ÖĞretmenİn pusulasi: genel ÖĞretİm İlkelerİ (araştırma … etem yesilyurt... · 2020. 9....

263

ÖzBaşta öğretmenler olmak üzere öğrenciler ve eğitimin diğer paydaşları tarafından

takip edilmesi gereken genel öğretim ilkeleri, eğitimin hedeflerine ulaşmasında pusula gibi yol gösterici role sahiptir. Okul öncesinden üniversiteye kadar hangi öğretim ka-demesinde, okul türünde, derste, ünitede, konuda olursa olsun; öğretmenlerin branşı ne olursa olsun, bir öğretmen derslerinde hangi öğretim-öğrenme model, strateji, yöntem ve tekniğini kullanırsa kullansın bu değişkenlerin tamamı genel öğretim ilkelerine uygun olmalıdır. Genel öğretim ilkeleri, öğretmenlere genellikle lisans eğitim sürecinde başta “Öğretim İlke ve Yöntemleri” dersi olmak üzere öğretmenlik meslek bilgisi derslerinde kazandırılmaktadır. Ancak alanyazın taraması sonucunda genel öğretim ilkelerinin tama-mını ayrıntılı ve bir bütünlük içerisinde sunan herhangi bir kaynağa ve konuyla doğrudan ilgili olan herhangi bir araştırmaya ulaşılamamıştır. Nitel araştırma yaklaşımı çerçeve-sinde yapılan bu çalışma, alanyazında farklı kaynaklarda yer alan ve kabul gören genel öğretim ilkelerinin tamamını kapsayıcı ve ayrıntılı bir şekilde ele almak ve bu ilkeleri tek çalışma içerisinde sunmak amacıyla yapılmıştır. Çalışmanın sonucunda 27 genel öğretim ilkesi bir bütünlük içerisinde ve ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Bu çalışmanın başta öğ-retmenler ve öğretim elemanları olmak üzere öğretici ve öğrenici konumda yer alan tüm bireylere, öğretmen yetiştirme sürecine ve alanyazına katkı sağlayacağı umulmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Öğretmen, Öğretim, Öğretme Süreci, Öğretim İlkeleri, Öğretim İlke ve Yöntemleri.

*) Doç.Dr.,AkdenizÜniversitesi,EğitimFakültesi,EğitimBilimleriBölümü,EğitimProgramlarıveÖğretimAnabilimDalı (e-posta:[email protected])ORCIDID:https://orcid.org/0000-0002-7340-7536

ÖĞRETMENİN PUSULASI: GENEL ÖĞRETİM İLKELERİ(Araştırma Makalesi)

Etem YEŞİLYURT (*)

EKEV AKADEMİ DERGİSİ • Yıl: 24 Sayı: 83 (Yaz 2020)Makalenin geliş tarihi: 12.06.20201. Hakem rapor tarihi: 25.06.20202. Hakem rapor tarihi: 07.07.2020Kabul tarihi: 15.07.2020

264 / Doç. Dr. Etem YEŞİLYURT EKEV AKADEMİ DERGİSİ

The Compass of Teacher: General Teaching PrinciplesAbstract

The general teaching principles, which should be followed by students, especially teachers, and other stakeholders in education, play a guiding role as a compass in achieving the goals of education. From pre-school to university, no matter in which teaching level, type of school, course, unit or subject; regardless of the branch of teachers and the teaching level of the students; Regardless of which teaching-learning model, strategy, method and technique is used by a teacher, all of these variables should be in accordance with the general principles of teaching. These principles are generally taught to teachers in the undergraduate education process. As a result of the literature review, no resources could be found that provide the integrity of the general principles of teaching and no research directly related to the subject could be reached. This study was conducted in order to cover the general principles of accepted teaching in the literature in a comprehensive manner and to reach all general principles of teaching in a single study. As a result of the study, 27 general principles of teaching were compiled and explained in detail. It is hoped that this study will contribute to the process of teacher training, and literature, to all individuals who are instructor and learner, especially university lecturer and teachers.

Keywords: Teacher, Teaching, Teaching Process, Teaching Principles, Teaching Principles and Methods.

1. GirişÖğrencininyaşamahazırlanması, toplumsallaşması,kendinigeliştirmesivegerçek-

leştirmesi,meslekedinmesivetoplumunkültürelmirasınınyeninesillereaktarılmasındatemelgörevieğitimveeğitiminplanlıolarakverildiğibaştaokullarolmaküzereeğitimkurumlarıüstlenmektedir.Eğitimsistemivekurumlarınınanapaydaşlarındanbiriolanöğretmen, eğitiminamacınaulaşmasında temelgöreviüstlenmektedir.Dolayısıylaöğ-renme ve öğretme sürecinde (eğitim durumlarında, eğitim-öğretim sürecinde) öğreticikonumdaolanöğretmenler,bugöreviyerinegetirirkenonlarabirbakımarehberlikedenveyayolgöstericikonumdaolan“genelöğretimilkeleri”nitemelalmakdurumundadır.

Bellibiralanaözgüolanbilgilerinöğrencilerekazandırmasüreciveyabireğitimku-rumundaöncedenhazırlanmışbiröğretimprogramıçerçevesindeplanlı,düzenli,amaçlıvekontrollüolarakyürütülenuygulamalara“öğretim”denir(Güneş,2014a).Planlı,dü-zenli,amaçlıvekontrollüolmasıiçinöğretimingeçerliğikanıtlananveevrenseldüzeydekabul gören ilkeler rehberliğinde gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Bu bağlamda ilke,“temeldüşünce,temelinanç,umde,prensip”olaraktanımlanmaktadır(TürkDilKuru-mu[TDK],2019).Eğitimsözlüğünegöreilke;herçeşittartışmanındışındaveüstündetutulananadüşünce,inanış,başkural,temelbilgivekural,uyulmasıveyatakipedilmesigereklidavranışkuralı(Bakırcıoğlu,2012)olaraktanımlanmaktadır.Kavramolarakilke;

265ÖĞRETMENİN PUSULASI: GENEL ÖĞRETİM İLKELERİ

araştırma, uygulamalar neticesinde ulaşılmış ve pek çok bilim insanının dile getirdiğitartışmaveyaşüphegötürmeyecekkadarsağlamtemelleresahipolanönfikirlerdir(He-sapçıoğlu,2010).İlke;prensip,kural,ölçüolarakdaifadeedilebilir.İlke,amacaulaştırandoğruluğuvekesinliğikanıtlanmış,hertürlüşüphedenarındırılmışöncüldüşünceler,kı-lavuzveyarehberfikirlerdir.Herfaaliyetiçinölçügibikullanılan,olaylarıniyianlaşıl-masınısağlayankılavuzfikirlerdir.Öğrenmeveöğretmesürecindemuhtevanın(içeriğin)öğretilmesiamaçlanır.Buamaçlar içinkullanılacak ilkeler,öğretmeninuygun faaliyetveetkinliklereyönelmesinidestekleyeceğigibiöğrenciyidegüdüleyerekonunbaşarılıolmasınayardımcıolmaktadır(Çoban,2011).

Hereğitimfaaliyetinebaşlarkenilgilietkinliğinveyafaaliyetinamacınaulaşmasınıkolaylaştıracakşekildedahaöncesindeilkelervekurallarbelirlenmektedir.Bukurallarveilkelerindoğruluğu,amacaulaşmayıkolaylaştırır.Çünkübukurallar,öğrenmeveöğ-retmesürecininköşetaşlarınıoluşturmaktavekurallarauyulmadığızamanbaşarıyaula-şılmaşansıoldukçadüşmektedir(Küçükahmet,2001).Buradabahsigeçenkurallar,genelöğretimilkelerinivurgulamaktadır.Genelöğretimilkeleri,öğretimsürecinindüzenlenipyürütülmesineışıktutabileceknitelikteolantemelfikirolaraktanımlanabilir.Builkeler,öğretimsürecindeyapılanetkinliklerinbirtürölçütü,öğretmeninisekılavuzudurumun-dadır.Genelöğretimilkeleri,öğretimprogramınınamacınaulaşmasında,içeriğinöğren-cilerekazandırılmasında,öğretimdurumlarınınetkiliveverimliişletilmesindedeğerlen-dirmeninobjektifyapılmasında,öğretmeningörevvesorumluluklarınıyerinegetirmesin-derehberkonumundayeralmaktadır.KonuylailgiliolarakKaratekinveDurmuş(2008),biröğretimprogramınındüzenlenipuygulamayakonulmasındandersaraç-gereçlerininseçilmesinekadarolanbütünetkinliklerdebu ilkelerinhareketnoktasını teşkilettiğinivurgulamaktabunedenlebuilkeleribilmeninveuygulamanınbaştaöğretmenlerolmaküzereeğitimleilgilitümpaydaşlarıngörevleriarasındayeraldığınıbelirtmektedir.

1.1. Çalışmanın ÖnemiHeriş,mesleknasılkibirtakımilkelerdoğrultusundayapılıyorsa,öğretmeişininve

öğretmenlikmesleğininyapılmasürecindedeadı“genelöğretimilkeleri”olanbirtakımilkelereihtiyaçduyulmaktaveöğretmenlerinyeterlikleriarasındabuilkelerönemliyertutmaktadır.Buyeterlikleri kazanmaları için öğretmenlerin özel bir eğitim sürecindengeçmelerineihtiyaçvardır.Buihtiyacıkarşılamagörevibaştaeğitimfakülteleriolmaküzereöğretmenyetiştirenkurumlara aittir (Yeşil, 2008;YükseköğretimKurulu-DünyaBankası(1998).Öğretmenlikmesleğiaçısındanbukadarönemligörülengenelöğretimilkelerine“ÖğretimİlkeveYöntemleri”,“ÖzelÖğretimYöntemleri”gibikonuyladoğ-rudanilgiliöğretmenlikmeslekbilgisiderskitaplarıbaştaolmaküzerebukonuyaiçerikolarakalanyazındayeralankaynakların(kitap,makale,tezvb.)bazılarındahiçyerveril-mediğigörülmektedir.Builkelerbazıkaynaklarda(Akpınar,2012;Demirel,2007;Ergün&Özdaş,1997;Gömleksiz,2018;Güneş,2014b;Karabacak,2015;Pala,2008;Sünbül,2011;Tok,2012;Turan,2007;Ummanel&Dilek,2016;Yeşilyurt,2012)kısacaveözet


şeklindeyeralmaktadır.Karabacak (2015) ileKaratekinveDurmuş (2008) tarafındanbirazdahadetaylışekildeyerverilmesinerağmengenelöğretimilkelerinibirbütünlükiçerisindesunanherhangibirkaynağavekonuyladoğrudanilgiliolanherhangibiraraş-tırmayaulaşılamamıştır.

İlkeler,gelişigüzelolarakortayakonulankurallarolmayıpbirbiriyleilişkilivebirbiri-nidestekleyiciniteliktedir.EğitimdeamacaulaşmayıkolaylaştırmakiçinXVll.yüzyıldanbaşlayarakgünümüzekadarPestalozzi,Floebel,Comeniuse,Deweybaştaolmaküzereçeşitlibiliminsanlarının,araştırmalarısonucubirçoköğretimilkesiortayaçıkmıştır.Builkeleringenelolaraknitelendirilmesi,bunlarıngenelkabulgörmüşvezamaniçerisin-deişeyaradığıtestedilmişilkelerolduğuanlamınagelmektedir(Akpınar,2012;Kutlu,Doğan&Karakaya,2008).Eğitim-öğretimdeamacaulaşmayıkolaylaştırmakiçinbilim-selaraştırmasonuçlarınagörebirçoköğretimilkesiortayaçıkmıştır.Farklıkaynaklardafarklı sayı ve içerikte yer alangenel öğretim ilkeleri, bu çalışmadaderlenmiş, detaylıbirşekildeelealınmış,baştaöğretmenlerolmaküzereeğitiminpaydaşlarınabirbakıma“genelöğretimilkelerielkitabı”şeklindesunulmuştur.Genelöğretimilkeleriçeşitlikay-naklarda“eğitimingenel ilkeleri”, “eğitimveöğretimin ilkeleri”, “öğretimin ilkeleri”,“öğretimveöğrenmeninilkeleri”vb.farklıbaşlıklaraltındaverilmektedir.Buçalışmadatümbubaşlıklarıiçerecekbiçimdevedahayayınolarakdakullanıldığışekliyle“genelöğretimilkeleri”başlığıtercihedilmiştir.Buçalışmakapsamındaderlenengenelöğretimilkelerininbaştaöğretmenlerolmaküzere,eğitimindiğerpaydaşlarınavealanyazınakat-kısunmasıumulmaktadır.

1.2. Çalışmanın AmacıBuçalışma,alanyazındafarklıkaynaklardafarklısayıveiçerikteyeralangenelöğre-

timilkelerinibirçalışmaiçerisindekapsamlıveayrıntılısunmakveaçıklamakamacıylayapılmıştır.

2. YöntemBubölümdeçalışmayaklaşımınaveetiğineyerverilmiştir.

2.1. Çalışma YaklaşımıNitelaraştırmayaklaşımıçerçevesindeyapılanbuçalışmadokümanincelemesiyön-

temiyleyapılmış,eldeedilenbilgilerayrıntılıvebirbütünlükiçerindederlenmiştir.Araş-tırmadaincelenenolguveyaolaylarlailintilibilgileriçerenyazılıbelgevekaynaklarınayrıntılıolarak taranmasıvebubilgilerdenyenibirbütünlükoluşturulması,doküman/metinanaliziolarakadlandırılmaktadır(Creswell,2002;Akt:Baltacı,2019).Dokümanincelemesiyönteminedayalıolarakyapılanderlemeçalışması,elealınankonununbaş-lıklarınaöncelikvermekte,bubaşlıklaraodaklanmakta (Aydoğdu,Karamustafaoğlu&


Bülbül,2017),alanyazındakiçalışmalarınyaklaşımvefikirlerinözetlenmesineveyabuçalışmalardanhareketlearaştırmanınamacıdoğrultusundabirsentezoluşturulmasınaim-kânsunmaktadır(Herdman,2006).

2.2. Çalışma EtiğiÇalışmanınyürütülmesindealanyazındayeralanveçalışmakonusuylailgili,bilimsel

niteliğiolangeçerlivegüvenilirkaynaklardikkatealınmıştır.Yararlanılankaynaklaraça-lışmaiçerisindevekaynakçadayerverilmiştir.Kaynaklardanyararlanırkenanlamkaybıolmamasınadikkatedilerekdolaylıanlatımönplanda tutulmuştur.Çalışmanınalanya-zındayer alançalışmalarlabenzerliği (intihal raporu)birüniversiteninweb sitesindenulaşılabileniThenticateprogramıylayapılmışolupbenzerlikoranıyaklaşık%10olarakortayaçıkmıştır.Kısacaçalışmakapsamındaaraştırmaveyayınetiğinedikkatedilmiştir.

3. Genel Öğretim İlkeleriLiteratürtaramasısonucundaulaşılangenelöğretimilkelerinevebuilkelerinözellik-

lerineaşağıdayerverilmiştir.

3.1. Hedeflerden (Amaç-Kazanım) Haberdar Etme İlkesiHedef, yetiştirmek istenilen bireylerde bulunması uygun görülen ve eğitim yoluy-

lakazandırılabilirmahiyetteolanözellikleridir.Öğrencilere,dersöncesindeveyadersingirişaşamasındailgilidersinhangihedeflerinin(kazanımlarının)kazandırılacağı,dersingenelveözelhedeflerininnelerolduğuvedersbitimindeöğrencilerinkendilerindehangidavranışdeğişikliğiyaşamalarıgerektiğiaçıkolarakizahedilmelidir.Öğrencininkendin-denbeklenileninneolduğunubilmesihemdersinhemdeöğrencininbaşarısınıartırmak-ta,öğrenmeyeilişkinkaygısınıazaltmaktadır(Yeşilyurt,2012).Hedeftenhaberdaredilenöğrenci dersin, ünitenin hatta konunun sonundahangi kazanımları kazanacağını, neyegöredeğerlendirileceğiniöğrenmişolur.Hedefinöncedenbelirtilmesiöğrenciyihareketegeçirir,onukonudışınaçıkmaktankurtarırvekonuyaodaklanmasınayardımeder,öğ-retmeneolangüveniartırır(Tok,2012).Bunlarınyanısırailgiliilke,öğrencideöğrenmeisteğininartmasınaveerişilebilecekbeklentidüzeyininsomutolarakgösterilmesinekatkısağlar(Pala,2008).

3.2. Hedeflere (Amaç-Kazanım) Görelik (Uygunluk) İlkesiHangiöğretimkademesindeolursaolsundüzenleneneğitim-öğretimfaaliyetleribir

hedefe ulaşmak için gerçekleştirilir. Bu nedenle eğitim ve öğretimde hedefler sürekligözönündebulundurulmalıdır.Eğitim-öğretimetkinliklerinindüzenlenmesindehedeflertemelçıkışnoktasıolmalıdır.Okullardauygulananöğretimprogramlarınıöğretmenler,programdayeralanhedeflereulaşacakşekildeneyi,nezaman,nerede,nekadarsürede,hangiyöntem, teknikvearaç-gereçlerikullanaraknasılöğreteceklerinivenasıldeğer-


lendirmelerdebulunacaklarınıortayakoyanplanlarhalinedönüştürürler.Buradakibütünunsurlar,belirlenmişhedeflerehizmetedecekşekildeorganizeedilir.Birbaşkaifadeileeğitim-öğretimfaaliyetleri,hedefleregöreplanlanırvebuhedeflereuygunolmakzorun-dadır(Karabacak,2015).

3.3. Çocuğa (Öğrenciye-Bireye) Görelik İlkesi Birbakımagenelöğretimilkelerinindetemelinioluşturançocuğagörelikilkesi,çağ-

daşeğitimakımlarında“çocuktanhareketakımı”görüşlerininetkiliolduğubir ilkedir.Taşpınar’a(2012)göre,herbireyinfarklıyeteneklere,zekâdüzeylerine,çalışmaalışkan-lıklarına,öğrenmestillerinesahipolduğukabuledilereköğrenme-öğretmesürecibunauygundüzenlenmelidir.

Çocuğagörelikilkesi,çocuklarınminyatüryetişkinlerolmadığını,onlarınkendilerineözgügelişimözellikleritaşıyanbireylerolduğunaişaretetmektedir.Builke,eğitimciJ.Dewey(1859-1952) tarafındanyirminciyüzyılınbaşlarındabenimsenmiş,savunulmuşveeğitimalanınakazandırılmıştır.Dewey,sınıflaraklâsiksıralaryerineöğrencilerinça-lışmayaveişyapmayaimkântanıyanmasalarınkonulmasınıönermiştir.Dewey’egöreçocuk;hareketetme,çevresiyle ilgilenme,etkinliktebulunmave işyapmagüdüleriyleyüklüdür.Çocuğungelişebilmesiiçinbufaktörlerindoyurulmasıveyaolumluyönedoğ-rukanalizeedilmesigerekmektedir.Çocuğagörelikilkesi,öğrenmeveöğretmesüreciniöğrencilerin(çocukların)içerisindeyeraldıklarıgelişimdüzeyineuygunşekildeorgani-zeetmeyiveonlarınbireyselfarklılıklarınıgözönündebulundurmayıtemelalmaktadır.Özellikle,öğretiminögelerinioluşturançevre, araç-gereçler, eğitimortamıveöğretimprogramıçocuğagörelikilkesinegörebiçimalmalıdır.Hattaokulunyerleşimi,çocuğunsınıfta oturacağı sandalyenin biçimi ve yüksekliği, çocuğun kullanacağı oyuncak, ka-lem,defter,kitapgibiaraç-gereçleröğrencininbilişsel,zihinsel,bedensel,kısacagelişimdönemiveözelliklerinegörebelirlenmelidir.Bu ilkeyiuygulamak içinöğretmenlerin,eğitimvegelişimpsikolojisiileçocuğuniçerisindebulunduğugelişimdönemivebudö-nemlerinözelliklerinibilmesi,yapılacaketkinliklerinçocuğuniçindebulunduğugelişimdüzeyine uygunolmasına dikkat etmesi gerekmektedir.Örneğin ilkokul birinci sınıftaolanbiröğrenciye25X5kaçedersorusunusorup,buişlemizihnindeyaparakcevabısöy-lemesinibeklemekuygundeğildir.Öğrencilerinilgiveihtiyaçları,öğrenmehızı,derseaktifkatılımıvebireyselfarklılıklarınındikkatealınmasıbuilkenintemelilgialanındayeralmaktadır(Karatekin&Durmuş,2008).Çocuğa(öğrenciye-bireye)görelikilkesininalttemalarına(ilkelerine)vebuilkeleringenelözelliklerineaşağıdayerverilmiştir.

3.3.1. Öğrencilerin İlgi, İhtiyaç ve Yetenekleri İlkesiOkullarınvarlıknedenini,öğrencilerinilgiveihtiyaçlarınıkarşılamakveonlarınye-

teneklerinigeliştirmekoluşturmaktadır.Bunedenleöğretimprogramlarıöğrencilerinilgi,ihtiyaçveyeteneklereuygunolarakhazırlanmalı;öğretmenlerdeöğrenmeveöğretme


sürecindeöğrencilerinbuözelliklerinidikkatealmalıdır(Bilen,2006).Öğretmen,öğren-cilerinnelereilgisininolduğununfarkındaolmalı;yapılanetkinliklerileöğrenciilgileriniörtüştürmeliveöğrencilerimotiveetmelidir.Öğretmenöğrencilerinilgilerinitespitetmekiçiniyibirgözlemciolmalı,öğrencilerleaçıkveçiftyönlüiletişimkurmalıdır.Öğrencile-rinilgilerinibelirleyenöğretmen,builgileretrafındaöğrencilerdekeşfetme,araştırmavemerakduygusunugeliştirebilir.Konuyailgiduyanöğrencilerdersedahaaktifkatılırlar.Budurumugözönündebulunduranbiröğretmenkonuyusosyal,maceracı,araştırılabilirvekatılımı sağlayacakbiçimdeplanlayabilir, öğrencilerinkonuya ilgisini çekmek içinsoruvearaştırmalardanfaydalanılabilir.Dersinbaşlangıçaşamasındaproblemveyail-ginçbirsoruortayaatılaraköğrencilerdemerakuyandırılabilir(Özbek,2011).

Öğretmenler,kendibildikleriniveyaöğrencilerinbilmedikleriniöğretmekyerineyaşve sınıf seviyesini de dikkate alarak öğrenilmesi gerekenleri öğretmelidir. Çünkü ya-şına veya sınıfına göre yeteneğinin üzerinde veya altında olan bir konuyu öğretmeyeçalışmak doğru bir yaklaşımolmayacaktır.Öğrenci, yaşının üzerindeki bir öğrenmeyigerçekleştirebilecekbeceriyesahipolmadığı içinöğrenemeyecektir.Aynıyaklaşımöğ-rencininyeteneğininaltındakalankonulariçindedikkatealınmalıdır.Herikiaçıdandadüşünüldüğündebudurumzamankaybıolarakkarşımızaçıkmaktadır.Ayrıcakonuçokbasitgeldiğindeveyayeteneğininçoküzerindeolduğundaöğrenciöğrenmekiçinisteksizolabilir(Karabacak,2015).

3.3.2. Olgunlaşma İlkesiOlgunlaşma,vücutorganlarınınkendindenbeklenengörevleriyapabilecekseviyeye

ulaşabilmesiiçinöğrenmeyaşantılarındanbağımsızolarakkalıtımlagelenbiyolojikbirdeğişmedir(Senemoğlu,2010).Kısaca,bireyinbirişiyapabilmebecerisinesahipolmadüzeyiniifadeedenolgunlaşma,kişinindoğuştangetirdiğipotansiyelinortayaçıkmasıvebireyinkendindenbeklenilenişlevleriyerinegetirmesiolarakdatanımlanabilir.Çoğuzamançevreselfaktörlerdenbağımsızolanolgunlaşmauyarıcıyoğunluğunabağımlıdır.Örneğinbirçocuknormalşartlaraltındazaman içerisindeyürüyebilir.Ancakçocuğunyürümesi için yürüme kavramıyla ilgili uyarıcılar görmesi de gerekmektedir (Aydın,2012).Bubakımdanolgunlaşmanınentemeldeğişkenleriyaşvezekâdır.İyibiröğren-meninolmasıvebireyinilgilidavranışlarıkazanmasıiçinonunuygunolanyaşgrubundayeralmasıgerekmektedir.Örneğinbirçocuk,konuşmayıöğrenmesiiçinikiyaşcivarındasoyutişlemyapabilmesiiçin13yaşcivarındabulunmalıdır(Bacanlı,2004).

3.3.3. Hazırbulunuşluk İlkesiHazırbulunuşluk,biröğrenmeetkinliğiiçinöğrenciningerekliolanönkoşulöğren-

meleresahipolmasıdır.Öğrenilecekkonuileilgiliönkoşulniteliğindekikazanımlarnekadar iyigerçekleşmişseyenikonununöğreniminingerçekleşmesi çokdahakolayol-maktadır.Örneğin,üçgenin içaçılarının toplamanıöğrenmeleri içinöncelikleöğrenci-


lerinaçıkavramını,açıçeşitlerinivb.bilmelerigerekmektedir.Eğerbütünöğrencilerbuönkoşulniteliğindekikazanımlarasahipisekolayvekalıcıöğrenmegerçekleşir.Ancakbir sınıfta bu kazanımlara tamamen sahip olan öğrenciler olduğugibi bu kazanımlaraçeşitli düzeylerde sahip olan öğrencilerde olabilir.Önkoşul niteliğindeki kazanımlarasahipolanöğrencilerbirsonrakikonuyuöğrenmedeçokfazlazorluklarlakarşılaşmazkensahipolmayanöğrencilerinöğrenmelerindesorunlaryaşanmaktadır(Karabacak,2015).“Öğretim,öğretmeninkendibildiğiyerlerdendeğil,öğrencininbulunduğuveyabildik-leriyerdenbaşlamalıdır”yargısıhazırbulunuşlukilkesiniiyiyansıtanbirtespittir.Tıpkıbirenstrümanıçalmayıöğrenmedenönceonundinlenmesigerektiğigibi,yenikonuyageçmedenönceöğrencilerinsahipolduklarıbilişsel,psiko-motorveduyuşsalönöğren-melerinbiröntestiletespitedilmesiveokonuhakkındakibilgileringözdengeçirilmesi,hatırlanmasıvarsaeksikliklerintamamlanmasıgerekmektedir(Pala,2008).

3.3.4. Motivasyon (Güdüleme) İlkesiBirdavranışıbaşlatan,anlaşılırkılan,açığaçıkaran,sürdüren,açıklayan,yönlendi-

renpsiko-sosyalvefizyolojikenerjiyegüdüdenir.Güdü,belirlenmişhedeflereyöneltenistek,ihtiyaçvedürtügibisüreçleriiçermektedir.Güdülenme,birşeyyapmakiçinha-reketegeçmekdemektir.Dışsalveiçselolmaküzereikitürgüdülenmevardır(Akbaba,2006;Ergin&Karataş, 2018;Öncü, 2000). İçsel güdülenmededışardanbir uyarıcıyaihtiyaçyoktur.Bireykendiistediğivegerekligördüğüiçingörevitamamlamayagüdüle-nir.Dışsalgüdülenmedeisebireybaşkauyaranlarıgözönünealarakgüdülenir.Örneğin,öğrenci bir öğrenme görevini önemli ve faydalı gördüğü için yapıyorsa içsel, yükseknotalmakiçinyapıyorsadışsalgüdülenmegerçekleşmişolur.Okullardaöğrencininiçselgüdülenmesinisağlamakiçinöğretmendersekarşımerakveilgiuyandırmalıdır.Bununiçinöğrencininilgialanlarınıbelirlemelivebuilgialanlarınagöreöğrenciyigüdüleme-lidir.Çünküyeterincegüdülenmemişbiröğrenci,öğrenmeyehazırhâlegelmişsayılmaz.Dışsalgüdülenmeiseyükseknotverme,övgüler,maddiödüller(not,şeker,çikolatavb.)sunmailegerçekleşir.Araştırmalaröğrenmeveöğretmesürecindedahaçokiçselgüdü-lenmeyeağırlıkverilmesigerektiğinivurgulamaktadır.Ancakdışsalgüdülenmedüşükbaşarılı ve çekingenöğrenciler ile alt öğretimkademelerindeyer alanöğrencileri içinzamanzamankullanılabilir(Jensen’danaktaranTok,2012).

3.4. Dikkat Çekme İlkesiDikkat,zihingücününbellibirolayınyadadurumunaçıklıklakavranabilmesiiçino

olayyadadurumüzerindeyoğunlaşmasıolaraktanımlanabilir.Öğrencilerinilgi,ihtiyaç,bilişselveduyuşsalseviyelerineuygunyollarla,öğrencilerindikkatiöğretimsüreçlerineçekilmelidir.Öğrencinindikkatiniçekmekiçinöğrenciseviyesineuygunolacakşekildeolay,olgu,espri,anı,fıkra,sorusorma,şekil,model,grafik,hikâye,şiir,şarkı,resimvb.unsurlarayerverilebilir(Taşdemir,2003).Dikkathemdışçevreylehemdebireyinilgivegüdüleriyle ilgilidir.Çabuköğrenmeyedeyardımcıolandikkat, öğrenilenbir alış-


kanlıktır.Bubakımdanöğretmenleröğrencilerinbellibirkonuyadikkatvermeleriniveodaklanmalarınısağlamakiçindersinamacınıöğrencilereanlatmalı,konuyakarşımerakuyandırmalıdır.Dikkatiçekmekvebunusürdürmek,öğretmenleriçinkolayişdeğildir.

Dikkatçekmekteenetkilitekniklerdenbiri,hiçbirşeyyapmamaktır.Basitbirşekildeöğrencilerinkarşısındasessizcebeklemek,onlarındikkatiniçekecektir.Diğerdikkatçek-metekniği,konuşmayaçokdüşüksestonuylabaşlamakvesınıfdinlemeyebaşladığındasestonununormalseviyeyeçıkarmaktır.Buteknikzamanzamankullanılaraköğrencilerebudurumdasessizolmalarıveöğretmenedikkatetmelerigerektiğimesajıverilmişolur.Mimiklerveöğretmeninhareketliolmasıdaetkiliolabilir.Çoğu insangibiöğrencilerdeyapılanhareketlerekarşıduyarlıdır.Bunedenleellerikullanmakyadagürültüyapanöğrenciye yanaşmakdikkati çeker.Kısaca, sessizlik, ses kontrolü ve çeşitli hareketlerdersedikkatiartırır.Ayrıca,dersebiröykü,fıkra,soruvedramatizasyonlabaşlamak,çe-şitliyöntem,teknikvearaç-gereçlerkullanmakdadikkatiçekerveonunsürdürülmesineyardımcıolur.Ayrıcaöğrenilenlerinyaşamvekişiseldeneyimlerleilişkisinikurma,yapı-lanişveöğretimyöntemindeseçeneksağlama,dikkatinsürdürülmesindeyararlıolabilir(Tok,2012).

Yaygındikkatçekmeyöntemlerindenbiridegenelliklesorusorularakmerakuyandır-maktır.Örneğin,“Beygirgücükelimesininnasıloluşturulduğuhiçmerakettinizmi?Kimtahminetmekister?(enerjiüzerinebirdersten)”veya“HerhangibirinizYunantanrısınınadıileanılanünlübirotomobilmarkasınıhatırlayabilirmi?(mitolojiüzerinebirdersingirişinden).”Dikkatçekmenindiğerbiryöntemidemerakuyandırangirişsorusuveyauyarıcısısunmaktır.Merakuyandırmadadiğerbirteknikisebellibirçelişkiortayakoy-maktır.Örneğin“Yunanimparatorluğununengüçlüzamanındanedençöktüğünüdüşü-nüyorsunuz?”Gerçekyaşamdakibirtutarsızlıktamerakuyandırır.Örneğin,“Hayvanlarâlemindekibazıküçüksınıflamalarnedeninsanlardandahauzunyaşıyor?”Başlangıçtamantıksızgibigörünenbirşeydedikkatiçeker.Örneğin,“Nedenbirşeyilerigittiğiza-manbaşkabirşeygeriyegeder?”(Kılıç,Babacan&Padem,2014).

3.5. Ön Bilgileri Kullanma-Uyarma İlkesiYeniöğrenilecekbilgilerleilgisi, ilişkisiveöncülüolandahaönceöğrenilmişbilgi

vebecerilerininhatırlanmasıöğrenmeaçısındanoldukçaönemlidir.Öğrencininöğrenmeişinekatılmasıveöğrenmeyisürdürmesiyeniöğrenileceklerledoğrudanilgiliolandahaönceöğrenilmişbilgi vebecerilerinhatırlanmasınıvekullanılmasınıgerektirmektedir.Öğretmen, öğrencilerin önceden kazandıkları bilgi, beceri ve tutumlarını diyagramlar,resimler,formüllergöstererekçeşitliöğrenmestratejilerikullanarakaçıklamayaptıraraksorusoraraktartışarakortayakoyabilir(Tok,2012).Yeniöğrenilecekbilgilerleilgiliolandahaönceöğrenilmişbilgivebecerilerinhatırlanmasıvekullanılmasıöğrencininöğren-meveöğretmesürecinedahaaktifkatılmasınıveöğrenmeyisürdürmesinisağlamaktadır(Fidan,2012).Budurumdadahaöncekiöğrenilmişolanbilgilerdenyanlışveyaeksiköğrenilenbilgivarsaönceliklebunlarıngiderilerekyeniöğrenilecekbilgininbubilgiüze-


rineinşaedilmesigerekmektedir.Öğretmensorusorarakaçıklamayaparaktartışaraköğ-rencilerinöncekiöğrenmelerleilgiliöğrenmeeksiklikleriniveyanlışlarınıortayaçıkara-bilirvegiderebilir(Gökalp,2014).Hazırbulunuşlukilkesiileyakındanilgiliolanbuilke,özelliklesebep-sonuçilişkisi,biriöğrenilmedendiğerkonuöğrenilemezveyakonularınbirbirininönkoşuluniteliğindeyeraldığıderslerdedahafazlaönemkazanmaktadır.

3.6. İpucu İlkesiİpucu,öğrencilerihareketegeçiren,istendikdavranışınyapılmasınavekazanılması-

nayardımcıolandavranışlarveyamesajlardır(Fidan,1982;Akt.İşman&Eskicumalı,2003).Birbaşkatanımdaiseipucuöğrenmeveöğretmesürecindeöğrenciyeneyiöğre-neceğini,bunlarınasılveniçinöğreneceğinigösterenmesajlarıntümüneipucu(işaret)olarak tanımlanmaktadır (Senemoğlu, 2010). “Bilgi hatırlanmazsa başarı imkânsızdır”değerlendirmesindenhareketlehafızadaki(bellekteki)bilginingerigetirilmesininbirçokyoluvardır.Buyollardanbiriside“ipucu”vermedir.Örneğin,birkişibirülkeninbaşken-tinihatırlayamazsabuşehrinilkharfisöylenerekhatırlamasınayardımedilebilir.Diğerbirörnekiseöğrencionikiayısıraylayazarken“Temmuz”ayınıyazmayıunuttuğunda“Haziran’dansonrahangiaygelir?”gibibirifade,onunhatırlamasınayardımcıolabilir.Öğretmeninönemlibirifadeyifarklısestonuilevurgulamasıdaöğrenciiçinipucuolabi-lir(Pala,2008).Bunlarınyanısıraöğrenciyeverilecekolanipuçlarısözlü,yazılı,görsel,işitselvb.tümduyuorganlarınıetkileyecek,öğrenciyidüşünmeyevearaştırmayasevkedecekolanvarlık,olay,olgu,kavram,sembolvb.olabilir.İpuçlarıöğrencilereeskibil-diklerinihatırlamadaveyeniöğrendikleriilebağkurmalarındayardımcıolur.Öğretmen,bireyselfarklıklarıdikkatealarakçoksayıdavefarklıipuçlarıvermeyeözengösterme-lidir(Özbek,2011).Çünküöğrencilerintamamınahitapedecekipuçlarısınıfortamındaonlarasunulanzenginuyarıcılarveyaşantılarlasağlanır.

3.7. Pekiştirme (Pekiştireç) İlkesiİstenilen davranışların olma sıklığını arttıran uyarıcılara pekiştireç, bu uyarıcıların

verilmesiişleminepekiştirmedenir(Sünbül,2011).Birinsanyadaorganizmayayaptığıbirdavranıştanhemensonrasunulanherhangibiruyarıcıeğerinsanınyadaorganizma-nınaynıdavranışıilerdetekraryapmasınısağlıyorsapekiştireç;azaltıyoryadatümüyleortadankaldırıyorsacezadır.Örneğin;istendikbirdavranıştabulunanöğrenciye“aferin”demek,yada“şeker,çikolata,not,kitapvermek,alkışlattırmakvb.”öğrencininbudav-ranışıilerdeyinelemeolasılığınıartırabildiğindenbutüruyarıcılarpekiştireçolarakişekoşulabilir(Sönmez,2008).

Maddi-manevi, dış-iç kaynaklı pekiştiriciler olarak sınıflandırılan pekiştiriciler, ki-şininkendikendiniyüceltmeihtiyacıileilgiliolabilir.Bireyinkendisineolansaygısınıkorumayada artırmayolundayardımcıolabilecekher buluş, nesneyada ifadeonuniçinbirpekiştireçetkisigösterebilir.Pekiştiricilerinherzamanöğretmentarafındanve-rilmesigerekmez.Bunlar,öğrenciyeüyesiolduğubirsosyalgrupyadasınıfarkadaşları


tarafındandasağlanabilir.Sonuçolarakpekiştireç,öğrenciningelişimselözelliklerine,içindeyaşanılankültüreldeğerlere,dersinniteliğine,zamana,yerevekazandırılacakhe-defdavranışlaragöreayarlanmalıdır(Tok,2012).Öğrenmeveöğretmesürecindekritikveyaistenilendavranışlarmeydanageldikçebudavranışlarpekiştirilmelidir.Pekiştirmeyerinegöreöğrenmegüdüsünüartırır,dikkatveöğrenmeçabalarınıyönlendirir,beklenendavranışındenenmesinisağlarvedavranışınistenenyetkinliğeerişerekkalıcıhâlegel-mesinihızlandırır.Farklıpekiştireçlerkullanmak, istenilendavranışınhemenardındanöğrencininihtiyaçvebeklentilerineuygunpekiştieçvermekbuilkeninuygulanmasındaanahtarkonumdayeralır(Demir,2007).

Pekiştireçler,olumluveolumsuzpekiştireçolmaküzereikigrubaayrılır.Birdavra-nıştansonraverilenbiruyarıcı,odavranışınilerdeyinelenmesıklığınıartırıyorsabunaolumlupekiştireçdenir.Birdavranışınsonundauyarıcıortadankalkıyorveortadankal-kanbuuyarıcı,davranışınyinelenmeihtimaliniartırıyorsabunadaolumsuzpekiştireçdenir (Senemoğlu,2010).Soruyadoğruyanıtverenöğrenciye“aferin”demekolumlupekiştirmeye;ikisaatüstüstedersyapılmasındansıkılanöğrencilere“teneffüsarasıver-mek”iseolumsuzpekiştirmeyeörnektir.

Ayrıcapekiştireçlerpekiştirmetarifelerinegörekullanılmalıdır.Pekiştirmetarifelerisabit ve değişik zaman aralıklı, sabit ve değişkenoranlı olarakkarşımıza çıkmaktadır(Sönmez, 2008). Belli zaman aralıkları sonunda pekiştirme yapılmasına sabit aralıklıpekiştirmedenirvebupekiştirmetürüdavranışabağımlıdeğildir.Serbestfaaliyetlerinhaftanınbelligünvesaatlerindeolmasıherhaftabellibirgünvesaattesınavyapılmasısabitaralıklıpekiştirmeyeörnektir.Değişkenzamanaralıklıdaisefarklızamanaralıkla-rıylapekiştireçverilir.Örneğinbazenikihaftada,bazenikigündebirödevkontrolüyapıpöğrencinindefterineimzaatmakdeğişkenzamanaralıklıpekiştirmedir.Planlanmışolanbelirlisayıdakidavranışıngösterilmesinebağlıolarakverilenpekiştirmeyesabitoranlıpekiştirme denir.Örneğin, bir öğrencinin istenilen her üç olumlu davranışından sonra“aferin”veya“yıldız”almasıbupekiştirmeyeörnektir.Değişik sayıda istendikdavra-nışsergilendiktensonrayapılanpekiştirmeyeisedeğişkenoranlıpekiştirmedenirvebupekiştirmedavranışınsönmesinekarşıenetkilipekiştirmedir.Önceleriüçdefaödeviniyaparak imzaalanbiröğrencinindaha sonrabeş,daha sonrayedivb.yaptıktan sonraimza alması değişken oranlı pekiştirmeye örnektir (Babayiğit&Erkuş, 20117;Fidan,2012;Senemoğlu,2010).

3.8. Tekrar İlkesiÖğrencilerinöğrendiklerikonular(bilgiler)üzerindeyenidençalışmasıveöğrendik-

leriniarasıragözdengeçirmesiunutmayıazaindirmektedir.Tekrar,özellikleöğrenilenbilgi ve becerilerin kalıcılığının sağlanmasında önemli işlev üstlenir. Çoğu durum vezamanda tekrar öğrenme için temel bir gerekliliktir.Örneğin, insanın bir yabancı dilikonuşmayı,melodiyiçalmayıvebenzeribecerileritekraryapmadanöğrenmesioldukçazordur(Sünbül,2011).


Bilgininkısasürelibellektesaklanması-tutulmasıveuzunsürelibellektekibilgininisehatırlanması-gerigetirilmesibakımındantekrarönemlibirilkedir.Kısasürelibelle-ğegelenbilgi,zihinseltekraryapılmadığıyadakodlanıpuzunsürelibelleğegönderil-mediğitakdirdeçokhızlıunutulmaktadır.Budurum,derssürecindeöğrencininbelleğegelenbilgilerizihinselolaraktekraretmesininöneminiortayakoymaktadır.PetersonvePeterson’a(1959),zihinseltekrarilehatırlamaarasındaşöylebirilişkininolduğunube-lirtmektedir.Onlaragörezihne(kısasürelibelleğe)gelenbilgininhemen(sıfır-birsaniyearasında)tekraredilmezse%88’i,üçsaniyesonratekraredilirse%62’si,altısaniyesonratekraredilirse%41’i,onsekizsaniyesonratekraredilirse%15’ikalmaktadır.KonuylailgiliolarakH.Ebbinghaus(1885)tarafındanyapılanbiraraştırmasonucundageliştiril-mişunutmaeğrisigrafiğitekrarınuzunsürelibellektekibilgininhatırlanmasınısomutlaş-tırmakta,tekrarınvetekrarsayısının,bellektekibilgiyigüçlendirdiğinikanıtlamaktadır.Onagörebelleğegelenbilgihementekraredilirsekalıcılığınıkorur.Ancakbelleğege-lenbilginin20dakikasonratekraredilirse%60’ı,birsaatsonratekraredilirseyaklaşık%50’si,dokuzsaatsonratekraredilirseyaklaşık%35’ihatırlanmaktadır.Buaraştırma,pekiştirilmedikçevetekraredilmedikçeilksaatlerdevegünlerdebellektetutulanbilgininhızlıbirşekildeunutulduğunu,ilerleyengünlerdeunutmahızınınyavaşladığınıveaslındatamamenunutmanındamümkünolmadığınıgöstermesibakımındanönemlidir.

Sıksık,arasıra,bölümlüveyatoplutekrarınhangisininyapılmasıgerektiği;konununözellikleri,bireyinyaşı,zekâsı,okonudakiyaşantılarıvb.birçokdeğişkenegöreşekil-lenmektedir(Sünbül,2011).Budurum,tekraretmedezamanlamanınoldukçaönemliol-duğunugöstermektedir.Öğrenmegerçekleştiktenhemensonraunutmaenfazlaolduğunagöreanındayapılmasıgerekentekrarunutmayıoldukçaazaindirmektedir.Bilgininka-lıcıolmasıyanibellektekalmasıiçinunutmaperiyoduylaorantılıyapılanaralıklıtekrar,bilgininkalıcılığınaönemlikatkısağlamaktadır.Hatırlamaveöğrenmeüzerindearalık-lıyapılantekrarlarınbirdefadaçokyoğunolarakyapılantekrardandahaetkiliolduğugözlenmiştir.Buradadikkatedilmesigerekennoktatekrarvealıştırmalardakonuyubirbütünolarakmıyoksabütününparçalaraayıraraköğrenmeninmidahaiyisonuçvereceğisorusudur.Busoruyaöğrenmeveöğretmesürecininilkzamanlarındaparçaparçatekraretmeninzamanilerledikçekonuyubirbütünolaraktekraretmenindahauygunolduğusöylenebilir.Genellikleöğrencilerderssürecindebilgiyialıyor,anlıyorveaynıseviyeyiyakalıyorlar.Ancakbilgininöğrenilmişsayılmasıiçintemelşartonunkalıcıolmasıdır.Tekrar,bilgininkalıcıolmasınıntemelşartlarındanbiriolupöğrencilerinbaşarılıolmasınısağlayanönemlibiröğretimilkesidir.

3.9. Bilinenden Bilinmeyene İlkesiÖnöğrenmelerveyaöncekibilgiler,yenibilginindahakolaykazanılmasında,anlam-

landırılmasında,özümsenmesinde,yenibilgininnasılkazanılacağınayolgöstermesindeetkilibirişlevesahiptir(Senemoğlu,2010).Öğrenmeveöğretmesürecinidüzenlerkenöğrencininöncekibilgivedeneyimlerindenfaydalanılmalıdır.Çünküöğrencilerinbildik-


lerindenyolaçıkılarakbilmediklerikonularüzerindedurulmasıöğrenmeaçısındandahaanlamlıveişlevseldir.Yeniveeskibilgilerinikarşılaştıranbiröğrencininöğrenmesidahaanlamlıvekalıcıolmaktadır.Bunusağlamanınengenelyoluisedersbaşlamadanönceveyadersinbaşlangıcındaöğrencilerineskibilgileriniyoklamak,hatırlamak,birbakımahazırbulunuşlukdüzeylerinisomutlaştırmakdayararvardır(Demirel,2007).Öğrenme,öncedenöğrenilenbilgilerededayalıbirsüreçolduğuiçinöğrencininönbilgileri,öğren-diğiyenibilgilerianlamlandırmadakritikönemdedir.Builkeyegöreönceliklebirteşhistesti yapılarakkonuyla ilgili öğrencilerin bilgi seviyeleri tespit edilmelidir.Öğretmen,dersinbaşlangıçaşamasındaöğrencilerinöncekibilgileriniortayaçıkarıcıgirişyapabilir,sorularveyakısahatırlatmalarileöğretiminniteliğini(öğrenmeninkalıcılıkveanlamlılı-ğını)artırabilir(Akpınar,2012).

3.10. Yakından Uzağa İlkesiYakındanuzağailkesi,öğrencininyervezamanaçısındanenyakınındanhareketedi-

lerekgittikçedahauzakmekânlaraveyazamanadoğruhareketedilmesigerektiğiniifadeetmektedir.Öğretilecekbilgilerindüzenlenmesindedoğalvesosyalolaraköğrencininya-kınçevresindenişebaşlanılmalıdır.Öğrencininyakınçevresinisıraylaailesi,akrabaları,okulu,yaşadığımahallesi,ilçesi,iliveülkesioluşturmaktadır(Demirel,2007).Bireylerinvedoğalolarakdaöğrencilerinilgisi,etkileşimdebulunduğuyakınçevresindekiolayveolgularakarşıdahafazladır.Bunedenleöğretimetkinlikleriplanlanırkenveuygulanırkenkonuseçiminde,verilecekörneklerdevedersileyaşamıilişkilendirmedezaman,sosyalvefiziksel çevre açısındanyakındanbaşlanarakuzağadoğrubir sıra takip edilmelidir(Akpınar,2012).Örneğin, iklimkonusunuelealalım.Erzurum’daders işleyenbiröğ-retmenkarasaliklimden,Mersin’dekiöğretmeniseAkdeniziklimindeniklimçeşitleriniöğretmeyebaşlamalıdır.ÖteyandanTuran’a(2007)göreöğrenciyakındaolannesneleri,olaylarıveolgularıuzaktakileregöredahaiyikavramaktadır.Örneğin,biröğretmenhay-vanlarıtanımayayönelik“MemeliHayvanlar”konusunuanlatırken“denizaslanı”veya“lama”yıdeğil,öğrencininbildiğiveyakınçevresindeolan“sığır”,“koyun”,“keçi”gibihayvanlarıörnekvermesiöğretimilkesiaçısındandahauygundur.

3.11. Basitten Karmaşığa (Kolaydan Zora) İlkesiBuilkeyegöreöğrenmeveöğretmesürecindeönceliklebasitkavramlaravekonulara

yerverilmelidahasonrazorvekarmaşıkkonularageçilmelidir.Bilindiğiüzerebasitko-nularızorkonularagöreöğretmenaçısındanöğretmek,öğrenciaçısındanöğrenmekdahakolaydır(Turan,2007).Ayrıcaöğrenmeöğretmesürecindeyeralanetkinliklerinibasittenkarmaşığa,kolaydanzoradoğruorganizeedilmesiöğrencilerinbaşarmaduygusukazan-masınadaimkânvereceğindenbuilkeninkullanılmasıonlarınakademiközbenlikleriningelişmesine de katkı sunmaktadır.Ancak bu ilkeye uyulmadığında yani öğrenciler ilkvedoğrudanzorveyakarmaşıkkonular ilekarşıkarşıyageldiklerindeöğrenmelerindesıkıntıvegüçlükyaşayabilir.Budurumonlarınhemakademiközbenliklerininhemde


geleceköğrenmelerininolumsuzetkilenmesineyolaçabilir.Öğrencilerkendilerinekolaygelenkonuları öğrenmede sıkıntı yaşamayacakları içinokonualanında temelleri sağ-lamatılmışbilgileresahipolacaklardır.Dahasonragittikçezorlaşanveyakarmaşıklaşankonularıbutemelinüzerineinşaedeceğindençokfazlazorlanmayacaktır.Örneğin,ilko-kuldabiröğrenciyecümleninöğeleriniöğretmeyeçalışanbirsınıföğretmeniöncelikleyüklemkavramını,ardındandaöznekavramınıöğretmeli,ensonkavramolaraktümleciöğretmelidir.Çünkübircümledeyüklemibulmakdahakolaykentümlecibulmakdahazordur(Karabacak,2015).Builkekapsamında,konununhiyerarşikolaraksıraylabilgi,kavrama,uygulama,analiz,değerlendirmevesentezbasamaklarınagöredüzenlenmesidahauygundur.

3.12. Somuttan Soyuta İlkesiZihinselgelişim,somuttansoyutadoğrugerçekleşir.İnsanlarsomutkavramlarısoyut

kavramlardandahakolayöğrenir.Bunedenleöğrenmeveöğretmesürecindeöğrencilereönceliklesomutbilgileröğretilmelidahasonrasoyutkavramlarageçilmelidir(Demirel,2007).İnsanların,özellikledesomutişlemlerdönemiortalama12yaşınakadarolanço-cukların,aşinaolmadıklarıveyahakkındadahaönceherhangibirönbilgiyesahipol-madıklarıkonularda,somut(nesne)konularısoyutkonulardandahakolayalgıladıklarıveöğrendikleribilinenbirgerçektir.Çünkübireysomutbilgiyidahakolayresmederekimajlaroluşturur.Bununiçinöğretim,somutkonularlabaşlamalıveyavaşyavaşsoyutadoğrugitmelidir(Küçükahmet,2001).Ancakbiröğrencisoyut işlemlerdönemindeveileriyaşlardadaolsa soyutbirkonunun somutlaştırılarak işlenmesiöğrenmedekalıcı-lığadaha fazlahizmetetmektedir.Soyutkonuları somutlaştırmak içinbaştabilgisayarteknolojileri olmaküzere birçokduyuorganınahitap eden araç-gereçler kullanılabilir.Öteyandansoyutkonularınöğretimindedeyinesomutolay,unsurveörneklerdenfay-dalanılabilir.Örneğinperibacalarınınoluşumunişlendiğibirderste,görselsunumlardanfaydalanmak;2+2=4ederyerineikielmaileikielmanıntoplamıdörtelmaederşeklindecümlekurmak;enflasyonişlenirkengrafiklerdenfaydalanmakvb.somuttansoyutailke-sininsomutlaştırılmışörnekleridir.

3.13. Aktivite (Yaparak ve Yaşayarak Öğrenme) İlkesiEylemilkesi,işilkesi,etkinkatılımilkesiolarakdaadlandırılmaktadır.J.Dewey’in

yaparakyaşayaraköğrenme anlayışına dayanan aktivite ilkesi eylem, iş, etkin katılımilkesi olarak da isimlendirilmektedir.Öğrenme, bireyde kendi yaşantısı yoluyla kalıcıizlidavranışdeğişikliğioluşturmasüreciolduğunagöreburadaki“kendiyaşantısıyoluy-la”kavramıöğrencininöğrenme-öğretmesürecineaktifkatılımını,yaparakveyaşayaraköğrenmesini vurgulamaktadır.Günümüzdeki öğretim faaliyetlerinde sadece dinleyerekkatılanveanlamayaçalışanöğrenciyerine,sorusoran,bazıkonularıkendineözgüplanvetekniklerlearaştıran,derseaktifolarakkatılan,bulduklarınısistemlihâlegetiripdü-zenleyen,gözleyen,karşılaştırmalaryapan,düşünüpsonuççıkaranvebuşekildederse


katılanöğrenciistenmekteveyahedeflenmektedir.Çünküyaparakveyaşayaraköğrenmeöğrencileriçinenverimliveaktiföğrenmedurumlarınıoluşturmaktaöğrenci,öğrenmeve öğretme sürecindeki etkinliklere katıldığı ölçüde kalıcı izli öğrenmemeydana gel-mektedir.“Eğerbirkişiyebalıkverirseniz,onunkarnınıbiröğüniçindoyurursunuzamaokişiyebalıktutmasınıöğretirseniztümyaşamıboyuncaonunkarnınındoymasınısağ-larsınız”(Çinatasözü)yaparakveyaşayaraköğrenmeninöneminiözetlemektedir.Bilgi,iletişimveteknolojiçağıolangünümüzdeöğretmeninsadecebilgiaktarıcılığırolündensıyrılarakbilgiüreticisiyadabilgiyeulaşılacakyoldaöğrencilererehberlikyapmaveon-larıbilişsel,duyuşsalvepsiko-motoralanlardaaktifkılmarolünüüstlenmesinigerektir-mektedir.Dahasıöğretmenin,bilgiaktararakkısasüredeöğrencilerinedilgenbirşekildesorunçözmelerinisağlamakyerinebilgiyiüretmeyiyadabilgiyeulaşmayıöğrencilereöğreterekonlarınyaşamlarıboyuncasorunlarınıkendilerininaktifbirşekildeçözmebe-cerisinikazandırmasıgerekmektedir.Budurumöğrencilerinaktifyaşantılarını,yaparakveyaşayaraköğrenmelerinisağlamalarıylamümkündür(Sünbül,2011).

Aktivite ilkesininöğrenmeveöğretmesürecineyansıması içinöğrencilerin,öğren-dikleriileilgilikonuşarak,yazarak;geçmişdeneyimleriileyenibilgiyiilişkilendirerek;yaşantılarınauygulayarak;tartışarak;sınıflandırma,uygulama,yorum,görüşme,gözlem,alıştırma,inceleme,araştırmayaparak;notalarak;ölçerek,hesaplayarak;özetçıkararak;takımprojelerinekatılarak;problemçözerek;örnekolaylarüzerindeçalışarak; roloy-nayarak; soru sorarakve sorularacevapvererek;öğrendiklerinibaşkalarınaöğreterek;bilgiyi geçmiş yaşantılarıyla ilişkilendirerek öğrenme ve öğretme sürecine katılmalarısağlanmalıdır(Lubawy’denaktaranPala,2008).

3.14. Sosyallik (Otoriteye İtaat ve Özgürlük) İlkesiOtoriteyeöncelikveönemvereneğitimdeöğrencilerinistek,ilgi,görüşvedüşünce-

lerineyerverilmeyipveyaçokazyerverilipöğretmeningörüş,düşünce,istekleriesastırveyaönplandadır.Otorite,bireyisıkıbirdisiplinvebaskıaltındatutan,onusıkıdisiplinezorlayan güçtür.Böyle bir güç ile donatılan öğretmen rehberlik yerine, şekil vericilikveyönlendiricilikrolünüüstlenmeyeveoynamayabaşlar.Budurumdaöğrenci,istendikdavranışlardışındabaşkadavranışlardageliştirebilir.Sözcükanlamıylaözgürlük,her-hangibirşekildeherhangibirşartabağlıolmamadurumudur.Bunagöreözgüreğitim,herhangibiretkivebaskıaltındakalmadanöğrencininkendikendinieğitmesianlamınagelmektedir.Fakatmutlakanlamdaözgüreğitimdensözetmekdegüçtür.Çünküinsan,doğaşartlarından,nesnelerdenvediğerinsanlardanazdaolsaetkilenmektedir.Dolayı-sıylamutlak anlamda özgür eğitimmümkün görülmemektedir (Karatekin&Durmuş,2008).

Eğitimintemelişlevlerindenbirisibireyleriiçerisindeyaşadığıtoplumunbirparçasıhalinegetirecekşekildeonunsosyalleşmesinisağlamaktır.Öğrencininsosyalleşmesüre-cinidengelibirşekildegerçekleştirmekçokönemlidir.Busüreçtebirey,toplumunkabulettiğideğerleri,otoriteyeaykırıdavranışlardabulunmamayı,kurallarauymayıöğrenir.


Aynızamandasosyalleşmesürecindebaşkalarınınhakkınıgaspetmeyecekşekildeken-disinin özgürce hareket edebileceğini de öğrenir.Birey toplumun ona tanıdığı sınırlarçerçevesindeolabildiğinceözgürdavranabilir.Busüreçte,bireylerinözgürlüğüneönemverilmeliamaaynızamandadatoplumavebaşkalarınakarşıolansorumluluklarıdagözardıedilmemelidir(Karabacak,2015).Bubağlamdaçocuğuneğitimiotoriteileözgürlükarasındaşekilalansosyalleşmesiyleyakındanilgilidir.Sosyallikilkesikapsamındabirey(öğrenci) anne-baba,okul, yönetici veöğretmenlere saygıve sevgiduymalı; yasalara,yönetmeliklere,toplumunmanevikültüregeleriolandin,ahlak,gelenek,adetgibikısacatoplumuntörevekültürünedeuygundavranmalıdır(Taşpınar,2012).

3.15. Açıklık (Ayanilik) İlkesiÖğretilecekkonularaçıkveanlaşılırolmalıdır.Öğretmenanlaşılırbirdilkullanmalı,

öğrencibilgileriiyianlayarakzihnindeyapılandırmalı,içerik(öğrenilecekkonular)öğ-rencininseviyesineuygun,onunanlayacağıkadaraçıkolmalıvesunulmalıdır(Güneş,2014b).Builke,öğrenmeveöğretmesürecindeduyuorganlarınınöneminidevurgula-maktadır.Öğrenmeveöğretmesürecineduyularkatılmazsa,nitelikliveetkilibiröğrenmegerçekleşemez.Budurum,öğrenmeninhammaddesiolanyaşantıyı,beşduyuaracılığıylanesneyadaolayınkendisindenalındığınısergilemektedir.Bu ilkeyegöreöğrenmeveöğretmesüreci,nesneninkendinigörerekonadokunarakveyaparakgerçekleşmektedir.Öğrenmekonusuylailgiliincelemevegözlemyerleri,yakınçevredeçoğukezvardır.Budurumdabir plan çerçevesinde, hiçolmazsabuyakınyerlerdegözlemve incelemeleryaptırılabilir(Karatekin&Durmuş,2008).Bubakımdanaçıklık(ayanilik)ilkesi,içeriğinmümkünolduğuncasomutlaştırılmasını,öğrenmeveöğretmesürecindeöğrencilerinbir-çokduyuorganınahitapedecekçeşitliöğretimyöntemvetekniklerininkullanılmasını,hedeflereuyguniçeriğinaçıkveanlaşılırşekildesunulmasınıgerektirmektedir.

3.16. Hayata Yakınlık (Yaşama Dönüklük / Hayatilik) İlkesiEğitimsistemininveokulunnihaihedefi,bireyinpotansiyelinigeliştirerekonuhaya-

tahazırlamaktır.Bunedenleokullardanyaşamıntemelbilgivebecerileriniöğrencilerekazandırmasıistenmektedir.Başkabirdeyişleokuldaöğretilenbilgivebecerileringer-çekyaşamdaişeyararvekullanışlıolmasıbeklenmektedir.Builke,okullarınöğrencileriyaşamahazırlamaklayetinmemelerini,okullarındoğrudanyaşamınkendisiolmasınıveyaşamdakullanılacakbilgilerinöğretiminivurgulamaktadır (Akpınar,2012).Hayatilikilkesi,öğretimiçeriğininseçiminde,öğretilmesindevedeğerlendirilmesindegünlükya-şamınihtiyaçlarınıntemelalınmasınıhedeflemektedir.Dolayısıylaöğretimprogramları-nınhemöğrencilerinhemdetoplumunihtiyaç,ilgivesorunlarınagöredüzenlenmesibuilkeninbirsonucudur.Öğrenci,okuldayaşamiçingerekliolanbilgi,becerivealışkanlık-larıkazanmalı;öğrendiğiherşeyyaşamıiçingerekliolmalı;öğrenciyeyaşamındaişineyarayacakbilgivebecerilerkazandırılmalı,kısacaokulyaşamahazırlıkdeğil“okuleşittirhayat”olmalıdır.


3.17. Aktüalite (Güncellik) İlkesiBuilkeyegörebireyinyaş,duygusal,fizikselvezihinselözellikleridikkatealınarak

öğretimveöğrenmeuygulamalarınınplanlamasıgerekmektedir.Yapılacaketkinliklerdeyaşamın gerçeklerine yer verilmeli, güncel olaylarla, sorunlarla, eylemlerle, konularlailişki kurulmalı; bu konuda öğrencilerin ilgilerinden, meraklarından yararlanılmalıdır(Taşpınar,2012).Öğretmenleröğrencilerinyakınçevresindekigüncelolaylardanişebaş-lamalıdır.Konular,güncelolaylarvesorunlarlailişkilendirilerekverilmelidir.Bilgininbuşekildegüncelolmasıaynızamandaöğrenilenbilgininyaşamatransferinidekolaylaştır-maktadır.Derslerdegüncelkonularayerverilmesiveyakonularıngüncelolayvesorun-larlailişkilendirilerekişlenmesiaynızamandaülkevedünyadayaşananolaylaraduyarlıbireylerinyetiştirilmesinidesağlamaktadır.Şöylekiçevrekirliliğikonusununişlendiğibirdersteöğretmenhemenyakınçevredebulunanbirfabrikanınbacasındançıkanduma-nınveyafabrikadandereyatağınabırakılanatıklarınçevrekirliliğiileolanilişkisinivediğercanlılaraolanetkisiniilişkilendirerekverdiğindeöğrencilerdurumuveyakonuyudahaiyianlayabilirler(Karabacak,2015).

Güncellikilkesi,öğretimplanlarındailgiliakademikyıldayapılacakfaaliyetlerinres-mi tarihlerleuyumunada işaretetmektedir.Örneğin,Cumhuriyetkonusunun29Ekimhaftasınagelenbirtarihteişlenmesianlamlıdır.Öteyandangüncellikilkesi,bilim,tekno-loji,ekonomivb.alanlardayaşanılangelişmeleridederslereyansıtmayıamaçedinmek-tedir.Builkeaynızamandabiröğretmenindekendinigenelkültürvealanbilgisiaçısın-danyenilemesini,bukonulardakigelişmeleri takipetmesiniveöğrendikleriniderslereyansıttığınıbelirtmektedir.Örneğinbiredebiyatöğretmeni,mezunolduktansonraortayaçıkanbiredebiyatakımınıöğrenmek,bunuöğrencilereaktarmakveböylecegüncelliğisağlamakdurumundadır.Güncellikilkesideğişimveyeniliğinhızlıolduğusağlık,tek-noloji,iletişimvb.alanlarındadahadaönemlihattagerekliolanbirilkeolarakkarşımızaçıkmaktadır.

3.18. Transfer (Bilginin Kullanılması) İlkesiÖğrencinin öğrenmesi veya davranışının istendik yönde değişmesi yalnız belli bir

durumveya alana değil başka saha veya alanlara da etki etmektedir.Bu durum, aynızamanda eğitimden beklentiler arasındadır.Örneğin, ilköğretimde dört işlemi öğrenenbir öğrenciden bu bilgisinimanavdan alış-veriş yaparken kullanmasını; yazı yazmayıöğrenenbiröğrenciden isedilekçeveyamektupyazmasınıbeklemekdoğaldır.Öğren-meninbiramacıdasorunçözmekolduğunagöreöğrenilenlerinkarşılaşılansorunlarınçözümündekullanılmasıgerekmektedir.Budurumdaöğrenmesonucununsadecebellibiralanaözgükalmayarakbaşkaalanlarayayılmasına,etkietmesiolayınaöğrenmedetransferveyageçişdenilmektedir(Sünbül,2011).Builke ikiboyuttaelealınmaktadır.Birinciboyutöğrenilenbilgininhayatatransferedilmesini,ikinciboyutisebilginindiğerdisiplinleretransferedilebilmesinigerektirmektedir.


3.18.1. Bilginin Hayata Transfer Edilmesi İlkesi Transfer ilkesi,dahaönceöğrenilenbilgininyenibirdurumdakullanılmasını ifade

eder.Bunedenleöğrenilenbirbilgiyiöğrencileringünlükyaşamlarına transferedebil-mesi gerekir. Bu nedenle öğrenme sadece bilgi verme şeklinde gerçekleşmemektedir.Öğrenilenbirbilgi,hayatatransferedilebiliyorsaveyabaşkabirifadeilegünlükyaşamiçerisindekullanılabiliyorsabiranlamkazanır.Şöyleki,biröğrencibütüngeometrikşe-killerinalanınıteorikolarakhesaplayabiliyorvesorularıçözüyorolsun.Eğerbuöğrenci,evin arka bahçesinin kaçmetrekare olduğunu ölçümleri yaparak cevaplandıramıyorsayanibilgiyiyaşamaaktaramıyorveyauygulayamıyorsabubilginintransferindeproblemvardemektir.Çünküöğrenme,aynızamandaöğrenilenbilgiileçeşitlidurumlararasındailişkikurmavebilgiyiyenidurumlaratransferedebilmeyidegerektirmektedir(Karaba-cak,2015).

3.18.2. Bilginin Diğer Disiplinlere Transfer Edilmesi İlkesiGeçmişteöğrenilenbirbilgiyenibirdurumaveyayeniöğrenilenbirbilgibaşkabir

disiplinetransferedilebilmelidir.Öğrenilenbirbilginintransferi,öğrenilmişolanbilgiiletransferedilecekdurumarasındakibenzerlikleyakındanilişkilidir.Örneğin,HayatBil-gisidersindeverilenbazıbilgiler,dahasonrakiyıllardaFenveTeknoloji,SosyalBilgilergibiderslerdekullanılabilir.Matematikdersindeverilenbirçokhesaplamaişlemlerinden,problemçözmeyöntemlerindenfizikdersindeyararlanılabilir.Transferinbaşlıcaüççeşidivardır:Olumlu,olumsuzvenötrtransfer.Buradabahsedilenkonuyladoğrudanilgiliolanolumlu(pozitif)transferdir.Olumlutransfer,öğrenilenbilgiveyakazanılandavranışın,diğerdurumlardaolumluşekillerdeuygulanabilmesi;öğrencinindiğeröğreneceğiduru-muolumluyöndeetkilemesiveyakolaylaştırmasıdır.Örneğin,biröğrenciningüzelyazıyazmadersindeTürkçedersindeöğrendiğidilbilgisikurallarındanyararlanmasıolumlutransferdir(Sünbül,2011).

3.19. İlişki Kurma (Tematiklik) İlkesiÖğrenme,öncekibilgiyleyenibilgiarasındailişkikurmasürecidir.Ohaldeöğren-

cilerin öğrenmelerini kolaylaştırmak için yeni bir konuyu sunarken onunla ilgili eskibilgileri hatırlatmalıdır. Örneğin, bölme işlemini öğretirken çarpma işleminde gerekliadımlarıanımsatmakgibi.Budurumöğrencilerinçarpmavebölmeişlemleriarasındakiilişkiyideanlamalarınayardımcıolacaktır.Ayrıcaöğrenilenkonuileöğrenenbirey,ya-kınçevresi,ailesivekısacayaşamarasında ilişkikurulmasıöğrenmedeanlamlılığıvekalıcılığıartırmaktadır(Tok,2012).Günümüzöğretimprogramlarınıntemelilkelerindenbiridetematiklikilesidir.Builkesadeceünitelerindeğilbuünitelerdendahakapsamlıöğrenmealanlarınıiçerentemalarbelirlenerekçeşitlidisiplinler(dersler,konular,alanlarvb.)ilearadisiplinlerarasındabağlantılarınkurulmasınıvurgulamaktadır.Farklıderslereilişkinkonular veyabir bakıma içerik tematikyaklaşımlabirbirleriyle anlamlı şekilde


ilişkilendirilebilir.Dolayısıylafarklıalanlaraveyadisiplinlereilişkinkonularınanlamlıbirbiçimdeilişkilendirilmesivebireyinetkinbirbiçimdeöğrenmeyaşantılarının için-deolmasıöğrenmenindahanitelikligerçekleşeceğinigösterir(İşler,2004).Böylecebirdersinkonusu,diğerderslerinkonularıylailişkilendirilipderslerinbirbiriyleilişkiliolankonularıdahaanlamlıbirşekildeöğrenilecektir.Buradadikkatedilmesigerekennoktafarklıderslerdekikonularıntarih,mekân,içerikvb.açılardanbirbirineyakınveyabenzerolmasıönemlidir.Örneğingeometridersindekiaçılarilefizikdersindekivektörler;Türk-çedersindekişimdikizamanileİngilizcedersindekicontinuestense;coğrafyadersindekiÇanakkaleBoğazı ile tarihdersindekiÇanakkaleSavaşıkonularıaynıveyaçokyakıntarihlerde işlenmelivebukonular işlenirkendebirbirineatıfyapılarakveyabirbiriyleilişkilendirilereköğrenmeveöğretmesürecigerçekleşmelidir.

3.20. Fazla Duyu Organına Hitap Etme İlkesiDuyuorganlarınınöğrenmeüzerindeetkisibüyüktür.Öğrenci,öğrenmeveöğretme

sürecindenekadarfazladuyuorganıkullanılırsaonunbilgiyiöğrenmesioölçüdeko-laylaşır ve öğrendiği bilginin kalıcılığı artar. Soyut düşünmenin yanı sıra bütün duyuorganlarınıişekoşanveçeşitliaraç-gereçlerdenyararlananöğrencilerdahaiyiöğrenirler(Yalın,1999).Biroyunuokutmakyerine,onunizletilmesiöğrencininoyunileilgilidahaderinanlayışgeliştirmesivedeğerlendirmeyapabilmesininsebebi,işitselvegörselgibidahafazladuyuorganınındevreyegirmesiileaçıklanabilir(Pala,2008).Sadeceanlatımyöntemiyleyürütülenbirdersinyerine;buyöntemlebirlikteveyabuyöntemidestekle-yici şekilde tepegöz, bilgisayar, slayt projektörü vb. araçlar kullanılarak yapılan ders,öğrenmevekalıcılıkaçısındandahafaydalıolmaktadır.Araştırmasonuçlarınagöreöğ-renilenbilgilerin%83’ünügörme,%11’iniişitme,%3,5’inikoklama,%1,5’inidokunmave%1’initatmaduyularıylaeldeedilir.Zamansabittutulduğundaöğrenciokuduklarının%10’unu, işittiklerinin%20’sini,gördüklerinin%30’unu,görüp işittiklerinin%50’sini,söylediklerinin%70’ini,yapıpsöylediklerinin%90’ınıhatırlar(İzci,2004).

3.21. Teknoloji ve Araç-Gereç Kullanımı İlkesiEğitimveöğretimfaaliyetleridegelişenvedeğişenteknolojiyeayakuydurmalı,bilgi-

yeçokçabukbirşekildeulaşmayısağlayanvebilgininöğrenilmesinikolaylaştıranbaştabilgisayarolmaküzereçeşitliteknolojikaraçvegereçlerdenfaydalanılmalıdır.Teknolojiilkesi,sadeceklasikeğitimteknolojilerininkullanımınıdeğilveöğrenmeveöğretmesü-recindekonununözelliğinegörebaştabilgisayarolmaküzereçeşitlibilgiveiletişimtek-nolojilerininkullanılmasıgerektiğiniortayakoyanbirilkedir(Karabacak,2015).Derste3-7-10dakikalıkslaytveyadiğerbilgisayaretkinlikleriilesunumlar,dersidahacanlıhâlegetirebilirvekalıcılığıartırılabilir.Öğrencilere faydalı linkler ilebilgiverilmesi,elek-tronikposta,bilgisayarortamındakikonferanslar,websiteleri,öğrenciveöğretmenlereyenifırsatlarsunmaktadır.Teknolojininkullanımıöğrenmeveöğretmesürecineesneklikdekazandırmaktadır(Pala,2008).Busüreçteöğretimaraç-gereçlerinikullanmanınöğ-


renci,öğretmenvedersin işlenmesiaçısındanbirçok faydasıbulunmaktadır.Teknolojiilkesininuygulamakonulmasınındikkatçekme,ilgi, istek,motivasyon,algı,uyarılma,somutlaştırma,bireyselfarklılıklarauyum,görselleştirme,farklıduyuorganlarınahitapetme,uygulama,çeşitlilik,öğrencimerkezlieğitimekatkıvb.açılardanbirçokfaydasıbulunmaktadır(Yeşilyurt,2006,2007).

3.22. Tasarruf (Ekonomiklik) İlkesiSağlık,tarım,askerivb.alanlardayapılanpekçoketkinlikvefaaliyetteolduğugibi

eğitim alanında da yapılan etkinliklerinin uygulanmasınınmaliyeti bulunmaktadır.Bumaliyethesaplanmasındaeğitimişi içinharcananemek,zaman,enerji,paravemalze-menintoplamdeğeridikkatealınır.Enazmaliyetleenyüksekeğitimselfaydasağlamakeğitiminekonomiklikilkesininesasınıoluşturmaktadır.Ekonomiklikilkesiöğrenciaçı-sındanenazmaliyetleenfazlakazanımeldeetme;öğretmenaçısındansınıftazamanı,emeğivemalzemeyienverimli(yüksekdüzeydeöğrenmesağlayacak)şekildekullanma;sistemaçısındaniseeğitimyatırımlarınınenazmaliyetleenbüyükfaydayısağlayacakşekildeplanlanmasıveyürütülmesianlamınıifadeetmektedir(Akpınar,2012).Öğrenmeveöğretmesürecindeyapılacaktümfaaliyetlerinkısayol,azzaman,emek,paraveenerjiileenyüksekverimeldeedilecekşekildeyapılmasıbeklenmektedir.Bunedenleeğitimdeplanlamanın iyiveayrıntılıbiçimdeyapılmasıönem taşımaktadır.Öğretimhizmetininmaliyetiaçısındandaekonomiklikilkesiönemliolupekonomikvekolayuygulanabiliryöntem ve tekniklere öncelik verilmeli (Demirel, 2007), ancak bu yapılırken öğretimyöntemveteknikseçiminietkileyenfaktördegözönündebulundurulmalıdır.

3.23. Bütünlük İlkesiBütünlükilkesi,eğitimdeamaç(hedef-kazanım)açısındandenge,uygunluk,tamlık

olmasıgerektiğiniifadeetmektedir.Bubağlamdabilişsel,duyuşsalvepsiko-motor(devi-nişsel)davranışlaraçısındaneğitimbirbütündür.Başkabirdeyişleöğrencinineğitimindezihinsel,bedensel,toplumsal,duygusalveahlâkîeğitiminhepsibirbirleriyleilişkilivebirbütünolarakelealınmalı;zihin,sosyal,dil,duygusal,beden,irade,düşüncevb.alanlarbirbütünolarakdüşünülmelidir.KaratekinveDurmuş’a(2008)görebunlardansadecebirineveyabirkaçınaönemveyaağırlıkverilmesivediğerlerinin ikinciplana itilmesiöğrencide ve toplumda çeşitli sorunların ortaya çıkmasına sebepolabilir.Örneğin, biröğrencininsadecebedenselözelliklerigeliştiripzihinselveahlakiyönlerigeliştirilmezseveyabununtersiolursadengesiz,toplumavekendinefaydasıolmayankimizamanisezararlıbireyleryetişmişolur.Öteyandanheralanayrıcakendiiçerisindedebirbütündür.Algı,dikkat,bellekdebirbiriyleuyumlubirbütünhâlinde işlevgörür.Halböyleykenbunlardanbirineyadabirkaçınaönemverilipdiğerleriningözardıedilmesiöğrencininyukarıdaverilenörneklerebenzerbirdurumortayaçıkarabilir.Öğrenci,öğrenmeveöğ-retmesürecindeböylebirtamlık,uygunlukvedengeiçerisindeyetiştirildiğizamanhemkendisihemdetoplumdahasağlıklıbirkimliğesahipolur.Kısacası,öğrenmeveöğretmesürecindebilişsel,duyuşsaslvepsiko-motoralanlarınhepsineönemverilmelidir.


3.24. Rehberlik İlkesiRehberlik,bireyinkendinianlaması,problemleriniçözmesi,gerçekçikararlaralması,

kapasitesinigeliştirmesi,çevresinedengelivesağlıklıuyumsağlamasıveböylecekendi-nigerçekleştirmesiiçinuzmankişilercebireyesağlanandesteklerdir(Kepçeoğlu,1994).Rehberliğinnihaiamacıbireyinkendinigerçekleştirmesineyardımcıolmaktır.Buamacaulaşılmasıiçinaynızamandarehberlikhizmetleriniiçerindedeyeralanbireyi(öğrenci-yi) tanıma,bilgiyi toplamaveyayma,yöneltmeveyerleştirme, izlemevedeğerlendir-mehizmetlerininyapılmasıgerekmektedir (Yeşilyaprak,2009).Dolayısıylaöğrencininpsiko-sosyal,fizyolojik,ekonomikvb.yönlerden tanınması;öğrencinin ilgi, ihtiyaçvebeklentilerinikarşılayacakniteliktebilgi sahibiolunması;öğrencilerinuygunolanöğ-renmekonusuna,stiline,yönteminevb.yönlendirilmesi;öğrencileringözlemlenmesivedeğerlendirilmesiniiçerenrehberlikilkesiöğretimveöğrenmenintemelilkelerindenbi-risinioluşturmaktadır.Günümüzeğitimsistemlerindeöğretmeninbilgiaktarıcıkonumuyerini rehber konumabırakmıştır.Doğru bilgiye ulaşma, öğrencinin kendini tanıması,öğrenmeyiöğrenme,bireysel farklılıklaraduyarlıkvebu farklılıkları eğitimdedikkatealma,bilgininyenidenyapılandırılmasıvb.birçokgerekçe rehberlik ilkesininöneminiortayakoymaktadır.

3.25. Değerlendirme İlkesiHedeflergenellikleöğrenmeveöğretmesürecidüzenlenmedenöncebelirlenmektedir.

Öğretmenlertarafındanrehberliğiyapılanöğrenmeveöğretmesürecinintamamı(eğitimdurumları, eğitim-öğretimsüreci)buhedeflereulaşmak içingerçekleştirilmektedir.Bunedenle ilgili süreçteyapılmasıgerekenetkinlikler tamamlandığındabaştabelirlenmişolanhedefveyahedeflere(kazanımlara),öğrencilerinsahipolupolmadıklarınıölçmevedeğerlendirmeilebelirlemekgerekmektedir.Öğretmenlerölçmevedeğerlendirmeileöğ-renmeöğretmeetkinlikleriniplanlarkenöğrencilerinöğretilecekolanbilgiyehazırolupolmadıklarını,öğrenmeveöğretmesürecindekigidişatıvebusüreçsonundaortayaçıkanürünüdeğerlendirmektedir(Karabacak,2015).Değerlendirmeilkesi,sadecenotvermey-lesınırlıolmayıpaynızamandaöğrencileredoğruveyanlışlarını,öğretmenlereiseeğitimaynasındakendilerinigörmefırsatısunmaktadır.

3.26. Geribildirim (Dönüt ve Düzeltme) İlkesiÖğrenilen(kazanılan)birdavranışındoğruluğuveyadoğrulukderecesihakkındaöğ-

renciyebirbilginin(geribildirimin)verilmesigerekmektedir.Bugeribildirimçoğuzamandıştanolabileceğigibibazıdurumlardakişininkendisitarafındandayapılabilir.Öğrenci,öğrenmelerininsonucuolaraksergilediğieylemekarşılıkbir“karşımesaj”beklemekte-dir.Dolayısıylaokullardakigeribildiriminçoğuzamandıştansağlanmasıgerekmektedir.Geribildiriminsağlanmasındastandartbirbiçimveyayolyoktur.Mimikhareketleri,başsallama,gülümseme,kabulanlamındasözsöylemevb. farklıyolarlageribildirimsağ-


lanabilir.Öğrenilenlerinnekadardoğruveyayanlış, hatalı veyahatasızolduğunuöğ-renciyebildirmeklesağlanangeribildirimöğrenmeyikolaylaştırırvekalıcıhâlegetirir.Öğrenmeveöğretmesürecindenekadarilerlediğinitambilemeyenöğrenciağıryolalır,yanlışlarıdoğrugibiöğrenebilir,öğrenmesikesintiyeuğrayabilir.Öğrenmedebaşarmak,yeniöğrenmelerinmayasınıoluşturur.Hataveeksiklerindenöğrenciyihaberdaredenge-ribildirim,öğrenciningelecekbaşarılarınınönhabercisidir.Değerlendirmesonuçlarınıngerekçeleriniöğrencilerlepaylaşmakbuilkeaçısındanönemlidir(Sünbül,2011).Öğren-ciyeeksikyadayanlışöğrendiğikonuda,davranışlarınıdüzeltmeolanağıvermeyenbirdönütünamacahizmetetmeyeceğibilinmelidir.Öğrencileregeribildirimverilmediğindeonlarındoğrudavranışlarınındevametmeolasılığıveyasıklığıdüşer,istenmeyendavra-nışlarpekişebilirvebudurumdaöğrenciderstensoğuyabilir.

3.27. Bilgi ve Becerinin Güvence Altına Alınması İlkesi Eğitiminamacı,bireylerebelirlenmişbir takımbilgivebecerilerinkazandırılması-

nı,benimsetilmesiniveonlartarafındandadiğerbireylereöğretilmesini(aktarılmasını)sağlamaktır.Yanieğitimdetoplumunçıkarları,kişininihtiyaç,yetenek,zekâveilgilerineözengösterildiğikadarbilgivebecerilerintamvedoğruöğretilmesineveyaaktarılmasınadaönemverilmelidir.Bilginingüvencealtınaalınmasıvebozulmadanyeninesillereak-tarılmasıözelliklediniiçeriklibilgilerdedahaönplandaydıvebunusağlamakiçinbaşvu-rulantemelyöntemezberdi.Günümüzdebilgivebecerilerinunutulmamasıvebozulma-dangeleceknesillereaktarılmasıkitap,seslivegörüntülüvb.teknolojikaraç-gereçlerleyapılankayıtortamlarısayesindegüvencealtınaalınmıştır(Ergün&Özdaş,1997).

Gelişenbilimveteknolojikaraç-gereçlernedeniylebuilkeningünümüzeğitimsis-temlerindegeçerliğiniyitirdiğidüşünülebilir.Çünkübilgisayar,sesvegörüntükayıtci-hazları,internetdestekliaraç-gereçlervb.birçokteknolojikaraç-gereçbilgiyikayıtedipgüvencealtınaalmaktadır.Ancakbunoktadadoğrubilgininkayıtedilmesivedoğrubilgi-yeulaşmakonusuönplanaçıkmaktadır.Nitekimiletişimteknolojileriningeliştiğigünü-müzdebilgikirliliğisorunudaortayaçıkmıştır(Fırat&Kurt,2015;Ünal,2018;Yüksel,2014).Dolayısıylabilgivebecerininbireyler tarafındanolduğukadar teknolojikaraç-gereçlerledoğrubirşekildegüvencealtınaalınmasıvedoğrubilgiyeulaşmadaönemlidir.Kısacabireykadar toplumundaihtiyacınıkarşılamak;doğrubilgiyidoğruolarakkayıtetmek,saklamakveyerigeldiğindebubilgiyeulaşmak;buluş,icat,formül,teoriveye-nilikleri güvence altına almakvb. faktörler bilgi ve becerinin güvence altına alınmasıilkesininöneminiortayakoymaktadır.

4. SonuçTemeldebilgi,öğrenme,öğretme,öğrenci,öğretmen,okul,öğretimprogramlarıgibi

pedagojikkavramlarabağlıolarakanlamkazananöğrenme-öğretmesüreciveetkinlikleribirtakımgenel(denenmişvetecrübeedilmiş)ilkeleredayandırılmaktadır.Hernekadardadenenmişvetecrübeedilmişolsadayasa(kanun)konumundaolmadıklarıiçingenel


öğretimilkelerigüncellenmeözelliğinedesahiptir(Akpınar,2012).Ancakgenelolarakgenelöğretimilkeleri,öğrenmeveöğretmesürecinde(eğitim-öğretimsürecinde,eğitimdurumlarında)sürekligözönündebulundurulmasıgerekliolanveonauygunolmayanişlerin yapılmasına fırsat tanınmayan prensiplerdir. İlkeler; konu, öğretim yöntem vetekniğiseçimindedeetkiliolmaktadır.Öğrenmeveöğretmesürecindeistendikbaşarıyaulaşmakiçinuygunolanöğretimyöntemvetekniklerinikullanmakkadargenelöğretimilkelerinidikkatealmaktagerekmektedir(Ergün&Özdaş,1997).

Genelöğretimilkeleri,dahaverimlivekalıcıbiröğrenmeveöğretmesürecininsağ-lanmasındaönemlibirrolesahiptirolmaktadır.Özellikleöğretmenlerdenmesleklerininbirgereğiolarakbugenelilkeleridikkatealaraköğrenmeveöğretmesüreçlerini(eğitimdurumlarını, eğitim-öğretim sürecini) düzenlemesi beklenmektedir.Çünkü öğretmeninbaşarısında,genelöğretimilkelerinibilmesi,yorumlamasıvebunlarıkullanmasıetkilikonumdandır (Turan, 2007).Öğretmenleri doktor, avukat,mühendis vb. diğermeslekgruplarındayeralanbireylerden,velilerden,eğitimindiğerpaydaşlarındanayırantemelözelliklerdenbiri,öğrenmeveöğretmesürecinigenelöğretimilkeleridoğrultusundaya-pılandırması,yürütmesiveişletmesidir.Budurumonlara“öğretmen”sıfatıkazandıranbiryeterlikalanıdır.

Buçalışmasonucundagenelöğretimilkeleribirbütünlükiçerindeelealınmıştır.Ge-nelöğretimilkelerininsınırlarısiyah-beyazgibinetolmadığıiçinfarklıkaynaklardafark-lıbaşlıklar(isimler)altındasunulmuşolupbuilkelerinbazılarınıniçerikvemesajlarınınkimidurumlardabirbiriyleörtüştüğü,kesiştiği,ilgiliolduğuveyabirbirlerinitamamladı-ğısöylenebilir.Hazırbulunuşlukileönbilgilerikullanma,hazırbulunuşlukilebilinendenbilinmeyene,yakındanuzağa ilebilinendenbilinmeyene,hayatayakınlık ileaktüalite,transferiletematiklik,fazladuyuorganınahitapetmeileteknoloji-araç-gereçkullanımı,değerlendirmeilegeribildirimilkeleribudurumaörnekteşkiletmektedir.

Öğretmenleringenelöğretimilkelerinegöreöğrenmeveöğretmesüreciniişletmelerieğitiminhemgenelhemdeözelamaçlarınaulaşılmasındaönemlikatkısağlamaktadır.Elbettebiröğretmenbirderstebuilkelerintamamınıkullanamayabilir.Ancakbiröğret-menbuilkelerdennekadarfazlasınıkullanırsaeğitiminniteliğineoorandakatkısağla-mışolacaktır.Nitekimgenelöğretimilkelerininbilinmesivekullanılmasıöğretimmodel,strateji,yöntemvetekniklerindenöncegelmektedir.Builkelerokultürü,öğrencisayısı,yaş,cinsiyet,kademe,kıdem,dersvekonuçeşidivb.değişkenlerfarketmeksizinörgünveyaygınhertürlüöğretimkademesindekabuledilengenelgeçerkuralarıifadeetmekte-dir.Dolayısıylabiröğretmenhangiöğretimmodel,strateji,yöntemvetekniğikullanırsakullansın,hangiokultürüvekademesindegörevyaparsayapsın,alanı(branşı,dersi,ko-nusuvb.)neolursaolsunöğrenmeveöğretmesürecindegenelöğretimilkelerinidikkatealmakdurumundadır.Genelöğretimilkelerinindikkatealanbiröğretmen,pusulayauya-rakokyanustayolalanbirgemiyebenzer.Bugemininhedefevarmasınekadardoğalsa,âdetabirpusulagöreviüstlenengenelöğretimilkelerinegöre işletilenbiröğrenmeveöğretmesürecininsonundadaeğitiminhedeflerineulaşmakokadardoğaldır.


KaynakçaAkbaba, S. (2006). Egitimdemotivasyon.Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi,

(13),343-361.Akpınar,B.(2012).Eğitim programları ve öğretim. Ankara:DataYayınları.Aydın,B.(2012).Gelişimindoğası.B.Yeşilyaprak.(Editör).Eğitim Psikolojisi.Ankara:

PegemAkademi,s.29-55’tekibölüm.Aydoğdu,Ü.R.,Karamustafaoğlu,O.&Bülbül,M.Ş.(2017).Akademikaraştırmalarda

araştırmayöntemleriileörneklemilişkisi:Doğrulayıcıdokümananaliziörneği.Z.G. Eğitim Fakültesi Dergisi,(30),556-565.

Babayiğit,Ö.&Erkuş,B.(2017).Sınıföğretmenlerininderslerdekullandıklarıpekiştireçvecezalarınetkililiği.Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(2),567-580.

Bacanlı,H.(2004).Gelişim ve öğrenme.Ankara:NobelYayınDağıtım.Bakırcıoğlu,R.(2012).Ansiklopedik eğitim ve psikoloji sözlüğü.Ankara:AnıYayıncı-

lık.Baltacı,A. (2019).Nitel araştırma süreci:Nitel bir araştırmanasıl yapılır?Ahi Evran

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2),368-388.Bilen,M.(2006).Plandan uygulamaya öğretim.Ankara:AnıYayıncılık.Çoban,A.(2011).Temelkavramlar.G.Ocak.(Editör).Öğretim İlke ve Yöntemleri.Anka-

ra:PegemAkademi,s.1-55’tekibölüm.Demir,K.(2007).Tamöğrenmemodeli.Ö.Demirel.(Editör).Eğitimde Yeni Yönelimler.

Ankara:PegemAkademi,s.193-211’dekibölüm.Demirel,Ö.(2007).Öğretim ilke ve yöntemleri: Öğretme sanatı.Ankara:PegemAYa-

yıncılık.Ebbinghaus,H.(1913).Memory:A contribution to experimental psychology.NewYork:

ColumbiaUniversity.OriginalGermantextpublished,1885.Ergin,A.&Karataş,H.(2018).Üniversiteöğrencilerininbaşarıodaklımotivasyondü-

zeyleri.Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(4),868-887.Ergün,M.&Özdaş,A.(1997).Öğretim ilke ve yöntemleri.İstanbul:KayaMatbaacılık.Fırat,M.&Kurt,A.(2015).İnternettebilgikirliliğiölçeğiningeliştirilmesiveuygulan-

ması.Eğitimde Kuram ve Uygulama, 11(1),89-103.Fidan,N.(2012).Okulda öğrenme ve öğretme.Ankara:PegemAkademi.Gökalp,M.(2014).Öğretme-öğrenmemodelleri.B.Oral.(Editör).Öğrenme, Öğretme

Kuram ve Yaklaşımları.Ankara:PegemAkademi,s.325-349’dakibölüm.Gömleksiz,M.N.(2018).Öğretimilkeleriveyöntemseçimi.M.N.Gömleksiz.(Editör).

Öğretim İlke ve Yöntemleri.Ankara:AsosYayınları,s.73-100’dekibölüm.Güneş,F.(2014a).Tanımvekavramlar.F.Güneş.(Editör).Öğretim İlke ve Yöntemleri.

Ankara:PegemAkademi,s.1-22’dekibölüm.


Güneş,F.(2014b).Yaklaşımvemodeller.F.Güneş.(Editör).Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara:PegemAkademi,s.23-60’dakibölüm.

Herdman,E.A.(2006).Derlememakaleyazımında,konferansvebildirisunumuhazır-lamadapratikbilgiler (Çev.Z.Dörtbudak).Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 3(1),2-4.

Hesapçıoğlu,M.(2010).Öğretim ilke ve yöntemleri: Eğitim programları ve öğretim. An-kara:NobelYayınDağıtım.

İşler,A. Ş. (2004). Sanat eğitiminde disiplinler arası-tematik yaklaşım.Milli Eğitim, (163),43-54.

İşman,A.&Eskicumali,A. (2003).Eğitimde planlama ve değerlendirme.Adapazarı:DeğişimYayınları.

İzci,E.(2004).Öğretimdeteknoloji.M.Gürol.(Editör).Öğretimde Planlama Uygulama Değerlendirme.Elazığ:ÜniversiteKitabevi,s.143-162’dekibölüm.

Karabacak,K.(2015).Öğretimilkeleri.S.GüvenveM.A.Özerbaş.(Editörler).Öğretim İlke ve Yöntemleri.Ankara:PegemAkademi,s.149-178’dekibölüm.

Karatekin,N.G.&Durmuş,A.(2008).Eğitimdegenelilkeler.H.IşılakveA.Durmuş.(Editörler).Kara tahtayı aşmak: Öğrenci merkezli öğretmenlik.İstanbul:EDAMYayıncılık,s.9-24’dekibölüm.

Kepçeoğlu,M.(1994).Psikolojik danışma ve rehberlik.Ankara:ÖzerlerMatbaası.Kılıç,A.,Babacan,T.&Padem,S.(2014).Ünitevedersplanlama.B.Acad.(ÇeviriEdi-

törü).Araştırma Temelli Etkili Öğretim Yöntemleri.Ankara:NobelAkademikYayıncılık,s.160-202’dekibölüm.

Kutlu,Ö.,Doğan,D.&Karakaya,İ.(2008).Öğrenci başarısının belirlenmesi: Perfor-mansa ve portfolyoya dayalı durum belirleme. Ankara:PegemAkademi.

Küçükahmet,L.(2001).Öğretim ilke ve yöntemleri.Akara:NobelYayınDağıtım.Öncül,R.(2000).Eğitim ve eğitim bilimleri sözlüğü.Ankara:MEBYayınları.Özbek,R.(2011).Öğrenme-öğretmesüreci.G.Ocak.(Editör).Öğretim İlke ve Yöntem-

leri. Ankara:PegemAkademi,s.159-196’dakibölüm.Pala,A.(2008).Öğrenmeveöğretimilkeleri.Ş.Tan.(Editör).Öğretim İlke ve Yöntemle-

ri.Ankara:PegemAkademi,s.33-67’dekibölüm.Peterson,L.R.&Peterson,M.J.(1959).Short-termretentionofindividualverbalitems.

Journal of Experimental Psychology, 58(3),193-198.Senemoğlu,N.(2010).Gelişim, öğrenme ve öğretim: Kuramdan uygulamaya.Ankara:

GaziKitapevi.Sönmez,V.(2008).Öğretim ilke ve yöntemleri.Ankara:AnıYay.Sünbül,A.M.(2011).Öğretim ilke ve yöntemleri.Konya:EğitimKitabeviYayınları.


Taşdemir,M.(2003).Eğitimde planlama ve değerlendirme.Ankara:OcakYayınevi.Taşpınar,M.(2012).Kuramdan uygulamaya öğretim ilke ve yöntemleri. Ankara:Elhan

KitapYayınDağ.TDK,(2019).İlke, https://sozluk.gov.tr/,ErişimTarihi:12.09.2019.Tok,Ş.(2012).Öğretme-öğrenmestratejivemodelleri.A.Doğanay.(Editör).Öğretim

İlke ve Yöntemleri.Ankara:PegemAkademi,s.129-160’dakibölüm.Turan,M.(2007).Eğitim-öğretimilkeleriveöğretimstratejileri.A.S.SaracaloğluveH.

H.Bahar. (Editör).Öğretim İlke ve Yöntemleri. İstanbul:LisansYayıncılık, s99-135’tekibölüm.

Ummanel,A.&Dilek,A.(2016).Gelişimveöğrenme.S.Çelenk.(Editör).Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara:PegemAkademi,s.35-52’dekibölüm.

Ünal,S.(2018).21.yüzyılınyenibilgierişimçevreleritehditmifırsatmı?dijitalyerligençlerdeaşırıbilgiyüküvekaygısı.Journal of Current Researches on Social Sciences, 8(4),309-342.

Yalın,H.İ. (1999).Öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme.Ankara:NobelYayınDağıtım.

Yeşil,R.(2008).Adayöğretmenlerinöğrenme-öğretmeilkeleriniuygulamayeterlikleri.Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,(20),637-652.

Yeşilyaprak,B.(2009).Eğitimde rehberlik hizmetleri.Ankara:NobelYayınDağıtım.Yeşilyurt,E. (2006).Öğretmenlerin öğretim araç ve gereçlerini kullanma durumlarını

etkileyen faktörler. YüksekLisansTezi, FıratÜniversitesi,SosyalBilimlerEns-titüsü.

Yeşilyurt,E.(2007).Öğretimaraç-gereçlerikullanımınaetkiedenfaktörler. e-Journal of New World Sciences Academy (NWSA) Social Sciences, 2(4),300-312.

Yeşilyurt,E.(2012).Teachers’applicationlevelsofcommonteachingprinciplesandtheproblemstheyencounter.International Journal of Social Sciences and Educati-on, 2(2),207-223.

YükseköğretimKurulu/DünyaBankası,(1998).Fakülte-okul işbirliği, milli eğitimi geliş-tirme projesi hizmet öncesi öğretmen eğitimi. Ankara:ÖğretmenEğitimiDizisi.

Yüksel,H.(2014).İnternetgazeteciliğindebilgikirliliğisorunu.Atatürk İletişim Dergisi, (6),125-138.

ÖĞretmenİn pusulasi: genel ÖĞretİm İlkelerİ (araştırma … etem yesilyurt... · 2020. 9....

Documents