reformat në të bërit biznes të bankës botërore · qeverisjen e korporatave përmes një...
TRANSCRIPT
Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
Ministarstvo Trgovine i Industrije
Ministry of Trade and Industry
Reformat në Të Bërit Biznes të Bankës
Botërore
Përmbledhje analitike dhe udhëzime teknike
për indikatorin: Mbrojtja e Investitorëve të
Vegjël
Dhjetor 2017
Ky dokument është përgatitur nga Ministria e Tregtisë dhe Industrisë së Kosovës, me përkrahjen e
Partneriteteve për Zhvillim të USAID-it në mbështetje të Vendimit Nr. 12/67 të Qeverisë së Kosovës të
datës 30 dhjetor 2015 “për Koordinimin e Reformave për Të Bërit Biznes”. Udhëzuesi metodologjik që
përmban ky dokument është nga Banka Botërore siç janë publikuar në Të Bërit Biznes 2018.
PËRMBAJTJA A. HYRJE ................................................................................................................................................................... 1
B. PARIMET BAZË TË REFORMAVE TË TË BËRIT BIZNES ....................................................................... 1
C. TË BËRIT BIZNES SI MJET PËR REFORMA RREGULLATORE ............................................................. 3
D. VËSHTRIM I PËRGJITHHËM I MBROJTJES SË INVESTITORËVE TË VEGJËL ................................... 4
E. PSE KA RËNDËSI ........................................................................................................................................... 11
F. PRAKTIKAT E MIRA ....................................................................................................................................... 13
G. PERFORMANCA E KOSOVËS NË TË BËRIT BIZNES MBROJTJA E INVESTITORËVE TË
VEGJËL ........................................................................................................................................................................ 16
H. PROCESI I DETAJUAR I KOSOVËS DHE VALIDIMI – TË BËRIT BIZNES 2018 MBROJTJA E
INVESTITORËVE TË VEGJËL .............................................................................................................................. 17
1. Tabela e reformave #1: Validimi ose korrigjimi i informatave ekzistuese .................................... 17
2. Tabela e reformave #2: Përmirësimet e procesit ekzistues ............................................................. 23
3. Tabela e reformave #3: Inventari i organeve plotësuese të përfshira në proces ......................... 30
4. Tabela e reformave #4: Formulari i Planit 4 vjeçar të veprimit (2017 – 2021) ........................... 31
SHTOJCA I: BANKA BOTËRORE REFORMAT E RËNDËSISHME 2008 - 2018 .................................... 33
1. Bashkimi Evropian (10): Reformat në mbrojtjen e investitorëve të vegjël sipas ekonomive TBB
2008 – TBB 2018 ............................................................................................................................................... 34
2. Shtetet fqinje dhe të ndërlidhura (7): Reformat në mbrojtjen e investitorëve të vegjël sipas
ekonomive TBB 2008 – TBB 2018 ................................................................................................................ 36
3. Shtetet tjera (80): Reformat në mbrojtjen e investitorëve të vegjël sipas ekonomive TBB 2008
– TBB 2018 ......................................................................................................................................................... 39
1
A. HYRJE
Qëllimi i këtij dokumenti është që të informojë një analizë të hollësishme të indikatorit Përfundimi i
një Biznesi të Raportit të Bankës Botërore për të Bërit Biznes. Qëllimi është që të përdoret nga
Qeveria e Kosovës, Ministria e Drejtësisë, si institucioni udhëheqës, grupi punues teknik dhe
partnerët tjerë për vlerësimin, identifikimin dhe zbatimin e reformave të mundshme ligjore,
rregullatore dhe operative që do ta përmirësojnë procesin në Kosovë. Përmbledhja analitike është
përgatitur duke përdorur materialet ekzistuese të Bankës Botërore për Të Bërit Biznes, duke
përfshirë nga ueb faqja për Të Bërit Biznes (http://www.doingbusiness.org/) si dhe raportet e
publikuara, të plotësuara nga analizat e përgatitura nga Projekti i USAID-it Partneritetet për Zhvillim.
Ky dokument gjithashtu përfshin edhe disa tabela pune për të mbështetur analizat nga grupet
punuese individuale të themeluara nga ministritë përgjegjëse për secilin indikator për të bërë
vlerësimin dhe për të planifikuar, zbatuar dhe monitoruar reformat e ardhshme, në bashkëpunim me
institucionet tjera përkatëse dhe partnerët tjerë.
Indikatori: Mbrojtja e investitorëve të vegjël
Institucioni përgjegjës kryesor: Ministria e Drejtësisë
Respondentë (TBB 2018): 3
Lidhjet me MSA: Neni 51 (para 1, 2, 3)
B. PARIMET BAZË TË REFORMAVE TË TË BËRIT
BIZNES
Bazë e metodologjisë së Të Bërit Biznes janë 5 parimet kryesore të qeverisjes. Ndërsa këto parime
janë të nënkuptuara në supozimet e Të Bërit Biznes, për të kuptuar plotësisht përfitimet nga axhenda
e reformave në Të Bërit Biznes, këto parime duhet të zbatohen jo vetëm në procesin e reformës së
Të Bërit Biznes, por në të gjitha vendimet e politikave në të gjitha organet e qeverisjes dhe të
internalizohen në të gjitha nivelet e operacioneve qeveritare.
Reformat e Të Bërit Biznes zbatojnë këto parime dhe adresojnë çështjet në kuadrin e qeverisjes që
krijon mjedisin në të cilin merren vendimet e sektorit privat dhe ndodhin aktivitete, duke çuar
kështu në rezultate pozitive ekonomike, duke përfshirë, por jo kufizuar në, rritjen e aktivitetit
ekonomik, rritjen e tregtisë, ndarjen dinamike të burimeve, rritjen e kërkesës për punë, rritjen e
investimeve vendase dhe të huaja, heqjen e barrierave ndaj pjesëmarrjes gjithëpërfshirëse
ekonomike, rritjen e të ardhurave qeveritare, formalizimin e aktivitetit ekonomik, uljen e mundësive
për korrupsion dhe përmirësimin e efikasitetit të qeverisë dhe menaxhimin e brendshëm.
Këto 5 parime janë:
1. THJESHTËSIA: Përmes riorganizimit të kërkesave ligjore dhe rregullatore, eliminimit të kërkesave
të pajustifikueshme dhe reduktimit të kontakteve.
Kërkesat dhe procedurat komplekse inkurajojnë kërkimin e alternativave për zgjidhjen e shpejtë
dhe ngarkimin e panevojshëm dhe të kotë të veprimeve qeveritare. Kjo mund të përfshijë
kërkesa të dyfishta dhe të panevojshme, taksa të larta, ndërhyrje diskrete, vlerësim subjektiv të
2
përputhshmërisë rregullative dhe aktivitete të tjera. Riorganizimi dramatik i bazuar në objektiva
të qarta të politikave dhe përdorimi i mekanizmave të konformitetit objektivisht të
verifikueshëm rrisin efikasitetin dhe ulin ngarkesën e sektorit privat dhe mundësitë për
korrupsion. Korrupsioni lulëzon kur kontaktet midis agjentëve qeveritarë dhe qytetarëve
ndodhin shpesh ose në vende private, siç janë gjatë "vizitave" ose intervenimeve të tjera.
2. TRANSPARENCA: Përmes rritjes së publikimit dhe cilësisë së informatave qeveritare dhe të
dhënave të performancës
Publikimi i ligjeve, rregulloreve dhe veprimtarive qeveritare është një kërkesë themelore e çdo
shoqërie. Njohja e ligjit përmirëson diskutimet e politikave dhe fuqizon qytetarët dhe grupet
mbështetëse për të identifikuar dhe adresuar sjelljen e keqe ose abuzimin e pushtetit të
qeverisë. Kjo sjell një përfshirje më të gjerë në hartimin e politikave dhe dialog të përmirësuar.
Për më tepër, publikimi proaktiv i kërkesave ligjore, informacioni i qartë i pajtueshmërisë dhe
proceseve zvogëlon kostot e pajtueshmërisë për qytetarët dhe kostot administrative të
qeverisë. Së fundmi, publikimi i të dhënave të performancës së qeverisë, duke përfshirë vëllimin
e aplikimit, kohën e përpunimit, rezultatet e pajtueshmërisë dhe të dhënave të tjera ndihmon
për të informuar publikun rreth veprimeve të qeverisë, për të ndërtuar besim në institucione,
për të përshtatur pritjet dhe për të siguruar të dhëna relevante krahasuese për përmirësim të
vazhdueshëm.
3. LLOGARIDHËNIA: Përmes rritjes së përdorimit dhe publikimit të metrikave operacionale
qeveritare, përkrahjes së kontrolleve dhe balancave të brendshme dhe të jashtme
Kur qëllimet e një institucioni janë të paqarta dhe performanca e agjentëve i lihet gjykimit
subjektiv, mund të ndodhë konfuzion, paefektshmëri, korrupsion dhe keqpërdorim i pozitës.
Gjithashtu, aktivitetet, efikasiteti dhe efektiviteti i një organi i lihen hamendësimeve. Përmes
rritjes së përdorimit të metrikës së performancës dhe harmonizimit të metrikave ndërmjet
institucioneve dhe vertikalisht brenda Qeverisë, zhvillohet një kuptim i përbashkët i qëllimeve
dhe veprimeve, si dhe një mekanizëm i qartë dhe transparent për vlerësim. Përdorimi i të
dhënave operacionale, shumica e të cilave tashmë është në sistemet ekzistuese, gjithashtu
ndihmon menaxherët dhe udhëheqësit politikë të qeverisë të vlerësojnë dhe menaxhojnë
operacionet qeveritare me një kuptim të përbashkët të rezultateve. Shumë nga pikat e
mësipërme ushqejnë rritjen e llogaridhënies. Kur ka më shumë transparencë, kritere objektive,
kontakte të reduktuara dhe mundësi për angazhim, sisteme për të mbajtur qeverinë përgjegjëse
për veprimet janë më të forta. Kjo mund të përfshijë gjithashtu përdorimin në rritje të
mbikëqyrjes administrative dhe shqyrtimin e përcaktimeve nga organe të tjera qeveritare.
4. QEVERISJA PËRFAQËSUESE: Përmes angazhimit publik efektiv, koordinimit brenda-qeveritar,
duke përdorur mekanizmat e informatave kthyese
Një qeveri përfaqësuese u përgjigjet qytetarëve, por gjithashtu udhëhiqet nga qasjet e bazuara
në treg në mënyrë që të mos kapet nga interesat dhe agjendat individuale. Kur qeveria është e
mbyllur për publikun, rezultatet e politikave dhe sjellja e keqe janë të fshehura. Pa koordinim
efikas brenda qeveritar dhe shfrytëzim të mekanizmave të informatave kthyese, iniciativat janë
të kushtueshme, ad hoc dhe organet qeveritare rrezikojnë të punojnë në kushte kontradiktore.
Përmes nxitjes dhe përfshirjes së pjesëmarrjes së qytetarëve në informatat kthyese të
metrikave, dialogun e politikave dhe organet koordinuese, dhe mekanizma të thjeshtuara të
informatave kthyese, përmirësimi i vazhdueshëm dhe përgjegjshmëria bëhen pjesë e
3
marrëdhënies qytetar-qeveri. Kjo përfshin gjithashtu inkorporimin e vlerësimeve të palëve të
treta dhe mjeteve të tjera.
5. QEVERISJA E ORIENTUAR KAH SHËRBIMI: Përmes operacioneve qeveritare që ofrojnë
vlerë për qytetarët në mënyrën më efikase dhe efektive
Të gjitha aktivitetet e qeverisë duhet të vlerësohen dhe ekzekutohen me një kuptim të qartë se
qeveria i shërben qytetarëve. Kontaktet duhet të bëhen duke pasur parasysh parimet e
shërbimeve ndaj klientit, me ndërhyrje minimale dhe të fokusuara në përmbushjen e nevojave të
qytetarëve individualë në të gjitha ndërveprimet. Metrika e shërbimeve të klientit dhe mjetet
tjera duhet të përdoren për të vlerësuar vazhdimisht performancën, dhe të gjitha vendimet,
aktivitetet dhe operacionet të merren parasysh nga këndvështrimi dhe realiteti i qytetarit që
përballet me procesin.
C. TË BËRIT BIZNES SI MJET PËR REFORMË
RREGULLATORE
Të Bërit Biznes mund të jetë një mjet shumë i vlefshëm kur ndiqen disa qëllime të deklaruara politike
nga Qeveria e Kosovës, duke përfshirë përafrimin me BE-në, bashkëpunimin dhe koordinimin
brendaqeveritar dhe uljen e korrupsionit.
Për më tepër, "Të Bërit Biznes" është një mjet i reformave teknike që qartë lidh politikën, zbatimin
dhe rezultatet e matura. Është i dobishëm në procesin e vlerësimit të politikave dhe reformave, për
të cilat performanca pozitive ndjek gjurmët, si të rezultateve ekonomike ashtu dhe performancën e
vendit në raportet dhe indekset e tjera ndërkombëtare.
Për shembull, siç është cekur në tabelën më poshtë, rangimi i vendeve në Të Bërit Biznes, e
organizuar në nivelet të rangimit, korrespondon me masat pozitive ekonomike, krijimin e bizneseve,
indekset e korrupsionit, performancën e qeverisjes rregullatore dhe konkurrencën e mjedisit të
përgjithshëm.
Të Bërit
Biznes
2018,
Nivelet e
rangimit
të
vendeve
Mesatarja e
Bruto të
Ardhurave
Kombëtare
për kokë
banori 2017
(USD, BB TBB
2018)
Mesatarja e
dendësisë
së
bizneseve
të reja
(TBB 2017)
Mesatarja e
rezultatit të
konsoliduar të
qeverisjes
rregullatore
(TBB 2017)
Mesatarja e
rangimit në
Indeksin e
Perceptimit
të
Korrupsionit
2016 (TI)
Indeksi i Lirisë
Ekonomike
2017 Rangimi
mesatar i
vendit
1 - 25 $ 37,385 9.31 5.03 24 16
26 - 50 $ 17,723 3.31 4.69 65 61
51 - 75 $ 16,180 4.16 3.52 71 64
76 - 100 $ 11,806 3.93 2.22 80 86
101 - 125 $ 5,006 1.05 1.00 100 107
126 - 150 $ 4,537 1.09 1.38 102 121
150 - 190 $ 2,121 0.89 0.59 141 149
4
D. VËSHTRIM I PËRGJITHSHËM I MBROJTJES SË
INVESTITORËVE TË VEGJËL
Sfondi
Kjo temë mat fuqinë e mbrojtjes së aksionarëve të vegjël nga keqpërdorimi i aseteve të korporatave
nga drejtorët për përfitimin e tyre personal si dhe të drejtat e aksionarëve, kërkesat për masa
mbrojtëse të qeverisjes dhe transparencës korporative që zvogëlojnë rrezikun nga abuzimi. Raundi
më i fundit i mbledhjes së të dhënave për projektin ka përfunduar në qershor 2017.
Metodologjia
Të Bërit Biznes mat mbrojtjen e
investitorëve të vegjël nga
konfliktet e interesit nëpërmjet
një grupi treguesish dhe të
drejtave të aksionarëve në
qeverisjen e korporatave përmes
një tjetri (Tabela 1). Të dhënat
vijnë nga një pyetësor i
administruar te avokatët e
korporatave dhe të letrave me
vlerë dhe janë të bazuara në
rregulloret e letrave me vlerë,
ligjet për kompani, kodet e
procedurës civile dhe rregullat
gjyqësore mbi dëshmitë. Rangimi i
ekonomive sa i përket fuqisë së
mbrojtjes së investitorëve të vegjël përcaktohet nga klasifikimi i distancës së tyre nga rezultatet më
të mira në mbrojtjen e investitorëve të vegjël. Këto rezultate janë mesatare e thjeshtë e distancës
nga rezultatet më të mira për indeksin e shkallës së rregullimit të konfliktit të interesit dhe indeksit
të shkallës së qeverisjes nga aksionarët. (figura 1).
Mbrotja e aksionarëve nga konfliktet e interesit
Indeksi i shkallës së rregullimit të konfliktit të interesit mat
mbrojtjen e aksionarëve kundrejt keqpërdorimit nga
drejtorët të aseteve të korporatës për përfitime personale,
duke dalluar tri dimensionet e rregullimit që adresojnë
konfliktin e interesit: transparencën e transaksioneve me
palë të lidhura (indeksi i shkallës së dhënies së informatave),
mundësinë e aksionarëve për të ngritur padi dhe për të
mbajtur drejtorët përgjegjës për vetë-trajtim (Indeksi i
shkallës së përgjegjësisë së drejtorit) dhe qasja në prova dhe
ndarjen e shpenzimeve ligjore në çështjet gjyqësore të
Tabela 1-Çfarë matin indikatorët e mbrojtjes së investitorëve të vegjël?
Figura 1 – Mbrotja e investitorëve të vegjël: të drejtat e aksionarëve në konfliktet e interesit dhe në qeverisje korporative
5
aksionarëve (indeksi i lehtësisë së ngritjes së padive nga aksionarët). Janë bërë disa supozime në
lidhje me biznesin dhe transaksionin në mënyrë që të dhënat e ekonomive të bëhen të krahasueshme
(figura 2).
Supozimet rreth biznesit
Biznesi:
• Është korporatë e tregtuar
publikisht e listuar në bursën
më të rëndësishme të
ekonomisë. Nëse numri i
kompanive të tregtuara
publikisht në atë bursë është
më pak se 10% , ose nëse
nuk ka bursë në ekonomi,
supozohet se Blerësi është
kompani private e madhe me aksionarë të shumtë.
• Ka një bord të drejtorëve dhe një kryeshef ekzekutiv i cili ligjërisht mund të veprojë në emër
të Blerësit kur lejohet, edhe nëse kjo nuk kërkohet në mënyrë specifike me ligj.
• Ka një bord mbikëqyrës (i aplikueshëm në ekonomitë me sistem të bordit dy nivelesh) në të
cilin 60% e anëtarëve të zgjedhur të aksionarit janë emëruar nga Z. Xhejms, i cili është
aksionari kontrollues i Blerësit dhe anëtar i bordit të drejtorëve të Blerësit.
• Nuk ka miratuar asnjë akt nënligjor apo nene të asociimit që dallojnë nga standardet
automatike minimale. Nuk ndjek asnjë kod jo të obligueshëm, parime, rekomandime ose
udhëzime.
• Është kompani prodhuese me rrjet të saj shpërndarës.
Supozimet rreth transaksionit
• Z. Xhejms është pronar i 60% të Blerësit dhe ka zgjedhur dy drejtorë në bordin pesë
anëtarësh të Blerësit.
• Z. Xhejms është edhe pronar i 90% të Shitësit, një kompani që operon një zinxhir të
dyqaneve të shitjes me pakicë të pajisjeve harduerike. Shitësi së fundmi ka mbyllur një numër
të madh të dyqaneve të tij.
• Z. Xhejms propozon që Blerësi të blejë flotën a papërdorur të kamionëve të Shitësit për të
zgjeruar shpërndarjen nga Blerësi të produkteve të tij ushqimore, propozim ky me të cilin
pajtohet Blerësi. Çmimi është i barabartë me 10 % të aseteve të Blerësit dhe më i lartë se
vlera e tregut.
• Transaksioni i propozuar është pjesë e rrjedhës së zakonshme të punës dhe nuk është jashtë
autoritetit të kompanisë.
• Blerësi i hyn transaksionit. Të gjitha miratimet e kërkuara janë marrë, dhe të gjitha
informatat që kërkohet janë dhënë (kjo i bie që transaksioni nuk është mashtrim).
• Transaksioni i shkakton dëme Blerësit. Aksionarët padisin z. Xhejms dhe palët tjera që kanë
miratuar transaksionin.
Indeksi i shkallës së dhënies së informatave
Indeksi i shkallës së dhënies së informatave ka pesë komponente:
• Cili organ i korporatës mund të japë miratimin e mjaftueshëm ligjor për transaksion? 0 pikë
caktohen nëse është Kryeshefi ose drejtori menaxhues i vetëm; 1 pikë nëse është bordi i
Figura 2 - Sa janë mire të mbrojtur aksionarët e vegjël nga konfliktet e interesit?
6
drejtorëve, bordi mbikëqyrës ose aksionarët duhet të votojnë dhe z. Xhejms lejohet të
votojë; 2 pikë nëse aksionarët duhet të votojnë dhe z. Xhejms nuk lejohet të votojë.
• Nëse kërkohet që një organ i jashtëm, për shembull, një auditor i jashtëm, të kontrollojnë
transaksionin para se të ndodhë. 0 pikë nëse jo; 1 pikë nëse po.
• Nëse kërkohet dhënia e informatave nga z. Xhejms për bordin e drejtorëve ose bordin
mbikëqyrës.1 0 pikë caktohen nëse nuk kërkohet dhënie e informatave; 1 nëse kërkohet një
dhënie e përgjithshme e informatave për ekzistimin e konfliktit të interesit, pa ndonjë
specifikë; 2 nëse kërkohet një shpalosje e plotë e fakteve materiale që lidhen me interesin e
z. Xhejms në transaksionin Blerës-Shitës.
• Nëse kërkohet një shpalosje e menjëhershme e transaksionit për publikun, rregullatorin ose
aksionarët. 0 pikë caktohen nëse nuk kërkohet asnjë dhënie e informatave; 1 pikë nëse
kërkohet dhënia e informatave për kushtet e transaksionit por jo edhe për konfliktin e
interesit të z. Xhejms; 2 pikë nëse kërkohet dhënia e informatave si për kushtet ashtu edhe
për konfliktin e interesit të z. Xhejms.
• Nëse kërkohet dhënia e informatave në raportin vjetor. 0 pikë caktohen nëse nuk kërkohet
dhënia e informatave për transaksionin; 1 pikë nëse kërkohet dhënia e informatave për
kushtet e transaksionit por jo edhe për konfliktin e interesit të z. Xhejms; 2 pikë nëse
kërkohet dhënia e informatave si për kushtet ashtu edhe për konfliktin e interesit të z.
Xhejms.
Indeksi varion pres 0 deri në 10, ku vlerat më të mëdha tregojnë shpalosje më të madh. Në Poloni,
për shembull, bordi i drejtorëve duhet të miratojë transaksionin dhe z. Xhejms nuk lejohet të votojë
(2 pikë). Polonia nuk kërkon që një organ i jashtëm të kontrollojë transaksionin (0 pikë). Para
transaksionit z. Xhejms duhet të shpalosë konfliktin e tij të interesit te drejtorët tjerë, por nuk i
kërkohet të japë informata specifike për të (1 pikë). Blerësi kërkohet që menjëherë të shpalosë të
gjitha informatat që prekin çmimin e aksioneve, përfshirë konfliktin e interesit (2 pikë). Në raportin e
tij vjetor Blerësi duhet të shpalosë edhe kushtet e transaksionit dhe pronësinë e z. Xhejms në
Blerësin dhe Shitësin (2 pikë). Shtimi i këtyre dy numrave i jep Polonisë një rezultat prej 7 pikësh në
indeksin e shkallës së dhënies së informatave.
Indeksi i shkallës së përgjegjësisë së drejtorit
Indeksi i shkallës së përgjegjësisë së drejtorit ka shtatë komponentë:2
• A munden aksionarët të ngritin padi drejtpërdrejt apo në mënyrë derivative për dëmet e
shkaktuara kompanisë nga transaksioni. 0 pikë caktohen nëse paditë nuk janë të mundshme
ose janë të mundshme vetëm për aksionarët që mbajnë më shumë se 10% të kapitalit
aksionar të kompanisë; 1 pikë nëse paditë e drejtpërdrejta dhe derivative janë të mundshme
për aksionarët që mbajnë 10% të kapitalit aksionar.
• A mundet paditësi i aksionarit të mbajë përgjegjës z. Xhejms për dëmet që transaksioni
Blerës-Shitës i shkakton kompanisë. 0 pikë caktohen nëse z. Xhejms nuk mund të mbahet
1 Kjo çështje zakonisht rregullohet nga ligjet e bursës ose të letrave me vlerë. Pikët u jepen vetëm ekonomive me më
shumë se 10 firma të listuara në bursën e tyre më të rëndësishme.
2 Gjatë vlerësimit të regjimit të përgjegjësisë për drejtorët e kompanive për një transaksion me palë të dyshimta, Të Bërit
Biznes supozon që transaksioni është shpalosur dhe miratuar në mënyrë të rregullt. Bërja e biznesit nuk mat përgjegjësinë
e drejtorit në rast mashtrimi.
7
përgjegjës ose mund të mbahet përgjegjës vetëm për mashtrim , keqbesim ose neglizhencë të
madhe; 1 pikë nëse z. Xhejms mund të mbahet përgjegjës vetëm nëse ka ndikuar miratimin e
transaksionit ose ka qenë neglizhent; 2 pikë nëse z. Xhejms mund të mbahet përgjegjës kur
transaksioni është i padrejtë ose të dëmshme për aksionarët tjerë.
• A mundet paditësi i aksionarit të mbajë përgjegjës organin miratues (kryeshefin, anëtarët e
bordit të drejtorëve ose anëtarët e bordit mbikëqyrës) për dëmet që transaksioni i
shkakton kompanisë. 0 pikë caktohen nëse organi miratues nuk mund të mbahet përgjegjës
ose mund të mbahet përgjegjës vetëm për mashtrim, keqbesim ose neglizhencë të madhe; 2
pikë nëse organi miratues mund të mbahet përgjegjës kur transaksioni është i padrejtë ose i
dëmshëm për aksionarët tjerë.
• A i paguan z. Xhejms dëmet e shkaktuara kompanisë pas padisë së suksesshme nga paditësi i
aksionarit. 0 pikë caktohen nëse jo; 1 pikë nëse po.
• A i ripaguan z. Xhejms fitimet nga transaksioni pas padisë së suksesshme nga paditësi i
aksionarit. 0 pikë caktohen nëse jo; 1 pikë nëse po.
• A diskualifikohet z. Xhejms pas një padie të suksesshme nga paditësi i aksionarit. 0 pikë
caktohen nëse jo; 1 pikë nëse diskualifikohet – pra, nëse nuk i lejohet përfaqësimi ose
mbajtja e pozitës menaxhuese në ndonjë kompani për një vit ose më shumë.
• A mundet gjykata të zhvleftësojë transaksionin pas një padie të suksesshme nga paditësi i
aksionarit. 0 pikë caktohen nëse shfuqizimi nuk është i mundshëm ose nëse është i
mundshëm vetëm në rast të mashtrimit, keqbesimit ose neglizhencës së madhe; 1 pikë nëse
shfuqizimi është i mundshëm kur transaksioni është i dhunshëm ose i dëmshëm për
aksionarët tjerë; 2 pikë nëse shfuqizimi është i mundshëm kur transaksioni është i padrejtë
ose përfshin konflikt interesi.
Indeksi varion prej 0 deri në 10, ku vlerat më të mëdha tregojnë përgjegjësi më të madhe të
drejtorëve. Në Austri, për shembull, paditë e drejtpërdrejta ose derivative janë të mundshme për
aksionarët që mbajnë 10% të kapitalit aksionar (1 pikë). Duke supozuar se transaksioni i dëmshëm
është miratuar dhe shpalosur si duhet, për të mbajtur përgjegjës z. Xhejms paditësi duhet të provojë
se z. Xhejms ka ndikuar organin miratues ose ka vepruar me neglizhencë (1 pikë). Për ti mbajtur
drejtorët tjerë përgjegjës, paditësi duhet të provojë se ata kanë vepruar me neglizhencë (1 pikë).
Nëse z. Xhejms gjendet përgjegjës, ai duhet të paguaj dëmet (1 pikë) por nuk i kërkohet të kthej
fitimet e tij (1 pikë). Z. Xhejms nuk mund të gjobitet dhe burgoset e as të diskualifikohet (0 pikë).
Transaksioni i dëmshëm nuk mund të shfuqizohet (0 pikë). Mbledhja e këtyre numrave i jep Austrisë
një rezultat prej 5 pikëve në indeksin e shkallës së përgjegjësisë së drejtorit.
Indeksi i lehtësisë së padive të aksionarëve
Indeksi i lehtësisë së padive të aksionarëve ka gjashtë komponentë:
• A kanë të drejtë aksionarët që kanë 10% të kapitalit aksionar të kompanisë të inspektojnë
dokumentet e transaksionit para dorëzimit të padisë ose të kërkojnë që një inspektor
qeveritar të hetojë transaksionin Blerës-Shitës pa dorëzuar padi. 0 pikë caktohen nëse jo; 1
pikë nëse po.
• Çfarë vargu i dokumenteve është në dispozicion të paditësit të aksionarit nga i padituri dhe
dëshmitarët gjatë gjykimit. 1 pikë caktohet për cilindo lloj të dokumenteve të mëposhtme që
janë në dispozicion: informata se i padituri ka treguar se ka për qëllim të bazohet në to për
mbrojtjen e tij; informata që drejtpërdrejtë provojnë fakte specifike në pretendimet e
paditësit; dhe çdo informatë relevante për lëndën e padisë.
8
• A mund paditësi të marrë kategori të dokumenteve relevante nga i padituri pa e identifikuar
secilin dokument në mënyrë specifike. 0 pikë caktohen nëse jo; 1 pikë nëse po.
• A mundet paditësi të marrë në pyetje drejtpërdrejt ose tërthor të paditurin dhe dëshmitarët
gjatë gjykimit. 0 pikë caktohen në se; 1 pikë nëse po, me miratim paraprak të pyetjeve nga
gjykatësi; 2 pikë nëse po, pa miratim paraprak.
• A janë standardet e provave për padi civile më të ulëta se sa ato për raste penale. 0 pikë
caktohen nëse jo; 1 pikë nëse po.
• A munden paditësit e aksionarit të rikuperojnë shpenzimet e tyre ligjore nga kompania. 0
pikë caktohen nëse jo; 1 pikë nëse paditësit mund të rikuperojnë shpenzimet e tyre ligjore
nga kompania vetëm pas rezultatit të suksesshëm të veprimeve të tyre ligjore ose nëse
pagesa e taksave të tyre për avokat është e mundshme pas një rezultati pozitiv; 2 pikë nëse
paditësit mund të rikuperojnë shpenzimet e tyre ligjore nga kompania pavarësisht rezultatit
të veprimeve të tyre ligjore.
Indeksi varion nga 0 deri në 10, ku vlerat e larta tregojnë fuqi më të mëdha të aksionarëve për të
sfiduar e transaksionin. Në Kroaci, për shembull, një aksionar që mbanë 10% të aksioneve të Blerësit
mund të kërkojë që një inspektor qeveritar të inspektojë keq menaxhimin e dyshuar nga Z. Xhejms
dhe Kryeshefi pa paraqitur padi në gjykatë (1 pikë). Paditësi mund të qaset në dokumentet në të cilat
i padituri synon të mbështetet për mbrojtjen e tij (1 pikë). Paditësi duhet të identifikojë në mënyrë
specifike dokumentet që kërkohen (për shembull, marrëveshjen e blerjes Blerësi-Shitësi të datës 15
korrik 2015) dhe nuk mund thjesht të kërkojë kategori (për shembull, të gjitha dokumentet që lidhen
me transaksionin) (0 pikë). Paditësi mund të marrë në pyetje të pandehurin dhe dëshmitarët gjatë
gjykimit, pa miratim paraprak të pyetjeve nga Gjykata (2 pikë). Standardi i provës për paditë civile
është mbizotërimi i dëshmive, ndërkohë që standardi për një çështje penale është përtej çdo dyshimi
të arsyeshëm (1 pikë). Paditësi mund të rikuperojë shpenzimet ligjore nga kompania vetëm me një
përfundim të suksesshëm të veprimit ligjor (1 pikë). Mbledhja e këtyre numrave i jep Kroacisë një
rezultat prej 6 pikësh për indeksin e lehtësisë së padive nga aksionarët.
Indeksi i shkallës së rregullimit të konfliktit të interesit
Indeksi i shkallës së konfliktit të interesit është mesatarja e indeksit të shkallës së dhënies së
informatave, indeksit të shkallës së përgjegjësisë së drejtorit dhe indeksit të lehtësisë së padive nga
aksionarët. Indeksi varion prej 0 deri në 10, ku vlerat e mëdha tregojnë rregullim më të fortë të
konflikteve të interesit.
Të drejtat e aksionarëve në qeverisjen korporative
Indeksi i shkallës së qeverisjes nga aksionarët mat të drejtat e aksionarëve në qeverisjen korporative
duke dalluar tri dimensione të qeverisjes së mirë: të drejtat dhe roli i aksionarëve në vendimet e
mëdha të korporatës (indeksi i shkallës së të drejtave të aksionarëve), masat mbrojtëse të qeverisjes
që mbrojnë aksionarët nga kontrolli dhe fortifikimi i paarsyeshëm i bordit (indeksi i shkallës së
pronësisë dhe kontrollit) dhe transparencës korporative për aksionet e pronësisë, kompensimin,
auditimet dhe prospektet financiare (indeksi i shkallës së transparencës korporative). Indeksi
gjithashtu mat edhe nëse një grup i të drejtave relevante dhe masave mbrojtëse janë në dispozicion
në kompanitë me përgjegjësi të kufizuar.
Supozimet rreth biznesit
• Biznesi (Blerësi) është një korporatë e tregtuar publikisht e listuar në bursën më të
rëndësishme të ekonomisë. Nëse nuk ka bursë në ekonomi, supozohet se Blerësi është një
9
kompani e madhe private me aksionarë të shumtë. Shembuj të formave të kompanive që
mund të listohen dhe kanë një numër të madh të aksionerëve përfshijnë: “the Joint Stock
Company (JSC)”, “the Public Limited Company (PLC)”, “the C Corporation”, “the Societas
Europaea (SE)”, “the Aktiengesellschaft (AG)” dhe “the Société Anonyme/Sociedad Anónima
(SA)”.
• Në 10 nga pyetjet, vlerësimi bëhet "duke supozuar se Blerësi është një kompani e kufizuar."
Blerësi është një kompani me përgjegjësi të kufizuar ose ekuivalenti funksional: një formë e
veçantë dhe e thjeshtë e kompanisë që nuk mund të ofrojë aksione për publikun. Shembujt
përfshijnë “the Private Limited Company (Ltd)”, “the Limited Liability Company (LLC)”, “the
Sociedad de Responsabilidad Limitada (SRL)”, “the Gesellschaft mit beschränkter Haftung
(GmbH)” dhe “the Société à Responsabilité Limitée (SARL)”.
Indeksi i shkallës së të drejtave të aksionarëve
Për secilin komponent të indeksit të shkallës së të drejtave të aksionarëve, 0 pikë caktohen nëse
përgjigja është jo; 1 pikë nëse po. Indeksi ka 10 komponentë:
• A marrin aksionarët automatikisht të drejtat të për blerje para të tjerëve çdo herë kur
Blerësi lëshon aksione të reja.
• A duhet aksionarët të miratojnë zgjedhjen dhe shkarkimin e auditorit të jashtëm.
• A duhet që ndryshimet në të drejtat e votimit të një klase të aksioneve të miratohen vetëm
nga mbajtësit e aksioneve të prekura.
• Duke supozuar se Blerësi është një kompani me përgjegjësi të kufizuar, a kërkohet miratimi i
aksionarëve për shitjen e 51% të aseteve të Blerësit.
• Duke supozuar se Blerësi është një kompani me përgjegjësi të kufizuar, a kanë të drejtë
aksionarët që paraqesin 10% të kapitalit aksionar të Blerësit të thërrasin mbledhje të
jashtëzakonshme të aksionarëve.
• Duke supozuar se Blerësi është një kompani me përgjegjësi të kufizuar, a duhet të gjithë
anëtarët të japin pëlqimin për të shtuar një anëtar të ri.
• Duke supozuar se Blerësi është një kompani me përgjegjësi të kufizuar, a dduhet anëtarët të
ofrojnë interesat e tyre anëtarëve ekzistues para se të mund t’i shesin te jo-anëtarët.
Indeksi i shakllës së pronësisë dhe kontrollit
Për çdo komponent të indeksit të shkallës së pronësisë dhe kontrollit, caktohen 0 pikë nëse përgjigja
është jo; 1 pikë nëse po. Indeksi ka 10 komponentë:
• A është endaluar që i njëjti individ të emërohet si kryeshef dhe kryesues i bordit të
drejtorëve.
• A duhet bordi i drejtorëve të përfshijë anëtarë të pavarur dhe jo-ekzekutiv.
• A munden aksionarët të largojnë anëtarët e bordit të drejtorëve pa shkak para përfundimit
të mandatit të tyre.
• A duhet bordi i drejtorëve i të përfshijë një komitet të veçantë të auditimit.
• A duhet fituesi potencial të bëjë një ofertë tenderuese për të gjithë aksionarët pas fitimit të
50% të Blerësit.
• A duhet Blerësi të paguajë dividendën e deklaruar brenda periudhës maksimale të përcaktuar
me ligj.
• Një të subsiduari a i ndalohet të blejë aksione të lëshuara nga kompania mëmë.
10
• Duke supozuar se Blerësi është kompani me të drejta të kufizuara, a duhet të ketë
mekanizëm për të zgjidhur mosmarrëveshjet mes anëtarëve.
• Duke supozuar se Blerësi është kompani me përgjegjësi të kufizuar, a duhet fituesi potencial
të bëjë ofertë tenderuese për të gjithë aksionarët pas fitimit të 50% të Blerësit.
• Duke supozuar se Blerësi është kompani me përgjegjësi të kufizuar, a duhet Blerësi të
shpërndajë profitin brenda periudhës maksimale të përcaktuar me ligj.
Indeksi i shkallës së transparencës korporative
Për çdo komponent të indeksit të shkallës së transparencës korporative, caktohen 0 pikë nëse
përgjigja është jo; 1 pikë nëse po. Indeksi ka 10 komponentë:
• A duhet Blerësi të japë informata për aksionet përfituese pronësore të drejtpërdrejta dhe
tërthorta që paraqesin 5%.
• A duhet Blerësi të japë informata për drejtoritë tjera të anëtarëve të bordit si dhe informata
bazë për punësimin e tyre primar.
• A duhet Blerësi të japë informata për kompensimin e menaxherëve individual.
• A duhet të njoftimi i hollësishëm për mbledhjen e përgjithshme të dërgohet 21 ditë
kalendarike para mbledhjes.
• A munden aksionarët që përbëjnë 5% të kapitalit aksionar të Blerësit të vendosin pika në
agjendë për mbledhjen e përgjithshme.
• A duhet që deklaratat financiare vjetore të Blerësit të auditohen nga një auditor i jashtëm.
• A duhet Blerësi të shpalosë raportet e tij të auditimit për publikun.
• Duke supozuar se Blerësi është kompani me përgjegjësi të kufizuar, a duhet anëtarët të
takohen një herë në vit së paku.
• Duke supozuar se Blerësi është kompani me përgjegjësi të kufizuar, a munden aksionarët që
përbëjnë 5% të kapitalit aksionar të Blerësit të vendosin pika në agjendë për mbledhjen.
• Duke supozuar se Blerësi është kompani me përgjegjësi të kufizuar më e madhe se pragu i
caktuar me ligj, a duhet deklaratat financiare vjetore të Blerësit të auditohen nga një auditor i
jashtëm.
Indeksi i shkallës së qeverisjes aksionare
Indeksi i shkallës së qeverisjes aksionare është mesatarja e indeksit të shkallës së të drejtave të
aksionarëve, indeksit të shkallës së pronësisë dhe kontrollit dhe indeksit të shkallës së transparencës
korporative. Indeksi varion prej 0 deri në 10, ku vlerat e larta tregojnë të drejta më të forta të
aksionarëve në qeverisjen korporative.
Reformat
Indikaotri i mbrojtjes së investitorëve të vegjël kap çdo vit ndryshimet që kanë të bëjnë me
rregullimin e transaksioneve me palët e lidhura, si dhe qeverisjen e korporatave. Në varësi të
ndikimit në të dhëna, disa ndryshime janë të renditura në përmbledhjet e reformave të Të Bërit
Biznes në seksionin 2016/2017 të raportit për të njohur zbatimin e ndryshimeve të rëndësishme. Ato
ndahen në dy lloje: reformat që e bëjnë më të lehtë për të bërë biznes dhe ndryshimet që e bëjnë
më të vështirë për të bërë biznes. Grupi i indikatorëve të mbrojtjes së investitorëve të vegjël përdor
kriteret e mëposhtme për të njohur një reformë:
Të gjitha ndryshimet legjislative dhe rregullatore që ndikojnë në rezultatin e dhënë për një ekonomi
të caktuar në cilëndo prej 48 pyetjeve që përbëjnë gjashtë indikatorët për mbrojtjen e investitorëve
11
të vegjël klasifikohen si një reformë. Ndryshimi duhet të jetë i detyrueshëm, që do të thotë se
mosrespektimi lejon që aksionarët të ngrenë padi në gjykatë ose që sanksionet të nivelizohen nga një
organ rregullator si regjistri i kompanive, autoriteti i tregut të kapitalit ose komisioni i letrave me
vlerë dhe këmbimit. Përjashtohen udhëzimet, rregullat model, parimet, rekomandimet dhe detyrat
për shpjegim në rast të mospërputhjes. Kur një ndryshim ekskluzivisht prek kompanitë që janë të
listuara në bursë, ajo do të kapet vetëm nëse bursa ka 10 ose më shumë lista të kapitalit. Nëse
ekonomia nuk ka bursë ose ka bursë me më pak se 10 lista kapitali, ndryshimi merret parasysh
vetëm nëse ndikon kompanitë pavarësisht nëse aksionet e tyre janë të listuara apo jo.
Reformat që ndikojnë në grupin e indikatorëve të mbrojtjes së investitorëve të vegjël përfshijnë
ndryshimet të aktit të kompanisë ose futjen e një akti të ri të kompanisë, kodit komercial, rregullimin
e letrave me vlerë, kodit të procedurës civile, rregullave gjyqësore, ligjit, dekretit, rendit, vendimit të
gjykatës së lartë ose rregullit të listimit në bursë. Ndryshimet duhet të ndikojnë në të drejtat dhe
detyrat e emetuesve, menaxherëve të kompanisë, drejtorëve dhe aksionarëve në lidhje me
transaksionet e palëve të ndërlidhura ose, në përgjithësi, aspektet e qeverisjes korporative të matura
nga treguesit. Për shembull, në një ekonomi të caktuar, transaksionet me palët e lidhura duhet të
miratohen nga bordi i drejtorëve duke përfshirë anëtarët e bordit që kanë një interes personal
financiar për të parë se transaksioni ka sukses. Kjo ekonomi fut një ligj që kërkon që transaksionet
me palët e lidhura në vend të kësaj të miratohen në një mbledhje të përgjithshme të aksionarëve dhe
që përjashton aksionerët me interesa kontradiktore nga pjesëmarrja në votim. Ky ligj do të rezultojë
në një rritje prej 2 pikë në pyetjen përkatëse në shkallën e indeksit të dhënies së informatave dhe
prandaj do të pranohej në raport.
E. PSE KA RËNDËSI
Pse kanë rëndësi mbrojtjet e investitorëve të vegjël?
Një nga çështjet më të rëndësishme në qeverisjen e korporatave është vetë-trajtimi - përdorimi i
aseteve të korporatave nga njerëzit e brendhsëm të kompanisë për përfitime personale.
Transaksionet me palë të lidhura janë shembulli më i zakonshëm. Përqendrimi i lartë i pronësisë dhe
marrëdhëniet joformale të biznesit mund të krijojnë mjedis të përsosur për transaksione të tilla, që
lejojnë kontrollin e aksionarëve për të përfituar në kurriz të shëndetit financiar të kompanisë-qoftë
për shkak se asetet e kompanisë shiten me një çmim tepër të ulët, asetet blihen me një çmim të
fryrë ose kreditë jepen nga kompania për aksionerët që kanë kontrollin me kushte shumë më të
mirë se ofertat e tregut.
Hulumtimi empirik tregon se rregullimi më i rreptë i vetë-trajtimit është i lidhur me investime më të
mëdha të kapitalit dhe përqendrim më të ulët të pronësisë.3 Kjo është në përputhje me qëndrimin se
mbrojtja më e fortë ligjore i bën investitorët e vegjël më të sigurt për investimet e tyre, duke
reduktuar nevojën për një përqendrim të pronësisë për të zbutur dobësitë në qeverisjen e
korporatave.
Aspektet e tjera të së drejtës së korporatave janë gjithashtu indikative për fuqinë e mbrojtjes së
aksionerëve të vegjël. Literatura ofron dëshmi se standardet e qeverisjes së korporatave në fusha të
caktuara janë veçanërisht të rëndësishme, të tilla si ato që kanë të bëjnë me përbërjen e bordit dhe
pavarësinë, transparencën e firmës dhe dhënien e informatave, dhe të drejtat e aksionarëve në lidhje
3 Djankov, Simeon, Rafael La Porta, Florencio López-de-Silan dhe Andrei Shleifer. 2008. "Ligji dhe Ekonomia e
Vetëqeverisjes.” Journal of Financial Economics 88 (3): 430–65.
12
me bordin e drejtorëve dhe menaxhmentin. Rregullat dhe rregulloret e shëndosha në këto fusha të
qeverisjes së korporatave minimizojnë problemin e agjencisë midis aksionarëve të mëdhenjë dhe të
vegjël, si dhe atë midis aksionarëve të vegjël dhe bordit të drejtorëve dhe menaxhmentit.
Mbrojtja e investitorëve ka rëndësi për aftësinë e kompanive për të mbledhur kapitalin e nevojshëm
për t’u rritur, përtërirë, diversifikuar dhe konkuruar. Pa mbrojtje të investitorëve, tregjet e kapitalit
nuk zhvillohen dhe bankat bëhen burim i vetëm i financave. Ekonomitë që kanë tregje dinamike të
kapitalit kanë tendencë për të mbrojtur efektivisht investitorët. Në këto ekonomi investitorët marrin
informata financiare të cilave mund tu besojnë, marrin pjesë në vendimet e mëdha të kompanisë dhe
drejtorët janë përgjegjës për vendimet e tyre menaxheriale. Nëse ligjet nuk sigurojnë mbrojtje të
tillë, investitorët mund të ngurrojnë të investojnë, përveç nëse bëhen aksionarë kontrollues.4
Mbrojtjet e investitorëve të pakicave mund të kenë ndikim të rëndësishëm në vlerësimin e firmave.
Hulumtimi i mbi 539 firmave të mëdha në 27 ekonomi tregon se vlerësimi i firmave është më i lartë
në ekonomitë me mbrojtje të mirë investitorësh sesa në ato me mbrojtje të dobët.5 Hulumtime të
tjera tregojnë se marrja e rrezikut nga korporatat dhe ritmet e rritjes së firmave lidhen pozitivisht
me cilësinë e sistemit të mbrojtjes së investitorëve. Sisteme më të mira mund të qojnë korporatat të
ndërmarrin investime më të rrezikshme, por që rrisin vlerën.6
Një studim që analizon efektet e transaksioneve me palët e lidhura me kompanitë e listuara në
bursën e Hong Kongut gjatë viteve 1998-2000, gjen se transaksionet çuan në humbje të
konsiderueshme në vlerë për investitorët e vegjël. Në të vërtetë, thjesht shpallja e një transaksioni
me palën e lidhur çoi në kthim negativ të rezervave të stokut. Studimi arrin në përfundim se
investitorët konsiderojnë se kompanitë me një histori të transaksioneve të tilla (edhe nëse nuk janë
paragjykuese) përbëjnë investime më të rrezikshme sesa ato që nuk kanë një histori të tillë. Një
studim tjetër, që ka shqyrtuar 462 firma malajziane, tregon se transaksionet me palë të lidhura të
kryera nga firmat në pronësi familjare kanë më shumë gjasa të përdoren në mënyrë oportuniste për
shpronësimin e investitorëve të vegjël.7
Përveç kësaj, një studim zbuloi se në ekonomitë me mbrojtje më të fuqishme të investitorëve,
investimi në firma është më pak i ndjeshëm ndaj kufizimeve financiare dhe çon në rritje më të madhe
të të ardhurave dhe rentabilitetit.8 Një studim tjetër zbuloi se rregullimi i konflikteve të interesit
është thelbësor për fuqizimin e suksesshëm të aksionarëve të vegjël.9
4 Dahya, Jay, Orlin Dimitrov dhe John McConnell. 2008. "Aksionarët dominues, bordet e korporatave dhe vlera e
korporatave: Analizë e vendeve të ndryshme.” Journal of Financial Economics 87 (1): 73–100.
5 La Porta, Rafael, Florencio López-de-Silanes, Andrei Shleifer dhe Robert Vishny. 2002. "Mbrojtja e Investitorëve dhe
Vlerësimi i Korporatës.” Journal of Finance 57 (3): 1147–70.
6 John, Kose, Lubomir Litov dhe Bernard Yeung. 2008. "Qeverisja e korporatave dhe marrja e rrezikut.” Journal of Finance
63 (4): 1679–728. 7 Munir, Sa'adiah dhe Reza Jashen Gul. 2010. "Transaksionet e Palëve të Ndërlidhura, Firmat Familjare dhe Performanca e
Firmës: Disa Dëshmi Malajziane". Konferenca për Qeverisjen Financiare dhe Korporative 2011. E disponueshme në
http://ssrn.com/abstract=1705846.
8 Mclean, R. D., T. Zhang dhe M. Zhao (2012), "Pse Ligji ka rëndësi? Mbrojtja e investitorëve dhe efektet e saj në investime,
financa dhe rritje,” Journal of Finance 67: 313–50. doi: 10.1111/j.1540-6261.2011.01713.x
9 amdani, Assaf dhe Yishay Yafeh (2012), "Investitorët Institucional si aksionarë të vegjël,” Review of Finance, 7 shkurt. doi:
10.1093/rof/rfr039.
13
F. PRAKTIKAT E MIRA
Ekonomitë me mbrojtje më të forta të investitorëve të vegjël nga vetë-trajtimi kërkojnë zbulim të
detajuar të informatave, përcaktojnë detyra të qarta për drejtorët dhe ofrojnë qasje të gjerë në
informacionin e korporatës. Ato gjithashtu kanë gjykata që funksionojnë mirë dhe rregulla
procedurale të përditësuara që u japin investitorëve të vegjël mjetet për të vërtetuar rastin e tyre
dhe për të marrë gjykimin brenda një kohe të arsyeshme.
Sigurimi i transparencës në transaksionet me palët e ndërlidhura
Në vitet e fundit, disa ekonomi sikurse Armenia, Burundi, Greqia, Hondurasi, Sllovenia, Taxhikistani,
Tunizia, Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Vietnami —kanë miratuar dispozita ligjore që rregullojnë
dhënien e informative për transaksionet mes palëve të ndërlidhura. Përse është me rëndësi kjo?
Ofrimi i informatave të besueshme mbi transaksionet e kompanisë u mundëson investitorëve që të
monitorojnë aktivitetet e kompanive dhe të vlerësojnë performancën e menaxhmentit të tyre.
Parimet e OECD për Qeverisje Korporate janë përgatitur mbi bazën se zbulimi i mirëfilltë i
informatave nga kompanitë ndikon në tërheqjen e kapitalit dhe ruan besimin në tregjet e kapitalit.10
Zbulimi i informatave nga kompanitë gjithashtu ka implikime të rëndësishme për përcaktimi ne vlerës
së kompanive. Nga hulumtimet empirike të kryera deri më tani është vërtetuar se kompanitë të cilat
i zbulojnë transaksionet me palët e ndërlidhura janë të vlerësuara më lartë në bursën e aksioneve se
sa kompanitë që nuk i zbulojnë këto informata.11 Një studim i kryer së fundmi ka shqyrtuar se si
investitorët kanë reaguar pas njoftimit të bërë nga Komisionit për Letra me Vlerë dhe për Këmbime
i SHBA në vitin 2007 që u ka lejuar kompanive të huaja të listuara në Shtetet e Bashkuara që më
lehtë ti c ‘regjistrojnë aksionet e tyre duke u përjashtuar kështu nga kërkesa për raportim në SHBA.
Sipas këtij studimi, është konstatuar se reagimi i tregut ka qenë negativ ndaj firmave që vijnë nga
ekonomitë të cilat kanë mekanizma më të dobët për zbulimin e informacionet dhe regjime më të
dobëta të qeverisjes – mirëpo reagimet kanë qenë të papërfillshme për firmat qme lokacion në
ekonomitë me mbrojtje të fuqishme të investitorëve.12
Në disa ekonomi, mbrojtjet shtesë kanë rezultuar në rritjen e numrit të investitorëve për shkak të
rritjes së numrit të rasteve të përmbarimit në transaksionet e dëmshme për investitorët e vegjël. Në
Tajlandë, nga viti 2005, më shumë se 85 transaksione që nuk kanë qenë në përputhje me standardet
e zbulimit të informatave janë pezulluar pasi rregullatori Tajlandez ka kërkuar më shumë sqarime për
këto transaksione. Trembëdhjetë nga këto transaksione janë konstatuar se kanë qenë të dëmshme
për investitorët e vegjël dhe janë anuluar, duke parandaluar kështu dëmtimin e këtyre kompanive
dhe ruajtjen e vlerës së tyre.13 Në të njëjtën periudhë, Komisioni i Letrave me Vlerë i Malajzisë ka
dënuar më shumë se 100 kompani për shkak të mos respektimit të kërkesave ligjore për zbulimin e
informacionit.14
10 OECD (Organizata për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik). 2004. Parimet e OECD për Qeverisjen e Korporatave. Paris:
OECD.
11 Kohlbeck, Mark, dhe Brian Mayhew. 2010. "Vlerësimi i Firmave që Tregojnë Transaksionet e Palëve të Ndërlidhura.”
Journal of Accounting and Public Policy 29 (2): 115–37. 12 Fernandes, Nuno, Ugur Lel dhe Darius P. Miller. 2010. "Arratisja nga Nju Jorku: Ndikimi i Tregut për Zhdukjen e Kërkesave
të Publikimit.” Journal of Financial Economics 95 (2): 129–47.
13 Informacioni i dhënë nga Komisioni i Letrave me Vlerë dhe Këmbimit i Tajlandës.
14 Informacioni i dhënë nga Komisioni i Letrave me Vlerë i Malajzisë.
14
Përfshirja e aksionarëve që nuk kanë interesa në miratimin e transaksioneve ndërmjet
palëve të lidhura
Këta mekanizma të aprovimit, funksionojnë mirë vetëm nëse ligji nuk lejon shumë përjashtime dhe
nëse aprovimi kërkohet në kohën e aprovimit të transaksionit. Ka edhe disa masa të tjera që mund
të ndërmerren për fuqizimin e dispozitave për aprovim nga aksionarët. Në disa ekonomi kërkohet
aprovimi i kushteve të këtyre transaksioneve nga një organ i pavarur (si p.sh një auditor i pavarur)
para miratimit të tyre. Auditori i pavarur përgatit një opinion lidhur me kushtet e transaksionit që u
ndihmon aksionarëve që të marrin një vendim të informuar. Mirëpo në 20 ekonomi, duke përfshirë
Kosta Rikën dhe Sudanin, i lejohet Drejtorit Ekzekutiv të kompanisë ose ndonjë personi tjetër të
përcaktuar në statutin e kompanisë që të miratojë një transaksion me palë të ndërlidhura. Në
ekonomitë sikurse Barbados, Kroacia dhe Shtetet e Bashkuara, këto transaksione aprovohen nga
bordi i drejtorëve dhe palët e interesuara lejohet që të votojnë.
Llogaridhënia e drejtorëve për veprimet e tyre
Ekonomitë e ndryshme kanë marrë qasje të ndryshme në përcaktimin e rregullave të qarta të
drejtorëve të kompanive në rastet e transaksioneve abusive me palët e ndërlidhura. Disa kanë një
katalog gjithëpërfshirës të të drejtave dhe detyrimeve të drejtorëve, ndërsa në disa të tjera është
vendosur një regjim i veçante për përgjegjësinë e drejtorëve në rastet e shkeljeve gjatë
transaksioneve abusive me palët e ndërlidhura. Ekonomitë të cilat përshkruajnë në mënyrë të qartë
të drejtat dhe detyrat e drejtorëve përfshijnë Komboxhan, Zelandën e Re dhe Emiratet e Bashkuara
Arabe, të cilat kanë rregulla që i inkurajojnë drejtorët që të jenë të kujdesshëm gjatë menaxhimit
ditor të kompanisë. Në disa ekonomi të tjera, sikurse Bullgaria dhe Kina, përgjegjësia e drejtorëve në
transaksionet abizive me palët e ndërlidhura nuk është e përcaktuar në mënyrë të qartë. Në këto
ekonomi, përderisa palët e interesuara i zbatojnë kërkesat për zbulim dhe miratim të transaksioneve
me palët e ndërlidhura, drejtorët nuk janë përgjegjës për dëmet që mund të rezultojnë nga ato
transaksione.
Lehtësimi i qasjes në dokumentet e korporatave
Të drejtat e investitorëve të vegjël nuk mund të mbrohen pa qasje të lehtë në informatat e
korporatave. Pa pasur qasje në dokumentacionin që mund të shërbejë si dëshmi, investitorët e vegjël
mund ta kenë të vështirë ta dëshmojnë se aktivitetet e kompanisë nuk janë menaxhuar si duhet nga
drejtorët. Ekonomitë mund të kenë ligje të mira, mirëpo nëse qasja në informatat e kompanive dhe
në dëshmi është e kufizuar ose nëse gjykatat janë jo efikase, investitorët ka shumë mundësi që nuk
do të kërkojnë opsionet gjyqësore fare.
Në disa ekonomi sikurse Israeli dhe Japonia, lejohet qasja e plotë të informatat e kompanitë para dhe
gjatë gjykimit. Në Qipro, Francë dhe Mbretëri të Bashkuar u lejohet aksionarëve që të kërkojë
caktimin e një inspektori të qeverisë me kompetenca të plota për verifikimin dhe sigurimin e kopjeve
të cilitdo dokumenti të korporatës. Në El Salvador, Singapor dhe Afrikë të Jugut kërkohet që të
gjitha dokumentet e kompanisë që kanë të bëjnë me rastin përkatës të hapen për inspektim gjatë
gjykimit. Në Xhamajkë, Somali dhe Afganistan lejohet qasje e kufizuar ose nuk lejohet qasje fare në
dëshmi gjatë gjykimit, duke e bërë kështu pothuajse të pamundshme për investitorët e vegjël që ta
provojnë rastin.
Ekonomitë me mbrojtjen më të fortë të investitorëve të vegjël gjithashtu u japin të drejta të gjera
aksionerëve dhe rrisin rolin e tyre në vendimet e mëdha të korporatave. Ato sigurojnë masa
mbrojtëse qeverisëse për mbrojtjen e aksionerëve nga kontrolli dhe barrikadimi i panevojshëm i
15
bordit. Përveç kësaj, kërkojnë transparencë të korporatave për aksionet e pronësisë, kompensimin,
auditimin dhe perspektivat financiare. Seksioni në vijim mat nëse këto të drejta në qeverisjen e
korporatave janë të disponueshme në kompanitë e listuara publike dhe nëse një grup i të drejtave
dhe masave mbrojtëse relevante janë të disponueshme në shoqëritë e kufizuara.
Rritja e e të drejtave dhe rolit të aksionarëve në vendimet e mëdha të korporatave
Të drejtat e aksionarëve mbrohen më mirë në ekonomitë ku kompetencat midis aksionarëve dhe
menaxhmentit janë të ndara në mënyrë efektive. Vendimet e mëdha të korporatave duhet të
kërkojnë miratimin e aksionarëve për të parandaluar shkatërrimin dhe/ose keqmenaxhimin e aseteve.
Të drejta të tjera, të tilla si të drejta paraprake, duhet të garantohen për aksionarët për të nxitur një
mjedis të besueshmërisë financiare dhe stabilitetit të pronësisë.
Disa ekonomi si Indonezia dhe Mali i Zi kërkojnë miratimin e aksionarëve për shitjen e 51% të
aseteve të një kompanie, ndërsa Zvicra dhe Uruguai kërkojnë miratimin e tillë sa herë që një
kompani lëshon aksione deri në kapitalin e autorizuar. Bahreini dhe Irlanda u japin aksionarëve
automatikisht të drejta të blerjes së pari, çdo herë që një kompani lëshon aksione të reja. Argjentina
dhe ekonomitë e OHADA-s kërkojnë, sa herë që ka ndryshime në të drejtën e votës të një klase
aksionesh, miratimin e bartësve të aksioneve të prekura.
Qartësimi i pronësisë dhe strukturat e kontrollit
Një strukturë e qartë e pronësisë dhe ndarja e funksioneve në kompani zvogëlon rrezikun e
problemeve të agjencisë. Në fakt, bordi i drejtorëve është i ndikuar nga struktura të tilla të pronësisë
dhe një efekt i tillë mund të ndikojë në performancën e kompanive, duke ndikuar direkt dhe indirekt
në të drejtat e aksionarëve të vegjël, Etiopia, Letonia dhe Pakistani e ndalojnë që Kryeshefi Ekzekutiv
të jetë gjithashtu kryetar i bordit të drejtorëve. Bjellorusia, Dominika dhe Serbia kërkojnë që bordi i
drejtorëve të përfshijë anëtarë të pavarur dhe joekzekutivë. Në Algjeri, Guajana dhe Liban, drejtorët
në bord mund të hiqen pa shkak nga aksionarët para përfundimit të mandatit të tyre. Bordi i
drejtorëve në kompanitë e listuara në Bangladesh, Turqi dhe Venezuelë, duhet të përfshijë komisione
të veçanta të auditimit të përbëra vetëm nga anëtarët e bordit. Në Kazakistan, Mongoli dhe
Zimbabve, një blerës potencial duhet të bëjë një ofertë tenderi për të gjithë aksionarët pas blerjes së
50% të kompanisë.
Kërkimi i transparencës më të madhe nga korporatat
Studimet tregojnë se të drejtat e aksionarëve të vegjël janë më mirë të mbrojtura në ekonomitë që
promovojnë transparencën dhe dhënien e informatave të korporatës. Asimetria e informacionit
mund të rezultojë në mashtrime, krizë financiare, përzgjedhje të pafavorshme dhe rrezik moral.
Investitorët kanë të drejtë të marrin informata të sakta, efektive dhe të mjaftueshme që do të çonin
në stabilitet financiar, reduktim të mashtrimeve dhe manipulimit dhe qeverisje më të mirë të
kompanive në përgjithësi.
Belgjika, Australia dhe Brazili kërkojnë që kompania të zbulojë aksionet e drejtpërdrejta dhe
indirekte të pronësisë që përfaqësojnë 5%. Kompanitë në Brunei Darusalam dhe Federatën Ruse
duhet të japin informacion rreth drejtorive të tjera të anëtarëve të bordit, si dhe informacionin bazë
mbi punësimin e tyre primar. Në Itali dhe Kuvajt, kompanitë gjithashtu duhet të zbulojnë
kompensimin e menaxherëve individualë. Gjermania, Sri Lanka dhe Omani kërkojnë që kompanitë e
listuara dhe kompanitë me përgjegjësi të kufizuar të kenë pasqyrat vjetore financiare të audituara nga
një auditor i jashtëm dhe mandatojnë zbulimin e raporteve të auditimit në rastin e kompanive të
listuara.
16
G. PERFORMANCA E KOSOVËS NË TË BËRIT BIZNES
MBROJTJA E INVESTITORËVE TË VEGJËL
Kosova Më së miri në
botë
Më së miri
në BE
Më së keqi në
BE Matja Rangimi
Mbrojtja e investitorëve të
vegjël 89 1 (Kazakistani) 10 (2 shtete)
119
(Luksemburgu)
Indeksi i fuqisë së
mbrojtjes së investitorëve
të vegjël (0-10)
5.3 89 8.5 (1 -
Kazakistani)
7.5 (10 – 2
shtete)
4.8 (119 -
Luksemburgu)
A. Indeksi i shkallës së
rregullimit të konfliktit të
interesit (0-10)
5.3 102 9.3 (2 shtete) 8.7 (4 -
Irlanda)
4.0 (157 –
Hungaria)
A1. Indeksi i shkallës së
dhënies së informatave
(0-10)
6.0 88 10.0 (1 - 12
shtete)
10.0 (1 - 2
shtete)
2.0 (167 – 2
shtete)
A2. Indeksi i shkallës së
përgjegjësisë së
drejtorit (0-10)
6.0 60 10.0 (1 -
Kamboxha)
9.0 (2 –
Sllovenia)
2.0 (142 – 2
shtete)
A3. Indeksi i lehtësisë
së padive të
aksionarëve (0-10)
4.0 158 9.0 (1 – 20
shtete)
9.0 (1 – 4
shtete)
4.0 (158 –
Luksemburgu)
B. Indeksi i shkallës së
qeverisjes nga aksionarët
(0-10)
5.3 80 9.0 (1 -
Kazakistani)
8.0 (5 - 2
shtete)
4.7 (95 –
Luksemburgu)
B1. Indeksi i shkallës së
të drejtave të
aksionarëve (0-10)
9.0 3 10.0 (1 - 2 shtete) 9.0 (3 –
Spanja)
4.0 (125 – 2
shtete)
B2. Indeksi i shkallës së
pronësisë dhe kontrollit
(0-10)
2.0 146 9.0 (1 - 5 shtete) 9.0 (1 – 2
shtete)
2.0 (146 – 2
shtete)
B3. Indeksi i shkallës së
transparencës së
korporatave (0-10)
5.0 94 10.0 (1 - 3 shtete) 10.0 (1 –
Franca)
5.0 (94 –
Republika Çeke)
17
H. PROCESI I DETAJUAR I KOSOVËS DHE VALIDIMI – TË BËRIT BIZNES 2018
MBROJTJA E INVESTITORËVE TË VEGJËL
1. Tabela e reformave #1: Validimi ose korrigjimi i informatave ekzistuese Indeksi/Pyetja Kriteri/Përgjigja Rezultati Informata e saktë (P/J) Korrigjimet
Indeksi i fuqisë mbrojtëse të investitorëve të vegjël (0-10) 5.3
A. Indeksi i shkallës së rregullimit të konfliktit të interesit (0-10) 5.3
A1. Indeksi i shkallës së dhënies së informatave (0-10) 6.0
Cili organ i korporatës mund të ofroj aprovim
të mjaftueshëm ligjërisht për transaksionin
Blerës-Shitës? (0-3)
Aksionarët, duke
përjashtuar palët e
interesuara
3.0
A kërkohet që një organ i jashtëm, për
shembull, një auditor i jashtëm, të kontrollojnë
transaksionin para se të ndodhë? (0-1)
Jo 0.0
A kërkohet dhënia e informatave për konfliktin
e interesit nga z. Xhejms për bordin e
drejtorëve? (0-2)
Ekzistenca e konfliktit pa
specifika 1.0
A duhet Blerësi të jep informata për
transaksionin në deponimet periodike të
publikuara (raportet vjetore)? (0-2)
Dhënia e informatave për
transaksionin dhe për
konfliktin e interesit
2.0
A kërkohet nga Blerësi dhënia e menjëhershme
e informatave për transaksionin publikut
dhe/ose aksionarëve? (0-2)
Nuk ka obligim për
dhënien e informatave 0.0
A2. Indeksi i shkallës së përgjegjësisë së drejtorit (0-10) 6.0
A munden aksionarët që përfaqësojnë 10% të
kapitalit aksionar të Blerësit të ngritin padi
drejtpërdrejt apo në mënyrë derivative për
dëmet e shkaktuara Blerësit? (0-1)
Po 1.0
18
A munden aksionarët ta mbajnë përgjegjës
drejtorin e interesuar për dëmet e shkaktuara
Blerësit nga transaksioni? (0-2)
Përgjegjës nëse është
neglizhent 1.0
A munden aksionarët ta mbajnë përgjegjës
drejtorin tjerë për dëmet e shkaktuara Blerësit
nga transaksioni (0-2)
Përgjegjës nëse është
neglizhent 1.0
A duhet Z. Xhejms të paguaj dëmet e
shkaktuara Blerësit pas padisë së suksesshme
nga aksionarët? (0-1)
Po 1.0
A duhet Z. Xhejms të ripaguaj profitin e
realizuar nga transaksioni pas padisë së
suksesshme nga aksionarët? (0-1)
Po 1.0
A diskualifikohet ose xhobitet dhe bugoset Z.
Xhejms pas padisë së suksesshme nga
aksionarët? (0-1)
Jo 0.0
A mundet gjykata të anulojë transaksionin pas
një padie të suksesshme nga aksionarët? (0-2)
I shfuqizueshëm nëse
është arritur me
neglizhencë
1.0
A3. Indeksi i lehtësisë së padive nga aksionarët (0-10) 4.0
Para deponimit të padisë, a munden aksionarët
që janë pronarë të 10% të kapitalit aksionar të
kompanisë të inspektojnë dokumentet e
transaksionit? (0-1)
Jo 0.0
A mundet paditësi të marrë çfarëdo dokumenti
nga i padituri dhe dëshmitarët gjatë gjykimit? (0-
3)
Çfarëdo dokumenti
relevant 3.0
A mundet paditësi të kërkojë kategori të
dokumenteve nga i padituri pa identifikuar ato
specifike? (0-1)
Jo 0.0
19
A mundet paditësi t’i marrë në pyetje
drejtpërdrejtë të paditurin dhe dëshmitarët gjatë
gjykimit? (0-2)
Jo 0.0
A është niveli i dëshmive të kërkuara për padi
civile më i ultë se ai për raste penale? (0-1) Jo 0.0
A munden paditësit e aksionarëve të rimarrin
kompensimin për shpenzimet ligjore nga
kompania? (0-2)
Po nëse është i
suksesshëm 1.0
B. Indeksi i shkallës së qeverisjes së aksionarëve (0-10) 5.3
B1. Indeksi i shkallës së të drejtave të aksionarëve (0-10) 9.0
A kërkohet miratimi i aksionarëve për shitjen e
51% të aseteve të Blerësit? Po 1.0
A munden aksionarët që përbëjnë 10% të
kapitalit të blerësit të thirrin takim të
aksionarëve?
Po 1.0
A duhet Blerësi të marrë miratimin e
aksionarëve çdo herë që lëshon aksion të reja? Po 1.0
A marrin aksionarët automatikisht të drejtat për
blerje para të tjerëve çdo herë kur Blerësi
lëshon aksione të reja?
Po 1.0
A duhet aksionarët të miratojnë zgjedhjen dhe
shkarkimin e auditorit të jashtëm? Po 1.0
A duhet që ndryshimet në të drejtat e votimit të
një klase të aksioneve të miratohen vetëm nga
mbajtësit e aksioneve të prekura?
Po 1.0
Duke supozuar se Blerësi është një kompani me
përgjegjësi të kufizuar, a kërkohet miratimi i
aksionarëve për shitjen e 51% të aseteve të
Blerësit?
Po 1.0
20
Duke supozuar se Blerësi është një kompani me
përgjegjësi të kufizuar, a munden aksionarët që
paraqesin 10% të kapitalit aksionar të Blerësit të
thërrasin mbledhje të aksionarëve?
Po 1.0
Duke supozuar se Blerësi është një kompani me
përgjegjësi të kufizuar, a duhet pëlqimi i të gjithë
anëtarëve për të shtuar një anëtar të ri?
Po 1.0
Duke supozuar se Blerësi është një kompani me
përgjegjësi të kufizuar, a duhet një anëtar që së
pari të ofrojë shitjen e interesave të tij
anëtarëve ekzistues para se të mund ti shesin të
ata që nuk janë anëtarë?
Jo 0.0
B2. Indeksi i shkallës së pronësisë dhe kontrollit (0-10) 2.0
A është e ndaluar të emërohet individi i njëjtë
edhe shef kzekutiv edhe kryesues i bordit të
drejtorëve?
Jo 0.0
A duhet bordi i drejtorëve të përfshijë anëtarë
të pavarur dhe jo-ekzekutiv? Po 1.0
A munden aksionarët të largojnë anëtarët e
bordit të drejtorëve pa shkak para përfundimit
të mandatit të tyre?
Po 1.0
A duhet bordi i drejtorëve të përfshijë një
komitet të veçantë të auditimit të përbërë
ekskluzivisht nga anëtarët e bordit?
Jo 0.0
A duhet fituesi potencial të bëjë një ofertë
tenderuese për të gjithë aksionarët pas fitimit të
50% të Blerësit?
Jo 0.0
A duhet Blerësi të paguajë dividendën e
deklaruar brenda periudhës maksimale të
përcaktuar me ligj?
Jo 0.0
21
Një të subsiduari a i ndalohet të blejë aksione të
lëshuara nga kompania mëmë? Jo 0.0
Duke supozuar se Blerësi është kompani me
përgjegjësi të kufizuara, duhet Blerësi të ketë
mekanizëm për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve
mes anëtarëve?
Jo 0.0
Duke supozuar se Blerësi është kompani me
përgjegjësi të kufizuara, a duhet fituesi potencial
të bëjë ofertë tenderuese për të gjthë
aksionarët pas fitimit të 50% të Blerësit?
Jo 0.0
Duke supozuar se Blerësi është kompani me
përgjegjësi të kufizuara, a duhet Vlerësi të
shpërndajë fitimet brenda periudhës maksimale
të caktuar me ligj?
Jo 0.0
B3. Indeksi i shkallës së transparencës korporative (0-10) 5.0
A duhet Blerësi të japë informata për aksionet
përfituese pronësore të drejtpërdrejta dhe
tërthorta që paraqesin 5%?
Jo 0.0
A duhet Blerësi të japë informata për drejtoritë
tjera të anëtarëve të bordit si dhe informata
bazë për punësimin e tyre primar?
Po 1.0
A duhet Blerësi të japë informata për
kompensimin e menaxherëve individual? Jo 0.0
A duhet të njoftimi i hollësishëm për mbledhjen
e përgjithshme të dërgohet 21 ditë para
mbledhjes?
Po 1.0
A munden aksionarët që përbëjnë 5% të kapitalit
aksionar të Blerësit të vendosin pika në agjendë
për mbledhjen e përgjithshme?
Jo 0.0
22
A duhet që deklaratat financiare vjetore të
Blerësit të auditohen nga një auditor i jashtëm? Po 1.0
A duhet Blerësi të shpalosë raportet e tij të
auditimit për publikun? Po 1.0
Duke supozuar se Blerësi është kompani me
përgjegjësi të kufizuar, a duhet anëtarët të
takohen së paku një herë në vit?
Po 1.0
Duke supozuar se Blerësi është kompani me
përgjegjësi të kufizuar, a munden aksionarët që
përbëjnë 5% të vendosin pika në agjendë?
Jo 0.0
Duke supozuar se Blerësi është kompani me
përgjegjësi të kufizuar, a duhet deklaratat
financiare vjetore të Blerësit të auditohen nga
një auditor i jashtëm?
Jo 0.0
23
2. Tabela e reformave #2: Përmirësimet e procesit ekzistues
Indeksi/Pyetja
Organi
ekzekutues
Baza ligjore
ose
operacionale
Reforma që duhet ndërmarrë (p.sh.
Eliminimi, riorganizimi, nuk
ndryshohet)
Mekanizmi i
reformës: Ndryshim
i (L)igjit, Ndryshim i
(R)regullores,
Përmirësim
(O)peracional
Koha për
reformë:
(S)hkurtë,
(M)esme,
(G)jatë)15
Indeksi i fuqisë mbrojtëse të investitorëve të vegjël (0-10)
A. Indeksi i shkallës së rregullimit të konfliktit të interesit (0-10)
A1. Indeksi i shkallës së dhënies së informatave (0-10)
Cili organ i korporatës mund të ofroj
aprovim të mjaftueshëm ligjërisht për
transaksionin Blerës-Shitës? (0-3)
A kërkohet që një organ i jashtëm,
për shembull, një auditor i jashtëm, të
kontrollojnë transaksionin para se të
ndodhë? (0-1)
A kërkohet dhënia e informatave për
konfliktin e interesit nga z. Xhejms
për bordin e drejtorëve? (0-2)
A duhet Blerësi të jep informata për
transaksionin në deponimet periodike
të publikuara (raportet vjetore)? (0-2)
A kërkohet nga Blerësi dhënia e
menjëhershme e informatave për
transaksionin publikut dhe/ose
aksionarëve? (0-2)
A2. Indeksi i shkallës së përgjegjësisë së drejtorit (0-10)
15 Shkurtë = reformë e zbatuar dhe validuar deri më 31 maj 2018. Mesme = reformë e zbatuar dhe validuar deri më 31 maj 2019. Gjatë = reformë e zbatuar dhe validuar pas 1 qershor 2019.
24
A munden aksionarët që përfaqësojnë
10% të kapitalit aksionar të Blerësit të
ngritin padi drejtpërdrejt apo në
mënyrë derivative për dëmet e
shkaktuara Blerësit? (0-1)
A munden aksionarët ta mbajnë
përgjegjës drejtorin e interesuar për
dëmet e shkaktuara Blerësit nga
transaksioni? (0-2)
A munden aksionarët ta mbajnë
përgjegjës drejtorin tjerë për dëmet e
shkaktuara Blerësit nga transaksioni
(0-2)
A duhet Z. Xhejms të paguaj dëmet e
shkaktuara Blerësit pas padisë së
suksesshme nga aksionarët? (0-1)
A duhet Z. Xhejms të ripaguaj
profitin e realizuar nga transaksioni
pas padisë së suksesshme nga
aksionarët? (0-1)
A diskualifikohet ose gjobitet dhe
bugroset Z. Xhejms pas padisë së
suksesshme nga aksionarët? (0-1)
A mundet gjykata të anulojë
transaksionin pas një padie të
suksesshme nga aksionarët? (0-2)
A3. Indeksi i lehtësisë së padive nga aksionarët (0-10)
Para deponimit të padisë, a munden
aksionarët që janë pronarë të 10% të
kapitalit aksionar të kompanisë të
25
inspektojnë dokumentet e
transaksionit? (0-1)
A mundet paditësi të marrë çfarëdo
dokumenti nga i padituri dhe
dëshmitarët gjatë gjykimit? (0-3)
A mundet paditësi të kërkojë
kategori të dokumenteve nga i
padituri pa identifikuar ato specifike?
(0-1)
A mundet paditësi t’i marrë në pyetje
drejtpërdrejtë të paditurin dhe
dëshmitarët gjatë gjykimit? (0-2)
A është niveli i dëshmive të kërkuara
për padi civile më i ultë se ai për
raste penale? (0-1)
A munden paditësit e aksionarëve të
rimarrin kompensimin për
shpenzimet ligjore nga kompania? (0-
2)
B. Indeksi i shkallës së qeverisjes së aksionarëve (0-10)
B1. Indeksi i shkallës së të drejtave të aksionarëve (0-10)
A kërkohet miratimi i aksionarëve
për shitjen e 51% të aseteve të
Blerësit?
A munden aksionarët që përbëjnë
10% të kapitalit të blerësit të thirrin
takim të aksionarëve?
A duhet Blerësi të marrë miratimin e
aksionarëve çdo herë që lëshon
aksion të reja?
26
A marrin aksionarët automatikisht të
drejtat për blerje para të tjerëve çdo
herë kur Blerësi lëshon aksione të
reja?
A duhet aksionarët të miratojnë
zgjedhjen dhe shkarkimin e auditorit
të jashtëm?
A duhet që ndryshimet në të drejtat e
votimit të një klase të aksioneve të
miratohen vetëm nga mbajtësit e
aksioneve të prekura?
Duke supozuar se Blerësi është një
kompani me përgjegjësi të kufizuar, a
kërkohet miratimi i aksionarëve për
shitjen e 51% të aseteve të Blerësit?
Duke supozuar se Blerësi është një
kompani me përgjegjësi të kufizuar, a
munden aksionarët që paraqesin 10%
të kapitalit aksionar të Blerësit të
thërrasin mbledhje të aksionarëve?
Duke supozuar se Blerësi është një
kompani me përgjegjësi të kufizuar, a
duhet pëlqimi i të gjithë anëtarëve
për të shtuar një anëtar të ri?
Duke supozuar se Blerësi është një
kompani me përgjegjësi të kufizuar, a
duhet një anëtar që së pari të ofrojë
shitjen e interesave të tij anëtarëve
ekzistues para se të mund ti shesin të
ata që nuk janë anëtarë?
B2. Indeksi i shkallës së pronësisë dhe kontrollit (0-10)
27
A është e ndaluar të emërohet
individi i njëjtë edhe shef ekzekutiv
edhe kryesues i bordit të drejtorëve?
A duhet bordi i drejtorëve të
përfshijë anëtarë të pavarur dhe jo-
ekzekutiv?
A munden aksionarët të largojnë
anëtarët e bordit të drejtorëve pa
shkak para përfundimit të mandatit të
tyre?
A duhet bordi i drejtorëve të
përfshijë një komitet të veçantë të
auditimit të përbërë ekskluzivisht nga
anëtarët e bordit?
A duhet fituesi potencial të bëjë një
ofertë tenderuese për të gjithë
aksionarët pas fitimit të 50% të
Blerësit?
A duhet Blerësi të paguajë dividendën
e deklaruar brenda periudhës
maksimale të përcaktuar me ligj?
Një të subsiduari a i ndalohet të blejë
aksione të lëshuara nga kompania
mëmë?
Duke supozuar se Blerësi është
kompani me përgjegjësi të kufizuara,
duhet Blerësi të ketë mekanizëm për
zgjidhjen e mosmarrëveshjeve mes
anëtarëve?
Duke supozuar se Blerësi është
kompani me përgjegjësi të kufizuara, a
28
duhet fituesi potencial të bëjë ofertë
tenderuese për të gjithë aksionarët
pas fitimit të 50% të Blerësit?
Duke supozuar se Blerësi është
kompani me përgjegjësi të kufizuara, a
duhet Blerësi të shpërndajë fitimet
brenda periudhës maksimale të
caktuar me ligj?
B3. Indeksi i shkallës së transparencës korporative (0-10)
A duhet Blerësi të japë informata për
aksionet përfituese pronësore të
drejtpërdrejta dhe tërthorta që
paraqesin 5%?
A duhet Blerësi të japë informata për
drejtoritë tjera të anëtarëve të bordit
si dhe informata bazë për punësimin e
tyre primar?
A duhet Blerësi të japë informata për
kompensimin e menaxherëve
individual?
A duhet të njoftimi i hollësishëm për
mbledhjen e përgjithshme të
dërgohet 21 ditë para mbledhjes?
A munden aksionarët që përbëjnë 5%
të kapitalit aksionar të Blerësit të
vendosin pika në agjendë për
mbledhjen e përgjithshme?
A duhet që deklaratat financiare
vjetore të Blerësit të auditohen nga
një auditor i jashtëm?
29
A duhet Blerësi të shpalosë raportet
e tij të auditimit për publikun?
Duke supozuar se Blerësi është
kompani me përgjegjësi të kufizuar, a
duhet anëtarët të takohen së paku një
herë në vit?
Duke supozuar se Blerësi është
kompani me përgjegjësi të kufizuar, a
munden aksionarët që përbëjnë 5% të
vendosin pika në agjendë?
Duke supozuar se Blerësi është
kompani me përgjegjësi të kufizuar, a
duhet deklaratat financiare vjetore të
Blerësit të auditohen nga një auditor i
jashtëm?
30
3. Tabela e reformave #3: Inventari i organeve plotësuese të përfshira në proces
Nr. Organi qeveritar ose joqeveritar
Numri
1
2
3
4
5
6
31
4. Tabela e reformave #4: Formular i Planit 4 vjeçar të Veprimit (2017 – 2021)
2017 2018
N Dh J Sh M P M Q K G Sh T N Dh
1. Aktiviteti / Reforma
a. Detyra 1
b. Detyra 2
c. Detyra 3
2. Aktiviteti / Reforma
a. Detyra 1
b. Detyra 2
c. Detyra 3
3. Aktiviteti / Reforma
a. Detyra 1
b. Detyra 2
c. Detyra 3
4. Aktiviteti / Reforma
a. Detyra 1
b. Detyra 2
c. Detyra 3
32
33
SHTOJCA I: BANKA BOTËRORE REFORMA TË RËNDËSISHME 2008 – 2018
MBROJTJA E TË DREJTAVE TË AKSIONARËVE TË VEGJËL
Xhibuti bëri përmirësimet më të rëndësishme në mbrojtjen e investitorëve të vegjël në 2016/17. Një ligj i ri, Ligji Nr. 191/AN/17/7, i cili modifikoi Kodin e
Tregtisë, bën hapa të rëndësishëm për të zbutur rrezikun e konflikteve paragjykuese të interesit në kompani. Ligji kërkon që drejtorët të informojnë në
detaje bordin e tyre për çdo konflikt interesi që mund të kenë për një transaksion të propozuar. Nëse vendosin të vazhdojnë, ato gjithashtu duhet të
përfshijnë kushtet e transaksionit dhe shkallën e konfliktit të interesit në raportin vjetor. Edhe pas këtyre masave paraprake, aksionarët mund të bëjnë
deponim në gjykatë për të anuluar transaksionin dhe për të rimarrë çdo fitim nga palët e interesuara nëse transaksioni ishte paragjykues ndaj kompanisë.
Aksionarët gjithashtu mund të inspektojnë dokumentet e transaksionit para se të paraqesin një padi dhe të kërkojnë rimbursimin e shpenzimeve të tyre
ligjore. Përveç kësaj, ligji përcakton se transaksionet që përfaqësojnë 51% të aseteve të një shoqërie duhet të autorizohen nga aksionarët e saj dhe se
njoftimi i mbledhjes duhet të dërgohet 21 ditë më parë. Si rezultat i këtyre dhe ndryshimeve të tjera, Xhibuti ka përmirësuar rezultatin e tij në të gjashtë
indekset e grupit të indikatorëve, duke rezultuar në një rritje prej 21.67 pikë përqindjeje në distancën e saj nga pikët më të larta për mbrojtjen e
investitorëve të vegjël.
Njëzet ekonomi të tjera gjithashtu forcuan mbrojtjen e aksionarëve të vegjël në 2016/17.16 Kosta Rika miratoi ligjin nr.9392 në tetor 2016, i cili siguron
mbrojtje specifike për investitorët e vegjël dhe forcon masat mbrojtëse kundër konflikteve të interesit. Bordi i drejtorëve tani duhet të votojë për
transaksionet me palët e interesuara dhe anëtarët e bordit të cilët kanë një interes personal duhet të shpalosin qartë interesin e tyre dhe të abstenojnë nga
votimi në këtë rast. Në qoftë se duhet që aksionarët të zgjedhin të paraqesin një padi kundër transaksionit, ligji gjithashtu rrit qasjen e tyre në dëshmi para
dhe gjatë procedurave gjyqësore. Si rezultat, rezultati i Kosta Rikës u përmirësua ndjeshëm si në indeksin e shkallës së dhënies së informatave ashtu edhe në
indeksin e lehtësisë së padive të aksionarëve, duke rezultuar në një rritje prej 10 pikë përqindjeje në distancën e saj nga pikët më të larta për mbrojtjen e
investitorëve të vegjël.
Trembëdhjetë ekonomi - Azerbajxhani, Brunei Darusalam, Xhibuti, Republika Arabe e Egjiptit, Franca, Indonezia, Kazakistani, Lituania, Malajzia, Nepali,
Ruanda, Arabia Saudite dhe Uzbekistani miratuan legjislacion në 2016/17 që rriti kërkesat e transparencës korporative. Këto ligje i japin më shumë pushtet
për vendosjen e axhendës aksionarëve dhe zbulojnë aktivitetet e anëtarëve të bordit në kompani të tjera, kompensimet ekzekutive dhe raportet e auditimit.
Si rezultat, të gjitha këto ekonomi i përmirësuan rezultatet e tyre në indeksin e shkallës së transparencës korporative. Azerbajxhani, Butani, Brunei
Darusalam, Xhibuti, Gjeorgjia, Kazakistani, Ruanda, Arabia Saudite dhe Tajlanda kanë ndërmarrë hapa për të qartësuar qeverisjen korporative, pronësinë
dhe strukturat e kontrollit, për shembull, miratimi i legjislacionit që kërkon që kompanitë të emërojnë anëtarë të pavarur të bordit dhe të krijojnë komision
16 Ekonomitë që forcuan të drejtat e aksionarëve të vegjël në vitin 2016/17 janë Azerbajxhani, Butani, Brunei Darussalam, Kosta Rika, Xhibuti, Egjipti, Franca, Gjeorgjia, India, Indonezia,
Kazakistani, Lituania, Luksemburgu, Malajzia, Nepali, Pakistani, Ruanda, Arabia Saudite , Tajlandë, Ukrainë dhe Uzbekistan.
34
auditimi. Këto ndryshime rezultuan në përmirësime në rezultatet e këtyre nëntë ekonomive në indeksin e shkallës së pronësisë dhe kontrollit. Së fundi, 11
ekonomi miratuan rregullore në vitin 2016/17 duke rritur kërkesat për miratim dhe dhënie të informatave për transaksionet me palët e lidhura. Në mesin e
tyre, Luksemburgu e bëri më të lehtë për aksionarët që përfaqësojnë 10% të kapitalit aksionar të kompanisë së tyre për të marrë qasje në informacionin e
korporatave dhe për të paditur drejtorët në rastet e transaksioneve të palës së tretë me paragjykime. Këto 11 ekonomi - Kosta Rika, Xhibuti, Gjeorgjia,
India, Kazakistani, Luksemburgu, Pakistani, Ruanda, Arabia Saudite, Tailanda dhe Ukraina - janë përmirësuar në indekset e shkallës së miratimit, shkallës së
përgjegjësisë së drejtorit dhe lehtësisë së padive nga aksionarët.
1. Bashkimi Evropian (10): Reformat në mbrojtjen e investitorëve të vegjël sipas
ekonomive TBB 2008 – TBB 2018 Kroacia
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2017: Kroacia ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke
kërkuar shpalosje të brendshme të detajuar të konfliktit të interesit nga
drejtorët.
Qipro
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2015: Qipro ka forcuar mbrojtjen e investitorëve duke kërkuar
shpalosje më të madhe të informatave nga korporata për bordin e drejtorëve,
për publikun dhe në raportin vjetor.
Greqia = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2014: Greqia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke paraqitur
kërkesën për miratim nga drejtori të transaksioneve me palë të lidhura.
TBB 2013: Greqia e ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke kërkuar
dhënie më të madhe të menjëhershme dhe vjetore të materialeve të
transaksioneve me palë të lidhura.
TBB 2009: Greqia e ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke e ulur
pragun aksionar e kërkuar për të iniciuar padi derivative kundër drejtorëve.
35
Irlanda = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2016: Irlanda e ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke
paraqitur dispozita që parashohin që drejtorët mund të mbahen përgjegjës për
shkelje të detyrave të tyre fiduciare.
Lituania = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2018: Lituania ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke
rritur transparencën korporative.
TBB 2016: Lituania ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke ua
ndaluar kompanive subsidiare blerjen e aksioneve të lëshuara nga kompania e
tyre mëmë.
TBB2012: Lituania ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke
paraqitur kërkesa më të larta për dhënie të informatave nga korporata për
publikun dhe në raportin vjetor.
Luksemburgu = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2018: Luksemburgu ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël
duke e bërë më të lehtë paditjen e drejtorëve në rast të transaksioneve të
paragjykuara me palë të lidhura dhe duke rritur qasjen në informata
korporative.
Holanda = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2013: Holanda ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve përmes një ligji
të ri që rregullon miratimin e transaksioneve të palëve të lidhura.
Portugalia = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
36
TBB 2014: Portugalia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke qartësuar
detyrat e drejtorit, duke futur një dispozitë statutare për rregullin e gjykimit të
biznesit dhe duke ulur pragun minimal aksionar që lidhet me të drejtën për të
vepruar kundër drejtorëve në emër të kompanive të listuara.
Sllovenia
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2013: Sllovenia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve përmes një ligji
të ri që rregullon miratimin e transaksioneve të palëve të lidhura.
TBB 2009: Sllovenia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke lejuar
investitorët e vegjël të nisin padi kundër drejtorëve në emër të kompanisë për
të mbrojtur të drejtat e tyre si aksionarë.
TBB 2008: Sllovenia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve përmes një
dispozite të re që kërkon që bordi drejtorëve të kompanisë të marrin
miratimin paraprak të aksionarëve për transaksione që paraqesin 25% ose më
shumë të aseteve të kompanisë.
Suedia = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2011: Suedia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke kërkuar
dhënie më të madhe të informatave nga korporatat dhe duke rregulluar
miratimin e transaksioneve ndërmjet palëve të interesuara.
2. Shtetet fqinje dhe të ndërlidhura (7): Reformat në mbrojtjen e investitorëve të
vegjël sipas ekonomive TBB 2008 – TBB 2018 Shqipëria
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2016: Shqipëria ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke
futur kërkesa ligjore për ndarje të menjëhershme të informatave me publikun
për transaksionet e palëve të lidhura.
37
TBB 2009: Shqipëria e ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke futur
kërkesa për miratim dhe dhënie të informatave për transaksionet e palëve të
lidhura dhe duke ritheksuar detyrat e drejtorëve dhe mjetet ligjore të
disponueshme në rastet kur transaksionet e palëve të lidhura janë të dëmshme
për kompaninë.
Kosova = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2013: Kosova ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke futur një
kërkesë për miratim nga aksionarët të transaksioneve të palëve të lidhura,
duke kërkuar dhënie më të madhe të informatave për transaksione të tilla në
raportin vjetor dhe duke e bërë më të lehtë paditjen e drejtorëve kur
transaksionet e tilla janë të dëmshme.
IRJ e Maqedonisë = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2017: IRJ e Maqedonisë forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël
duke rritur të drejtat dhe rolin e aksionarëve në vendimet e mëdha të
korporatave, duke futur kërkesa më të mëdha për zbulimin e menjëhershëm
të transaksioneve me palët e lidhura me publikun, duke lejuar qasje më të
madhe në informacionin e korporatës gjatë gjykimit dhe duke qartësuar
pronësinë dhe strukturat e kontrollit.
TBB 2016: IRJ e Maqedonisë ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të
vegjël duke paraparë edhe gjobë edhe burgim të drejtorëve të interesuar në
transaksione të dëmshme me palët e lidhura.
TBB 2015: Ish Republika Jugosllave e Maqedonisë ka fuqizuar mbrojtjen e
investitorëve të vegjël duke kërkuar shqyrtim paraprak të transaksioneve me
palët e lidhura nga një auditor i jashtëm.
TBB 2014: IRJ e Maqedonisë ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke
lejuar aksionarët të kërkojnë shfuqizim të transaksioneve të padrejta me palët
38
e lidhura dhe caktimin e një auditori për të hetuar parregullsitë e aluduara në
aktivitetet e kompanisë.
TBB 2010: IRJ e Maqedonisë ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke
futur rregullore për miratimin e transaksioneve me palët e lidhura, duke rritur
kërkesat për dhënie të informatave në raportin vjetor dhe duke e bërë më të
lehtë paditjen e drejtorëve në rastet kur transaksionet me palët e lidhura e
dëmtojnë kompaninë.
Norvegjia
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2008: Norvegjia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve përmes
ndryshimit të rregullave për transaksionet me palët e lidhura në Aktin për
Kompanitë Publike të Kufizuara.
Gjeorgjia
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2018: Gjeorgjia forcoi mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke e bërë
më të lehtë padinë e drejtorëve në rastet e transaksioneve paragjykuese midis
palëve të interesuara, duke rritur të drejtat e aksionarëve dhe rolin në
vendimet e mëdha të korporatave dhe duke qartësuar pronësinë dhe
strukturat e kontrollit.
TBB 2017: Gjeorgjia ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke
rritur të drejtat e aksionarëve dhe rolin në vendimet e mëdha të korporatave
dhe duke qartësuar pronësinë dhe strukturat e kontrollit.
TBB 2012: Gjeorgjia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke futur
kërkesa që kanë të bëjnë me miratimin e transaksioneve ndërmjet palëve të
interesuara.
TBB 2011: Gjeorgjia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke lejuar
qasje më të madhe në informatat e korporatës gjatë gjykimit.
TBB 2008: Gjeorgjia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke ndryshuar
39
ligjin për letrat me vlerë për të avancuar kërkesat për miratim dhe dhënie të
informatave për transaksione me palët e lidhura.
Zvicra
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2015: Zvicra ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke
rritur nivelin e transparencës së kërkuar nga kompanitë publikisht të
tregtueshme.
Turqia
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2014: Turqia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve përmes një kodi të
ri tregtar që kërkon nga drejtorët që gjenden përgjegjës për transaksione
abuzive me palët e lidhura të kthejnë fitimin e tyre dhe që i lejon aksionarët të
kërkojnë emërimin e një auditori për të hetuar konfliktet e interesit të
aluduara si të dëmshme.
TBB 2009: Turqia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke kërkuar që
një auditor i pavarur të vlerësojë transaksionet me palët e lidhura para
miratimit.
3. Shtetet tjera (80): Reformat në mbrojtjen e investitorëve të vegjël sipas
ekonomive TBB 2008 – TBB 2018 Armenia
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2013: Armenia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke futur një
kërkesë për miratim nga aksionarët të transaksioneve me palët e lidhura, duke
kërkuar dhënie të më shumë informatave për transaksionet e tilla në raportin
vjetor dhe duke e bërë më të lehtë paditjen e drejtorëve kur transaksionet e
tilla janë të dëmshme.
40
Azerbajxhani = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2018: Azerbajxhani fuqizoi mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke
rritur të drejtat e aksionarëve dhe rolin në vendimet e mëdha të korporatave,
duke qartësuar pronësinë dhe strukturat e kontrollit dhe duke kërkuar
transparencë më të madhe të korporatave.
TBB 2016: Azerbajxhani ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël
duke futur kërkesa të reja që transaksionet me palët e lidhura të kalojnë nëpër
një shqyrtim të jashtëm dhe të votohen nga aksionarë që nuk kanë interesa.
TBB 2009: Azerbajxhani ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke futur
kërkesa për miratim të transaksioneve me palët e lidhura dhe duke zgjeruar
mjetet juridike në dispozicion kundër drejtorëve përgjegjës.
Bjellorusia
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2017: Bjellorusia ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke
futur mjete juridike në rastet kur transaksionet me palët e lidhura janë të
dëmshme për kompaninë dhe kërkon transparencë më të madhe korporative.
TBB 2012: Bjellorusia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke futur
kërkesa për dhënie të më shumë informatave nga korporata për bordin e
drejtorëve dhe për publikun.
TBB 2008: Bjellorusia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke futur
dispozita për miratimin e transaksioneve me palët e lidhura dhe duke rritur
kërkesat për dhënie të informatave për transaksione të tilla.
Benin
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2015: Benini ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke
futur kërkesa për më shumë dhënie të informatave për transaksionet me palët
e lidhura në bordin e drejtorëve dhe duke e bërë të mundur për aksionarët të
inspektojnë dokumentet që kanë të bëjnë me transaksionet me palët e lidhura
41
dhe për të emëruar auditorë për të kryer inspektime të transaksioneve të
tilla.
Butani
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2018: Butani ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke
qartësuar pronësinë dhe strukturat e kontrollit por ka dobësuar mbrojtjen e
investitorëve të vegjël duke reduktuar të drejtat e aksionarëve.
Botsvana = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2009: Botsvana ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke futur
kërkesa për miratim nga aksionarët të transaksioneve me palët e lidhura dhe
duke lejuar aksionarët të padisin drejtorët kur transaksionet e tilla dëmtojnë
kompaninë, dhe të marrin pagesë për dëmet nëse padia është e suksesshme.
Brunei Darusalam = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2018: Brunei Darusalam ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të
vegjël duke rritur të drejtat e aksionarëve dhe rolin në vendimet e mëdha të
korporatave, duke qartësuar pronësinë dhe strukturat e kontrollit dhe duke
kërkuar transparencë më të madhe të korporatave.
TBB 2017: Brunei Darusalam ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të
vegjël duke qartësuar pronësinë dhe strukturat e kontrollit, duke e bërë më të
lehtë padinë e drejtorëve në rast të transaksioneve me palët e dyshimta të
lidhura dhe duke lejuar shfuqizimin e transaksioneve me palët e lidhura që
dëmtojnë kompaninë.
Burkina Faso = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2015: Burkina Faso fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke
futur kërkesa për më shumë informata lidhur me transaksionet me palët e
42
lidhura për bordin e drejtorëve dhe duke e bërë të mundur për aksionarët të
inspektojnë dokumentet që kanë të bëjnë me transaksionet me palët e lidhura
dhe për të emëruar auditorë për të kryer inspektim të transaksioneve të tilla.
Burundi = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2012: Burundi ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke futur
kërkesa të reja për miratim të transaksioneve ndërmjet palëve të interesuara,
duke kërkuar dhënie të më shumë informatave nga korporata për bordin e
drejtorëve dhe në raportin vjetor dhe duke e bërë më të lehtë paditjen e
drejtorëve në rastet e transaksioneve të dëmshme ndërmjet palëve të
interesuara.
Kameruni
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2015: Kameruni ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël
duke futur kërkesa për më shumë informata lidhur me transaksionet me
palët e lidhura për bordin e drejtorëve dhe duke e bërë të mundur për
aksionarët të inspektojnë dokumentet që kanë të bëjnë me transaksionet
me palët e lidhura dhe për të emëruar auditorë për të kryer inspektime të
transaksioneve të tilla.
Republika Afrikane Qendrore
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2015: Republika Afrikane Qendrore ka fuqizuar mbrojtjen e
investitorëve të vegjël duke futur kërkesa për më shumë informata në
lidhje me transaksionet me palët e lidhura për bordin e drejtorëve dhe
duke e bërë të mundur për aksionarët të inspektojnë dokumentet që kanë
të bëjnë me transaksionet me palët e lidhura dhe të emërojnë auditorë
për të kryer inspektim të transaksioneve të tilla.
43
Çadi
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2015: Çadi ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke
futur kërkesa për më shumë informata rreth transaksioneve me palët e
lidhura për bordin e drejtorëve dhe duke e bërë të mundur për aksionarët
të inspektojnë dokumentet që kanë të bëjnë me transaksionet me palët e
lidhura dhe të emërojnë auditorë për të kryer inspektim të transaksioneve
të tilla.
Kili
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2011: Një ndryshim i ligjit për letra me vlerë të Kilit ka fuqizuar
mbrojtjen e investitorëve duke kërkuar dhënie të më shumë informatave
nga korporatave dhe duke rregulluar miratimin e transaksioneve ndërmjet
palëve të interesuara.
Kolumbia
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2010: Kolumbia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke e
bërë më të lehtë paditjen e drejtorëve në rastet kur një transaksion me
palët e lidhura dëmton kompaninë.
TBB 2008: Kolumbia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke rritur
kërkesat për dhënie të informatave për transaksionet me palët e lidhura
në raportin vjetor.
Komoret
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
44
TBB 2015: Komoret kanë fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël
duke futur kërkesa për më shumë informata lidhur me transaksionet me
palët e lidhura për bordin e drejtorëve dhe duke e bërë të mundur për
aksionarët të inspektojnë dokumentet që kanë të bëjnë me transaksionet
me palët e lidhura dhe të emërojnë auditorë për të kryer inspektim të
transaksioneve tët tilla.
Rep. Dem. e Kongos
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2015: Republika Demokratike e Kongos ka fuqizuar mbrojtjen e
investitorëve të vegjël duke futur kërkesa për më shumë informata lidhur
me transaksionet me palët e lidhura për bordin e drejtorëve dhe duke e
bërë të mundur për aksionarët të inspektojnë dokumentet që kanë të
bëjnë me transaksionet me palët e lidhura dhe të emërojnë auditorë për të
kryer inspektim të transaksioneve të tilla.
TBB 2014: Republika Demokratike e Kongos e ka fuqizuar mbrojtjen e
investitorëve duke miratuar Aktin Uniform të OHADA-s për Kompanitë
Komerciale dhe Grupet e Interesit Ekonomik, i cili fut miratime shtesë dhe
kërkesa për informata lidhur me transaksionet me palët e lidhura dhe e
bën të mundur paditjen e drejtorëve kur transaksionet e tilla dëmtojnë
kompaninë..
Rep. e Kongos
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2015: Republika e Kongos ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve
të vegjël duke futur kërkesa për më shumë informata lidhur me
transaksionet me palët e lidhura për bordin e drejtorëve dhe duke e bërë
të mundur për aksionarët për të inspektuar dokumentet që kanë të bëjnë
me transaksionet me palët e lidhura dhe të emërojnë auditorë për të kryer
inspektim të transaksioneve të tilla.
45
Kosta Rika
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2018: Kosta Rika ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël
duke lejuar qasje më të madhe në informacionin e korporatave përpara
dhe gjatë gjykimit dhe duke rritur kërkesat për dhënien e informacioneve
shpjeguese, por ka dobësuar të drejtat e aksionarëve në transaksione të
mëdha të caktuara.
Bregu i Fildishtë
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2015: Bregu i Fildishtë e ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të
vegjë duke futur kërkesa për më shumë informata lidhur me transaksionet
me palët e lidhura për bordin e drejtorëve dhe duke e bërë të mundur për
aksionarët të inspektojnë dokumentet që kanë të bëjnë me transaksionet
me palët e lidhura dhe emëruar auditorë për të kryer inspektim të
transaksioneve të tilla.
Republika Dominikane
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2015: Republika Dominikane ka fuqizuar mbrojtjen e
investitorëve të vegjël duke futur më shumë të drejta për aksionarët dhe
kërkesa për transparencë korporative më të madhe.
TBB 2010: Republika Dominikane ka fuqizuar mbrojtjen e
investitorëve përmes ligjit për kompanitë duke kërkuar më shumë
informata nga korporata, përgjegjësi të drejtorëve dhe qasje të aksionarëve
në informata.
Ekuadori
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2015: Ekuadori e ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël
duke futur kërkesa për më shumë informata lidhur me transaksionet me
palët e lidhura si dhe kërkesën që një blerës potencial të bëjë ofertë
46
tenderuese të gjithë aksionarëve pas blerjes së aksioneve me të drejtë
vote.
Rep. Arabe e Egjiptit
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2018: Republika Arabe e Egjiptit ka forcuar mbrojtjen e
investitorëve të vegjël duke rritur të drejtat e aksionarëve dhe rolin në
vendimet e mëdha të korporatave.
TBB 2017: Republika Arabe e Egjiptit ka forcuar mbrojtjen e
investitorëve të vegjël duke rritur të drejtat dhe rolin e aksionarëve në
vendimet e mëdha të korporatave dhe duke qartësuar pronësinë dhe
strukturat e kontrollit.
TBB 2016: Republika Arabe e Egjiptit e ka fuqizuar mbrojtjen e
investitorëve të vegjël duke ua ndaluar kompanive subsidiare blerjen e
aksioneve të lëshuar nga kompania e tyre mëmë.
TBB 2015: Republika Arabe e Egjiptit e ka fuqizuar mbrojtjen e
investitorëve të vegjël duke futur kërkesa shtesë për miratim të
transaksioneve me palët e lidhura dhe kërkesa për dhënie të më shumë
informatave bursës lidhur me transaksionet e tilla.
TBB 2009: Egjipti ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke futur
kërkesën që një auditor i pavarur të vlerësojë transaksionet me palët e
lidhura para miratimit.
El Salvadori
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2012: El Salvadori ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke
lejuar qasje më të madhe në informatat e korporatës gjatë gjykimit.
Guineja Ekuatoriale = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2015: Guineja Ekuatoriale ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të
vegjël duke futur kërkesa për më shumë informata lidhur me transaksionet
47
me palët e lidhura për bordin e drejtorëve dhe duke e bërë të mundur
për aksionarët të inspektojnë dokumentet që kanë të bëjnë me
transaksionet me palët e lidhura dhe emëruar auditorë për të kryer
inspektim të transaksioneve të tilla.
Fixhi = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2017: Fixhi ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke
futur kërkesa më të mëdha për zbulimin e transaksioneve me palët e
lidhura.
Gaboni
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2015: Gaboni ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke
futur kërkesa për më shumë informata lidhur me transaksionet me palët e
lidhura për bordin e drejtorëve dhe duke e bërë të mundur për
aksionarët të inspektojnë dokumentet që kanë të bëjnë me transaksionet
me palët e lidhura dhe emëruar auditorë për të kryer inspektim të
transaksioneve të tilla.
Gambia
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2015: Gambia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël
duke qartësuar detyrat e drejtorëve dhe duke ofruar vende të reja dhe
mjete juridike për aksionarët e vegjël që kërkojnë kompensim për sjellje të
dhunshme.
Guineja
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2015: Guineja ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke
futur kërkesa për më shumë informata lidhur me transaksionet me palët e
lidhura për bordin e drejtorëve dhe duke e bërë të mundur për
48
aksionarët të inspektojnë dokumentet që kanë të bëjnë me transaksionet
me palët e lidhura dhe emëruar auditorë për të kryer inspektim të
transaksioneve të tilla.
Guinea-Bisau
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2015: Guinea-Bisau ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël
duke futur kërkesa për më shumë informata lidhur me transaksionet me
palët e lidhura për bordin e drejtorëve dhe duke e bërë të mundur për
aksionarët të inspektojnë dokumentet që kanë të bëjnë me transaksionet
me palët e lidhura dhe emëruar auditorë për të kryer inspektim të
transaksioneve të tilla.
Hondurasi
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2016: Hondurasi ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël
duke futur kërkesa për më shumë informata lidhur me transaksionet me
palët e lidhura, duke ua ndaluar palëve të interesuara votimin në
transaksionet me palët e lidhura, duke lejuar aksionarët që paraqesin së
paku 5% të kapitalit aksionar të kompanisë për të marrë veprime të
drejtpërdrejta ndaj drejtorëve të saj për dëme dhe duke i dhënë cilitdo
aksionari të drejtën për të inspektuar dokumentet e kompanisë.
Hong Kong SAR, Kinë
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2015: Hong Kong SAR, Kinë, ka fuqizuar mbrojtjen e
investitorëve të vegjël duke futur kërkesa për drejtorët që të ofrojnë
informatat më të hollësishme për konfliktin e interesit anëtarëve të tjerë të
bordit.
Islanda
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
49
TBB 2012: Islanda k fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke futur
kërkesa të reja lidhur me miratimin e transaksioneve ndërmjet palëve të
interesuara.
TBB 2008: Islanda ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke kërkuar
më shumë informata në raportin vjetor për aksionarët.
India
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2018: India ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke
rritur mjetet juridike në dispozicion në rastet e transaksioneve
paragjykuese ndërmjet palëve të interesuara. Kjo reformë vlen edhe për
Delhi dhe Mumbai.
TBB 2015: India ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke
kërkuar më shumë informata lidhur me konfliktet e interesit nga anëtarët e
bordit, duke rritur mjetet juridike në dispozicion në rast të transaksioneve
të dëmshme me palët e lidhura dhe duke futur masa mbrojtëse shtesë për
aksionarët e kompanive në pronësi private. Kjo reformë vlen për Delhin
dhe Mumbain.
Indonezia
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2018: Indonezia ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël
duke rritur të drejtat e aksionarëve dhe rolin në vendimet e mëdha të
korporatave dhe duke kërkuar transparencë më të madhe të korporatave.
Kjo reformë vlen edhe për Xhakartën dhe Surabayën.
TBB 2010: Indonezia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke
kërkuar më shumë informata për transaksionet me palët e lidhura.
TBB 2008: Indonezia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke
zgjeruar kërkesat tashmë të rritura për dhënie të informatave për
kompanitë e listuara në bursë.
50
Rep. Islamike e Iranit
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2013: Republika Islamike e Iranit ka fuqizuar mbrojtjen e
investitorëve duke kërkuar më shumë informata të menjëhershme për
transaksionet me palët e lidhura.
Kazakistani
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2018: Kazakistani ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël
duke rritur të drejtat dhe rolin e aksionarëve në vendimet e mëdha të
korporatave, duke sqaruar strukturat e pronësisë dhe kontrollit, duke
kërkuar transparencë më të madhe të korporatave dhe duke lejuar qasje
më të madhe në informacionin e korporatës gjatë gjykimit.
TBB 2017: Kazakistani ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël
duke futur kërkesa më të mëdha për zbulimin e menjëhershëm të
transaksioneve me palët e lidhura për publikun, rritjen e të drejtave të
aksionarëve dhe rolin në vendimet e mëdha të korporatave, duke
qartësuar pronësinë dhe strukturat e kontrollit dhe duke kërkuar
transparencë më të madhe të korporatave.
TBB 2016: Kazakistani ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël
përmes dispozitave të reja që kërkojnë dhënie të menjëhershme të
informatave lidhur me transaksionet me palët e lidhura dhe dhënie të
informatave të hollësishme në raportet financiare vjetore; zgjeruar
mënyrën se si dëshmitë mund të merren në gjykim; duke kërkuar që një
ndryshim i të drejtave të lidhura me aksionet të jetë objekt i miratimit me
votat e dy të tretave të aksioneve të prekura; duke ndaluar kompanitë
subsidiare që të blejnë aksione të lëshuara nga kompania e tyre mëmë; dhe
duke kërkuar dhënien e informatave për drejtoritë tjera të anëtarëve të
bordit si dhe punësimin e tyre primar.
TBB 2012: Kazakistani a fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke
rregulluar miratimin e transaksioneve ndërmjet palëve të interesuara dhe
51
duke e bërë më të lehtë paditjen e drejtorëve në rastet e transaksioneve
të dëmshme ndërmjet palëve të interesuara.
TBB 2011: Kazakistani ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke
kërkuar dhënie të më shumë informatave nga korporatat në raportet
vjetore të kompanisë.
Kenia
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2017: Kenia ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke
sqaruar strukturat e pronësisë dhe kontrollit, duke futur kërkesa më të
mëdha për zbulimin e transaksioneve të palëve të ndërlidhura në bordin e
drejtorëve, duke e bërë më të lehtë padinë e drejtorëve në rastet e
transaksioneve të lidhura me palën paragjykuese dhe duke lejuar heqjen e
transaksionet me palët e lidhura që janë treguar se dëmtojnë kompaninë.
Rep. e Koresë
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2015: Republika e Koresë ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të
vegjël duke rritur nivelin e transparencës që pritet nga kompanitë për
kompensimin e menaxherëve.
TBB 2013: Koria ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke e bërë më
të lehtë paditjen e drejtorëve në rastet e transaksioneve të dëmshme me
palët e lidhura.
Kuvajti
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2014: Kuvajti ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke e bërë të
mundur për aksionarët e vegjël të kërkojnë emërimin e një auditori për të
shqyrtuar aktivitetet e kompanisë.
Republika e Kirgizisë
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
52
TBB 2009: Republika e Kirgizisë ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve
duke u dhënë investitorëve të vegjël të drejtën për të ndërmarrë veprime
ligjore për të mbrojtur të drejtat e tyre aksionarë, duke kërkuar një
vlerësim të pavarur të transaksioneve me palët e lidhura para miratimit
dhe duke rritur mjetet ligjore në rast të neglizhencës së drejtorit.
RDP e Laos
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2015: Republika Demokratike Popullore e Laosit ka fuqizuar
mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke futur kërkesa për drejtorët që të
jepen informata të hollësishme lidhur me konfliktet e tyre të interesit
anëtarëve të tjerë të bordit dhe për kompanitë që menjëherë të japin
informata për transaksionet me palët e lidhura para Komisionit të Letrave
me Vlerë dhe për të përfshirë informata në raportet vjetore të tyre.
Lesoto
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2013: Lesoto ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke kërkuar
më shumë informata lidhur me transaksionet me palët e lidhura dhe duke
përmirësuar regjimit e përgjegjësisë për drejtorët e kompanisë në rastet e
transaksioneve abuzive me palët e lidhura.
Madagaskari = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2016: Madagaskari ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël
duke kërkuar që drejtorët me konflikt interesi ti japin informata të plota
bordit të drejtorëve mbi natyrën e interesave të tyre.
Malavi = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2017: Malavi ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke
rritur të drejtat dhe rolin e aksionarëve në vendimet e mëdha të
53
korporatave, duke sqaruar pronësinë dhe strukturat e kontrollit nëpërmjet
ndalimit të një shoqërie subsidiare që të blejë aksione të emetuara nga
kompania mëmë dhe duke zgjeruar aftësinë për aksionarët për të rimarrë
shpenzimet e tyre ligjore.
Malajzia
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2018: Malajzia ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke
kërkuar transparencë më të madhe korporative.
Mali
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2015: Mali ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke
futur kërkesa për më shumë informata lidhur me transaksionet me palët e
lidhura për bordin e drejtorëve dhe duke e bërë të mundur për
aksionarët të inspektojnë dokumentet që kanë të bëjnë me transaksionet
me palët e lidhura dhe emëruar auditorë për të kryer inspektim të
transaksioneve të tilla.
TBB 2010: Mali ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve përmes
ndryshimit të kodit të procedurës civile duke rritur qasjen e aksionarëve
në informatat e korporatës gjatë gjykimit.
Moldavia = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2013: Moldavia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke lejuar
shfuqizimin e transaksioneve të dëmshme me palët e lidhura.
Mongolia
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2015: Mongolia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël
duke futur kërkesën që shoqëritë me përgjegjësi të kufizuar të zbulojnë
publikisht transaksionet me palët e lidhura brenda 2 dite pune.
54
TBB 2013: Mongolia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke
kërkuar më shumë informata për transaksionet me palët e lidhura.
Maroku
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2017: Maroku ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke
sqaruar strukturat e pronësisë dhe kontrollit dhe duke kërkuar
transparencë më të madhe të korporatave.
TBB 2012: Maroku ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke lejuar
aksionarët e vegjël të marrin cilindo dokument jokonfidencial të
korporatës gjatë gjykimit.
TBB 2011: Maroku ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke kërkuar
më shumë informata në raportet vjetore të kompanive.
Mozambiku
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2008: Mozambiku ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke fut
në fuqi një kod të ri komercial që lejon aksionarët të bëjnë padi derivative
kundër drejtorëve të kompanisë, paraqet detyra të hollësishme dhe
përgjegjësi për drejtorët dhe aksionarët e mëdhenj, zgjeron vargun e
informatave të kompanisë në të cilat kanë qasje aksionarët dhe u lejon
aksionarëve të kërkojnë emërimin e një eksperti për të hetuar aktivitetet e
kompanisë.
Nepali
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2018: Nepali ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke
kërkuar transparencë më të madhe të korporatës.
Nigeri
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
55
TBB 2017: Niger ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke
futur një dispozitë me të cilën kërkohet që shpenzimet ligjore të palës
fituese të rimbursohen nga pala humbëse.
TBB 2015: Nigeri ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke
futur kërkesa për më shumë informata lidhur me transaksionet me palët e
lidhura për bordin e drejtorëve dhe duke e bërë të mundur për
aksionarët të inspektojnë dokumentet që kanë të bëjnë me transaksionet
me palët e lidhura dhe emëruar auditorë për të kryer inspektim të
transaksioneve të tilla.
Nigeria
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2016: Nigeria ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël
duke kërkuar që transaksione me palët e lidhura të jenë objekt i shqyrtimit
të jashtëm dhe i miratimit nga aksionarët pa interesa. Kjo reformë vlen për
Kanon dhe Lagosin.
Norvegjia
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2008: Norvegjia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve përmes
ndryshimit të rregullave për transaksionet me palët e lidhura në Aktin për
kompanitë publike me përgjegjësi të kufizuar.
Pakistani
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2018: Pakistani ka rritur mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke
e bërë më të lehtë padinë e drejtorëve në rast të transaksioneve me
paragjykime me palët e interesuara. Kjo reformë vlen edhe për Karaçin
dhe Lahorin.
Panama
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
56
TBB 2014: Panamaja ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke
kërkuar dhënien e më shumë informatave për kompanitë në pronësi
publike.
Peru
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2013: Peruja ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve përmes një ligji
të ri që rregullon miratimin e transaksioneve me palët e lidhura dhe duke e
bërë më të lehtë paditjen e drejtorëve kur transaksionet e tilla janë të
dëmshme.
TBB 2012: Peruja ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve përmes një ligji
të ri që u lejon aksionarëve të kërkojnë qasje në dokumentet
jokonfidenciale të korporatës.
Katari
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2017: Katari e dobësoi mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke
ulur të drejtat e aksionerëve në vendime të mëdha, duke zvogëluar
pronësinë dhe strukturat e kontrollit, duke reduktuar kërkesat për
miratimin e transaksioneve të palëve të ndërlidhura dhe zbulimin e tyre në
bordin e drejtorëve dhe duke kufizuar përgjegjësinë e drejtuesve të
interesuar dhe bordit të drejtorëve në rast të transaksioneve me palë të
lidhura me paragjykime.
Federata Ruse
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2017: Federata Ruse forcoi mbrojtjen e investitorëve të vegjël
duke rritur të drejtat e aksionarëve dhe rolin në vendimet e mëdha të
korporatave.
Ruanda
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
57
TBB 2018: Ruanda ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke
e bërë më të lehtë padinë e drejtorëve, duke sqaruar pronësinë dhe
strukturat e kontrollit dhe duke kërkuar transparencë më të madhe të
korporatës.
TBB 2016: Ruanda ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke
futur dispozita që lejojnë mbajtësit e 10% të aksioneve të kompanisë të
thirrin mbledhje të jashtëzakonshme të aksionarëve, duke u kërkuar
mbajtësve të klasave të veçanta të aksioneve të votojnë për vendimet që
prekin aksionet, duke kërkuar nga anëtaret e bordit që të japin informata
për drejtoritë e tyre dhe punësimin primar dhe duke kërkuar që raportet e
auditimit për kompanitë e listuara të publikohen në një gazetë.
TBB 2014: Ruanda ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve përmes një
ligji të ri që lejon paditësit të marrin tërthorazi në pyetje të paditurit dhe
dëshmitarët me miratim paraprak të pyetjeve nga gjykata.
TBB 2010: Ruanda ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve përmes një
ligjit të ri për kompanitë duke kërkuar dhënie të më shumë informatave
nga korporata, duke rritur përgjegjësinë e drejtorëve dhe përmirësuar
qasjen e aksionarëve në informata.
Arabia Saudite
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2018: Arabia Saudite ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të
vegjël duke rritur të drejtat e aksionarëve dhe rolin në vendimet e mëdha,
duke sqaruar pronësinë dhe strukturat e kontrollit, duke kërkuar
transparencë më të madhe të korporatave dhe duke rregulluar zbulimin e
transaksioneve me palët e interesuara.
TBB 2017: Arabia Saudite ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të
pakicave duke forcuar pronësinë dhe strukturat e kontrollit të kompanive
dhe duke rritur kërkesat për transparencë korporative.
TBB 2009: Arabia Saudite ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke
ua ndaluar palëve të interesuara të votojnë për miratimin e transaksioneve
58
me palët e lidhura dhe duke rritur sanksionet ndaj drejtorëve që shpallen
përgjegjës për dëmet ndaj kompanisë që rezultojnë nga një transaksion në
të cilin ata kanë pasur interes personal.
Senegali
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2015: Senegali ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke
futur kërkesa për më shumë informata lidhur me transaksionet me palët e
lidhura për bordin e drejtorëve; dhe duke e bërë të mundur për aksionarët
të inspektojnë dokumentet që kanë të bëjnë me transaksionet me palët e
lidhura; dhe emëruar auditorë për të kryer inspektim të transaksioneve të
tilla; dhe duke e bërë të mundur për paditësit e aksionarëve të kërkojnë
nga pala tjetër, dhe nga dëshmitarët, dokumente relevante për lëndën e
padisë gjatë gjykimit.
Siera Leone
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2010: Siera Leone ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve përmes
një ligji të ri për kompanitë duke avancuar përgjegjësinë e drejtorëve dhe
përmirësuar kërkesat për dhënie të informatave.
Ishujt Solomon
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2012: Ishujt Solomon kanë fuqizuar mbrojtjen e investitorëve
duke rritur qasjen e aksionarëve në informatat e korporatës.
Sri Lanka
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2012: Sri Lanka ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke
kërkuar më shumë informata nga korporatat në raste të transaksioneve
ndërmjet palëve të interesuara.
59
Sudani
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2017: Sudani ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke
futur kërkesa më të mëdha për dhënien e informatave për transaksionet me
palët e lidhura në bordin e drejtorëve dhe dhënien e të drejtave të
parablerjes aksionerëve në shoqëritë me përgjegjësi të kufizuar. Megjithatë,
Sudani ka dobësuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke e bërë më të
vështirë padinë e drejtorëve në rast të transaksioneve të lidhura me palën
paragjykuese, duke ulur të drejtat e aksionarëve dhe rolin në vendimet e
mëdha të korporatave dhe duke minuar strukturat e pronësisë dhe
kontrollit.
Svazilandi = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2011: Svazilandi ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke
kërkuar dhënien e më shumë informatave nga korporatat, standarde më të
larta të përgjegjësisë për drejtorët e kompanive dhe qasje më të madhe në
informatat e korporatave për investitorët e vegjël. Svazilandi ka shkurtuar
kohën për import duke zbatuar një sistem elektronik të shkëmbimit të
brendshëm të informatave për doganën në pikat e saj kufitare.
Tajvani, Kinë
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2013: Tajvani, Kinë, ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke
kërkuar më shumë informata për transaksionet me palët e lidhura dhe
duke përmirësuar regjimin e përgjegjësisë për drejtorët e kompanive në
rastet kur transaksionet e tilla janë abuzive.
Taxhikistani
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
60
TBB 2013: Taxhikistani ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke e
bërë më të lehtë paditjen e drejtorëve në rastet e transaksioneve të
dëmshme me palët e lidhura.
TBB 2011: Taxhikistani ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke
kërkuar dhënien e më shumë informatave nga korporatat në raportet
vjetore dhe qasje më të madhe në informatat e korporatave për
investitorët e vegjël.
TBB 2010: Taxhikistani ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve përmes
ndryshimit të ligjit për kompanitë aksionare duke avancuar kërkesat për
dhënie të informatave për transaksionet me palët e lidhura, duke rritur
përgjegjësinë e drejtorëve në rastet kur transaksionet me palët e lidhura
dëmtojnë kompaninë dhe lejojnë aksionarët për të kërkuar shfuqizim të
transaksioneve të tilla.
TBB 2009: Taxhikistani ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke
futur rregulla për transaksionet me palët e treta, duke kërkuar më shumë
informata për transaksione të tilla dhe duke lejuar investitorët e vegjël për
të nisur padi kundër drejtorëve në emër të kompanisë për të mbrojtur të
drejtat e tyre si aksionarë.
Tajlanda
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2018: Tajlanda ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke
e bërë më të lehtë padinë e drejtorëve në rast të transaksioneve të lidhura
me palën paragjykuese, duke rritur të drejtat e aksionarëve dhe rolin në
vendimet e mëdha të korporatave dhe duke qartësuar pronësinë dhe
strukturat e kontrollit.
TBB 2009: Tajlanda ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke
avancuar detyrat e drejtorëve dhe rritur mjetet ligjore në rastet kur
transaksionet me palët e lidhura dëmtojnë kompaninë.
Togo
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
61
TBB 2015: Togo ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke
futur kërkesa për më shumë informata lidhur me transaksionet me palët e
lidhura për bordin e drejtorëve dhe duke e bërë të mundur për
aksionarët të inspektojnë dokumentet që kanë të bëjnë me transaksionet
me palët e lidhura dhe emëruar auditorë për të kryer inspektim të
transaksioneve të tilla.
Tunizia
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2010: Tunizia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke avancuar
kërkesat për dhënie të informatave dhe miratim për transaksionet me palët
e lidhura.
TBB 2009: Tunizia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke lejuar
investitorët e vegjël të kërkojnë në gjykatë shfuqizimin e transaksioneve
me palët e lidhura që dëmtojnë kompaninë.
Ukraina = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2018: Ukraina ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke
kërkuar publikimin e detajuar të menjëhershëm të transaksioneve me palët
e lidhura.
TBB 2017: Ukraina forcoi mbrojtjen e investitorëve të pakicave duke
kërkuar që drejtori ose aksionari i interesuar të përjashtohet nga votimi,
duke kërkuar që transaksionet e propozuara me palën e lidhur t'i
nënshtrohen rishikimit të jashtëm, duke paraqitur mjete juridike në rastet
kur transaksionet me palë të lidhura janë të dëmshme për kompaninë dhe
gjithashtu duke qartësuar pronësinë dhe strukturat e kontrollit.
TBB 2010: Ukraina ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve përmes një
ligji të ri për shoqëritë aksionare duke avancuar kërkesat për miratim të
transaksioneve me palët e lidhura, duke rritur kërkesat për dhënie të
informatave në raportin vjetor dhe duke e bërë më të lehtë paditjen e
62
drejtorëve në rastet kur transaksionet me palët e lidhura dëmtojnë
kompaninë.
Emiratet e Bashkuara Arabe
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2017: Emiratet e Bashkuara Arabe kanë forcuar mbrojtjen e
investitorëve të vegjël duke rritur të drejtat dhe rolin e aksionarëve në
vendimet e mëdha të korporatave, duke qartësuar pronësinë dhe
strukturat e kontrollit dhe duke kërkuar transparencë më të madhe të
korporatave.
TBB 2016: Emiratet e Bashkuara Arabe kanë fuqizuar mbrojtjen e
investitorëve të vegjël duke ua ndaluar kompanive subsidiare të blejnë
aksione në kompanitë e tyre mëmë dhe duke kërkuar që blerësi potencial ,
pas arritjes së 50% ose më shumë të kapitalit të kompanisë, tu bëjnë ofertë
për blerje të gjithë aksionarëve.
TBB 2015: Emiratet e Bashkuara Arabe kanë fuqizuar mbrojtjen e
investitorëve të vegjël duke futur kërkesa shtesë për miratim për
transaksionet me palët e lidhura dhe kërkesa për dhënien e më shumë
informatave për transaksionet e tilla në bursë; duke futur kërkesën që
drejtorët e interesuar do të mbahen përgjegjës në një transaksion me palët
e lidhura që është i padrejtë ose përbën konflikt interesi; dhe duke e bërë
të mundur për aksionarët të inspektojnë dokumentet që kanë të bëjnë me
transaksionin me palët e lidhura, të emërojnë auditor për të inspektuar
transaksionin dhe të kërkojnë shfuqizim të transaksionit nëse provohet se
ka qenë i padrejtë.
TBB 2014: Emiratet e Bashkuara Arabe kanë fuqizuar mbrojtjen e
investitorëve duke kërkuar më shumë informata në lidhje me
transaksionet me palët e lidhura në raportin vjetor dhe në bursë dhe duke
e bërë të mundur paditjen e drejtorëve kur transaksionet e tilla dëmtojnë
kompaninë.
63
Uzbekistani
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2018: Uzbekistani ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël
duke rritur kërkesat e transparencës së korporatave.
TBB 2017: Uzbekistani ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël
duke sqaruar pronësinë dhe strukturat e kontrollit.
TBB 2015: Uzbekistani ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël
duke futur një kërkesë që shoqëritë aksionare të japin informata lidhur me
transaksionet me palët e lidhura në raportet e tyre vjetore; duke vendosur
standarde më të larta për dhënie të informatave lidhur me transaksionet e
tilla bordit të drejtorëve; dhe duke krijuar të drejtën për aksionarët që të
marrin të gjitha dokumentet e lidhura me transaksionet e tilla.
Vanuatu
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2017: Vanuatu ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke
rritur të drejtat e aksionarëve dhe rolin në vendimet e mëdha të
korporatave dhe duke qartësuar pronësinë dhe strukturat e kontrollit.
Vietnami
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
TBB 2017: Vietnami ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël
duke e bërë më të lehtë padinë e drejtorëve në rastet e transaksioneve
paragjykuese midis palëve të interesuara, duke rritur të drejtat e
aksionarëve dhe rolin në vendimet e mëdha të korporatave, duke forcuar
strukturat e pronësisë dhe kontrollit të kompanive dhe duke rritur
kërkesat e transparencës korporative.
TBB 2014: Vietnami ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke
kërkuar më shumë informata për kompanitë në pronësi publike në rastet e
transaksioneve me palët e lidhura.
64
TBB 2012: Vietnami ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke
kërkuar standarde më të larta të llogaridhënies për drejtorët e kompanive.
TBB 2008: Vietnami ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke
kërkuar më shumë informata si për transaksionet e rregullta ashtu edhe
për ato me palët e lidhura.
Zimbabve
= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.
DB 2016: TBB 2016: Zimbabveja ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve
të vegjël duke futur dispozita që lejojnë praktikuesit ligjorë të hyjnë në
marrëveshje me taksa të paparashikuara me klientetët.