February-March 2014, Vol.40 No.233

17 Research

กองบรรณาธการเทคโนโลยวสด เปนหนงในศาสตรทมความส�าคญตอการพฒนาผลตภณฑของภาคอตสาหกรรม

เปนอยางมาก อดตการพฒนาวสดใหมอาจมองทคณสมบตหรอฟงกชนการใชงานเปนหลก

แตในปจจบน ดวยกระแสรกษสงแวดลอม และความตองการทจะรวมกนปกปองสงแวดลอมของภาคประชาชน

ทเปนผบรโภค ชกน�าใหภาคอตสาหกรรมตองปรบเปลยนกระบวนการผลตและการใชวสดทเปนมตรกบ

สงแวดลอมมากขน

เอมเทค หรอ ศนยเทคโนโลยโลหะและวสดแหงชาต หนงใน 5 เสาหลก ภายใต ส�านกงานพฒนาวทยาศาสตร และเทคโนโลยแหงชาต (สวทช.) กระทรวง

▲

วทยาศาสตรและเทคโนโลย ทไดรบมอบหมายจากรฐบาลใหเปนหนวยงานหลกในการประสานงานและจดท�าแผนยทธศาสตรเทคโนโลยวสดแหงชาต (พ.ศ.2549-2558) เพอเปนแนวทางในการพฒนาเศรษฐกจ และสงคมของประเทศไปส สงคมและเศรษฐกจ ฐานความร วทยาศาสตรและเทคโนโลย และแนวทางในการพฒนาเทคโนโลยวสดของประเทศ โดยมหนวยวจยภายใตการดแลของเอมเทคทงหมด 9 หนวยวจย รวมกวา 38 หองปฏบตการ และหนงในหนวยวจยภายใตรมเงาของเอมเทค

ทมภารกจเฉพาะทางดานการวจยและพฒนาวสดเพอสงแวดลอม คอ Environment Research Unit : ENVRU โดยมหองปฏบตการภายใตการดแลทงสน 4 หองปฏบตการ

ดร.นจรนทร รามญกล อดตรกษาการผ อ�านวยการ

หน วยวจยด านส งแวดล อม

(ปจจบนด�ารงต�าแหนงเปนหวหนาหองปฏบตการวสดส�าหรบผลตภณฑทปราศจากสารอนตราย (HSF)) ใหขอมลเกยวกบหองปฏบตการทง 4 แหงวา หนวยวจยดาน สงแวดลอม หรอ ENVRU เรามบทบาท เปน Solution Provider ในการพฒนาดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยในมตของสง-แวดลอมเพอน�าไปสเศรษฐกจสเขยว และเปนองคกรทพงดานการพฒนาเทคโนโลย สงแวดลอมของประเทศทเปนทยอมรบทงในระดบนานาชาต

LCA Lab ฐานขอมลวสดหลกระดบชาต

ส�าหรบหนวยวจยดานสงแวดลอม ประกอบดวย 4 หองปฏบตการทอยภายใตการดแลประกอบดวย หองปฏบตการการประเมนวฏจกรชวต (Life Cycle Assess-ment Laboratory) หรอ LCA Lab ด�าเนนการวจยและพฒนาโครงสรางพนฐาน และประยกตองคความรดานการประเมนวฏจกรชวต (LCA) และเครองมอดานสงแวดลอม

“ENVRU” ขบเคลอนงานวจยดานวสดเพอสงแวดลอม

ดร.นจรนทร รามญกล อดตรกษาการผอำานวยการหนวยวจยดานสงแวดลอม (ปจจบนดำารงตำาแหนงเปนหวหนาหองปฏบตการวสดสำาหรบผลตภณฑทปราศจากสารอนตราย (HSF))

Research

18

อน ๆ เพอพฒนาศกยภาพดานสงแวดลอมตามมาตรฐานสากลแกอตสาหกรรมและภาคทเกยวของ

การประเมนวฏจกรชวต (Life Cycle Assessment: LCA) เปนเครองมอในการวเคราะหและประเมนผลกระทบดานสง-แวดลอมในเชงปรมาณของผลตภณฑ การบรการ ตลอดจนกระบวนการผลตโดยพจาร-ณาตลอดวฏจกรชวต ครอบคลมตงแตการสกดวตถดบ การผลต การขนสง การใชงาน การใชซ�า การรไซเคล จนถงการก�าจดซากหลงจากหมดอายการใชงานไปแลว เพอหาวธในการปรบปรงผลตภณฑและกระบวน-การผลตใหสงผลกระทบตอสงแวดลอม นอยทสด โดยหองปฏบตการฯ ดงกลาว มโปรแกรมส�าเรจรปดานการประเมนวฏจกรชวตทชวยใหการศกษาวจยดาน LCA อกทงมความรวมมอกบหนวยงานตาง ๆ ทงในและตางประเทศ เพอด�าเนนการวจยและพฒนาองคความร และเผยแพรความรและสรางความตระหนกในการผลต การบรโภค

ทงนหองปฏบตการฯ ไดจดท�าและวางระบบฐานขอมลสงแวดลอมของวสด พนฐานและพลงงานของประเทศ (Thai National Life Cycle Inventory Database) เพอใชเปนขอมลบรรทดฐานของประเทศไทยในการประเมนวฏจกรชวต ปจจบนมการรวบรวมขอมลวสดไวกวา 150 ชนด และเปดใหผประกอบการภาคอตสาหกรรมสามารถน�าขอมลดงกลาวไปใชประโยชนในการพฒนาผลตภณฑไดโดยไมคดคาใชจาย

ซงจะสงผลใหภาคอตสาหกรรมไทยสามารถรกษาและขยายตลาดการสงออกไดในอนาคต ทงยงเปนการเพมขดความสามารถในการผลต การรกษาสงแวดลอม และยงเปนการใชทรพยากรธรรมชาตทมอยอยางจ�ากด ใหเกดประสทธภาพสงสด

การด�าเนนงานของ XCEP เนนการสร างเครอข าย โดยการรวบรวมความเชยวชาญดานตาง ๆ จากหนวยงานทเกยวของเพอใหเกดการบรณาการทกอใหเกดประโยชนสงสด โดยเครอขายในปจจบนประกอบดวย หนวยปฏบ ตการพฒนาตนแบบและกระบวนการผลตทเปนมตรกบสงแวดลอม (MTEC) ศนยวจยโครงสราง พนฐานดานนเวศ (มข.) ศนยสรางสรรคงานออกแบบ (TCDC) เครอขายบรการวศวการ สถาบนไฟฟาฯ มหาวทยาลยนเรศวร เพอร วมกนพฒนาองคความร และขดความสามารถในดานการออกแบบทเปนมตรกบสงแวดลอม (eco design) Carbon Foot-print ฉลากสงแวดลอม การรบรองสมรรถนะดานสงแวดลอมและบรการดานตนเอง เพอยกระดบความพรอมของประเทศในการรองรบมาตรฐาน และกฎระเบยบดานสง-แวดลอมของนานาชาต เผยแพรองคความรและใหค�าปรกษาแกภาคอตสาหกรรมในการผลตและพฒนาผลตภณฑทเปนมตรกบ สงแวดลอม รวมถงการสรางเครอขายการพฒนาผลตภณฑทเปนมตรกบสงแวดลอม

XCEP Lab สรางเครอขายพฒนา

ออกแบบผลตภณฑเพอสงแวดลอม

หองปฏบตการพฒนาผลตภณฑทเปนมตรตอสงแวดลอม (Eco Product Development Laboratory: XCEP) หรอศนยความเปนเลศเพอพฒนาผลตภณฑทเปนมตรตอสงแวดลอม เปนความรวมมอกนระหวางเอมเทคกบกระทรวงอตสาหกรรม เพอสนบสนนภาคอตสาหกรรมใหเกดการพฒนาผลตภณฑทเปนมตรกบสงแวดลอมทเปนไปตามมาตรฐานและกฎระเบยบสากล

February-March 2014, Vol.40 No.233

19 Research

MENV Lab คนชวตของทงเปนของใช

ใหม

หองปฏบตการวสดเพอสงแวดลอม (Materials for Environment Laboratory: MENV) เปนอกหนงปฏบตการทอยภายใตหนวยวจยสงแวดลอมทมภารกจในการวจยและพฒนาองคความร เทคโนโลยและผลตภณฑใหมจากวสดเหลอทงหรอวสดธรรมชาต และขยายเทคโนโลยการผลตจากระดบห องปฏบตการส การผลตระดบอตสาหกรรม โดยเนนกรรมวธการผลตทไมยงยากซบซอน ไมเปนพษตอสงแวดลอม ลดและเลยงการใชสารเคม

นอกจากนยงมการวจยและพฒนาเพอน�าวสดเหลอทงจากภาคการเกษตรและภาคอตสาหกรรมมาแปรสภาพใหอยในรปทสามารถใชประโยชนไดหรอใชเปนวตถดบตงต นในการท�าผลตภณฑทดแทนการใช วตถดบทมาจากธรรมชาต กรณตวอยางผลงานทโดดเดน เชน วสดรพรนส�าหรบการบ�าบดน�า และการยอยสลายทางชวภาพ และส�าหรบการเพาะปลก โดยไดถายทอดเทคโนโลยดงกลาวใหแกบรษทเอกชนเพอผลตและจ�าหนายแลว หนเบา วสดแนวใหมทมสวนผสมของเถาแกลบ เถาถานหน ของเสยจากโรงงานกระดาษ โรงงานอลมเนยม และตะกอนบ�าบดน�า มาผลตเปนหนเบา เพอใชแทนหนธรรมชาตในงานกอสรางทตองการความเบา สามารถรบแรงได หรอใชเปนหนประดบได ทงยงมความปลอดภยตอสงมชวต เปนตน

HFS Lab มงสการพฒนาวสดแนวใหม

ไรสารเคม

หองปฏบตการวสดส�าหรบผลต-ภณฑทปราศจากสารอนตราย (Materials Technology for Hazardous Substances Free Products Laboratory: HSF) เปนหองปฏบตการทจดตงขนเพอพฒนาเทคโนโลยวสดทค�านงถงนเวศมณฑล (ecosphere) ประกอบเขากบสมบตของวสด เปนแนวคดในการพฒนาเทคโนโลยวสด โดยค�านงถงปจจยทางเศรษฐศาสตร สงคม และสงแวด-ลอม ไปพรอม ๆ กบคณภาพของผลตภณฑ ซงถอเปนอนาคตใหมของวสดทจะน�ามาใชงานในอนาคต ทตองค�านงถงผลกระทบตอสงแวดลอมและธรรมชาตเปนหลกในการออกแบบผลตภณฑ

นอกจากนห องปฏบตการฯ ยงมภารกจทส�าคญในการสรางความตระหนกแกผประกอบการไทยใหเกดการตนตวเกยวกบมาตรการรกษาสงแวดลอมของประเทศ คคา และด�าเนนการเพอลดอปสรรค และสนบสนนใหผปะกอบการไทยสามารถปรบตวไดทนกบการเปลยนแปลงของโลก โดยการปรบยทธศาสตรใหม หนมาเรงพฒนา การผลตสนคาทเปนมตรกบสงแวดลอม และใชประโยชนจากกฎกตกาสากลดานสง-แวดลอม เพอสรางโอกาสใหมในตลาด

ตวอยางงานวจยทประสบความส�าเรจของหองปฏบตการแหงน ประกอบดวย โครงการวจยและพฒนาวสดเทอรโม- อเลกทรกจากฟลมบางเพอเปลยนพลงงานความรอนเปนพลงงานไฟฟา โครงการความ

Research

20

ร วมมอระหวาง SOLARTEC, MTEC, NECTEC และ NANOTEC ในการวจยและพฒนาเทคโนโลยการผลตแผงเซลลแสงอาทตย ชนดสารอนทรย โครงการพฒนา วสดออกไซดน�าไฟฟาส�าหรบการใชงาน อเลกโทรด และอเลกโทรไลตในเซลลเชอ-เพลง และการใชงานในอปกรณเซนเซอร ในวสดกลมแลนทานม ซเรยม และเซอรโคเนยมออกไซด โครงการวจยน�ารองเพอพฒนาอปกรณเกบเกยวพลงงานดวยวสดเพยโซ- อเลกทรก ซงเปนจดเรมตนของแนวคดในการใชสมบตเฉพาะของวสด เพอประดษฐอปกรณทสามารถเกบเกยวพลงงานไดเองจากสภาวะสงแวดลอม เปนตน

อนาคต วจยตอบโจทยผผลตและผ ใช

“ปจจบนผบรโภคชาวไทยเรมเหนขอมลมากขนเมอเทยบกบในอดต แตกยงไมไดใชประโยชนจากขอมลดงกลาวในการเลอกซอสนคาหรอเปลยนพฤตกรรมการบรโภคอยางถกตอง” ดร.นจรนทร กลาว พรอมเปดเผยทศทางในการด�าเนนงานในอนาคตทเนนการเขาไปอยตรงกลางระหวางผผลตและผบรโภคใหมากขนวา “ทผานมาเราท�างานเบสออนอยบนการวจยพฒนาและการใหบรการกบภาคอตสาหกรรมเปน

หลก ขณะทฝงผบรโภคเองเรายงกาวไปไมถง ในอนาคตเราจงมแผนทจะโฟกสในกลมผลตภณฑทอยตรงกลางระหวางผผลตและผบรโภค เพอททงสองฝายจะไดเขาใจ และมองไปในทศทางเดยวกน ชวยกนพฒนา เพอสรางผลกระทบเชงบวกตอการพฒนาภายในประเทศ โดยเราจะเรมโฟกสเรองบาน อาคาร โดยเนนทสงแวดลอมภายในบาน วสดอปกรณทใชภายในบาน รวมไปถงวสดส�าหรบสรางบานดวย ซงเรากมองวาบาน คอ จดเรมตนของสงคม หากงานวจยของเรามงตรงไปทบานเรากเชอวาคนจะรและเขาใจเกยวกบการเลอกซอเลอกใชวสดทเปนมตรหรอการสรางบานทเปนมตรกบสงแวดลอมไดมากขน”

ส�าหรบผผลตเอง สงทเปนปญหาอยในปจจบน คอ การขายสนคาสง-แวดลอมเพอการสงออกท�าไดงายกวา

การขายภายในประเทศ เพราะเปน สงทผบรโภคในตางประเทศรองขอ แตส�าหรบในประเทศไทยนนแตก-

ตาง ผบรโภคไมไดรองขอ แตเราตองการจะผลกดนท�าใหเกดขนมา ท�าใหสนคาสงแวดลอมบางชนดมกมราคาแพงกวาสนคาทวไปทมผลตอการตดสนใจ

เลอกซอของผบรโภคดวย

แตอยางไรกตาม สวนตวมองวา หากเปนเรองสงแวดลอม เรองสารพษ เปนเรองของการสรางความยงยน แนนอนแกนในการพฒนาผลตภณฑของแตละบรษทอาจเปนความลบ แตหากเปนเรองสมรรถนะของผลตภณฑ ไมควรเปนความลบ ควรมการเปดเผยขอมล เพอจะไดใชเปนขอมลส�าหรบการพฒนาวสดใหมสมรรถนะในการใชงานทดกวาเดม หรอหาวสดแนวใหมมาทดแทน

“กระแสสนคาสงแวดลอมในวนน ไมใชเรองของความเปน Luxury เหมอนอยางอดตทผานมา แตสนคาสงแวดลอม เปนสงทตองท�าใหเปนปกต อะไรกตามทถกบงคบใหท�ายอมมตนทนเสมอ แตหาก ผประกอบการมองใหลกถงสมรรถนะของตวผลตภณฑเปนอยางไร และจะแกไขปรบปรง เปลยนแปลงใหดขนกวาเดมไดอยางไร หรอดวยวธการใดบาง ซงเรามฐานขอมลตาง ๆ พรอมแลว และเปดใหใชฟร มหองแลปของรฐทพรอมใหบรการอยแลว จงเปนโอกาสของผประกอบอตสาหกรรมทจะฉกฉวย เพอสรางความไดเปรยบใหกบสนคาและผลต-ภณฑของทานเอง เพอขยายเขาสตลาดโลกไดในอนาคต” ดร.นจรนทร กลาวทงทาย