Resesyon Dönemleri ve Türkiye

İstanbul, 2009

İstanbul Kültür Üniversitesi

İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dekanı

Prof.Dr. Durmuş Dündar

2

Resesyon Çeşitleri ve Günümüzde Kriz

•Resesyon çeşitlerine baktığımızda genel olarak U, L ve V tipi resesyonlar vardır.

•Bu resesyon tipleri ekonomik büyüme grafiğindeki aşağı ve yukarı yönlü hareketleri temsil eder.

3

Resesyon Çeşitleri ve Günümüzde Kriz

• U tipi resesyonlarda dip seviye bazen bir kaç sene devam ettikten sonra ekonomi yükselişe geçiyor.

• V tipi resesyonlarda, dipte bir kaç ay gibi oldukça hızlı bir dönüş yaşanıyor.

• L tipi resesyonlarda ise, durgunluk, 10 yılını kaybeden Japonya gibi çok uzun yıllar sürebiliyor.

4

Resesyon Çeşitleri ve Günümüzde Kriz

ABD’de yaşanan 11 resesyonun 6’sı U tipiydi.

2009 mali baskılar, kayıplar ve iflaslarla zor bir yıl olacak. En kötü senaryo olan L tipi bir sürecin yaşanmasına 3'te 1 ihtimal veriliyor.

5

Resesyon Çeşitleri ve Günümüzde Kriz

• U tipine 3'te 2 ihtimal veren ABD'li kahin ekonomist Nouriel Roubini, ancak agresif, efektif ve koordineli kararlar alınması halinde yavaş da olsa ekonomik toparlanmanın 2010 yılında başlayabileceği ve V tipi bir çıkış yaşanabileceğini düşünüyor.

6

Ekonomiler, gösterdikleri büyüme performanslarına bakılarak 5 ana gruba ayrılabilirler:1. Dur-Kalk Ekonomileri

(Stop&Go Economies):

Ekonomisi sık sık resesyona giren ama canlanmanın da çabuk olduğu bu ülkelere en iyi örnek Belçika’dır. Türkiye ile Meksika ve Avusturya da bu grupta değerlendirilebilir.

7

Büyüme Performanslarına Göre Ekonomiler2. Durunca Kalkmakta Zorlanan

Ekonomiler: Bu grupta İsviçre, Yeni Zelanda, Danimarka, İzlanda ve Japonya sayılabilir.

3. Uzun Süre Kesintisiz Çalışan Ekonomiler (Non-Stop Economies):

Bu grupta Güney Kore, Portekiz ve İrlanda Cumhuriyeti'ni saymak mümkündür.

8

4. Kalkışa Geçmesi Zaman Alan Ekonomiler: Bu grupta sayabilecegimiz

İsveç, Yunanistan, Almanya, Fransa ve İtalya gibi ülkelerde ekonominin yeniden canlanması 2-3 yıllık bir zaman alıyor.

5. Zor Soğuyup, Zor Isınan Ekonomiler:

İspanya, Avustralya, İngiltere ve Norveç ekonomilerinde 2 resesyon arasındaki süre genelde 8-10 yılı buluyor.

Büyüme Performanslarına Göre Ekonomiler

9

ABD ve Dünya Ekonomisi, Resesyonlar

•Ulusal Ekonomik Araştırmalar Kurumu’na göre (National Bureau of Economic Research, NBER), genel olarak başlangıcından 6-18 ay sonrasında ülkenin resesyona girmiş olduğu açıklanır. Benzer şekilde resesyonun sona erdiği de bitiş tarihinden 6-18 ay sonra açıklanabilmektedir.

10

ABD ve Dünya Ekonomisi, Resesyonlar

• ABD ekonomisi İkinci Dünya Savaşı'ndan 2001'deki krize kadar 10 kez resesyona girdi. Bu sürede resesyonlar 6 ila 16 ay arasında sürdü ve ortalama resesyon süresi de 11 ay olarak belirlendi.

11

Türkiye Ekonomisinde Resesyonlar

•Dünyayı da sarsan 1929 ekonomik krizinden bu yana Türkiye ortalama her 5 yılda bir ekonomik krizle karşı karşıya kalmıştır.

•Türkiye kriz ile ilk kez 1929 yılında tanışmıştır. Daha sonra 2. Dünya Savaşı ile birlikte tüm dünyadaki ekonomik dengeler sarsılmış ve 1948 krizi ile birlikte Türkiye de savaş ekonomisinin ağırlığını yaşamıştır.

12

Türkiye son 20 yıllık dönemde beş adet resesyon yaşamıştır:

•1988-89 Krizi

Eylül 1988-Nisan 1989

1989'da Türkiye'de stagflasyon yaşandı. Kriz henüz tam atlatılamamış iken Berlin Duvarı yıkıldı.

Ardından Irak krizi ve SSCB dağılması geldi.

Bu olaylar dünyada ve Türkiye'de ekonomi politikalarında çok köklü dönüşümler yarattı.

13

Türkiye son 20 yıllık dönemde beş adet resesyon yaşamıştır:

1991 Finansal Krizi

1991 ilk altı ayı 2 Ağustos 1990’da Irak’ın Kuveyt’i

işgal etmesiyle başlayan Körfez Krizi’nin sıcak savaşa dönüşmesi nedeniyle 1991’in ilk 6 ayında, bir resesyon yaşandı.

14

Türkiye son 20 yıllık dönemde beş adet resesyon yaşamıştır:

1994 Finansal KriziNisan 1994-Mart 1995Kriz 1993 sonlarında başlayıp 1994’te patladı.

1998-99 KriziEkim 1988-Kasım 1999

2001 Krizi

Şubat 2001-Şubat 2002

15

Türkiye’de ResesyonlarTürkiye'de resesyonlar ortalama 11 ay sürüyor

Konjonktörün zirve noktası

Konjonktörün dip noktası

Genişleme döneminin süresi (Ay)

Resesyonun süresi

Resesyon dönemindeki ortalama küçülme(%)

Ağu.88 Nis.89 _ 8 -3.2

Ara.90 Haz.91 20 6 -0.5

Mar.94 Mar.95 33 12 -6.7

Eyl.98 Kas.99 42 14 -4

Oca.01 Şub.02 14 13 -7.6

16

1985-2008 Yılları Arasında Temel Makroekonomik Göstergeler Gayri Safi Milli Hasıla

GSMH (Milyon TL)

020,000,00040,000,00060,000,00080,000,000

100,000,000120,000,000140,000,000160,000,000180,000,000

yıllar

17

1985-2008 Yılları Arasında Temel Makroekonomik Göstergeler Döviz (Dolar Kuru)

Dolar Kuru

0200000400000600000800000

10000001200000140000016000001800000

1985

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

yıllar

18

1985-2008 Yılları Arasında Temel Makroekonomik Göstergeler Altın Fiyatları (Külçe TL/gr)

Altın Fiyatları

0

5000000

10000000

1500000020000000

25000000

30000000

35000000

40000000

yıllar

19

Teşekkürler