relativity 2011

52
. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΙΔΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΣΧΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Θεόδωρος Ν. Τομαράς 1

Upload: chris-thanos

Post on 25-Nov-2015

18 views

Category:

Documents


4 download

TRANSCRIPT

  • .

    .

    1

  • 1 3

    2 T 5

    3 9

    4 11

    5 14

    5.1 . . . . . . . . . . . 16

    6 Lorentz 18

    7 23

    7.1 M . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

    8 H 26

    8.1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

    8.2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

    9 H - 28

    10 32

    10.1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

    10.2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

    10.3 . . . . . . . . . . . . . . 33

    10.4 - . . . . . . 37

    10.5 - Compton . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

    10.6 . . . . . . . . . . . . . . . . 41

    10.7 Doppler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

    11 Minkowski 45

    11.1 , . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

    11.2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

    11.3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

    12 - Lorentz 49

    50

    .1 . . . . . . . . . . 50

    .2 Lorentz . . . . . . . . . . . . 51

    2

  • 1

    -

    (). Albert Einstein 20o

    [1],

    Larmor, Fitzgerald, Michelson, Morley, Lorentz, Poincar,

    Minkowski, , 19 .

    [2].

    . -

    .

    .

    ,

    , ,

    . -

    . ,

    1

    ,

    Albert Einstein

    20

    2

    .

    .

    .

    :

    137 N !136 C + e+ + e (1)

    , -

    ( )

    23892 U !23490 Th+42 He (2)

    , ,

    .

    M v

    p =Mv ; E =12Mv2 (3)

    . -

    .

    . ,

    , .

    1

    .

    1016cm, .

    1033cm.2

    Time 1999.

    3

  • (3) , -

    .

    (3) , ,

    .

    . ,

    . -

    ,

    . ; ,

    ,

    , .

    ,

    3

    . ,

    . -

    , .

    , .

    ,

    . (3).

    . ,

    ,

    . ,

    , . -

    .

    . -

    -

    . , - -

    ,

    .

    : -

    , ,

    , ,

    .

    .

    ,

    . , , (

    ) , ,

    .

    3

    .

    4

  • 2 T

    , ,

    , -

    , ,

    . ,

    Einstein 1905 [1].

    /,

    .

    1. Einstein:

    .

    2. H .

    c = 2:998108m/sec 4.

    -

    :

    ) T Einstein

    , ,

    .

    .

    ) ; -

    ,

    , .

    , ,

    , .

    . -

    . -

    . ,

    .

    ,

    .

    . , ()

    ,

    , .

    , 1.

    ,

    x.

    4

    1983 , (1m) 1/299792458 sec.

    1-3 , .D.

    Young, 1994.

    5

  • x

    y

    z

    x

    y

    z

    V

    1: fx; y; zg 0fx0; y0; z0g, V x.

    -

    , -

    . -

    ,

    -

    . , ,

    .

    2 ,

    .

    ; . -

    . ,

    .

    . -

    .

    -

    . ,

    5

    .

    5

    . , , -

    Coriolis.

    6

  • V

    2: V .

    ) . , Einstein,

    .

    , ,

    . -

    .

    .

    .

    ,

    .

    -

    . -

    .

    , -

    ,

    .

    ,

    , .

    ,

    .

    ) , Einstein -

    .

    -

    .

    ,

    .

    , -

    Einstein. -

    .

    A

    , . -

    ,

    .

    7

  • : ;

    ;

    ;

    .

    : ;

    ;

    -

    .

    )

    ,

    , ,

    .

    2

    v0 . t v0t . , t Vt. , , (v0 +V )t. H , ,

    v = v0 + V (4)

    o ( ).

    . c0 ,

    c = c0 + V 6= c0 ! (5) , ,

    ; ;

    ;

    Michelson Morley,

    .

    ,

    , -

    t

    ,

    . ,

    , .

    , -

    .

    8

  • 3

    -

    . -

    , .

    ,

    ,

    .

    2. -

    V 3.

    , ,

    . -

    . ,

    O, , ,

    .

    O0, ; E O0 - ,

    . A : B : ,

    B A.

    V

    A B

    BA

    -V

    3: . B - , A .

    , t = 0 , t0 6= 0. , -

    . O t, O0 t0 6= t.

    , , ,

    ,

    , , . ,

    9

  • -

    , .

    10

  • 4

    t t0 - V ; ,

    .

    ,

    . -

    V , 1.

    ,. :

    () -

    , .

    () ( ) -

    V , .

    . -

    .

    () .

    . -

    . ,

    , .

    t t0 , ,

    , : ,

    ,

    4.

    t

    A

    B

    d

    t c2

    t c2

    t 2

    v t

    2

    v

    d

    4: .

    ,

    . =

    =

    () .

    2()=2d c, ,

    (t) =2dc

    (6)

    O , V

    , 4. ,

    c . ,

    2d, t0

    11

  • A B t. . Vt0

    2

    2+ d2 =

    ct02

    2(7)

    d .

    , ,

    .

    , 1 2 -

    . 1 2 -

    .

    2 1.

    ,

    , 2 1.

    , 2

    2 1, 1 -

    . , (

    ) .

    ,

    .

    (7) t0 , (6), o

    t0 =tq1 V 2

    c2

    (8)

    . , -

    () , -

    ()

    .

    -

    t ()-(). , -

    ,

    .

    1: H -. ' 2:2 106sec. 6 e, e.

    ,

    V. 0 ( ) ;

    (). (8)

    0 =q

    1 V 2c2

    (9)

    ,

    6

    , -

    .

    12

  • l0 = V 0 =V q1 V 2

    c2

    (10)

    2: .

    V . ( )

    =76 .

    0 =q

    1 V 2c2

    (11)

    V , ,

    76

    , . .

    ,

    , ,

    2 .

    1:

    ( ) 2 ;

    V

    V 1yearq1 V 2

    c2

    = 2 106years c (12)

    V

    c 1 1

    8 1012 (13)

    2:

    ;

    (8)

    0 =1 yearq1 V 2

    c2

    2 106 years (14)

    ,

    .

    13

  • 5

    . V

    , -

    .

    /

    . ,

    V .

    V

    5: .

    t t .

    t =t0q1 V 2

    c2

    (15)

    ,

    L = Vt (16)

    L0 = Vt0 = Vt

    s1 V

    2

    c2(17)

    , L = Vt

    L0 = L

    s1 V

    2

    c2(18)

    A, -

    , .

    , ( )

    .

    14

  • 1: ,

    L=2000000 , ,

    L0 = L(1 V 2/c2)1/2. c , -

    ! c,

    !!

    : ( )

    1 ;

    V

    6: .

    : - . - -

    - h=10000 m (

    ) V=0.999 c.

    ; -

    2:0 106sec; ;

    V

    7: - .

    15

  • 5.1

    . ,

    ,

    , !!

    , -

    , .

    !

    ,

    . , -

    t=t L=L -

    1V 2/c2. O - V 1080km/h = 0:3km/sec. s

    1 V2

    c2=p1 1012 1 1

    2 1012 (19)

    , ,

    T 0 =T

    1 12 1012 T (1 + 0:5 1012) (20)

    T T 1012: (21) ,

    1 sec, T 105. - ,

    ,

    , ,

    .

    , ,

    7

    .

    1. : () 0:992

    . () 0:9999994 .()

    p1 0:0012 .

    2. N0 = 1020 0:999999c. () t = 102sec; () ;

    ' 2 106sec.3. V0 ( )

    v . () V ; ()

    n0 , n ;

    7

    ....

    16

  • 4. v=0.9999999999c

    , L = 2106 . () ; () -

    ; ()

    ;

    5. 75 km.

    150 km/h. ,

    75 km/h;

    17

  • 6 Lorentz

    V,

    .

    xx

    x x

    V V

    t=0 t=0 t t

    8: V.

    ,

    -

    . ,

    (x; y; z; t) (x0; y0; z0; t0). - (xA; yA; zA; tA) (x0A; y

    0A; z

    0A; t

    0A) .

    -

    , (x0; y0; z0; t0) (x; y; z; t).

    , -

    Lorentz

    .

    x x

    . ,

    , -

    ,

    t=0=t.

    E,

    x = y = z = 0 = t ; x0 = y0 = z0 = 0 = t0 (22)

    .

    -

    ,

    (22)

    8

    x0 = 1x+ 2t ; t0 = 3x+ 4t (23)

    1; 2; 3; 4, , V .

    :

    8

    y z .

    x t.

    18

  • () , ,

    , xA = xB , t0A t0B tA tB :

    t0A t0B =tA tBq1 V 2

    c2

    (24)

    (23) :

    t0A = 3xA + 4tA ; t0B = 3xB + 4tB (25)

    A (24)

    4 =1q

    1 V 2c2

    (26)

    () , -

    , V . 9.

    x B xA

    x

    x

    xxB A

    t=12:00

    9: .

    :

    x , :

    , 12:00,

    . xA xB ,

    L = xA xB (27)E (23) -

    x0A = 1x + 2tA ; x0B = 1x + 2tB (28)

    , tA = tB

    x0A x0B = 1(xA xB) (29)

    xA xB =s1 V

    2

    c2(x0A x0B) (30)

    19

  • 1 =1q

    1 V 2c2

    (31)

    () ,

    .

    . -

    x = ct ; x0 = ct0 (32)

    , . , x t

    x = ct, x t (23) x0 = ct0.

    1c+ 23c+ 4

    = c (33)

    () , (x=0) -

    x = V t (34)

    , t 0 = 1x+2t = (1V +2)t,

    1V + 2 = 0 (35)

    (26), (31), (33) (35)

    t0 =t V x/c2q

    1 V 2c2

    ; x0 =x V tq1 V 2

    c2

    ; y0 = y ; z0 = z (36)

    A Lorentz -

    8.

    -

    ,

    t0 =t Vx/c2q

    1 V 2c2

    ; x0 =x Vtq

    1 V 2c2

    ; y0 = y ; z0 = z (37)

    , ,

    Lorentz (36) x, -

    , 0BB@ct0

    x0

    y0

    z0

    1CCA = (V )0BB@ctxyz

    1CCA (38) Lorentz (V )

    (V ) =

    0BBBB@1p

    1V 2/c2 V /cp

    1V 2/c2 0 0

    V /cp1V 2/c2

    1p1V 2/c2 0 0

    0 0 1 00 0 0 1

    1CCCCA 0BB@

    (V ) (V )(V ) 0 0(V )(V ) (V ) 0 0

    0 0 1 00 0 0 1

    1CCA (39)

    20

  • (V ) Vc; (V ) 1p

    1 (V )2 (40)

    -

    -

    .

    1: Lorentz

    V /c! 0. , (36)

    x0 = x V t ; t0 = t ; y0 = y ; z0 = z : (41)H (

    ) .

    2: E Lorentz (36) -

    , Maxwell -

    .

    3: R ( ) V -

    . Rp1 V 2/c2

    R .

    (: x2 + y2 = R2. - (x0+V t0)2/(1V 2/c2)+y02 = R2. t=0 , : x02/(R2(1 V 2/c2)) + y02/R2 = 1, R

    p1 V 2/c2 R . )

    ; -

    . -

    -

    2

    p1 V 2/c2.

    , , -

    Lorentz.

    f(x; y) = 0 , Lorentz f(x(x0; y0); y(x0; y0)) = 0 .

    **:

    . .

    -

    ,

    . -

    .

    [7].

    4: (37)

    c2t02 x02 y02 z02 = c2t2 x2 y2 z2 (42)

    ,

    s2 c2t2 x2 y2 z2 (43) -

    (t;x;y;z) Lorentz.

    21

  • Lorentz. -

    x

    9

    .

    *: (37) -

    s2 = c2t2 x2 .

    5: (36),

    , -

    (36) x, t x ,t.

    t =t0 + V x0/c2q

    1 V 2c2

    ; x =x0 + V t0q1 V 2

    c2

    ; y = y0 ; z = z0 (44)

    V 1, V . A V (36) V .

    , ,

    ,

    , . -

    Lorentz V V ., ,

    (V )(V ) = 1 ! (V )1 = (V ) (45)

    1 .

    .

    ,

    , . ,

    , Maxwell

    Lorentz

    .

    ,

    Lorentz.

    Lorentz. ,

    ,

    , -

    .

    .

    9

    : s2E x2 +y2+z2 . Lorentz - .

    .

    22

  • 7

    () V (). -

    ,

    10.

    x

    y

    z

    t

    V

    u

    y

    z

    x

    t

    10: .

    : (ux; uy; uz) - , (u0x; u0y; u0z) ;

    t. (x;y;z;t) , (x0;y0;z0;t0), (36), .

    ,

    u0x =x0

    t0=

    x Vtt Vx/c2 =

    xt V1 V

    c2xt

    =ux V1 V ux

    c2

    (46)

    u0y =y0

    t0=

    s1 V

    2

    c2uy

    1 V uxc2

    (47)

    u0z =z0

    t0=

    s1 V

    2

    c2uz

    1 V uxc2

    (48)

    1: -

    . V /c juj/c ,

    u0x ! ux V ; u0y ! uy ; u0z ! uz (49)

    2:

    c .

    , -

    x, ux = c,

    u0x =c V1 V /c = c (50)

    23

  • , -

    Lorentz.

    3: 1 2 ,

    ,

    .

    : Lorentz

    .

    V

    x

    x

    11.

    :

    x

    y

    z

    x

    z

    y

    V

    12.

    24

  • 7.1 M

    -

    , (a0x; a0y; a0z) , (ax; ay; az) V .

    (46) 8 :

    a0x dv0xdt0

    = ax

    1 V 2/c2

    3/21 V vx/c2

    3 (51)

    25

  • 8 H

    -

    . ; -

    . -

    , p =Mv . ,

    .

    8.1 .

    -

    .

    , ,

    . ,

    ,

    .

    ma va

    P =Xa

    mava : (52)

    . -

    , 13,

    .

    m =11m =11

    m =11m =11

    m =22

    m =22

    m =22

    m =22

    2v -v

    V V

    13: . .

    . 13

    .

    ,

    V , 13. - u1 u2

    26

  • , . :

    u1 =2v + V1 + 2vV

    c2

    ; u2 =v + V1 vV

    c2

    (53)

    , u01 u02

    u01 =2v + V1 2vV

    c2

    ; u02 =v + V1 + vV

    c2

    (54)

    .

    . v = V = c/4. P 0initial = 2c/3, P

    0final = 78c/119. , -

    .

    8.2 .

    v

    p =Mvq1 v2

    c2

    (55)

    A, Ma va, a=1,2,3,...

    P =Xa

    pa =Xa

    Mavap1 v2a/c2

    (56)

    (55) -

    2, 12 [5].

    . -

    ,

    (52).

    dp

    dt= 0 (57)

    -

    ,

    dp

    dt= F (58)

    -

    . , (57) . -

    . ,

    -

    Coriolis .

    dp

    dt= F

    coriolis

    + :::: (59)

    27

  • 9 H -

    y , x1 x . F(x)

    , x,

    x

    10

    . x2 v. W (x1; x2),

    x1 x2, v, .

    ,

    , .

    W (x1; x2) = Efinal Einitial = K(v) (60) F (x) ,

    W (x1; x2) =Z x2x1

    F (x)dx =Z x2x1

    dp(x(t))dt

    dx =Z x2x1

    dp

    dv

    dv

    dx

    dx

    dtdx

    =Z v0

    dp

    dvvdv =

    Z v0

    m

    (1 v2/c2)3/2 vdv

    =mc2q1 v2

    c2

    mc2

    K(v), , (60) m v

    K(v) =mc2q1 v2

    c2

    mc2 (61)

    m v

    E =mc2q1 v2

    c2

    (62)

    : (1) -

    , m

    E0 = mc2 (63)

    .

    (2) (62) (55)

    p =E v

    c2(64)

    (3) (62) (55) -

    m, ,

    E2 c2p2 = m2c4 (65)10

    y x.

    . .

    28

  • (4) .

    , , (e), ; (75)

    E = jpjc (66)

    (64)

    v = c : (67)

    ,

    c. E (62)

    (55) ,

    0/0.

    . (66)

    . ,

    ,

    11

    .

    E = h. T

    jpj = Ec=h

    c: (68)

    (5)

    K(v). , v/c 1

    K(v) = mc2 1q

    1 v2c2

    1

    ' mc21 +

    12v2

    c2 3

    8v4

    c4+ :::: 1

    ' 1

    2mv2 3

    8mv4

    c2+ :::

    , ,

    -

    v/c 1.

    - .

    ()/c

    2.

    me ' 0:511MeV /c2 ; mp ' 938:3MeV /c2 ; mn ' 939:6MeV /c2 (69)

    , , .

    , ()/c.

    1eV = 1:6 1012erg = 1:6 1019Joule. 1MeV = 106eV , 1GeV =109eV ...

    11

    , ,

    .

    . , ,

    0 1 . , (75), E = p2/2m m! 0. , ,

    . (66)

    .

    29

  • 1: v = 0:85c. ;

    :

    E =mc2p

    1 v2/c2 =0:511p1 0:852MeV = 0:97MeV ; K = E mc

    2 = 0:459MeV (70)

    2: E = 3mpc2. () H mpc2 =938:3MeV . () H

    mpc2p

    1 v2/c2 = 3mpc2 ! 1 v

    2

    c2=

    19! v =

    p8c/3 (71)

    () K = E mpc2 = 2mpc2 = 1876:6MeV . ()

    p =mpvp

    1 v2/c2 =mpc

    2p1 v2/c2

    v

    c

    1c= 3mpc2

    p83

    1c= 2654MeV /c (72)

    ,

    :

    1: . -

    m v.

    (62) (55) .

    , ,

    1. -

    (46), (47) (48). ,

    (p0x; p0y; p0z) E , (px; py; pz) . 0BB@

    E0

    cp0xcp0ycp0z

    1CCA = (V )0BB@

    Ecpxcpycpz

    1CCA (73) (V ) (39) . , - (E; cpx; cpy; cpz) , - (ct; x; y; z) .

    : H (73) P -

    . P

    .

    0BB@E0

    cP 0xcP 0ycP 0z

    1CCA = (V )0BB@

    EcPxcPycPz

    1CCA (74)

    2: (36) (74) ,

    (42)

    E02 c2P 02x c2P 02y c2P 02z = E2 c2P 2x c2P 2y c2P 2z (75)

    30

  • -

    . m -

    E2 c2P 2x c2P 2y c2P 2z = m2c4 : (76),

    .

    1. Large Hadron Collider (LHC) CERN ,

    =3.5 TeV. () , ()

    () .

    2. =10 GeV. ()

    , () , () . ()

    ;

    3. =10 eV.

    () , () ()

    V .

    4. . supernova L

    .

    . m , L, E, T

    c. : L = 2 106lyrs, E=1MeV, T=1min.5. 0.01 mole X,

    X ! Y +A, , = 104kg. mX = 230:422GeV /c2, mY = 226:410GeV /c2

    mA = 4:010GeV /c2, , C = 4:19kJ/kgr oC . ()

    ()

    .

    31

  • 10

    ,

    .

    10.1

    .

    .

    K0 ! + + (77)

    .

    M mK0 = 498MeV /c2 m m = 138MeV /c2. K0.

    -

    ,

    .

    pi -

    pi+ 0

    14:

    0 .

    -

    . , Mc2

    K0, m v.

    Mc2 = 2mc2p

    1 v2/c2 (78)

    1 v2

    c2=

    4m2

    M2! v ' 0:832c (79)

    10.2

    -

    . -

    .

    .

    22688 Ra!22286 Rn+42 He (80)

    mRa = 226:0254u, mRn = 222:0175u mHe = 4:0026u 12.12

    H 1u 1/12 126 C = 1:66 1027kg = 931:5MeV /c2.

    32

  • E 1: .

    :

    Einitial = mRac2 (81)

    Efinal = ERn + EHe = mRnc2 +KRn +mHec2 +KHe (82)

    K .

    K = KRn +KHe = (mRa mRn mHe)c2 (83)H -

    , ,

    .

    K = 0:0053u 931:5MeV /c2uc2 = 4:94MeV (84)

    !.

    2:

    ;

    : -

    4.94MeV. , mole Kmole = NA 4:94MeV =6:0234:941023MeV = 29:751023MeV = 29:751:61010Joules = 4:761011Joules =4:76/4:184 1011cal = 1:14 1011cal.

    3: 1

    mole Ra . -

    200C 900C;: -

    Q = MC, C . C =1cal/grgrad 13 Kmole. -

    M =Kmole

    C= 1:6 106kg (85)

    ! 70

    ! ! -

    .

    .

    10.3

    . t=0 -

    f x. .

    , (, ,

    ) .

    13

    .

    33

  • 15. Stanford Linear Accelerator Center (SLAC) .

    To

    x. x. y z

    .

    d

    dt

    Mvq1 v2

    c2

    = f (86)

    v x- .

    () v(t). 0 t

    Mv(t)p1 v2/c2 = ft (87)

    v(t) =ftMq

    1 + f2t2

    M2c2

    (88)

    , ft/Mc 1 - ,

    v(t) fM

    t+ ::: (89)

    , ft/Mc 1,

    v(t)! c (90)() x(t) . (88)

    dx(t)dt

    =ft/Mp

    1 + f2t2/M2c2(91)

    14

    x(t) =Mc2

    f

    s1 +

    f2t2

    M2c2 1

    (92)

    14

    (f/M)tdt = (Mc2/2f)d(1 + f2t2/M2c2).

    34

  • X Taylor

    p1 + w 1+w/2+ ::: jwj 1 -

    ft/Mc 1

    x(t) 12f

    Mt2 + :::: (93)

    E, (92)

    x(t) ct (94)

    .

    () a(t) (88)

    . To :

    a(t) =dv(t)dt

    =fM

    1 + f2t2

    M2c2

    3/2 (95) f/M t=0 t3 -

    . .

    .

    16: x(t), v(t) a(t) - . x = 0.

    () .

    ;

    .

    a0 = f/M ., :

    . ,

    . t

    (88). E,

    (t; t+dt) v(t) dt .

    .

    35

  • x

    x

    V

    V

    (t)

    (t)

    17:

    . To . -

    v(t) .

    H (51),

    V = vx(t), . To

    a0x = ax1 vx(t)

    2

    c2

    3/2(96)

    (88) vx(t) a0x = f/M .() : t

    t ;

    -

    (t,t+dt) . dt dt

    ,

    dt =dt0p

    1 v(t)2/c2 (97)

    A v(t) (88) (0; t) (0; t0) Z t0

    0dt0 =

    Z t0

    dtp1 + f2t2/M2c2

    (98)

    t0 =Mc

    fsh1(ft/Mc) (99)

    () a0 = 1g '10m/sec2 ( ) , 2000000 . ;

    Z t

    , x=2000000 ,

    .

    x(t0), - ( ), t .

    36

  • x(t) , (92). (99)

    a0t

    c= sh(a0t0/c) (100)

    (92)

    x(t0) =c2

    a0

    ch(a0t0/c) 1

    (101)

    E: a0 = 10m/sec2 x = 2000000 t0 = (c/a0)ch1(1 + a0x/c2) ' ln(1:8 106)years ' 15:2years. , , -

    , 2000000 , 15 !!

    1000 ! .

    10.4 -

    x=x(t) ( ) x

    . -

    t1 t2 ; dt v(t) = dx(t)/dt,

    , -

    v(t). ,

    dt =dp

    1 v2(t)/c2 ; (102)

    d =q1 v2(t)/c2dt : (103)

    ,

    =Z t2t1

    dt

    s1 v

    2(t)c2

    =Z 21

    qdt2 dx2/c2 =

    Z 21ds/c ; (104)

    ds2 = c2dt2 dx2 dy2 dz2 (105) .

    H . x = x(t) t1 t2

    =Z t2t1

    dtq1 v2/c2 =

    Z 21ds/c : (106)

    ds = cd , d , - . ().

    37

  • 10.5 - Compton

    O Arthur Compton Washington Saint Louis

    . , ,

    ,

    .

    : Compton

    18.

    18: T Compton.

    , , . -

    , , - 0. Compton 19 .

    19: H 0 - . H .

    38

  • () 0 = , ()

    0 > . ;

    :

    . -

    ,

    . ; , -

    . me, ,

    , .

    . . -

    .

    , m . ,

    , .

    E1 = h p1 = h/c x. E2 = mc2 p2 = 0,.

    E01, p01 E02, p02 , :

    E01 = h0 ; p01x =

    h 0

    ccos ; p01y =

    h 0

    csin

    p02x = jp02j cos ; p02y = jp02j sin

    M

    p = 0

    E = M c

    2

    22

    hc

    E = h

    p = 1

    1

    cp = 1h

    E = h 1

    M

    2p , E2

    20: Compton.

    h +mc2 = h0 + E02 (107)

    39

  • h

    c+ 0 =

    h 0

    ccos + jp02j cos (108)

    0 =h 0

    csin jp02j sin (109)

    (108) (109)

    cjp02j cos = h h 0 cos ; cjp02j sin = h 0 sin (110)

    c2p022 = h2(2 + 02 2 0 cos )

    = E022 m2c4=

    h( 0) +mc2

    2 m2c4= h2( 0)2 + 2mc2h( 0)

    c2p022 = E022 m2c4, (107).

    E

    0 0

    =h

    mc2(1 cos ) (111)

    0 = hmc

    (1 cos ) (112)

    . -

    . .

    ,

    .

    C h/mc Compton m. C(e) = 2:426 1012cm = 2:426pm. 1850 .

    A: 10:0pm = 0:1 -. () 450; :0 = + C(e)(1

    p2/2) = 10:0pm+ 0:293 2:426pm = 10:7pm. (b) -

    ; :

    , = 1800. 0 = + 2C(e) ' 14:9pm.

    : -

    19. () -

    , -

    . ,

    Compton , -

    , 0 ' , . ()

    19 ,

    Compton. ()

    , ,

    ,

    .

    40

  • 10.6

    () EA (). EA

    A+B ! C1 + C2 + :::+ Cn (113) Ci mi, i = 1; 2; :::n. T ,

    mA + mB < m1 + m2 + ::: + mn. .

    ,

    .

    15

    .

    ECMmin = ECMtotal = (m1 +m2 + :::+mn)c

    2.

    21.

    BA

    C

    C

    CC

    C

    1

    2

    34

    M

    21: ,

    .

    H :

    Elabinitial = EA +mBc2 ; P labinitial =

    1c

    qE2A m2Ac4 (114)

    -

    ECMfinal = (m1 +m2 + :::+mn)c2 ; PCMfinal = 0 (115)

    (Elabinitial)2 c2(P labinitial)2 = (Elabfinal)2 c2(P labfinal)2 (116)

    ,

    2 c2P 2 ,

    (Elabfinal)2 c2(P labfinal)2 = (ECMfinal)2 c2(PCMfinal)2 (117)

    15

    H ,

    .

    41

  • A

    (Elabinitial)2 c2(P labinitial)2 = (ECMfinal)2 c2(PCMfinal)2 (118)

    (EA +mBc2)2 (E2A m2Ac4) = (m1 +m2 + :::+mn)2c4 (119) EA

    EA =(m1 +m2 + :::+mn)2 m2A m2B

    2mBc2 (120)

    .

    10.7 Doppler

    Doppler. -

    .

    . -

    . V .

    0 =

    s1 + V /c1 V /c (121)

    .

    , V , ,

    0 =

    s1 V /c1 + V /c

    (122)

    (121). -

    .

    42

  • VV

    AB

    B A

    + v t

    c

    22: .

    .

    t0A t0B

    , T 0

    T 0 1 0

    = t0 = t0B t0A (123)

    T : -

    . , , t = tB tA ,

    t =t0p

    1 V 2/c2 (124)

    22() 22() .

    , ,

    l = + Vt. A,

    t =lc

    =+ Vt

    c=

    1+V

    ct (125)

    t

    t =1

    1 Vc

    (126)

    (123) (126) (124)

    1 V

    c

    = 0

    s1 V 2c2

    ! = 0s1 + V /c1 V /c (127)

    0 =

    s1 + V /c1 V /c (128)

    43

  • .

    1: I, (121) (122) 0 -

    V .T -

    .

    (red shift). , -

    , (blue shift).

    T Doppler .

    , ,

    . (

    ),

    .

    2: . , -

    , Doppler . -

    ;

    4: Doppler.

    , (121) (122)

    0 ' 1 V

    c

    (129)

    .

    .

    44

  • 11 Minkowski

    , -

    .

    . ,

    , , -

    .

    . -

    . -

    .

    11.1 ,

    () (ct; x) .

    . ct t

    .

    (b) x=0 .

    (b) ct , x=0 x.

    (c) v

    .

    x=-(V/c)(ct)x=0

    t=0ct=-(V/c)x

    x=ctx=ct

    ct=(V/c)x

    t=0

    ct

    x

    ct

    x

    A

    23: , , , .

    (d) t=0

    x=0. c

    x.

    x = ct - .

    (e) x1 t1.(e) T .

    45

  • (f) M .

    ,

    . , -

    . (f)

    .

    inkowski.

    11.2

    , .

    . -

    .

    .

    () {x,ct} ,

    .

    ct

    x

    x

    ct

    L

    L

    0

    x=0x+Vt=0

    x=-Vt

    ct=(V/c)x

    t=0

    x=L0

    AB

    24: .

    A {x, ct} (), V

    , t=0=t. O

    x=0

    16

    . ,

    x=0 .

    x = V t (130)

    (ct) . x

    x ct.

    16

    , , y x-y

    x=0.

    46

  • H . .

    t=0,

    . ,

    25.

    ctct AA

    ct

    x

    ct

    x=(V/c)t

    xA

    A

    25.

    tA xA. , x0A = 0 t

    0A, o

    .

    tA t0A.

    X (42)

    c2t2A x2A = c2t02A (131)

    A , (130),

    xA = V tA (132)

    O

    tA =t0Ap

    1 V 2/c2 (133)

    .

    , , .

    :

    Minkowski. -

    , (131), ,

    .

    47

  • 11.3

    -

    .

    24.

    x = 0 . x = L0. , L0. ct , () 24.

    A ,

    V. x ct

    24. .

    t00 , x0 x0 . L = x0 x0A.

    .

    t=0. T x0A = 0. T - t=0,

    x0.

    0 x02 = c2t2 L20 ! L2 = L20 c2t2 (134)

    t=0. (36)

    t = V x/c2.

    t = V x/c2 = V L0/c2 (135)

    L = L0

    s1 V

    2

    c2(136)

    .

    48

  • 12 - Lorentz

    49

  • .1

    m

    dp

    dt= m

    dv

    dt= m

    d2x

    dt2= 0 : (137)

    V.

    v ! v0 = v + V ; x ! x0 = x + Vt+ a (138)

    ,

    dp0

    dt= m

    dv0

    dt= m

    d2x0

    dt2= 0 : (139)

    :

    1: ,

    V, (138).

    2: (3)

    .

    (138) ,

    .

    , (137)

    ( )

    ,

    V.

    ,

    ad2x

    dt2+ b

    dx

    dt+ c = 0 (140)

    a, b c

    .

    .

    1: (138) V

    ad2x0

    dt2+ b

    dx0

    dt+ c = a

    d2x

    dt2+ b

    dx

    dt+ c + bV = bV = 0 (141)

    V, b=0.

    ad2x

    dt2+ c = 0 : (142)

    2: c

    ,

    50

  • .

    c , c=0,

    ad2x

    dt2= 0 : (143)

    a ,

    .

    .

    ,

    x0i = Rijxj : (144)

    ad2x0idt2

    + ci = aRij d2xjdt2

    + ci = 0 ; (145)

    ci = 0, (143). -

    (138). ,

    V

    v ! v0 = v + V : (146)

    .2 Lorentz

    Maxwell

    17

    -

    , Lorentz.

    -

    Lorentz.

    .

    , -

    Lorentz.

    , Lorentz.

    , ,

    Lorentz.

    . -

    Einstein Maxwell

    .

    17

    -

    . , Ai = 0. Oij OijAj = 0. . , Ai = 0, OijAj = 0. .

    ,

    d2xidt2

    = 0 (147)

    . , Rij

    d2x0idt2

    = Rij d2xjdt2

    ; (148)

    (147) d2x0i/dt2 = 0 .

    51

  • [1] A. Einstein: On the electrodynamics of moving bodies, The principle

    of Relativity: a collection of original papers on the Special and General Theory of Relativity,

    Dover, 1953.

    [2] Subtle is the Lord..., A. Pais.

    [3] Relativity. The special and the general theory, A. Einstein. University paperbacks, 1970. -

    . 58

    .

    [4] The meaning of Relativity, A. Einstein

    [5] C. Kittel, W. Knight M. Ruderman, Mechanics, Berkeley Physics Course Vol. 1. -

    .

    [6] E. Purcel, Electricity and Magnetism, Berkeley Physics Course Vol. 2.

    .

    [7] J.S. Bell, Speakable and unspeakable in quantum mechanics, Chapter 9, Cambridge University

    Press, 1993.

    52