ÖÖĞĞRETRETĐĐMDE PLANLAMA MDE PLANLAMA VE DEVE DEĞĞERLENDERLENDĐĐRMERME

PROF.DR.PROF.DR.ĐĐNCNCĐĐ MORGMORGĐĐLL

KIVIRCIK SAKIVIRCIK SAÇÇIM NASIL DIM NASIL DÜÜZLEZLEŞŞTTĐĐ??

�� HEDEF KONU: YAPI HEDEF KONU: YAPI MALZEMELERMALZEMELERĐĐNDEN SERAMNDEN SERAMĐĐK K KONUSUKONUSUHEDEF SORU: KIVIRCIK SAHEDEF SORU: KIVIRCIK SAÇÇIM IM NASIL DNASIL DÜÜZ OLDU?Z OLDU?

�� KKĐĐMYA MYA ĐĐLE LE ĐĐLLĐŞĐŞKKĐĐSSĐĐ::SERAMSERAMĐĐK SAK SAÇÇDDÜÜZLEZLEŞŞTTĐĐRRĐĐCCĐĐLERLERĐĐNNĐĐN N KULLANILMASININ KKULLANILMASININ KĐĐMYA MYA ĐĐLE LE ĐĐLLĐŞĐŞKKĐĐSSĐĐNNĐĐN KAVRATILMASINI N KAVRATILMASINI SASAĞĞLAYARAK SERAMLAYARAK SERAMĐĞĐĐĞĐN N TARTARĐĐHHÇÇESESĐĐNNĐĐ, TANIMINI VE , TANIMINI VE YAPIMINI ANLATARAK KONUYU YAPIMINI ANLATARAK KONUYU ĐĐLGLGĐĐÇÇEKEKĐĐCCĐĐ HALE GETHALE GETĐĐREREK ANLATIRIZ.REREK ANLATIRIZ.

HEDEF VE DAVRANIHEDEF VE DAVRANIŞŞLARLAR�� SERAMSERAMĐĐK NEDK NEDĐĐR?R?SeramiSeramiğğin tanin tanıımmıınnıı yapar.yapar.�� SERAMSERAMĐĞĐĐĞĐN TARN TARĐĐHHÇÇESESĐĐSeramiSeramiğğin tarihin tarihççesini anlar.esini anlar.�� SERAMSERAMĐĞĐĐĞĐN YAPIMIN YAPIMISeramik nasSeramik nasııl yapl yapııllıır kavrar.r kavrar.�� SERAMSERAMĐĐK HAMMADDELERK HAMMADDELERĐĐSeramik hammaddelerin neler olduSeramik hammaddelerin neler olduğğunu kavrar.unu kavrar.

SERAMSERAMĐĐK NEDK NEDĐĐR?R?�� Seramik bir veya birden fazla metalin, metal olmayan element ileSeramik bir veya birden fazla metalin, metal olmayan element ile birlebirleşşmesi mesi

ve ve sinterlenmesisinterlenmesi sonucu olusonucu oluşşan inorganik bilean inorganik bileşşiktir. Genellikle kayalariktir. Genellikle kayalarıın dn dışışetkiler altetkiler altıında parnda parççalanmasalanmasıı ile oluile oluşşan kil, an kil, kaolenkaolen ve benzeri maddelerin ve benzeri maddelerin yyüüksek sksek sııcaklcaklııkta pikta pişşirilmesi ile meydana gelirler. Bu airilmesi ile meydana gelirler. Bu aççııdan halk arasdan halk arasıında nda pipişşmimişş toprak esasltoprak esaslıı malzeme olarak bilinir. malzeme olarak bilinir. ÖÖrnerneğğin, cam, tuin, cam, tuğğla, kiremit, la, kiremit, tataşş, beton, , beton, ççimento, aimento, aşışındndıırrııccıı tozlar porselen ve tozlar porselen ve refrakterrefrakter malzemeler bu malzemeler bu gruba girer. Kil belirli bir gruba girer. Kil belirli bir üüretim sretim süürecini gerecini geççirdikten sonra, sert ve deforme irdikten sonra, sert ve deforme olmayan, bazolmayan, bazıı öözel etkenler dzel etkenler dışıışında hinda hiççbir dbir dışış etkiden kolayca etkilenmeyen etkiden kolayca etkilenmeyen bir malzeme haline gelir. Seramik malzeme bir malzeme haline gelir. Seramik malzeme üüretiminde, kil hamuruna belirli retiminde, kil hamuruna belirli maddeler katarak, demaddeler katarak, değğiişşik ik şşekillendirme yekillendirme yööntemleriyle, kullanntemleriyle, kullanıılan hamurun lan hamurun bbüünyesine uygun bir pinyesine uygun bir pişşirme ile, seramik malzemeye istenilen niteliirme ile, seramik malzemeye istenilen niteliğği i kazandkazandıırma imkanrma imkanıı vardvardıır. Biler. Bileşşiminde deiminde değğiişşik tik tüürde silikatlar, rde silikatlar, alalüüminatlarminatlar, , su ve bir miktar metal oksitler ile alkali ve toprak alkali bilesu ve bir miktar metal oksitler ile alkali ve toprak alkali bileşşikler bulunan bir ikler bulunan bir malzemedir. Bazmalzemedir. Bazıı seramiklerde iyonsal, kseramiklerde iyonsal, kıısmen smen kovalentkovalent babağğ bulunabilir. bulunabilir. BazBazıılarlarıı amorf, bazamorf, bazıılarlarıı da kristal yapda kristal yapııllııddıırlar. rlar. ÇÇok sert ve gevrektirler. Ergime ok sert ve gevrektirler. Ergime ssııcaklcaklııklarklarıı yyüüksek (silis 1750ksek (silis 1750ººC'deC'de alalüüminatminat 20502050ººC'deC'de ergir), ergir), ııssıı ve ve elektriksel yelektriksel yöönden yalnden yalııtkandtkandıırlar. Silise %6 rlar. Silise %6 alalüüminatminat katkatııllıırsa ergime srsa ergime sııcaklcaklığıığı15501550ººC'eC'e ddüüşşer. Demir oksit ve alkali bileer. Demir oksit ve alkali bileşşikler ergime sikler ergime sııcaklcaklığıığınnıı daha da daha da azaltarak 900azaltarak 900ººCC’’yeye kadar dkadar düüşşüürebilirrebilir..

SERAMSERAMĐĞĐĐĞĐN TARN TARĐĐHHÇÇESESĐĐ�� Seramik ateSeramik ateşşin bulunup kullanin bulunup kullanıılmaslmasıından sonraki tarihlerde yapndan sonraki tarihlerde yapıılmaya lmaya

babaşşlanmlanmışışttıır.r.ĐĐlk seramilk seramiğğin M.in M.ÖÖ. onuncu ve dokuzuncu binlerde . onuncu ve dokuzuncu binlerde üüretildiretildiğği i saptanmsaptanmışışttıır.En eski ve r.En eski ve öönemli bulgulara nemli bulgulara TTüürkistanrkistanıınn AAşşkavakavabböölgesinde(M.lgesinde(M.ÖÖ.8000),Filistin.8000),Filistin’’in in JerichoJericho bböölgesinde(M.lgesinde(M.ÖÖ.7000),Anadolu.7000),Anadolu’’nun nun ççeeşşitli hitli hööyyüüklerinde (klerinde (öörnerneğğin Hacin Hacıılar,M.lar,M.ÖÖ.6000) ve Mezopotamya olarak .6000) ve Mezopotamya olarak adlandadlandıırrıılan Diclelan Dicle--FFıırat nehirlerinin arasrat nehirlerinin arasıında kalan bnda kalan böölgede rastlanmlgede rastlanmışışttıır.r.

�� SeramiSeramiğğin ilk hammaddesi. balin ilk hammaddesi. balççıık adk adıı ile tanile tanıınan, nan, ççok ince taneli koyuca ok ince taneli koyuca kkııvamlvamlıı ççamur birikintileri,ilk seramik kaplar,da balamur birikintileri,ilk seramik kaplar,da balççıık ile sk ile sııvanmvanmışışsepetlerdi.Bu balsepetlerdi.Bu balççıık sk sııvalvalıı sepetlerin atesepetlerin ateşş ile buluile buluşşup sertlik kazanmalarup sertlik kazanmalarıısonucu olusonucu oluşşan seramik kaplar,kullanan seramik kaplar,kullanışışllıı kap kap kacaklarkacaklarıı oluoluşşturdular.Balturdular.Balççığığa a karkarışışttıırrıılan daha az lan daha az öözlzlüü toprak ve nehir kumlartoprak ve nehir kumlarıı ile ile ççamurun amurun öözszsüüzlezleşştirilmesi ve btirilmesi ve bööylelikle ateylelikle ateşşten daha baten daha başşararııllıı sonusonuçç alalıındndıı..

�� ĐĐlk lk ççamur hazamur hazıırlama teknikleri yorlama teknikleri yoğğurma,urma,ççiiğğneme,ve dneme,ve döövmeydi.Kurutma avmeydi.Kurutma aççıık k havada dohavada doğğal olarak yapal olarak yapıılmaktaydlmaktaydıı..

�� PiPişşirme bairme başşlanglangııççta ata aççıık atek ateşşte ,ate ,aççııkta yapkta yapıılmaktaydlmaktaydıı.A.Aççıık atek ateşşin fin fıırrıınlara nlara aktaraktarıılmaslmasıı ile bile büüyyüük ak aşşama yapama yapııldldıı..ĐĐlk flk fıırrıınlar odunla nlar odunla ııssıınmaktaydnmaktaydıılar.lar.

�� Tarihin erken dTarihin erken döönemlerinde seramik yapnemlerinde seramik yapıımmıında kullannda kullanıılan bu ilkel lan bu ilkel yyööntemler(hazntemler(hazıırlama,kurutma,pirlama,kurutma,pişşirme) doirme) doğğallallııklarklarıı nedeni ile gnedeni ile güünnüümmüüze ze kadar gelmikadar gelmişşlerdir.lerdir.

�� ((DoDoçç.Dr.Dr AteAteşş ArcasoyArcasoy))

SERAMSERAMĐĐK YAPIMIK YAPIMI

�� TopraToprağığın Aten Ateşşle Bulule Buluşşmasmasıı�� Toprak, su ile karToprak, su ile karışışttıırrıılarak larak ççamur haline amur haline

getirilir.getirilir.

�� ĐĐyice yice yoyoğğurulanurulan ççamur plakalar halinde amur plakalar halinde ddöökküülerek istenilen klerek istenilen kııvama gelinceye kadar vama gelinceye kadar kurutulur.kurutulur.

�� KKııvama gelen plakalar sucuk makinesi advama gelen plakalar sucuk makinesi adııverilen alete sokulurverilen alete sokulur

��

�� ÇÇamur plakalaramur plakalarıı sucuk makinesinde iyice sucuk makinesinde iyice ssııkkışışttıırrıılarak 20 cm larak 20 cm ççapapıında sucuklara nda sucuklara ddöönnüüşşttüürrüüllüür.r.

�� Elle tekrar yoElle tekrar yoğğrularak sucuklarrularak sucuklarıın havasn havasııalalıınnıır.r.

�� Torna makinesine yerleTorna makinesine yerleşştirilen tirilen ççamura elle amura elle şşekil verilirekil verilir

.

�� PiPişşirilen formlar soirilen formlar soğğuduktan sonra uduktan sonra ffıırrıınlardan nlardan ççııkarkarııllıır.r.

SERAMĐK HAMMADDELER� KĐL -KAOLEN� FELDĐSPAT� KUVARS� YARDIMCI HAMMADDELER

Seramik BSeramik Büünyenye� Anorganik bileşiklerin oluşturduğu çamura seramik bünye denir. Bu

çamurun içinde kil, kaolen, feldispat ve kuvars bulunur.� Kil parçanın kuruduktan sonra KALICI ŞEKĐL ALMASI ĐÇĐN GEREKLĐ

PLASTĐKLĐĞĐ sağlar. � Plastik olmayan hammaddeler, plastikliğin ayarlanmasını sağlar,

örneğin kuvars.� Feldispat ergiticiliği sağlayarak kristallerin birbirine bağlanmasını

gerçekleştirir. Ancak yüksek oranda feldispat kullanılması halinde ürünlerde deformasyon olur.

Seramik HammaddelerSeramik Hammaddeler

� 1. Seramik hammaddeler genel olarak üç grupta toplanabilir.

� a. Kil ve kaolen grubu hammaddeler� b. Kuvars grubu hammaddeler� c. Feldispat grubu hammaddeler.� Bu üç ana gruptan başka dolomit, manyezit, talk, boksit,

şamot, disten, vollastonit, mermer gibi hammaddelerde kullanılmaktadır

Kil ve Kil ve kaolenkaolen grubu hammaddelergrubu hammaddeler

� 1. Killer � Kil, killi kayaç veya killer olarak jeolojide

iki anlamda kullanılır. Killi kayaçlar veya killer, kil minerallerinden oluşmuşkayaçlara verilen isimdir. Ayrıca, birçok literatürde tane boyutları 2 µm daha küçük parçacıklardan oluşmuş kayaçlar veya çökeltilerde kil veya killi kayaçlar olarak adlandırılmaktadır

Killerin YapKillerin Yapıılanmaslanmasıı

Kil minerallerinin birim kristal üniteleri silis tabaka veya zincirleri ile alümina tabaka veya zincirlerinden meydana gelir.

FELDSPATLARFELDSPATLAR� Feldispatlar; potasyum, sodyum, kalsiyum, nadiren baryumlu

aluminyum silikatlar olup en önemli mineral grubunu oluştururlar. Bu mineraller monoklinik ve triklinik sistemde kristalleşmelerine rağmen tümünün kristal şekilleri, yüzey açıları birbirine benzer ve 90 °’lik açıyapan iki iyi gelişmiş dilinimleri vardır. Sertlikleri 6, özgül ağırlıkları2.55- 2.76’dır.

Kil TanKil Tanıımmıı� Kil minerallerinin bileşimini genellikle Aluminyum

hidrosilikatlar meydana getirmektedir. � Killer, su ile karıştırıldıklarında plastik ve daha fazla su

ilavesinde kolloid özellik kazanırlar. Bu özellikleri onların mekanik veya döküm yolu ile kalıcı bir şekil verilmesini sağlar. Pişirilen killer sert ve dayanıklı ürünler meydana getirirler. Sulu veya diğer çözeltilerdeki kolloid killer, bazıorganik maddeleri ve katyonları absorbe eder.

Killerin TabakalanmasKillerin Tabakalanmasıı ve Su ile ve Su ile YapYapıılarlarıındaki dendaki değğiişşimim

� Kil-su karışımlarında, killer içine ilave edilen su miktarına göre farklı özellik gösterirler. Bu özellikler plastiklik, akıcılık, kolloid ve tiksotropik özelliklerdir. Bu fiziksel özellikler, endüstriyel ve mühendislik açısından kil minerallerinin kullanımını etkiler.

FELDFELDĐĐSPATLARIN KULLANIM SPATLARIN KULLANIM ALANLARIALANLARI

Feldispatlar, genellikle seramik ve porselen (sofra eşyası, elektroporselen, sağlık gereçleri, karo fayans, karo-seramik), cam (kristal, optik, levha- pencere camı, renkli cam, sofra eşyası) sanayi ile diğer (yumuşak aşındırıcı, sabun, cila, sır, emaye vd.) alanlarında hammadde olarak kullanılır.

�� Seramik narSeramik nar

KUVARSKUVARS

SiO2 bileşiminde ve farklı kristal yapılarında (polimorfizm) çeşitli mineraller bulundururlar. Bunlar, kuvars, tridimit, kristoballit, koesit ve stishovit’dir.

Yoğunluğu 2.65 gr/cm3, sertliği ise 7’dir. Saf hali renksizdir, kırılma yüzeyleri yoktur. Midye kabuğu şeklinde düzensiz kırılımlarıvardır. Doğada en yaygın β-kuvars’dır. Asitte erimez, yalnızca HF’de erir.

KUVARSIN SICAKLIKLA KUVARSIN SICAKLIKLA POLPOLĐĐMORFMORFĐĐK DK DÖÖNNÜÜŞŞÜÜMMÜÜ

� Kuvars seramik bünyenin iskeletini oluşturur. Kuvars oranı arttıkça sertlik ve sıcaklık artar. 573 °C- 870 °C iki basamakta genleşme görülür ve bu sıcaklıklar yavaş geçilir. Seramiklerde genelde α kuvars ve tridimit polimorflarıgözlenir

KAYNAKLARKAYNAKLAR�� www.www.ĐĐMG528.MG528.ĐĐMAGESHACK.USMAGESHACK.USwww.istegenc.comwww.istegenc.com

www.turkiyewww.turkiye--resimleri.comresimleri.com

www.cnntwww.cnntüürk.comrk.com

www.kenthaber.comwww.kenthaber.comwww.reklamarsivicomwww.reklamarsivicom

www.wemyssware.comwww.wemyssware.com

www.chichiqueen.comwww.chichiqueen.comwww.pakser.comwww.pakser.com

www.weblebi.comwww.weblebi.com

www.sci.ege.edu.trwww.sci.ege.edu.tr

www.twww.tüürkseramik.comrkseramik.comwww.sakarya.edu.trwww.sakarya.edu.tr

www.kimyatwww.kimyatüürk.comrk.com

www.askwww.ask--der.orgder.org

TETEŞŞEKKEKKÜÜRLERRLERHAZIRLAYANHAZIRLAYANÖÖZGE TZGE TÜÜRKERRKER