rekomendaciebi zeglta moyvarultatvis anu rogor · pdf filezvirfaso zeglis megobaro, mravali...
TRANSCRIPT
- � -
rekomendaciebi ZeglTa moyvarulTaTvis
anu
rogor movepyraT Zeglebs
- � -
saqarTvelos kulturis, ZeglTa dacvisa da sportis saministro
kulturuli memkvidreobis dacvis 2008 wlis saxlemwifo programa
g. CubinaSvilis sax. qarTuli xelovnebis istoriisa da ZeglTa dacvis kvlevis erovnuli centri.
avtorebi: lali andronikaSvili
mariam didebuliZe
dimitri TumaniSvili.
mxatvari: dimitri anTaZe
dizaini da dakabadoneba: giorgi bagrationi
© saqarTvelos kulturis, ZeglTa dacvisa da sportis saministro, �008
© g. CubinaSvilis sax. qarTuli xelovnebis istoriisa da ZeglTa dacvis kvlevis erovnuli centri, �008
- � -
Zvirfaso Zeglis megobaro,
mravali adamiani Cvens qveyanaSica da mTels msofli-
oSic, aRfrTovanebuli Cveni winaprebis mier datovebu-
li sulieri da nivTieri memkvidreobiT, zrunvas masze
da cdilobs, ara mxolod TvoTon datkbes, isargeblos
da gamoiyenos igi, aramed momaval Taobebsac ucvleli
saxiT SeunarCunos da gadasces. istoriul-kulturuli
memkvidreobis dacva-SenarCuneba rTuli saqmea da gan-
sakuTrebul codnas da gamocdilebas iTxovs. magram es
rodi niSnavs, rom araspecielitebs ar SeuZliaT Tavisi,
Tundac mokrZalebuli wvlili Seitanon mis movla-pa-
tronobaSi, Tundac imiT, rom metismeti enTuziazmiT da
ucodinrobiT ar daazianon igi. saTanado movla ki xSir-
ad ZviradRirebul restavraciaze ufro mniSvnelovania
da efeqturi.
gTavazobT zogierT wessa da rekomendacias, romelic
ueWvelad gamogadgebaT, Tu mogixdebaT istoriul-kul-
turul ZeglebTan urTierToba da gagiCndebaT survili,
xeli SeuwyoT maTi sicocxlis gaxangZlivebas.
vidre uSualod rCevebs da rekomendaciebs mogawv-
didiT, gvsurs cota ram mogiTxroT kulturuli memkvi-
dreobis Taobaze.
`saqarTvelos kulturuli memkvidreoba qveynis su-
lieri da materialuri ganviTarebis matiane, eris TviT-
Segnebis Camoyalibebisa da TviTmyofadi erovnuli kul-
- � -
turis uwyvetobis winapiroba da kacobriobis saerTo
saganZuris ganuyofeli nawilia (saqarTvelos kanoni
kulturuli memkvidreobis dacvis Sesaxeb).
esa Tu is monumenturi qmnileba, romelic xalxTa
warsuli kulturis anarekls warmoadgens, dResac cocx-
ali organizmia, _ igi saukunovani tradiciebis cocxali
mowmea.
istoriuli Zeglis gansazRvreba moicavs rogorc
calkeul arqiteqturul nawarmoebs, aseve qalaqisa da
soflis landSafts, romelic gansakuTrebuli, TviT-
myofi kulturis damadasturebelia, ganviTarebis mniS-
vnelovani etapis Tu istoriuli movlenis aSkara mow-
mea. cneba _ istoriuli Zegli _ gulsxmobs ara marto
unikalur Zeglebs, aramed ubralo, TiTqosda rigiT
nawarmoebesac, romelic kargad asaxavs Tavis epoqas da
romelsac garkveuli kulturuli mniSvneloba aqvs.
adamianebi ufro da ufro naTlad acnobiereben ka-
cobriobis RirebulebaTa erTobliobas da aRiqvaven
kulturis Zeglebs, rogorc saerTo memkvidreobas. ukve
aRiarebulia, Cveni valdebulebaa maTi gadarCena da mo-
mavali TaobebisTvis gadacema. es Zvirfasi da Seucvleli
ganZia, romelic erTxel Tu davkargeT, verasdros davi-
brunebT.
kulturul memkvidreobaze zrunva dinamikuri pro-
cesia, romelic moiTxovs cvlilebebis marTvas imisTvis,
rom momavali Taobebi mixvdnen, ras vafasebT da gaigon
zogi ram maTi istoriuli fesvebis Sesaxeb. es ar niSnavs
yvelaferi Zvelis SenarCunebas, magram iTxovs misi Rire-
- � -
bulebebisa da mniSvnelobis yuradRebiT gansjas.
arqiteqturis da xelovnebis istoria gvTavazobs
maradiuli mSvenierebis nimuSebs, romlebic gasagebi da
xelmisawvdomia imaTTvisac, vinc maTi aSenebidan bevrad
gvian daibada, rodesac maTi aRmSeneblebic didi xnis
gardacvlilni arian. magram brwyinvale nawarmoebebiT
aRfrTovanebam da maTma dacvam ar unda dagvaviwyos
Cveulebrivi nagebobebi, romlebic ayalibebda Cveni wi-
naprebis cxovrebas. isini warmoadgens cocxal istorias
da gviCvenebs, Tu rogor viTardebodnen sazogadoebebi.
yvela qveyanasa da yvela droSi istoriul-kulturul
memkvidreobas arsebiTi mniSvneloba aqvs yoveli maTga-
nis gansakuTrebulobis gamosavlenad, romliTac isini
amoicnoba.
standartizirebul, streotipul samyaroSi kul-
turuli memkvidreoba amkvidrebs da gvCuqnis ganumeo-
reblis, xelTqmnilobis, erTaderTobis surnelsa da
gancdas; siZvelTa siyvaruli, maTi Segroveba da tkoba
sakmaod Zveli movlenaa, magram siZvelis gancda, ro-
gorc memkvidreobisa, romelic unda xelSeuxeblad Se-
vinarCunoT da Tu saWiroa, aRvadginoT kidec, ufro
XIX s-is meore naxevridan Cndeba, swored maSin, roca te-
qnikurma progresma daiwyo ̀ adaminuris~ gamodevna adami-
nis cxovrebidan. amitom yovelive, rac gvaxsenebs, rom
odesRac sikeTes, silamazes, erTgulebas, Tavganwirvas
materialur mogebaze maRla vayenebdiT, rom xeliT vqm-
nidiT erTaderT da ganumeorebel nawarms da xSirad
nawarmoebebsac _ yovelive amas dRemde SemorCenili kul-
turuli memkvidreoba gvaxsenebs, gviaxloebs, gvicocx-
- � -
lebs. xeliT nakeToba axla gacilebiT Zviria, vidre saqa-
rxno produqcia. roca Zveli qalaqis mixveul-moxveul
quCebs miuyvebiT, sadac Cvens winaSe myudro Sida ezoebi
ixsneba, swored xelTnakeTis, ganumeoreblis, admianuris
gancda gvxiblavs da gvizidavs.
kulturuli memkvidreobis dafaseba da dacvis pro-
cesi da Zalisxmeva sul ufro Zlierdeba mTels msofli-
oSi, rasac mravali saerTaSoriso manifesti, qartia,
SeTanxmebebi mowmobs. da sul ufro Zlierdeba gancda
da rac mTavaria codna imisa, Tu ra `sargebeli~ moaqvs
kulturuli memkvidreobis saTanado dacvas. marTlac,
mecnierul doneze gamokveleuli da damtkicebulia,
rom kulturuli memkvidreoba umniSvnelovanes ekonomi-
kur resurs warmaodgens, didi Sesamosavlebis momtania
qveynisTvisac da ZeglSi an mis garSemo mcxovrebi adami-
anebisTvisac. da, Tundac amis gamo, unda gavifrTxildeT
mas da SevinarCunoT igi.
XIX s-is arqiteqtorebze ambobdnen, rom isini epyrob-
odnen Zvel eklesiebs da cixe-darbazebs, rogorc axlad
dapyrobil qveynebs. modiT, nuravis vaTqmevinebT amas
Cvens Sesaxeb da Cveni epoqac nu Seva kacobriobis da ker-
Zod saqarTvelos istoriaSi, rogorc winaparTa sulieri
danatovaris vandaluri ganadgurebis da ugulvelyofis
dro. modiT, erTad vizrunvoT im fasdaudebel ganZze,
romelic winaprebma dagvitoves, erTad movuaroT da da-
vicvaT Cveni Zeglebi.
- � -
Zvirfaso Tanamoqalaqe, kulturul memkvidreobas-
Tan Tqveni marTebuli da gonivruli moqmedebiT Tqven
SeunarCunebT silamazes da Rirsebas Cvens qalaqebsa
da daba-soflebs, Cvens siwmindeebs. Cveni qalaqebis da
soflebis, eklesiebisa da monastrebis ganaxlebuli mS-
veniereba kidev metad gauRvivebs Cvens Tanamemamulesa
da ucxoel stumars maTi monaxulebis survils. es xels
Seuwyobs xelosnobas da mosaxleobis komerciul saqmi-
anobas da nivTierad moaRonierebs Cvens qveyanas da Cvens
ojaxebs.
- 8 -
�. TviTneburad nu daaSenebT sarTuls.
saqarTveloSi SemorCenili saxlebi ZiriTadad miwis
xsnarze Sendeboda, amitom maTi kedlebi sakmarisad my-
ifea da daSenebas _ zedmet wonas ver uZlebs. am qmedebiT
SesaZloa saxls mTlianad avariuli mdgomareoba Sevuqm-
naT. amgvari rekonstruqciis Catareba mxolod speciali-
stebTan SeTanxmebiT aris SesaZlebeli.
- � -
�. TviTneburad nu aamaRlebT sxvens:
istoriuli saxlebis saxuravebi sxvadasxva ubnebSi
sxvadasxva daxriTa da xasiaTiT gamoirCeva, maTi naxa-
tis TviTneburi Secvla arRvevs ubnis istoriuli ganaS-
enianebis saerTo suraTs. aseTi amaRlebuli sxveni di-
sonansurad ikiTxeba saerTo fonze, amdenad am qmedebis
ganxorcieleba SesaZlebelia mxolod specialistebTan
SeTanxmebiT.
- �0 -
�. TviTneburad nu SecvliT saxuravis masalas:
istoriuli ganaSenianebis saxuravebi (e.w. mexuTe
fasadi) erTian mxatvrul saxes qmnian -an kramitisa, an
Jangisferi Tunuqis, SesaZloa qvis lorfinis da sxva.
amdenad maTi TviTneburi Secvla Tanamedrove ma-
saliT _ polimeruli kramitiT an vercxlisferi TunuqiT
_ arRvevs ganaSenianebis mxatvrul-arqiteqturul saxes.
amgvari qmedeba dauSvebelia, saxuravis masalis ga-
mocvla unda moxdes identuri masaliT (an misi Semcv-
leliT) specialistebTan SeTanxmebis Sedegad.
- �� -
�. TviTneburad nu SecvliT gegmarebas:
istoriuli saxlebis arqiteqturuli Rirebulebis
erT-erTi Semadgeneli nawilia maTi gegmarebiTi Tavise-
burebani: saqarTveloSi gavrcelebulia anfiladuri
tipis sacxovreblebi, gvxvdeba agreTve koSkis tipis da
iSviaTad darbazis tipis saxlebi. Sida tixrebis TviTne-
buri moSliT, Tqven SesaZloa daukargoT saxls es Tavise-
bureba, rac mis arqiteqtorul Rirebulebas daakninebs.
amgvari qmedebis ganxorcieleba SesaZlebelia mxolod
kvlevis safuZvelze saTanado specialistebTan SeTanx-
mebiT.
- �� -
�. TviTneburad nu moSliT istoriul kedelis mxatv-
robas, nu gafxekT da nu SeRebavT Zvel naZerwobas, xeze
kveTilobas, gamarTulobas (buxrebs, Rumelebs da a.S.)
Tu Tqven istoriul saxlSi cxovrobT da kedlebze
jer kidev SemorCenilia Zveli mxatvrobis fragmenti,
mouareT mas,es Tqveni uZravi qonebis yvelaze Rirebuli
nawilia. aseve gasafrTxilebelia Zvelad naZerwi ele-
mentebi saxlebis fasadebze da interierebSi SemorCenili
bareliefebi, ecadeT ar daazianoT da remontisas saxe
ar ucvaloT maT. Cveni qveynis sinamdvileSi istoriul
saxlebSi jer kidev SemorCenilia umSvenieresi kedlis
moWiquli Rumelebi da buxrebi, xis taxtebi da ganjinebi,
yovelive es Rirebuli siZvelea da saTanadod unda iqnas
aRnusxul-movlili. mimarTeT ZeglTadacviT organoebs
raTa Tqvens saxlSi arsebuli siZvele saxelmwifo dac-
vis qveS moeqces. amiT Tqven mniSvnelo-
van daxmarebas gauwevT saxelmwifos,
amasTan miiRebT specialistis
rCevebs da SesaZlo daxmarebas
maTi SenarCunebisaTvis.
- �� -
�. Tu istoriuli eklesiis ganaxlebas apirebT,
aucileblad mimarTeT ZeglTa dacvas, winaaRmdeg SemTx-
vevaSi kanondamrRvevi aRmoCndebiT. TviTneburad arc iq
arsebuli kankelis da Zveli saxateebis gamocvla SeiZle-
ba. daelodeT specialistis rCevas.
nu SeexebiT kedlis mxatvrobas, is Zalian faqiz mopy-
robas moiTxovs da SesaZloa gamousworeblad daziandes.
kanoniT kategoriulad akrZalulia istoriuli Zeglebis
xelaxali gadalesva cementis xsnariT, es sabolood da-
Rupavs Zegls. aseve TviTneburad ar SeiZleba xis ele-
mentebis, koWebis, iatakis qvis an aguris fenilis da sxva
avTenturi elementebis gamocvla. istoriuli nagebo-
bebis aguris an qvis kedlis mopirkeTeba axali masaliT.
aucileblad miiReT specialistis rCevebi, rom uneblie
damnaSave ar gaxdeT.
- �� -
�. istoriul nagebobebze TviTneburad ar SeiZleba
teqnikuri aRWurvilobis (eleqtrogayvanilobis, venti-
laciis, wyalgayvanilobis, gaTbobis sistemis, gazgayvani-
lobis da kanalizaciis) gamocvla da dayeneba. amgvari
qmedeba aucileblad unda moxdes konstruqtor-special-
istTan SeTanxmebiT, raTa metad ar daziandes Zeglis
teqnikuri mdgomareoba, amasTan es proeqti gamarTuli
unda iyos ZegldacviTi kuTxiTac, teqnikuri sistemebi
araesTetiurad gamoiyureba da ise unda ganTavsdes, rom
Zeglis mxatvrul-arqiteqturuli Rirseba ar Seilaxos.
- �� -
8. istoriuli nagebobis Rirebulebis Semadgeneli
elementebia Zveli karebi, aivnebi, kibeebi da maTi moa-
jirebi, aseve kar-sarkmelTa Zveli cxaurebi. TviTnebu-
rad nu gamocvliT maT, amiT Tqvenve qonebis Rirebule-
bas amcirebT.
- �� -
�. istoriuli saxlebis Semadgeneli nawilia aseve
Zveli sardafebi, romelTa umetesobas Tavad gaaC-
nia mxatvruli Rirebuleba. gansakuTrebiT Rirebulia
sardafebis aguris kedlis wyoba, maTi TaRovani kamare-
bi, kedlis niSebi da iatakis fenili. am mxatvruli Ri-
rebulebis moSla dauSvebelia, miT ufro, rom amgvari
sardafebi SesaniSnavad adaptirdeba Tanamedrove komer-
ciuli daniSnulebis sivrceebad _ kafeebad, restor-
nebad, sagamofeno darbazebad. nu dakargavT am SesaZle-
blobas, nu amoavsebT, nu gadaagegmarebT, nu galesavT da
a.S. Zvel sardafebs.
- �� -
�0. TviTneburad nu SecvliT Senobis gare mopirkeTe-
bas (qvis filebs, nalesobas da a.S.) kedlis faqturas didi
mniSvneloba aqvs arqiteqturis mTlianobisaTvis, amitom
misi Secvla mxolod specialistebTan SeTanxmebiT unda
moxdes. aseve dauSvebelia fasadebis feradovnebis Se-
cvla, istoriuli nagebobis fasadis feradovneba ZeglTa
dacvis organoebTan unda SeTanxmdes.
- �8 -
��. istoriuli saxlebis umetesobas fasadebze
SemorCenili aqvT xis an liTonis aivnebi, moajirebim cx-
aurebi, samercxulebi da sarkmelebi.
yvela es detali mxatvruli Rirebulebisaa da ar-
qiteqturuli nawilTan SesabamisobaSia. maTi Secvla an
moSla kategoriulad dauSvebelia specialistebTan Se-
Tanxmebis gareSe.
- �� -
��. nu gamocvliT TviTneburad xis an liTonis sadar-
bazos karebs, WiSkrebs, sarkmelebis alaTebs, xSirad xis
avTenturi alaTebi metaloplastikiT icvleba, rac sru-
liad ar Seefereba Zvel saxlebs. amdenad es qmedebac
specialistebis rCeviT unda ganxorcieldes.
- �0 -
��. TviTneburad nu amoZirkvavT kedlebze amosul
xeebsa da did buCqebs, mcenareTa fesvebi SesaZloa ked-
lebSi Rrmad iyos Sesuli da amoZirkvam kedlis sruli
daSla gamoiwvios. aseve droulad Camosabelia ZeglTa
saixloves mdgomi xeebi, xis waqcevam SesaZloa saxlis ke-
deli metad daazianos.
- �� -
��. TviTneburad nu SecliT Zvel Riobebsa da zRudee-
bs, umetesobas saintereso arqiteqturuli gadawyveta an
Rirebuli qvis wyoba aqvs. es Zveli qalaqebis Semadgene-
li elementia da gafrTxilebas moiTxovs.
- �� -
��. istoriuli mniSvnelobis arealSi TviTneburad
nu awarmoebT miwis samuSaoebs Senobis ezoebsa Tu maT
mimdinare miwis nakveTebze. am teritoriaze SesaZloa
arqeologiuri Rirebulebis mqone siZvele inaxebodes,
romelsac specialuri Seswavla da konservacia esaWiroe-
ba.
- �� -
��. nu moWriT Senobis ezoebsa Tu maT mimdebared
miwis nakveTebze arsebul Zvel xeebs, buCqnars an Zvel
yvavilnarebs. es landSafturi garemo Tqveni Zeglis
bunebrivi Tanmxlebia da movla-patronoba, gajansaRe-
bas iTxovs. droulad amowmindeT wylis Rarebi, wvimis
gadasayvani milebi, sadrenaJo arxebi, Webi, sagubarebi,
ZeglTan myofi auzebi, wyaroebi da a.S. maTi dazianeba da
gaumtaroba seriozul safrTxes uqmnis arqiteqturul
Zeglebs, xolo maTi droulad movla bevr problemas
agacilebT.
- �� -
��. nu daanagvianebT Zeglsa da mis garemos, daasufTa-
veT Tqveni ezoebi da baRebi Camocvenili foTlebisagan
da totebisagan. istoriuli siZvelis aseTi upativcemu-
loba ganviTarebuli sazogadoebisaTvis Seuferebelia.
- �� -
�8. droulad SeakeTeT Senobis saxuravi _ gaas-
woreT daZruli kramiti, daamagreT da SeRebeT Tunuqis
furclebi, SeakeTeT dazianebuli wylisgadamyvani mili
(Jolobi), Zalian xSirad swored aseTi nawveTi wyali
iwvevs nagebobis kedlis Seuqcevad rRvevas. nu daelo-
debiT saxelmwifo daxmarebas im SemTxvevaSi, rodesac
Tavad SegiZliaT uSveloT istoriul Zegls.
- �� -
��. aseve mniSvnelovania droulad SeakeToT an drou-
lad SeatyobinoT Sesabamis organoebs wyalgayvanilobis,
kanalizaciis Tu eleqtrogayvanilobis da gaTbobis sis-
temebis dazianebis Sesaxeb. nu daRupavT siZveles teqni-
kuri gaumarTaobis mizeziT.
- �� -
�0. dauyovnebliv SeatyobineT Sesabamis saxelmwifo
samsaxurebs Senobis bunebrivi mizezebiT (Tavsxma, qa-
riSxali, miwisZvra, wyaldidoba da a.S.), Tu ubeduri
SemTxvevis gamo (xanZari, kedlis, Weris CamoSla da a.S.),
konstruqciuli dazianebebiT (Senobis jdena, bzarebis
da napralebis gaCena da a.S.) Zeglis mdgomareobis cvli-
lebebis Sesaxeb, amiT Tqven Zegls ufro mZime dazianebi-
sagan daicavT.
- �8 -
��. gaarkvieT Sesabamis saxelmwifo samsaxurebTan
ra valdebulebebi gekisrebaT Tqveni kuTvnili siZvelis
(Senobis, moxatulobis, istoriuli nargavebis) daculo-
bis uzrunvelyofis mizniT, aseve gaarkvieT ra SesaZlo
daxmarebas miiRebT saxelmwifosagan unikaluri siZvelis
movla-patronobisTvis.
- �� -
��. daadgineT Sesabamis saxelmwifo samsaxurebTan
Tqveni kuTvnili siZvelis sazogadoebisa da speciali-
stebisaTvis gacnobis pirobebi. kulturuli memkvidreo-
ba sajaro gacnobis Rirsia da amis pirobebs saxelmwifo
adgens.
- �0 -
��. SeaTanxmeT saxelmwifo samsaxurTan arqiteq-
turuli proeqti yvela im samuSaoze, romlis ganxor-
cielebasac apirebT istoriul Zeglze, amasTan proeqtis
safuZveli unda iyos Sesabamisi specialistebis (kon-
struqtoris, arqeologis, xelovnebaTmcodnis) kvleva,
mxolod am SemTxvevaSi iqneba Tqveni qmedeba kanonieri
da ZeglisaTvis sasargeblo.
- �� -
SeniSvnebi
- �� -