pirTa saZiebeli. a.f.