reflexiones - biblioteca nacional de maestros · reflexiones psicologicas prof. ana del carien...

61
REFLEXIONES BSlCOkOGHCAS

Upload: others

Post on 04-Jul-2020

4 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

REFLEXIONES BSlCOkOGHCAS

Page 2: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

P o w r I p I c I A UNIVERSIDAD CATOLICA ARCEPPIIIA SANTA HARTA IIE

LOS BüEWS A I E S

Page 3: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

R E F L E X I O N E S P S I C O L O G I C A S

P r o f . Ana del Carien Piovere

Mendoza. 24 de abril da l%k

Page 4: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

ih se t a publ iws idn s e praaentan t r ea t rsbajos que constituyen diatin-

tas nf lex ionea psicql igicaa sobrm d i f a r*n t~ t - . Aunque ,o t iu ien oonuidn an-

t r o e l loa pues surgiqron aegdn divoysqa augstionemiuitos y ui d i s t i n t s s circune-

tuicias; s i n embsrgo intentan i a i o i r r e1 t)atsmiento da profundos prob1s.a pro-

p i o ~ del hombre da hgy. Los teaas wpueatos aon:

1).- E1 afmboio y l a oetnictura de la pusonal idid .

2) .- El v n n d i t a j e humano e1 e1 problama da l a tiansfarenoia.

3).- La a n p s t i a y l a plrdida de la identidad.

Si e s t a s ranexionas logaan ae r al& aporta para c l a r i f i e s r en algo l a

mituacidn actual , con a l l o , aa habrá alcanzado EU objetivo.

Yendoza, 24 da a b r i l , Dfa da Nuestra Sra. de l o s h e n o s A i r e s , de 1985.

Page 5: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

E L SIMBOLO Y L A ESTRUCTURA DE L A PERSONALIDAD

1.- Conompto dm sfibolo.

2.- El hombrm: mi t r e m l t i p l u .

3.- ir oogitmtiin y al proomao dm uni&d y dm dntmeis p u m m i .

4.- E l dmbolo y d hombre aoturl.

Cit.@ mneilprdrs.

*h crarúidn me obra dm1 Verbo, me por mm daa su a n i f m c

taaidn, su afirmscidn mdarior , y por mmo 91 oooEde o ~ o p ~

uu Leamajo divino sciumlloe g n m i a b q wmrandarlo".

(Oumoi, R., Sfmbolmo fundamitales & & duda maizrda,

BE. AE., &daba, 1976, pag. 10)

HEWOU. ~ i a dm1 ~erm.n Pio- - 1981

Peaultad dm Hummideden y Cieaoias dm la Eduoaoib

UM VERSI DAD CATOLI CA AR(IlfNl'I U

Page 6: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

epa+od e1 s o+.fqo 1. rn.11 onb orpw m a.m R ouym *o~T. w wp~mu a od~m

~e? ~myoi.me 01 onb mar+n+slm$.sm N r X oyd~ou~ad nm ep oioo ar+o ep a*

-wo.~d m. 9%ry o1 ep 1oyonme 01 .nb m oqon 01 .#.*a *mdym mnm iom ar.d

Iao~op 1.p oppis8 i. p *oBenj ~ep nSmr m. a omnq 1% *odp nm oi arad 'ar~

-6 N 01) nSmf -m mp.nd o16.f. aod *of yq m =-y me dym 4~01 pa '&ym

m. Wmy wspg oi enbrod '-ay e1 odym p euyn8irr+mp eq.<t.

*(O 01opiplnmeadu 'eh+y+mru 01 X 'e+wp

-ro&e~oo rpn+od e1 o qeCqo p -11 enb opm ni me oxü'm aem aod *pwn

r1 m-1~ em 'wm$.sm 1 oydpipd nm .p moo o.~+o ep epeoard nSmr aem

aod *-y-&y# m mg =oxü~ 0-p memw~o ir1 ep SRU me o~oqq'm m '47. P

op~fjTi8fm o1 .P pwp~1yqyosoigoo ep wroniead veyo .m 1.y Lommamn m

.+nmwtrss#>ei wt1Umf om odym pp omn m -ayoep uepb .nb 01 opa+ r oqom

.iipo.~dw .m Iaosoa&. omyiib enb 01 opa+ oomii assea&. m opuwamp oi

'cipsofj~p or r ipprlw ia, e+npapT -m &ya p prinme m%

*spquwp~&e irpyooa, o1 aoqai i. lslf- 01 apb ep myip ep

a*. p q#Ul?#yp .p O+me8 im Loppp ope~d 10 *Pwi -1 eP @=f m1 *m-

-f+oedsu mqefqo #N ep ame p qispip+n ar+mmnir r me+uamead ~oeq fa+ism

oqru o o+&oim m 'jmv '(2) eppm N ep cmoo epndep npb .p 1 ppa+sn

-m ippmj mn qpdmm.p pno 1- ippm1w ioo X wdnoo do1 akno *jm w me 19

.al> 01 op qirf+mp agio qirepyoaoo p .+nmud em enb 01 se &rm m (1) 'umpj~ opmi 1. WmWVm 19 m

-co '~6-q opp -1 rp 1 qnppwoo m ippnve o1 spw m =.-S

PT Wfm p r-ya.a es .nb m01 oioo *mu+~m e1 L eJ%o~oo

-pd e1 d .oisop qssa ma .p p 'oF.~mioo sp s~qard hq ONU

'opapw .a- iprowm w r u+P~. m mohua

uqo nm ',,OTWJS 1 &fa, uqm owme w mtopaf rprl~wn m*nbsp

-01oqqm gaeoim -01

Page 7: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

1.- ~ i o e v t o * sfmbolo.

Jaquei Yaritdi in ic ia m amtuáio mbra qigm y s lobolo~~, u m obra

%natro da1 eapfritu u m coidioida csnisl* d i d a d o :

"No h w p r e b l m d a aomplejo, ni de di oasto rlaucm pam la p d -

oologia y la mltonr, oom l o i qna ma rafiuu rl mi-. Ei mi- la t u o u a toda la e x t u d d i dal c o u > d d a t o y da la vida h u m ~ ~ , 00-

ar, e1 movimiento u e1 ffdcom. (1)

El dgao ea lo qnm hscm p m i u t e rl m a i d e n t o a l e dimtiato de l o que

61 es u i f , myw lagar ooapa y ooi ro lmid i al oual daianpdia nm fundda mi-

nisterial y de Puiei dspud. amn de m m e d i d a (2). AS!, un ooicapto o m b o

m u t a l hacu presentes a nusstro u t d á u t 4 ol ser de i u i objetoi rempsoti-

wi} l a imga~ de la mmria e1 paaaQo vivida; un geito da biigaito ol citado

de a m o de q u i u lo ru iSiq ol rubor la e o c l d i experimentada.

E i e i u c i a l al m i - m u imfravalute m i lulaoidi a l o dgmifioado,

u> alcaisaada a expressr a u o a todo l o m e quiere expressr} aunque me aproldm

mucho a todo l o que quiera decir. Ei uno dol mimo ra implioa i eoaoar i s iu te

ua a i i c u i o l hay u m cierta promenoir L. oogloioibilidad da l o mignifio~40 u

ol mi@.

FJ *bolo ea U.B de la. olaiei & mimo. Ei UB m i - - i a a g . . . Por

i e r iiagu precede & otro con, da iu priioipio y i a e j a i z a , mm alceim la r e

lía. Por i e r mimo e i un medio que 11- ol objeto a la po tuo i a oomapom-

d i u t e , y l o iumtituye, roplunut6ilolo (3).

"Debe diitimguime ol mimo de la iisgu, porque i o t o a imgu u

iigmo, ni todo iigw e i imagu. 191 hijo, por a j-lo p u d e m o r imgm de m p b

dan, pero i o m iigao. E l humo w em imngu del fuego, ni e1 g d d o de1 b l o r ;

pero i o i m i iigios. D6beie l o dicho a que l o emuoial de la iargai em pro*

dar de otre com de m principio y a mu s.nejaaur,míutmm que l o emuoial del

i ig io m -mide u ello, mimo u ser UB medio que lleva e1 objeto a la po tuo ia

Page 8: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

y l o nis t i t ; iye, represen~dndolo, y siendo algo más imparfecto que l o signi-

ficado y en al& sentido designa1 a ÚW. (4)

ñ1; símbolo es m d r m i f i c a a objoto m p z 6 n & MB roiaoibn d t

u. Es imagen y ai&fiaado (*%ildw y nbedeutunglt). Posee dos el.esatos, uno

o a ~ s i b l e i l a imagen, uno in te leo tur l t ol significado. Ea una ir6ag.n orrgada de si&

aífiaacidn que establece una relaci6n anal6giaa entre l o e i m b o l i d y al simbolL

-te. (5) Responde b8eicemuite a las exigonaias de l a naturaleza humana -mrpbr.a

4 s p i r i t u a l - que necesita de una baff sensible para elevarse a e d e m a niperiores,

L a co~eepondencia entre l o scneible y l o e sp i r i t ua l es e1 f u n d ~ ~ s a t o del

aimbolismo. ya que lea leyes de un dominio in fe r io r pueden siempre tomarse para

mimbolizar la realidad de un orden superior. E l sfmbolo posee por una par te , una

apariencia material peroeptible, y en ese sentido e s imrrgan* pero por o t n .wos

anaidgioamente, una realidad inv is ib le y misteriosa, que l o t rsoaiude. Es, por

l o tanto, una elaboraci6n espontánea del hombre, y, juetmmnte p o m o rosponde a

m naturaieea encarnada, l e pennite expresar aqumiio que e s a woes d i f f o i i de e n i fe s t a r eapecfficamente en un ooncepto, palabro o idea. n e n e una mpaoidad de

condensaci6n, de d n t e s i s y de eloouencia incomparablemimte superior a l o que

de se r aim deliberedamente preparado y reflexionado, porque estable- un pu.nte

entre doa realidades, l a material y l a eapi r i tua l , la v i s ib l e y la invisible.

El afmbolo ewoa generalmente no a610 la sfnteaie i n t n t t i v s de l o s elcinsntoe

oons t i t u t iws de l a realidad, sino h b i ( i n y sobra todo express mndnnesda y oin-

t(itioamente, una cantidad de vivenoias de contenido mgnosoitim y mooional, m- d a s a l o cwl , la complejidad de l o dl t i p l e y diepereo * tanto por par te del o&

jeto ooma del n i je to , puede s e r reduoida a una w o r e iq l i a idad . 8i "la fomaoidn

de l o s efmbolos intervienen elanentoe de orden natural , ouiturai, imbjet iws, que

proyectan l a persona en la oosa y la relaoibn existente o n t n todse las imlgenea

inte-s de deteminado t ipo que en una persona pudo haber habido". (5 b i s )

'Ter la estructura mrp6reo-espiritual de la naturaleur humana todo wnooi-

mianto natural par te primeramante de l o s sentidos y qaiora l l e g s r a indga-

nes in te lec t ivas espir i tuales , por la actividad de abetraooidn del inteloo-

Page 9: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

m~p op- 10 Onb etpued ou enb 01 o&e= P o%oep%uy sitia UQTO~~~~ o1 ag

'(L) n~drea3 Trp @Pn uüP 19 B.TO%p%eW WWd 'T*?Je%W 1 P~~JW 01

*e+mumTqw'pevteuT o%eendmwsep X oparse%uysep pise ao?~e~uy uepxo m **-

/-• '/ UQTOO%I%8ep ne UW *U00 aoaIeqep enb 0%mid 8 OIPDg'p TE83 'WW

4TWPT 1.P eTqW1IL3mUT e 8FOm)UOeSUOD 81 ~%UbUEAOlllI SO-O% JnbV

/**-/

-aopmdna uep

~aowua p umd ~opguy rnpro Te eayt wpmaodm~

/***/

*aopdma 01 ep o1oqm~s a00 o* - epysuoo des epnd apzeyy cq o(m~ra~~ 01) e%rnmqnqaem eoFo~- X aopp

hdu@ ;irse mpend aopzedne o1 epsrp gpu O-= (enb) sopsrrooem~ 8ñ so%ue~m

-TOOUW uw u~pux~w 01 edys qnouw o%uo~my3ouw 19 opn~1íi.a 20~ =n /"'/'O?

Page 10: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

r p*.k. i n h g m l e i .

**...¿Qd es 01 pensar wosnlois ta? Na e s or&uao, os insano porque i r i t i l a

Ir iisturalesa humana. Sopara la r a d n de l a voluntad y de Ir a f o c t i v i d d

(Cao~t) /..e/ El pensar humano sano y origilial es or&iw, eimb4lioo, in-

.~ tegrador y centrado.

/. ** /

lbdo pensar mecanicista ea puisar d o m o , in-. /.../ m n i d d g ai pog

tador do la capacídd do pensar, al sujeto, hablo do un pencurr meoanideta

cuando l a rncbn es* se- do la voluntad y de la afwtividadm. (8)

2.- p 11nita.e multiplex

El hombm ea un s e r pereonai dotado de cuorpo y alma. Pert.piooo r m -tu-

raleur e1 tener espfritu. Ds dif su apertura haoia e1 bien o l a -dad, que con2

t i tuym pana 61 un in f in i to de poeibilidadee de wnooimiento y do rwaiimcidn. P*

m es t e espfr i tu 80 q r e e a oomo tal ea varios estratos: e1 intelectivo, e1 seno&

tivo y e1 vegstativo. Sin anbargo, e1 hombre e s uno ~ o l o t una d t a s op l tb lo&,

IYB unidad mdl t iole. -- El sor hombro s igni f ica para e l hombre salir do su naturalesa con su dot-

niamo. No e s par te de o l l a como 01 animal. Por la oonoienoia e1 h m b n s e abre a

l o poeiblo s e traeciendel pero no o b s t a t e , queda iwerlro ea 01 mundo, o mejor d i -

cho, hay mundo on él , mundo que wnfigura su &o porsanal. Es persona an nu nd-

olmo d s fntiioo, pero aaumiendo d is t in tos estratos. La estructura de l a poreonali-

dad e s estratifioadar racional, sensible, vogetativa, matuial.

Distinguimos e1 cuerpo de1 eepfri tu , pero no podemos separarlo do h. El ho=

bre e s uno solo. Significarfa no tomar en ser io 01 s e r de1 hombro si no reconoco-

damos su ouorpot pero tanbien s ignif icerfa no toaarlo on serio, on el orden de i u

sor, si rduoi6emos l o espir i tual a l o material, oom n i cuerpo y enpfritu fueran

l o mimo.

"*Los e s t r s to i* forman unn 'unidad f d o r s t i w * . Ea dooir, cada uno do el lo8 . t iene una c ie r t a autonomfa. Pero es una autonomfa rolativ8, pues esta rolaoiomda

con l a to t i l idpd de1 hombre y subordimda a l o s eetratos iuperiores, llamados a d&

Page 11: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

qrooe$cad se eaqmoq p m pntp~doa w cq -o&~M Ta aod ,q%soe X dode, aieyq

-par ~s moo sp -up~eeadxe ep ne ue saqr~ opa% 1eP se ou w1e 1P 'su18 P

selqpod eeuogsw&e seldy%1pm m%yuued onb 'aeptar~oue$apaad oouem o spn oep

-Wp~1~qpod ep tuIqON:Se smi m *oe~dU '~Un%v:dS* eaiv 1. eJqC9 eh1.p~ od

hno Te qyqm 'W~DAUT e1 e I -eepF.'e%ma X sorry%s%e%~ 'ewynbpd so%ueprp%om

e1wyp.m aPseaüre ei 'menb X awuad 000 'ea1en%vWse sgm so%oe so? 'ousmnq

aee ep mpzo 1s saes ep aiemw ns ig *&em 1.p 89~8.1% e ours aun$ow epand ou

eaqwq p send &-no 1ep -m: e eseídin es enb e1 sl1e eg *eeaoTaepy BO%SI%

-se so1 ep s9~w.q e oars be$~moaryp 8seadro me ou 'e1qyspur se JS ue w1w 13

-pipfay%oe ns w e~ues~m+posuo3 wprao es enb spueraedrs e%aeT3 Je ep *ue?%

'so%or .M me OUT^ 4uwp JE e. eoouoo es ou smp 13 *e%ueos%oeayp esardxe es ou X

m pspymi wm 'wnag~oo- e1 ep ugr3rurp~ q@ee 'se -9-q m (01) .-u$pxjdee se e%mw~mmpd omd odrsna em~% ouwmnq aeo ~e pspym

/.S-/ 'aopepe wh~s eoe-ed OPOD up1e sp enb &em arleenu enb

sp 'BO~EP acqosou e aogae%uy sp 01 se 04 p enb ~wn:ptrdse aes aod s3

-1mqpgdse eauwu11 enb eaqinoq 1ep 1-v upwuemyp uee ep e2uepmo

-awa$ X aove%ur u1 e pwp~pm maep wm ep /a--/ eyoue~edxe wm Xm

'eaopqmqy1 '*%uem

-1eWopi eJ1dw e1 X eyom$epe ns arqs 'ar%o 1s aoms acd OSTU s epauw

enb 1s ar.d telp aod opeuep 8. X epuewmi ne u8 daemne es moqd le

&wgm ei op- (eaqmoq p)--- -ee%ueaejyp sep%v seuopoaryp uos /---/ 'epxSe1e e1 ue puppn;%u~ wm X moeld 1. m, pup-poyae'gle mmp smi lPeq enb

ayoep se b,,ao4, &1e es 0-4, ep muao B. aeoe~d e%mys wqmq le enb q

bieiun iqnuq a-0~~ -upzsioo ap eee1e smi ay%ues enb 03~975 aeoe1d 1e ua

eaiVaemno omwrm 01 se ai enb aoyae%u? ayouepedte ns us sqey~e eaqmoq 10,

(6) 'U

-nm~.m Bm$oN%se e1 enb , 1un%prdee op, se 'e%.rsd ns acd 'e110 X 'wAy%m&A

sm1e p enb , pnfosaed op, o , Isnrpydse sy, se e&r:ye1188 mu~e 1s .orrr%38daar

o$si%ee 1ep s3*p1o%uo pspysuep e1 up8ei ieuoyssa&e .p e~nb.tuzeC aun ep ae~qw

8omepo.j -spsayabrsl.c ~axnyd pspyim mm 93 /---/ earowepy eo%a%ee so1 e J%W

Page 12: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

&o Ir persona.

.ei ompfritu que se exproea ui la materia, s e u p r e e a 'atravesando* todo un mn-

jrinto de oapaa no e ~ p i r i t u a l e a , pero tampoco materiales. T l o miamo al r e d a . Ir

r t e r i a que s e 'eapir i tual isa ' l l ega al eapfr i tu a trav6s de muohai mnforaado-

M eaplr i tualea ah. Ea apo si recorr iera todos loa matic-aa en t re negro y b l q

aOr dejando lugar a l o s más variados tonos de grisw. (11)

--u Sentimos diariamente m e an noaotms hay algo que no oonoosmoa del todo,

que tmemoa capas a-personalea obre l a s me no mips totalmente duefíos. A veoes

nos paroco esa proiundidad algo oa6 t im y opeoo, o t ras , apaiuoe como l lana de ae- '

pimcionee. Ea l a zona de l o infrarracional y de l o sansible. Ea e1 6mbito donde

se puede apreciar, s i n embargo la or iginal iáad de una pcurona, pues a l l f apancan

lu perspectivas de in te r6s d ie t in taa , l o s diveraos puntoi d h i l e i , la i u i s i b i l i -

dad h a d a un valor o o t m , loa capacidadea diveraas que noa permitan desoabrir ui

1.e pereonaa toda una gama de varíededes. Esto s e hace i l id tada inu i te grande d a-

d a d a int roducima o t r a s cultura6 y o t r a s aooiadades.

Obaervamoa que tenerme un alma con muchas posibilidades, paro por par t i -

cipar de l o e sp i r i t ua l , todo 80 transforma participando del principio superior. iiay

una continuidad del espf r i tu hacia e1 cuerpo, y l a t e ea la expreaidn de aquél. El

s e nos manifiesta en eu camino deado e1 eapfr i tu hacia ol mundo material y víceve=

ea, desde Qats , hacia e1 eapf r i tu , can todos l o s rmtices de un eepfr i tu "corporei-

cadow y de un cuerpo meapiritualidadow.

poo ex i s t e una aemaracidn h o r i w n t s l de loa p t r e t o s , Bipo interna-

&,= asuncidn, & 30 in fe r io r eq & auverior, varticiuando & = ~prfeco ione i .

En afnteais: "El hombre no ea una 'orgenisacidn totalitaria*, sino que

t iene una estructura 'Ledorativa* /.../ necoaita del *consuitimiento* y da la mla-

boracidn de todoa aua ostratoa. Elloa tienen UM r e l a t i va autommía. #o tan una pu-

ra pereona esp i r i tua l /. ../ debe en t ra r en una relacidn ordanada con l o no perso-

nal e.n 61. Debe o i v i l i s a r al mundo que l l eva cm al*. (12)

El gobierno del hombre aobre sf miamo e s pal t t ioo, no deapd t i a . En t6r-

minoi mdernoa dirfamoa que e l s e r humano debe alcansar un proceeo de peraonaiin-

Page 13: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

qyqw+ se e+ss 9pim~ard X WypeB~o sJemim ep eJqPioq Tep VJolerq ir1 ua eolJpn

ep -w+ 'o+sw u opmpys orqmec ue ereelB1 el 4oaiep+uaiodarlw le á oiiey~l

-ueooeq le .rsuo~+uw oanlouy e ~ypp.~~ u sssrndead oprssrs mnl)ya X op~s mq e+

T. Uü X 0-ad UU 80+1nF03 88WeAJP 8- Ba+UBy)( 'SpOp OlayJ3 as aXQ

-vd p eare)tapo 'ne o+se 'e+mmwpz+~w+ 3arsz~pa~ X e-oqauw eqep qa m

-i~1 aoot.t+rgoodar+m 'jsu 0l.t.q JO~ 'me qm o+uem (€!~B*lffI vq JO~ spe~~olree

-P qrsm *T -qmoq le ra, .J+- es qa~ o+=w,, '11 owd mr ep OTJ-+~@= TW

az+<iso le m eomee jqv *~ny+eFqns X tm:+ecqo ppptlse~ sl o+rnqyoouw ep ovou om

-epi T. X omi ra, pmoa8qs enbxod o+se 1 (m) ,,9areAwp X pue+m ~prmm T. epsep

m+p~ydse opnnm le aw o+oqnoo ua nse enbxod 'upar sl epep 019s sqsendseJ

'sgaenünseud ays s+eendsar m up ou 'm 'ar+wa:, ne epsep enp. enb eaqumq

la *pupxe~ wl se enb 01 sze+íeo uw aeqos epend 'slon ram ep opom s (pn+p.'Fdse

u1 K e~qysues sl) 8-UJ sop m1 s+paoo enb eaqmoq le olpa enbxod *psp.'~lee~ sl

ep O+W~Ooiro3 1.p o+oedsN pw'pp*~ íewq epnd Upu.Xm le 0lrni () *~seau@uo

Uüpzo mi ua K muoj smi rn espp q+se 'ssln8uyn wrfos~ed sl ua 'enb sepn~uydse

-Wyqm BW'ZaIsy üWl Bspg ep 0+nnf~o3 p .4 nyse+UjS sb 9. U918JOO Te enb qJJiie+

)sor ea'pud Te eop~ *euo~edns X eeJopefly atmy+r+edr, swaenj se1 ea+- -en

-mmoeuoo wl a3 -+m8 : ums'C[rasPp uJBo~ooysd sl enb 01 ex *uuosaed el ep app

dequy ep X *apyp ngp8p.1 m orsd Isjmoao.rne ne aBw+ oqar+se upm enb euod

'i e- gaad m *smyjjoedoe .spuepai+ ms no3 so+ux+se sol sopo* uehww epuap

o+& p n(~ *mp 1 o&em e~+m 'qyJjdne X eruao w+ue wja- 81 se 'seíoy~ejai

smmnj c9l L sazo~r.dno ssuw wl eu+w pwpm el e3yjraSys Upl8J03

'popyp'n+yJpime ep sopreuar+ ao+os Jes sr~d 'e+uemwJern ev.r+s+eS

+A o ao~y1ynwn ngos Jen ep mrep enb 'e~qmoq pp soq~s sol sapo+ awayjprt X =m

Jopuar+ &ol & ops<rsp.Io 9+ne upasxoo le enb w upprn 81 ub suos~ed 81 ep oeTO

@ T. elqysp ooW euqmoq p enb -opy+emd oipw opsM sq enb o3rlqlq oayinrg+ un

op~~~y+a- .oyp es seTen+os BaJpploorsd se+uewo3 aumGp ep ar+asa

'e+aemlwoe~ed eupnnnso Jes le pspv - a M iniosnq K esaway~m+yJ@ae p mele es enb 'popypí ne w~nl)rpoo enb so+ar+ - 8. no1 ep ugyowyproq~ L npyoaise+ay WT ep abaq lpjj- sl do1 ~y:,ep se 1upyo

Page 14: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

uno de l o s prinoipios fundamenteles, y quieas e1 m68 importante del Magisterio de1 S iu

d l t i i o B n d l i o v . (U bia) 41.

Si sfinssraos que hay un ape t i to e sp i r i t ua l , l a wluntad, debe e d e t i r

por l o tanto una d e c t i v i d a d tal. Es en ese h b i t o donde ae integra l a afeatividad

F u i o r dando origen ni d c 1 . o de la pcvsomlidad que liamamoa "el oonszhn hunr-

80". dl l f se encuentran l a &m intimlüad w n la dts alta trpnicsndsnoia o 6pi- e: 0. de1 a i m k Es el 6pice del oas t i l lo , a& Senta Teresa. "puisnquiera que haya e* vivido an profundidad al& b b i t o de l a M s t r n o i a h- - l a hondura del S e r

i e t a f f s i a ~ w t e aprehendido, la exaltación del Bien en e1 acto de smDr puro, el - esplendor de la bel leza en e l a r t e , pero eobretodo l a experiencia dstica de Mos

-dará testimonio de esa experiencia a íec t iva /.../ Allf es t6 e1 Amor, y por eso

l a dewcidn d e fntima a La pereona de Cristo toma e l hombre de devooión al 9s- (15)

grado CoAz6n... ' U 4 acto e8 tanto másQhwmno' tanto más v i t a l , manto l a vibra-

cidn no ee 8610 del in te lec to , sino que al d e o n o actdan, como dedle un f o w

m& l a s dos facultades espeofficaaente humanas. Es en realidad e l yo entero

quien s e acorda armónicamente con e l objeto que, de e s t e modo se ha l l a como 11-

nando integralmente la inter ior idad del sujeto. CDnoce e l intelecto, pero un ti-

telecto en contacto can una voluntad que introducs dlidamente, afectivamente oi

e l &bit0 e u b j e t i ~ al mismo objeto del intelecto; l o introduce w n una mayor in-

mediater, ya que su captación ea con la cosa ea sfLl6)

El termino owraz6nQ ea usado wmo un termino simb6lioo. Ries asf como

en el orgaaiamo humano s e 11- 'coraedn' s ese oentm h a d a e l cual confluye la

sangre y del cual mana; aef en e l orden psfquico tambib. t a m o s un centra. &

nfmbolo que nos p e m i t e unir l o in fe r io r con lo ariperior. gl corazdn ea oriRia~Q,

oy oada uno. Es la s fn t e s i s de l a receptividad peraonal de l o s valores y ea e l la @r de l a admilacidn personal da l o s mitunoe, & Xue sillriifaca & ortainslidrd,

personal de cada hombre DUO^^ aer e%DrWada a t.av6s da sfmbolo D W B O ~ ~ ~ m poncretiea & sfmbolo u coraebn.

E l puente entre l o infmcanciente y & wnciente, entre cuerpo y emf r i -

9, ent re l o natural y personal sfrnbolo: & sfmbolo personal en cada in-

Page 15: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

dividuo. A s f puede alguna predieposiddn maumir l a a o t ras , hacwlas vibrar. E l al.

ma puede sonar desde cualpirier ángulo, a i m p m vibrar& todoe las ouerdas, peru hs,

cuerdas que dan un aoorde esp.cialmente pleno. Son l o s sfmbolos oentmlea que ri-

gen to& y -. contianon subdmbolos. Ararece una jeramnda de sfmbcfos que ores

e l clima propio de cada alma. A su vez, (sta, aparece a l a conciencia a través do

aquellos sfmbolos. & & efnbolo, y palabra gue h w e las v~cms d t símbolo, & gue mede emresar todo 91 pnten ido del al-. Le pannite a trav6s de las imágenes

penetran- muchos es t ra tos de dansidad simbdlioa, claros y osopros a la ves.

mite el proceso de perso~leiisaoidn el hombre$ el llegar a ser uno misom) m ceeo de unidad y s fn t e s i s personal. --

"... , e l alma t iene un parentesco con todas las 0088s. En todo, e l l a ae

s ien te de al* modo en m casa. 'M& l e habla a ella: cada fignro, os-

da novimiento y gesto. Y confusamente busca an esto ewreaarse a af mic ma, hacerlo sfmbolo de su propia vida. Cada vez que enauentrs una figu-

ra vigorosa encuentra revelada a l l f m propia esancia.

"~quf se encuentra el fundamanto de todo s e r simbdlioo. AJO-

na en l o d s Intimo a toda cosa, e l alma dice: yo M soy esto. Y de nu=

w ligada misteriosamente a todo experimenta coeas y acontecimientos

mo imágenes de su propio serw. (17)

3.- ooh ta t iva y proceeo de unidad y & s fn t e s i s personal.

Cabe preguntarsea ¿A trav6s de qu6 facultad s e logra e1 proceao da unidad y

s fn t e s i s personal? ¿ C u á l es e l 6r-o in t e r io r encargado de la elaborsoidn de s f g

bolos personales? Dice la D r a . Marfa Ana EMisi llSabemos que e1 ser hunurrio e s UBS

unidad y en 61 todo e s t a fntimamente relacionado. Fuimos obsemaatto que la agita-

t i v a , psr t fc ipe de e s t a unidad y de su psicodin8aiica, t i ene un instnimm - t o

para enresarse : & sfhbolo. Descubrir e s t e hecho aplioado en psicoterapia ha mido

tan importante como eficaz". (18)

En la elaboracidn del sfmbolo t i ene un papel decisivo l a cogitst iwr o ,

'estimativa humana', facultad que es ta en e l punto de encuentro del espf r i tu y del

cuerpo, y que por l o tanto t iene mucho que ver w n e l ' g d t ' y wn 'el coracbn',

Page 16: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

I .- la cogi ts t iva unif ica las diversas capacidades del hombre, an funcidn

I 1. m f i n aoncreto. Ee la piedxa de toque de la actividad picoldgiab y por e l l o

n r w t o funciopsauento t i m e UM enorme importancia .a ouanto al equi l ibr io y a

18 unid8d del hombre. pues es un puente que une toda. las d e m e pefquiora. S in t a

1 fin in ta l igu ic ia con eenaibilidad y vicewreal partioipa de la capsoidad de1 in-

U e o t o y sus fmcionee tonadas unifioadamente. lkmbi6n partioipa de la voluntad. 1 ? &lisa opa funcidn mixta, por e m s e llama faooltsd puente.

"Ia facnltad puente ontre la s u i a i b i l i b d de1 a-1 que mmoe y la m-

rbn del espf r i tu que nos oonetituye oou, hombne es la que l o s an t imos

llamaban *cogitativa*. E l l a ee l a raadn de l o oonoreto o w t i o particu-

l a r que ordena e1 Pundo inetitivo-iaPagimtivu-deotivo, ineufl l idolo de

virtualidad xucional. i ae potencias eensit ivae non rsoionalea en el h o ~

b r r por par t i t ipacibn y es ta p r t i o i p c i d n ea rvrlim m a l hombre a te

v6s de l a cogxtatiwb. A l a inwraa , l a mebn humsna aomo ooncianoia r+

f l a n v a y l iber tad depande ¿n BU despliegue da loa dinamiaws aanait ivos

preordmados por l a cogitst ivrH. (19)

Las siguiente8 son funciones de la oogl ta t ivr i (14 bs s )

1.- Orgsnisar l a tota l idad de l o s datos ecmsoriales pmsmtee y panados, pars

permit i r l a accidn del in te lec to sobra eea realidad.

2.- Elaborar a l p e r c q t o que l o s sentidos preaentm y n l r c i o n a r l o con la i u a -

ginacidn y l a m(IIPOna aen~ ib l e .

3.- U t i l i m r loa conocimentoe universales paaados, ea deoir rprenbldos an al-

gdn momuito.

4.- Aprehandsr maiancias 'ooncretas* o esmciaa *conwetui*, es deoir l o que la

oosa e8 *en ooncreto*.

5.- Valorar de modo inmediato l a malidad ooncreta, e4uf y shors.

6.- Penni t i r una rccibn prudencial. inmadiata, determinando l a mlacibn de m+

d io a f i n (para qu4 s i rve t a l coes o d w la tengo que u t i l i ca r ) .

7.- Permitir la rccibn alti- del in te lecto, ea dec i r la univereaiisacibn a psf

tir de la adecuada elaboracidn de l o s materiales sensiblaa.

Page 17: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

k Uevb SJqRIOq Tg. VI8106 IlUpOUb WülP 1s W8UofIJod 981 8 1 WWOO 981 8 ST-WB lV

*snrepom mmd ep srem 81 euey+ 81 oaeaad e+se ep sd~m el,, (12) *,,soya aod

OpTZenb*" me ep uepro p." m, opelnoirspunj en3 omrw p+ qopy+ues pp otuspy~d

m ewmd es ou 1 copy+m,e 1ep upyecudmy 81 u03 wenb es oun nps operoq

51s q cm 1 emo~eeadm~ am oplqyoar aq 8mp 1s enb q opot rToop po .'seuopeJdmy

eereppd 881 L p+amsplriy appysodnrpwd 81 'ss:Je+~pe~eq seuofoysodeype~d 881

's3@~~o+ua myq sp 60- sotuylsyp w rP eoruenyp as1eAyu 8 eoeuel-d

Snb 01 'my+oedsaod m t 1wqo1B 'op.@e+ay opom un ep awsarüce X oarsdsrp 01 ssz

-T+e+uye '9>p'Lb$sd mn+Ohl+se ns uefi+y+etfoo enb ~SlJod Sp pp~311d~~p~j 81 W

-p 81 -01 o+SCM 18 e+md el a"TlQqiT9 WOTTg 1 UQT3WJOqW1e el

*m

-WFg U1 SP UQ~WS~~XEJ X 0+0Upatd Te BOTTe OPmTE 'WO~W~S WO1 snb Pe+F3aJ 81 8+Se

sa *o1oqwje R my+~F.Boo w+ue w+oarrp upros1e~ 81 nornapue~dnim '*,.oppm+ aeqwq

opond enb seriow~ so1 sipo+ ea+w UQT~W~SZ á ssoa 81 ~uoeasd 81 ep UQ~

-osXad sp smy+eCqru 'pn+pao L lum+ni uapro,, ep uos 'o1oqmp Te uefi+y+suoo

snb soauew1e so1 enb sp o11sntm -eoms+yo ak mo- $nbs solwpaooeJ ys

*pwprpN 81 8yoezh X 8ya

üe~p ee spuop epeep ,myil~+opm opuog, mi WWQJ ea *papy1we.x 81 sy-w es -1

so1 epsep 'sspse~eeoeii L ssyoirepa+ 81 e swpslnouv lsan~+~y+ss 1sarry+3ep

mpwp ep (188~ea se opm\a pp soaefqo so1 sowsyaoyas+uy enb 81 ~od zo?~e+ut

(e) *sopgnm~dmo3 wee snb sp Uyj 1s

U00 ~O~JWZT~ZO UQUn%8 91 R Or3WUbdX0 91 bp sOll2Q SO1 ~epUSZd~03 epand

-TZ~ Te otee aod Lmyc~qpoo 81 ue o+ueypiypue+m pp sol ep X lo+ueymypue+w 1s

Page 18: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

6 li ~~ ,$mwlai unidas modianto la r a d n uus rama eiomaitos. PO& osto . l o 8s posible, = ~

= .

d. hs&o s e &nge+ de la i d a no un ca&var, sino un r n t s v í v í 8 n t s , , l l s o de 1 @hlid&i /.../~sf 81 extnimo r e c i o a r l i ~ ~ ~ 11- al vítali-, según Is 1ay do1

~, E -0'8. Es e1 ponear asccuiicista, que e s un paaesr dirisolvrnts /.../ no atiendo

* n& en a s i T i t i p l r erpnsionos. ia de+ iia contral. sia purifioaoidn,

k4#p.1a vínoula, aí la mcanrom. (22) 1 flL.. , t . E l hombn e s una unidad wmplsta pero abier ta y v i n c ~ l s d s y dob? cap-

! . .@ por 10 mmos intuitivaments eomo tal( para lograr unr m f n h plonitud personal.

.&be captarse como: usa unidad x totalidad p8fCMí01~: donde la : s r i e t rnc i a de 08-

da faoulted o prtencia s e jna t i f ica por e1 f i n do todo(

. g t h unidad estructurado

a sf mima: pues e1 hombro os un micmwenoe ley fund.numtal nibordína lsa

aotlvídades de la6 parten al f i n del todo, dondo lsa potencien s e ntmakran y

ordsMn entre i f y ui relación al f i n to ta l del hombre:

.w unidad risoo%e&i m 1

hombre eet& on reiaci6n de parto con l o s o t m s y ni b i m porsonal es td mbordím-

do al bien c d .

.una ua iq t é p e C & e a t ~

&g tionde a pios: pues 9i tii exis te w dínamianio que l o mupelu y l o empuja haoía

lo iafini to como tandencia natural.

Bims*angor nos wmunica su srperiancia hunaus di~iando:~~.. . sor hombre

m implica meramente ser uua creature siigendrad8 para wps víds mortal, ulojada

a e l l a y uvandeada, d t s d r y deprimida por e l l a # sigpiifics s e r un smr que mi-

fmta ni propio doatino y e l de la haumnidad, un sor m o ss decide, o s u uno que

m e su propia situaoidn o quo s e sost ians s o b n sus propios p i u ... el hecho

do que nuestra vida e s d e t e d n a d a por l a s fisrm~ vi ta ios (biol6gicas). ooamti-

tuya id lo un sapooto da la ~ r d a d l e1 o t ro reside on m e b t s ~ ~ s dichas f u y

n 6 como nuestm destino". (23)

D a ~ t r o de laa imperfoccionee do las actuales oirounstaaoise dol h-bn,

es ta unidad y sfntosie personal dobo aleeii%ar (1 sor h-o. Para todo e l l o a o o c

Page 19: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

41ym:w el e aspuodaea enb mgm eni> soloqsjs wsnq enb neA el s 'lwm e3sq 01 e:,

-mq 01 ye O 'aoloqnp sw JlsC~aig eqem ou 4paelre8 ae Xoq ep eJqmOq lg

ifen1cm~Fip~E--~

sol ep BUZO 1~ O so399 lep waw1 el aca yu 'u* lep me:,nwj swl no3 -se+enSnf

opoo opom upuyu ep swpmn res ueqep ou eun 1 ~lsquoo anb ñwq enb 801 u03 wezzen~

-0% e1 *o+und m tm *mgmp I qdín es jqw epsep send 'alle aqm elqarsdnsur

syomalpy smr moaeCe e+yiried semrisq~ soyoqmjs 801 Jaayl-ol( 'smp ns op

soay+pt'n egm so+uerap sol ep oun aeoouca se 'pspypcernd eun irszpmyp eab sol

-oqmp m01 zesaroo 'eíqmoq p tm ~y+~un o+uanmle un se oloqmp le ts -gen wl w etmy+soa o~ enb atrer+ wy ep uQy:,3e+md wl m, opef

1 'O)W [S OpTD pP ~~3.3ueSp e1 9 o+sendsm -8s tf+peOeU OUülüílq J8S m

-o- pspT1ma m1 ep eo+ar+se mo+uyep so1 u03 19 epsep ~~~~rrrmoo -+tiso TW X

"s~yjWys e+eg enb 01 X oloqqe Te ea+w e+spe eab eosp ese ep ssnln

e 4~~~un 1 vcn8 01 w earpqw X mpr+aed upaa+ra wn ep ar~m e 8pn&

Page 20: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

p u a t i s t a qua j ~ o d u c a en el sajato Ir saparroibn entre inteleoto, wioluntd y o o r ~

d n . Pm una f o n a de p a g a r que no lo- wr a ~ g r e s d . una i b a en l o wnomto, y

que no 7 w b i de l o wnoreto r l o eeonoi.l y univarmal.

O b s e ~ a o ~ i s a impra Ir iism tandonoir, a prtir de uns i d u a b s t ~ a o t a

que aat8 en e1 hombre s e qui.ren cormtruir o o i u inrevaa, forman nuavae, por l o

qua go v is ib le dZja & ooy sfnbolo. A l mimo ti- u da la p(rdi&s dol mwido,

y a1 pardarlo wmimia Ir persona a perder "ouarpo". Con e l l o & m, &ida Y f i u n i l i a r s & -, que me fraaiforms on un mundo

rroionalizado da aatmcturam, onergías y leyem, an ua apamto grande, y al mimo

timpo desaparsoe t a o b i h , por aquello da la ra lmibn persoiu-mundo, 1s unidad ig

t r r i o r intogral de partaa, que l o constituyen m su plonitud da haobras. (25) Es-

ta es l a harsnoia do1 i d e ~ l i m o filosdfioo.

Sin saibargo e l hombre aetusl debe volver a o r a r re ladones riwbs con e1

mundo clrmndento. para quebrar de oeta modo 1s preponderrncia de l a iba ( n c i o ~

limdorur), y pracavoree da1 paligm do wnntruccionos intelactualea s r b i t n r i a i ,

& ideaa f i p s y da l a obseeidn psfqutoa y deahilaaha&ra de1 alma. (26) Dab.mos

wlvar a tenor1* profundo respeto por & 'ira: Jan 0088% y a l oonsigiii.g

t e o r d a del aotmr. Volver a tenor una inorefblm fidalidad a1 oxdan & i e r dado,

si querams racuparnr la nomalidad, a1 equi l ibr io y l a plenitud pBreOIIale0. h a t o

e1 pensar simb6lio0, oubnto e1 efabolo y l a sotividad *e do h sa deaprende, pub-

dai eer un grsn rocurao, tanto prs l a tu* da f o l a s o i b p.bagbgioa, manto p a n

l a b mpersc ibn .

Decimos esto basados m la w n f i m z a qur nos m.reca trabajrr d i lmsbo i

en la naturalam humana. ürturrleca que cm buena y ordeiada, y si bien p u d e e c

t.? herida, desordenada, d a i o q u i l i b ~ , t iene i i n ai~bargo, iuir onome onngfa ,

r potmte para orecer, desarmlAarse y r a l i a u m a b i t a a lornmr todos squellom

objetos valiceos que l a plenifican, deede loa relatitios y 108 itrndurtaa, has* loa

universaloa y absolutos. Con e s t e c r i t e r i o de ralidsd debmos a d r n u e i t n so-

tividad e i queremos sorvlr a1 hombm on m ~ t o hombre, aquf y .hora'*. (27)

~ ~ ' ~ o i o n a l m e n t o s e ha dioho que l a ;que Moa ha pana& iobre osd. uno

oatd inaori to en su cornzdn, .n eu al- imiitivr. Pam 01 hombm mdor

Page 21: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

ep 1s su.n$wa as1 ep o%nep~ouca lep esastuosea e%ymred enb

'spopuu u1 /"-/ (J,( '92 -m) Leora ep szpteCemes k rreh s opwem

opvs uq enb ep amorm oqoeq 10 aod 'oloqmjs un se qyqmwv enb araep

omr$pel se ou eaqmoq 1s e?uewpy$nd arepysuoo es ya 'sgmsp 01 aod

1 X louyrp vrpro 1ep o1oqmp un as 4ze~ nn 8 epand &e$q lu.xn%m mp

40 Te Ie1qysuaeardnm 01 my1oqmye epsnd eIqrsttea 01 uzeIuan?w sl a,

/*--/ - 'O 1aep

-üZZGZ5 troqes eo~~enba BIBQ OPJnFP ereaue1 üñ mua so opmim ose

aod P 'aoyae.21e ugpmuyp ns ~ug~ow~sej~tmm ns omsq ose aod se 'oqae~

1ep arqo se UQ~YBB~O *pnpyuae%e el epsep 13 w ewprae~ua up%ee mp

-asee o%aano UD enb 'se~qysod soee ep od18 Iwnvau syoue$ane w irea71 - .sJ e. 1wno u1 as 'ugrowao u1 aod oseadre es k w+serjyusm es earioaou 8

:.eapu8aP ssyouer~ w1 ep seIe%uemepunJ aoloqws,, oJlqv1

"8 U. 8.'~ UOWW 9uex *e1qreme 01 ep ay+red w u9zv.z 81 u se1qraeoos wouq es enb

aes ep oui43nt~ae es1 s%uena tm ew~+ es ou aend 'wStze% es eaqmoq ep enb wepy 81

VpBss opsjqwo 'opp.z%suo30.1 'opqndyum~ ame eísd 'somsooaroym K pspgn ep o%und

'01oqmje aee ep 'sds~se es eaqaoq le epuop 'sonemgttej sarern omw e%-

bafo opa Te a00 uwuo~owp&ze%uy es X usuoromij enb sese1 1P seuoyoslea ep o+mir

b rm emíoprnur esí~~~rno~~~dsep TB 'arqsoq PP lare~d UOPT BT

(ge) ,,--*wryee es oleaouoo eaq

+oq m /e"/ 1snpyyplv pupv1woared nn slrnb el es send 'eaqwq fa 81

-ymoatedsap (es) /-**/ uuumng wzo~arn%so 81 'eaqmoq I*P sopr 81 e%8p3

*e%spe ou -ole 'u~oue~ouoo ns ep e+maras~nSuym su 81 w 'UQJW. OUO~

P aernm omoo rwuoeaed aop rm 88 ~aw~n%~s a01m ns rn 'eaqaoq le ose

aod 'eaqmoq le tm opuzypm spqsq es eab sere%e wpr emLBvyu hq ou ou

PZ

Page 22: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

-

Diom, no o i o t r a msa quo un m64 do o x p n d d n iimbdliom brssdo on l a

corroapondoncis do1 ordur natural wn 01 iobrrnotureln.(@)

h. , Es que pam ol hombro, o.giiirL siondo siampro a i u t o rpuollo do San PL

MI, Diodo ol o3mionso del mudo, do l o v i i i b lo do 6 i t o mi r c w n t a z a o i a l o ig

b i b l . , a Dioi.

& m p m ~ u e i t a t o r a ~ ~ t i o r i h p i iwto rmi .

La Esouola do Psiootorapia Simbdlica apoyada mi l o i pronipwitom up- l pqai i toe, ha c r u d a UM t6aaioa torrpbt iom p i i q d d t r i ~ , a travii do simbolisa-

$donos, r o a l i z a d a n por medio do1 onaa&o dir ígido o intorprotsdsi logotodpica-

ti, a p o ~ t o r i o r i , por 01 pacimto.

La D r a . Ana Marfa mis, psiquiatra a r w t i n a , oontrpor4n.s n u i i t r s ,

mafl ic to sino rev iv i r w oxporimcia .mooional oonarmitanto. U wdifiorr .1

rímbolo e0 obtieno rimbdlicomonto wi. oqmrimoia .onnorirs a o c i o n r l do m bpor tanc is on psiootorapia /.../ as imiy d i f f c i l modifioar io l r~ ionta por vía rc

/,,./ a Pi iwto rag ia Simb6lica 01 hocho do hmor a 0 01 paaionto d r o n t o y mo-

difique l o s símbolos que eparocen ww n W t i W i porgue doipiortsn míodo, mguti

t i a , incido an la cogitativa que, a m vos, ha do inc id i r rm la acnduch. Lo m i c

no al procurar que 01 paciente o r d o n a s i m b d l i ~ u i t o l o donordenado, inaido on Lr

mgits t ivu que, a eu voe, l o hacm en 01 paiquiama y ui la wnduct." (M)

En Peiwtorapia Simbblica, 01 paiootorrpouta propon. un i b b o l o d p&

oimto , dosdo 01 mal inieis w actividad iimb6lica oomo a un moAo. PI 61 m

dmbolos nuevos, portadores do uns signifioaci6n que l o il8oon oonoou m r y

l i b d inter ior . Este hacer no 00 un mero tomar conoionoi. da algo, mino qno oon

d ifmbolo -so& dijiaos- l o haoe ~apronando UPP oarga . ícoionrl y una oonnota-

oidn va lors t im, poriiitilmdolo a la persona *b.*ivirn uer oxporí.aoia mi la -1,

un movimiento da ip. tendencias y do la voluntad y a UM iimuit4n.s vaioraoidn.

Page 23: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

E l dmbolo resul ta , por l o tanto, un r e a v s o que permite tambib la ex~mesibn dc

l o s planos pmfundos del psiquimao humano.

Lo d s mouliar y notable es e l dinemiaa~ que s e logro en l a notividad

psfquiur aediante , la actividad simbblica. Doble dinamimoc a ) ei que s. promuew

en cada trabajo imaginativo, a través del f l u i r eapontdneo de l a a iai8genea, b)el

que se dB en e l psiquimo del paciente produciendo modíf icaoiones que muy pronk

se re@stran en l a vivencia y en la conducta del eujeto.

''A p a r t i r de una i d g e n se susci ta una iecuonoia au la cual e l pacieni

puede rev iv i r como protagonista una erperimoia subjetiva. Pepontáneamente o di1

gido por e l psicoterapeata, de acuerdo con l a fndole de las imágenes que s e vnn

presentasdo, v a modifioando l o que aparece. Puede modificar m i i t i t u d f r m t e a

l o s afmboloa o los &bolos misma /.../ al lo-r una aoluaibn en e l plano s L

bblico, correlativa y simultáneamente an e$lano p s i w l 6 g i m s e prodiice e1 ali-

vio, la ostamis y s e i n i c i a e l proceao terapéwtiao, p e a la iiillgsn si-pre pr*

cede al aefo /.../ y osf l o que es va vivenciaudo y mdifiurndo simbbli-nte,

s e va operando realmente, según l o que signif ica en la vida de esa porsonaw (31:

A 1 interpretar e l significado de cada dmbolo, y de toda e1 t n b a j o i-

m ~ ~ n a t i v o , y al re f lenonar lo en logoterapia, ya la peraona aeumm, toma aonoiq

c i a de cuánto ha logrado en e l plano simbalim. E l p m w m t e r a p d t i o o s e logra

cuando m d i e re upmsa e l sfmbolo que muestra l a p m b l d t i c a , sino mando e#

pontJneaaente o guiado por el paicoterapeata, e1 paciente enfrenta esa resl idad,

hace su "insi&t" sobre l a mism para aohif icar la hasta poder extraer de n b f ~ e1

conflicto y lograr curarlo desde eus orfgenes. La pareo= al ir logl.ando aoluoi!

nar sus confliotos, ordenando sus potencias y conocerse mejor, uicaantra, l i b e n

y ordena su honda ra l ic iad i au naturaleza humana y s e pone en oandioionas dt

w o r se r l o que realmente es.

A oontinuacibn se expone un ejrrnplo de mdif iosoibn de la wnduota a

travbs de M t r a j o simbblia, reelizado según la metodología propuesta por la (

cuela de Psicoterapia Simbblioa, tonado del l i b r a de la Dra. Ilarfa Ana EmiiipA

coterapia Sim66lica, Bs. A s . , Haahette, 1974, &. 40.

Page 24: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

PACIENTE No 197 C.P.

"Es una señori ts de 16 años m e c ~ n m l t a por fobia a las eetatuas. Precuente-

imte t i m e p s s d i l l a a con e l l a s y on una oportunidad coa serpientes. Siente + d e mido a una piel de t igre . El te r ror a l a e estatuas 1 1 4 a tal pinto que, en

IM ocasidn on que escuchaba una intereeaate oonforenoia, m Linda roa& w b r e

ina de e l laa , grita y aal id corriendo de la sala w n la oonsrbida vergüssiur por

m oompor tami a t o .

;eai6n N O 1

E S C A L E R A

- E s una escalera de m h o l blanco, derecha, eet& en IM nubes (Tmnqui l idd ,

mofo, algo i r r e a l ) , tengo miedo de bajar. Me wluitsn l aa nubes. Abajo ha$ $S*

,inren ( ~ a b f a luz y gente pem le jos de mf. Amor pero lejos).

- Camine haoia BU icquierda.

- No me guata nada, veo una ostatua inmensa. Tewo mido de gue se me a-

:*(La senaacidn de f r fo , - un~onente % = M avlaatar).

- ~c6rqueue y tbquela.

- No medo, tengo que mibime a algo.

- s f , Ud. puede tocarla.

- Me muero de miedo.

- S I , !a toqu6, e s t á f r ía , e s grande, me siento w y chica (,lb t iene vida, tiql.

I i a ldad e s iwl maldad.)

- Siga caminando hacia m i i qu ienb .

- Enonentro una ca l l e , e s uns avanida oan muchfsimos autos. (~os i t f moho bul l i -

~ i o alrededor d o ) C a d me pisa uno (EB oomo si me ignorseen). Cmso esa avenids.

Jeeu6 al otro lado (Cuando d empesb a v iv i r oon o t ro hombre). No hay gente por

iin& lado (No me a n t a estsroola) . Sigo caminando, ya no p s m m& autos. Xet6

~eaureciendo, no me gusta nada (7'en.p miedo a la so ldad) . NO 06 (nde esstoy (e&

;oy perdida).

- Siga adelante.

Page 25: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

PACIENIE P 197 C.P.

"Es una s á í o r i t a de 16 d o s m e wnciults por fobia a las estatuas. Frecuente-

mrite t i m e peeadillas oon e l l a s y .n una oportunidad can serpientes. Siente + d e mido a una piel de t igre. El t e m r a las estatuae 1 1 4 a tal punto que, en

w ocaaidn m que escuchabe una i n t e l r a m t a oaifarenoia, N arada raoay8 w b r e

.ama de e l laa , g r i t d y as l id wrriando de la sala w n la oonsrbida wgllsnur por - b ' #u oomportamianto.

Sesidn N O 1

E S C A L E R A

- E s una escalera de m h o l blanco, derecha, e s a oi lu nubes ( ~ a n q u i l i d d ,

mofo, algo i r r a a l ) , tengo miedo de bajar. Me moleatan lu nubes. IbaJo hay

dinree ( ~ a b f a luz y gante pero la jos de mf. Amor pero lejos).

- Camina hacia s u izquierda.

- No me gusta nada, veo una es ta tua inmenaa. Ten@ miedo de que se me d g s en-

ciPu(W sensacidn de f r f o , -go imponente % = - a~leeksr).

- ~ ~ 6 r p ~ e B e y tdquela

- No pedo , tengo que mibirme a algo.

- Sf, Ud. puede tocarla.

- Me m s m de miedo.

- ~nfmese.

- S , ?a topu6, está f r f a , es grande, me si e i to w y chioa ()- t i ene vida, m f r ia ldad m 28 i-1 a maldad.:

- S i g a caminando hacia m izquierda.

- Encuentro una ca l le , e s uns avenida con muchf8imos autos. (Sentf moho bul l i -

cio alrededor d o ) Casi me pisa uno (Es com, si m e ignorrsen). Cnaso esa avenida.

Lle& al o t ro lado (cuando m d ampesd a v iv i r con o t m homblr). No hay gente por

ningún lado (tio me guata e s t a r ~ o l a ) . Sigo caminando, ya no pasan d s autos. EetB

oscureciendo, no me gusta nada ( ~ e n g o miedo a l a aol.dad). No 86 dónde estoy (e*

toy

- Siga adelante.

Page 26: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

- Hay agua, no, no hay. Me da la impresidn de que m e e a t h espiando (Alguien

que ve m i situacidn, pero no m e ayuda). Tengo ganas de twrru. ( ~ i b ~ e de k

do).

- Siga caminando.

- Estoy a r r iba de una colina ( ~ e encanta). Veo pasto, me &UI ganas do cor rer

correr y no parar &. Sigo por l a iequierda. Hay o t r a escalora, l o bajo c u r r i q

do. Esta m i madre ahf, no me quiero acercar. (A d la veo com uoa persona d a

- ~ c b 4 u e a e y salddela.

- Esta muy lejoe, no me oye ( ~ a r e c f a (m. no v i d a ) . Estoy o eu lado, no me ve

n i me oye, parece estatua (Frfa Y dura. que es igual a maldad).

- rr6mela.

- Me da asco.

- DQle l a mano.

- Pesa moho la mano de ella. E s peneda como ploacri. Coma si f u e r s un muñeco.

- ¿Le da miedo?.

- Sf, Mo me gusta porque estoy sola. E s fea. S6 que es ella.

- Siga caminando hacia la isquisnia.

- El la estaba al pie de la eecalera sentada on un banoo. E1 osmino dobla a l a

iequierda. Ahora a6 dónde eitoy. En la plaea, cerca de casa (Cuando dejb a m i m

&e, al doblar el camino apamcid m i novio; empesamos a ospainar de la surno. me

sentfa d e segura. Habfa gaute, paro l e j o s de mf) .

COIICiüSION%S ESDUCIDAS EmñE EL PACiEPIIa Y EL 'iXRAPGUTA.

A l concluir La l ec tu r s de l a intcirpaetaoisn del t rabajo i a a g i n a t i w l e

pregunt6 qu6 impmsidn t d a del.mismo, me centestd que no 6abfa dar -neo, pe

m que tenfa l a impresidn de que eso s e re fer fa a ms tms años. Dsdujo, s i n n in

guns sugerencia de m i parte, que las estatuas representatan a EN aisdre, aom que

l e sorprendid nmcho pues nunca l o habfa sospechado. M e d i6 a contimiacidn datos

que pude confiwar w n sus fmniliares) que m n%dro ora una persona p s i c u p á t i a ,

que castigaba mucho a la ni&%, sobre todo al menor l l an to , a tal punto que l e

inhibid e l l l an to y no era afectuosa con ella. vivid con ea rdra on f o m a in-

Page 27: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

- m r

t a i t a hasta l o s tmm d o s , ded a! que h e a vivlr oon sii abuela p t e x n a por

4i,mpoeiuidn legal. En esos tren prineroi d o 8 da vida* tuvo f r aoua ten apisodioe

1 P d i i t o s i s m s r c i b i s i y d e s h i ~ t a o i ~ n , qus r+mbu amado u. a t -ah por L

Deipu6s de a s t a seoidn a m a d a v i o i k r aswn, p l u u , ato. mn 3

da f . i a i l i a r i ~ o r r e mn lu r t a t n a o , harta que d o ~ p u r d d mmpletcubnts la

I 3

VAU)RACIOY PE U TñRAPIA

1 Esta t6mica ds T s i m t s r a p i a Simbdlicru pumi t id a w m l r nesidn

r b t e c t a r a1 or ígui da l a fobir , qua fis un trauma inoonsoimte plodvddo m mas

tram primems &s de vida ui l o s pus convivid w n ni i & s qua e n una perioaa

te. Esta ca ta ra i s o libereczdn de su aarga .~iooional l e p m i t i d deapn(s v a i w r

roluntariamazte m 1 p.quaRo t-r que 8th psr i ie t fa .

Este ha sido un caso excepcionsl, pau m idlo doi iseioabi beoubr id

la .etialp@a de N fobia y Ir super6 ddin i t ia iaur t s l l . .v.- 2

Nital En e s t e trabajo, 1.0 palabra8 mbrayadasponur en r a l l e n 3 o r i

gen de la fobia del pcoirate.

Page 28: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

*~n -Sud '11 'ZL61 '%s-%saarps

dwgnm1~8~ 'Sw~o~-e~i~%wd 'S~~WS~IQVS SF~FBW~~~B~ 89a '9~0~ *IPTWIWX(EI)

-092 -8sd '-%p 'do 'o%aq~m~ 68rryx(z1)

'pgZ 'Sud '.%yo .do 'o+-qPH 'mTl((ll)

*6@-~8 -sSd

85961 ep BIY)md 8 -ev -8g ' .-V - rÑn m 'oprsl@qv 'poq%?d(01)

-192-092 'drd '9L6t '=l-~d

.m 6 pq30p e~ea 4- rPBmDd m RiiBS¿l wpm%toauq' 'OI-~T-H '~TX (6)

*LL 'B8a "%TD *do 'por '~TIR35ue)l (8)

.C961 l%*w$s-~~~s 'e~?w BP ~FZUBS

wopir~ef -T aBn *m Kf@iK4 F i; ZiE Irpor 'crp~uo%ue;y s~q (L)

(Z*D '11 GZfW 5ü -J,) ,*13-$~d -1 -r% mnb myl@ao paqori odre- m rp arewad o*oo TP 9- (.+UOF~V 1eP *

-y mp ofd~oiirid 1.) wp p-Ie+tt@p. 10 iaú 1) enb 1WT3WBM

*SB-W asa '8L61 "mv .sg '??qernoy~s .p supmd orriorfp '9sor '~~~KUO%MX (9)

-96 *%Bd '*%p*do 6 *S 9- 'Sjswnq, mp uj1emív 'a~q (5)

*PL61 '-ev '=QTIQ~=P

e~W:ooyed mp mpaosa 'w~jgsor~d opo~oaar~d 3ii GZfiG 1-~~~ lom~~op~v (G)

*o& 9-d '5561 '*evoea 'qe~d q *8(& 'X og'v 'w~+rre~d8s '- ~~-o~~aoo~~?iCo-ogásred"3mmr 'Uoqa='*3 (P)

-96 ' 1861

r*i1*8 OQI.ZQ~T asdgl '*ev -ea @wpofopo~em X %gpa%mirapmid *woy1pqmTs

e~aar.$oapd (m '8- ra 'kv % '*g 8- '~yaan*~ ep 1~318~ (O *U~TW rod opmap 'f*s '=*b '11-8q 'spw, o~lues ep uenr (2)

*Bsd '0861 1*~~ *sg 'aanirar(~ ep a)psSa

- a6 'a XFiEi oOjpas'-Fg leenmer 'u:w%~.ren (1)

iswrsuoJ m

Page 29: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

(10 b i s ) J w a Peblo 11, Reoonciliaoidg pi8tiiu1 2 -dad & u h a b m s , M+

ounio de1 Papa a le Ae~iablra Ecleeial d e b r s d a m Loreto, Italin, t 1

11 de a b r i l de 1985, L* Oeeervston -0, Año IIVII, N. 17(852)

pag. 11.

(15)~i thod, Abelanio, gmduia ia , @f.otiviW + mida& 2 &,& mradf m c-

t r o da la mraona, pag. 76.

1 (~~)PUO-SMZ Elora, Jos6 Miguel, g& ooaocimient@ poh gonnaturalidad, hui-, Pea-

plana, 1975, ~ P K . 149.

( 1 7 ) h r d i n i , Romano, las mimos samados, Librería &bantlel, Bs. A,. , 1983, prg.35.

(18)hneifn d. Tauseig, Marfa E., op. oit . , pag. 108.

(19)~ i thod , Abelardo, Las bases biapefquioas & & p n d a n d a t e r r i t o r l& , & ~ o n c i e n o i a t e r r i t o r i a l , Be. AB., Oikos, 1978, pw. 37.

(19 b i i ) ~ n n i s , Ana Marta, Curso de Ps iw ten rp i a Simbdlioa, Impreso oom pmuscri-

to , nmdoza, 1979, pag. 8.

(22)~ .n ten i&* Jos6, Estudio lw, Pitado por King, Hariberto, op. &t.

( 2 3 ) ~ o l l o Me.y Y otros , p e i w l o ~ f a e lds tenc ia l i s ta , Bs. As., Paidds, 1963, pd9.33.

(~)Bnudouin, Ch., oitado por King, Heriborto, op. cit.

(25)King, Heribarto, op. c i t . pag. 308.

( 2 6 ) ~ m t u i i o h , Jos6, c i tado por King, Heriberto, op. o i t .

( 2 7 ) ~ m e l f n de Taussi#, op. oit . , pag. 110.

(28)~ing. Heriberto, op. o i t .

( ~ ) h a n o a , Rml, Sfmbolos fundamentalos & l a oioncia -da, Ba. As. Eudeba,

1976, pe-@. 8 y os.

( ) ~ ) E n a i s , k r f a A n a , op. ci t . , pg. 109.

(31)Annelfn de Tauesig, Marla E., op. o i t . pag. 101.

Page 30: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

I E L APRENDIZAJE HUMANO EN E L PROBLEMA DE LA TRANSFERENCIA

1.- Introduooidn.

l*- Twrfaa aobre la trurmferenoia da1 app.obiuje.-

1 1.1- Twrfa da la b i so ip l im forar l .

1.2.-T~rf8 dd. loa C0tUpJnent.i OoiuneO.

- . 1.3.-Teorfa A s la g.nd.relisaoi6n.

1.4.-Conolusibn

1 2.- L. tranaferenoia 00.0 reapuasta integral de la parsonalidad. l I 3.- Conoepto da mt i tud . 1 r : 4.- h a actitude* y la transferencia da1 a p d i s a j a .

6.- Conoiusidn

7.- Citas b ib l iogdf icas .

"'Tal ves aaa oonvenion te /. ../ afirmar. .. c Pi fi lu turo la

p&~ogZa -- del m o r quiere y debe dominar a insp i ra r propon-

darantemente toda la duasc ibq y enssRsnsa.*' ( ~ e s Jos& K q

tenich, ¿Cuál pe & f i losof fa & ducaoidp?)

MEIUWZA - Ana da1 Oarmen Piovera - 1963.- Paoultad da HununiWas y Ciandaa d. l a Educsoidn

Un VERSIDAD CATOLI CA ARGENTIM

Page 31: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

s o l 8 aípnpe qrpp~ ppso OP onb aura 'mr%pTq-d . % i * ~ ~ q r ~ ~ s % w p

4 e wpp o 1 019s ou '-+o ue opFpreads 8q onb 01 snena ugyosnpye wn

on a w ~ d m e opoud 0-7 a s p OWod iuon3 ou TS -arqmoq ~ e p 119~300

-o )nb 'oaordum+ o opa- omari.%uw1d psqop 'e%ueaeqoo r~anpuoi oun ep 0.1901 1- í

o~qmoq p p ~ ~ % s ~ p a d o~qmw T. aod wp~dnooud ugrasonpo -1 ep sjaoo% spoa -Fea

- ~ p i r e a d ~ T. 8 T O U O a J S W $ 81 Op s~eTqmd ITaJJp 19 OpUW jnbs SOVe3

Lee1 - r a o ~ o o u ' i o p s ~ ~ s o d ens uw i o p ~ ~ o ~ d m o o usgw~eo p a p y ~ s u o ~ ~ o d na op eeIehru X so*

-TqUp )e? ' (S$~U~UOO M ip psp.@lqm U 1 qnb aod 'LT) U b 8Jaanoo 9m7 :O%UemTW%O+

8j+.iorám00 01 onb -0.d 1 e i i o ~ d c p r n u % r i sun OQ u9y38%d838 81 X wsnr mw Op

PIo~M U J ~ W o a d ~ r s enb o t oí58. e ~ ( n u ~ t a o % u f : opeeumr% tqms+uoiue 0s 'opsuee 10

ca m00 a a y ~ w d wpp ns 0%- 'r*yau uer38litmraosyp ou o~ OQ aosiieaep o%asrqs

un n op~s aoquq op asaod 'o,I%u m u00 arseeo ea q r q ne enb amdooe sqweoo

i , & a m o o *8OTA 9Tnb 8 1 m $ P d 8 T sP W&e~iid*%Wd 19 O P U s n 3

Page 32: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

a tr&s de una integrsoidn efkoaz do la. aiamai. Cida f a d i a d , que

m u e a t ~ e l misao grado de efioaoia m todai las s ikaoiones , p u d e bajo-

mrse por medio de1 eatudio in tu i io de oier taa r t e r i a s , ranifestlndose

eatp, luego, en eimilarei oondioione~ y on 8ítuaoiones p o i t e r i o n s , don-

do se haga necesario m uso. Rwui6rese por tanto, pa l r i u oonfomacidn,

deteminar l a fomralidad propia da1 ejeroiaio deouado para osda f a d b d .

Eriaten asigai turae que desarrollan la imagimoibn, o t r a s l a m-ria o l a

inteligencia.

De ahf m nombro de discipl ina -. Importa l a m de1 material que

s e inoorpore; por ejemplo para aprmder a razonar, d e b e d e j emi t a roe l a s

formas del raeonrrnianto, y, mientras mejor o* logre aoerorr al sujoto l a

fonm propia de la raadn pon, que s e oonfome, 4 s aseguxado e e t l e1 aprea

diraje. Importa la d i e c i ~ l i i \ a porque e1 ejeroioio adquiere -según e s t a t e z

r f a . un papel oentrrtl. Xs a traves del se r io , riguroso y arduo ojoroioio,

como se oonsigus e1 mejoramiento de las facultades, su diiciplineaiento.

"Las d i s t i n t a s msterias me consideran v a l i o u i on e1 d i o e t d o n t o de

las divereas facultadea mentales. Se supone que el eotudio del l a t f n y

del griego mejora l a faaultad de la m e s o r i r ) l a s ntedticas, e1 raso-

naaiontoj l a l i t e r a tu ra , l a imgiwoidni 4 at le t imm, el poder reali-

par decisiones rápidas, etc." ( 2 )

En sfntaeia , se t r a t a fundamentalmente de educar las P o o u l h mentales.

M u y importantes, pero no es l o único que s e debe t u i e r en menta p a n una

decuadn tranaforencia de l o aprendido a o t ra iituaoibn. Importan tambibn

o t r a i roal idpdaa~ por ejsrnplo, que:

.Los intoreeos y motivaciones presente. incidon ea e l a p r m d i n j o , tan-

t o on m díreccidn y santido, í o w ri l o que i e aprulde. El hecho de

aprender y de poder o no transferirlo a mituaoionos ~ u e r s s , dopende ou

gmn medida del ojercioio d i s o i p l i n u do las faculta de^^ p u o reciponde

taipbi4n a un aoto personal, dondo d e b a m n i i d u a r r e a d d e , o t m i sic

pectoe de l a peraonalidsd y o t r a s caracteres del prooeso pd.gbgioo.

Page 33: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

.PCes e l hombre actda a trads de sus lecultades pafquioas, pero &e-

tas. no son parcelas independiantoe ~ ~ 3 8 4 0 otrss. Conetituyrn un to do, un uno integsal, en e l momento de actuar y produoirno e l ac to

educativo.

.En ningñn csao le trsnsferenoia ea perfecta. E1 mojom&snto 10-

do no s e t ransf ie re uniforme e igualmente a o t r s s i tuacibn, pues el

aprendizajo ea especffico y no genersl. LB traneferancia puede ser

parcialmente posit iva, puede no darse e incluso moodmr negativame=

t e , impidiendo l o aprendido anteriormente su aplicacibn a situacio-

nes nuevas.

*?)e l a s experiencias reslimadas entro 1890 y 1935, Ozstr conoluyo

que e l 28% demuestran que hay una traneforcmoia ooneidenble , 01

48% demuestran que hay una transferencia apreoiable, 01 9$ iaj p=

oa transferencia e impedimento y e l 3% transferencia n o k t i v r . e tese que . .. en ningbr caso e s UM transferencia p ~ f o o t a . . . ~ ~ ( 3 )

"El complejo de pensarnientoa no necesita s e r grando, a in embargo

debe presentar una unidad viva. Puede ser que el niño i n s t i n t i v a -

monte t o m e una unidad con e l pen&.nto. Pero ia-ente es to es

asf. Si no es aaf . l o debo hacer yo. Eee os e1 sentido do la

gagla, e1 sentido de m i accibn. Desd. 01 p a ~ t o do v i e t a -elir

t e pedagdgico a eeo lo llammos f o m r e l ndoleo de la persomli-

dBd.** (4)

1.2.- Tmi~fa de l o s componentea comunes

Rie poetulrda por Thomdike en 1913 y perfmociomds por Woodworth. Se&

estos autores ee t r snsfh l te mejor en la aadidP en que hago m o r a r n t i b d

de eltinentos comunes en t re l a s diversas situaoiones. Como la t r s n e f e r c

c ia es proporcional al grado de aeaejanm, mientrss d s s e presos uos si-

tuacidn a l a o t ra , mayor ser4 la aplicacibn dm l o aprsnbido.

Se da M e l aujeto un proceso anald&ico, por e1 que s e tnrnsf i . rui nd a610

loa el-entos comunes, sino también l o s procedimientos eeguidos poR des-

cubrirlos y las act i tudes que s e confo- .a d sujmto a l o largo dm re&

Page 34: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

37

tarados aprendizajes. Sln embargo, sl birm l o s componentes comunes faci-

l i t a n la t m s f e r a n c i a , bata, s e da a mws en niveles a l t a m a t e natis-

factorios, justamente por l o contnrno, por oontirsee y oontraposicidn,

entre o t ro s procemc

Ls t ransferencia resu l ta un frmbmeno complejo, donde am integran en un

nuevo ac to de e x p e r i ~ o i a humana, l o s d i m r r o s &bitos y n i d n de 1.

personalidad "in si tu".

t1.3.- Teorfa & lo gelleraiiurcidn

Judd conprobd que la general~eacibn ee da oaando s e (luiualim la e r p c

riencla. Pars e l l o ' l o importante e s captar tanto loa si(piifieados y p r i a

oipios primordiales, cuanto organizar y genemilisor la e s p r i e n c i a medí*

t e e l descubrimiento de nis magos esenoialeaw (5) Por e l l o , conviene orc - ganiaar l a anseñanca de manera tal, que e1 educando deeolibir las pr incipc

lea relaciones dadas entre l o s componentes del material apraudido.

1.4.- Coaciuslbn

ias teorfaa de la discipl ina formal, de la goneralisacidn y de loa wmpo-

nantes comunes .e mmplmantan. pues l a t rsasferancia s e da ouasido s e de^ - a b r e y perctbe "el rasgo, principio o roiacldn m& a un n b e m de ri-

tuaciones concretas que d i f ie ren e610 en de ta l l e s menos e i g ~ i f i a t i v o e w . (6) 1

Esto implioa tanto e l descubrimiento de componentes c o m e s , ouanto la req ra :

l iu ic ibn del proceso de gensralisacibn, pars l l ega r a la a p t a c i d n da la

f-lidad propia de la real idad M oaestidn. Para que haya t r sn i fe ruro ia

e s necesario un "conocimiento hunino'' de l a realidad8 e s deoir llegar 8

rea l iza r l a abatraccidn sorrespondiente del a w f , ahora y asf de l a r 00-

nas, para aprehender l o f o m l en tanto tal. Y a la invrrsa, rol-r da* P' .

de la f o m abstracta a la real idad s u c r e t a , pra d i r i g i r l a y waducir la rLi

oon e1 * s d o r f c t propio del haobre scbre asta. Esta oiytaaidn p d t e &a- C i

cubrir l o uno en l o múltiple y l o semejante en l o divrmo, a la vas que 6. '

pos ib i l i t a e1 proceso i n w a o , l a aplicacidn de l o uno a l o d l t i p l e , r q

l i d 0 a s f , la t r ande renc i a a i i tusc iones nuews. (7) O'

b s t r e s t eo r l a s s e oou~plamcrnt~ en t r e sf UI l a ~ l i c a o i d n de l a transfz

Page 35: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

es r1p =*** bzes ar%senii ep pwp~~moa u1 'sqo18w a--* 'pn%~%oe 1,.

mupyir arteenu e e%oe-ed pep~~uuo%

ep enb 'SO?XC X UqmOY 'OP- *%m,ÍJ UATÍ38JW 00UplM UPI~~BO~

mun zr11ouuesl, enb someris% *e+ri.~iereCrswd OSTB ar+aes qpaq om lsea

-opopmw um ear~%~m~irc3 eab riogi~t sqoe !spap~ ~eltet slmq on -eaq

ioq p rio eepn:~+ou ep up~o-o& i~ u- ssrpar upTosonee =~~q%mi un,

-opT%ws u03 X

e:msnduw tqanpuoo mm iim so~dyom~ad ep up~oumlaep rarem -1 saredm -1waom

-0so~~~ie.1 o~yql~~ p cai opoa ezqos- qrmxeci P @on~%oejaed opquee ni, eJqmoq

1.p -0r 1. UdUode~p enb '~8pim~old SBpti%T13% a8080d OTJWSB39U üe '011. Ea

id 'rpmoepu w+eeadse~ nm ssp ojqep enb se1eATu X eo%Tqq smu~~syp sne m,

'pspypmoared na -0% =e apup~un%~odo use ue '08nqtis mrs* ony%rosoem welq

-oad un ep ornar* eserqnq se 019s ~s 'upua%uu1d aprom%rm u1 u e~ueaeqm 8%

-onpmoo rim uoa mpuodsar snid B~%MJDJJM SO~UO~~J~OUO~ uepspe upT%sena m

eFwosmd pp oew le m *o~naj~rs e%se ep aproonpcu%uy -1 uu BP~~J~UF ug~o

-1 aaA10eu eompod om upu '1 o~und Te ni, o%sendre 01 opot u03 - - - pwp~1wuosaeds1 ep 1w.Cja%ur wasemsex omm uroueaejsua% -*Z

(8) ,,*e~~tm -1 uiure qyir *I ~od e+aoiwlwTpemtrr opfnr%sep

*e 'i~en0ie o1 W ssaroppsm, empl me so~aodw eoí%osom enb 01 enb ep

'otpeq mono6 le etww e%ueaerl%nudea souar%uoouo soa JEW epow ou

~6 .sepwppn%Jodo sar%o W 9pOJqpSI o%U)ymeEued ep oCe1dw3 e8e sun%38

xwuq eowdes enb spd~om~ad mQ~%mena u1 'oam- 01 aod 'nse Ole8 u&

,ab" "63~~ OePJ & U1 OP

up~~uaipun~ard -1 me weTqep ee~~3 ep woq apsa aieuwm u~eo ea/-.*/

* 03 TUP o%uep~wanad

ese r uwpoa~ou ee sipo? TE ..pm%oel o selani2.e~ esronera a~r%gu%r~u

tbe 6- *ses~p ep swoq sar%o su1 rrg~qm ~s 'o%rasysaued wp oCe1dmoo

ase o uuxw+enFu oe ssm~~dyae~p -%o w1 TE opsir~~d~s rrata ep sjaer,,

'pgprlues as

-n~m wun ep so%oedsu so%u~%sp inn~~wuu send 'sea~pueadu so1 ep uwma

8s

Page 36: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

39

funden elementos intelectuales y afeebivoa, axperiendaa previas y e s

pectativas profundamente i n t e r i o r i s a b s , iüdos de percibir y s e n t i r l o

que noa mdsa, . .. , e s e1 p r ima o l a l en te con que m i m a la vida.. .(y)

El hombre vivenoia a1 mntio no a610 desde e1 ámbito de su concienda si-

iQ deede mi nboleo a f e c t i v o - c o e v o de la personalidad, deede donde y a

de l a experiencia imaginati-estinativa s e emerimuoia e1 mundo QI ]J. i ~ -

idn de l a propia pemonalidad.Dasde ese n6sl.o perienal s e dan r e spua tns

'ares, a la ver que somos rasponaablaa de las m i o m s i . A 1 raspeoto valga, oo-

! mento. l o siguiente;

"Los antiguos aabkn que la iiisginaoidn como f a n t a d a no t iene conoian-

oia de m e propios operacionae. Eatns ae desencadenan, se 11- y r c

ahasan, y nnichas veces me inhiben, mediante meosnisibos que quedan al

margen de l a wncienoia...

"La facultad puanta en t re la sensibil idad de1 animal que y la m-

x6n del e sp í r i t u que nos constituye omo hombres as 1s gua l o s -ti-

guos limaban 'oogitativa*. E l l a es la rssdn de l o conoreto o r r t i o

ps r t i cu la r que ordena e l mundo i n s t i ~ t i ~ i ~ ~ n a t i ~ e o t i v o , inm-

flándclo de vir tual idad rscional. Lss potencie# sensi t ivas son n o i o -

nales en e l hombre por pa r t idpac idn y eetn partioipaeidn se r e a l i m

1 a trav6s de la cngitatiwi. A la inverea, la rscdn huiisna obao oomoie~

t oia reflexiva y l iber tad depende UI su despliegue de l o i dinamisaos

s a u e i t i v o ~ preordenado~ por la ~ogi ta t iva . '~ ( lO)

Es tarea propra de la dncaoidn conseguir l a ordaac idn p e r f w t i m

de1 hombre p a ~ lognir que todoe l o s nuevos rotos Q loa qua aplique

moe l o aprendido. responden a l crecimiento en plenitud de todo e1 ni-

jeto. He squf e l punto cu i tn i l donde 80 ubica el oomple jo p r o b l r a de

l a transferencia de l apraodisrje, pana lograr a trrvis de 1. d n a o i b n ,

une. oonduota aongniente, coherente con l o que d hombre &be mar y oon

l o s valores actuales y w i t r a l e s de ni pemonalibsd. Coheruidk en t re

La meta dsdn por e1 ideal personal 7 l o s v8loms y roti tudee sotualea

Page 37: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

con loe que mata rolacionadon (12)

L a a c t i t ud ee organiaa a prtir do una orpuienoia y dimpono hacia otra .

Intorvimen on o l l a olunontoi cognoacitiwe, a f o c t i w s y motriooe. Qompronnto, por

tanto, t o a l a pornonalidad.

Las ac t i tudes aurgon amo roeultado do la valoreoidn que hectmoi do 1-

oosaa y de l a e acoionoe. AS^ por ojomplo, junto a l a fornsoidn quo h a m o i do 1-

idso8 do honeetidad o denhonoetidad, do rec t i tud o do maldad so da l a valorroi6n

da (stas, y al mimo t impo, la intogmoibn do l a e tenduioirs, do las noooeibioi ,

do l o s a fec tos , do loa impulaoa, eto. Por ooneiguionto a m d i d a que e0 wn fom+

do l a e ac t i t udo i ~ u c l e a r o i , la pusoar l idad so va cu~t rando on torno a o l l a i , .a

oie oncuautm uitm aujoto y objeto, m t r o la pereons y 01 mundo. Esto l o h.00 i i n .

mayor preaupueato 1 6 % ~ o i n f o m a t i w , l o adpuion, l o amimila, ui 01 oontaoto

amomao na tuml oon ni aundo wciooultural . U 0 equf l a hports i ic ia do l a odeton-

c i a do personas que garanticen os te mundo, ospacialmeito .n la nifíos y la ndoloti

concia. Sprangor l a s l l r m a d 'garante 6tico0.

El nifío ripioca doado muy pauoño a ton* oxporirsicia do -0 hay algo

bu- y do que hay algo malo. Inmdiatammte adopta aoti tudee oipoofficae roapos

t o de un aoto dotoxminado, pero 9uo a medida que a0 van m u l t i p l i o ~ d o tienon a&

raotores camwioe. So oonviorten do acti tudes o ~ y o d f i o s a en aotitudoe gon.nrlina-

das, dándoso poco~a pooo l a intograoidn do l a e miman. Eoto e r 01 punto vordadc

rammto importante para l a educaoidn, pvmuo oonitituyo l a baee do l a intogruoiba

de lui tendaioiai , hocho fundamental pls 01 d o s a m l l o , intcqzsuibn y maduros do

la porsonalidad. Ciortas aotitudos ganomilas suminietmn a Is vidir, 01 ndoloo iig-

n i f i u t i w alrededor do1 e u d m 0 orCpnisa todn la porsozmiidad, 1logMdo a oonetk

t n i r nrigoe p . r i i~a .n to i do l a miwa.

L w aot i tudoi ouaiido ion coniietentoi impliomi a ) Ir or l r t r l iu ro idn do

l a expuimncia do1 sujotoi b) un c r i t o r io p r r r j u i e r la d i d a d y o) la inoorc

cidn do una reapuoita ac t iva a t e 01 mundo. Lsi a c t i t u d r i ti.nai i.nti& Q iha-

cibn & i&sloi y, a m vos, l o i i d d o 8 no ti.aen o f i a o i a si no ti.n.ri a ni i e z

* I d o rot i tudos quo diepongro pnr un aoto ooniecmaito oon 1- mi6na, tanto d o t i

Page 38: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

de a1 punto de vista individual ouao aocial , natural ouanto eobruaetarsl. fa foz--

moidn de aoti tudes t i m e enowe importancia e d ~ a t i m , sobre todo en la juventud, - Ln pedagogía del ideal t iene oono contrapartida la pedagogía da act i tud.

"El ethoe s e constituye, personal y colectivamento, oow un plexo da aot i tu-

des, es l a resultanta de la iunlimbre ao t i tud ina l ) analisar ua athoa mal-

quiera es descubrir e l entretej ido m 8 6 o m.noa oongnimte, h i t a r i o y f i j o

de act i tudas qua l o fo-.

/e-./

Esto se pmduoa al vinoular polannente ac t i tud y valor. h a ac t i tu&s e&

los valores en l a personalidad, a s decir LO contrapartida parsonal de l o s y

lo res sociales. La sociedad imprime carúotar a l plaemnr al individuo .a m8

act i tudes más profundas. El *nosotros* ?o-, por ellas, porta de l *yo*. La

panioztalidad e s aef , la resul tante del dialogo o in t az roddn Yo-Mundo. Esta

urdimbre en t re te je &a personalidad y mobm ella a@ f i jp la *autoid.ntidad*

da1 Yo." (13)

"La pedagogfa del ideal debe ser , por l o tanto, una pedagogía da la ac t i t ud

in t a r io r y no una mera pedagogía de ejercidion y sotos. Debemos cuidar a -

&ante que l o s d i s t in tos actos y e j e h c i o a no s e pr*rpongsn, aino m a

aotden fo-do una mentalidad." (14)

4.- act i tudes y: & transferencia aprexidiurje

jC&o lograr la fonnacián da act i tudes que aseguren una bu- t ransferurcía

da l o aprendido? Ee necesario conduolr a l o s duopndos a la f o w c i d n y p l r b

macidn de a c u h d e s qua respondan a una mentalidad adeoueds, a tmv6a da ao-

tos saturados da valor y mediante l a oar i tanta repetioidn da 6etoe.

A modo de postulado, e l Padre Kantmioh propon@ el siguiente oomplajo d a

idti008 (15)

a) Convertir e1 complejo de centralas en un omplejo & ideo8 domim

t es - b) Convertir e1 complejo domiiisnte de i d a s en un oomplejo o b j r t i w de y&-

lores. -

Page 39: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

o) Convertir e1 oomplejo objetiva de v a l o r a en nn oompleJo m b j e t i m d s

mloree.

d) Convertir e1 complejo sub je t iw $e vUores .n la !&atitud x sotivaaida

aentral de la puaonalidad.

D. esto8 imperat iwi podemoe deducir o i u t a o edguro iae p d & ( I i ~ e pra

10- de # buena traneferenciai

a) Brindsr oonooiniento8 olarom y precieos, logrados a traves de u pW-

M bien rssli%sdo - e u s i b l e e intelectual-, que den por result.do ideas aentm-

iU y uaifioadorae, inoorpradss decuadmente a l a personalidad. (16)

b) Prever actividadee peiunentea para lo-r la adheeidn a feo t iw-wl i -

ti* neoe8ari8, acorde con l o mnocido. En otros t h i n o e lograr que e1 educsndo

W i e r s , m e , l o que sabe y eepa l o que qutere, l o pue anu".

c) Comprobar a trev6s de e jerciaioe cotidiuioe la e d s t s n o i a de mi to-

riOo propio8 de aocidn, acordes coa eeae idaas y valomciones que r i g a la aoaduz

ta ooncreta.

d) Realisar e jercioios que e r i j an nepuemtas &puf, ahore y aaf- se&

10 OOlYOoidO y V a l O m d O .

" ia idea e~emplar, de es ta araners, ee enoarna y plcema toda l a vida par-

wnbl. En l a vida p d c t i c a es to canetituge un todo or&ioo. donde s e ncantuad a&

pi*r waes e l oonocimiento inteieatual , o t r s s l a mlomoidn, o t ras ei amor, eto.,

podiindo aotuarse induotiw. o d e d u c t i ~ e n t e se& oonvengo a la mlidrd put iou -

l a r de lo. ducsndoe.

'Bu er la meta da nuestm aduoacidn, pue pnp-oe y h-os oapsoea, de vi-

rvir ind.puidí.nte 7 autdnowmente l a vida de l o s hi jo8 de Dios, a quienea nos ha8

/mido odiados. Es wtonces por eso su. no podmos deacurerr a tmv6e de loa ooho

aiioa, haata u 8e o n e eso afinidad e e ~ i r i t u a l ea~ecf f ioaniu~tq p t b l i - , og.

&aoiddo i bdsica, on asde niao, .n ord. f h i l i a . en e l -o del coleglo,

' m l. o a i m i d r d

L/.,,/ r a t o porque 20 emenciaL E piedsd prúotioa, sino la piedad del menti-

1- (afeot iw-wli t iva) . a debe orear e s l a a k l i d s d . U0 ea malo osando de+

Page 40: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

-ad a *o%* 'mi. ID sarro 'up~asro~sn 81 marro 1enrie~e?u: o~aoyqaoum 1. seaea

oo 01 -(i -fa8 X wow 'jnbii- sqsendsaz m~rp enb aoyo~=*P* Jsar1mX (P

*8?eJO

-uoo sronpucm 81 ueB- enb seuo~ot~ao~an X eeep? sase uoi meprois 'u97308 UP so~d

*.crw enb 01 'ess~nb enb 01 sdeu X eqm enb 01 'e- 'as

l'h*, o-np 1. Wnb -01 @sou~m19+ satro u2( *op~oouoo 01 mi eprms 'e~~aseosu

MT~T~OA-OAT~SBJO ugjseqm 81 awSo1 armd ee$ueneaued wpap~ry+ow JehWd (q

X ee1ar+ueo owpy opepTnsai. aod aop Wnb '-18npe1e$uy e e~qrsues- OPPITIWJ UeTq

oseomd mi ep s9AW) 8 SO~STSOI 'sos~iei1d 180.1810 sO?+UB~mJ30Uoi .fBpUUE (e

1 :s~iueaejsmup wenq aun ep do1

-erumuymop aes w en%í~

.OTTQ%~ eria~ro:~j3e&e *o?~re~mwemd ep oCe1dmoo ua. enb .rs$u% sowqea -.T,,

te1dmFe R tu8p eíq~sod 01 ue 48%sendme~ e1qop om\ OS~JIM eo?

¿sOyTp?W *%U*irs3y~$o*dse renr~~~dee pspTuTja mso ~seao soaepod pnb ea?/-*'/

'~PT~*?~~ 'w~sgq m 'Pn%TiTds* Pel)FT38 m m moarq.p rorm% OT aod /-a/ *rywAaeTuy eomqep meono%uD sp~%ae~

**U ~aa%v~ds* pwpw~p ese .e mfiu enb smoi usosq os enb sawrou :e 1 'FEZ 2- PBé'TiiTJo ocio E oii6 rwnraoa eiiñ -1areue8 ommq owea

-ep UU S* *WD+UO% sm\ eoeq es ser sm%~w QPWN O 1~~:a9dad uu esa~~dmno BP

PP

Page 41: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

P1 punto muim6dico en mata pmblmmo mst6 en m 1 ducador. El m i 61 portador

anaPrnsda de valoras y quien dmspimrta, por mllo mimo, on e1 d u c ~ n d o , l a rooep-

t ividad a &stos, pemi t ihdolm m 1 accmeo a m s m &o y viomvmres, l a incorpora-

oidn d i I s t o s en aqu6l. Esta ha mido, m i y aegnirl iiendo -a pmasr dm t o d u lu

d i f i o u i t d m c anr propimdmi dm1 i m r humano dmciiivr m Ir p m w g í a . El hombn sm

f o m a ui oanteoto aon m 1 hombn. la vida s m enguihrs y mciendm on la vida.

P u a qum a1gui.o mbt4 oonforiiado, mducado, dmbmr6 dmjprsm asir, i n s p i r u ,

mlmwr, mrtraiar por unn rsalidrd rbioluta dm valoros, a p a r t i r dm la ourl apreoim

admausdePiento l o r a l a t i w , a la vmc que debed, tsnibi8n hmohirem de felicidad con

ellos. Esta rmalidad amrá tnuisfmrida a1 dumndo por r l q u i m qum loe pose* en g-

do eminents. En meto radica l a eupmrioridad de1 maostm, pu.s no son dníonmruitm

l a s grandms i d a s l a s qum entusireman a l o s hombroa, ea nmcmesrio .noSrnulas UI

modelos y mjanplos palpblee. Entoncme, m 1 educenda, vinculado a1 ducador, podrL

llegar asimilar aun valoros y posiblrnmntm uuporarioa. Poilrll oonfo- UI tomo a

6stos m id& y sus acti tudea profundas de vida.

Cuuido wnsidmramoa el eduoador coao portador de un t ipo da hombn i d d *

nos ubicumoe dm plsno f m t r a1 problana dm la causs mjenplar de l a duoaoidn. El

educador musa l a duarcidn mn s u s duomdos mjanplarmmntr. La transfmrmaia mBs

importrntm s m rmalim a trav6s dm su persona. la transfmnncia que regala m 1 du-

cador m i la mxpmriuicia dm l a pataniidmi y dm la f i l ia l idad. A l dmcir dm Rmmo

Ouardini M l a duoacidn '?a primera cosa afioar; m s e l i m r de1 duasdorl l a emgun-

da, l o qum hacm1 l a tercara, l o qum 61 día*". (18) Y a Pum a difmrenoia d d 30-

fm, m 1 modmlo e s l a enarnscidn dm un valor qua inv i ta a I r imitaoidn y l a idmnti-

f i a o i d n , m i un idmal enaanisdo en l a vida dm uns pmrsona qum i n n u y e en l a oonfi-

y r a o i d n dm o t r ~ , en la folrmaoidn dm su pluro a c t i t u d i ~ profundo.

Lm aotitudma #m foman particulannmnti ui oontaoto con lre pmranrs, ion

1. rmmaitmtm de una fuer te vinoulacidn prrsonal a algo, fuzubentalmsntm a a l g u i a ,

a trev(s de las mima dm pumdui vrvanoiar l o s valoras & iodo admcuedo a Is psiqum

h u t ~ a ~ . El duoando dmbm vincularse a l a pmpaa pmreona dm1 d u d o r . El dmoto dm

m- vinoulroidn ms dobla. Satisfacm por I r fuerza uni t iva da1 amor m 1 ansia dm oo-

Page 42: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

b i jmien to , a l a vez que por esa vincuiacidn humana aaimila no 0610 i n t d e o t a s l -

mente, sino también vo l i t i va y aiectivamente l a s c t i t u d de la pataona Con

es to se supera el t r áns i to del individualismo egocéntrico a la d a o i d n existen-

cial con el tu. ESta es la transferencia más importante a ol a p r u d i n j e , a l a

vez que e s oonvierte en un proceso paterno-filial.

El camino nomal para l l ega r a la meta eduoativa l o oonstituyon l o s pe-

dree y l o s a u t h t i a o e educadores, ya que la psraoaa a s sieiipre principio do toda

aducacidn y su fiar= propia como l o dice el pueblo senc i l lo e s ol *bu- e j r p l o * .

"Si estoy vinculado a un s e r humano, estoy interiormente unido a U , - r inonfa y

eintonfa de corazdn y de mente) por l o tanto ceds ves m e asemejo &a U*. (19).

L a capacidad de conjuncidn del amor tiende tanto a la fusidn ds o o m m a r ousnto

al asemejamiento y transfoxmaci6n que produce la srponfa y sintonfa da 1- tan-

dencias e intenciones. Actualmente hablamos de la oanunicaoidn dialdgior y d d

aprendizaje de las orientacionee dm valor por l a imitacidn e i d u i t i f i o r d b n oon

e1 tú. En Schoanstatt hablamos del principio de l a trpnsfarenciu y de 1. paterni-

dad.

Cuando el psicoadl is te . capta ea d concepto de t r ans fe rao ia a¡ w t m

mimo de su terapéutica para l a rsconstruccidn del yo condente del p so imte y que

*LUM de las mas delicadas y d i f f c i l ee tarea8 del terapeuta wmistid pmoispreap-

t e en *aolmcionarg en l a s e t a p a u l t e r io re s del d l i a i s l a mlaoida afeetias que

se ha establecido en vir tud de la t n u i s f e r e n ~ i a * ~ (20) a p t a uaa profimda rulidsd

de1 hombre. Ea una de las importantes intuiciones de Freud, que no mauelve de*

pues debido a su concepcibn satmpolbgiu, y a au wamovlsidn biologísta y u t e r i f i

lista. En el Padre e1 principio de la transferencia culmiaa en paternidad. Ei ad-

l i a i s de loa princdpios y procesos peicoldgicoe profundoe que la ti- .os lleva-

r f a muy l e joe y e s objeto de un trabajo aparte. ñaste aolmente ~ m 9 sintemis l a

autoridad d d padre Kentenioh en uno de l o s numeroefaimoa textos que ti-. .obra

mete temas

'7311 primer lwr esta un wrreotanante a t u r d i d o hacer nao- de awvo al

pedn, o dicho o t rae palabras, la mültipla y enérgica r&nimsoida da au mma

Page 43: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

itdgui do1 pdm, tal oomo l o o d g a 01 t i a p o aotual s.861> 01 q u u s r do Dios. El

clamor -0 so lovui ta por d u o d o r o a ducados Wufvrlo a1 olamor por padrsa a u t h -

t i cos y educados.

**Si so q u f u r &r uru roapuort. o rc luoc ida a or to problona ( l a falta do sdu*

ros oduoahos), hay m i o n i a i w primom la onfomodad radiaal quo m o j a al hombro

de hoy. Invostigaoionoa ubuuativas ponsn do ipsnifiosto dondo rrdica 01 p d i g r o y

Ultímo fooo do Ir an l@mdrd , on l a lamuitablo y orooionto a a r a o i a do aapc idad

do amar on l o m a fati- J i h u t o .

/..e/

Amor da pndro a0 i i n i f i o a t a fonnalinrnts on una antro@ personal a1 t d pusonal hu-

mano, inisgen do Dios1 tal m o r so inclina rciversnts ante #u destino J su i i a i b n

personal.

/.../ ... despiar t . .m a1 mducsndo l a misma ac t i tud tridimensionsl (entro@, m&

peto y c o n f i u i r ) . Si astas aotitudoa a s on~uen tzm entra e l , oreen l a atiibafora

sn l a cual .s poiiblo una d u a c i b n que cal. profundamonta.

/. */

Tlns inquietud o# Ir rsoduosoibn da l o s i ~ u m e n r b l s s asndígos do m o r , de amor no-

b l e y puro, mobratodo f i l i e l , quo hoy -oon ana aipacidad & m o r ctuabrads y apo-r

brscida - l lonui por todas -tos los pafsse civilizados. (21)

6.- concluribg

Irs teorfrm actu~1.s sobra 1s tnrnefaroncia do1 aprendísujo ponen, en gononl ,

e1 acanto en osto aspocto do l a porrionali&dr 01 oognoscitivo y, a i bien trac

tan do tonor on cucmh l o s otros, finrlmento no aprocon mfioientmmnts ooa-

Cabs d o s t u r r que l a mayor par to do l o s ostudíos sobro l a transforonoir educa-

tiva 00 h.. w l i s a d o on 01 lmbito peicolbgioo, por l o que, dssdo 01 punto do v i a t r

motodol6gioo-duoatiw, os poco l o quo a0 posos aún. 30 abro oquf un amplio -a,

a la invoatigroión. Sulo como aporta a modo do oonalusibn damos aigunos ari to-

riom motodolbglcoa que nos psreoen Utilos psro guiar l a bdsqucdr do rsmueoa oon-

crotos, tandientos r l a oonsocusión da una m6e adaauada y i o j o r transferenoia do

Page 44: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

*romnpe ao-npg 1ep W~ow~aodmI,, .o%eCns m arad oAqoej

ded opy)ins in arnpypiy aod pxap as 'sepwp~un~~odo ssqonai ue q1nsez enb 173

-XJ~ ep a06 'emenu aeuoyow3ys a apeweps wronaaejeneq 81 'epue ~od 'epogp

(eo$3w so~doíd sna ep 'U~yo83np sydozd ns ep oxoeayp etqmuodsaa ~e e%aemTwrJ

8.8 oun spo enb wawd ooyasaeaeu soypom sol sopos aeuod 'ayoep sg -o%~nps ae~oC

1. m m)rnm~oyoedse 'ri~yownpo%na e%ueusmred k asy)q+nw ~KI s '~UFDJU? UQJO

- oonpo.to$vq aun opsop 'eqy~.~o es enb 'opom 1s) ep ay)mnpe oseoard le aronpuo3 o

'my1WUOEJod U1 eP BBJWOTOnU SBpll%F)38 eP UQJD-OJ Sr 8 Be~UaoIlQUOO So)

-0upa0~ ep wopw1nmyaee pspy1~ea s~ ep se1ar:uao seío~u so1 etuema~nt~u ue~o

-8adw á 1maq~7m.p ea epuop 'ma~ee.1. X suu~nu09 smr%mnpm seuoyomars aeuezSard .

Page 45: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

C i t a s gonaignada - e 1

(1) SQnches HiWgo, E f r a k , peioaloafs Bduwtiva, Pumrto Rico, Edi tor ia l nnivsrai-

t a r i a de la IIniveraiaad de h u t o Rico, 1969, pag. 688.

(2) SBnchez Hidrlgo, Elrafn, op. c i t . + pag. 489.

(3) S&&*% Hidalgo, Efrsfn;op. oit . , pe.g. 491.

(4) Kentenich , Joab, m a Ideal Q & prciehung. m N peraMaliaNEoitc

bildugg, Val luid~rcSoh8nutat t~ Sohlnetatt Verlag, 1972, peg. 214.

(5) SAnohe~ H i d d p , E f m b , op. dt., püg. 492.

(6) Sánchez Hidslgo, Efrafn, p0.oit.m pag. 493.

(7) E s necesario ablaru. que "generaiieacidn inductiva no ea l o miaw que induooidn

abstraatinr... (bstn) ea a610 humana y desembooa o produce ei ooaoepto, p r o b o -

to mental eernoffi t e intelectual y baee de l aa opersoiones superiorea ( ju i -

c io y raoiocinio)", y si bien cierta. goneralizaoienes báaioaa non ei origen di

muchos conoeptos *...no bss ta generalizar psra oonceptualisu, a travbe de 1.-

ta a610 s e ~ O ~ J W I l o s llamadoe 'oanoeptoa operativoa*, la ooncaptudiaaoidn

propiammte humanb es la abvtraotiva o Toma1 , no la que eimplemente agrupa

*a ingu lueaD on u *colectLwB. '*cf. Pithod, Abdanio y Piovera, Ana, 1nfome

peicolduioo evolutivo $a bae* para l a yeforma oursiculum, Hendosa, Direo-

oidn d. Plrnumbuitc Educativo. 1969, pag. 46.

(8) Kenteniah, Joeb, op. cit. , pag. 215.

(9) Sieg.1, Paul, @ ac t i tud x & vinoulacidn muriana & paaamiento duoaoio-

& $4 P* &enteni&, en @ r i m a , Santiago de Chile, Pfa Soc. de 9an Pablm,

N04, novimbre 1981, pag. 22.

(10)pithod, Abelardo, Isn basen bimsfquicas & & conciencia t e r r i t o r i a l , on 4 oonoienoia tmrr i tor ia l , Be. Ag., OIKOS, 1978, p.a. 35 - 38.

(l l)Kuitenioh, Joeb, gmdris i neuzeitliohsg PUamxik &g JCatholiachon

ffrzioher, Vailondar, SohBnstatt-V.rlag, 1971, pe. 152 - 153.-

( 1 2 ) ~ l l p 0 r t , h rdon , u bietor icai backmund of modern social ~ s s o h o l o ~ ~ di-

t o r Oardnor Lindrey, Addinon-meal ay, Ii-rd llniv., 19.59, T. 1 , pag. 43.

(1))pithod. Abelardo, ac t i tud ewectmcia , ui &&=, Bs. Aa., 1976, W 2 ,

PW. 313.

Page 46: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

(14) K a n t ~ i c h , JosB, op. cit., png. 153.

(15) Kantenich, Joa8, Pdamfría matriinoniai ia r iana , Santiago de Chilo, impresa co-

mo manuscrito par l a Socrotarfa dal Movímiento do Sahoenatatt, 1977, pag. 25.

( 1 6 ) ~ a s tsorfss actuales aobro 1s tzanafoxrncis del aprondimje pon-, en @auorrl,

01 acento en e s t e aspecto de l a porsonalidadi 4 cognoacitiw, J e i bien, ttl-

tan do temer en onsnta l o s o tme , finalmonto no a p r o o m suficienttmento oonai-

(17) Kontsniah, JoaB, Ethos und ideal i n de? Erciehmg, pagP. 211-213.

(18) Cuudini , Romno, ci t . por W z , F. ui Intmduocibn a lp Pedauoda, pag. 162,

nt. 53.

(19) Kantenich, JbsB, Para un mundo de1 QañanaL BE. Aa., Horoeiiaa üaríanaa de

SchMnstatt, 1971, pag. 101.

(N) k t t i n , J o d , 2 p i c o a n 8 l i a i s y concmoidn asp i r i tua l i e t a do1 &&-o, Ba.

Aa., Eudeba, 1973, paga. LII y LIII.

(21) Kentenich, JoaB, ¿Cu& e s f i l o so l f a 9 & pducacibq? , Imprsao OQO PMMCF&

to para uso int:orno de l o s miembros de la Fmilii do Sohoanatatt, Santiago do

Chile, 1983, pags. 24-35.

Page 47: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

LA ANGUSTIA Y LA PERDIDA DE LA IDENTIDAD

En la oonoiencia do1 hombro, so a f i m a l a oonviocidn do que vivir eat

- d e s a r m l l u a o

- orooor

- prcy*ctarse

- r e a l i s a r so

Ninguna pornona, que posea cimrto santido &o ai dignidad se oontenta con *Wvc

getar". L a pregwzta *obro la propia rea l ieacidn nos interpela a todos por 1-1.

-A Qui4n BOY yo?

-A Uu6 he hocho do m i vlda?

-L Qu4 ostoy haciendo ahora de m i vida?

-¿ har6 de o l l a en e l futuro?

El hombro do al- auiora os pregunta rad ica l sobre ef mimo --dio. Paul Ti-

l l i oh - % aunquo la vi& 'so nos vaya a qummampat, osbonos que en nuestro i n t u i o r

o x i s t m h i u ' ~ n apacoo do moldear las oir-tanoias quo nos redean y dm darle un

M 8 t r O dofinido a nuest rs puiloilalidbd.

Por o t r a par to s u b a o s tambibi quo todo es to no l o hacemos d o d e la n n d s ~ nos

rrali-e a partir do nuostras condicionas f f a i ca s , do la oetnic tura p o i w l d g i a

o r i g ina l h u u d . d r y adquirids. do la roalidmi wcial, oul tunr l y omndmia , on oia

palabra do la h a l i d s d h i s t d r i oa quo nos iooa vlvir. Y muchas veoma seatimos todo

moto ccmo un l fmi to que nos impido s e r nomotroa misinos.

Sin .i&rgo, oso l f n i t m no os simpleinante pobmea y obstllculo . ICs e1 i e roo

conoroto &I o1 quo dobo dorc.rrollarse la creat iv idad do nuest ra 1ibmrt.d E* una

or igancia dm nipersoi6n. E o h o s eismpro f r e n t e a1 doeaffo de o- nuostnr propia

s f n t o s i e superando las i u o r t s s teneionos & las que estamos sosotidos. N& aún si

p.naapos UI e1 hooho do1 p u d o original . Dobo 11-r a1 a m o s ' so to me su, p r o a i t ~ a a ~ ~ t e eso '9 $ue soy". Poro... p u s Bato 08 neeemrio eabmr~

l o ) L... Quibi my yo? ¿G¿uibios mmos noetros7

6 . .. Cu6l m. nneotrs propia idan t ided l

Page 48: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

& a& gue nos jnteresamoa por el tma de g identidad personai,. Bueno... L Quih

e s e i t e s e r humano que es e1 hombre?

E1 hombre - espfr i tu encarnado. Por l o tanto e s perwlia. go verso-

&. Esto noa hace irreduatibles; nos hace yo* Td, lbsotma.

-La porsona es l o más foxmal doi hombre, es m radical singnlaridsd (mmtanoia

individual ds natursleur raoional) . -A m naturaleza pertenece traer espfritu. D. ahf que eet6 ab ier to hapía m l

BIEU. hacia la YERDAD.

-Uo ea un se r dotear indo ooino l o son l o s animales, sino un s e r %bierto?, ua

s e r l ibre.

-Repitaniost la persona be E formal del hoab*, y esto l e da ura. prrrtia-

lar inaewluibilided. Ea un misterio i r reduct ible , donde yo me pertenezca d l o a

mf mimo. E l hombre pusde ser eeolaw, pem rn e l ndalso de sii persona ea invlola-

ble. Este nibleo por fntimo puede pertenecer 6610 a cada uno.

-No puede ser habitada por o t r a persona. U0 p u d e m e r mmtituido por ninguira

otre. persona o mas. no puede aer u t i l i i rda .

p UMCO . E SOMOS UKlCos

-De ahf e1 hecho de auestra solsdad, pero +anibih da nueat l ibertad. D u ~ t a v r

del orden c r e d o e l muado germina en e1 hombre, 61 ea e l m del n n i v e r ~ ~ . Yo hay

nada a l o que e1 hombre pueda eubordinerse. E l eat6 en l a oima, Ea l ibre.

-6oto s ignif ica una reiaaidn muy peculiar con l o oreado. mede y debe tpnor

distancia, OBSERVA, OBJETIVA, iXXINA.

Pero no puede hacerse uno de el loa, queda distante, solo. $S SUJG'PO.

-Ahora b i a s al experimentar BU soledad, so no podar relscionarse, deaoubm

que oa l iber tad no es o t r a ooaa que su aparturs hffiiai

LJ LIBERTAD hacia

Y .t no lo toma ra menta, e1 hmbre, por su radioal f a i h de apoJi1, .n l o f i n i t o ,

s e BIerde en l a nada. Ewerimenta Bue m se r Deraona e s en oi d e c i r de Owrrdini.

"lo abmlutemente dado* ka oreado partioulaxmuite por Dios para oada uno. Que no

depende de él, que viMe de otm. Experimenta por l o -8- =

Page 49: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

gu oontinguicirw bb r l i o 7

-0 - "Abali.taaw "Adaliatai"

- Y poigoa g o p o r s o ~ -1 única, original, l ib re , singulnr, a s p i d t a i l , ato.

para a a d a p brsoubrr ea ol Y i i t u i o da Dioi 01 mii tar io &l hombre! qua 410 aa

.aplica r imgon y iaaj.nzia da~Aqu4l qua a d no# quin0 oluu.

S e t o aa tnduca u 6l m M oontinua noi taigia da p l a d t u b inf ini ta . Y wa

sw an iin oontinuo rbpiidanu las o u s wntingentai, ir h r c i r l o o i a o i a i ,

p c i a d su v ~ * r ~ .

- * T r d m ~ -r 1- oomas hwmnss y crssdas en genemi a610 on virtud da1 b a w

do Dios. i.8 tond.noir llaoir Dio. viva inaxtinguiblunenta en aowtrosn.(~ont.ni&,

J 0 ~ 6 8 M, m -04 -Loa prooami r p i r l t u a l o n humanos son infinitoal

a) Por touar una rpartura hacia l o hafinito.

b) Por ur cnpoar - por Ir m i s m a msdn - da profhdiaad6n ilimitada.

-El hoabrr pa,r paruona so conetitqya dacibidementi como nijeto y gana dio-

t anc i s f i~lt . r l o i objatomi alm=do, a l a comunidsd, a Mca.

--Poro a1 h a b n no a i parsona pura. En su ndcloo por f n t i i a , s f , Paro ama n d

cloo -a d i i t i n t a m a i t r r t a s que cuanto d s sa ala* dol ndclcl panional, b t o

mewe paruonrlas m.

-S-. l b d a dafina sl hombre como un i a r qua timas ouarpo y alma y rrlaoiozu

l o s don rspaabm d i o i d que8

"1 Uau. as Ir fonna del ousrpo y por l o tanto os formalmonta iimpla, p.ro

virtualmanta tripla. Y por aso so axprrea come hl on vario. utmtoii- ol

-E1 haibra a s por em SOUl poro mnstituya uni iJ&Qg! aá l t ip l a , u m Vñi-

TA9 MiJLTiPIaXw. D. .h$ que 01 isr Mnbra signifion pam ai hombre8

1)- m & &tu= con mundo ciroundantal m i parnona, m j a t o por-

nona, f n n t m r objeto. qum aa l a pmaontrn.

2)- & q l d ~ 12 podble t 1m.r a s panona omoaniadr y v i -

una vidr fonndr por l~ posibilidadas do una oonf igU~cidn múltiple y po-

Page 50: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

l i fgcet icor

3)~deidCe, emerimenta - s ien te - por tener cuerpo, to& acruello que vive en 61

mismo. Debiendo integrar jarárquiosaiente oas partes y ~ ~ n t s n i a n d o ad una

autonoda propia.

&ando es t a integrscidn me -lira bien el hombm vi-, g i m a s 7 quiere br

acuerdo a PU minora de ser y m, PIENSA QIIIERE #mento. & aouerdo a au 08-

tructura espir i tual a d m a o corpdroa esp i r l tna l , de acuerdo a mu i d a t i w

humana.

-He aquf la gran posibilidad y e l graa r i 4 s ~ o del hombre( porpun la multipli-

cidad de partes que l o oomtituyen puedan desordenarse sn ouaigaier mmemto.

-~gregu6mos l o que naturalmente l e ei@ificu para e l hombre un desorduub

miento, e l hecho del pecado original , qw s i n haber oorroopido nuestrs uatwale-

sa, l a ha dejado profundamente herida. Y asf quien no me mantiene, an un estado

de a l e r a y no toma las r i a s de af mismo de su identidad,'sa sus manos, pro*

to tendrá que lamatarse y decir: "Aquel que soy aaluda trintarnente al que debie-

ra srrN. ~ d d s el pecado original ha introducido en la realidad o t r a situaci#n

que, es s e y r a , l a muerte y temor natural a #cta.

Cabe todada volver a mecoFdar que toda esta k.elid*d ~ e r e o n a l mf&, es to uus

yo mx, tal como soy, mmo somoe cada uno e s para d - oow d i j e al comienzo -u absolutamente e, Es un hecho, osda uno ee como se y no puede ser de o t r a mane-

ra. "Detemina mi existencia entera desde l o mds fntimon -dice hardini- y oonti-

nda '*Todo esto aignlfi ca que no puedo explicarme a mf mimo ni demoetrsrie, mino

que tengo que aceptame. Y l a claridad y valentfa de e s t a aoeptaoidn constituye

e l fundamento de toda pristnncia f e l i z . Y sea udgsnola no la puedo oumplir por

caminos meramente Btiws. 8610 p e d o haoerlo desde alga ida a l to , y con es to e*

tamos en la fe.

Fe s ignif ica aquf que comprendo m i f iní tud desde la instanoia supr-, &S-

de la voluntad de Dios, A d d s , para e1 ~ r i s t i ~ o , esa f e s e t r s l l a f o ~ .n f e al

01 PaBi-e de nuestro Sr. Jesucristo, que no 0610 non ha o r a d o , nos ha dado, s ino

que e d d s nos ha hecho8 h i jos m el Hijo: "Yo ma miervo, n i esclavo, e i m en

Page 51: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

&estro Sr. Jmmoriston.

"En m 1 awimnso dm l a f i loaoffa ocoidental apalrom npmtidammtm l a oaeeti6n

dml a r j 6 , m 1 principio de todas l a e dosas, y s m 1 m dan vurimdaa y profundas ros-

puestas. Pmro hay 8610 una nepnmata que neponda iualmentmt darsm ouenta wligio-

samante que m i principlo estd en Dioi. Digámoslo mejor, a Ir wlnntad de Dios, d&

r igid8 hac i rmf , dm qum bm de s u , y smr m 1 qum soy. Y, a m vi?., la p i d n d signi-

fica recibimm oonstaatawntm dmsde eas voluntad de Dios.

Ese me el prinoipio y e1 f i n de ioda aabidurh. ia ranunaia a la soberbia. ia

f ide l id sa r l o roal. ia limpieza y dmciei6n de a u uno nismo y, por tanto, la n f a

del c a d c t e r . ia valath que me s i tua anta la mxístenoia y preci-atm as f , s m

a legra de e s t a mxietenoian. ( ~ u a r d i n i , Rotnanoi - ia +wptaci6n & mimo, I(rdrid

1977, Cristiandad, pag. 27).

~suf donl. s e ubica propiamente m 1 p rob lea de la angustia uds tenoie l y de

la nada, pues hay angustia 6610 cuando e1 hombw no quimrm m m r un s u f in i to1

do prstendm su no y8 *&u semejante, sino p r o t o t i ~ o 1 m s decir algo a b s o l u t m ~

t e Infinito. Cier tamate sigue siendo f in t to , pmm pierde l a conrridn oon .a ori- - gen. Entonws la coníiuisa se dmgmnera mn wbmrbia y ai & h o s e oonviortm mn t r o r ,

quien e s t a a msts ii tnaci6n -sin smntido de vida, s i n 0 o n f i . o ~ de h i jo- t i m n m to-

da c l u e de mtiw pun U urgustia mxíitencial.

2 O ) Dnr vuoi parte: u p l i q u r o s primero: ;Qn& e n t u i d r o s por & u s t i a ? Sus

fnmntmil y , f o ~ . tfpiom.

e s .n*irsti.? Ps un cier to abogo f ren te a un mal dmmconooido y ~mn8santm.

W e t e a l l f M poder desconocido que quimrs i-pir en nuestra vida f en m e c

tm a o t u ~ . m e s t e ~mntido l a distinguimos del m- o t r o z ya que tstm rmspoa

de a pnr oprmsidn piiooffsioa f ren te a un m a l definido y olareomte ncanooido.

-Is aagustia w una oimrta iimitaci6n que s e mfra mxtrrordinari4a.ate a1 san-

tir y oompradmr in s t i r t i vaamte &o fue- divmroas pueden a o t w r sobre nuestra

vida. E1 Hombre actual met8 e ~ e s t o a un inrf-ble s o n t i d a t o de w s t i a . Se

tianm M sontimimnto indefinido dm es t a r s i n dmfmeas f r aa t e a iin podar mpezior

dmsconooido, s i n poder p a l p u l o diiuotammntm.

Page 52: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

Puede-teaer d is t in tos afntomae ffs icoe y eapiri tualee qua vaa dende e1 UI-

wudscmiento y la pérdida del w l o r haeto la falta de icmorir, la pMida del

mentido <t ic0 de l a vida y e l miedo aterrador y paralisante.

Pueden e x i s t i r d ie t in tos t ipos de angustia aparantee, encmbiartas y maniflac

taa: pero lo que ida noo intereas hoy ee apreciar loa h ia tem da l a uignstir, no

de m e l l a angutltia para l a mal eiannpn hay un motivo bian h d a d o l amo I r s.p-

aaci6n & una amenaza por la situaci6n polf t ica o por l a n ia ra rwluoidn gul-1

y aocial , sino de l a angustia axietencial , a m q u e no timas wtiw detemiriPdo y

que m g e de la eitvacidn siempre dada de l a udetmncia, la que ea p h p i a de l a

f i loaoffa de nuewtna ditimas décsdae donde l a ooncimoia de s a r signifior matar

m la ~ s t i a . Y desde a l l f indicar la foma de la supersaidii da la angnstla.

Podemos iluminarla desde t rae fuentes y deede s l l f d+noiar m n i ~ a r s o i b q

A- Desde l o eemcia da nuastra aatiuctura.

B- Dasde 1- oirmnstancisl, del tiempo.

C De& la Sagrada Escritura.

A- Desde la esencia & nuestrs estruotuau, deedo nueetra wndicidn a Por todo l o qua heioe dicho di nueatra identidaü nos damos oumata de que a1

hombre as un s e r crss tural , contingenta y frágil.

A.1.- Ea cuanto oreatum no t h g a oiigur m nf mi-. Soy rlguiim que da

ot ro y que no tango a mf la rsidn de m i mxistir. Y d no tengo .n d la

mzón dm mi a x i s t i r no soy imprascindibla, millo ... A.2- Contimenta y sil m a t o mar contingemta podrl. habar naoido o no. Ein o-

da ano da nowtros al d o s i r i p m hubiara a s t d o y l o s hombres t w b i b i

hubiorsn existido. Y si mato a s asf mi sor a s w. A.3.- m -to a un ssr y iimitsdo p r e c i n d. l o s o t m i p a r a u a a i t a a -

t a i para que le ayudeo, conservea y pmlongnan,,lr vids. lbdo m mar l a h&

b la al hombre de frrgilidades. Su i i m í t r a i h our- da 1. ~ s l f d d w n t r r -

dictorir y t r u i o n a l que aa a1 hombre y da la q w ya habla Saa Pablo an

a1 cap. 7. da l a carta &los roraaoa y qua d a d a &@os to t . lmate dic

Page 53: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

s u 01 oxistonciaiimo la que d e oooó a re iuoi r as ta rdidad

'%fi n i q u i v a ri t iondo l o quo hago, pomuo no h a g ~ l o quo cniioro, aino l o quo

aborroeoo... Pom ritonooo, no soy yo qu im hace oso, mino d pooado quo ro-

aido ui m i , p o m o s& quo nada buono h a j UI nl, 00 dsoi r on mi -0. lb

ofsoto aui9uo ton@ 01 d o a i ~ do h a o u el bion no p u d i ra l i sa r lo . Y u f no

hago 01 b i r i Que q u i m , sino 01 mal quo no quiw. . . - J@& doigraoiado mylW

(San Pablo, Roia 7, 1+24)

"Lo quo p~ W b r i d W o e l - un odi tanoinl iAta ariatiano- os l a rdidui

del h a b n ea d n o hacia l e fidelidad, la trssoondenoia y la oap.ran.o* ss

ha- par8 S r t r o - oi o m n e n t o q u i d 8 didaio do1 u i s t a i o i a l i ~ o a t o - do-

sooporaoidn y n(usr. Para ?urtro 01 hombro oe una pasi6n widtil. P P r i r r s

quo os absurdo quo hayamos nooido y quo os absurda que turgsnoi -0 morir.

*"Podo l o -0 ordsto naoa s i n r a d n , so pmlonga por dobiliQd y muom por

oasualidd".

Charlo. Y o d l u -un d t i c o do la l i b o r g t u ~ oontmporánui- obsenni %a hay

un m610 A t o m do poosk on sus osoritoa, un paisaje, una sonrisa do lüño,

una flor..." T conrluyo b i c i d o una voidsd qui intuimoi arai da .mtradrt*ec

t o os l o ib importarito paroto quo 1s oxporíenoia osenoid que iiompn 10

f a l t ó a W t r o w & paternidad".- (P. Cuinona, Diariaionoa o d i t a ~ i d i s y

v i t a l o i do la fi l inlihad.)

*%w o t m i f i l6mfon quo aouitdan omdmoiito todo esto para iioiódoggor oi hag

b n o i urojda d mundo, o o m 0. armjmlo al me? un t m e ~ d i d o r a . P u r

W m i , l a vida ooni i i to on psrnairocor f i e l auto 01 absurdo. Y a l r u n i upro-

sa quo l a NortO torna la vida cow wu d i d a d u t e p o r i s d.1 hombn <Iuo

4118 ri lu no0h.s f r f u do la ostopa, nlrododor do la tumba do m Dio.

quo aioiind. Potor Wuit reeuino la condiddn del haibro, dioir ido <m. o i iir-

aoguridad y rima@* oto." (P. Cannonr, Dinimeionoi d i t . m o i a l o i y v i k l o i

do la f i l i d i d a d ) .

Joel Xritonioh dona ih fa ost. iurtiiiionto dol hombro mdorno oon la palabrr

~yluitia y la d o f í d a do L. i iguíonto fonmt

Page 54: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

*La esencia do l a angustia e s a1 sombrlo sentímíento da i m ~ ~ t a n c i a a i n f u i o -

ridñd frente a uua despidtioa omnipotanoia o UM oscura mperpotaoia."

*La aaguritia e s un efecto innato, universal, radiaal. Invade la naturaleza hu-

mana desde e1 i n s t a t . en que comienzan a e z i e t i r m o hamanos que mn: el p=

cado, la culpa, l o muerte, e1 dolor y la fragilidad".

:Sato nos l leva a constabar que estos eentbtientos l o toman al hombre, @a iiiSo,

un s e r necesitado y. pequeño. Aiguion que necssi ta de un M.

Emto nos habla también de l a oondicidn mbranatursl del hombre, pues oste hombir

limitado y pequeño e s elagido, redimido y protegido por Amor.

a) Es un ser fieaido nor amor en t re milae y millonas de pedMlidaáea. Ea amo

si aeda persona fuesa la creaoidn predilecta de Dios. Y oom Dios w amor y

no puede actuar sino por amor, resalta que e s t a hombro eagustiodo, que eox ).o

ha reoibido ,bientidad personal que ae fruto da una eleoc+n de amor inf i -

n i t o da Dios, qua me ha -lado m i persona.

b) &s un ser redintído p r m r . Dios me rd i a i id con l a aaagir de Criato. Ea oo-

i ~ r , tomar oonciencia del valor personal8 valgo juntamente la eangN dammada

por el Soñor m la Cnic. A s f dic. San Pablo.

'Vda. no han recibido un aspf r i tu da osclavos para w l v o r a caer en a1 temor,

sino el espfr i tu da h i jo s adoptivos que nos ha- l l a a r a Dios "Abba", a s %

c i r '%drel*. D o r a somos h i j o s

c) Es on s e r NProtogido por m". A l e s t i l o del PPdn boadadow qua v ig i laa to

sabe esperar e1 retorno del hijo. Jos6 Kentenioh doofa: "Soy la araaoi& y r+ areacidn permanente da1 Pedra, soy l a ooupaci6n.,y praooupaoi6n do1 Padraw.

Dios m e ama porqxa d ; porqua E l 00 buano, porqaa os la Bondad tul a$ miama f

cem toda bien y bien in f in i to os infinitarsonto diPuaim do1 eriyo y por oio

El nos 8106 primam y nos creó porsona humana.

5 pedo las circunstancias pel tiempo

L. angustia s e hace ispocialmuita fuar to en nuestra &oca. Es un h b m e del

tiempo actual. Un ofacto da la 6poca. Ninguno d. nosotms oatá l i b r o do ella;

pues vivimos en medio do un poduoeo terraaota ospir i tuai que aioota todas 1ad

Page 55: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

rsalids8aa. No- hsca faitr n u p m f e k para constatar esto. Brsta oon m i r a r

e1 mundo qum nos m-, la situacidn de nuastra pa t r ia , Ir oituacidn en di va^

mas partes da1 mudo, ain a b r i r l a s páeinaa da un diario. Pu*, a i catwriza-

moa un p w p&famoo c a r s c t a r i w 1- siguientes realidadas ama fa$mewa

rmaroados da nuostro t impo y qua nos 11- de auguatir a inmeguridd.

a ) I& i n s a m i d d w e ma ha craado m vastas asf- da Ir vida s o c i d y p q

somil, aepeci*liente an l a polf t ica , e c o w d a y aiucaci6i. Y todo l o *a

subyacm r moto: v i o l a c i a , damagogir, irmoralidad, mantira, ood id r , ato.

Is aocisdsd aotual parece apoyarse desasparadaiwrite gg e x S!?%

b) Ea inseguridad s e ve agravada por a1 eeutímiento genoral da mido. Aorc

oantado por l a n guarras, los avances tamiol8gimo s in oeguroa mra lan ,

l a pooa raeponsabilidad y a veces egof8no da la capa diriganciai , oto.

c) La impotonciq anta 1- situsciones reinantea. Impotcrncia mia s e ve aorc

ca tad . por al no aaber odmo cambiar lan situaciones, que medios u t i l i zar .

impotmoia anta l o d i f fo i l que r e su l t a al cambio, atc.

d ) g p m b e j i d a d ante l o s cambioa bruscoe a imprsvisiblas en todos l o s &- b i a s d a d a al polZtiao y 0$6or>admiw h r s t a al mtincacionel ... y ia&nis

va- hasta oontradictorios.

o) lo desilu&& y d fracaso miate suia loa emtimiei toe profiiidos,

aunqua no n i a p r a confessdb del hombre actual4 w a ha cifrado una se r i a

de oapunncaa, anhalon cm al mndo mismo, sn ais pipgrama, sn es t a

dar, n i a t a que *&S oomie~ssii a fracasar.

m& mato produce aagiistir y daeesoci.go rn a1 hombre. PUP tambFr)n t o b

mato t i u i e una respucata y noa obliga r o t r a bdaquda da solucionu, y ma-

l i d a s qua no sur Ir aagustir.

Todas aataa llegas <~ru menoionPbamas aa han producida en ditini ln6tancia por

un deaord.n, por pna incapacidad, por un pacado: al da no v u r l o s o t ros oom un

'1'6 -dif-te r m í , a1 do no varlos m w propia identidad, ocam por tdo res da ui

manaaje, y ver lo &lo amo una wsa pua h.y qua c a e r c i d i z a r o l i q u i d a , eoo rl-

Page 56: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

@ d t i i para las w s n o i a a . l a honra o el poder. a s aún muchas veces oremos

que an eso6 o t ros es td nuestra posible sal ida, y que nos puedan ltb- de 1 s

angus~tia .e insc&uridad. Y aquí nos squivooaaos del todo, pomue 8610 pdrd des-

cubrir al otro mmo td -en su identidad sn la medida sn que me dmecubra & a~ e! - Td personal con maydscula.

Fero esto encierra un cambio de perspeotiva, y e s t e cambio de perspectiva

e s t a en el encuentro con un ?d sobreoatnral.

Esta oycidn parece i r en o t r a direccidn. Nos parecerd tmbi6n a primera

viota al@ romántica, desencajada del c u i m j e de la realidad. Pero esto no e s

anf.

I'orquo e s t e encuentro no m o qu i t a en un primer momento la engastia, la oo-

ledad o e l miedo que tengamos. Sino que l a aawae, la purifioa, l a perfecciona.

EB DM mgust ia si se quiere, bañada de aleyrfa. Y e s t a bdsqueda va. lentamente

cambiando nueestrrr act i tud, nos hace ver nuestras pwueiías o grandes mentiras,

nuestros gestos de orgullo y vanidad, l o s deaprecios oaultos o vioibleo. Mas h b

ce s e n t i r e l no-amor que acompaña to&s nneetms notos. Aquel que ha desci ibiac

to a Dios queda confiado a su gran emistad, y esa amistad l o l l e v a an m asiniao

a Lrtuisfoman e l mundo. Solamente une. vee que se ha descubiu to e1 2'8 punonal.

-con rnqydscula- puedo e l hombre darse cuenta donde radica m mieeria y s i a ~ t m

nacesidad da un cambio. Evang6licmente s e renueva l a h i s t o r i a d. ZaIlnmO; el S t

ñor nuevamente l e dice qua as ta solo porque es un pecsdor y que as M pecador

porque -1 uo l o recibid a El. ni a l o s heirmanos, ahorp es preciso, despu6s que

se reencontrd con Crioto, aooger tambi6n a l o s he-os y serv i r los .ei ml mundo.

Esto es e l verdadero drama de1 hombre moderno, de le posibil idad d e m r d u i c i 6 n

y de l a svperacidn d.e s u angustia.

k r i 6 Kentenich dice al respecto:

"Caanto & desvalido es e l hombre, tanto d6 s e luisa ri h a e a del @bija-

miento; s in aobargo, todo refugio que no s u Mos l e proporoionax-4 un &a*

paro mayorw.

E s t a experiencia de un rd personal que irrianpe en nueatra Vi&, es la e x p t

Page 57: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

r i enc i a de l a f i l ia l idad. E s t a experiencia caaim~a en la ernaacidn de vaoismien-

t o d e toda seguridad y culmina M l a f e que se expresa en e r ro jaree a l vscfo, 0%

fiando en e l Pndre qire nos recibe y acoge. En e s t e mundo de inseguridad, a610 podo

moe h a l l a r l a seguridad en el Padre. ~ q u f esta l a eoiuci6n profunda al aontimien-

t o d e deaemparo y abandono, a l a angustia del hombre de hoy.

'<La &poco actual s e o a n c t e r i z a por uaa angustia universal que e610 8.18 n i p t

rada medisnte una senc i l la y autbntica filialidadw.

~ 6 1 0 quien es aut6nticamente ni60 sabrá dominar la vida actual oon nis tmrri-

b les conmociones s i n a re r víctima de la masificiacidn, y s i n perder e1 ndcleo

de m parsonaliaad q u e es l o mismo que dec i r m identidad pereo~al. ' (~oe6

~en tan ich ) .

C- Dende la Shmuda Escritura

.iimplemente dos textos para iluminar la supera&bn de l a angustia:

Lc. 18,17 - 51 no os convertfs y hscefs c a o niños. no entrsrefs en m 1 Reino

d. l o s Cielos". /m/

MC. 9,)7 - 'quien recibe a uno de es tos pequeñuelos m i nombre, a M$ me reci-

be; y quien me recibe a L!f recibe a ~ q u & l que m e ha enviedo".

- Dios quiere que en santa sabidurfa reconquistmos el espf r i tu del niño, y aef

noa hr%pnoa h i jos del Padre; en el Hijo por excelencia que es Jesucrieto m 1 Sdor .

E l hecho evidente ee que toda vida normal ee un riesga. Si panr alguien la vi-

da no constituye un riesgo a s Po-e 8e ha quedado dormido. Y si e s t e riesgo se

aceptado con dscieibil nos abrimoe al campo maravilloso de la filialidad. Quien no

aprovecha m 1 doscobijeniento para adentrarse con fuarza en Dios y a r rod i l l a r se m-

t e E l , ser6 a impre un pueilánine. La verdadara f i l i a l i d a d e s austera, sabe eopol

t a r este estado d. oeciiacidn. hace qtm con l a inteligencia y m 1 aoas6n m e abam-

done arriesgadpinwtm .n m i nido primario: en Dios. Esto es f i l i s l i d a d , un ginu

absoluto en tomo a Dios. Y volver a w w n t r a r mn 61 l o m& profundo dm ii idon-

tidad: M I RaAUDAD DE HIJO.

En wnclusibn: - La f i l i a l i d a d ma l a oonjnnci6n de es tos doa oentimimntos: con l o s que se v e -

Page 58: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

ce la angustia exietencial , e l de ser nifio y 01 do eor hijo. Este os plppiaaui-

t e el signo esencial del hombre. S i el hombre hubiera permanecido siempro aaf ao

hubiera pecado. San Ireneo metiene que e l . primer hombre Puo hecho níao y que

auando crecid y se hizo aadum, J U E ~ que podía *ser ccso Diosw y peo6. Por oso

creemos adultoa es romper la vinculacidn con Dios. De ahf la anguetial perquo S&

l o Dios puede dar razdn de nuestro ser , de nuestra identidad.

.e i ,~bi6n soy yo, solo l o oomprendo en Aquel que est6 por riioima de d. Mejor

dicho: en ~ q u 6 l que me ha dodo a nf mismo. El hombro no p i d o ooiprendoc

se partiendo de sf miano. Las pre&untas en que aparoecan ha p a l a b ~ "por qu4"

y l a palabra "yo": ¿Por qu6 soy cano soy? ¿Por su& selo p u d o tu io r l o que

hongo?... No se *den responder por parto del hombro. L. roapuesta 0610 l a

dá Dios.

Y aquf nos aceroamos a l o qu. s ignif ica oi Espfrita Santo, do1 que 00 nos

dice que es e l Espfri tu de l a Verdad, e l que "introduce ea toda vardadm, y,

a d d s , que ea e l Espfr i tu del Amor. El prode ensoñumos a comprendar 060

verdad que nadie me piiede ensaiísr, esto os, m i propia verdad.

Pero ¿cdmo? No por ciencia n i por f i loeoffa , sino puietrando ui mf mío-

mo. Pues El es la interioridad de Dios ... Eae Espfaitu puede hacer tambih que yo me ponotra do mf mi-. P u d a ha-

cor que yo cruce esa lejanfa, estrecha como un oabello y, i i n mbargo, ,hn

hondamente separadora, que hay a n t m mf y yo mimo. P u d o hacor que lleguo

a tener pae conmip miao... que eppiece a saber que Dios m 0 aria y yo m 0 ha-

go capaz de amarlo, y que, (entonces) l e estoy agradecido por mita p r l o r s

donacidn que me ha hecho y que ont YO MISMO

Pars reconciliamos t-s que roconocor muostrrr propia pe<(u.Ro% y ol dod ido

absoluto de Dios sobre nuestm vida. Este camino puedo so r d i f f o i l pues ww di-

c. Hawnoe, on ~ i d l o g o s de C a m o i i t a s , ' ~ voz ea l ido i do l a infancia hsoo fmltr

mucho tiempo para volver a ontrer en o l l a , do1 mimo modo que al oxt rmo de 1s no-

che vuolve a oncontrerso uM mova 8uroni1'.

Ssta f i l i a l i d a d 0s la que bul le an nuestro in te r ior , ol anhelo do1 p.rafso per-

Page 59: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

dido, la necesidad de buscar en nuestro i n t e r i o r al niño e terno que duerna en (1.

Y para d e c i d o en la imagen de Tsgbrii

"Dios qu ie re que en manta eabidurfa i r o o n q u i s t r o s nues t ra f i l i a l i d a d . "

i iu is iera f i n a i i z n r con un r e l a t o que s i a u p i r m e imprwion6 y podemos a p l i o a r a

cada uno, a la famil ia , a la Pa t r i a , e t c . on la bdsqueda de m propia ident idad

en l a superacidn de la a n y a t i a .

~s d e santa T e ~ f I i t a que v iv id t an to e1 idos i de la fi l ial idrid. una de nis

cartas cuanta una eepecie de v is idn , en la que vi6 oomo Dios l a o o l o o r b i r q

t e a va r ios claminos de perfeccidn. IP santa , pe rp le ja , no n a b b por cu61 de-

d i r s e y l e pidid al Señor que decidiera por ella. E1 Sdíor la toe6 de la mano

y l a l l e v d u i t o n m s por un camino que ella no habfa vielumbredo. Bee mmino

l o a conducfa por s m d e r o s oscuma. I)sspl&s de haber caminado lar* t n o h o e1

Señor l e prrgunt6 si t m f a miedo, o si estaba angustiad@. E l l a l e reeponbidr

*S.iior, no sb por donde andamos. S610 eb que es ta ion o e r a de la -u.

Page 60: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos

INDICE

1.- El ifmbolo y l a .otniotunr de l a p.reonalidsd. .. .... ... ... ... pág. 9

2.- El a p r a d i r j . haiuuio ar ai problema de l a traneferenoiar*** pág. 33

3.- La -8ti8 y l a perdida d. la identidad. ...........--...... pág. 51

Page 61: REFLEXIONES - Biblioteca Nacional de Maestros · REFLEXIONES PSICOLOGICAS Prof. Ana del Carien Piovere Mendoza. 24 de abril da l%k . ih seta publiwsidn se praaentan trea trsbajos