Regional Environmental Centerfor Central and Eastern Europe

County Office Macedonia

Практичен Водич низ Законодавството за Животна Средина

Балканска Фондација за Одржлив Развој - БФОРРегионален Центар за Животна Средина

Издавач:

Тираж: 300

3

Животната средина не засега сите нас бидејќи е поврзана со секој аспект на нашето живеење, а дол го рочно гледано и со нашиот опстанок.

Таа влијае на работата, здравјето и безбедноста, рек­реа цијата, од носно на квалитетот на животот во целост. Голем број на есенцијални животни услови се поврзани со животната средина: загаденоста на воздухот пре дизвикува проблеми со дишните органи, алер гии, загаденоста на водите причинува стомачни инфек ции, намалувањето на бројот и видовите на водниот свет, уништувањето на земниот животински свет, птиците и нивните живеалишта се одразува на ослабување на нашата економија; уништувањето на шумите има директни последици врз интензивирање на ерозијата и зголемувањето на можноста за наста­ну вање на поплави, прекумерното користење на природните ресурси ја доведува во прашање идни ната на следните поколенија, прекумерното соз да вање и несоодветното постапување со отпадот одзема дел од нашиот животен простор и претставаува повеќе­зна чна закана за нашето здравје и т.н.

Не така одамна, “животната средина” се сметаше како интерес на мал број луѓе ­ љубители на природата, но денес перцепирањето на “животната средина” има една сосема нова димензија. Како жители на планетата земја, на Европа, на нашата држава, на нашите општини, денес сите го делиме интересот и обврската да ја зачуваме и подобриме животната средина, бидејќи така ќе го подобриме нашето живеење. Населението на планетата земја веќе поседува цврста определба, доволно знаења и добри практики кои овозможуваат справување со поголемиот број закани за животната средина и здравјето на луѓето, сега и во иднина. Во таа насока воспоставена е долгорочна визија за просперитетно и праведно општество и за почиста и поздрава животна средина преку централниот прин цип на сите политики на животната средина ­ меѓу ­ генерациската еднаквост, кој се реализира со креирање на одржлив развој и кој, пред се, ја препознава нераскинливата спрега меѓу економскиот раст, социјалната кохезија и заштитата на животната средина.

Развиени се голем број инструменти за реализација на овој принцип: креирање на политики, воспоставување на институции, стимулирање на еколошки иновации, подигање на јавната свест и секако ­ усвојување на законодавство и воведување на мерки за негово

спроведување. Во правец на подобрување на сос­тојбите во животната средина одат напорите на на шата земја за целосно прилагодување на нацио налното законодавство со регулативата на Европската Унија.

Процесите на интеграција на Република Македонија со Европската Унија и други меѓународни организации ја наметнаа потребата од поставување на суштински поинаков систем на управување со квалитетот животната средина во целост. Воспоставувањето на инструментите за заштита на животната средина денес базира на транспарентност, креирање на партнерство и заедничка активност на сите заинтересирани страни. Така на пример, договорите со индустријата за заштита на животната средина на доброволна основа се покажале во пракса како поефикасни дури и од самите закони.

Покрај разновидните партнерски односи, децент­рализацијата исто така се смета за важен предуслов за подобрувањето на заштитата на животната средина. Имено, локалните заедници кои ги познаваат специ­фич ностите на просторот во кој делуваат, можат да идентификуваат посоодветни мерки за заштита на живот ната средина во нивното окружување от кол­ку централната администрација. Заради тоа, спро­ведувањето на консултации и одржување на дијалог меѓу сите заинтересирани страни базирани врз пристапот на отвореност, учество, пресметливост, ефек тивност и кохезија се од суштинско значение за ефикасноста на инструментите на животната средина на сите нивоа, а особено на локално, каде нивната примена дава највидливи ефекти.

Македонското законодавство за животна среди на и потребата за изработка на Водич за децент ра­лизација на законите за животна средина

Изминатите неколку години Министерството за животна средина и просторно планирање интензивно работеше на изработка и усвојување на законска регулатива во насока кон усогласување со Европското законодавство. Како резултат на овој процес беа усвоени четири закони, а во тек на изработка се одредени секторски закони, како и голем број на подзаконски акти. Од ова произлегува дека секторското законодавство не е целосно оформено, така што неговото заокружување останува приоритетна задача за наредниот период. Од тие причини, проблемот на спроведување на законодавството е врзан со донесување на подзаконските акти на централно

Предговор

4

нуваат локалната самоуправа како “општини и опш­тини и градот Скопје”, но заради полесно следење на текстот, Водичот го користи изразот “локална самоуправа” освен во случаите каде ова именување може да создаде недоразбирање. Истотака, законите го користат изразот “орган на државната управа надлжен за работите од областа на животната средина”, додека Водичот, од истите причини, ја користи кратенката на името на органот, т.е. на Министерството за животна средина и просторно планирање, “МЖСПП”.

Во Водичот особено се обрнува внимание на закон­ски те процедури при носење на одлуки од страна на надлежни органи (на централно ниво ­ секогаш кога општините се учесници во постапката, односно на локално ниво­кога општините се директно одговорни за носење, и/или спроведување на одлуки, како на пример усвојување на плански документи, издавање дозволи и сл.). Овие постапки, освен наративно, се прикажуваат и во табеларна форма преку издвојување на специфични чекори, рокови и надлежни органи. Секогаш кога тоа е можно, Водичот содржи Преглед на обврските и надлежностите на локалната самоуправа и нејзините органи (градоначалник, совет) и адми­нист рацијата. Во Прегледот се наведени: бројот на членот, подрачјето на кое што припаѓа, неговото име и оние ставови од членовот кои се однесуваат конкрет но на локалната самоуправа и нејзините органи, односно покрај членот / ставот кој се цитира, означен е и органот на локалната самоуправа за кого се пропишува надлежноста / обврската.

Каде што законските одредби рамковно ги насочуваат општините кон избор на оптимален начин на нивно спроведување, во Водичот се предложени примери и илустрации. Овие примери имаат информативен карактер, но со оглед на тоа што не произлегуваат од законите туку се само предлози за можна практична примена, истите не претставуваат обврзувачка рамка за делување.

ниво, и други прописи на локално ниво. Најургентните подзаконски акти на централно ниво се веќе донесени, а останатите се во фаза на интензивна изработка. Локалните прилики ќе го определат обемот на нивна доразработка со прописи на локално и регионално ниво.

Во прирачникот се разгледуваат веќе усвоените зако­ни и тоа:

Законот за животна средина како рамковен закон кој ги обединува и регулира на униформен начин сите заеднички карактеристики на медиумите на животната средина и отпадот и

Секторските закони (Законот за квалитет на амбиен­тал ниот воздух, Законот за природа и Законот за управување со отпадот) што го формираат вер ти­калното законодавство, кое се занимава со специ фи­ките на секој сектор поединечно.

Законот за локална самоуправа ги утврди надлеж­ностите на општината и во областа на животната сре дина со право и должност за преземање мерки за заштита на медиумите на животната средина вклу­чувајќи ги бучавата, нејонизирачко зрачење и отпадот. Во рамките на овие надлежности, Законот за животна средина и посебните закони од животната средина ги прецизираат надлежностите и одговорностите на единиците на локалната самоуправа и нивните ор­гани. Ваквите надлежности се од особена важност во про цесот на остварувањето на целокупната политика на државата а со тоа и на единиците на локалната самоуп рава и нивните органи, во заштитата и подобрувањето на квалитетот на животната средина во Република Македонија.

Со цел успешно спроведување на овие надлежности, локалната самоуправа ги јакне своите капацитети, согласно сопствените потреби и можности. Изра бот­ката на Водичот низ законодавството за животната средина има за цел да придонесе кон зајакнувањето на овие капацитети на локално ниво, толкувајќи ги теоретските сегменти од Законите, преку практични описи и упатства, за да ја направи законската материја подостапна до корисниците ­ општинската администрација, и да обезбеди нивна законита и ефикасна работа.

Воведни напомени при користењето на Водичот

При толкувањето на веќе усвоените закони од областа на животната средина во Водичот се следи кохерентно структуирана рамка, која воглавном се придржува кон последователните поглавја од законите, но презентирајќи ги само суштинските ошти и посебни одредби што имаат значење за локалната самоуправа.

Законите од сферата на животната средина ја име­

5

Содржина

Вовед 5

1 Примена на законот 6

1.1 Поими и нивно значење 6

1.2 Општи обврски 7

1.3 Посебни обврски и мерки 7

2 Мониторинг на животната средина 9

2.1 Планирање на мониторингот 9

2.2 Мрежи за мониторинг 9

2.2.1 Интерен мониторинг 9

2.2.2 Заклучни согласувања за интерен мониторинг 10

3 Информативен систем и пристап до информации 11

3.1 Елементи на информативниот систем и надлежности 11

3.2 Пристап до информации 11

3.2.1 Пасивно информирање 12

3.2.2 Активно информирање 13

3.2.3 Заклучни согледувања 15

4 Планирање и заштита на животната средина 16

4.1 Видови плански документи и надлежност за нивното донесување 16

4.1.1 Локални еколошки акциони планови 16

4.1.2 Заклучни согледувања 17

5 Принципи и инструменти за управување со животната средина 18

5.1 Стратегиска оцена 18

5.1.1 Спроведување на стратегиска оцена на локално ниво 18

5.1.2 Заклучни согледувања за Стратегиска оцена 21

5.2 Интегрирано спречување и контрола на загадувањето 22

5.2.1 Интегрирани еколошки дозволи - Б 22

5.2.2 Заклучни согледувања 26

5.3 Спречување и контрола на хавариите со присуство на опасни супстанци 27

5.3.1 Мерки за безбедност, внатрешни планови за вонредни состојби и известување

28

5.3.2 Надворешни планови за вонредни состојби 28

5.3.3 Заклучни согледувања 29

6

Листа на кратенки

(SEA), (СОВ) Стратешка оцена на влијанија (од планови и програми)

(EIA), (ОВЖС) Оцена на влијанија врз животната средина

(IPPC) (ИСКЗ) Интегрирана Спречување и контрола на загадувањето

ИЕД Интегрирана еколошка дозвола

ДУОП Дозвола за усогласување со оперативен планј

ОН Обединети Нации

МЖСПП Министерство за животна средина и просторно планирање

НЕАП Национален Еколошки Акционен План

ЛЕАП Локален Еколошки Акционен План

7

Вовед

Закон за животна средина

Ови принципи и постапки се инкорпорирани во посебните закони, на начин кој упатува кон примена на овие одредби.

Во законот се транспонираат и барања од меѓународни договори ратификувани од Република Македонија, како што се:

Архуската Конвенција (конвенција на ОН) за пристап до информации, учество на јавноста во одлучувањето и пристап до правата за прашањата поврзани со животната средина,

Конвенција за оценување на влијанијата врз животната средина во прекуграничен контекст (Еспо Конвенција),

Киевски протокол за стратешко оценување на животната средина, како и други договори.

Со Законот за животна средина се утврдуваат правата и должностите на Република Маке до­нија, на општините, градот Скопје и општините

во градот Скопје, како и на правните и физичките лица во обезбедувањето услови за заштита и унапредување на животната средина.

Основните принципи и постапки за управување со животната средина содржани во законот се:

пристап до информации за животната средина,

оценување на ефектите од некои планови и програми врз животната средина (SEA, СОВ),

оценување на ефектите од одредени јавни и приватни проекти врз животната средина (EIA, ОВЖС),

издавање на дозволи за интегрално спречување и контрола на загадувањето (IPPS, ИСКЗ) како и

постапки за контрола на опасностите од хаварии во присуство на опасни супстастанции кои важат за сите медиуми и области на животната средина

8

употреба, индустриските и другите објекти.

Заштита и унапредување на животната средина е систем на мерки и активности (општествени, политички, социјални, економски, технички, обра­зов ни и др.) со кои се обезбедува поддршка и созда вање услови за заштита од загадување и од дегра дација на медиумите и одделните области на живот ната средина, заштита од осиромашување на озонската обвивка, спречување на штетната бучава и вибрации; заштита од јонизирачко и од нејонизирачко зрачење, вклучувајќи го и електромагнетното зрачење, заштита од непри­јат на миризба, користење и депонирање на отпа­доците и друг вид заштита на животната средина

Квалитет на животната средина е состојба на животната средина изразена преку физички, хемиски, естетски и други показатели.

Катастар за животна средина е квантитативна и квалитативна евиденција на загадувачите и на изворите на загадување кои испуштаат загадувачки материи во медиумите на животната средина, во која е вклучена и картата на загадувачи.

Регистар на загадувачки материи и супстанции и на нивните карактеристики е каталог во кој се класифицирани отпадните, опасните и штетните материи, според нивниот хемиски состав и според степенот на нивната опасност.

Јавност е едно или повеќе правни или физички лица и нивните организации и здруженија.

Засегната јавност е јавноста засегната со или што има интерес ­ во моментот или во иднина ­ во донесувањето одлуки за животната средина, (тука спаѓ аат и здруженијата на граѓани формирани за заштита и за унапредување на животната сре­дина).

Инсталација (во однос на интегрираните еколошки дозволи) е дефинирана како е неподвиж­на техничка единица каде што се вршат една или повеќе пропишани активности и активности кои се непосредно поврзани со нив, а кои би можеле да имаат ефект врз емисиите и врз загадувањето во целост.

Инсталација (во однос на спречувањето и контролата на хавариите со учество на опасни супстанции) е техничка единица во рамките на

Одредбите на овој закон рамковно ја опре де­луваат заштитата и унапредувањето на ква ли­тетот на медиумите и одделните области на

животната средина и тоа:

почвата, водата и воздухот,

областите на животната средина (управување со отпадот, вибрации, зрачења, миризба водите и сл.),

биолошката разновидност и други природни богатства,

заштита на озонската обвивка и

заштита од негативно антропогено влијание врз климатскиот систем.

Заштитата на медиумите и одделните области на животната средина а ќе биде постигнато со преземање на одредени мерки и активности за заштита од штетните влијанија утврдени со овој и посебните закони и тоа од:

вршењето одредени активности,

загадувачките супстанции и технологии,

отпадот,

бучавата и вибрациите,

јонизирачкото и нејонизирачкото зрачење.

Мерките и активностите за заштита и унапредување на животната средина се од јавен интерес, што значи дека Владата на Република Македонија односно единиците на локалната самоуправа се должни да го спроведуваат мерките за заштита како и да обезбедуваат финасиски средства за нивна реализација.

1.1 Поими и нивно значење

Законодавецот направил исчекор при дефинирањето на поимите употребувајќи општо прифатени термини со соодветни значења користени во европската ре­гу латива, додека истите претставуваат новина во на­шето закондавство. Следните поими се издвоени и превез мени од Законот, заради нивното значење при примената на одредбите на локално ниво:

Животна средина е просторот со сите живи орга­низми и природни богатства, односно природните и создадените вредности, нивните меѓусебни односи и вкупниот простор во кој живее човекот и во кој се сместени населбите, добрата во општа

1 Примена на законот

9

распоред и со употреба на спроведливи методо­ло гии за следење на животната средина и за соби­рање на податоци.

1.2 Општи обврски

Законодавецот (Министерството за животна средина ­ МЖСПП) може да забрани вршење на одредени активности (член 20) кои можат да имаат штетни влијанија врз квалитетот на животната средина и тоа:

градење или реконструкција на инсталации, без добивање на дозвола и без притоа да се исполнат утврдените норми и стандарди од системот за заштитата и унапредување на животната средина;

производство и увоз на превозни средства кои не ги исполнуваат условите пропишани за емисиите кај мобилните извори на загадување и на бучава;

испуштање на загадувачки материи во медиумите на животната средина, на начин и во количество, или концентрација што ги надминуваат пропи­ша ните норми, освен на начин и под услови про­пишани со закон.

Доколку наведените активности не се предемет на издавање на дозволи за интегрирано спречување и контрола на загадувањето, односно дозволи за усогласување со оперативен план, во такви случи начините и мерките за превенција и отстранување на загадувањата (и враќање на животната средина во задоволителна состојба) ќе бидат пропишани од Ми нистерот за животна средина и просторно пла­нирање.

Воглавно, тоа се мерки за превенција, ограничувања и забрани за реализација на одредени активности, како што се промет, производство, складирање, увоз и извоз на призводи, полупроизводи и суровини, ограничување и забрана за употреба на определени технологии и слично. Во таа насока тековно се изработуваат и усвојуваат бројни прописи во рамките на хоризонталното и секторското законодавство.

Согласно овие прописи, општините, градот Скопје и општините во градот Скопје ќе можат по исцрпувањето на другите форми на спречување и контрола на загадувањата, (а по извршени инспекциски контроли со документирани и евидентирани наоди), да изре­куваат мерка за забрана за вршење на одредени активностите и за враќање на животната средина во задоволителна состојба.

1.3 Посебни обврски и мерки

Во членот 26 пропишани се посебни права, но и об­врс ки на Министерот за животна средина и прос тор­но планирање, за информирање на јавноста во случаи

еден систем во кој се произведуваат, употребуваат, складираат или се врши ракување со опасни супс танции. Таа ја вклучува целокупната опрема, објектите, цевководите, машините, алатките, при­ватните железнички споредни колосеци, ста ни­ци те за истовар кои ја опслужуваат инста ла цијата, складовите или сличните градби, потребни за работа на инсталацијата.

Постоечка инсталација е дефинирана како инс­та лација којашто е оперативна односно ра боти пред 1­ви јули 2007 година, односно започ нува со работа пред 31­ви декември, 2009 година, а не обезбедила интегрирана еколошка дозвола (ИЕД)

Проект е дефиниран како развоен документ со кој се анализираат и се дефинираат конечните решенија за користење на природните и на созда­дените вредности и се уредува изградбата на објекти и инсталации и спроведувањето на други активности кои имаат влијание врз животната средина, пределот и врз здравјето на луѓето.

Оператор е секое физичко или правно лице кое врши активност во, или спроведува контрола врз инсталацијата, или лице на кое му се доверени овластувања за донесување економски одлуки во однос на техничкото работење на инсталацијата.

Дозвола (во однос на интегрираното спречување и контролата на загадувањето) е оној дел од пи­шаната одлука или целата пишана одлука (или неколку такви одлуки) со којашто се дава овлас ту­вање за работа на целата инсталација или на еден нејзин дел, а во согласност со одредени услови со кои се гарантира дека инсталацијата е усогласена со барањата утврдени со овој закон. Дозволата може да опфаќа една или повеќе инсталации или делови од инсталации на истата локација, со кои работи истиот оператор.

Оценување на влијанието врз животната средина е проценка на можните влијанија на одредени плански документи, проекти, односно планирани активности врз животната средина.

Хаварија е појава во вид на голема емисија, пожар или експлозија настаната како резултат на неконтролирани настани во текот на работењето на кој било систем за превенција и за контрола на хаварии, со учество на една или повеќе опасни супстанции, а што доведува до сериозна опасност за човековото здравје и за животната средина, веднаш или подоцна, во или надвор од системот.

Мониторинг е процес на повторливо набљу ду­вање на еден, или повеке медиуми. или области на животната средина, за цели дефинирани во просторот и времето според предходно изгот вен

10

кога се надминати дозволените емисии и/или има појава на други видови на загадувања на животната средина, како и за планираните/превземените за дол­жителни мерки од пошироки размери во случаи и под ус лови утврдени со овој или друг закон. (Чл.26 став 1)..

Во контекст на вакви овластувања, единиците на локалната самоуправа по потреба ги преземаат наведените активности но, само доколку загадувањето е ограничено на подрачје на територијата на општината, односно во случаи и под услови дефинирани со посебните закони. (Чл.26 став 2). Така на пример, согласно Законот за квалитет на амбиентниот воздух, Градоначалникот (Советот на општината) е должен во случаи на чести надминувања на пропишаните гранични вредности за квалитет на амбиентниот воздух или надминување на праговите за алармирање да донесе Акт со кој ќе ограничи, или забрани одредени активности кои се причина за настанатите појави и за тоа е должен да ја информира јавноста.

11

2 Мониторинг на животната средина

2.2 Мрежи за мониторинг

Според Законот за животна средина, вршењето на мониторинг на медиумите и областите на животната средина подразбира:

систематско набљудување, испитување и оце­нување на загадувањето и

идентификација и регистрирање на изворите на загадување (член 32).

За вршење на мониторинг, законодавецот пропишува воспоставување на Државна мрежа за миниторинг која што се состои од државните мрежи за мониторинг за пооделни медиуми и области на животната средина. (член 33)

На локално ниво единиците на локалната самоуправа можат да формираат локални мрежи за мониторинг за вршење на определи работи и за одделни медиуми и области на животната средина, (член 36). Со под­законски акти донесени врз основа на посебните закони за медиумите и областа на животната средина ќе бидат пропишани начините и условите под кои можат да се формираат локалните мрежи.

Покрај државниот мониторинг, којшто го вршат над лежени органи преку мрежи за мониторинг, за­конот пропишува и обврски за вршење на интер­ниот мониторинг (самомониториг) од страна на операторите на инсталациите.

2.2.1 Интерен мониторинг

Развивањето интерен мониторинг и известување од страна на загадувачите има за цел, помеѓу другото, да се обезбеди зачестена контрола на релевантните емисии од поголемите загадувачи и дополнување на информациите добиени преку државниот мониторинг. На овој начин се извршува редуцирање на дел од активностите во рамките на Државниот мониторинг.

Согласно законот, задолжителен интерен мониторинг се врши на инсталациите кои подлежат на дозвола за интегрирано спречување и контрола на загадувањето (интегрирани еколошки дозволи), а го подразбира следното:

да вршат интерен мониторинг и да ги стават на рас полагање релевантните емисии од (отпадни води, издувни гасови, отпад, бучава и слично),

да не дозволат надминување на емисиите про­

Процесот на мониторингот и оценката на ре­зул татите од следењето претставува дел од систем на поврзани активости којшто поч­

нува со планирање и спроведување, а завршува со корис тење на добиените информации во текот на на носење на одлуки, и / или при стратешкото пла ни­рање.

Во оваа насока, треба да се направи разлика помеѓу мониторинг на изворите на емисии (отпадни води, издувни гасови) и мониторинг на квалитетот на животната средина (квалитет на амбиентниот воздух, квалитет на слатките води) при што се врши следење на два различни аспекти на ист проблем, односно следење на изворот и на реципиентот т.е приемниот медиум.

2.1 Планирање на мониторингот

Планирањето на мониторингот започнува со иден­ти фикација на потребите за информација, низ анализа на пропишаните законски барања за мониторинг, барањата на корисниците (носителите на одлуки, јавноста и друго). Видот, степенот на деталност на ин­фо р мациите, изборот на индикаторите, односно па­ра метрите, се прилагодуваат кон претходно утвр де­ни те општи и посебни цели на заштитата на одделен ме диум, или област на животната средина.

Спо ред тоа општите и посебните цели на мониторингот треба да ја определат формата на мрежата (на пример сле дење на емисии и имисии), како и програмата за мониторинг.

Следната фаза во овој процес е утврдување на

локациите и параметрите за мониторинг

релевантните методологии, постапки и технички услови за вршење на мониторингот,

кадар, опрема и простор кој ќе биде покриен во состав на дадената мрежа

Овие елементи на мониторингот, вклучувајќи ги и потребните финансиски средства, се дефинираат со посебните услови и барања на вертикалните (сек­торските) закони (законот за управување со квалитет на амбиентен воздух, закон за заштита на природата, законот за отпад).

12

пишани со дозволите,

да ги применуваат пропишаните техники за ме ре­ња како и

редовно да ги доставуваат податоците до над леж­ните органи.

Според тоа во содржината на дозволата треба да бидат вклучени и обврски за операторот за вршење на интерен мониторинг (самомониторинг) на емисиите, а во определени случаи дефинирани со овој или по­себните закони и за амбиентално загадување ­ зага­ду вање на почва, површински и подземни води и др. (член 36).

Вршењето на мониторинг може да се обезбеди и со договор за ангажирање на давател на услуга, воо­би чнаено лабораторија која треба да исполнува одредени барања (пр. акредитација) и којашто потоа ќе ги доставува резултатите од мониторингот на операторот ­ корисникот на услугата.

За постигнување на поставената цел, а заради обез­бедување на непречен проток на информации, за­ко нот ја воведува обврската за сите субјекти кои вр­шат мониториг, вклучувајќи ги општините и градот Скопје, добиените податоците од мониторингот без надоместок да ги доставуваат до Министерството за жи вотна средина и просторно планирање.

Ме тодологијата, формата и начинот на вршење на мониторинг, како и честотата на доставување на податоците ќе бидат регулирани со посебните закони и подзаконски акти (пр. Закон за животна средина ­ член 33 и Законот за квалитет на амбиентниот воздух ­ член 41).

2.2.2 Заклучни согласувања за интерен мониторинг

Преглед на активности на локалната самоуправа во воспоставување на мониторинг на животната средина на локално ниво

воспоставуваат локална мрежа за мониторинг доколку за тоа се согледа потреба;

обезбедуваат сретства од сопствениот буџет и од други извори (во согласност со закон и општинските акти) со кои ги покриваат трошоците на воспоставувањето, работењето, одржувањето и развојот на својата мрежа;

воспоставуваат локална мрежа за мониторинг на одреден медиум или област на животната средина, доколку таа надлежност им е делегирана од МЖСПП;

без надоместок, ги доставуваат податоците од мониторингот до МЖСПП на начин и под услови што ги пропишува Министерот.

13

На локално ниво општините можат да воспостават и водат:

Катастар на загадувачи на животната средина за своето подрачје и

Катастар на создавачи на неопасен отпад (согласно Законот за управување со отпад ­член 116).

Обврскте на општините и градот Скопје се податоците од катастрите и регострите најмалку еднаш месечно на начин и постапка пропишани во прописот од член 40 став 5 да ги доставуваат до Министерството за животна средина и просторно планирање.

Изготвувањето на регистарот и катастарот може да се довери на овластени правни лица, кои треба да ис­полнуваат одредени услови кои ќе бидат пропи шани со посебен пропис.

Министерството за животна средина и просторно планирање ја воспоставува и одржува листата на овлас тени правцни лица за изготвување на катастар и регистар.

Врз основа на податоците од мониторингот, се изработуваат Извештаи за состојбата на животната средина. Нивната цел е да се обезбеди информирање на јавноста и други јавни и приватни корисници во земјата и странство во однос на состојбите со меди­умите и областите на животната средина. Извештајот за состојбата на животната средина го изработува Министерството за животна средина и просторно планирање на секои три години (член 45).

Формата и содржината на извештајот е пропишан со Правилникот за содржината на извештајот за состој­бите со животната средина (“Службен весник на РМ” бр. 35/06).

Општините и градот Скопје можат да изготват извеш­тај за состојбата на животната средина за своето подрачје.

3.2 Пристап до информации

Под информација за животната средина според Архус­ката конвенција се подразбираат сите информации во писмена, визуелна, аудио, електронска или која и да е друга материјална форма а во врска со:

Состојбите на медиумите на животната средина (вода, воздух, почва) и областите на животната средина (природа, отпад, бучава, клима, јонизи­

За обезбедување на правото на пристап до ин­фор мации и слободата на ширење на инфор­ма циите потребно е да се изгради и развива

единс твен ефективен Информативен систем за живот ната средина.

Според законот, Министерството за животна средина и просторно планирање е надлежен орган за воспоставување на системот. Општините можат, но не се обврзани да учествуваат со сопствени мониторинг мрежи, катастри и регистри на загадувачи во воспоставувањето на Информативниот систем. Од друга страна, општините се должни да обезбедат пристап до информации од областа на животната средина што ги поседуваат.

3.1 Елементи на информативниот систем и надлежности

Информативниот систем ги опфаќа сите податоци добиени од мрежите за мониторингот, вклучувајќи и други податоци и информации за одделните медиуми и области на животната средина (член 40).

Заради управувањето со податоците и вршење на работите на информатовниот систем според законот, Министерството за животна средина и просторно планирање е надлежен орган за воспоставување на ваков системот.

Начинот и постапката на собирање, обработка, система­ти зирање, чување, искористување, дистрибуција и презентирање на податоците од инсформативниот ситем ќе бидат пропишани со посебен пропис (член 40 став 5).

Составни делови на информативниот систем се: Регис тарот на загадувачки материи и супстанции и нивните карактеристики, како и Катастар за животна средина. Во состав на Катастарот за животна средина вле гуваат: Катастрите на загадувачите на воздухот, водите, почвата, бучавата, Катастарот на создавачите на отпад, Катастарот на заштитените подрачја и дру ги­те катастри утврдени со посебните закони (член 42).

Општините и градот Скопје, за своите подрачја, можат да воспостават и одржуваат Регистар на загадувачки материи и супстанции и нивните карактеристики.

Формата, содржината, методологијата и начинот на водењето на регистарот ќе бидат пропишани со под­за конски акт.

3 Информативен систем и пристап до информации

14

3.2.1.1 Извори на информации

За да се запознае барателот со достапноста на инфор мацијата, и како да дојде до неа, во членот 52 се дефинирани субјектите кои располагаат со инфор мации за животната средина и кои треба да информираат, а тоа се: Владата со нејзините органи и институции, органите на општините, на градот Скопје и на општините во градот Скопје, правните и физичките лица кои врз основа на закон или договор вршат дејност или услуга од јавен интерес од областа на животната средина. Владата на Република Македонија објавува и одржува Листа на субјекти кои поседуваат или за кои се поседуваат информации како и видовите на информации кои ги поседува секој од наведените субјекти.

Спрема тоа, општините се должни да обезбедуваат информации за животна средина на заинтересираните субјекти во согласност со закон, така што за нив важат подолу наведените одредби за начинот на оства ру­вањето на правото на пристап до инфор мации.

3.2.1.2 Услови кои се однесуваат на барањето за информација

Законодавецот прецизно ги пропишува условите/ начинот под кои се обезбедува пристап до информаци за животната средина (Чл. 53).

Првиот чекор е доставување на барањето за доби­вање информација за животната средина кое мо же да се достави до секој субјект кој ја поседува инфор­ма цијата и истиот е должен да обезбеди пристап до инфор мацијата, односно да одговори на барањето.

Брањето на информација се доставува во пишана форма и не мора да се дава изјава за заинтересираност, односно да се наведува зошто е потребна инфор ма­ци јата.

Рокот за доставување на одговор во однос на барањето за информација треба да биде што е можно пократок, но не подолг од еден месец од денот на приемот на барањето, или најдоцна два месеца по приемот на барањето ­ доколку обемот и комплексноста на информацијата е таков што периодот од еден месец не е доволен за да се комплетира информацијата. Во таков случај, подносителот на барањето треба да се извести во што е можно пократок рок, а пред ис текот на рокот од еден месец, за потребата од пролон ги­ра ње на рокот како и за причините кои довеле до пролон гирањето.

3.2.1.3 Форма во која се доставува бараната информација

Најчесто информацијата се доставува во бараната

рач ко и нејонизирачко зрачење),

Факторите кои влијаат или би можеле да влијаат на животната средина,

Активности или мерки, законодавство, планови, програми и други документи кои се однесуваат или ќе се однесуваат на животната средина,

Финансиските и економските анализи за презе ме­ните мерки и активности во врска со животната средина,

Состојби поврзани со здравјето и безбедноста на луѓето, културните добра.

Во Законот за пристап до информации за животната средина се следат одредбите на истата конвенција а во однос на:

обврската јавните власти да ги направат инфор­ма циите достапни на барање без притоа подно­си телот да мора да го докажува својот интерес,

поставувањето временски рокови во кои јавните власти треба да одговорат и да ги обезбедат инфор мациите,

можните исклучоци,

процедурите за одбивање на давање на инфор­мација и

разумни парични надоместоци за давање на инфор мацијата.

Во основа кога се зборува за пристап до информации, односно потреба од информирање, се разликуваат два вида на информирање и тоа: пасивно и активно информирање.

Пасивно информирање е овозможено преку достап­ност на информациите и правото да се побара и добие информација од институциите што ја поседуваат бараната информација.

Активното информирање значи дека секоја држава преку своите органи и институции е должна да обезбеди, без тоа некој да го бара, постоење и дистри­буи рање на точни и јавно достапни информации кои се однесуваат за животната средина

3.2.1 Пасивно информирање

Пасивно информирање, односно достапноста на инфор мациите и правото да се побара и добие инфор­мација се регулирани во членот 51 на законот според којшто: ”секој има право, без притоа да мора да го докажува својот интерес, од органите и правните и физичките лица да бара валидизирани информации и податоци што се однесуваат на животната средина”.

15

интерес на кој се однесува бараната информација е од поголемо значење од интересот на оној кој ја бара информацијата.

Во секој случај, субјектот кој ја поседува информацијата е должен да донесе решение за одбивање на барањето, во целост или делумно, односно да проследи заклучок во писмена форма кој треба да ги содржи причините за одбивање на барањето, како и поука за можностите за жалба по решението или по заклучокот.

Барањето за информација не се одбива доколку бараната информација се однесува на било каква емисија (испуштања во животната средина).

3.2.2 Активно информирање

Јавно достапните информации кои се однесуваат за животната средина и овозможуваат активно информирање на јавноста се следните:

Итни информации,

Извештаи за состојбата со животната средина,

Нацрт законите и други акти,

Закони и други акти кои се во сила,

Програми и планови за животната средина,

Меѓународни договори и конвенции,

Информации за производи.

Според членот 56 сите субјекти, зависно од нивната фунција, а кои имаат надлежност за информациите за животната средина, или ги чуваат други во нивно име, да обебедат ширење, достапност на јавноста како и нивно одржување во форми и формати кои можат лесно да се репродуцираат и да бидат достапни преку компјутерските мрежи за комуникација. На овој начин со законот се воспоставува обврска за сите субјекти, во зависност од нивната функција, да поседуваат и ажурираат информации релевантни за нивната функ ција. На пример надлежен орган за следење на квалитетот на амбиентниот воздух треба да поседува информации за емисии во воздухот.

Во таа насока законодавецот воспоставува и одредени системи кои обезбедуваат проток на информации од загадувачите (операторите), од мрежите за мони то­ринг, од системите за собирање, ажурирање и чување на база на податоци, од евиденци, регистри, катастри итн.

Транспаретноста на информациите, а со тоа и еднос­тав ниот пристап до нив, најчесто се обезбедува пре ку информативните системи ­ јавно достапните комп­ју терски бази на податоци, веб­страници, публи ка­ции, годишни или квартални извештаи, како и преку основани канцеларии за комуникации, граѓански сервиси и други облици на организираност.

форма, освен ако бараната информација веќе е дос­тапна во друга форма, различна од онаа што е по ба­рана (пр. информацијата постои во однапред про пи­шана форма или зависно од природата на барањето информација се дава во форма која е поповолна и поразбирлива за барателот).

Доколку информацијата не може да се достави во бараната форма, субјектот до кој е доставено ба ра­њето за информација е должен во рок од седум дена од приемот на барањето да го извести барателот за при чината поради која информацијата се доставува во форма поинаква од бараната. (член 54).

3.2.1.4 Кога може да се одбие да се даде информација

Основна пречка за информирање на јавоста е посто­ење на тајноста на информациите како правна или општествена норма.

Исто така, доколку барањето за информација е форму­ли рано премногу општо и неразбирливо, истото може да биде одбиено.

Во член 55 на законот определени се случаите во кои може да се одбие барање за пристап до информација, односно случаите кога барањето за информација не се одбива.

Постојат неколку категории на информации што се исклучени од пристап на јавноста. како што се: лични податоци, информации што би предизвикале штета за животната средина, како на пример информации кои ја откриваат локацијата на ретки видови на флора или фауна, меѓународните односи, јавната безбедност и одбраната на земјата, предмети кои се под истрага или судска процедура, трговските или индустриските информации (во случај кога таквата доверливост е загарантирана со закон), заштитата на лицата, заш ти­тата на правата на интелектуална сопственост и др.

Барањето за отстапување информации може да се одбие и кога примателот на барањето не е надлежен за давање на таква информација. Во тој случај во рок од седум дена од денот на приемот на барањето, барањето се препраќа до субјектот кој ја поседува бараната информација, (доколку субјектот е познат) и за тоа се известува барателот; како алтернатива, барателот се известува кој е субјектот што најверојатно ја поседува бараната информација.

Кога барањето се однесува на информација којашто се наоѓа во фаза на дооформување или служи за интерни потреби и комуникации, тогаш барателот се известува за тоа кој субјект ја подготвува информацијата и за колку време ќе биде изготвена.

Во секој од случаите имателите на информацијата се должни да оценат дали заштитата на јавниот

16

средствата за масовно комуницирање (објавување во електронски и пишани медиуми, истакнување на огласни табли и сл).

Известувањето на јавноста за одлуката или планскиот документ што треба да донесе се спроведува со ставање на располагање на следните информации:

Предложените активности и нивно влијание врз животната средина, опис на главните мерки за избегнување, намалување и ако е можно, неутрализирање на значајните негативни ефекти,

Надлежни органи одговорни за донесување на одлуките, оние од кои можат да се добијат релевантни информации, како и оние до кои можат да се поднесат мислењата и забелешките,

Начини на учество на јавноста и временската рамка

Учеството на јавноста треба да се остварува во повеќе фази и тоа: во фазата на создавањето на нацрт документот и при усвојување на финалниот документ.

Учеството на јавноста може да биде реализирано како:

јавна расправа,

организирање на информативни средби за прием на коментари и поднесување приговори

пропагирање во весници и списанија, радио, ТВ­спотови

јавно истакнување на плановите, актите, одлуките во простори определени за таа намена (во градските собранија, или други јавни згради) заради давање увид на јавноста во нивната содржина.

Донесената одлука таа треба да биде објавена, притоа, кога одредени коментари и забелешки на јавноста не се прифатени, треба да се објаснат причините и мотивите за неприфаќањето.

Во законот учеството на јавноста во процесот на одлучувањето е регулирано во постапката за стра­тешка оценка на влијанијата на одредени планови и прог рами, постапката за оценка на влијанијата врз жи вот ната средина од одедени приватни проекти како и при постапката за издавање на дозволи за интег рирано спречување и контрола на загадувањето и др.

Во случај на непосредна опасност за животот или за здравјето на луѓето или на животната средина, предизвикана од активноста на човекот или од влијанието на природата (итна информација), тогаш субјектите кои ја поседуваат информацијата без одлагање се должни да ги објават, со цел да се овозможи на јавноста да преземе мерки за спречување или за ублажување на штетата што би можела да настане.

Сите овие информации претставуваат дел од инфор­ма тивниот систем.

Општините можат да ги користат сите наведени начини за обезбедување на пристап до информациите од областа на животната средина на локално ниво.

3.2.2.1 Надоместок на трошоците за давањето на бараната информација

Основно правило е дека надомест на трошоци за давањето на информација не се плаќа.Сепак, со пропис на Владата на Република Македонија ќе бидат пропишани висината на надоместокот и случаите кога имателите на информација наплатуваат за давањето на информацијата како и за случаите за изземањето од оваа обврска. Пребарувањето на регистрите, евиденциите на податоци, како и проверувањето на информациите на местото каде што се чуваат или се одржуваат е бесплатно (член 58).

3.2.2.2 Учество на јавноста

Пристап до информации е првиот чекор кон оства ру­вање на правото на јавноста за учество во постапките на подготвување и донесување на закони, плански документи, одлуки и други мерки кои се однесуваат на животната средина.

Предмет на учество на јавоста можат да бидат:

нормативни акти за општа употреба (закони, подзаконски акти),

одлуки со кои се регулираат општите права и одговорности во областа на животната средина,

забрани, ограничувања,

планови и програми за политики во животната средина (пр. НЕАП, ЛЕАП),

меѓугранични прашања во врска со животната средина и

специфични активности (како што се издавње на одреден вид на дозволи и слично)

Кога се започнува со процесот на донесување на одедена одлука или усвојување на плански доку­мент што може да има влијание врз животната сре­ди на, задолжително се известува јавноста преку

17

3.2.3 Заклучни согледувања

Преглед на активности на локалната самоуправа во воспоставување на информативен систем за животната средина и обезбедување пристап до информации за животната средина

воспоставува и одржува Регистер на загадувачки материи и супстанци и нивните карактеристики (според пропис донесен од Министерот на МЖСПП) за своето подрачје, доколку за тоа идентификува потреба;

податоците од Регистарот, најмалку еднаш месечно, ги доставува до МЖСПП;

воспоставува и одржува Катастар за животна средина (според пропис донесен од Министерот на МЖСПП) за своето подрачје, доколку за тоа идентификува потреба;

податоците од Катастарот, најмалку еднаш месечно, ги доставува до МЖСПП;

изготвува Извештај за состојбата на животната средина за своето подрачје, доколку за тоа идентификува потреба;

го доставува Извештајот до МЖСПП, заради одобрување;

обезбедува достапност на Извештајот за јавноста;

обезбдува пристап до информации за животната средина кои ги поседува согласно начинот и постапката пропишани од Министерот на МЖСПП, врз основа на примено барање (во бараниот или друг расположив облик), во рок од еден/два месеци од приемот на барањето, во зависност од обемот и комплексноста на бараната информација;

доколку, од причини утврдени со Закон, го одбие барањето за информација, до барателот доставува решение/заклучок (во писмена форма) кое ги содржи причините за одбивањето и поука за можностите за жалба;

обезбедува ширење, достапност до јавноста и одржување на информациите со кои располага, во форми и формати кои можат лесно да се репродуцираат и да бидат достапни преку компјутерските мрежи за комуникација;

овозможува учество на јавноста во текот на изготвувањето на плански документи и други правни акти;

во случај на непосредна опасност, ги објавува без одлагање, сите информации со кои располага или коишто други ги чуваат во нивно име, со цел да и се овозможи на јавноста да превземе мерки за спречување или ублажување на штетата што би можела да настане

бараните информации, вклучувајќи и пребарување по регистри и евиденции на податоци на кои нема ограничување за јавна достапност, ги доставува без надоместок (освен во случаи утврдени со акт од Владата на Република Македонија).

18

на отпадните води, прогресивно намалување на штетните испуштања и постепено елиминирање на емисиите на опасни супстанции во водите и за ублажување на последиците од штетното дејство на водите и од недостигот на вода ;

управување со отпад;

заштита од бучава и вибрации настанати како резултат на стопанските и на другите дејности и активности;

урбан развој и просторно планирање;

развојот на локалниот јавен транспорт и сообраќајот на подрачјето;

зголемување на енергетската ефикасност;

развој на еколошко­културниот туризам и него­вото влијание врз животната средина;

заштита на биодиверзитетот;

управување и користење на природните богатс­тва;

подигање на јавната свест и развој на образо ва­нието за заштита и унапредување на животната средина;

последиците од економскиот развој врз животната средина, и

надлежните субјекти за спроведување на оддел­ните елементи на планот.

Одделни делови од локалните акциони планови за животната средина можат да претставуваат соодветни стратегии или планови, доколку тие ги исполнуваат условите и потребите предвидени со посебните закони.

Законот предвидува обврска за Министерот на МЖСПП, најкасно до септември 2008 година, да до­несе методологија за изработка на ЛЕАП­и (Чл.61 став 3.и Чл. 221 став 1).

На предлог на градоначалниците, советите на ло­кал ните самоуправи го пропишуваат начинот на дос тавување на податоци од органите и правните и физичките лица, надлежни за спроведување на ЛЕАП­ите (Чл. 62 став 4). Спроведувањето на ЛЕАП­ите мора тековно да се следи, па за исполнување на оваа обврска, Законот пропишува советите на локалните самоуправи да формираат тело чија работа ќе биде раководена од градоначалникот. Врз основа на податоците доставени од сите субјекти кои имаат

Заради остварување на целите на Законот, зако­нодавецот пропишува обврска за воспос та­вување на систем на планирање за заштита и

унап редување на животната средина кој треба да биде во согласност со вкупниот економски, општествен и културен развој на Република Македонија, пос­та вувајќи го приоритетот на мерките за заштита и унапредување на животната средина во контекст на обезбедување на одржлив развој. Од овие причини, планските документи мора да бидат во согласност со стратешките, планските и програмските документи во областа на регионалниот развој, образованието и науката, стопанските дејности засновани на корис­тењето на природните ресурси, транспортот, телеко­му никациите, туризмот, просторното и урбанистичкото планирање, како и користењето на земјиштето.

4.1 Видови плански документи и надлежност за нивното донесување

Врз основа на политиките за животната средина, оцената на состојбите, како и утврдувањето на мерките што треба да се преземат, Владата на Република Ма­кедонија, на предлог на МЖСПП, донесува Национален акционен план за животната средина на Република Македонија (НЕАП) (Чл.60 став 1).

Советите на општините, на градот Скопје и на опш ти­ните во градот Скопје, врз основа на оцената на своите специфични состојби и потреби, а во согласност со Националниот акционен план за животната средина, ги донесуваат Локалните акциони планови за живот­ната средина.

4.1.1 Локални еколошки акциони планови

Законот ги пропишува елементите што како минимум треба да бидат содржани како во НЕАП­от така и во ЛЕАП­ите со тоа што за ЛЕАП­ите обрнува дополнително внимание на медиумите и областите на животната средина каде локалните самоуправи, согласно своите специфичности и специфични проблеми, треба да дадат специфичен придонес (Чл.64), а тоа се:

заштита на воздухот од загадување и за подоб ру­вање на квалитетот на воздухот;

снабдување со квалитетна вода за пиење во довол ни количини;

заштита на водите од загадување, пречистување

4 Планирање и заштита на животната средина

19

4.1.2 Заклучни согледувања

Преглед на активности на локалната самоуправа при планирањето на заштитата на животната средина

вдонесува ЛЕАП според методологија пропишана од Министерот на МЖСПП (краен рок за пропишување: септември 2008) и во согласност со последниот НЕАП донесен од Владата на РМ;

го спроведува ЛЕАП­от;

доставува податоци до МЖСПП на начин пропишан од Министерот на МЖСПП (краен рок за пропишување: септември 2008);

пропишува начин на доставување на податоци од органите и правните и физичките лица (јавни претпријатија, јавни установи и лица кои врз основа на јавно овластување вршат дејност или преземаат активности што имаат влијание врз животната средина) кои се утврдени како надлежни за спроведувањето на ЛЕАП­от на територијата на локалната самоуправа;

формира тело, раководено од градоначалникот, кое го следи спроведувањето на ЛЕАП­от и спо­ред согледувањата, предлага негови измени (еднаш годишно, го известува МЖСПП дали има и какви се измените);

спроведува стратешка оценка на влијание на ЛЕАП­от врз животната средина што вклучува и учество на јавноста во текот на неговото изгот­вување;

доколку се оцени за потребно, донесува Локална агенда 21 која ја изготвува според методологија донесена од Министрите на МЖСПП и на Ми­нистерството на локална самоуправа (краен рок за пропишување: септември 2008) и во согласност со Националната стратегија за одржлив развој (која е во фаза на изготвување)

обврска да доставуваат податоци за спроведување на ЛЕАП­ите, и врз сопствените наоди, ова тело може да предложи промени на усвоениот ЛЕАП, и за тоа, еднаш годишно го известува МЖСПП (Чл.62 став 5 и Чл.60 став 5). Со ова, Законот создава можност ЛЕАП­ите тековно да се обновуваат во зависност од новонастанатите услови, но по истекот на рокот од шест години, Законот пропишува обврска за задолжително обновување.

Законот, како надлежни органи за спроведување на ЛЕАП­от, ги утврдува и градоначалникот и советите на ло калните самоуправи (законот особено ја потенцира обврс ката за доставување на податоци на начин про­пишан од Министерот на МЖСПП) (Чл. 62 став 1 и 3).

Донесените ЛЕАПи, проблемите при нивното спро­ведување, резултатите и заклучоците од кому ника­цијата на локалните самоуправи меѓу себе и со дру­ги органи, институции, правни и физички лица при нивното изготвување и спроведување, имаат суштин­ско значење за спроведувањето и валидноста на планските решенија донесени со НЕАП. Процесот на изработката на ЛЕАП­ите во голема мерка при до несува кон успешноста при изготвувањето на извештајот за спроведување на НЕАП­от (кој МЖСПП има обврска да го доставува до Владата на Република Македонија на секои три години) и ја утврдува потребата од измени на НЕАП­от.

Додека ЛЕАП­ите се стриктна обврска за локалните самоуп рави, Законот сугерира и усвојување на Локални агенди 21 како плански документи кои на посебен начин ќе го усогласуваат економскиот развој, социјалниот напредок и заштитата на животната средина на локално ниво, во согласност со принципите на одржливиот развој. За да се олесни изработката на овој плански документ но и за да се обезбеди унифицирана содржина и начин на изготвување, Зако­нот пропишува обврска за Министерите на МЖСПП и на Министерството за локална самоуправа, да донесат методологија за изготвување на Локална агенда 21,

Како за ЛЕАП­ите, така и за Локалните агенди 21, Законот пропишува обврска за спроведување на постапка за оцена на нивното влијание врз животната средина (Чл. 65 став 2 и Чл. 186 став 5) што неизбежно подразбира и вклучување на јавноста во процесот на нивно изготвување и усвојување. Разликата е во тоа што постапката За ЛЕАП­ите ја спроведуваат локалните самоуправи, а за Локалните агенди 21, МЖСПП.

20

ње то со отпадот, управувањето со водите, туризмот, прос торно и урбанистичко планирање и користење на земјиштето, како и на Националниот акционен план за животната средина и на локалните акциони планови за животната средина.

Постапката за стратегиската оцена се спроведува на планските и програмски документи во гореспо ме­натите области но, конкретно на кои документи ќе се спроведува ќе биде пропишано со посебен пропис.

Постапката за стратегиска оцена на планскиот документ на локално ниво ја спроведува градоначалникот.

5.1.1 Спроведување на стратегиска оцена на локално ниво

Советот на опптините, на градот Скопје и опптините во градот Скопје може да одлучи да не спроведува стратегиска оценка на планскиот документ но, само доколку за тоа има добиено предходно одобрение од Министерството за животна средина и просторно планирање.

Критериумите врз основа на кои ќе може да се донесуваат вакви одлуки ќе бидат пропишани со посебен пропис.

Советот е должен да ја објави Одлуката со образ ло же­ние за причините за неспроведување на постапката за стратегиска оцена.

Стратегиската оцена не е задолжителна за плански документи кои се донесуваат за потребите на одбраната на Република Македонија, за време на воена или вонредна состојба и во областите на финансиите и Буџетот.

5.1.1.1 Извештај за стратегиската оцена на животната средина

Кога е потребно спроведување на постапката за стратегиска оцена на влијанијата врз животната средина, прв чекор што треба да се направи е изгот­ву вање извештај за стратегиска оцена на животната средина.

При определувањето на обемот и на деталноста на инфор мациите во извештаојот, градоначалникот е должен да побара мислење од органите кои се за сег­нати од имплементацијата на планскиот доку мент.

При изготвувањето на извештајот за стратегиска оцена,

Во состав на основните принципи и постапки за управување со животната средина регу­ли рани со законот, во примена се следните

инструменти:

оценување на ефектите од некои планови и програми врз животната средина (SEA, СОВ),

оценување на ефектите од одредени јавни и приватни проекти врз животната средина (EIA, ОВЖС),

издавање на дозволи за интегрално спречување и контрола на загадувањето (IPPS ИСКЗ) како и

постапки за контрола на опасностите од хаварии во присуство на опасни супстастанции кои важат за сите медиуми и области на животната средина

Со оглед на тоа што Оцената на влијанија од одде­лни проекти врз животната средина (EIA) не е во надлежност на општините, стратешката оцена (SEA), интегрираното спречување и контролата на зага­дувањето (IPPC), како и контролата на опасностите од хаварии и присуство на опасни супстанции ќе бидат детално презентирани во наредниот текст

5.1 Стратегиска оцена

Постапката за оценка на влијанијата на определени стратегии, планови или програми врз животната средина се спроведува со цел да се обезбеди:

последиците по животната средина да бидат предвидени пред усвојување на планските документи од страна на државните или органите на локалната самоуправа.

вклучување на јавноста да го даде своето мислење за нацртот на планскиот документ и

резултатите од консултациите и учеството на јавноста да се земаат во предвид во постапката за усвојување на планскиот документ.

Базични правни основи за спроведување на оваа постапка се регулирани во членовите 65. 66, 67, 68, 69,73, 74, со тоа што одредени прашања се оставени да се доуредат со посебните прописи.

Стратегиска оцена се спроведува на еден цел спектар на планови и програми кои се подготвуваат во областа на земјоделството, шумарството, рибарството, енергетиката, индустријата, рударството, транспортот, регионалниот развој, телекомуникациите, управу ва­

5 Принципи и инструменти за управување со животната средина

21

5.5 Воздух

5.6 Биодиверзитет, флора и фауна

5.7 Пејсаж

5.8 Почва и загадување на земјиштето

5.9 Води

5.10 Културно наследство

5.11 Други материјални и создадени вредности

6 Цели и индикатори на SEA

6.1 Поставување на цели на SEA

6.2 SEA индикатори и гранични вредности

7 Клучни аспекти на животната средина

7.1 Вовед

7.2 Идентификација на проблеми во животната средина

8 Стратешки алтернативи

8.1 Вовед

8.2 Разработка на стратешки алтернативи

8.3 Значајни ефекти од алтернативите на проектното решение

8.4 Процена на алтернативни стратегии

9 Специфични мерки што произлегуваат од проектот

9.1 Пристап

9.2 Оцена на значајни влијанија врз животата средина

9.3 Мерки за ублажување на влијанијата

10 Имплементација и мониторинг

10.1 Цел

10.2 Мониторинг мерки

10.3 Поттикнување на реализација на мерките за ублажување

10.4 Обврски и рокови за известување

11 Наредни чекори

11.1 Тековно реализирани активности

11.2 Цели на консултацијата при изработката на Извештајот за животна средина

11.3 Реализирање на консултацијата и вградување на сугестии во Извештајот

11.4 Преостанати фази на SEA

5.1.1.3 Известување и учество на јавноста

Следни чекори што треба да се направат се:

во рок од пет дена од комплетирањето на извештајот за животната средина, градоначалникот

треба да се ангажира најмалку едно лице од Листата на експерти за стратегиска оцена на животната средина.

Листа на експерти се воспоставува по области од страна на Министерството за животна средина и просторно планирање.

5.1.1.2 Индикативна содржина на Извештајот за стратегиска оцена на животната средина

Методологијата за изработка на Извештај за стратегиска оцена на животната средина сеуште не е донесена. Претстојните напори на законодавецот да ја регулира оваа област ќе имаат големо значење за локалната самоуправа, особено при донесувањето на урбанистичките планови кои согласно закон ќе бидат задолжително проследени со спроведување на постапката за стратегиска оцена.

Подолу приложената содржина на Извештајот има информативен карактер за локалната самоуправа, која ќе треба да се подготви да го иницира и реализира овој процес во иднина:

1 Не­техничко резиме

2 Појдовни основи

2.1 Стратешка оцена на влијанија (SEA)

2.2 Извештај за животна средина

2.3 Предметниот проект и процесот на SEA

2.4 Цели на предметниот проект и географски опфат

3 Пристап

3.2 Фаза на дефинирање на опфат

3.3 Оцена на влијанија

3.4 Справување со неизвесности

3.5 Проценка на кумулативни ефекти

3.6 Временска рамка за SEA а предметниот проект

3.7 Потребни консултации во текот на SЕА

4 Поврзаност со други релевантни планови и програми, и цели за животната средина

4.1 Вовед

4.2 Анализа на целите за заштита на животната средина

4.3 Поврзаност со други релевантни планови и програми

5 Постојна состојба

5.1 Пристап

5.2 Население

5.3 Здравствена состојба на населението

5.4 Клима

22

5.1.1.6 Објавување на одлуката и следење на ефектите од спроведувањето на планот

Советот кој го усвојува планскиот документ е должен да ја објави одлуката за усвојување. По усвојувањето на планскиот документ, градоначалникот е должен да ги следи ефектите од спроведувањето на планскиот документ врз животната средина, животот и здравјето на луѓето, а во случаи на негативни ефекти, да го извести Министерството за животна средина и просторно планирање.

објавува информации кои се однесуваат на нацрт­планскиот документ и извештајот за животната средина,

определено е местото каде може да се раз гле­да нацрт­планскиот документ заедно со ин­фор мацијата за спроведување на постапката за учество на јавноста.

Градоначалникот е должен истовремено нацрт планс­киот документ и извештајот за животна средина да го достави до Министерството за животната сре дина и просторно планирање.

Министерството за животната средина и просторно планирање и органите засегнати од имплементацијата на планските документи, правните и физички лица и јавноста можат да го изразат своето мислење до градо началникот во рок од 30 дена од денот на доставувањето односно објавувањето на нацрт­планс­киот документ и извештајот за животната средина.

Градоначалникот е должен да ги земе во предвид до биените мислења во изработката на планскиот документ, за што подготвува посебен извештај.

Начинот на објавување на информациите и учеството на јавноста како и начинот на подготвувањето на извештајот ќе биде пропишан со посебен пропис.

5.1.1.4 Оценка на извештајот за животна средина

По завршување на постапката за учество на јавноста во самиот процес на подготвување на планскиот документ градоначалникот е должен во извештајот за животна средина да ги вгради релевантните мислења добиени како резултат на спроведената постапка за учеството на јавноста.

Изготвениот извештај заедно со нацрт поланскиот документ градоначалникот е должен да го достави до Министерството за животна средина и просторно планирање за оценка на соодветноста на извештајот.

По завршување на оцената за соодветноста, минис­терс твото го доставува извештајот заедно со цело куп­ната документација до Советот за усвојување.

5.1.1.5 Одлучување

Во процесот на одлучување градоначалникот е дол жен да ги земе предвид наодите од извештајот за животната средина, релевантните мислења и коментарите добиени од органите кои се засегнати од имплементацијата на планскиот документ.

Советот кој го усвојува планскиот документ е должен да го земе предвид и мислењето на Министерството за животна средина и просторно планирање во врска со соодветноста на извештајот за животната средина.

23

5.1.2 Заклучни согледувања за Стратегиска оцена

Преглед на активности на локалната самоуправа при спроведување на оцена на влијанието на определени стратегии, планови и програми врз животната средина (стратегиска оценка)

градоначалникот спроведува стратегиска оцен ка на плански документи од областа на зем јо делството, шумарството, рибарството, енер гетиката, индустријата, рударството, транс портот, регионалниот развој, телекомуникациите, упра ву вањето со отпадот, управувањето со водите, ту ризмот, просторно и урбанистичко планирање и користење на земјиштето, утврдени со пропис на Владата на Република Македониај (прописот треба да биде донесен најкасно до септември 2008 година);

спроведува стратегиска оценка на плански документи со кои се планира изведување на проекти за кои се врши оценка на влијание врз животната средина;

спроведува стратегиска оценка на ЛЕАП

спроведува стратегиска оцена на локалните/регионалните планови за управување со отпадот (според одредба на Законот за управување со отпадот)

спроведува стратегиска оценка и на плански документи кои не се утврдени со прописот на Владата на Република Македонија, само доколку е веројатно дека тие би можеле да имаат значително влијание врз животната средина;

може да одлучи да не спроведува стратегиска оценка на планските документи утврдени со закон/пропис (по претходно извршена консул тација со органите кои би биле засегнати од спроведувањето на планските документи), само по претходно одобрение на МЖСПП;

ја објавува одлуката за спроведување на стра те гиска оценка на плански документи кои не се обфатени со закон/пропис;

ја објавува одлуката за неспроведување на стра те гиска оцена со образложение на причините за неспроведувањето;

изготвува Извештај за стратегиска оцена на живот ната средина со содржина утврдена со пропис на Владата на Република Македониа (краен рок за донесување на прописот: септември 2008) ;

при утврдување на обемот и деталноста на Извеш тајот, прибавува мислење од органите кои се засегнати од спроведувањето на планскиот документ;

за изготвување на Извештајот ангажира најмалку едно лице од Листата на експерти за стратегиска оцена утврдена од МЖСПП, кое го потпишува Извештајот;

во рок од пет (5) дена по комплетирањето на Извештајот, објавува (на начин утврден со пропис на Министерот на МЖСПП) информација за нацрт­планскиот документ и Извештајот, местото каде се тие достапни на увид и постапката за учество на јавноста;

нацрт планскиот документ и Извештајот го доставува до МЖСПП; ги прибира мислењата на јавноста, МЖСПП и органите засегнати со планскиот документ во период од триесет

(30) дена од денот на доста ву вањето / објавувањето на информацијата за јавноста; на предлог на МЖСПП, до странски држави на чија територија спроведувањето на планскиот доку мент може

да има влијание врз животната средина, доставува опис на планскиот документ, Извештај за стратегиската оцена и покана за учество во консултациите (во согласност со пропис на Министерот на МЖСПП и на МНР за начинот на спроведување на прекугранични консултации) во период од 60 дена од денот на доставувањето на поканата;

изготвува посебен извештај за добиените (прифатени/одбиени) мислења од јавноста, МЖСПП, засегнатите органи и засегнатите странски држави на начин утврден со пропис на Министерот на МЖСПП;

во Извештајот стратегиска оцена на животната средина, ги вградува релевантните мислења на јавноста / засегнатите органи / МЖСПП / странски држави и заедно со планскиот документ го доставува до МЖСПП

во Извештајот стратегиска оцена на животната средина, ги вградува релевантните мислења на јавноста / по истекот на шеесет (60) дена од доставување на документацијата до МЖСПП (што подразбира и прием на оценка за Извештајот за животната средина од МЖСПП), го финализира планскиот документ со наодите од дополнетиот Извештај за стратегиска оцена, релевантните мислења на јавноста, и засегнатите органи, мислењето на МЖСПП за соответноста на Извештајот, како резултатите од прекуграничните консултации;

во Извештајот стратегиска оцена на животната средина, ги вградува релевантните мислења на јавноста / ја објавува одлуката за усвојување на планскиот документ и за тоа ја известува државата која била вклучена во консултациите

24

5.2 Интегрирано спречување и контрола на загадувањето

Интегрирано Спречување и Контрола на Загадувањето (ИСКЗ) е систем на заштита на животната средина како целина од можните штетни влијанија на одредени активности. Тоа значи дека емисиите во воздух, вода (вклучувајки го испуштањето во канал), почва, како и останатите влијанија врз животната средина, треба паралелно да се разгледуваат и да се постават такви услови, со кои ќе се обезбеди високо ниво на заштита на животната средина како целина; истовремено, при определувањето на мерките за постигнување на условите треба да се одржува рамнотежа меѓу трошоците и степенот на заштита на животната средина.

Основна цел на ИСКЗ е загадувањето на животната средина да се спречи, а онаму каде тоа не е можно, да се намалат емисиите во воздухот, водата и почвата, како и останатите штетни влијанија врз животната средина и здравјето на човекот на прифатливо ниво во сите фази на дејноста (од проектирањето преку изградбата, експлоатацијата, се до одстранувањето на евентуалните штетни влијанија во случај на престанок на активноста).

Операторите треба да се вклопат не само во граничните вредности на емисиите, туку и во степенот на искористувањето на суровините, енергијата, по­мош ните материјали, во елиминирањето, или таму каде тоа не е можно во минимизирањето на количеството отпад кое се создава и др.

Со Законот за животна средина (2005), за прв пат, депониите за отпад се третираат како инсталации и се контролира нивното влијание врз животната средина.

Законодавецот го обезбедил интегрираното спре чу­ва ње и контрола на загадувањето (ИСКЗ) на животната средина преку систем на дозволи:

Интегрирана еколошка дозвола (во понатамошниот текст: ИЕД), за нови инсталации и

Дозвола за усогласување со оперативни планови (во понатамошниот текст: ДУОП), за постојни инсталации

Интегрираните еколошки дозволи се однесуваат на активности на нови инсталации или на значителни промени на активности на постојни инсталации (Чл. 95 став 1). Интегрираните еколошки дозволи се од типот А или Б, а активностите на инсталациите кои подлежат на овие дозволи, се определени со Уредба на Владата на Република Македонија ( Сл.в. 89/05) и тоа:

Активности на инсталации за кои е потребна А ­ ИЕД, со Прилог 1, и

Активности на инсталации за кои е потребна Б ­ ИЕД, со Прилог 2.

Според законот, ниту една нова инсталација опфатена со наведената уредба не може да почне со работа, ниту постојна инсталација да изврши значителна измена, без претходно да добие дозвола за тоа од надлежниот орган (Чл. 95 став 1).

5.2.1 Интегрирани еколошки дозволи - Б

Б ­ ИЕДи се во надлежност на локалната самоуправа (општините и градот Скопје) т.е. ги издава нејзиниот градоначалник (Чл.95 став 2, втор дел и Чл. 123 став 1), освен кога инсталацијата се наоѓа во заштитено подрачје утврдено согласно закон.

Обезбедувањето на Б­ИЕД е должност на опе ра то­рите кои ќе ги спроведуваат активностите во инста­ла циите.

Локалната самоуправа не може да има капацитети да ги обработува сите барања едновремено. Затоа, со цел да се обезбеди минимум рамномерност во нејзиното оптеретување, операторите ги поднесуваат барањата според временскиот распоред објавен со Уредбата на Владата на Република Македонија (Сл.весник 89/2005). Важно е да се нагласи дека инсталацијата не ја опфаќа само онаа техничка единица во која се изведуваат активностите пропишани со Прилог 2 од наведената Уредба, туку и секоја локација на која се изведуваат активности коишто се непосредно поврзани со соодветната активност од уредбата. Секоја активност во состав на инсталацијата е предмет на интегрираната дозвола.

Во принцип, еден оператор добива една дозвола за една инсталација. Меѓутоа, може да се случи два или повеќе оператори да управуваат со различни делови на една инсталација. Ова во никој случај не влијае врз дефинирањето на таа инсталација од страна на надлежниот орган. Таквата определба е во согласност со интегрираниот пристап на ИСКЗ, бидејки ИСКЗ се однесува на целата инсталација а не на одделни активности во неа. Според тоа, во случај два или повеќе оператори да управуваат со различни делови на една инсталација, секој оператор треба да добие посебна дозвола за делот кој го управува и е одговорен за почитувањето на условите од дозволата. Операторите треба да покажат дека сите аспекти на работата се соодветно покриени и контролирани. Во такви случаи не смее да има дилема околу тоа кој оператор е одговорен за кој дел од инсталацијата.

25

го врши овластениот инспектор за животна средина.

Со Правилникот за постапката за издавање дозвола за усогласување со оперативен план (Сл. В. 4/06) се пропишани условите и начинот на:

Измена на Б­ИЕД (по службена должност заради промена на прописи или на барање на носителот на Б­ИЕД),

Целосен или делумен пренос на Б­ИЕД (на трето лице),

Престанок на активноста (кој вклучува доста­вување на план со временски распоред од страна на носителот на Б­ИЕД за извршување на условите утврдени со дозволата)

Одземање на Б­ИЕД и

Престанок на важноста на Б­ИЕД

Операторите на постојните инсталации како и на инсталациите кои започнуваат со работа пред 31.12.2009 година, а кои не обезбедиле Б­ИЕД до овој рок, се должни да обезбедат ДУОП како услов за продолжување односно отпочнување со работа, до исполнување на условите за добивање на Б­ИЕД. За втората група инсталации, Законот дава право на избор дали нивните оператори директно ќе бараат Б ­ ИЕД или ДУОП. По 31.12.2009 сите нови инсталации ќе мораат да бараат добивање на Б ­ ЕИД.

5.2.1.2 Постапка за издавање на Дозволи за усогласување со оперативен план

ДУОП се издава врз основа на поднесено барање според распоредот објавен со Уредбата на Владата на Република Македонија (Сл.в. 89/05). Периодот од 01.01.2006 година до 31.12.2009 година е рок во кој мора да бидат доставени сите барања за ДУОП­и (согласно утврдениот временски распоред). Оперативниот план за кој се бара дозвола за усогласување мора да биде потпишан барем од еден експерт (од Листата на експерти за ИЕД на МЖСПП) како одговорно лице за неговиот квалитет.Барањето се доставува до градоначалникот на ло­кал ната самоуправа т.е. до градоначалникот на онаа локална самоуправа на чија територија се нао ѓа поголемиот дел од инсталацијата. Формата и содр­жи ната на барањето и на ДУОП вклучително и неоп­ходната пропратна документација како и постап­ка та од поднесување на барањата до издавање на доз волата, се пропишани со Законот (Чл.124­126) и поблиску, со Правилник (Сл. Весник на РМ., 4/2006). ДУОП се базира врз основа на:

содржината на оперативниот план (кој е составен дел на барањето) за кој се бара дозволата за усогласување и

рокот за негова реализација.

5.2.1.1 Постапка за добивање Б ­ Интегрирана еколошка дозвола

Постапката за добивање Б ­ ИЕД отпочнува со доставување барање (три оригнални примероци и електронска верзија) од операторот до градона чал ни­кот на локалната самоуправа т.е. до градоначалникот на онаа локална самоуправа на чија територија се нао ѓа поголемиот дел од инсталацијата. Формата и содржината на барањето и на самата Б ­ ИЕД, вклу чи­телно и неопходната пропратна документација. како и постапката од поднесување на барањето до издавање на дозволата, се пропишани со Законот (Чл.124­126) и попрецизно, со правилник (Сл. весник на РМ, 4/2006).

По добивањето на целосното барање, надлежниот орган врши посета на локацијата на која се или ќе се наоѓа инсталацијата заради утврдување на состојбата на инсталацијата и/или локацијата и проверка на податоците содржани во барањето.

Најсоответно е операторот да поднесе барање за ин тегрирана еколошка дозвола по завршувањето на целата проектна документација, но пред да отпочне со изградбата на инсталацијата. Законот не го спречува операторот да отпочне со изградба пред да добие интегрирана дозвола или пред воопшто да поднесе барање за интегрирана еколошка дозвола. Меѓутоа, надлежниот орган не е обврзан да ги прифати техни­ките и технологијата предвидени со проектот. Во таков случај, трошоците за замена на несоодветните техники се во целост на терет на операторот. Токму поради избегнување на непотребно трошење на време и средства, во интерес на операторот е да поднесе барање за интегрирана дозвола во најраната фаза на проектирањето. Секое инвестирање или градежна работа пред да се добие дозвола е на ризик на операторот и во никој случај не влијае врз правото на одлучување на надлежниот орган.

Доколку за инсталацијата се потребнии други дозволи (како на пр. за експлоатација на природни богатства, ре шение за спроведување на проектот по извршена оцена на влијанието врз животната средина), опера­то рот мора да ги обезбеди и овие дозволи/решенија, за да може да му биде издадена Б ­ ИЕД (Чл.126 став 7).

Надлежниот орган мора да ја води постапката ефи кас­но, бидејќи законодавецот дозволува пери од од само 60 дена од приемот на барањето до изда ва њето на Б ­ ИЕД.

Дозвола за работа на инсталацијата не може да биде издадена пред да се достави Б ­ ЕИД и заклучок, врз основа на записник од извршен увид во инсталацијата и нејзината работа со кој се потврдува дека се испол­нети барањата утврдени во издадената Б­ЕИД. Увидот

26

администрација за оваа намена (Чл. 123 став 4). За исполнување на овој услов, локалните самоуправи ги известуваат МЖСПП.

Во ДУОП се утврдува и :

висината на финансиската гаранција која треба да ја обезбеди операторот, доволна за покривање на трошоците за спроведување на една фаза од оперативниот план или

пенали на товар на операторот на инсталацијата кои се активираат доколку операторот не се придржува кон утврдените мерки, рокови и услови на дозволата.

Во рок од десет дена од денот на издавањето на ДУОП, градоначалникот, најмалку во еден дневен весник достапен на целата територија на Република Македонија, мора да објави дека е издадена соответна ДУОП, и да информира каде може да се добие на увид дозволата заедно со оперативниот план.

Градоначалникот ќе ја трансформира ДУОП во Б­ИЕД откако добие известување од операторот (шест месеци пред истекот на рокот за реализација на ДУОП) дека се исполнети условите од ДУОП и изврши увид во работењето на инсталацијата.

Градоначалникот на локалната самоуправа е должен да воспостави и води (во писмена и електронска форма) Регистар на издадени Б ­ ИЕДи и Регистар за издадени ДУОПи за своето подрачје, на начин и форма пропишани со Правилник (Сл. Весник на РМ 4/2006), како и да достави копија од секоја дозвола до МЖСПП.

Операторите на инсталациите за кои е пропишана обврската за обезбедување Б­ИЕД плаќаат надоместоци утврдени од Советите на локалните самоуправи и тоа:

1. при поднесување на барање за добивање Б­ИЕД;

2. при поднесување на барање за измени или пренос на Б­ИЕД;

3. за поседување на Б­ИЕД, кој се плаќа годишно; и

4. за редовен надзор на инсталацијата, во согласност со условите во Б­ИЕД.

Средствата добиени од надоместокот се уплаќаат на посебна буџетска сметка, како приход на буџетот на локалната самоуправа, а се користат за покривање на трошоците за добивање, пренос, измени и за контрола на Б­ИЕД.

Крајниот рок за усогласување со оперативните планови што води до добивање на Б­ИЕД на сите инсталации на територијата на соответна локална самоупуправа е 01.04.2014. Но кога градоначалникот утврди дека постигнувањето на условите за добивање

Градоначалникот е должен, барањето за добивање на дозвола за усогласување со предлог ­ оперативен план, да го објави во најмалку еден дневен весник достапен на целата територија на Република Македонија, во рок од 7 дена од приемот на барањето, со информации каде јавноста може да има пристап до истото за да го разгледа во целост, и/или да даде мислење.

Градоначалникот, може да организира јавна расправа во рок не подолг од 25 дена од денот на објавувањето на барањето. Засегнатата јавност, во рок од 30 дена од денот на објавувањето на барањето, има право да достави мислења и коментари до градоначалникот.

Конечната содржина на оперативниот план се оформува по пат на преговарање меѓу операторот на инстлацијата­подностиел на барањето и надлежниот орган, и доколку е потребно, со консултирање со други надлежни органи (Сл. Весник на РМ., 4/06, Чл. 9­11). Надлежен орган за водење на преговорите е градоначалникот на локалната самоуправа, врз основа на негова одлука за отпочнување на преговорите. Со одлуката, градоначалникот утврдува и преговарачки тим (за секое барање поединечно) чии членови ги застапуваат интересите на надлежниот орган. Одлуката содржи и листа на прашања и обемот до кој може да се преговара, а особено во врска со финансискиот план за реализација на оперативниот план, граничните вредности на емисии и временскиот распоред за реализација на планот. За секој одржан состанок на преговорите се составува записник кој го потпишуваат сите учесници во преговорите.

Преговорите за содржината и рокот на реализација за оперативниот план треба да завршат во рок од 12 месеци, од поднесувањето на барањето за добивање ДУОП (Чл.141 став 3). Доколку преговорите не можат да се окончаат во предвидениот рок, градоначалникот е должен да го извести Министерот на МЖСПП, кој во рок од 30 дена формира Комисија за оперативни планови (Чл.141 став). Комисијата, донесува одлука во рок од два месеца која е конечна и задолжителна за страните на спорот, и одлуката задолжително се внесува во ДУОП (Чл.144 став 9). Против одлуката, барателот на ДУОП може да поведе управен спор пред надлежен суд, само за условите кои се предмет на преговарање, при што се зема предвид негативното влијание што го предизвикуваат врз животната средина и мислењето на засегнатата јавност по нив (Чл.144 став 10).

За издавање на Б ­ ИЕД односно ДУОП, локалната самоуправа треба да има определено најмалку едно лице во локалната администрација со висока стручна спрема од областа на техничките науки, за секој сектор на индустријата која има инсталации на нејзиното подрачје (Чл. 123 став 2), но неколку локални самоуправи можат да формираат и заедничка

27

Следната шема ги прикажува чекорите што ги превземаат Градоначалникот (општината), опера то­рите и другите надлежни органи (пр. инспекциски служби) при издавањето на Б ­ интегрираните еко­лошки дозволи и Усогласувањето со оперативен план. При тоа се издвоени заедничките активности што ги превзема општината како при издавањето на Б­ИЕД, така и при ДУОП, односно прикажани се со различна бо ја активностите што се карактеристични за секоја од постапките.

на интегрирана еколошка дозвола за определени инсталации не може да се постигне до 01.04.2014 година, за тоа го известува органот МЖСПП, со предлог за добивање на дополнителен рок за реализација на оперативниот план. МЖСПП го разгледува секој случај поединечно и за тоа ја известува Владата на Република Македонија, која може да утврди дополнителени рок, за секоја инсталација поединечно, кој не може да биде подолг од 01.04.2019 година. Согласно ова, 01.04.2019 може да се смета како краен рок после кој, на целата територија на државата, ќе работат само инсталации кои поседуваат Б­ИЕД.

ОПШТИНАТА назначува техничко лице за секој сектор

ОПШТИНАТА организира ПОСЕТА

на локацијата

ОПШТИНАТА издава на ОПЕРАТОРОТ Б-ИЕД

Овластен ИНСПЕКТОР утврдува со ЗАПИСНИК

ОПШТИНАТА формира ПРЕГОВАРАЧКИ ТИМ

и носи ОДЛУКА за отпочнување на

ПРЕГОВОРИ

ОПШТИНАТА организира

ЈАВНА РАСПРАВА

ОПШТИНАТА го објавува БАРАЊЕТО во

дневен весник

Прилог 2 од Уредба 89/2005 ОПЕРАТОРОТ доставува БАРАЊЕ за:

ОПШТИНАТА формира општински РЕГИСТАР

и Б-ЕИД

ОПШТИНАТА прибира МИСЛЕЊА од

засегнати страни

Со ОДЛУКАТА се утврдува леста на прашања за кои се ПРЕГОВАРА со

ОПЕРАТОРОТ

ОПШТИНАТА води ЗАПИСНИК во текот

на ПРЕГОВОРИТЕ потпишан од сите

учесници

Во с

луча

ј на

неис

пеш

ни

ПРЕ

ГОВО

РИ М

ЖС

ПП

ф

орм

ира

КОМ

ИС

ИЈА

за

раз

реш

увањ

е на

сп

орот

ОПШТИНАТА обезбедува

информации за ОПЕРАТОРОТ при составување на

БАРАЊЕТО

или

ОПШТИНАТА го архивира БАРАЊЕТО

ОПШТИНАТА го известува ОПЕРАТОРОТ за исполнување на условите за издавање на Б-ИЕД

ОПШТИНАТА утврдува дали со информацииите во БАРАЊЕТО се

постигнати услови за издавање на

ОПЕРАТОРОТ Б-ИЕД

Б-ЕИД ДУОП

28

5.2.2 Заклучни согледувања

Подзаконски акти кои се однесуваат на Б-ИЕД и ДУОП донесени врз основа на Законот за животна средина до 01.09.2006

1. Уредба за определување на активностите на инсталациите за кои се издава интегрирана еколошка дозвола односно дозвола за усогласување со оперативен план и временски распоред за поднесување на барање за дозвола за усогласување со оперативен план (Сл. Весник на РМ, 89/2005)

2. Правилник за постапката за издавање дозвола за усогласување со оперативен план (Сл. Весник на РМ, 4/2006)

3. Правилник за постапката за добивање Б ­ интегрирана еколока дозвола (Сл. Весник на РМ, 4/2005)

Преглед на активности на локалната самоуправа во постапката на издавање Б-ИЕД и ДУОП

Б-интегрирани еколошки дозволи

определува минимум едно лице од локалната администрација со висока стручна спрема од областа на техничките науки, за секој сектор на индустријата која има инсталации на нејзиното подрачје (може да формира заедничка администрација со други општини);

го известува МЖСПП за исполнување на условот за кадровска опременост за издавање на Б­ЕИД;

ги регистрира доставените барање за Б­ИЕД;

на насловната страна на барањата, го внесува датумот на прием;

врши посета на локацијата заради утврдување на состојбата на локацијата и/или инсталацијата и проверка на податоците содржани во барањето;

во рок од 60 дена од приемот на барањето, донесува решение со кое се издава бараната Б­ИЕД (откако утврди дека влијанието на инсталацијата врз животната средина е во рамките на пропишаните граници и вредности и дека му се доставени сите пропратни дозволи, доколку се бараат);

врши увид за исполнување на барањата утврдени со Б­ИЕД (позитивниот заклучок е услов за издавање на дозвола за работа на инсталацијата од надлежен орган);

води општински регистар на Б­ИЕДи;

доставува копија од секоја издадена дозвола до МЖСПП;

29

Дозволи за усогласување со оперативни планови

помага со консултации на операторот кој изготвува барање за усогласување со оперативен план (консултациите се во врска со извештајот за состојбата на локацијата, оцена на уделот на инсталацијата во загадувањето на животната средина, оцена на ризикот за животната средина);

применото барање за ДУОП го објавува (во рок од 7 дена по приемот на барањето) во најмалку еден дневен весник достапен на целата територија на Република Македонија, со информација каде јавноста може да има увид во барањето т.е. предлог оперативниот план;

организира јавна расправа во рок од 25 дена по објавувањето на барањето;

ги прибира (архивира) пристигнатите мислења и коментарите од засегнатата јавност во период од 30 дена по објавувањето на барањето;

донесува одлука (надлежниот орган за водење на преговори­градоначалникот) за отпочнување на преговори со барателот на ДУОП;

за секое барање поединечно ја утврдува листата на прашања и обемот до кој може да се преговара (особено во врска со финансискиот план за реализација на оперативниот план, гранични вредности на емисии, оделни фази на спроведување на оперативниот план и временски распоред за реализација);

за секое барање поединечно утврдува членови на преговарачкиот тим;

доставува покана до барателот, во која го наведува местото, времето и дневниот ред за првиот состанок од преговорите;

води записник за од секој состанок на преговорите кој го потпишуваат сите учесници;

консултира други надлежни органи за прашања во врска со барањето, доколку е тоа неопходно;

врз основа на известување на оператор (доставено шест месеци пред истекот на рокот за реализација на оперативниот план за кој му е издадена ДУОП) дека ги исполнил условите од дозволата, донесува решение со кое на операторот му се издава Б­ИЕД;

води Регистар за ДУОПи (во писмена и електронска форма);

доставува податоци за издадени ДУОПи до МЖСПП;

го известува Министерот на МЖСПП доколку преговорите не можат да се завршат во рок од една година од поднесувањето на барањето за ДУОП.

5.3 Спречување и контрола на хавариите со присуство на опасни супстанци

Операторот кој врши дејност во производствен, транс портен или во систем за складирање во кој се присутни опасни супстанции во количества еднакви или поголеми од пропишаните гранични вредности (прагови определени со пропис на Министерот на МЖСПП) е должен:

да ги преземе сите мерки неопходни за спречување на хавариите и за ограничување на нивните последици врз животната средина и врз животот и здравјето на луѓето пропишани со овој закон, и

за преземените мерки да го известува МЖСПП и градоначалникот на локалната самоуправа.

Операторот е должен да достави известување до МЖСПП и локалната самоуправа во врска со системите во кои се присутни опасни супстанции и тоа:

30

состојба.

Операторот, градоначалникот на локалната самоуп­рава и МЖСПП се должни, во периоди не подолги од три години од денот на донесувањето на внатрешните и надворешните планови за вонредни состојби, истите да ги анализираат и да ги тестираат, а онаму каде што е потребно и да ги обновуваат и ревидираат, притоа водејќи сметка за новите технички достигнувања на полето на справувањето со хавариите.

Внатрешните и надворешните планови за вонредни состојби се составен дел на единствениот систем за заштита и спасување на Република Македонија.

При изработката на просторните и урбанистичките планови, локалните самоуправи се должни да водат сметка за оддалеченоста меѓу системите кои при ме­нуваат или создаваат опасни супстанци и местата за живеење, местата што ги посетува јавноста и еколошки значајните подрачја. Исто така, тие треба да водат сметка постоечките системи да вградат дополнителни технички мерки за заштита со цел да не се зголеми опасноста по животот и по здравјето на луѓето и на животната средина.

во рок од три месеци пред започнувањето со градба или пред отпочнувањето на новите системи со работа;

најкасно до 01.01.2009 година, за постоечки системи.

5.3.1 Мерки за безбедност, внатрешни планови за вонредни состојби и известување

За системите во кои опасните супстанции се присутни во пропишаните количества, операторот треба да изготви извештај за мерките за безбедност со кои (меѓу другото), се потврдува дека се изготвени внатрешни планови за вонредни состојби и дека се обезбедени информации со кои е овозможено изготвување на надворешен план за вонредни состојби. Операторот е должен, овој извештај и внатрешниот план за вон­редни состојби, да ги достави до МЖСПП и до градо­на чалникот на локалната самоуправа и тоа:

во рок од три месеци пред започнувањето со градба или отпочнувањето на новите системи со работа;

најкасно до 01.01.2010 година, за постоечки системи.

Операторот е должен изготвениот внатрешен план за вонредни состојби, кој мора да ги содржи мерките што треба да се преземат внатре во системот во случај на хаварија, да и го достави на локалната самоуправа на чија територија е лоциран неговиот ситем во рок од 30 дена од денот на донесувањето.

Извештајот за мерките за безбедност треба да биде достапен на јавноста.

Операторот е должен, за настаната хаварија како и мерките предвидени за ублажување на средно роч­ни те и на долгорочните последици од хаваријата и за спречување на можностите за повторување на ха­ва ријата, веднаш да ги извести МЖСПП, градо на чал­ни кот на локалната самоуправа и другите органите и телата определени со закон кои се надлежни за превземање мерки во рамките на системот за заштита и спасување.

5.3.2 Надворешни планови за вонредни состојби

Врз основа на внатрешните планови на операторите, локалните самоуправи се должни најкасно до 01.01.2011 година да изготват надворешен план за вонредни состојби и во рок од 15 дена од денот на неговото донесување, да го достават до МЖСПП.

Градоначалникот на локалната самоуправа е должен да овозможи на јавноста пристап до содржината на надворешниот и на внатрешните планови за вонредна

31

5.3.3 Заклучни согледувања

Преглед на активности на локалната самоуправа во врска со спречување и контрола на хавариите со присуство на опасни супстанци

да изготват надворешен план за вонредни состојби врз основа на внатрешните планови кои им ги доставиле операторите во чии системи се користат или произведуваат опасни супстанци, најкасно до 01.01.2011 година;

надворешниот план за вонредни состојби, да го достават до МЖСПП во рок од 15 дена од денот на неговото донесување;

да и овозможат на јавноста пристап до содржината на надворешниот и на внатрешните планови за вонредни состојби;

надворешните планови за вонредни состојби да ги анализираат и тестираат, а онаму каде што е потребно да ги ревидираат и унапредуваат (водејќи сметка за новите технички достигнувања на полето на справувањето со хавариите), во периоди не подолги од три години од денот на донесувањето;

при изработката на просторните и урбанистичките планови, да водат сметка за оддалеченоста меѓу системите кои применуваат / произведуваат опасни супстанци и местата за живеење, местата што ги посетува јавноста и еколошки значајните подрачја.

DORACAK PRAKTIK nëpër Kornizën Ligjore për Ambientin Jetësor

Fondacioni Ballkanik për Zhvillim të Qëndrueshëm – FBZHQQendra Rajonale për Ambient Jetësor - QRAJ

Botues:

Tirazh: 300

3

Proceset e integrimit të Republikës së Maqedonisë në Bashkimin Evropian dhe institucionet tjera ndërkom-bëtare kanë imponuar nevojën për vendosjen e sistemit adekuat për drejtimin kualitativ të “Ambientit jetësor” në tërësi. Etablimi i instrumenteve për mbrojtje të “Ambien-tit jetësor” sot bazohet në transparencë, krijimin e part-neritetit dhe aktivitete të përbashkëta të të gjitha palëve të interesuara. Për shembull, marrëveshjet me industrinë për mbrojtjen e “Ambientit jetësor” në bazë vullnetare, në praktikë janë treguar si më të sukseshme për mbrojtjen e “Ambientit jetësor”, madje më shumë se vet ligjet.

Përveç raporteve të ndryshme të partneritetit, decentra-lizimi poashtu llogaritet si parakusht i rëndësishëm për përmisimin e mbrojtjes së “Ambientit jetësor”. Bashkësi-të lokale të cilat njohin specifikat e haspirës në të cilën veprojnë, mund të identifikojnë masa më adekuate për mbrojtjen e “Ambientit jetësor” në mjedisin e tyre, shumë më mirë se administratea qendrore. Për këtë arsye, kon-sultimet dhe dialogu ndërmjet të gjitha palëve të intere-suara të bazuara mbi parimin e transparencës, pjesëmar-jes, efiçencës dhe kohezionit kanë rëndësi esenciale për efektivitetin e instrumenteve për mbrojtje të “Ambientit jetësor” në të gjitha nivelet, posaçërisht në nivel lokal, ku implementimi i tyre jep rezultate më të dukshme.

Legjislacioni i Maqedonisë për “Ambientin jetësor” dhe nevoja për hartimin e Doracakut për decentralizim të lig-jeve për “Ambientin jetësor”

Në vitet e kaluara Ministria për Ambient Jetësor dhe Pla-nifikim Hapsinor punoi intenzivisht në përpilimin dhe ad-optimin e legjislacionit në drejtim të harmonizimit me le-gjislacionin Evropian. Si rezultat i këtij procesi u adoptuan katër ligje, ndërsa në rrjedhë është përpilimi i disa ligjeve sektoriale, si dhe shumë akte nënligjore. Nga kjo rezul-ton se legjislacioni sektorial nuk është në tërësi i krijuar, kështuqë rrumbullaksimi mbetet prioritet në periudhën e ardhshme. Nga këto arsye problem i implementimit të legjislacionit është i lidhur me adoptimin e akteve nënli-gjore në nivel qendror dhe akteve tjera në nivel lokal. Ak-tet nënligjore më prioritare në nivel qendror veçmë janë adoptuar, ndërsa tjerat janë në fazë të përpilimit. Rretha-nat lokale do ta përcaktojnë vëllimin e përpunimit të tyre me akte në nivel lokal dhe rajonal.

Në doracakun shqyrtohen ligjet e adoptuara edhe ate:

Ligji për “Ambient jetësor” si ligj kornizë i cili bashkon dhe rregullon në mënyrë unike karakteristikat tona të përbashkëta të “Ambientit jetësor” dhe mbeturinave

Parathënie

Ambienti jetësorë na preokupon të gjithë ne nga fakti se është i lidhur me cdo aspekt të jetës sonë, ndërsa shikuar nga aspekti afatgjatë edhe me

mbijetesën tonë. Ai ndikon në punën, shëndetin, sigu-rinë, rekreimin dhe me fjalë tjera në kualitetin e jetës në tërësi. Një numër i madhë i kushteve esenciale për jetë janë të lidhura ngushtë me mjedisin jetësor: ndotja e aj-rit shkakton probleme me organet për frymarje, alergji; ndotja e ujit shkaton sëmundje të stomakut, zvoglimin e numrit dhe lloit të botës ujore, shkatërimin e botës tok-sore, shpendëve dhe ambienteve të tyre për jetë, dhe e gjithë kjo ndikon në dobsimin e ekonomisë sonë; shka-trimi i pyjeve ka pasoja direkte mbi intensifikim e erozio-nit dhe ritjen e mundësive për shkaktimin e vërshimeve; shfrytëzimi i skajshëm i resurseve natyrore vë në pikpy-etje ardhmërine e gjeneratave të reja; krijimi dhe trajtimi joadekuat i mbeturinave merr një pjesë të hapsirës sonë për jetë dhe paraqet rrezik për shëndetin tonë etj.

Jo aq kohë më parë, “Ambienti jetësor” llogaritej si inte-res i vtëm një grupacioni të vogël të njerëzve – adhurues të natyrës, mirëpo sot perceptimi i “Ambientit jetësor” ka krejtësisht një dimension të ri. Si banorë të planeit tonë, të Evropës, të vendit tonë, të komunave tona, sot të gjithë e ndajmë interesin dhe obligimin që ta ruajmë dhe për-misojmë “Ambientin jetësor”, për arsye se në këtë mënyrë do të përmisojmë jetën tonë. Popullata e planetit tonë, tanimë ka përcaktim të qartë, njohuri të mjaftueshme dhe praktika të mira të cilat mundësojnë menaxhimin me svidat dhe kërcënimet e mundshme për “Ambientin jetë-sor” dhe shëndetin e njerëzve sot dhe në të ardhmen. Në këtë drejtim janë etabluar vizione afatgjate për shoqëri të drejtë dhe prosperuese dhe për “Ambient jetësor” më të pastër dhe më të shëndoshë, nëpërmjet principit të të gjitha politikave për “Ambientin jetësor” – nëpërmjet – barabarsisë ndërmjet gjeneratave, e cila realizohet me krijimin e zhvillimit të qëndrueshëm i cili para së gjithash njeh lidhjen e ngushtë ndërmjet zhvillimit ekonomik, ko-hezionit social dhe mbrojtjen e “Ambientit jetësor”.

Janë zhvilluar një numër i madhë i instrumenteve për realizimin e këtij parimi: krijimin e poltikave, etablimin e institucioneve, stimulimin e inovacioneve ekologjike, ngritjen e vetëdijes publike dhe adoptimin e sistemit li-gjor dhe implementimin e masave për implementimin e tij. Në drejtim të përmisimit të gjendjes të “Ambientit jetësor” shkojnë përpjekjet e vendit tonë për harmoni-zim të plotë të sistemit ligjor nacional me legjislacionin e Unionit Evropian.

4

nistratës. Në Pasqyrë janë nënvizuar: numri i antarëve, vendi ku përket, emri i tij dhe ato nene të cilat kanë të bëjnë me vetqeverisjen lokale dhe organet e saj, respek-tivisht përveç nenit i cili citohet, është i nënvizuar edhe organi i vetqeverisjes lokale për të cilin parashihet inge-renca/obligimi.

Aty ku parimet ligjore drejtojnë komunat, për zgjidhje optimal të mënyrës së implementimit të tyre, me Doraca-kun janë propozuar shembuj dhe ilustrime. Këto shembuj kanë karakter informative,, mirëpo duke marrë parasysh se nuk dalin nga ligjet por janë vetëm propozime, të njej-tat nuk paraqesin kornizë obligative për veprim.

Ligje sektoriale (Ligji për kualitet të ajrit ambiental, Ligjit për natyrë dhe Ligjit për menaxhim me mbe-turina) që fomojnë legjislacionin vertikal, i cili merret me specifikat e secilit sektor në veçanti.

Ligji për qeverisjen lokale i definoi ingerencat e komunës në sferën e “Ambientit jetësor” për ndërmarjen e masave për mbrojtje të “Ambientit jetësor” duke inkuadruar zhur-mën, rezatimin dhe mbeturinat. Në kuadër të ingeren-cave, Ligji për ambient jetësor dhe ligjet e posaçme nga ambientit jetësor, precizojnë ingerencat dhe përgjegjës-itë e njësive të vetqeverisjes lokale dhe organeve të tyre. Këto ingerenca kanë rëndësi të veçantë në procesin e realizimit të politikës së shtetit a me këtë edhe të njësive për vetqeverisje lokale dhe organet e tyre, në mbrotjen dhe përmisimin e kualitetit të “Ambientit jetësor” në Re-publikën e Maqedonisë.

Me qëllim të implementimit të sukseshëm të këtyre in-gerencave, vetqeverisja lokale forcon kapacitetet, në për-puthje me nevojat dhe mundësitë. Hartimi i doracakut nëpër legjislacionin për “Ambientin jetësor” ka për qëllim që të kontribojë në forcimin e këtyre kapaciteteve në ni-vel lokal, me qëlim që legjislacioni të jetë më afër deri tek shfrytëzuesit – administratat komunale, dhe të mundë-sojë punë ligjore dhe efikase.

Thekse hyrëse gjatë shfrytëzimit të Doracakut

Gjatë leximit dhe prezantimit të ligjeve të ambientit je-tësorë veç më të adoptuara, Doracaku përcjell strukturë koherente, e cila në përgjithsi i përmbahet kaptinave të ligjeve, mirëpo duke i prezantuar vetëm nenet esenciale të cilat janë të rëndësishme për vetqeverisjen lokale.

Ligjet nga sfera e “Ambientit jetësor” emrojnë vetqeveri-sjen lokale si “komuna” dhe “qyteti i Shkupit”, mirëpo për shkak të përcjelljes më të lehtë të tekstit, Doracaku shfry-tëzon termin “vetqeverisje lokale” përveç në rastet kur ky emërim mund të shkaktojë mosmarrëveshje. Njëashtu, ligjet përdorin termin “organi drejtues i shtetit, përgjegjës për çështjet nga sfera e ambientit jetësor” , ndërsa në Doracakun nga arsyet e njejta përdoret shkurtesa e emrit të organit, Ministrisë për Ambient Jetësor dhe Planifikim Hapsinorë - “MAJPH”.

Në Doracakun, kujdes i veçantë i kushtohet procedurave ligjore gjatë marrjes së vendimeve nga ana e organeve kompetente (në nivel qendror – çdo herë kur komunat janë pjesëmarës në proces, respektivisht ne nivel lokal – çdo herë kur komunat drejtpërdrejt janë përgjegjës për adoptimin dhe/ose implementimin e vendimeve, si p.sh. adoptimin e dokumenteve për planifikim, dhënien e lejeve etj.). Këto procedura, përveç në mënyrë narative, paraqiten edhe ne formë tabelare, nëpërmjet theksimit të hapave specifik, afateve dhe organeve kompetente. Cdo herë kur është e mundur, Doracaku përmban edhe Pasqyrë të obligimeve dhe ingerencave të vetqeverisjes lokale dhe organeve të saj (prefektit, këshillit) dhe admi-

5

Përmbajtja

Hyrje 5

1 Implementim i ligjit 6

1.1 Termet dhe kuptimi i tyre 6

1.2 Obligimet e përgjithshme 7

1.3 Obligime dhe masa të posaçme 7

2. Monitoring i ambientit jetësor 8

2.1 Planifikim i monitoringut 8

2.2 Masat për monitoring 8

2.2.1 Monitoringu Intern 8

2.2.2 Konkluzione përfundimtare për monitoring intern 9

3 Sistemi informativ dhe qasja në informacione 10

3.1 Elementet e sistemit informativ dhe ingerencat 10

3.2 Qasja në informacione 10

3.2.1 Informim pasiv 11

3.2.2 Informim aktiv 12

4 Planifikimi dhe mbrojtja e ambientit jetësor 15

4.1 Lloe të dokumenteve planifikuese dhe ingerencat e sjelljes së tyre 15

4.1.1 Planet akcionale lokale 15

4.1.2 Konkluzione 16

5 Principet dhe instrumentet për ambientin jetësor 17

5.1 Vlerësimi strategjik 17

5.1.1 Implementimi i vlerësimit strategjik në nivel lokal 17

5.1.2 Konkluzione për vlerësim strategjik 20

5.2 Parandalim integral dhe pengim i ndotjes 21

5.2.1 Lejet integrale ekologjike - B 21

5.2.2 Konkluzione 24

5.3 Parandalim dhe kontroll i havarive nga prezenca e substancave të rrezikshme 26

5.3.1 Masa për siguri, planet interne për situata të jashtëzakonshme për raportim 26

5.3.2 Konkluzione 27

6

Lista e shkurtesave

(VSN), (vsn) Vlerësim strategjik i ndikimeve (nga plane dhe programe)

(EIA), (VNAJ) Vlerësim i ndikimeve në Ambientin Jetësor

(IPPC) (PIKN) Parandalim Integral dhe kontroll i ndotjes

LIE Leje integrale ekologjike

LHPO Leje për harmonizim të planit operativ

OKB Organizata e Kombeve të Bashkuara

MAJPH Ministria për Ambient Jetësor dhe Planifikim Hapsinor

PANE Plani Akcional Nacional Ekologjik

PALE Plani Akcional Lokal Ekologjik

7

Hyrje

Ligji për ambient jetësor

Këto procedura janë inkorporuar në ligjet e posaçme, në mënyre që drejtohet nga implementimi i këtyre neneve.

Në ligjin janë paraparë kërkesat nga marrëveshjet ndër-kombëtare të ratifikuara nga Republika e Maqedonisë, siç janë:

Konventa e Arhuskës (konventë e OKB) për qasje në informata, pjesëmarje të opinionit në vendimarje dhe qasje në të drejtat në lidhje me “Ambientin jetë-sor”,

Konventa për vlerësimin e ndikimeve mbi “Ambientin jetësor” në kontekstin ndërkufitar (Konventa Espo),

Protokoli i Kievit për vlerësim strategjik të “Ambientit jetësor” si dhe marrëveshjeve tjera.

Me ligjin për “Ambient jetësor” definohen drejtat dhe ob-ligimet e Republikës së Maqedonisë, të komunave, qyte-tit të Shkupit dhe komunave në qytetin e Shkupit, si dhe të personave juridik dhe fizik në sigurimin e kushteve për mbrotje dhe avancim të “Ambientit jetësor”.

Parimet dhe procedurat kryesore për menaxhim të “Am-bientit jetësor” që parashihen me ligjin janë:

qasje në informata për “Ambientin jetësor”,

vlerësimi i efekteve të disa planeve dhe programeve mbi “Ambientin jetësor” (VSN, VSN),

vlerësim i efekteve të planeve publike dhe private mbi “Ambientin jetësor” (EIA, VNAJ),

dhënia e lejeve për parandalim integral dhe kontroll të ndotjes (IPPS, PIKN) si dhe

procedurat për kontroll të reziqeve nga havaritë me prezencë të substancave të rrezikshme të cilat vlejnë për të gjitha fushat e “Ambientit jetësor”

8

nga ndotja dhe nga degradimi i fushave të posaçme të “Ambientit jetësor”, mbrojtje të ozonit, parandalim të zhurmës dhe vibracioneve të dëmshme; mbrojtje nga rezatimi jonizues dhe jo-jonizues duke inkuadru-ar edhe rezatimin elektromagnetik, shfrytëzimin e depove dhe mbrojtje tjera të “Ambientit jetësor”.

Kualiteti i “Ambientit jetësor” është situatë e “Ambien-tit jetësor” e pasquruar nëpërmjet indikatorëve fizik, kimik, estetik

Kadastër për “Ambientin jetësor” është evidencë ku-antitative dhe kualitative për ndotësit të cilët lëshoj-në substanca ndotëse në ambientin jetësor, në të cilën përfshihet edhe karta e ndotësve.

Regjistër i materialeve ndotëse, substancave dhe të karakteristikave tyre është katalog në të cilin janë klasifikuar materijalet e dëmshme, mbeturinat, sipas përbërjes së tyre kimike dhe sipas rrezikut të tyre.

Opinioni është personi fizik ose juridik dhe organiza-tat dhe asociacionet e tyre.

Opinioni në fjalë është opinioni me/ose që ka interes – aktualisht ose në të ardhmen – në sjelljen e ven-dimeve për “Ambientin jetësor”, ( këtu përkasin aso-ciacionet të qytetarëve të etabluara për mbrojtje të ambientit jetësor ).

Instalacioni (në lidhje me lejet integruese ekologjike) është i definuar si njësi e patundshme teknike ku rea-lizohen një ose më shumë aktivitete të parapara dhe aktivitete ngushtë të lidhura me to, të cilat mund të kenë efekt mbi emisionet dhe ndotjen në përgjithë-si.

Instalacioni ( në lidhje me parandalimin dhe kontrollin e havarive me pjesmarje të substancave të rreziksh-me) është njësi teknike në kuadër të një sistemi në të cilin prodhohen, përdoren, deponohen ose me-naxhohen substancat e rrezikshme. Ai inkuadron pa-isje të përgjithshme, objekte, rrjetin e gypave, maqi-nat, paisjet, akset private hekurudhore, stacionet për shkarkim të cilat shërbejnë instalacionit, depot ose objektet e ngjajshme të nevojshme për punën e in-stalacionit.

Instalacioni ekzistues është definuar si instalacion i cili është operativ respektivisht punon para 01-korriku 2007, respektivisht fillon me punë para 31 dhjetori 2009, dhe nuk ka siguruar leje të integruar ekologjike (LIE)

Nenet e këtij ligji në përgjithësi përcaktojnë mb-rotjen dhe përparimin e kualitetit të fushave të posaçme të “Ambientit jetësor” edhe ate:

tokën, ujin dhe ajrin,

fushat e “Ambientit jetësor” (menaxhim me mbeturi-nat, vibracionet, rezatimet, ujërat etj.),

diversitetin biologjik dhe pasuritë tjera natyrore,

mbrotje të ozonit dhe

mbrotje nga ndikimi negativ antropogen mbi siste-min klimatik.

Mbrotja e fushave të posaçme të “Ambientit jetësor” do të realizohen me ndërmarjen e masave të posaçme për mbrojtje nga ndikimet negative të parapara me këtë ligj edhe ate:

kryerjen e aktiviteteve përkatëse,

substancat dhe teknologjitë ndotëse,

mbeturinat,

zhurma dhe vibracionet,

rezatimi jonizues dhe jo-jonizues.

Masat dhe aktivitetet për avancim të “Ambientit jetësor” janë me interes publik. Kjo nënkupton se Qeveria e Re-publikës së Maqedonisë, respektivisht njësitë e vetqeve-risjes lokale janë të obliguara që të implementojnë masa për mbrojtjen si dhe të sigurojnë mjete financiare për realizimin e tyre.

1.1 Termet dhe kuptimi i tyre

Ligjdhënësi ka bërë një hap para gjatë definimit të ter-meve duke përdorur terme gjeneralisht të pranuara me kuptim adekuat edhe në regulativën evropiane, ndërsa të njejtat paraqesin risi në legjislacionin tonë. Këto terme janë marrë nga Ligji, për shkak të kuptimit të tyre gjatë implementimit të neneve në nivel lokal:

“Ambient jetësor” është hapsira me të gjitha orga-nizmat e gjallë dhe pasuritë natyrore, respektivisht vlerat natyrore dhe të krijuara, raportet e tyre dhe hapsira e përgjithshme në të cilën jeton njeriu dhe në të cilën janë të vendosura vendbanimet, të mirat në përdorim public, objektet industriale etj.

Mbrojtja dhe avancimi i “Ambientit jetësor” është sistem i masave dhe aktiviteteve (komunale, politike, sociale, ekonomike, teknike, edukative etj) me të cilat sigurohet suport dhe krijim të kushteve për mbrojtje

1 Implementim i ligjit

9

tek burimet mobile të ndotjes dhe zhurmës;

− emisionin e materialeve ndotëse në ambientin jetë-sor në mënyrë dhe sasi ose koncetrim i cili tejkalon normat e parapara sipas ligjit;

Nëse aktivitetet nuk janë objekt i dhënies së lejeve për parandalim dhe kontroll integral të ndotjes, respektivisht lejeve për harmonizim me planin operativ, shërben në masat për prevencë dhe mënjanim të ndotjes dhe ( kthi-min e ambientit jetësor në situatën e dëshiruar) janë të paraparë nga MAJPH.

Kryesisht, këto janë masa për prevencë, kufizim dhe nda-lesë për realizimin e disa aktiviteteve sic janë qarkullimi, deponimi, prodhimi, import-eksport i prodhimeve, gjy-sëmprodhimeve dhe materialeve, kufizim dhe ndalesë të përdorimit të disa teknologjive etj. Në këtë drejtim përpi-lohen dhe adoptohen rregullore të ndryshme në kuadër të legjislacionit horizontal dhe sektorial.

Në përputhje me këto rregullore, komunat, qyteti i shku-pit dhe komunat e qytetit të Shkupit pas absorbimit të të gjitha formave të tjera për parandalim të ndotjes ( pas kontrolleve të inspekcionit dhe dokumentimit të të dhë-nave ) sjellin masa për ndalim të kryerjes së veprimtarisë dhe kthim të “Ambientit jetësor” në situatë të duhur.

1.3 Obligime dhe masa të posaçme

Në nenin 26 janë të paraparë të drejta të posaçme, mirëpo edhe obligime të MAJPH për informim të opinio-nit në raste kur janë tejkaluar emisionet e lejuara dhe/ose ka dukuri të tjera të ndotjes së “Ambientit jetësor” si dhe për masat e planifikuara të parapara me këtë ligj ose me ligjet tjera të ngjashme (neni 26 alinea 1) ..

Në kontekst të ingerencave të këtilla, njësitë e vetqeve-risjes lokale sipas nevojës ndërmarin aktivitete, mirëpo vetëm nëse ndotja është e përkufizuar në teritorin e saj, respektivisht sipas kushteve të definuara me ligje të po-saçme (neni 26 alinea 2). P.sh. në përputhje me Ligjin për kualitet të ajrit ambiental, Prefekti (këshilli i komunës) ës-htë i obliguar që në rastet e tejkalimit të normave të para-para të alarmojë dhe të sjellë Akt me të cilin do të kufizo-het ose ndalohet aktiviteti i cili është shkaktar i dukurive dhe për këtë është i obliguar që ta njoftojë opinionin.

Proekti është definuar si dokument për zhvillim me të cilin analizohen zgjidhjet për shfrytëzim të vlera-ve natyrore dhe të krijuara dhe rregullohet ndërtimi i objekteve dhe instalacioneve dhe implementimin e aktiviteteve tjera të cilat kanë ndikim mbi ambientin jetësor, rajonin dhe shëndetin e njerëzve.

Operatori është personi fizik ose juridik i cili kryen aktivitete ose kryen kontroll mbi instalacionin ose person të cilit i janë besuar ingerencat për sjelljen e vendimeve ekonomike në lidhje me punën teknike të instalacionit.

Leja (në lidhje me parandalimin dhe kontrollin in-tegral të ndotjes ) është ajo pjesë nga vendimi ose nga vendimi i shkruar (ose disa vendime të tilla) me të cilat jepen ingerenca për punë të instalacionit në tërësi ose të një pjese të saj, në përputhje me disa kushte me të cilat garantohet se instalacioni është i harmonizuar me kërkesat të parapara me këtë ligj. Leja mund të përfshijë një ose më shumë instalacio-ne ose pjesë të instalacionit në lokacionin e njejtë me të cilat punon operatori i njejtë.

Vlerësimi i ndikimit mbi ambientin jetësor është vlerë-sim i ndikimeve të mundshme të disa dokumenteve, projekteve, respektivisht të aktiviteteve të planifikua-ra për ambientin jetësor.

Havarija është dukuri e emisonit të madhë, zjarrit ose eksplozionit të shkaktuar si rezultat i ngjarjeve të pakontrolluara gjatë procesit të punës të cilit do sistem për prevencion dhe kontroll të havarive, me pjesëmarje të një ose më shumë substancave e cila sjell deri tek rrezik serioz shëndetin e njeriut dhe am-bientin jetësor, menjëherë ose më vonë, brenda ose jashtë sistemit.

Monitoring është proces i mbikqyrjes permanente të një apo më shumë pjesëvë të rajoneve të ambientit jetësor për qëllime të definuara në hapsirë dhe kohë sipas planit paraprakisht të definuar me përdorim të metodologjive implementuese për përcjellje të am-bientit jetësor dhe mbledhje të të dhënave.

1.2 Obligimet e përgjithshme

Ligjdhënësi (Minstria për Ambient Jetësor dhe Planifikim Hapsinor – MAJPH ) mund të ndalojë kryerjen e aktivite-teve (neni 20) të cilat mund të kenë ndikime të dëmshme mbi kualitetin e “Ambientit jetësor” edhe ate:

ndërtim ose rekonstruim të instalacioneve, pa mar-rjen e lejeve dhe pa plotësimin e kushteve të parapa-ra me normat dhe standardet nga sistemi i mbrojtjes për avancim të “Ambientit jetësor”

prodhim dhe import të mjeteve transportuese të ci-lat nuk i plotësojnë kushtet e parapara për emisión

10

2. Monitoring i ambientit jetësor

neni 32 ).

Për kryerjen e monitoringut, ligjdhënësi parasheh ven-dosjen e rrjetit shtetëror për monitoring i cili përbëhet nga rrjeti shtetëror për monitoring të “Ambientit jetësor” ( neni 33).

Në nivel lokal njësite e vetqeverisjes lokale mund të for-mojnë rrjete lokale për monitorim për kryerjen e disa punëve në lidhje me disa aspekte të “Ambientit jetësor” (neni 36). Me aktet nënligjore të sjellura në bazë të disa ligjeve të posaçme për ambientin jetësor janë të para-parë kushtet, mënyrat dhe rrethanat në të cilat mund të formohen rrjetet lokale. Përveç monitoringut shtetëror, i cili kryhet nga organet përkatëse nëpërmjet rrjetit për monitoring, ligji parasheh dhe obligime për kryerjen e monitoringut intern nga ana e operatorëve të instalacio-neve.

2.2.1 Monitoringu Intern

Zhvillimi i monitoringut intern dhe raportimi nga ana e ndotësve ka për qëllim, ndër tjerash të sigurohet kon-troll permanent i emisioneve relevante nga ndotësit dhe plotësim të informacioneve të fituara nga monitoring shtetëror. Në këtë mënyrë bëht redukim i aktiviteteve në kuadër të monitoringut shtetëror.

Në përputhje me ligjin, monitoringu intern obligativ kry-het në instalacione të cilat i nënshtrohen lejes për paran-dalim dhe kontroll të ndotjes ( leje integrale ekologjike ) dhe nënkupton :

të kryejnë monitoring intern dhe t’i vejnë në dispo-zicion emisionet relevante nga (ujërat e zeza, gazrat, mbeturinat, zhurma etj),

të mos lejojnë tejkalimin e emisioneve mbi lejet e pa-rapara,

t’i implementojnë teknikat e parapara për matje dhe

rregullisht t’i dërgojnë informacionet organeve për-katëse.

Sipas saj, në përmbatje të lejes duhet të përmbahen të gjitha obligimet e operatorit për kryerjen e monitoringut intern (vetmonitoring) të emisioneve, ndërsa në raste përkatëse me këtë ose me ligje të posaçëm edhe për ndotjen ambientale – ndotje të tokës, të sipërfaqes dhe ujrave nëntoksor etj ( neni 36 ).

Kryerja e monitoringut mund të sigurohet edhe me mar-rëveshje për angazhim të ofruesit të shërbimit, zakonisht

Procesi i monitoringut dhe vlerësimit të rezultateve nga përcjellja paraqesin pjesë të sistemit të aktivi-teteve të ndërlidhura, i cili fillon me planifikim dhe

implementim, ndërsa përfundon me shfrytëzim të infor-macioneve të fituara gjatë marrjes së vendimeve dhe/ose planifikimit strategjik.

Në këtë drejtim duhet të bëhet diferencë ndërmjet moni-toringut të burimeve të emisioneve (ujërat e zeza, gazrat) dhe monitoring të kualitetit të “Ambientit jetësor” (kuali-teti i ajrit ambiental, kualitetin e ujrave të ëmbla) me ç‘rast bëhet mbikqyrja e dy aspekteve të një problemi të njejtë, respektivisht monitorim të burimit dhe recipientit.

2.1 Planifikim i monitoringut

Planifikimi i monitoringut fillon me identifikim e nevojave për informacion, nëpërmjet analizave të kërkesave ligjore për monitoring, kërkesat e shfrytëzuesve (vendimarësit, opinioni etj). Lloi, niveli dhe detajet e informacioneve, zgjedhja e indikatorëve, parametrave, adaptohen në pa-rimet dhe qëllimet paraprakisht të definuara për mbrojt-jen e “Ambientit jetësor”.

Sipas kësaj, qëllimet e përgjithshme dhe të posaçme të monitoringut duhet ta përcaktojnë formën e rrjetit ( p.sh. përcjellje të emisioneve ) si dhe të programit për moni-toring.

Faza e ardhshme në këtë proces është përcaktimi i:

lokacioneve dhe parametrave për monitoring

metodologjitë relevante, hapat dhe kushtet teknike për kryerje e monitoringut,

kuadër, paisje dhe hapsirë i cili do të përfshihet në rrjetin e dhënë,

Këto elemente të monitoringut, duke inkuadruar edhe mjetet e nevojshme financiare definohen si kushte të posaçme dhe kërkesa për ligjet(ligji për menaxhim me kualitetin e ajrit ambiental, ligjin për mbrojtjen e natyrës, ligjin për mbeturinat).

2.2 Masat për monitoring

Sipas ligjit për ambient jetësor, kryerja e monitoringut të “Ambientit jetësor” nënkupton:

mbikqyrje sistematike, kontroll dhe vlerësim të ndot-jes dhe

identifikimi dhe regjistrimi i burimeve të ndotjes (

11

laborator i cili duhet t’i plotësoj disa kërkesa ( akreditim ) dhe i cili pastaj do t’i dorëzoj rezultatet nga monitoringu operatorit – shfrytëzuesit të shërbimit.

Për aritjen e qëllimit të përcaktuar, dhe për sigurimin e lëvizjes së pandalshme të informacioneve, ligji vendos obligimin që të gjitha subjektet të cilat kryejnë monito-ring, duke inkuadruar komunat, qytetin e Shkupit, infor-matat e fituara nga monitoringu t’ja dorëzojnë MAJPH.

Metodologjija, forma dhe mënyra e kryerjes së monito-ringut, si dhe permanenca e dërgimit të inormacioneve do të rregullohen me ligj tjetër dhe akte nënligjore (p.sh. Ligji për kualitet të ajrit ambiental neni 41 ).

2.2.2 Konkluzione përfundimtare për monito-ring intern

Pasqyrë e aktiviteteve të vetqeverisjes lokale në vendosjen e monitoringut të ambientit jetësor në nivel lokal

vendosin rrjet lokal për monitoring nëse për këtë shohin nevojë;

sigurojnë mjete nga buxheti dhe nga burime tjera ( në bazë të ligjit dhe aktet komunale) me të cilin mbulojnë shpen-zimet të vendosjes, punës, mirmbajtjes dhe zhvillimit të rrjetit të vet;

vendosin rrjet lokal për monitoring të disa mediumeve ose të rajonit të ambientit jetësor nëse kjo ingerencë j’u është deleguar nga MAJPH;

falas dërgojnë informacione nga monitoringu deri tek MAJPH dhe në bazë të kushteve të parapara nga Ministri.

12

formacionet nga kadastrat dhe regjistrat së paku një herë në muaj në mënyrë të paraparë në nenin 40 alinea 5 t’i dorëzojnë në MAJPH.

Përgaditja e kadastrës dhe regjistrit mund t’ju besohet personave të autorizuar juridik, të cilët duhet të plotësoj-në disa kushte të cilat do të jenë të paraparë me akt të posaçëm.

MAJPH etablon dhe mirmban listën e juristëve të autori-zuar për përgaditjen e kadastrës dhe regjistrit.

Në bazë të të dhënave nga monitoringu përgaditen ra-porte për situatën e ambientit jetësor. Qëllimi i tyre është që të sigurojë informim të opinionit dhe institucioneve publike në vend dhe jasht në lidhje me situatën e rajone-ve të ambientit jetësor. Raporti për situatën e ambientit jetësor e përgadit MAJPH çdo tre vjet ( neni 45 ).

Forma dhe përmbajtja e raportit të paraparë me Rregul-loren për përmbajtjen e raportit mbi situatën e ambientit jetësor ( Gazeta Zyrtare e RM nr. 35/06).

Komuna dhe qyteti i Shkupit mund të përgadisin raport për situatën e ambientit jetësor në rajonin e vet.

3.2Qasja në informacione

Nën informacion për ambientin jetësor sipas Konventës së Arhuskës nënkuptohen të gjitha informacionet në for-më të shkruar, vizuele, audio, elektronike ose në ndonjë formë tjetër materiale në lidhje me:

situatën e mediumeve të ambientit jetësor (ujit, aj-rit, tokës) dhe rajoneve të ambientit jetësor (natyra, mbeturinat, zhurma, klima, rezatimi jonizues dhe jo-jonizues),

faktorët të cilët ndikojnë ose mund të ndikojnë në ambientin jetësor ,

sktivitete ose masa, legjislacion, plane, programe dhe dokumente tjera te cilat kanë të bëjnë me ambientin jetësor;

analizat financiare dhe ekonomike për masat dhe ak-tivitetet e ndërmara në lidhje me ambientin jetësor;

situata në lidhje me shëndetin dhe sigurinë e njerëz-ve dhe të mirave kulturore.

Në ligjin për qasje në informacion për ambientin jetësor ndiqen nga nenet e të njejtës konvent dhe në lidhje me:

obligimin e pushtetit që me kërkesë të aplikuesit pa

Për sigurimin e së drejtës në qasje në informacione dhe lirisë për distribuimin e informacioneve duhet që të ndërtohet sistem i përbashkët efektiv – Si-

stem informativ për ambientin jetësor.

Sipas ligjit, MAJPH është organi përgjegjës për vendosjen e sistemit. Komunat munden, mirëpo nuk janë të obligu-ara të marrin pjesë me rrjetet e tyre, kadastrat dhe regji-strat e ndotësve në etablimin e sitemit informativ. Nga ana tjetër, komunat janë të obliguara të sigurojnë qasje në informacione të cilat i posedojnë nga sfera e ambien-tit jetësor.

3.1 Elementet e sistemit informativ dhe inge-rencat

Sistemi informativ përfshin të gjitha informacionet të fi-tuara nga rrjeti i monitoringut duke inkuadruar edhe in-formacione tjera per mediumet e posaçme nga sfera e ambinetit jetësor (neni 40 ).

Me qëllim të menaxhimit me informacionet dhe kryerjen e punëve sipas ligjit, MAJPH është organi përgjegjës për vendosjen e një sistemi të këtillë.

Mënyra dhe procedura e mbledhjes, përpunimit, siste-matizimit, ruajtjes, distribuimit dhe prezentimit të infor-macioneve nga sistemi informativ do të parashihen me akt të posaçëm (neni 40 alinea 5).

Pjesë përbërëse të sistemit inormativ janë: regjistri i mate-rialeve ndotëse, karakteristikat e tyre si dhe Kadastra për ambientin jetësor. Në kuadër të Kadastrës për ambient jetësor janë: Kadastra e ndotësve të ajrit, ujit, zhurmës, tokës, Kadastra për krijuesit e mbeturinave, Kadastrës për rajonet e mbrojtura dhe kadastrave tjera të parapara me ligj (neni 42 ).

Komunat dhe qyteti i Shkupit, për rajonet e veta mund të vendosin dhe të mbajnë regjistër të materialeve dhe substancave ndotëse si dhe karakteristikat e tyre.

Forma, përmbajtja dhe mënyra e menaxhimit të regjistrit do të parashihet me akt të posaçëm nënligjor.

Në nivel lokal komunat mund të vendosin dhe menax-hojnë:

kadastër për ndotësit e ambientit jetësor në rajonin e tyre dhe

kadastër për krijuesit e mbeturinave të parezikshme ( sipas Ligjit për menaxhim me mbeturina neni 116) .

Obligimet e komunave dhe qytetit të Shkupit janë që in-

3 Sistemi informativ dhe qasja në informacione

13

Hapi i parë është dorëzimi i kërkesës për marrjen e informacionit për ambientin jetësor i cili mund të do-rëzohet deri tek secili subjekt i cili posedon informacio-nin dhe i njejti është i obliguar që të sigurojë qasje në informacion, respektivisht të përgjigjet në kërkesë.

Kërkesa për informacion dorëzohet në formë të shkru-ar dhe nuk duhet të jepet deklaratë për interesim, re-spektivisht të nënvizohet pse informacioni nevojitet.

Afati për dorëzimin e përgjigjes në lidhje me kërkesën, duhet të jetë sa është e mundur më i shkurtë, mirëpo jo më i gjatë se një muaj nga dita e pranimit të kër-kesës ose më së voni dy muaj pas pranimit të kërkesës – nëse vëllimi dhe kompleksiteti i informacionit është i tillë që periudha prej një muaji nuk është i mjaftues-hëm për kompletimin e informacionit. Në rast të tillë, dorëzuesi i kërkesës duhet të njoftohet sa më shpejtë, para skadimit të afatit prej një muaji, për nevojën e prolongimit të afatit dhe arsyet e prolongimit.

3.2.1.3 Forma në të cilën dorëzohet kërkesa për informacion

Më së shpeshti, informacioni dorëzohet në formën e kërkuar, përveç nëse informacioni i kërkuar veç më ës-htë në formë tjetër, ndryshe nga forma e kërkuar ( p.sh. informata ekziston në formë paraprakisht të paraparë ose varësisht nga natyra e kërkesës informata jepet në formë e cila është më adekuate dhe më e kuptueshme për kër-kuesin ).

Nëse informacioni nuk mund të dorëzohet në formën e kërkuar, subjekti deri tek i cili është dorëzuar kërkesa për informacion është i obliguar që në afat prej shtatë ditëve nga marrja e kërkesës ta njoftojë kërkuesin për arsyen që informacioni do të dorëzohet në formë ndryshe nga ajo që kërkohet ( neni 54 ).

3.2.1.4 Kur mund të refuzohet që të jepet infor-macion

Pengesa kryesore për mos informim të publikut është se-kreti i informacioneve si normë juridike ose shoqërore.

Poashtu, nëse kërkesa për informacion është e formuluar shumë përgjithësisht dhe në mënyrë të pakuptueshme e njejta mund të refuzohet.

Në nenin 55 të ligjit janë të paraparë rastet në të cilat mund të refuzohet kërkesa për qasje në informacione, respektivisht rastet kur kërkesa nuk refuzohet.

Ekzistojnë disa kategori të informacioneve të cilat janë të çkyqur nga qasja publike, siç janë: informacione persona-le, informacione të cilat kishin shkaktuar dëm ambientit jetësor, p.sh. informacionet të cilat zbulojnë lloe të rral-la të florës dhe faunës , marrëdhënieve ndërkombëtare, sigurinë publike dhe mbrojtjen e vendit, objektet të ci-

pasur nevojë që ta paraqes interesin e tij të njejtat t’i sigurojë

vendosjen e afateve kohore në të cilat pushteti pub-lik duhet të përgjigjet dhe t’i sigurojë informacionet,

përjashtimet e mundshme,

procedurat për sigurimin dhe dhënien e informacio-neve si dhe

çmime normale për dhënien e informacioneve.

Kur flitet për qasje në informacione, respektivisht në nevojën për informim, dallojnë dy lloe të informimit: pa-siv dhe aktiv.

Informimi pasiv është i mundur nëpërmjet qasjes në in-formata dhe të drejtën që të kërkohet dhe merren infor-macione nga institucionet të cilat e posedojnë informa-tën e kërkuar.

Informimi aktiv nënkupton se çdo shtet nëpërmjet or-ganeve dhe institucioneve është i obliguar, pa kërkesë, sigurimin dhe distribuimin e informacioneve të cilat kanë të bëjnë me ambientin jetësor.

3.2.1 Informim pasiv

Informimi pasiv, respektivisht qasja në informacione dhe e drejta për të kërkuar informacion është regulluar në nenin 51 të ligjit sipas të cilit:”çdo kush ka të drejtë, pa pa-raprakisht të dëshmojë interesin e tij, nga organet dhe perso-nat fizik dhe juridik që të kërkojë informacione valide të cilat kanë të bëjnë me ambientin jetësor”.

3.2.1.1 Informacione burimore

Që kërkuesi të njoftohet me qasjen në informacion dhe si të vi deri tek ai, në nenin 52 janë definuar subjektet të cilat posedojnë informacione për ambientin jetësor si dhe kush disponon me to dhe ato janë: Qeveria me orga-net e saj, organet komunale, organet e qytetit të Shkupit, personat fizik dhe juridik të cilët në bazë të ligjit ose mar-rëveshjes kryejnë shërbime me interes publik nga sfera e ambientit jetësor. Qeveria e Republikës së Maqedonisë publikon listën e subjekteve të cilat posedojnë ose për të cilat posedohet informacion si dhe për lloet dhe informa-cionet të cilat i posedon secili nga subjektet.

Sipas kësaj, komunat janë të obliguara që të sigurojnë informacione për ambientin jetësor subjekteve të inte-resuara në përputhje me ligjin, kështuqë për to vlejnë nenet për mënyrën e realizimit të së drejtës për qasje në informacione.

3.2.1.2Kushtet të cilat kanë të bëjnë me kërkesën për in-formacion

Ligjdhënësi në mënyrë precize definon kushtet dhe më-nyrën nëpërmjet të cilës realizohet qasja në informacio-ne për ambientin jetësor ( neni 53).

14

ajrit ambiental duhet të posedojë informacione për emi-sionet në ajër.

Në këtë drejtim ligji vendos edhe disa sisteme të cilat sigurojnë lëvizje të informacioneve nga ndotësit (ope-ratorët), nga rrjetet për monitoring, nga sistemet për mbledhje, azhurim dhe ruajtje të bazës së të dhënave nga evidencat, regjistrat, kadastrat etj.

Transparenca e informacioneve dhe me këtë qasja e th-jeshtë, më së shpeshti sigurohet nëpërmjet sistemeve informative – bazat publike kompjuterike, web faqet, publikimet, raportet vjetore ose kuartale, si dhe nëpër-mjet zyrave për komunikim, serviset qytetare dhe format tjera të organizimit.

Në rast të rrezikut për jetën dhe shëndetin e njerëzve ose të ambientit jetësor, të provokuara nga aktiviteti i njeriut ose nga ndikimi i natyrës (informacion urgjent), atëher kur subjektet të cilat e posedojnë informacionin pa shty-rje janë të obliguar që ta botojnë, me qëllim që t’i mun-dësohet publikut të ndërmer masa për parandalimin dhe zbutjen e dëmeve të cilat mund të ndodhin.

Të gjitha këto informacione paraqesin pjesë të sistemit informativ.

Komunat mund t’i përdorin të gjitha mënyrat e përmen-dura për sigurimin e qasjes në informacione nga sfera e ambientit jetësor në nivel lokal.

3.2.2.1 Pagesa për shpenzimet e dhënies së infor-matës së kërkuar

Rregulla themelore është që nuk duhet të ketë pagesë për informacion.

Sidoqoftë, me akt të Qeverisë së Republikës së Maqedo-nisë do të parashihet lartësia e pagesës në rast se pose-duesit e informacionit marrin mjete financiare për dhë-nien e informacionit si dhe për rastet kur kjo nuk është paraparë.

Kërkesa e regjistrave, të dhënave si dhe vërtetimi i infor-macioneve në vendin ku ndodhin ose ruhet janë falas ( neni 58 ).

3.2.2.2 Pjesëmarje e publikut

Qasja në informacion është hapi i parë drejt realizimit të drejtës së publikut për pjesmarje në procedurat përpër-pilim dhe sjellje të ligjeve, dokumenteve planifikuese, vendimeve dhe masave tjera të cilat kanë të bëjnë me ambientin jetësor.

Objekt i pjesëmarjes së publikut mund të jenë::

aktet normative për përdorim të gjërë ( ligje dhe akte nënligjore),

lat janë nën hetime ose procedurë gjyqsore, informatat tregtare ose industriale ( në raste kur sekreti i tillë është i garantuar me ligj ), mbrojtje të personave, mbrojtje të drejtave intelektuale etj.

Kërkesa për dhënien e inormacioneve mund të refuzo-het edhe kur marrësi i kërkesës nuk ka ingerenca për dhënien e informacionit. Në këtë rast në afat prej shtatë ditëve nga dita e marrjes së kërkesës, kërkesa dorëzohet në subjektin i cili posedon informacionin, ( në rast se sub-jekti është i njohur ) dhe për këtë njoftohet kërkuesi; si al-ternativë, kërkuesi njoftohet cili është subjekti i cili mund të posedojë informacionin e kërkuar.

Kur kërkesa ka të bëjë me informacion i cili formohet dhe shfrytëzohet për nevoja interne, atëherë kërkuesi njofto-het se cili subjekt përgadit informacionin dhe për sa kohë do të jetë gati.

Në çdo njërin prej rasteve poseduesit e informacioneve janë të obliguar të vlerësojnë mbrojtjen e interesit publik dhe kjo është më e rëndësishme se çdo nevojë e kërkue-sit të informacionit.

Në çdo rast kur subjekti i cili posedon informacionin është i obliguar që të vendos refuzimin e kërkesës, në tërësi ose pjesërisht, në formë të shkruar duhet të përgjigjet duke i përmbledhur arsyet për refuzimin e kërkesës si dhe mun-dësitë për ankesë ndaj vendimit ose konkluzionit.

Kërkesa për informacion nuk refuzohet nëse informacio-ni i kërkuar ka të bëjë në çfar do lloi të emisionit ( lëshim në ambientin jetësor ).

3.2.2 Informim aktiv

Informacionet me qasje publike të cilat kanë të bëjnë me ambientin jetësor dhe mundësojnë informim aktiv të publikut janë:

informacionet urgjente,

raportet për situatën e ambientit jetësor,

draft ligjet dhe aktet tjera,

ligjet dhe aktet tjera të cilat janë në fuqi,

programe dhe plane për ambientin jetësor,

konventat dhe marrëveshjet ndërkombëtare,

informata për prodhimet.

Sipas nenit 56 të gjitha subjektet, varrësisht nga funkcioni i tyre dhe të cilat kanë ingerencë mbi informacionet për ambientin jetësor ose i ruajnë të tjerë në emër të tyre, të sigurojnë zgjerim, dhe qasje të opinionit si dhe mbajtja e tyre në forma dhe formate të cilat munden lehtë të ri-prodhohen dhe të jenë të mundshëm nëpërmjet rrjetit kompjuterik. Në këtë mënyrë ligji vendos obligim të gjit-ha subjekteve varësisht nga funkcioni i tyre, të posedojnë dhe azhurojnë informacione relevante për funkcionin e tyre. P.sh organi përgjegjës për vëzhgimin e kualitetit të

15

jetësor të disa projekteve private si dhe gjatë procedu-rave për dhënien e lejeve për parandalim integral dhe kontroll të ndotjes etj.

vendimet me të cilat rregullohen të drejtat e përgjit-hshme dhe përgjegjësitë nga sfera e ambientit jetë-sor,

ndalesa dhe përkufizime,

plane dhe programe për politika për ambientin jetë-sor (p.sh. PANE, PAEL),

çështje ndërkombëtare në lidhje me ambientin jetë-sor dhe

aktivitete specifike (siç janë dhënia e lejeve të po-saçme etj. )

Kur fillohet me procesin e sjelljes së vendimit ose adopti-mit të dokumenteve planifikuese të cilat kanë ndikim në ambientin jetësor, patjetër duhet të njoftohet opinioni nëpërmjet mjeteve për informim publik ( botim në me-diat elektronike dhe në shtyp si dhe duke publikuar në tabela publike).

Njoftimi i opinionit me vendimin ose dokumentet plani-fikuese i cili duhet të aprovohet për implementimin dhe vënien në dispozicion të këtyre informacione:

propozim aktivitetet dhe ndikimi i tyre mbi ambien-tin jetësor, përshkrim i masave kryesore për tejkali-min, zvoglimin dhe nëse mundet neutralizimin e fekteve negative;

organet përgjegjëse për marrjen e vendimeve, ato nga të cilat mund të merren informacione relevante, si dhe ato të cilat mund të dorëzojnë mendime dhe vërejtje,

mënyrat e pjesëmarjes së opinionit dhe korniza ko-hore

Pjesëmarja e opinionit duhet të realizohet në shumë faza të krijimit të draft dokumentit dhe gjatë adoptimit të do-kumentit final.

Pjesëmarja e opinionit mund të realizohet si:

debat publik,

organizimin e takimeve informative për pranim të komenteve dhe dorëzim të ankesave,

promovim në gazeta, magazine, radio dhe spote te-levizive

paraqitje publike të planeve, akteve, vendimeve në hapsirë të paraparë për këtë ( në kuvendet e qytetit ose objektet tjera publike ) për shkak të dhënies opi-nionit qasje në përmbajtjen e tyre.

Vendimi i marrë duhet të publikohet dhe kur komentet e opinionit nuk janë pranuar duhet të sqarohen arsyet dhe motivet për refuzim.

Në ligjin për pjesmarje të opinionit në procesin e ven-dimarjes është rregulluar në procedurat për vlerësim strategjik të ndikimeve të disa planeve dhe programeve, procedurave për vlerësim të ndikimeve mbi ambientin

16

3.2.3Konkluzione

Pasqyrë e aktiviteteve të vetqeverisjes lokale në vendosjen e sistemit informativ për ambientin jetësor dhe sigurim të qasjes në informacione për ambientin jetësor

Vendos dhe mirmban Regjistër të materialeve ndotëse dhe karakteristikat e tyre ( sipas rregullores së adoptuar nga MAJPH ) për rajonin e tij, nëse për këtë identifikon nevojë;

Informacionet e Regjistrit, së paku një herë në muaj i dorëzon në MAJPH;

Vendos dhe mirmban Kadastër të ambientit jetësor ( sipas rregullores të sjellur nga Ministri i MAJPH) për rajonin e vet, nëse për këtë identifikon nevojë;

Informacionet e Kadastrës së paku një herë në muaj i dorëzon në MAJPH;

Përpilon raport për situatën e ambientit jetësor në rajonin e vet, nëse për këtë identifikon nevojë;

Dorëzon raportin në MAJPH për aprovim;

Siguron qasje të publikut në raport;

Siguron qasje në informacione për ambientin jetësor të cilat i posedon në harmoni dhe në përputhje dhe mënyrë të paraparë nga Ministri i MAJPH, në bazë të kërkesës së pranuar (në formën e kërkuar ose në dispozicion) në afat prej një/dy muaji nga pranimi i kërkesës, varësisht nga kompleksiteti dhe vëllimi i informacionit të kërkuar.

Nëse për arsye të parapara me Ligj, refuzon kërkesën për informacion, deri tek kërkuesi dorëzon vendim ( në formë të shkruar) i cili do t’i përmbajë arsyet për refuzim dhe mundësitë për ankesë;

Sigurim, diseminim, qasje të opinionit dhe mbajtjen e informacionit me të cilin disponon në forma dhe formate të cilat mundet lehtë të riprodhohen dhe të jenë në dispozicion nëpërmjet rrjeteve kompjuterike për komunikim;

Mundëson pjesmarjen e opinionit në përpilimin e dokumenteve planifikuese dhe akteve tjera juridike;

Në rast të rrezikut, publikon pa shtyrje të gjitha informatat me të cilat disponon ose të cilat të tjerët i ruajnë për te, me qëllim që t’i mundësojë opinionit që të ndërmer masa për parandalim ose zbutje të dëmit i cili mund të ndodhë;

Informata e kërkuar, duke inkuadruar kërkimin nëpër regjistra dhe evidencën e të dhënave në të cilat nuk ka kufizime për qasje publike, i dorëzon pa pagesë ( përveç në raste të parapara me akt të Qeverisë së Republikës së Maqedoni-së).

17

mbrojtje nga zhurma dhe vibracionet të cilat shfaqen si rezultat i aktiviteteve ekonomike dhe të tjera;

zhvillim urban dhe planifikim hapsinor;

zhvillim të transportit lokal dhe komunikacionit në rajon;

zmadhim të efikasitetit energjetik;

zhvillim të turizmit kulturor dhe ekologjik dhe ndiki-min e tij në ambientin jetësor;

mbrojtje të biodiverzitetit;

menaxhim dhe shfrytëzim të resurseve natyrore;

ngritje të vetëdies publike dhe zhvillim të arsimit për avancim të mbrojtjes së ambientit jetësor;

pasojat nga zhvillimi ekonomik mbi ambientin jetë-sor, dhe

subjektet përgjegjëse për implementimin e pjesëve të posaçme të planit.

Pjesë të posaçme të planeve lokale akcionale për am-bientin jetësor mund të paraqesin strategji ose plane adekuate, nëse i plotësojnë kushtet të parapara me ligjet e posaçme.

Ligji parasheh që Ministri i MAJPH, më së voni deri më shtator 2008, të sjellë metodologji për sajimin e PLAE ( neni 61 alinea 3 she neni 221 alinea 1 ).

Në propozim të prefektit, këshillat e komunave definojnë mënyrën e dorëzimit të informacioneve organeve dhe subjekteve fizike dhe juridike, të autorizuara për PLAE ( neni 64 alinea 4). Implementimi i PLAE duhet të moni-torohet në mënyrë kontinuive me qëllim të plotësimit të këtij obligimi. Ligji parasheh që këshillat e komunave të formojnë organ puna e së cilës do të udëhiqet nga prefekti. Në bazë të informacioneve të dorëzuara nga të gjitha organet të cilat janë të obliguara që të dorëzojnë informacione për monitorimin e PLAE, dhe në bazë të njohurive të veta, ky organ mund të propozojë ndryshim të PLAE dhe për këtë një herë në vit e njofton MAJPH ( neni 62 alinea 5, neni 60 alinea 5). Me këtë ligji mundëson që PLAE në mënyrë kontinuive të përmisohet varësisht nga kushtet e krijuara, mirëpo pas skadimit të afatit prej gjashtë viteve. Ligji parasheh dhe obligim për përmisim të domosdoshëm.

Ligji, si organ përgjegjës për implementim të PLAE pa-rasheh prefektin dhe këshillat e komunave ( ligji po-saçërisht potencon obligimin e dorëzimit të informacio-neve në mënyrë të definuar nga Ministri MAJPH ) (neni

Për shkak të realizimit të qëllimit të Ligjit, janë pa-raparë obligacione për vendosjen e sistemit për planifikim të mbrojtjes dhe avancimit të ambien-

tit jetësor i cili duhet të jetë në përputhje me zhvillimin e përgjithshëm ekonomik, shoqëror dhe kulturor të Re-publikës së Maqedonisë, duke vendsour prioritet për masat e mbojtjes dhe avancimit të ambientit jetësor në kontekst të sigurimit të zhvillimit të qëndrueshëm. Për këto arsye dokumentet planifikuese duhet të jenë në përputhje me dokumentet strategjike dhe programore nga sfera e zhvillimit rajonal, arsimit dhe shkencës, aktivi-teteve ekonomike të bazuara në shfrytëzimin e resurseve natyrore, transportit, telekomunikacionit, turizmit, planifi-kimit hapsinor si dhe shfrytëzimin e tokës.

4.1 Lloe të dokumenteve planifikuese dhe ingerencat e sjelljes së tyre

Në bazë të politikave për ambientin jetësor, vlerësimi i situatës, si dhe përcaktimi i masave të cilat duhet të ndër-meren. Qeveria e Republikës së Maqedonisë, në propo-zim të MAJPH, sjell planin akcional nacional për ambien-tin jetësor në republikën e Maqedonisë ( neni 60 alinea 1).

Këshillat e komunave, të qytetit të Shkupit dhe të komu-nave të qytetit të Shkupit, në bazë të vlerësimit të situ-atave dhe nevojave të tyre specifike, dhe në përputhje me planin akcional nacional për ambientin jetësor, sjellin plane akcionale lokale për ambientin jetësor.

4.1.1 Planet akcionale lokale

Ligji definon të cilat si minimum duhet të përmbahen në PNAE dhe PLAE me ate që për PLAE ju kushtohet vëmendje e posaçme mediave si dhe rajoneve të am-bientit jetësor ku njësitë e vetqeverisjes lokale, në për-puthje me specifikat dhe problemet specifike, duhet të japin kontribut specifiki ( neni 64) dhe këto janë:

mbrojtja e ajrit nga ndotja dhe përmisimi i kualitetit të ajrit;

sigurimi i ujit kualitativ për pije në sasi të mjaftuesh-me;

mbrojtje të ujrave nga ndotja, analizë e ujrave të zeza, zvogëlim progresiv i lëshimeve të dëmshme dhe elimin kontinuiv i emisioneve të substancave të rrezikshme të ujrave si dhe nga mungesa e ujit;

menaxhimi me mbeturinat;

4 Planifikimi dhe mbrojtja e ambientit jetësor

18

62, alinea 1 dhe 3) .

PLAE e adoptuar, problemet gjatë implementimit të tyre, rezultatet dhe konkluzionet nga komunikimi i komunave ndërmjet vete dhe me organet tjera, institucionet sub-jektet fizike dhe juridike, kanë rëndësi esenciale në im-plementimin dhe validitetin e vendimeve të sjellura nga PANE. Procesi i prodhimit të PLAE në masë të madhe kon-tribon në suksesin gjatë përgaditjes të raportit për imple-mentimin e PANE ( të cilin MAJPH ka për obligim që ta dorëzojë në Qeverinë e Republikës së Maqedonisë çdo tre vjet) dhe definon nevojën për ndryshimin e PANE.

Përderisa PLAE është obligim strikt për vetqeverisjen lo-kale, Ligji sugjeron që adoptimi i agjendave lokale 21 si dokumente planifikuese të cilat në mënyrë të posaçme harmonizojnë zhvillimin ekonomik, social dhe mbrojtjen e ambientit jetësor në nivel lokal, në përputhje me pari-met e zhvillimmit të qëndrueshëm. Ligji obligON Mini-strin e MAJPH dhe Ministrinë për vetqeverisje lokale të adoptojnë metodologji për përgaditjen e agjendës loka-le 21.

Ashtu si për PLAE edhe për agjendën lokale 21, sipas ligjit parashihen obligime për implementimin e procedurave për vlerësimin e ndikimit të tyre mbi ambientin jetësor ( neni 65 alinea 2 dhe neni 186 alinea 5) që nënkupton edhe inkuadrimin edhe të opinionit publik në procesin e adoptimit dhe përgaditjes. Diferenca është në ate që procedura për PLAE e implementojnë komunat ndërsa për agjendën lokale 21 MAJPH.

4.1.2 Konkluzione

Pasqyrë e aktiviteteve të vetqeverisjes lokale gjatë planifikimit të mbrojtjes së ambientit jetësor

Aprovon PLAE sipas metodologjisë së paraparë nga Ministri i MAJPH ( afati përfundimtar shtator 2008) dhe në për-puthje me PANE e fundit të adoptuar nga Qeveria e RM;

Implementon PLAE;

Dorëzon informacione deri tek MAJPH në mënyrën e paraparë nga Ministri i MAJPH( afati i fundit, shator 2008);

Definon mënyrën e dorëzimit të informacioneve organeve dhe subjekteve fizike dhe juridike (ndërmarjet publike, institucionet publike të cilët në bazë të ingerencave kryejnë punë të cilat kanë lidhje me ambientin jetësor) të cilat janë të definuar si organe me ingerencë për implementim të PLAE në nivel lokal;

Themelon organ, të udhëhequr nga prefekti, i cili mbikqyr realizimin e PLAE dhe sipas njohurive propozon ndryshi-me të tij ( një herë në vit njofton MAJPH nëse ka dhe cilat janë ndryshimet)

Implementon strategji për vlerësimin e ndikimit të PLAE mbi ambientin jetësor duke inkuadruar edhe pjesëmarje të opinionit publik gjatë përgaditjes;

Nëse vlerësohet për nevojë, sjellë agjendën lokale 21 e cila përpilohet sipas metodologjisë së adoptuar nga Ministri i MAJPH ( afati i fundit, shtator 2008) dhe në përputhje me strategjinë Nacionale për zhvillim të qëndrueshëm ( e cila është në fazë të përgaditjes).

19

si dhe në planet lokale akcionale për ambientin jetë-sor.

Procedura për vlerësim strategjik implementohet mbi dokumentet planifikuese dhe programore në sferat e lartëpërmendura, mirëpo konkretisht në dokumente mbi cilat do të parashihet me akt të posaçëm.

Procedura për vlerësim strategjik të dokumenteve pla-nifikuese në nivel lokal implementohet nga prefekti.

5.1.1 Implementimi i vlerësimit strategjik në nivel lokal

Këshilli i komunave, të qytetit të Shkupit dhe komu-nave të qytetit të Shkupit mund të vendosin të mos implementohet vlerësim strategjik i dokumentit pla-nifikues, vetëm nëse për këtë paraprakisht ka marrë aprovin nga MAJPH .

Kriteret në bazë të cilave do të mund të sillen vendime të këtilla do të definohen me akte të posaçme.

Këshilli është i obliguar që ta botojë vendimin për ar-syet për mos implementim të procedurës për vlerësim strategjik.

Vlerësimi strategjik nuk është i obligueshëm për do-kumentet planifikuese të cillat sillen për nevojat e mbrojtjes së republikës së Maqedonisë, gjatë kohës së luftës ose situatës së jashtëzakonshme dhe në sferën e Buxhetit dhe financave.

5.1.1.1 Raport për vlerësim strategjik të ambientit jetësor

Kur duhet të implementohet procedura për vlerësim strategjik për ndikimet mbi ambientin jetësor, hapi i parë i cili duhet të ndërmeret është përpilimi i raportit për vlerësim strategjik të ambientit jetësor.

Gjatë përcaktimit të vëllimit dhe detajizimit të infor-macioneve në raport, prefekti është i obliguar që të kërkojë mendim nga organet kompentente për im-plementim të dokumenteve planifikuese.

Gjatë përpilimit të raportit për vlerësim strategjik, du-het të angazhohet sëpaku një person nga lista e eks-pertëve për vlerësim strategjik të ambientit jetësor.

Lista e ekspertëve vendoset sipas rajoneve nga ana e MAJPH .

Në përbërje të principeve elementare dhe pro-cedurave për menaxhim me ambientin jetësor sipas ligjit në implementim janë këto instrumen-

te::

vlerësimi i efekteve të disa planeve dhe programeve mbi ambientin jetësor (VSN,),

vlerësim i efekteve të disa projekteve publike dhe pri-vate mbi ambientin jetësor (VNAJ),

lëshimin e lejeve për parandalim integral dhe kon-troll të ndotjes (IPPS,KIPN) si dhe

procedurat për kontroll të rreziqeve nga havaritë të cilat vlejnë për të gjitha mediat dhe rajonet e am-bientit jetësor .

Duke pasur parasysh se vlerësimi i ndikimeve të disa projekteve mbi ambientin jetësor (VNAJ) nuk është në ingerencë të komunave, vlerësimi strategjik (VSN), paran-dalimi integral i kontrollit të ndotjes (PIKN) si dhe kontrolli i rreziqeve nga havaritë dhe prezencës së materialeve të rezikshme do të prezantohen më poshtë në tekst.

5.1 Vlerësimi strategjik

Procedura për vlerësim të ndikimeve nga disa strategji, plane ose programe mbi ambientin jetësor implemento-het me qëllim të sigurimit:

pasojat mbi ambientin jetësor të parashihen para aprovimit të dokumenteve planifikuese nga ana e organeve shtetërore dhe lokale;

inkuadrim të opinionit publik me qëllim që të jep mendimin e vet për draft dokumentet planifikuese dhe

rezultatet e konsultimeve dhe pjesëmarjes së opinio-nit të merren parasysh gjatë adoptimit të dokumen-teve planifikuese.

Bazat elemtare juridike për implementimin e kësaj pro-cedure janë rregulluar me nenet 65. 66, 67, 68, 69,73, 74, me ate që disa çështje tjera janë lënë që të regullo-hen me akte tjera.

Vlerësimi strategjik implementohet në spektër të gjërë të planeve dhe programeve të cilat përgaditen nga sfera e bujqsisë, pylltarisë, peshkatarisë, energjetikës, industrisë, xehtarisë, transportit, zhvillimit rajonal, te-lekomunikacionit, menaxhimit me mbeturinat, turiz-mit, planifikimit hapsinor dhe shfrytëzimit të tokës, si dhe në planin nacional akcional për ambientin jetësor

5 Principet dhe instrumentet për ambientin jetësor

20

6 Qëllimet dhe indikatorët e VSN

6.1 Vendosja e qëllimeve të VSN

6.2 VSN indikatorë dhe vlerat qytetare

7 Aspektet kulturore të ambientit jetësor

7.1 Hyrje

7.2 Identifikim i problemeve në ambientin jetësor

8 Alternativat strategjike

8.1 Hyrje

8.2 Përpunim i alternativave strategjike

8.3 Efekte të rëndësishme nga alternativat e zgjedhje-ve projektuese

8.4 Vlerësim i strategjive alternative

9 Masat specifike të cilat dalin nga projekti

9.1 Qasje

9.2 Vlerësim i ndikime të rëndësishme mbi ambientin jetësor

9.3 Masa për zbutjen e ndikimeve

10 Implementim dhe monitoring

10.1 Qëllime

10.2 Masa për monitoring

10.3 Inicim dhe realizim të masave për zbutje

10.4 Obligimet dhe afatet për raportim

11 Hapa të tjerë

11.1 Aktivitete të realizuara

11.2 Qëllimet e konsultimit gjatë përgaditjes së Ra-portit për ambientin jetësor

11.3 Realizim të konsultimeve dhe inkorporim të su-gjerimeve në raport

11.4 Fazat tjera të VSN

5.1.1.3 Njoftim dhe pjesëmarje e opinionit

Hapat tjerë që duhet të ndërmeren janë:

në afat prej pesë ditëve nga kompletimi i raportit për ambientin jetësor, prefekti publikon informacione për sjelljen e draft dokumenteve planifikuese dhe raportit për ambientin jetësor,

parashihet vendi ku mund të shqyrtohet draft doku-menti planifikues së bashku me informacionin për implementimin e procedurës për pjesmarje të opi-nionit.

Prefekti është i obliguar që draft dokumentin planifi-kues dhe raportin për ambientin jetësor ta dorëzojë në MAJPH .

MAJPH dhe organet përgjegjëse për implementimin e dokumenteve planifikuese, personat fizik dhe juridik

5.1.1.2 Përmbajtja indikative e raportit për vlerë-sim strategjik të ambientit jetësor

Metodologjia për përgaditjen e raportit për vlerësim strategjik të ambientit jetësor akoma nuk është aprovu-ar. Përpjekjet e ligjdhënësit që ta rregullojë këtë sferë do të kenë vlerë shumë të madhe për vetqeverisjen lokale, posaçërisht gjatë sjelljes së planeve urbanistike të cilat në bazë të ligjit patjetër do të përcillen për implementim të vlerësimit strategjik.

Përmbajtja më poshtë e prezantuar e raportit ka karakter informativ për vetqeverisjen lokale, e cila duhet të përga-dit, inicojë dhe realizojë këtë në të ardhmen:

1 Rezime jo-teknike

2 Bazat fillestare

2.1 Vlerësim strategjik i ndikimeve (VSN)

2.2 Raport mbi ambientin jetësor

2.3 Projekti dhe procesi i VSN

2.4 Qëllimet e projektit dhe procedurës gjeografike

3 Qasja

3.2 Faza e definimit të procedurës

3.3 Vlerësim i ndikimeve

3.4 Menaxhim me paparashikueshmërinë

3.5 Vlerësim i efekteve kumulative

3.6 Kornizë kohore për VSN dhe projektin

3.7 Konsultimet e nevojshme gjatë VSN

4 Lidhshmëri me planet tjera relevante dhe qëllimeve për ambientin jetësor

4.1 Hyrje

4.2 Analizë të qëllimeve dhe mbrojtjes së ambientit jetësor

4.3 Lidhshmëri me planet tjera relevante

5 Gjendje kontinuive

5.1 Qasje

5.2 Popullsi

5.3 Situata shëndetsore e popullsisë

5.4 Klima

5.5 Ajri

5.6 Biodiverziteti, flora dhe fauna

5.7 Pejsazhi

5.8 Toka dhe ndotja e tokës

5.9 Ujrat

5.10 Trashëgimia kulturore

5.11 Materiale tjera dhe vlera të krijuara

21

si dhe opinioni mund ta japin mendimin e tyre deri tek prefekti në afat prej 30 ditëve nga dita e dorëzimit respektivisht e publikimit të draft dokumentit planifi-kues dhe të raportit për ambientin jetësor.

Prefekti është i obliguar që t’i merr parasysh mendimet gjatë përpilimit të dokumentit planifikues, për çka për-gadit raport të posaçëm.

Mënyra e publikimit të informacioneve dhe pjesmarja e opinionit në përpilimin e raportit do të parashihet me akt të posaçëm.

5.1.1.4 Vlerësim i raportit për ambientin jetësor

Pas përfundimit të pjesmarjes së publikut në procesin e përgaditjes së dokumentit planifikues, prefekti është i obliguar që në raportin për ambientin jetësor t’i in-korporojë edhe mendimet e fituara si rezultat i proce-durës për pjesmarje të publikut.

Raporti i përgaditur me draft dokumentin planifikues, prefekti është i obliguar që ta dorzojë në MAJPH për vlerësim të raportit.

Pas përfundimit të vlerësimit, ministria e dorëzon ra-portin sëbashku me dokumentacionin deri tek Këshilli i komunës për aprovim.

5.1.1.5 Vendimarja

Në procesin e vendimarjes , prefekti është i obliguar që t’i merr parasysh rezultatet e raportit për ambient jetësor, mendimet relevante dhe komentet e fituara nga organet të cilat kanë lidhje me implementimin e dokumenteve planifikuese.

Këshilli aprovon dokumentin planifikues dhe është i obliguar që të merr parasysh edhe mendimin e MAJPH në lidhje me raportin për ambientin jetësor.

5.1.1.6 Publikimi i vendimit dhe monitoringu i efekteve nga implementimi i planit

Këshilli i cili aprovon dokumentin planifikues është i obliguar që ta publikoj vendimin për aprovim. Pas aprovimit të dokumentit planifikues, prefekti është i obliguar që t’i monitoroj efektet e implementimit të dokumentit mbi ambientin jetësor, për jetën dhe shëndeti e njerëzve, ndërsa në rast të efekteve negati-ve ta njoftojë MAJPH .

22

5.1.2 Konkluzione për vlerësim strategjik

Pasqyrë e aktiviteteve të vetqeverisjes lokale gjatë implementimit të vlerësimit të ndikimit të strategjive, plane-ve dhe programeve mbi ambientin jetësor (vlerësim strategjik)

Prefekti implementon vlerësim strategjik të dokumenteve planifikuese nga sfera e bujqsisë, pylltarisë, peshkatarisë, energjetikës, industrisë, xehtarisë, transportit, zhvillimit rajonal, telekomunikacionit, menaxhimit me mbeturinat, tu-rizmit, planifikimit hapsinor dhe shfrytëzimit të tokës të paraparë me akte të Qeverisë së Republikës së Maqedonisë ( akti duhet të aprovohet deri më shtator 2008);

Implementon vlerësim strategjik të dolumenteve planifikuese me të cilat planifikohet implementimi i projektit për të cilat vlerësohet ndikimi mbi ambientin jetësor;

Implementon vlerësim strategjik të PLAE

Implementon vlerësim strategjik të planeve lokale/rajonale për menaxhim me mbeturinat (sipas Ligjit për mena-xhim me mbeturinat);

Implementon vlerësim strategjik të dokumenteve planifikuese të cilat nuk janë paraparë me aktet e Qeverisë së Republikës së Maqedonisë, vetëm nëse ato mund të kenë ndikim me rëndësi mbi ambientin jetësor;

Mund të vendos implementimin e vlerësimit strategjik për dokumentet planifikuese të paraparë me ligj/akt (pas konsultimit paraprak me organet përkatëse për implementimin e dokumentit planifikues), vetëm pas marrjes së aprovimit paraprak nga MAJPH .

Publikon vendimin për implementimin e vlerësimit strategjik të dokumenteve planifikuese të cilat nuk janë të për-fshirë me ligj/akt;

Publikon vendimin për moszbatimin e vlerësimit strategjik me sqarim për arsyet për moszbatimin;

Përgadit raport për vlerësim strategjik të ambientit jetësor me përmbajtje të dinuar sipas aktit të Qeverisë së Repu-blikës së Maqedonisë ( afati fundit i sjelljes së aktit shtator 2008);

Gjatë vlerësimit të vëllimit dhe detajizimit të raportit, siguron mendim nga organet përkatëse përgjegjëse për imple-mentimin e dokumentit;

Për përgaditjen e raportit angazhon sëpaku një person nga lista e ekspertëve për vlerësim strategjik të paraparë nga MAJPH e cila nënshkruan raportin;

Në afat prej pesë ditëve nga kompletimi i raportit, publikon ( në mënyrë të paraparë me akt të MAJPH ) informacion për draft dokumentin planifikues dhe raportin, vendin në të cilin ato mund të shihen si dhe procedura për pjesmarje të opinionit;

Draf dokumentin planifikues dhe raportin e dorëzon në MAJPH ;

Përmbledh mendimet e opinionit, MAJPH dhe organeve përkatëse për dokumentin planifikues në periudhë prej 30 ditëve nga dita e dorëzimit/publikimit të informacionit për opinionin;

Me propozim të MAJPH, deri tek shtetet e huaja tek të cilat implementimi i dokumentit planifikues mund të ketë ndikim, dorëzon përshkrim të dokumentit planifikues, raport për vlerësim strategjik dhe ftesë për konsultime ( në përputhje me akt të Ministrit të MAJPH dhe të MPJ në mënyrë për realizimin e konsultimeve ndërkufitare) në periu-dhë prej 60 ditëve nga dita e dorëzimit të ftesës;

Përgadit raport për mendimet e mara nga opinioni (pranuara/refuzuara) për MAJPH , organet përkatëse dhe shtete-ve përkatëse në mënyrë të paraparë me akt të Ministrit të MAJPH ;

Në raportin për vlerësim strategjik për ambientin jetësor, inkorporon mendimet relevante të opinionit,organeve përkatëse, MAJPH, shteteve të huaja dhe sëbashku me dokumentin planifikues e dorëzon në MAJPH ;

Pas skadimit të 60 ditëve të dorëzimit të dokumentacionit MAJPH-së ( e cila nënkupton edhe pranim e vlerësimit për raportin e ambientit jetësor nga MAJPH ), finalizon dokumentin planifikues me rezultatet nga raporti plotësues për vlerësim strategjik, mendimet relevante të opinionit dhe organeve përkatëse, mendimin e MAJPH për raportin si dhe rezultatet nga konsultimet ndërkufitare;

Publikon vendimin për aprovimin e dokumentit planifikues edhe për ate e njofton shtetin i cili ka qenë i inkuadruar në konsultime.

23

5.2 Parandalim integral dhe pengim i ndotjes

Parandalimi Integral dhe Kontroll i Ndotjes (PIKN) është sistem për mbrojtje të ambientit jetësor në tërësi nga ndikimet e mundshme negative të disa aktiviteteve. Kjo nënkupton se disa emisione në ajër, ujë (duke inkuadru-ar lëshimet në kanale), tokë, si dhe ndikimet tjera mbi ambientin jetësor, duhet paralelisht të shqyrtohen dhe të vendosen kushte të tilla, me të cilat do të mundëso-het nivel i lartë i mbrojtjes të ambientit jetësor në tërë-si; njëkohësisht, gjatë vendosjes së masave për aritjen e kushteve duhet të mbahet baraspeshë ndërmjet shpen-zimeve dhe nivelin e mbrojtjes së ambientit jetësor.

Qëllimi kryesorë i PIKN është që ndotja e ambientit jetë-sor të parandalohet atje ku kjo është e mundur, të zvo-glohen emisionet në ajër, ujë dhe tokë, si dhe ndikimet tjera të dëmshme mbi ambientin jetësor dhe shëndetin e njerëzve në nivel të pranueshëm në të gjitha fazat e veprimtarisë (nga proektimi, nëpërmjet ndërtimit, eks-ploatimit deri tek mënjanimi i ndikimeve eventuale të dëmshme në rast të pezullimit të aktiviteteve).

Operatorët duhet të inkorporojnë jo vetëm vlerat kufizu-ese të emisioneve, por edhe nivelin e shfrytëzimit të sub-stancave, energjisë, materialeve ndihmëse, në eliminimin ose atje ku është e mundur në minimizimin e mbeturina-ve të cilat krijohen etj.

Me Ligjin për ambient jetësor (2005), për herë të parë, depot për mbeturina trajtohen si instalacione dhe kon-trollohet ndikimi i tyre mbi ambientin jetësor.

Ligji ka siguruar PIKN të ambientit jetësor nëpërmjet si-stemit të lejeve:

leje integrale ekologjike ( në tekstin e mëtejm LIE) për instalacione të reja dhe

leje për harmonizim me planet operative (në tekstin e mëtejm LHPO) për instalacionet ekzistuese.

LIE kanë të bëjnë me aktivitetet e instalacioneve të reja ose ndryshime të rëndësishme të aktiviteteve të in-stalacioneve ekzistuese (neni 95 alinea 1). LIE janë të tipit A dhe B, ndërsa aktivitetet e instalacioneve të cilat kanë të bëjnë me këto leje, janë të definuar me akt të Qeverisë së Republikës së Maqedonisë (G.Z. 89/05) edhe ate:

aktivitete të instalacioneve për të cilat duhet A-LIE me shtesë 1 dhe

aktivitete të instalacioneve për të cilat duhet B-LIE me shtesë 2.

Sipas ligjit asnjë instalim i ri nuk përfshihet me përdori-min e theksuar nuk mund të fillojë me punë, as insta-lacioni ekzistues të kryejë ndryshim të rëndësishëm, pa marrë paraprakisht leje nga organi përgjegjës (neni 95, alinea 1).

5.2.1 Lejet integrale ekologjike - B

B – LIE janë në ingerenca të vetqeverisjes lokale (komu-nave dhe qytetit të Shkupit), respektivisht i lëshon prefek-ti i tyre ( neni 95 alinea 2 , neni 123 alinea 1), përveç nëse instalacioni gjendet në rajon të mbrojtur me ligj.

Sigurimi i B-LIE është obligim i operatorëve të cilët do t’i implementojnë aktivitetet e instalacioneve.

Vetqeverisja lokale nuk mund të ketë kapacitete për t’i përpunuar të gjitha kërkesat njëkohësisht. Për këtë qëllim për të realizuar baraspeshë, operatorët i dorëzojnë kërke-sat sipas orarit të botuar në Aktin e Qeverisë së Republi-kës së Maqedonisë (G.Z. 89/2005).

Duhet theksuar se instalacioni nuk përfshin vetëm një-sitë teknike në të cilën kryhen aktivitetet të paraparë në shtesën 2 të aktit të theksuar, por çdo lokacion në të cilën realizohen aktivitete të cilat janë ngushtë të lidhura me procedura të parapara me aktin. Cdo aktivitet në përbërje të instalacionit është objekt i lejes integrale.

Gjeneralish, një operator fiton një leje për një instalacion. Mirëpo, mund të ndodh që dy ose më shume operatorë të menaxhojnë me pjesë të ndryshme të një instalacioni. Kjo në asnjë rast nuk ndikon në definimin e atij instala-cioni nga organi kompetent. Ky përcaktim është në për-puthje me qasjen integrale KIMS, pasi që KIMS përfshin instalacionin e tërë dhe jo aktivitete të veçanta brenda tij. Në baze të kësaj, në rast se dy apo më shumë operatorë menaxhojnë me pjesë të ndryshme të një instalacioni, çdo operator duhet të ketë leje speciale për pjesën të cilën e menaxhon dhe është përgjegjës për resektimin e kushteve të lejes. Operatorët duhet të tregojnë se të gji-tha aspektet e punës janë të mbuluara dhe kontrolluara në mënyrë adekuate. Në raste të tilla nuk guxon të ketë hamendje rreth asaj se cili operator është përgjegjës për pjesë të caktuar të instalacioniot.

5.2.1.1 Procedura për marrjen e B- leje e integrale ekologjike

Procedura për marrjen e B – LIE fillon me parashtrimin e kërkesës (tre kopje origjinale dhe verzion elektronik) nga ana e operatorit gjer tek kryetari i komunës apo më saktë tek kryetari i asaj njësie për vetëqeveresije lokale në ter-ritorin e të cilit gjindet pjesa më e madhe e instalacionit. Forma dhe përmbajtja e kërkesës dhe e vetë B – LIE, duke inkuadruar edhe dokumentet përcjellëse të detyruesh-me si dhe procedurën për parashtrimin e kërkesës e deri tek dhënia e lejes, janë të përcaktuara me ligj (neni 124 dhe 126) ose më konkret me rregulloren ( Gazeta Zyrtare e R.M 4/2006).

Pas marrjes së kërkesës së plotë, organi kompetent e vizi-ton lokacionin në të cilin gjendet instalacioni për të kon-statuar gjendjen e instalacionit dhe/ose lokacionin si dhe

24

të detyruar të sigurojnë LHPO si kusht për vazhdimin apo më mirë thënë fillimin me punë deri në kohën kur do të plotësohen kushtet për marrje te B-LIE. Për grupin e dytë të instalacioneve, ligji jep të drejtën e zgjedhjes për atë se a do të kërkojnë operatorët direkt B-LIE apo LHPO. Pas 31.12.2009, gjitha instalacionet e reja detyrimisht do të duhet të kërkojnë leje për B- LIE.

5.2.1.2 Procedura për aprovim të Lejeve për Har-monizim me Plann Operativ

LHPO jepet në bazë të kërkesës së parashtruar sipas ora-rit të publikuar me rregulloren e Qeverisë së Republikës së Maqedonisë (Gz.Zyrt. 89/05). Periudha prej 01.01.2006 deri më 31.12.2009 është afati brenda të cilit duhet të do-rëzohen të gjitha kërkesat për LHPO (në përpuethshmëri me orarin kohor). Plani operativ për të cilin kërkohet leje për harmonizim duhet të nënshkruhet së paku prej një eksperti (nga Lista e ekspertëve për LIE të MMJPH) si per-son përgjegjës për kualitetin e tij.

Kërkesa doërzohet deri tek kryetari i vetqeversijes lokale, saktësisht dei tek kryetari i asaj vetëqeversijeje lokale në terriorin e te cilit gjendet pjesa më e madhe e instala-cionit. Forma dhe përmbajtje e LHPO-së duke përfshirë edhe dokumentacionin e detyrueshëm përcjellës si dhe procedurën për parashtrimin dhe deri tek aprovimi i lejes, janë të përcaktuara me Ligj (art. 124-126), dhe më kon-kretisht me Rregullore (Gz. Zyrtare e R.M. 4/2006).

LHPO bazohet në:

përmbajtjen e planit operativ (i cili është pjesë përmbajtëse e kërkesës) për të cilin kërkohet leja për harmonizim dhe

afati për realizimin e tij.

Kryetari i komunës është i detyrar kërkesën përe leje për harmonizim me propozim-planin operativ ta botojë në së paku një gazetë ditore që mbulon gjithë territorin e Republikës së Maqedonisë, brenda 7 ditëve prej ditës së marrjes së kërkesës, me informata që do të mundë-sojnë publikun të ketë qasje në të njejtën dhe të mund ta shqyrtoje dhe/ose të jep mendim.

Kryetari i komunës mund të organizojë debat publik me afat jo më të gjatë se 25 ditë prej ditës së publikimit të kërkesës. Opinioni apo pjesa e popullatës e interesuar për këtë ka të drejtë që brenda 30 ditëve prej ditës së publikimit të kërkesës të dorëzojë mendime dhe komen-te deri tek kryetari i komunës.

Përmbajtja përfundimatare e planit operativ përcakto-het nëpërmjet negociatave mes operatorit të instalacio-nit – parashtruesit të kërkesës dhe organit kompetent, dhe nëse është e nevojshme edhe me konsultimin me organet tjera kompetente (Gz. Zyrtare e RM.,neni 9-11). Organi kompetent për udhëheqjen e negocijatave është kryetari i komunës në bazë të vedimit të tij për fillim të negocitave. Me vendimin, kryetari i komunës e përcak-

kontrollin e të dhënave të përmbajtura në kërkesën.

Mënyra më adekuate është që operatori të dërgojë kër-kesë për leje të integruar ekonomike pas përfundimit të gjithë dokumentacionit për projektin, por para se të fillohet me ndërtimin e instalacionit. Ligji nuk e pengon operatorin të fillojë me ndërtimin e instalacionit para se të merr leje të integruar apo para se të fillojë me proce-durën e parashtrimit të kërkesës për leje të integruar eko-logjike. Mirëpo, organi kompetent nuk është i detyruar t’i pranojë teknikat dhe teknologjitë e parapara me projek-tin. Në rast të tillë kostot për ndërrimin e teknologjive jo-adekuate bien tërësisht mbi operatorin. Pikërish me qël-lim të shmangjes së harxhimit të panevojshëm të kohës dhe mjeteve, është në interes të operatorit të parashtrojë kërkesë për leje të integruar në fazën më të hershme të projektimit. Cfarë do lloji i investimit apo lejeje për ndër-tim para se të mirret leja është në rrizik të operatorit dhe në asnjë mënyrë nuk ndikon në të drejtën e marrjes së vendimit nga organi kompetent.

Nëse për instalacionin janë të nevojshme edhe leje tje-ra (p.sh. për eksploatim të pasurive natyrore, vendim për implementinin e projektit pas evluimit të kryer për ndiki-min mbi mjedisin jetësor), operatori është i obliguar që ti sigurojë këto leje/vendime për të qenë e mundshme dhënia e B- LIE (neni 126, alinea 1).

Organi kompetent duhet ta kryej procedurën në mënyrë efikase, pasi që ligjdhënësi lejon një periudhë prej vetëm 60 ditëve prej pranimit të kërkesës deri tek aprovimi i i B-LIE.

Leje për punë me instalacion nuk mund të jepet para se të dorëzohet B – LIE dhe konkludim i bazuar në të dhëna nga kontrolli i kryer në instalacionin dhe punën e tij me çka vërtetohet se janë përmbushur kushtet të përckatua-ra me B- LIE lejen e dhënë. Kontrollin e kryen inspektori i autorizuar për ambientin jetësor.

Me Rregulloren për procedurën e dhënies së lejes për përshtashmëri me planin operativ (G.Z.4/06) janë për përcaktuara kushtet dhe mënyarat e:

ndryshim të B –LIE (me detyrë zyrtare për shkak të ndryshimit të rregulloreve ose me kërkesë të bartësit të B-LIE ),

transfer të tërësishëm apo të pjesërishëm të B-LIE (mbi person të tretë)

përfudim i aktivitetit (kjo përfshin dorëzim të planit me plan kohor nga ana e bartësit të B-LIE për kryer-jen e kushteve të përcfaktuara me lejen)

marrje të B-LIE

skadim i validitetit të B- LIE

Operatorët e instalaiconeve të përherëshme si edhe të instalacioneve të cilat fillojnë me punë para 31.12.2009, dhe të cilët nuk kanë siguruar B-LIE deri më këtë afat, janë

25

dos dhe udhëheq (në formë të shkruar dhe elektronike) Regjistër të B-LIE dhe LHPO të lëshuara në rajonin e vet, në mënyrë dhe formë të përcaktuar me rregullore (G.Z. RM 4/2006) si dhe të dorëzojë kopje të lejeve deri tek MAJPH.

Operatorët e instalacioneve për të cilët është paraparë obligimi për sigurimin e B-LIE paguajnë të dhëna në lar-tësi të paraparë me vendim të Këshillave të komunave edhe ate:

1. gjatë dorëzimit të kërkesës për marrjen e B-LIE;

2. gjatë dorëzimit të kërkesës për ndryshim ose transferim të B-LIE;

3. për posedimin e B-LIE e cila paguhet një herë në vit; dhe

4. për mbikqyrje permanente të instalacioneve, në përputhje me kushtet e B-LIE.

Mjetet e fituara nga parapagimi derdhen në llogari të posaçme në buxhet, si të ardhura të buxhetit për vetqeverisjen lokale, ndërsa përdoren për mbulimin e shpenzimeve për marrje, transfer, ndryshim dhe kon-troll të B-LIE.

Afati përfundimtar për harmonizimin e planeve ope-rative që sjellë deri në në marrjen e B-LIE për të gjitha instalacionet në teritorin e vetqeverisjes lokale është 01-04-2014. Mirëpo kur prefekti vërteton se aritja e kushteve për marrjen e lejes integrale ekologjike për disa instalacione mund të arihet deri më 01.04.2014, për këtë njofton organin e MAJPH, me propozim për marrjen e afatit plotësues për realizimin e planit ope-rativ. MAJPH shqyrton çdo rast në veçanti dhe për këtë njofton Qeverinë e Republikës së Maqedonisë, e cila mund të vendos për afat plotësues, për çdo instala-cion në veçanti, e cila nuk mund të jetë më e gjatë se 01.04.2019 godina. Në përputhje me këtë, 01.04.2019 mund të llogaritet si afat përfundimtar pas të cilit në tërë teritorin e vendit do të funkcionojnë vetëm insta-lacione të cilët posedojnë B-LIE.

Shema e mëposhtme pasqyron hapat të cilat i ndër-mer prefekti ( komuna), operatorët dhe organet tjera kompetente (p.sh. organet për inspektim etj) gjatë lëshimit të B-LIE dhe harmonizimit të planit operativ. Gjatë kësaj janë veçuar aktivitetet e përbashkëta të ci-lat i ndërmer komuna si gjatë dhënies së lejeve të B-LIE ashtu edhe për LHPO, respektivisht janë të prezantua-ra me ngjyra të ndryshme aktivitetet të cilat janë karak-teristikë për çdo njërën nga procedurat.

ton ekipin negociues (për çdo kërkesë merret vendim i posaçëm) antarët e të cilit i përfaqësojnë interesat e or-ganit kompetent. Vendimi përmban edhe listë të pyetje-ve dhe vëllimit deri ku mund të nëgociohet dhe sidomos lidhur me planin financiar për realizimin e planit operativ, vlerat kufitare të emitimit dhe hapësira kohore për realizi-min e planit. Për çdo mbledhje të mbjatur të negocijata-ve përpilohet një raport të cilin e nënshkruajnë të gjithë pjesëmarrësit në negocijata.

Negocijatat për përmbajtjen dhe afatin e realizimit të planit operativ duhet të përfundojnë brenda 12 muajve prej ditës së parashtrimit të kërkesës për marrje të LHPO (nen.141, alinea 3). Nëse negocijatat nuk mund të për-fundojnë brenda afatit të përcaktuar, kryetari i komunës është i detyrar ta informojë Ministrin e MAJPH-së i cili në afat prej 30 ditëve formon Komision për plane operative (neni 141 ).Në afat prej dy muajve Komisioni sjell vendim i cili është përfudnimtarë dhe i detyrueshëm për të gjitha palët e kontestit, dhe ky vendimi patjetërsisht regjistrohet në LHPO (neni 144, alinea 9). Kërkuesi i LHPO-së mundet kundër këtij vendimi të ngrisë kontest administrativ para gjyqit kompetent, vetëm për kushtet të cilat janë pjesë e negocijatave, dhe në këtë rast merret parasysh ndikimi negativ të cilin e shkaktojnë mbi ambientit jetësor dhe medimin e opnionit të interesuar me këtë (neni 144, ali-nea 10).

Për lëshimin e B-LIE respektivisht të LHPO, vetqeverisja lokale duhet të ketë përcaktuar sëpaku një person në administratën lokale me përgaditje të lartë arsimore nga sfera e shkencave teknike, për çdo sektor të industrisë e cila ka instalacione në rajonin e saj (neni 123 alinea 2), mirëpo disa vetqeverisje lokale mund të formojnë admi-nistratë të përbashkët për këtë qëllim (neni 123 alinea 4). Për plotësimin e këtij kushti, vetqeverisja lokale infor-mojnë MAJPH.

Me LHPO përcaktohet dhe:

lartësia e garancës financiare e cila duhet të sigu-rohet nga operatori, për të mbulur shpenzimet për mbulim të shpenzimeve të njërës fazë të planit ope-rativ ose

penalet për operatorin e instalacionit të cilat aktivi-zohen nëse operatori nuk i përmbahet masave të parapara, afateve dhe kushteve të lejes.

Në afat prej 10 ditëve nga lëshimi i LHPO, prefekti, së paku në një gazetë e cila është prezente në tërë teritorin e vendit, duhet të botojë se është lëshuar LHPO dhe të informojë se ku mund të shihet leja dhe plani operativ.

Prefekti transformon LHPO në B-LIE pas marrjes së njofti-mit nga operatori (6 muaj para skadimit të afatit për re-alizim të LHPO) se janë plotësuar kushtet e LHPO dhe të kryejë mbikqyrje mbi punën e instalacionit.

Prefekti i vetqeverisjes lokale është i obliguar që të ven-

26

5.2.2 Konkluzione

Akte nënligjore të cilat kanë të bëjnë me LIE dhe LHPO të adoptuara në bazë të Ligjit për ambient jetësor të 01.09.2006

1. Akti për përcaktimin e aktivitetit të instalacioneve për të cilat jepet leja integrale ekologjike respektivisht leja për harmonizimin e planit operativ dhe afatit kohorë për dorëzimin e kërkesave për leje ( G.Z. e RM 89/2005)

2. Rregullore për procedurat për lëshimin e lejeve për harmonizim të planit operativ ( G.Z. e RM 4/2006)

3. Rregullore për procedurat për marrjen e B-LIE ( G.Z. e RM 4/2005)

KOMUNA emëron person teknik për çdo

sektor

KOMUNA organizon VIZITË në lokacion

KOMUNA lëshon lejet B-LIE OPERATORIT

INSPEKTORI përgjegjës vërteton përmbajtjen e

proqesverbalit

KOMUNA formon ekip NEGOCIJUES dhe sjell VENDIM për fillim të

negociatave

KOMUNA organizon DEBAT PUBLIK

KOMUNA publikon KËRKESËN në ndonjë gazetë të përditshme

Anex 2 nga Akti 89/2005 OPERATORI dërgon kërkesë për

KOMUNA krijon REGJI-STËR komunal për B-LIE

KOMUNA mbledh mendime nga

palët e implikuara

Me VENDIMIN vërtetohet lista e çështjeve për të cilat NEGOCIJOHET ME

OPERATORIN

ОПШТИНАТА води ЗАПИСНИК во текот

на ПРЕГОВОРИТЕ потпишан од сите

учесници

Në

rast

të k

onte

sti

MA

JPH

form

on k

omi-

sion

për

zgj

idhj

en e

si

tuat

ës

KOMUNA siguron informacione për

OPERATORIN gjatë përgaditjes së

KËRKESËS

KOMUNA arkivon KËRKESËN

KOMUNA njofton OPERATORIN për plotësimine kushteve për marrjen e B-LIE

KOMUNA vërteton nëse me informacionet

në kërkesë janë aritur kushtet për dhënien

eKOMUNA udhëheq B-LIE OPERATORIT proqesverbal

gjatë NEGOCIATAVE të nënshkruar nga të gjitha

palët

B-LIE LHPO

27

Pasqyrë e aktiviteteve të vetqeverisjes lokale për dhënien e B-LIE dhe LHPO

B-lejet integrale ekologjike

Përcaktohet minimum një person nga vetqeverisja lokale me përgaditje të lartë arsimore nga sfera e shkencave teknike, për secilin sektor të industrisë e cila ka instalacione në teritorin e saj (mund të formojë administratë të për-bashkët me komunat tjera);

Njofton MAJPH për plotësimin e kushteve kadrovike për lëshimin e B-LIE;

Regjistron kërkesat e pranuara për B-LIE;

Në ballinën e faqes së kërkesave vendos datën e pranimit;

Kryen vizita të lokacioneve me qëllim të vlerësimit të situatës të lokacioneve dhe/ose instalacionit dhe shqyrton informacionet të përmbajtura në kërkesë;

Në afat prej 60 ditëve nga pranimi i kërkesës, sjell vendim me të cilën lëshohet B-LIE (pasi të vlerësojë se ndikimin i instalacionit mbi ambientin jetësor është në kuadër të vlerave të parapara dhe se janë dorëzuar të gjitha lejet e ne-vojshme, nëse të njejtat kërkohen);

Kryen kontroll për plotësimin e kërkesave të parapara me B-LIE (konkluzionet pozitive janë kusht për lëshimin e lejes për punë të instalacioneve nga ana e organit përgjegjës);

Mban regjistër komunal të B-LIE;

Dorëzon kopje nga çdo leje e dhënë deri tek MAJPH;

Lejet për harmonizim të planeve operative

Ndihmon me konsultime të operatorit i cili përgadit kërkesë për harmonizim me planin operativ (konsultime në lidhje me raportin për situatën e lokacionit, vlerësimt të pjesmarjes së instalacionit në ndotjen e ambientit jetësor, vleresim të rrizikut mbi ambientin jetësor);

Kërkesa e pranuar për LHPO botohet ( në afat prej 7 ditëve nga pranimi i kërkesës) sëpaku në një gazetë që është prezent në tërë teritorin e Republikës së Maqedonisë, me informacion ku opinioni mund të ketë qasje në kërkesë, respektivisht në propozim planin operati;

Organizon debat publik në afat prej 25 ditëve pas publikimit të kërkesës;

Mbledh(arkivon) mendimet dhe komentet e opinionit në periudhë prej 30 ditëve nga publikimi i kërkesës;

Sjell vendim (organin përgjegjës për udhëheqje të bisedimeve) për fillimin e bisedimeve me kërkuesin e LHPO;

Për çdo kërkesë veçanërisht, përcakton listën e çështjeve dhe vëllimin deri tek i cili mund të diskutohet (posaçërisht në lidhje me planin financiar për realizimin e planit operativ, vlerat për emisione, fazat e posaçme për implementimin e planit operativ dhe kornizën kohore për realizim);

Për çdo kërkesë në veçanti përcakton anëtarët e ekipit negociues;

Dorëzon ftesë deri tek kërkuesi, në të cilin përcakton vendin, kohën dhe rendin e ditës për takimin e parë të bisedi-meve;

Udhëheq proqesverbal për çdo takim të cilin e nënshkruajnë të gjithë pjesmarësit;

Konsulton organe tjera me ingerencë për këto çështje, nëse për këtë ka nevojë;

Në bazë të raportit të operatorit (të dorëzuar 6 muaj para skadimit të afatit për realizim të planit operativ për të cilin është lëshuar LHPO) se ka plotësuar kushtet e lejes, lëshon vendim me të cilin operatorit i jepet B-LIE;

Udhëheq regjistër për LHPO (në formë të shkruar dhe elektronike);

Dorëzon informacione për LHPO-të e lëshuar deri tek MAJPH;

Njofton Ministrin e MAJPH nëse bisedimet nuk mund të kryhen në afat prej një viti nga dita e dorëzimit të kërkesës për LHPO.

28

5.3 Parandalim dhe kontroll i havarive nga prezenca e substancave të rrezikshme

Operatori i cili kryen veprimtari për prodhim, transport ose sistem të deponimit në të cilin janë prezent substan-ca të rrezikshme në sasi të njejta ose më të mëdha nga të lejuarat (kufi të paraparë me akt të Ministrit të MAJPH) është i obliguar:

t’i ndërmer të gjitha masat për parandalimin e ha-varive dhe për kufizimin e pasojave mbi ambientin jetësor dhe mbi jetën e njerëzve të paraparë me këtë ligj dhe

për masat e ndërmara ta njoftojë MAJPH dhe prefek-tin e vetqeverisjes lokale.

Operatori është i obliguar që të dorëzojë raport deri tek MAJPH dhe vetqeverisjen lokale në lidhje me sistemet në të cilat janë prezent substanca të rezikshme edhe ate:

në afat prej tre muajve nga fillimi i ndërtimit ose para fillimit të sistemeve të reja për punë;

më së voni deri më 01.01.2009 për sistemet ekzistu-ese.

5.3.1 Masa për siguri, planet interne për situata të jashtëzakonshme për raportim

Për sistemet në të cilat substancat e rezikshme janë prezente në kuadër të kufive të lejuar, operatori duhet të përgadis raport për masat e sigurisë me të cilat vër-tetohet se janë përgaditur planet interne për situata të jashtëzakonshme dhe se janë siguruar informacione me të cilat mundësohet përgaditja e planit ekstern për situa-ta të jashtëzakonshme. Operatori është i obliguar që këtë raport dhe planin intern për situata të jashtëzakonshme t’i dorëzojë në MAJPH dhe deri tek prefekti i vetqeverisjes lokale edhe ate:

në afat prej tre muajve para fillimit me ndërtim ose të fillimit të sistemeve të reja për punë;

më së voni deri në 01.01.2010, për sistemet ekzistu-ese.

Operatori është i obliguar që planin e përgaditur intern për situata të jashtëzakonshme, i cili duhet t’i përmbajë masat të cilat duhet të ndërmeren brenda në sistem në rast të havarisë, t’i dorëzojnë në vetqeverisjen lokale në teritorin e së cilës është vendosur sistemi i tij në afat prej 30 ditëve nga dita e aprovimit.

Raportin për masat e sigurisë duhet t’i vihet në dispozi-cion opinionit.

Operatori është i obliguar që havarinë e ndodhur si dhe masat e parapara për zbutje të pasojave afatmesme dhe afatgjate nga havaria dhe parandalimin e mundësive për përsëritje të havarisë, menjëher ta njoftojë MAJPH, pre-fektin si dhe organet tjera të cilat me ligj janë përgjegjëse

për ndërmarjen e aktiviteteve në kuadër të sistemit për mbrojtje dhe shpëtim.

1.6.2 Planet eksterne për situata të jashtëzakonshme

Në bazë të planeve interne të operatorëve, komunat janë të obliguara që më së voni deri më 01-01-2011 të përga-disin plan ekstern për situata të jashtëzakonshme në afat prej 15 ditëve nga dita e aprovimit dhe ta dorëzojnë deri në MAJPH.

Prefekti i vetqeverisjes lokale është i obliguar që t’i mun-dësoj opinionit qasje në përbërjen e planeve interne dhe eksterne për situatë të jashtëzakonshme.

Operatori, prefekti i vetqeverisjes lokale dhe MAJPH janë të obliguara që në periudhë jo më të gjatë se tre vite nga dita e aprovimit të planeve interne dhe eksterne për situ-ata të jashtëzakosnhme, të njejtat t’i analizojnë, testojnë, dhe atje ku është nevoja t’i përmisojnë, revidojnë, duke mbajtur llogari për zhvillimet e reja teknologjike në fus-hën e menaxhmimit me havaritë.

Planet interne dhe eksterne për situata të jashtëzakon-shme janë pjesë e sistemit të përgjithshëm të mbrojtjes dhe shpëtimit të Republikës së Maqedonisë.

Gjatë përgaditjes së planeve hapsinore dhe urbanistike, vetqeverisjet lokale janë të obliguara që të mbajnë llogari për distancën ndërmjet sistemeve të cilat implementojnë dhe krijojnë substanca të rrezikshme dhe vendbanimet, vendet të cilat i viziton opinioni dhe rajonet e mbrojtura ekologjike. Njëashtu, ato duhet të mbajnë llogari që siste-met ekzistuese të inkorporojnë masa plotësuese teknike për mbrojtje me qëllim që të mos ritet rreziku për jetën dhe shëndetin e njerëzve dhe të ambientit jetësor.

29

5.3.2 Konkluzione

Pasqyrë e aktiviteteve të vetqeverisjes lokale në lidhje me parandalimin dhe kontrollin e havarive me prezencë të substancave të rezikshme

Të përgadisin plan ekstern për situata të jashtëzakonshme në bazë të planeve interne të cilat i kanë dorëzuar ope-ratorëve për sistemet të cilat përdoren për prodhimin e substancave të rezikshme, më së voni deri më 01.01.2011 godina;

Planin ekstern për situata të jashtëzakonshme ta dorëzojnë deri tek MAJPH në afat prej 15 ditëve nga dita e aprovi-mit;

T’i mundësojnë qasje opinionit deri në përbërjen e planeve eksterne dhe interne për situata të jashtëzakonshme;

Planet eksterne për situata të jashtëzakonshme t’i analizojnë, testojnë, dhe aty ku është nevoja t’i revidojnë dhe për-misojnë (duke mbajtur llogari për të ariturat e reja teknologjike në fushën e menaxhimit me havaritë) në periudhë jo më të gjatë se tre vite nga dita e aprovimit;

Gjatë përpunimit të planeve hapsinore dhe urbanistike, të mbajë llogari për distancën ndërmjet sistemeve të cilat implementojnë/prodhojnë substanca të rrezikshme në vendbanime, vende të vizituara nga njerëzit dhe rajonet e rëndësishme ekologjike.