risk sermayesi faaliyetlerinin tms/tfrs kapsamında...

215

Risk Sermayesi Faaliyetlerinin TMS/TFRS Kapsamında Muhasebeleştirilmesi*

Yrd. Doç. Dr. Osman Kürşat ONAT

Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi

İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi

[email protected]

Yrd. Doç. Dr. Şaban ÇELİK

Yaşar Üniversitesi

İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi

[email protected]

Özet: Risk sermayesi, büyüme potansiyeli yüksek yenilikçi iş fikirlerine sermaye

ve teknik bilgi desteği sağlayan bir finansman yöntemi olarak karşımıza

çıkmaktadır. Risk sermayelerini finansman sağlayan diğer kişi ve kurumlardan

ayıran en önemli özellikleri yatırım yaptıkları işletmelere finansal desteğin yanı

sıra bilgi ve tecrübe aktarımı yapmaları ve kendi iş ağlarını (network) da

kullanmalarıdır. ABD merkezli bir kavram olan risk sermayelerinin ağırlıklı olarak

ileri teknoloji ürünleri üreten sektörlere odaklandıkları ve işletme belirli bir

büyüklüğe ulaştıktan sonra çıkış yaptıkları görülmektedir. Ülkemizde yeni bir

olgu olan risk sermayesi yatırımları özellikleri internet işletmelerinin sayı ve

hacim olarak artmasıyla önem kazanmış ve sadece yerli değil

yabancıyatırımcıların da dikkatini çekmiştir. Risk sermayelerinin işletmelere

yaptıkları yatırımlar ve diğer özellikli konuların muhasebeleştirilmesi de özellik

arz eden konular olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada, risk

sermayelerinin işleyiş yapıları, işletmelere yaptıkları yatırımlar ve diğer özellikli

hususlar Türkiye Muhasebe Standartları ve Türkiye Finansal Raporlama

Standartları kapmasında değerlendirilerek muhasebeleştirme ile ilgili uygulama

önerilerinde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler: Risk Sermayeleri, Türkiye Muhasebe Standartları/Türkiye

Finansal Raporlama Standartları, Muhasebeleştirme

---------

* Bu çalışma 14. Ulusal İşletmecilik Kongresinde sunulan “Risk Sermayesi Faaliyetlerinin

TMS/TFRS Kapsamında Değerlendirilmesi” başlıklı çalışmanın geliştirilmiş ve genişletilmiş halidir.

Bartın Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi Yıl: 2015 Cilt: 6 Sayı: 11

216

Accounting Assessment of Venture Capital Operations within the Scope of TAS/TFRS

Abstract: Venture capital appears as a finance method providing capital and

technical support to innovative business ideas that have high growth potential.

Discriminating properties of venture capitals from other people and

organisations are transfering knowledge and experience and using their own

business networks to invested companies additional to financial support. As a

USA centered concept, venture capitals mainly focus on high-technology

producing industries and exit after companies reach a determined size. Venture

capitals ,as a new phenomenon in our country, has gained importance with

increase of internet companies both number and size and attracted foreign

investors too. Investments of venture capitals and accounting for other

specialized subjects appear as important subjects. In this study, operations and

investments of venture capitals to other companies and other specialized

subjects are assesed in aspect of Turkish Accounting Standards and Turkish

Financial Reporting Standards and some application proposals for accounting

were submitted.

Keywords: Venture Capitals, Turkish Accounting Standards/Turkish Financial

Reporting Standards, Accounting

Giriş

Etkin bir ekonomik sistemin en temel özelliklerinden birisi fon talep

edenler ile fon sağlayanlar arasındaki etkileşimin sağlıklı ve sürdürülebilir

olmasıdır. Bu etkileşimin sağlanması, birey ve kurumların girişimcilik konusunda

teşvik edilmesine ve ekonomik kalkınmaya büyük oranda katkı sağlamaktadır.

Girişimcilik faaliyetlerinin başlatılmasında ve sürdürülmesinde en temel

gereksinimlerden birisi fon (sermaye) ihtiyacıdır. Bunun yanı sıra kurulum

aşamasını geçmiş olan birçok işletme de büyümek ve yeni yatırım planlarını

hayata geçirmek için fona ihtiyaç duymaktadır. Konvansiyonel finansal araçlar

açısından değerlendirildiğinde belirli bir ekonomik büyüklüğe sahip olmayan

işletmelerin talep ettikleri fonlara ulaşmaları oldukça zordur. Bu nedenle modern

finansal sistem içerisinde esas faaliyet konusu büyüme potansiyeli olan

şirketlere yatırım yapmak ve gereksinim duydukları fon ihtiyaçlarını karşılamak

olan risk sermayesi ve girişim sermayesi firmaları oluşturulmuştur. Risk

sermayesi şirketleri, ülkemizde de ekonomik kalkınmaya bağlı olarak gelişme

eğilimindedir. Bu çalışmada risk sermayesi kavramı ve risk sermayesi

faaliyetleri açıklanmakta ve risk sermayesi faaliyetlerinin Türkiye Muhasebe

Standartları ve Türkiye Finansal Raporlama Standartları kapsamında

değerlendirmesi yapılmaktadır.

Risk Sermayesi Faaliyetlerinin TMS/TFRS

Osman Kürşat ONAT - Şaban ÇELİK Kapsamında Muhasebeleştirilmesi

217

1. Risk Sermayesi Kavramı ve Risk Sermayesi Şirketleri

SPK mevzuatına göre risk sermayeleri girişim sermayeleri ile de eş

anlamlı olarak kullanılarak “kayıtlı sermayeli olarak kurulan ve çıkarılmış

sermayelerini girişim sermayesi yatırımlarına yönelten” ortaklıklar olarak

tanımlanmıştır (SPK Mevzuatı, Seri: VI, No:15). Yine, aynı düzenlemede girişim

şirketi “Türkiye’de kurulmuş veya kurulacak olan, gelişme potansiyeli taşıyan ve

kaynak ihtiyacı olan şirketler olarak” tanımlanmışlardır. Tanımda da belirtildiği

üzere risk sermayelerinin temel amacı girişimlerin sermaye ihtiyaçlarını

karşılamak ve gelişimlerine katkıda bulunmaktır. Risk sermayesi, hızlı büyüyen

ve yüksek kâr potansiyeli olan yatırım projeleri ya da gelişme potansiyeli olan

işletmelerle ortaklık kurarak, uzun vadeli finans ve yönetim desteği sağlamaya

ve onların, pazar değerini artırmaya yönelik uzun vadeli yatırımları ifade eder

(Çoban ve diğ., 2006).

Risk sermayesi kavramı, ABD’de 1950’lerden sonra, Türkiye’de ise 1986

yılından sonra başlamıştır. İlk risk sermayesi şirketi, 1957 yılında ABD’de

Harvard Üniversitesi’nden Doriof’un girişimiyle kurulmuştur. Doriof’un girişimiyle

Digital Equipment şirketi desteklenmiş ve 15 yıl sonra yatırım 5.000 kat

artmıştır. Risk sermayesinin orijini 10. Yüzyıldan itibaren Müslüman ülkelerde

kâr ortaklığı adı ile ya da Avrupa’da “Commenda” adı ile uygulanmıştır (Yiğit ve

diğ., 2008: 263).

Risk sermayesi şirketleri; teknolojik risk, yönetim riski, finansman riski,

üretim riski, pazarlama riski ve demode olma riski gibi riskleri almaktadırlar

(Çoban ve diğ., 2006: 133). Risk sermayesi şirketlerinin sağlayacakları

finansman türleri ise aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir (Çoban ve diğ., 2006: 134);

Çekirdek Sermayesi: Fikir aşamasının finansmanı şeklinde

özetlenebilir. Yeni bir ürün veya hizmetin yaratılması için çekirdek

sermayenin sağlanmasıdır.

Başlangıç Sermayesi: Genellikle kuruluş süreci içinde olan ya da kısa

bir süreden beri faaliyette olan ancak ürününü ticarileştirememiş

firmaların finansmanında kullanılır.

Erken Aşama ve Geçit Finansmanı: Firmanın Pazar payı bulunması ile

birlikte marka imajı oluşturabilmesi için gerekli olan finansman sağlanır.

Köprü Finansman: Köprü finansmanı 6 ay ile 1 yıl içerisinde halka

açılmayı ümit eden şirketlere sağlanmaktadır.

Risk sermayesi şirketlerinin temel amacı, hızlı büyüme ve gelişme

potansiyeli olan şirketlere, sermaye desteği sağlayarak ortak olmak ve beklenen

getirinin sağlanmasıyla birlikte yatırım yapılan işletme daha yüksek bir piyasa

değerine ulaştığında çıkış yapmaktır.


218

2. TMS/TFRS Kapsamında Risk Sermayesi Faaliyetlerinin

Değerlendirilmesi

Türkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartları; ülkemizde,

uluslararası muhasebe uygulamaları ile uyumlu finansal raporlama

yapılabilmesi için oluşturulmuş olan kurallar bütünüdür. Ülkemizde

TMS/TFRS’lerin yayımlanması ve yürütülmesinden Kamu Gözetimi, Muhasebe

ve Denetim Standartları Kurumu sorumludur. Uluslararası Muhasebe

Standartları Kurulu (IASB), tarafından yapılan düzenlemeler ve değişiklikler

Kamu Gözetimi Kurumu tarafından TMS/TFRS’lere yansıtılmaktadır.

TMS/TFRS içerisinde risk sermayesi faaliyetleri ile ilişkili olarak

değerlendirilebilecek olan standartlar TMS-39 Finansal Araçlar:

Muhasebeleştirme ve Ölçme, TMS-32 Finansal Araçlar: Sunum, TFRS-7

Finansal Araçlar: Açıklamalar, TFRS-9 Finansal Araçlar, TFRS-10 Konsolide

Finansal Tablolar, TMS-27 Bireysel Finansal Tablolar ve TMS-28: İştiraklerdeki

ve İş Ortaklıklarındaki Yatırımlar olarak sıralanabilir.

Doğrudan risk sermayesi faaliyetlerine yönelik bir standart olmamakla

birlikte yukarıda belirtilen standartlar risk sermayesi faaliyetleri tanımlamasına

giren durumlarda yapılacak muhasebeleştirme ve değerleme konusunda ülke

ve kurallar sunmaktadır.

TFRS-10 Konsolide Finansal Tablolar Standardında yapılan yatırım

işletmesi tanımlamasına göre;

(a) Yatırım yönetimi hizmeti sunmak amacıyla bir veya birden fazla

yatırımcıdan fon elde eden,

(b) Yatırımcısına veya yatırımcılarına, iş amacının fonları yalnızca

sermaye kazancı veya yatırım geliri ya da her ikisini birden elde etmek üzere

yatırım yapmak olduğunu taahhüt eden ve

(c) Yatırımlarının tamamının (veya tamamına yakınının) performansını

gerçeğe uygun değer esası üzerinden ölçen ve değerleyen işletme olarak

tanımlanmıştır (TFRS-10).

Bu tanımlamaya göre risk sermayesi şirketleri yatırım şirketi kapsamında

değerlendirilebilir. Standart, yatırım işletmelerinin bağlı ortaklıkları konsolide

etmelerine gerek olmadığını ve bunun yerine bağlı ortaklıktaki yatırımlarını

TFRS-9’a göre gerçeğe uygun değer farkını kâr veya zarara yansıtarak ölçmesi

gerektiğini belirtmektedir.

Risk sermayesi şirketlerinin temel faaliyet konusu tanımda da belirtildiği

üzere işletmelere yatırım yaparak sermaye kazancı ve/veya yatırım geliri



219

etmektir. Bu bağlamda risk sermayesi şirketlerinin yatırımlarının genellikle uzun

vadeli olduğu söylenebilir. TMS-32; finansal varlıkları nakit, başka bir

işletmeden finansal varlık alma hakkı, başka bir işletme ile olası olumlu

koşullarda finansal araç değişim hakkı ve başka bir işletmenin özkaynak

aracına sahip olmak olarak sınıflandırılmıştır (Demir, 2009).

Risk sermayesi şirketleri kuruluş amaçlarına bağlı olarak sahip oldukları

fonlarla diğer işletmelere ortak olmaktadırlar. Risk sermayesi faaliyetleri genel

olarak vadesi (en az) 1 yıl ve üzerinde ortaklıkları tercih etmektedirler.

Standartlardaki tanımlar değerlendirildiğinde, TMS-39’da finansal varlık türleri

ayrıntılı olarak tanımlanmıştır. Buna göre yapılan tanımlamalardan “satılmaya

hazır finansal varlık” satılmaya hazır olarak tanımlanan veya (a) kredi ve alacak,

(b) vadeye kadar elde tutulacak yatırım veya (c) gerçeğe uygun değer farkı kâr

veya zarara yansıtılan finansal varlık olarak sınıflanmayan türev olmayan

finansal varlıklar olarak tanımlanmıştır. Bu grupta raporlanması istenen en

yaygın yatırım aracı portföy yatırımlarıdır. Bunlar yukarıdaki varlıklar dışında

kalan hisse senedine veya bir borçlanma senedine dayalı finansal varlıklardır

(Mısırlıoğlu, 2008). Satılmaya hazır finansal varlıklar; gerçeğe uygun değer ile

değerlenir ve gerçeğe uygun değer farkı gelirde (özkaynaklarda) raporlanır.

Satılmaya hazır finansal varlıklara ilişkin kur farkları kazanç ve kayıpları ile

değer düşüklüğü zararları gelir tablosunda raporlanır (Demir, 2009). Risk

sermayesi şirketleri, yukarıdaki tanımlamaya uyan yatırımlarını aktifte duran

varlıklar içerisinde finansal yatırımlar olarak izleyeceklerdir. Risk sermayesi

şirketlerinin genellikle uzun vadeli yatırımlara yöneldikleri değerlendirilmekle

birlikte kısa vadeli finansal varlık edinmeleri durumunda bu finansal varlıkları

gerçeğe uygun değer farkı kâr/zarar’a yansıtılan finansal varlıklar olarak

değerlendirmeleri ve gerçeğe uygun değer farklarını ilgili gelir/gider hesaplarına

yansıtmaları gerekmektedir.

Risk sermayelerinin uzun vadeli olarak yaptıkları finansal varlık

yatırımlarının sınıflandırılması açısından risk sermayesi şirketinin yatırım

yapılan işletmedeki pay oranı veya diğer hususlar önem taşımaktadır. Burada

özellikle belirtilmesi gereken husus risk sermayesi şirketi yatırım yaptığı

işletmeleri (uzun vadeli yatırım olmak kaydıyla) finansal yatırımların altında

izleyecektir.

Yatırım yapılan işletmedeki pay oranı ise doğrudan doğruya

sınıflandırmayı etkileyecektir. TMS-28 İştiraklerdeki ve İş Ortaklıklarındaki

Yatırımlar Standardı’na göre yatırımcı işletmenin üzerinde önemli etkisinin

bulunduğu işletmeler iştirak olarak sınıflandırılmaktadır (TMS-28). Önemli etki

ise “yatırım yapılan işletmenin finansal ve faaliyetle ilgili politikaların belirlenmesi

kararlarına katılma gücü olup, bu politikaları tek başına ya da bir başka taraf ile

kontrol etme gücünü ifade etmemektedir” şeklinde tanımlanmaktadır (TMS-28).


220

Standarda göre yatırım yapan işletme yatırım yapılan işletme üzerinde oy

hakkının yüzde 20 veya daha fazlasını bulundurması durumunda aksi açıkça

ortaya konulmadığı sürece önemli etkiye sahip kabul edilir(TMS-28).

Bağlı ortaklıkların sınıflandırılmasında ise TFRS-10 Konsolide Finansal

Tablolar Standardı açıklayıcı olmaktadır. Standart, bir veya daha fazla işletmeyi

kontrol eden bir işletmenin konsolide finansal tablolar hazırlaması gerektiğini

ifade etmektedir(TFRS-10). Buna göre kontrol edilen işletmeler bağlı ortaklık

olarak değerlendirilmektedir. Standart, herhangi bir yatırımın bağlı ortaklık

olarak değerlendirilmesinde bir ortaklık alt sınırı belirtmemekte ancak bağlı

ortaklığın şartlarının yerine gelmesi ile ilgili ilkeler sunmaktadır. Standarda göre,

yatırımcı işletme, yatırım yaptığı işletmeyi aşağıdaki tüm göstergelerin birden

mevcut olması durumunda kontrol etmiş sayılacaktır (TFRS-10);

(a) yatırım yaptığı işletme üzerince güce sahip olması,

(b) yatırım yaptığı işletmeyle olan ilişkisinden dolayı değişken getirilere

maruz kalmakta veya bu getirilerde hak sahibi olmaktadır,

(c) elde edeceği getirilerin miktarını etkileyebilmek için yatırım yaptığı

işletme üzerindeki gücünü kullanma imkânına sahiptir.

Yatırımcı işletme, yatırım yaptığı işletmenin ilgili faaliyetlerini, diğer bir

ifadeyle yatırım yaptığı işletmenin getirilerini önemli ölçüde etkileyen

faaliyetlerini yönetme imkânını halihazırda veren mevcut haklara sahip

olduğunda, yatırım yapılan işletme üzerinde güce sahip olarak

değerlendirilmektedir (TFRS-10). Değerleme açısından risk sermayesi

şirketlerinin yaptıkları yatırımlar TFRS-10’da belirtilen “yatırım işletmesi” ne

ilişkin şartların bulunması durumunda finansal araçlara ilişkin standartlara göre

yapılabilecektir.

Risk Sermayesi faaliyetleri, Türkiye Muhasebe Standartları ve Türkiye

Finansal Raporlama Standartları kapsamında değerlendirildiğinde standartlara

göre risk sermayesi faaliyeti gösteren işletmelerin “yatırım işletmesi” olarak

değerlendirildiği ve risk sermayesi kapsamında yapılan (uzun vadeli)

yatırımların satış amaçlı elde tutulan (finansal) varlık olarak değerlendirilmesi

gerektiği belirtilmiştir. Bu bağlamda, risk sermayesi faaliyetleri kapsamında

yapılan yatırımlardaki değer artış/azalışları özkaynakta yer alacak bir değer

artış/azalış hesabına aktarılmalıdır. Yatırımların elde çıkarılması durumunda

ortaya çıkan değer farkları ise ilgili gelir tablosuna hesaplarında izlenmelidir.

3. Risk Sermayesi Faaliyetlerinin TMS/TFRS Kapsamında

Muhasebeleştirilmesi

Risk sermayesi faaliyetlerinin muhasebeleştirilmesinde izlenecek ilkeler

TMS/TFRS kapsamında belirlenmiştir. Bu bağlamda risk sermayelerinin



221

işletmelere yatırım yapma (giriş) ve işletmelerdeki yatırımlarını sonlandırma

(çıkış) ile bu varlıkları finansal tablolarında göstermeleri ile ilgili çalışmalar örnek

uygulamalar ile açıklanmıştır. Uygulamalara konu olan örnekler tarafımızca

geliştirilmiş ve varsayımsal rakamlara dayanmaktadır. Çalışmada; Demir (2009)

ile Özerhan ve diğ. (2012) tarafından yapılan hesap önerileri bazı durumlarda

kullanılmıştır. Bazı durumlarda ise tarafımızca hesap önerileri getirilmiştir.

3.1. Risk Sermayelerinin İşletmelere Yatırım Yapmaları (Giriş

Aşaması)

Giriş aşaması, risk sermayesi şirketleri açısından en önemli aşamalardan

birisidir. Risk sermayeleri, büyüme potansiyeli olan ve gelecekte yüksek

büyüme ve kârlılık öngörülen fikirlere ve işlere yatırım yapabilmektedirler. Bu

bağlamda giriş aşamalarının risk sermayeleri açısından en önemli aşama

olduğu söylenebilir. Risk sermayesinin yönettiği fonların sürdürülebilirliği, giriş

aşamasında doğru fikir ve şirketlere yatırım yapılmasıyla mümkün olabilecektir.

Dünya genlinde en fazla fon toplayan risk sermayesi şirketlerinin günümüzde

şirket değerleri çok yüksek olan (Google, eBay v.s.) işletmelere yatırım

yaptıkları söylenebilir.

Risk sermayesi şirketleri genellikle orta ve uzun vadeli yatırımı tercih

etmektedirler. Risk sermayesi şirketlerinin temel hedefi bir işletmeye yatırım

yaptıktan sonra işletmenin hedef değeri (risk sermayesi tarafından) hedeflenen

seviyeye ulaştığında çıkış yapmaktır. Risk sermayeleri, orta-uzun vadeli

yatırımların yanı sıra kısa vadeli yatırımlar da yapabilmektedirler. Yüksek kâr

potansiyeli olan şirketlerin kısa vadeli yatırımlara konu olduğu söylenebilir.

Çalışmanın bu kısmında risk sermayelerinin giriş aşamasındaki yatırımları

örnek olaylar yardımıyla muhasebeleştirilecektir.

3.1.1. Kısa Vadeli Yatırımlar

Örnek 1: KLM Risk Sermayesi, Borsa İstanbul’da işlem gören ve büyüme

potansiyeli olduğu değerlendirilen X Yazılım A.Ş.’ye kısa vadeli yatırım yapma

kararı almıştır. 03/05 tarihinde işletmenin borsada 5,50 TL/Ad. fiyatla işlem

gören hisse senetlerinden 2.000 Adedi banka kanalıyla satın alınmıştır.

TMS/TFRS’ye göre Risk Sermayesi bu tür bir yatırımda hisse senetlerini

kısa vadeli elde tutma amacıyla edindiğinden dolayı “Gerçeğe Uygun Değer

Farkı Kâr/Zarar’a Yansıtılan Finansal Varlık” olarak muhasebeleştirmelidir.

Tekdüzen Hesap Planında bu isim ve içerikte hesap bulunmadığından dolayı,

uygulamalarda öneri hesap isimlerinden faydalanılmıştır.


222

---------------- 03/05 ---------------- Borç Alacak

1XX Gerçeğe Uygun Değer Farkı Kâr/Zarara Yansıtılan Finansal Varlıklar

11.000

102 BANKALAR 11.000

X A.Ş. Hisse Senetlerinin Satın Alınması

-----------------------/-----------------------

3.1.2. Orta-Uzun Vadeli Yatırımlar

Örnek 2: KLM Risk Sermayesi, İTÜ Teknokentte kurulu ve bioteknoloji

konusunda faaliyet gösteren EFG Bioteknoloji A.Ş.’ye yatırım yapma kararı

almıştır. İşletme ile yapılan görüşmeler sonucunda %40 hisse için 100.000

TL’nin nakit olarak ödenmesine karar verilmiştir. 10/07 tarihinde hisse devri

gerçekleştirilmiştir.

TMS/TFRS’ye göre uzun vadeli olarak yapılan hisse senedi alımları

“Satılmaya Hazır Finansal Varlıklar” olarak muhasebeleştirilmelidir.

---------------- 10/07 ---------------- Borç Alacak

2xx Satılmaya Hazır Finansal Varlıklar

-İştirak Hisse Senetleri-

100.000

100 KASA 100.000

EFG Bioteknoloji A.Ş. Hisse Senetlerinin Satın

Alınması

-----------------------/-----------------------

3.2. Risk Sermayelerinin Yatırımlarındaki Değer Değişimleri

(Tutma/Sürdürme Aşaması)

3.2.1. Kısa Vadeli Yatırımlar

Kısa vadeli olarak yapılan yatırımlarda değer artış ve azalışları, gerçeğe

uygun değer farkı olarak değerlendirilmekte ve Gelir Tablosunda önerilen bir

değer farkı hesabında izlenebilir.



223

3.2.1.1. Yatırımlarda Değer Artışı Olması

Örnek1’de satın alınan hisse senetlerinin değeri 31/05 tarihinde 6,50

TL/Adet’e yükselmiştir.

Gerçeğe Uygun Değerdeki Değişim = (6,50-5,50) x 2.000 Adet= 2.000 TL (Kâr)

---------------- 31/05 ---------------- Borç Alacak

1XX Gerçeğe Uygun Değer Farkı Kâr/Zarara

Yansıtılan Finansal Varlıklar Hesabı

2.000

64X Finansal Varlık Değerleme

Kârları Hesabı

2.000

X A.Ş. Hisse Senetlerinde Gerçeğe Uygun

Değer Artışı Olması

-----------------------/-----------------------

3.2.1.2. Yatırımlarda Değer Azalışı Olması Örnek1’de satın alınan hisse senetlerinin değeri 31/05 tarihinde 4,50

TL/Adet’e düşmüştür. Gerçeğe Uygun Değerdeki Değişim = (4,50-5,50) x 2.000 Adet= (2.000 TL) (Zarar)

---------------- 31/05 ---------------- Borç Alacak

65X Finansal Varlık Değerleme Zararları Hesabı 2.000

1XX Gerçeğe Uygun Değer Farkı Kâr/Zarara Yansıtılan Finansal Varlıklar Hesabı

2.000

X A.Ş. Hisse Senetlerinde Gerçeğe Uygun Değer Azalışı Olması

-----------------------/-----------------------

3.2.2. Orta-Uzun Vadeli Yatırımlar

Risk sermayesi şirketlerinin orta-uzun vadeli yatırımları “Satılmaya Hazır

Finansal Varlık” olarak değerlendirilir. Satılmaya hazır finansal varlıklar; gerçeğe

uygun değer ile değerlenir ve gerçeğe uygun değer farkı diğer kapsamlı gelirde

(özkaynaklarda) raporlanır. Satılmaya hazır finansal varlıklara ilişkin kur farkları

kazanç ve kayıpları ile değer düşüklüğü zararları gelir tablosunda (K/Z)

raporlanır (Demir, 2009: 91-92). Risk sermayelerinin orta-uzun vadeli giriş

yaptıkları işletmelerde ortaya çıkan değer artış ve azalışları

muhasebeleştirilmiştir.


224

3.2.2.1. Yatırımlarda Değer Artışı Olması

Örnek 2’de ortak olunan işletmenin hisselerinin gerçeğe uygun değerinin

yıl sonunda 115.000 TL’ye yükseldiği tespit edilmiştir.

---------------- 31/12 ---------------- Borç Alacak



15.000

5XX Finansal Varlıklar Değerleme Farkları

15.000

X A.Ş. Hisse Senetlerinde Gerçeğe Uygun Değer Artışı Olması

-----------------------/-----------------------

3.2.2.2. Yatırımların Değer Azalışı Olması

Örnek 2’de ortak olunan işletmenin hisselerinin gerçeğe uygun değerinin

yıl sonunda 85.000 TL’ye düştüğü tespit edilmiştir.

---------------- 31/12 ---------------- Borç Alacak


15.000



15.000

X A.Ş. Hisse Senetlerinde Gerçeğe Uygun Değer Azalışı Olması

-----------------------/-----------------------

3.3. Risk Sermayelerinin İşletmelerdeki Yatırımlarını Sonlandırmaları

(Çıkış Aşaması)

3.3.1. Kısa Vadeli Yatırımların Sonlandırılması

Risk sermayesi şirketleri, kısa vadeli yatırımlarını satış bedeli gerçeğe

uygun değer eşit olarak elden çıkartabilirler. Böyle bir durumda herhangi bir



225

kâr/zarar kaydı yapılmasına gerek kalmadan hesaplardan çıkış yapılarak

kayıtlar tamamlanır. Gerçeğe uygun değer ile satış bedeli arasında ortaya

çıkacak pozitif veya negatif farklar ise kâr veya zarar olarak

muhasebeleştirilmelidir.

3.3.1.1. Yatırımların Sonlandırılmasında Kâr Ortaya Çıkması

Örnek 1’de satın alınan hisse senetleri 05/06 tarihinde 7,50 TL/Adet

fiyatla satılmış ve tutar Banka hesabına aktarılmıştır. 31/05 tarihinde hisse

senedinin Gerçeğe Uygun Değeri 6,50 TL/Adet olarak belirlenmiştir.

Toplam Kâr/Zarar Tutarı = Satış Bedeli – Gerçeğe Uygun Değer

= 2.000 Ad. (7,50 TL/Ad. – 6,50 TL/Ad.)

= 2.000 TL

---------------- 05/06 ---------------- Borç Alacak

1XX Gerçeğe Uygun Değer Farkı Kâr/Zarara

Yansıtılan Finansal Varlıklar Hesabı

2.000

64X Finansal Varlık Değerleme

Kârları Hesabı

-Finansal Varlık Satışı-

2.000

X A.Ş. Hisse Senetlerinin Satışı

-----------------------/-----------------------

102 Bankalar Hesabı 15.000

1XX Gerçeğe Uygun Değer

Farkı Kâr/Zarara Yansıtılan

Finansal Varlıklar Hesabı

15.000

-----------------------/-----------------------

3.3.1.2. Yatırımların Sonlandırılmasında Zarar Ortaya Çıkması

Örnek 1’de satın alınan hisse senetleri 05/06 tarihinde 4,00 TL/Adet

fiyatla satılmış ve tutar Banka hesabına aktarılmıştır. 31/05 tarihinde hisse

senedinin Gerçeğe Uygun Değeri 4,50TL/Adet olarak belirlenmiştir.

Toplam Kâr/Zarar Tutarı = Satış Bedeli – Gerçeğe Uygun Değer


226

= 2.000 Ad. (4,00 TL/Ad. – 4,50 TL/Ad.)

= (1.000 TL)

---------------- 03/05 ---------------- Borç Alacak

65X Finansal Varlık Değerleme Zararları Hesabı

- Finansal Varlık Satışı-

1.000




1.000

X A.Ş. Hisse Senetlerinin Satışı

-----------------------/-----------------------

102 Bankalar Hesabı 8.000




8.000

-----------------------/-----------------------

3.3.2. Orta-Uzun Vadeli Yatırımların Sonlandırılması

Risk sermayeleri, orta-uzun vadeli yatırımlarını sonlandırmaları

durumunda, işlem tarihinden önceki dönemlerde ortaya çıkan gerçeğe uygun

değer artış/azalışları da dikkate alınarak muhasebeleştirilmelidir.

3.3.1. Yatırımların Sonlandırılmasında Kâr Ortaya Çıkması

Örnek 2’de yatırım yapılan işletmenin 100.000 TL değerinde hisselerine ek olarak bir yıllık süre içerisinde 50.000 TL gerçeğe uygun değer artışı gerçekleştiği belirlenmiştir. Risk sermayesi şirketi, çıkış fiyatı olarak 210.000 TL belirlemiş ve başka bir risk sermayesi şirketine belirlenen tutar üzerinden hisselerini devretmiş ve tutar banka hesabına yatırılmıştır.

Bu işlemin muhasebeleştirilmesinde yıl içerisinde değer artış tutarı satılmaya hazır finansal varlıklara eklendiğinden dolayı satılmaya hazır finansal varlık hesap toplamı 150.000 TL olarak görülecektir. Buna göre piyasa satış



227

fiyatı 210.000 TL olduğundan dolayı 60.000 TL’lik bir finansal varlık değerleme farkı (kârı) ortaya çıkmaktadır. Yapılacak yevmiye kayıtları aşağıdaki gibidir.

Gerçeğe Uygun Değer Artışına İlişkin Kayıt ---------------- ../.. ---------------- Borç Alacak



50.000


50.000

Hisse Senetlerinde Gerçeğe Uygun Değer Artışı Olması

-----------------------/-----------------------

Hisse Senetlerinin Satışı

-------------------- ..../.... ------------------- Borç Alacak

102 Bankalar 210.000

2xx Satılmaya Hazır Finansal Varlıklar -İştirak Hisse Senetleri-

150.000


60.000

Hisse Senetlerinde Gerçeğe Uygun Değer Artışı Olması

-----------------------/-----------------------

Değerleme Farklarının Gelir Tablosu Hesabına Alınması

---------------- ../.. ---------------- Borç Alacak

5XX Finansal Varlıklar Değerleme Farkları 110.000

64X Finansal Varlık Değerleme Kârları Hesabı

110.000

Değerleme Kârının Gelir Tablosu Hesabına Alınması

-----------------------/-----------------------


228

3.3.2. Yatırımların Sonlandırılmasında Zarar Ortaya Çıkması

Örnek 2’de yatırım yapılan işletmenin 100.000 TL değerinde hisselerine bir yıllık süre içerisinde 20.000 TL gerçeğe uygun değer artışı gerçekleştiği belirlenmiştir. Risk sermayesi şirketi, yatırımından çıkma kararı almış ve tüm hisselerini 70.000 TL bedelle şirket ortaklarına peşin olarak satarak ortaklıktan ayrılmıştır.

Gerçeğe Uygun Değer Artışına İlişkin Kayıt

---------------- ../.. ---------------- Borç Alacak




20.000

Hisse Senetlerinde Gerçeğe Uygun Değer Azalışı Olması

-----------------------/-----------------------

Hisse Senetlerinin Satışı

---------------- ../.. ---------------- Borç Alacak

100 Kasa 70.000




80.000

Hisse Senetlerinin Satılması

-----------------------/-----------------------

Değerleme Farklarının Gelir Tablosu Hesabına Alınması

---------------- ../.. ---------------- Borç Alacak

65X Finansal Varlık Değerleme Zararları Hesabı 30.000


30.000

Değerleme Zararının Gelir Tablosu Hesabına Alınması

-----------------------/-----------------------



229

Sonuç ve Değerlendirme

Gelişmiş ülkelerin en önemli özelliklerinden birisi girişimcilik ekosisteminin

son derece gelişmiş olmasıdır. Fikir’den ürüne, üründen işletmeye geçiş

süreçlerinin her birinde girişimciler finansmana ve mentörlüğe ihtiyaç

duymaktadırlar. Risk sermayeleri, bu ihtiyaçları göz önünde bulundurarak erken

aşamada büyüme potansiyeli yüksek fikirlere yatırım yaparak kârlı çıkışlar

yapmayı ve bu yollar kâr elde etmeyi amaçlayan fonlardır. Risk sermayesi

şirketlerinin diğer önemli amaçlarından birisi de geleneksel finansman

yöntemlerine başvurarak finansman sağlaması mümkün olmayan girişimci

adaylarının sadece fikirlerinden yola çıkarak birçok prosedürü ve finansal

sorunu aşmalarına yardımcı olmaktır.

Günümüzde Google, Facebook, Twitter, eBay gibi milyarlarca dolar

piyasa değerine ulaşmış internet şirketlerinin arka planında da risk sermayeleri

bulunmaktadır. Bu örnekler amacına uygun ve başarılı yönetilen risk sermayesi

şirketlerinin ekonomiye katkılarını göstermesi açısından önemlidir.

Ülkemiz açısından da yeni ve giderek yaygınlaşmakta olan risk

sermayesi şirketlerinin önemi giderek daha fazla anlaşılmaktadır. Bu bağlamda

risk sermayesi faaliyetlerinin güncel muhasebe uygulamaları olan TMS/TFRS

açısından ele alınması da bir gereklilik olmuştur. Çalışmada, risk sermayesi

faaliyetlerinin temel faaliyetleri örneklerle açıklanmaya çalışılmış ve bazı hesap

önerilerinde bulunulmuştur. Çalışmanın bu yönleriyle uygulamacılara ve

muhasebe dizinine katkı sağlaması beklenmektedir.

KAYNAKÇA

ÇOBAN, Metin ve Metin Saban (2006), Türkiye'de Risk Sermayesi Uygulaması ve Sorunları, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 31, s. 131-140.

DEMİR, Volkan (2009), TFRS/UFRS Kapsamında Finansal Araçlar Sunum Muhasebeleştirme ve Ölçme Açıklamalar, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara

MISIRLIOĞLU, Ufuk (2008), Türkiye Muhasebe Standartları'na Göre Finansal Araçların Muhasebeleştirilmesi, Mali Çözüm, 86, s. 65-81.

Kamu Gözetimi Kurumu, Türkiye Muhasebe Standartları-27, Bireysel Finansal Tablolar

Kamu Gözetimi Kurumu, Türkiye Muhasebe Standartları-28, İştiraklerdeki ve İş Ortaklıklarındaki Yatırımlar


230

Kamu Gözetimi Kurumu, Türkiye Muhasebe Standartları-32, Finansal Araçlar ve Sunum

Kamu Gözetimi Kurumu, Türkiye Muhasebe Standartları-39, Finansal Araçlar: Muhasebeleştirme ve Ölçme

Kamu Gözetimi Kurumu, Türkiye Finansal Raporlama Standartları-7, Finansal Araçlar: Açıklamalar

Kamu Gözetimi Kurumu, Türkiye Finansal Raporlama Standartları-9, Finansal Araçlar

Kamu Gözetimi Kurumu, Türkiye Finansal Raporlama Standartları-10, Konsolide Finansal Tablolar

Kamu Gözetimi Kurumu, Türkiye Muhasebe Standartları-32, Finansal Araçlar ve Sunum

ÖZERHAN, Y., Yanık, S. (2012), Açıklamalı ve Örnek Uygulamalı TMS/TFRS, TÜRMOB Yayınları

Sermaye Piyasası Mevzuatı, Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıklarına İlişkin Esaslar Tebliği, Seri: VI, No:15

YİĞİT, M., Güner, Ü. (2008), Dış Ticaret ve Girişimcilik Perspektifinden Türkiye'de Risk Sermayesi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, s. 257-275.

risk sermayesi faaliyetlerinin tms/tfrs kapsamında...

Documents