احترام به طبیعت در ادیان و ملل گوناگون

ثریا قدوسی کارآموز آموزشگاه جوانه سبز

ستاد راهنما سرکار خانم دکتر جمیله قاسمی مدیر و مدرس ا

آموزشگاه جوانه سبز

یادداشت نگارنده:

، دانشجوی ارشد آموزش سبز جوانه آموزشگاه کارآموز قدوسی ثریا

دانشگاه گیاهی علوم کارشناسزبان انگلیسی پیام نور مرکز تبریز،

کرمان باهنر شهید

این مقاله به پیشنهاد سرکار خانم دکتر جمیله قاسمی مدرس و به

آبان 5در تاریخ دانه درمانی واحد منظور ارائه در جلسه پایانی

.استه خورشیدی تهیه و تنظیم گردید 1493

مکاتبات مرتبط با این مقاله باید به نشانی :جمهوری اسالمی ایران

، شماره 7، تهران ، ایستگاه پایانی مترو صادقیه ، کوچه

کد ،آموزشگاه جوانه سبز، 9واحد ،سوم طبقه، ساختمان آریا،2

ارسال گردد. 1481618451پستی

soraya_ghoddousi@gmail.comتماس :

چکیده:

شیوه روبرویی با موجودات زنده در دوران حیات آدمی چه به صورت

چه به شکر گزاری از بابت نعمات خداوند در روزهایی خاص و آداب

در همه جرایمی که از بابت حرمت شکنی حقوق گیاهان و جانوران شکل

که ادیان و ملل گوناگون همواره به شکل های گوناگون وجود داشته

عنصر چهار به دهنده ریشه دار بودن باور احترام نشاناین امر

از هستند و موثر حیات حفظ در کهبوده آتش و باد ، خاک ، آب حیات

های جشناین .استهستی خداوند آفریننده آن باالتر ایمان قلبی به

و قوانین دینی و ارج نهاده شده به طور همگانی باستانی بایستی

بشر تا ابناعرف های زیبای جهانی باید به صورت جدی تر اجراشوند

انقراض نسل مانند متوجه بحران های خود ساخته در سرتاسر گیتی

خطراتی چون آلودگی های گوناگون نیز های گیاهی و جانوری و

را تهدید می نمایند خورشیدع آب و خاک و هوا ومنابگردند که

ایجاد طبیعت؛ منابع و حفظ مسوالنه منظوربرخورد به و .در این راه

تمامی سیاست گذاران ، ، همبستگی میان دولت های تمامی کشورها

. .گروه ها و جمعیت ها ، رسانه های گروهی و شبکه های مجازی و.

.حیاتی است

-احترام به طبیعت -های شکرگزاری واژگان کلیدی: جشن

مقدمه:

دهه در با توجه به بحران های آب و منابع طبیعی که پدیدار شده

و گیاهی های گونه تجارت منع کنوانسیون( )1)سایتیس اخیر های

از برخی برای 1994 سال اسفند 11در( انقراض خطر معرض در جانوری

طریق از رویه بی برداری بهره برابر در انقراض خطر در های گونه

آن( واردات و صادرات) تجارت در هایی محدودیت برقراری و کنترل

که است آن وقت وحش حیات کنوانسیون.رسید تصویب به واشنگتن در ها

را وحش حیات جرائم و بوده جدی وحش حیات با مرتبط جرائم قبال در

در ایران. دارد رسمی عضو عنوان به را کشور 161 اکنون کنیم متوقف

اهمیت احترام به طبیعت .درآمد کنوانسیون این عضویت به 1455 سال

نبوده بلکه تا بدان حد است که ما در متون های اخیرموضوع قرن

آنها و کند نمی رسیدگی گیاهان به که دینی اسالمی می خوانیم "کسی

و شده سفیه های انسان در داخل خود عمل این با کند، می تباه را

یا در متون دینی زرتشتیان می (1).شود می مهجور های انسان جزء

و مرده زیانكار جانوران و سگان و مردمان گوشت هرگونه از" خوانیم

هر از و آلودم كه آبادان هرجاي و رساندم آتش و آب به كه زنده

كردارها و گفتار و اندیشه این از رساندم، آتش و آب به كه پلیدي

از جشن ای پاره-1این نوشتار به در(4)."كنم مي پتت و پشیمانم

هدایت گریچرایی لزوم -4 از دیدگاه های گوناگون احترام -1،ها

ایم.پرداخته

جشن ها -1

هایی جشن گانه دوازده های ماه از درتقویم ایرانیان پاستان هریک

.ه استشد برگزارمی آنها و ماه و روز همنامی گرامیداشت برای

همچنین است در سایر ادیان و ملل .

از جمله این جشن ها در ایران و کشورهای همسایه :الف(نام ها-1

جشنبه نام های که جزیی از قلمرو آن روز ایران زمین بوده اند

در جشن مهرگان، جشن آب پاشان ، تابستان روز تیرگان اولین

و به مناسبت در روز دهم آبان آبانگانجشن ،ماه مهر شانزدهم

جشن . در سایر ادیان نیز می باشد همنامی روز آبان در ماه آبان

نوامبر در ماه پنجشنبه چهارمین در مسیحیت (thanksgiving)شکر گزاری

جشن و دعای ،اکتبر در کانادا ماه دوشنبه آمریکا و دومین

مشاهده می گردد. و... سازی گیاهان در هندوستانربارو

:جشن ها چگونگی برگزاری(ب-1

و نام گزینش چراییو ی باستانی ایرانآیین هاچگونگی برگزاری

بدین صورت بوده است که: گزاری شکر ویژه زمانانتخاب

شکرگزاری و پاشان آب ویژه های آیین با تیرگان جشن(1-ب-1

منطقه بر عالوه که است ایرانی ملی های جشن از یکی گندم برداشت

مازندران نظیر دیگر های استان برخی در مرکزی استان در فراهان

تاریخی روستای ، فراهان در 99 سال در رسم این و دارد سابقه نیز

آثار فهرست در فرهنگی غنای و اصالت خاطر به ومازندران آباد ذلف

جشن این در. است رسیده ثبت به معنوی میراث عنوان به کشور ملی

و شوند می جمع( ع) علی بن احمد امامزاده جوار در مردم باستانی

نعمت خاطر به کننده سرگرم و هنری فرهنگی، های برنامه اجرای با

.کنند می شکرگزاری تابستان روز اولین و درو فصل در خداوند های

بر اساس مستندات به جای مانده در کتاب های تاریخی جشن تیرگان از

زمان های ایران باستان در روز سیزدهم تیر برگزار می شد که

خاستگاه آن به داستان تیر اندازی آرش، پهلوان اسطوره ای ایران

منطقه فراهان به دلیل ویژگی های اقلیمی خاص یکی از .بازمی گردد

است و بهره برداران این حوزه به ویژه کشت گندمقطب های کشاورزی

در نخستین روز تابستان پس از گذران فصلی پرکار و طاقت فرسا از

کاشت و داشت در بلندترین روز سال با خانواده هایشان به آغوش

طبیعت می روند و به شکرانه نعمت توفیق برداشت محصول به درگاه

یکی از جلوه های این .ورندخدا دعا کرده و شکرانه به جای می آ

جشن رسم آب پاشان و یا باران خواهی است که در بسیاری دیگر از

ه اجرا دارد و بنا به شرایط محیطی و پیشینمناطق ایران نیز

جشن آب پاشان .فرهنگی در تاریخ های مختلف انجام می شده است

نمادی از اهمیت و تقدس آب در چرخه حیات است و مردم فراهان با

حفظ و اجرای رسم طلب باران با مراسم آیینی نوعی تلقین و باور

.قلبی خود را برای ازدیاد باران از درگاه احدیت خواهانند

داد خاک، که هنگامی یعنی ماه امرداد" :امردادگانجشن (2-ب-1

در (4)." رسد کمال به وی در که پخته میوهای و برها از بداد خویش

. امرداد است مرگ بیبه معنای انوش یا مردادفرهنگ پارسی باستان ا

آراستن و جهان نگهداری به که است نام یک فرشته خداوند/سوشیانت

گرسنگی کردن کنار بر و است نباتات از آن اصل که داروها و غذاها

سرور گیاهان او.است یافته کارگزاری ، ها بیماری و زیان و

رویاند و رمه گوسفندان را راشمارست؛ زیرا او به گیتی، گیاه بی

رامش بخشد یا بیازارد، آن آاگر کسی گیاه را بنابر این افزاید؛

جشن امرداد هفتم روزبود. ]از او[ آسوده یا آزرده گاه امرداد

روزهفتم امردادو ماه نام دو تقارن روز آن و است امردادگان

معنای. گرفتند می جشن ر ایران باستانبوده که د هم باامرداد

گل برای هر ماه"(5)".باشد نداشته نیستی و مرگ که است آن امرداد

( 6) ."چمبک است / ویژه امرداد، زنبقگل کهاست ای ویژه

ماه مهر )میزان( تجلیل می شود که شانزدهمدر جشن مهرگان(3-ب-1

یکی از آیین های دیرینه مردمان آریایی در گذشته ها بوده

به منظور شکرگزاری از مهرگان مردم هرات جشن اکنون نیز است.

زمانی که در فصل خزان تمام دهقانان .و می باشدنعمت های خداوند

جمع آوری می نمودند و همگان از وفور نعمت محصوالت خود را

ند، خداوند بزرگ را به خاطر آن شکرگزاری وخداوندی مستفید می ش

.رندینموده و جشن می گ

است که ایرانیباستانی های جشناز یکینیز آبانگانجشن (4-ب- 1

های روان بوده است، که ایزد آب آناهیددر ستایش و نیایش ایزدبانو

شده است. زمان برگزاری این جشن در آبانروز از آبان برگزار می

گان، پارسیان به در جشن آبان.برابر با روز دهم آبان بوده است

فرشته آب را نیایش می ویژه زنان در کنار دریا یا رودخانه ها،

کنند. ایرانیان کهن آب را پاک )مقدس( می شمردند و هیچ گاه آن را

(مزه -بو -آلوده نمی کردند و آبی را که ویژگی سه گانه اش )رنگ

.دگرگون می شد برای آشامیدن و شستشو به کار نمی بردند

مراسم شباهت( پ-1

: دو دلیل عمده دارد گوناگون ملل و ادیان در شبیه بودن این آیین

اسالم شباهاتی که در دین :هم ریشه بودن همه ادیان الهی (1-پ-1

تولد کردن نهال هنگام دیده می شودبرای نمونه غرس زرتشت دین و

نوزاد در ایران باستان و و توصیه به آباد کردن زمین در اسالم و

واحد شمارش درختان خرما یا شتران در زبان عربی به نفر که نشات

گرفته از ارزشگذاری برای این نوع درختان و حیوانات در میان این

در مسیحیت (thanksgiving)شکر گزاریقوم می باشد. همچنین است جشن

سرتاسر دنیا و و در میان مسیحیان (9)آن آمدهکه در قر

جشن این تعیین تاریخ البته .اروپا مشاهده می شود و آمریکاخصوصا

مهاجرت عده ای از مسیحیان از به دلیل در آمریکا و کانادا

نفره صد حدود گروه یک 1611 سال در می باشد.بریتانیا به کانادا

جدید قاره به بهتر زندگی و آزادی به دستیابی امید به انگلیسی

اولین معروفنددر Pilgrims ”زائران“ به که گروه این کردند مهاجرت

طوالنی یخبندان و برف پر زمستان اولین شدید سرمای و مهاجرت سال

و شدند بیماری و قحطی دچار بودند آشنا نا آن با که منطقه این

ساکن بومیان که این تا. دادند کف از را خود جان آنها از بسیاری

سرزمین این در را بقا راز و زندگی ی ادامه رموز شمالی امریکای

که منطقه خاک نوع با همچنین آنها و آموحتند آنها به زده یخ های

ویژه به ها رستنی کاشت چگونگی و شدند آشنا بود جدید آنها برای

شکار و ماهیگیری در مرور به و گرفتند یاد را برنج نوعی و ذرت

یا سرخپوستان ها این همه بر عالوه. شدند ماهر منطقه حیوانات

افرا)با درخت شیره گرفتن نوازی مهمان و مهربانی با اولیه ساکنان

شیره آن با شربت کردن درست (وAcerو نام علمی Mapel نام انگلیسی

میهمانان به است مقوی بسیار غذایی و زا انرژی بسیار که را

ازدیاد برای زیادی چیزهای ”زائران“ سال یک طی. آموختند ناخوانده

طوالنی زمستان در استفاده جهت آن کردن انبار و برداشت و محصول

به و شدند شکرگزار بسیار مهاجران سال آن در. گرفتند یاد رو پیش

سال گرفتند جشن روز سه بودند آورده دست به که هایی نعمت خاطر

مریکاشکرگزاری یاآ وقت جمهور رییس لینکلن ابراهام که 1964

Thanksgiving ها روز آن. کرد اعالم تعطیل ملی روز یک عنوان به را

پنجشنبه چهارمین امروزه اما بود اکتبر اواخر گزاری شکر های جشن

دولت. باشد می متحده ایاالت در گزاری شگر رسمی روز نوامبر ماه

آنجا از اما داد؛ رسمیت را گزاری شکر روز 1991 سال در هم کانادا

زود زمستان و است کوتاه کانادا پاییزه و تابستانی هوای و آب که

لذا نشینند می بار به زودتر محصوالت از بسیاری و رسد می راه از

گزاری شکر روز عنوان به را اکتبر ماه دوشنبه دومین 1959 سال از

.کنند می تعطیل دادی خدا های نعمت از

ها آیین دومین علت شباهات که دیدیم پیش نیز در-مهاجرت(2-پ-1

مهاجرت ایمان آورندگان به یکی از ادیان الهی به به ها جشن و

مهاجرت زرتشتیان موارد از جمله این . باز می گرددنقطه ای دیگر

از نظر می باشد که از ایران باستان به هندوستان پس از ظهور اسالم

به هنگامآداب شکر گزاری و شادمانی زمان اجرای شبیه زمان

محصول در ایران باستان و پاره ای شهرها نظیر فراهان برداشت

و نیز دیگران و محیط کردن خیس و تن طهارت و شستشوکه با کنونی

برگزاری مردم برای نیز در هندوستان، همراه است شکر و شادی

پردازند و این مراسم می شادی به و رفته مزارع و باغات به جشن این

زیر در نمادین حرکات موزون و خوابیدنشکر گزاری ، انجام شامل

دیگر بارز نمود روری بیشتر محصوالت انجام می شود.برای با درختان

نمود می یابد کانادا شکر گزاری مهاجران مسیحی دراین شباهات در

خوردن کیک کدو حلوایی )میان کاناداییان( و بوقلمون صورت به که

پخته شده )میان آمریکاییان (و پوشیدن لباس های نو و رفتن به

. دیده می شودکلیسا

: و قوانین احترام -2

کلی طور اسالم که دین اکمل است به دراحترام الف( معنای-1

احترام به : شوند می تقسیم قسم چهار به احترام دارای اشیای

انسان درباره گیاهان و جانورانی که .جماد و گیاه حیوان، انسان،

از آنها بهره می جوید حقی بر گردن خویش دارد.

ها قوانین ومجازات( ب-2

عناصر آلودن و زنده موجودات به رساندن آسیب باستان ایران در

مجازاتي موارد از بسیاری در و شده مي محسوب جرم و گناه چهارگانه،

بنابراین در خرده اوستا می .است می شده تعیین خطاكار براي نیز

ام، كرده گوناگون جانداران به من كه گناهي هرگونه از"بینیم:

خوراك یا كشتم سختي و شكنجه با یا و ام آزرده و زده را چارپایاني

از یا و شكستم را او استخوان یا و ندادم او به خود گاه به آب و

اندازه بي گرماي و سرما از یا و نداشتم نگاه راهزن و گرگ و دزد

ورزا، گاو یا و كشتم را جوان ي ماده جاندار اگر نداشتم، نگاه دور

بهمن تا كشتم را كرچ مرغ و بزغاله و بره و كارزاري اسب و

و گفتار و اندیشه به گردید، ناخشنود و آزرده من از امشاسپند

زرتشت دین در(8) ."كنم مي پتت و شده پشیمان گناهان آن از كردار،

تمامي در تقریبا هوا و خاك یا و آتش آب، در ناپاكي كردن وارد

مذموم بسیار طبیعت مقدس عناصر آلودن. است شده شمرده گناه منابع

قطع ، آتش یا آب آلودن ".است شده منع شدیدا آن ارتكاب بوده،

کردن کن ریشه. است بوده گناه درختان برگ كندن حتی و درختان

است ممكن ، شده تعیین قوانین در كه خاصي شرایط در تنها درختان

حمله و بوده گناه طبي، گیاهان كردن كن ریشه. كرد كن ریشه را درختي

گوسفند، و گوساله و باري حیوانات به جراحت ایراد و غیرقانوني

نهایتا و بیهوشي باعث كه ضربتي زدن گناه.دارد تاوان و مكافات

هشتصد یا فرمانبرداري آلت با ضرب هشتصد گردد، گله پاسبان سگ مرگ

سگ مورد در جرم، مكافات این. است آمده راني اسب سیخ با ضرب

شده تعیین ضربه ششصد صاحب، بي سگ براي و ضرب هفتصد محله، پاسبان

پانصد نیز، روباه و تیزدندان شغال سگ، توله كشتن مورد در. است

باشد زاییده تازه كه را سگي ماده كسي هر .است شده مقرر ضربه

آلت با ضرب هفاصد و راني اسب سیخ با ضرب هفتصد آن سزاي بكشد،

در و بزند آبي سگ به كشنده اي ضربه كسي هرگاه. است فرمانبرداري

و اسبراني سیخ با ضربت هزار ده آن سزاي بمیرد، سگ آن نتیجه

مهم جرائم از خرگوش كشتن. است فرمانبرداري آلت با ضرب هزار ده

گوسفند ترساندن روایات مندرجات مطابق .است مرگ مجرم، سزاي بوده،

. است بوده گناه و ممنوع قانوني، غیر طور به باري حیوانات زدن و

رفتار هرگونه. است بوده جرم كند، مي هدایت را گله كه سگي كركردن

كار جمله از شده، مي محسوب جرم گله، سگ با چوپان ي عادالنه غیر

در سگ به پاداش اعطاي به توجه عدم و سگ از عادالنه غیر كشیدن

مثل تولید شرایط بایست می انسان. رسد مي نظر به ضروري كه مواردي

را گله نگراني موجبات چوپاني هرگاه.كند فراهم را حیوانات براي

پاسبان سگ به گاه هر.بود گردیده شده جرم مرتكب آورد، می فراهم

كار این از اگر شودو داده داغ خوراك یا جویدن غیرقابل استخوان

زبان یا دهان داغ، خوراك آن یا کند گیر سگ هاي دندان در استخوان

گناه سراپا مردم عمل این از شود، زخمي آن از سگ و بسوزاند را او

(9").شوند مي

درخت یا زراعت مالک کسی اگر که است حد بدان اسالم در گیاه احترام

بپردارد دیگر های رسیدگی و آبیاری به باشدباید آنها مانند و

و (.درختان11) است" مال تضییع زیرا است، مکروه آبیاری و"ترک

موارد در جز آنها کندن و بریدن و دارند احترام حرم گیاهان

برای آنها از انسان که حیواناتی نیست.همچنین جایز شده استثنا

بر و محترمند کند می استفاده نگهبانی و بارکشی سواری، خوردن،

و واجب دادن علف و آب مانند ازحقوق برخی. دارند حقوقی خود صاحب

است، شده اشاره آنها به روایات در که باشند می مستحب نیز برخی

توان اندازه از بیش -1 حیوان، صورت به سیلی نزدن -1: قبیل از

دیگران با زدن حرف مجلس را حیوان پشت -4 نبردن، راه و نکردن بار

همچنین در دین اسالم چیدن گیاه بدون اجازه صاحب آن . ندادن قرار

حرام بوده و مشمول برداخت رفع مظلمه است .

چرایی هدایت گری ( 3

یکی از مهمترین دالیل لزوم هدایتگری است سازی الگو (1-الف-3

در دین زرتشت )توبه و اظهار پشیمانی به درگاه ها پتت به اهمیت

روانی ارتباط ایجاد ونیز خداوند(از رفتار نا شایست با طبیعت

ایجاد آرامش روانی شکارچی و شکار که میان برای گیاه یا حیوان با

می اندازه به مصرف طوایف سرخپوست رایج است جوانان را تشویق به

جایی در .ضروری به نظر می رسد اسراف از گیری جلوبرای ،د ننمای

درباره ما:گوید می آمریکا جمهور رییس به سرخپوستان رییس دیگر

اگر اما. کرد خواهیم اندیشه سرزمینمان خرید برای شما پیشنهاد

باید سفید مردان داریم؛ شرطی شما با بگیریم، آن قبول به تصمیم

(11).کنند رفتار خود برادران همچون سرزمین این جانوران با

امروزه در شهر کشاورزی و کشت تولیدات برای ریزی برنامه (ب-3

ا استفاده از این فرصت از کنار این جشن وبدر هرات در افغانستان

و همچنان برای برنامه های زراعتی ایندنممی دهقانان نیز قدردانی

.خود را اعالم می کنندسال آینده نیز آمادگی

بعضا و مختلف درجاهای کاال ارائهکه برای بازاریابی(پ-3

و برنامه ریزی آتی در این اقتصادی بهبود مشکالت و مختلف کشورهای

پاشان آب و تیرگان های جشن برای مثال درزمینه صورت می گیرد.

برگزاری با فراهان واره ای شهرهای استان مازندران مردم

کهن دیار. کنند می تهیه نیز را خود فصلی مایحتاج روز بازارهای

علی ابن احمد امامزاده بیرون محوطه در تیر روز نخستین در فراهان

و قم مالیر، همدان، مانند ایران مختلف شهرهای مردم میزبان( ع)

دارویی، گیاهان و عطاری سوغات، شامل خود تولیدات که است تهران

فروش معرض به را دستی صنایع و کشاورزی ابزار گیاه، و گل انواع

فصلی نیازهای به پاسخ بر مبتنی ستد و داد نوعی و گذارند می

.کنند می عرضه را خطه این اهالی

احترام گذاشتن به به منظور ارتقا سطح باورها و فرهنگیت(-3

می پاک وانرژی درمان منابع کننده تامینکه و حفظ آن چرا طبیعت

زندگی در آب نقش نوعی مهرگان بهبرای مثال در جشن باشد.

شود، می سازی برجسته سالم زیست و معیشت در آن اهمیت کشاورزان

ای، زورخانه ضرب آوای محصول، برداشت شکرگزاری نمادین های برنامه

باران محتوای با پاشان آب رسم و دستی صنایع نمایشگاه تواشیح،

در که وهمانگونها که شکر نعمت نعمتت افزون کند زیر .است خواهی

تسرفوا وال واشربوا کلوا: است آمده کریم قرآن

بحث و نتیجه گیری:

برای مقابله با بحران های آب و از بین رفتن گونه های گیاهی و

عزمی همگانی و فرا و جلو گیری از هدر رفت منابع طبیعت، جانوری

ها ملی به صورت حفظ آیین های شکر گزاری ضروری بوده و حفاظت بذر

ژن های گونه های در خطر آنان در به صورت بانک های گیاهی بذر و

حیاتی در هر کشوری ژن های جانوری و تهیه شناسنامه برای آنان

است.

پی نوشت ها:

1)CITES: (the Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna

and Flora)

«کشف اللثام»، هندی فاضل (1

«خرده اوستا» پتت (4

«نامه نوروز »، خیام (4

«آثارالباقیه» بیرونی ابوریحان(5

مسعود سعد سلمان چکامه پرداز سده پنجم هجری(6

ای ، خدایا بار: فرمود مریم بن عیسی:114 آیه المائدة سوره(9

آنان و را ما تا ، بفرست ازآسمان ، ای مائده ما برای ، ما پروردگار

ده روزی را ما و ، باشد ازتو نشانی و عیدی آیند می ما از بعد که را

.هستی دهندگان روزی بهترین تو که

«اوستا خرده» پتت (9

ي درباره قوانین ي مجموعه» ،«نسك نیگاد گنباسر» و «نسك سكاتوم» (9

«دینكرد»، «وندیداد»،«حیوانات

«قواعد »،( عالمه11

پیشنهاد درباره آمریکا وقت جمهور رئیس به سرخپوستان رئیس( 11

سرخپوستان زمین خرید بر مبنی مرکزی دولت

منابع:

http://www.aref91z.blogfa.com

https://www.cites.org

http://www.donya-e-eqtesad.com

http://www.hawzah.net

http://www.iew.ir

http://www.irna.ir

http://www.khawaran.com

http://www.madaraneemrooz.com

http://www.mehremihan.ir

http://www.mohajeran.ca

http://www.vegankind.ir