rmu nota arbeidsvoorwaardenbeleid 2014

RMUPlesmanstraat 683905 KZPostbus 9003900 AX VEENENDAAL

T (0318) 54 30 30F (0318) 54 25 22E [email protected] www.rmu.nu/arbeidsvoorwaarden

Samen Werken

N O T A A R B E I D S V O O R W A A R D E N B E L E I D 2 0 1 4

RMU644-COVER NOTA 2014 DEF.indd 1 11-11-13 14:37

‘SamenWerken’N o t a a r b e i d s v o o r w a a r d e N b e l e i d 2 0 1 4

Deze uitgave is gedrukt op papier dat het keurmerk van de Forest Stewardship Council (FSC®) mag dragen. Bij dit papier is het zeker dat de productie niet tot bosvernietiging heeft geleid. Een flink deel van de grondstof is afkomstig uit bossen en plantages die worden beheerd volgens de regels van FSC. Van het andere deel van de grondstof is vastgesteld dat hiervoor geen houtkap in de laatste resten waardevol bos heeft plaatsgevonden. Voor deze uitgave is het FSC-gecertificeerde Go silk gebruikt. Dit papier wordt geproduceerd door Condat uit Frankrijk.

2 Nota Arbeidsvoorwaardenbeleid 2014

Inhoudsopgave

Inleiding 5

1 Arbeidalsopdracht 6

2 Sociaal-economischeenmaatschappelijkeontwikkelingen2.1 Economieenarbeidsmarkt 102.2 (Her)vormingWW 162.3 Zelfstandigenzonderpersoneel 202.4 Gezinenwerk 242.5 Herzieningbelastingstelsel 282.6 Ontslagrecht 342.7 Werkkostenregeling 382.8 Medewerkersparticipatie 42

3 Arbeidsvoorwaarden3.1 Loonvoorsteleninkomensontwikkelingen 463.2 AOW 503.3 Pensioenregeling 543.4 Pensioenpremiewerknemervoorextraaflossinghypotheek 583.5 Flexibiliseringvandearbeidsrelaties 623.6 CollectieveArbeidsvoorwaarden(cao)vandetoekomst 66

4 Personeelsbeleidenarbeidsomstandigheden4.1 Duurzameinzetbaarheid 704.2 HetNieuweWerken 74

Geraadpleegdeliteratuur 78

Verklaringvanafkortingen 79

3Nota Arbeidsvoorwaardenbeleid 2014

Colofon

Devolgendepersonenleverdeneenbijdrageaandetotstandko-mingvandenotaarbeidsvoorwaardenbeleid2014:

Chr.Baggerman CoördinatorarbeidsvoorwaardenbeleidRMU

B.Bakker DocenteconomieJ.Beekman ManagingpartnerW.H.vanCapelleveen SecretaresseRMUIng.J.H.Ebbers TechnischProjectontwikkelaarDrs.H.G.vandeGrift SeniorpensioenadviseurA.N.HerreradeGier Medewerkercommunicatie&PRRMUG.deJager Juridischmedewerkercollectieve

belangenbehartigingRMUD.C.A.vanKleijRPP ManagersalarisenadviesM.Noordergraaf SeniorHRMadviseurDrs.J.A.Pul BelastingadviseurP.Schalk RaadvanBestuurRMUJ.A.Rottiné Adviseurwerkgeversenzelfstandigen

RMUMr.J.G.N.Schreuders ManagerdienstverleningRMU Eindredactie:A.J.Schaddelee Managercommunicatie&PRRMU

NotaArbeidsvoorwaardenbeleid2014‘SamenWerken’iseenuitgavevandeRMU.

RMU(ReformatorischMaatschappelijkeUnie)Plesmanstraat68,3905KZVeenendaalPostbus900,3900AXVeenendaalT(0318)543030F(0318)[email protected]

OntwerpenbeeldBroadCommunications,Harderwijk

VormgevingendrukDrukkerijVerloop,Alblasserdam

CopyrightAllerechtenvoorbehouden.Nietsuitdezeuitgavemagwordenverveelvoudigd,opgeslagenineengeautomatiseerdgegevensbestandofopenbaargemaakt,inenigevormofopenigewijze,hetzijdigitaal,elektronisch,mechanisch,doorfotokopieën,opnamen,ofopeniganderemanier,zondervoorafgaandeschriftelijketoestemmingvandeuitgever.


SamenWerken,eenveelzeggendetitelvoordeRMUNotaAr-beidsvoorwaardenbeleid2014.Omdathetnodigisomersamendeschoudersondertezetten.Omdatwesamenmoetenzoekennaaroplossingenomuitdecrisistekomen.Hetlijktwelofergeeneindeaankomt,ookalzijnertekenenvanlichtherstelteontwaren.Hoedanook,omuitdezesituatietekomenishetnodigomsamentewerken.

PolitiekenSocialepartnersSamenWerken,datisooknodigindepolitiek.Hetmagwelbij-zondergenoemdwordendatdewankelendecoalitieRutteIIeendoorstartkonmakendoordatdrieoppositiepartijenzichmedeverantwoordelijkhebbengesteldvoordebegroting2014.DatiseenvormvanSamenWerkendiekanleidentoteenstapsgewijzeuitweguitdecrisis.Maarmethetzogenaamdebegrotingsak-koordzijnnognietalleproblemenopgelost.Infeiteisdatnogkortetermijnwerk,terwijlhetperspectiefopdelangeretermijnomvervolgstappenvraagt.DiversedossierszullendekomendetijdvragenomSamenWerken,binnendepolitiek,maarookmetdesocialepartners.Naasteenheleseriedeelakkoordenmetallerleiwisselendesamenstellingenligterimmersookhetsociaalakkoord,geslotendoorhetkabinetendesocialepartners.DatbeantwoorddeaandeoproepdiedeRMUsteedsheeftgedaan,namelijkomeensociaalakkoordtesluiten.Datheeftimmerseffectophetgeheelvanheteconomischleven.VandaardatdeRMUhetsociaalak-koordalsonderleggerwilzienvoordeandereakkoorden.

PensioenenenhypothekenMethetsociaalakkoordenhetbegrotingsakkoordzijndepro-blemennoglangnietopgelost.Devraagstukkenzijnenorm,eenkorteopsomminglaatdatzien:deoverheidsfinanciënzijnnietoporde,dewoningmarktkamptmetgroteschuldenlasten,depensioenfondsenzittenindegevarenzone,entenslottedeextrabezuinigingenvan6miljard.Dezeproblemenvragenomoplos-singen.ZekernudeEersteKamerzijntandenheeftlatenzieninhetpensioendossierishetvanbelangommetpolitiekensocialepartnersopzoektegaannaaroplossingen.DeRMUdraagtdaaraanbijdooreeneerdergelanceerdideenuverregaanduitgewerktindeNotaaandepolitiekaantebieden.

HetRMUpensioenideeisinzijnkerneenvoudig:biedtwerkne-mersdemogelijkheidomhetwerknemersdeelvanhunpensi-oenpremieintezettenvoorextraaflossingvandehypotheek.Natuurlijk,ookeendergelijkplanheefthakenenogen,maardatisoptelossendoorSamenWerken.

LoonwensBijdegroteeconomischeproblemen,medevoelbaarindehogewerkloosheid,ishetbijnaonmogelijkommeteengoedeoplos-singtekomenvoordeloonontwikkeling.DeRMUheeftvolgensdegebruikelijkemethodeberekendwatdeloonruimtevoor2014is,omvervolgenseenkeuzetemakenwatdaarmeetedoen.VolgensdeRMUisloonmatiginggeengoedeoptieindehuidigeeconomischesituatie.Datzalheteconomischherstelalleenmaarfrustreren.HetuitgangspuntvandeRMUisomvoorzich-tigtekoersendoorteproberendekoopkrachtzoveelmogelijkinstandtehoudenomzodoendehetconsumentenvertrouwentestimuleren.DeRMUsteektinopmaatwerkmeteengedif-ferentieerdeloonwensvanmaximaal2procent.Afhankelijkvandesituatieindeverschillendesectorenkanerdanmeegeademdwordenmetdemogelijkhedenendeonmogelijkheden.OokdatiseenvormvanSamenWerken.

SamenWerkenSamenWerkeniseenNotaArbeidsvoorwaardenbeleiddieopge-bouwdisrondomeengrootaantalbelangwekkendethema’s.MaardeNotaisookingebedindevisievandeRMUoparbeidenberoep,vanuitBijbelsewaardenennormen,gevoeddoordeovertuigingdatdieheilzaamzijnvoordegehelesamenleving.Allebevolkingsgroepenkomeninbeeld,omdateroogisvoorhetsterkeenhetzwakke.Hetgezinalshoeksteenvandesamenle-vingkrijgtaandacht,zorgisgeensluitpost,betaaldearbeidisniethetenigedattelt.Indesamenlevingwordtveelgesprokenoverarbeidenzorg.JuistdeBijbelgeefteenbijzonderevolgordeaan:hetgaatomzorgenarbeid.Bijbelsenotieszijnvanbelangvoorhetgeheelvandesamenleving.Daarinhebbenpolitiekensocialepartnerseenbelangrijkerol,maartendiepstedraaithetomhetwelzijnvanmensen.LatenwedaaraanSamenWerken!

Inleiding


Arbeid alsopdracht

Hoofdstuk 1

Arbeid:goddelijkeopdrachtInheteersteboekvandeBijbelstaatdeontstaansgeschiedenisvandeaardeendeverhoudingtussenGodenmensen.BijdescheppinggeeftGoddemensonderanderedeopdracht:weeseengoedbeheerdervanalleswatopdeaardeis.Demenswordtalsrentmeesteroverdescheppingaangesteld.Nietalseigenaarofheer,maaralsbeheerder.Hijdraagtzorgvoordatgenewathemtoevertrouwdis.HijisoverzijnbeheerverantwoordingschuldigaanzijnSchepper.Demenswerktinopdracht,eengod-delijkeopdracht.DemenswordtgeroepenominverbondenheidmeteninvolmaakteliefdetotGodzijnarbeidteverrichten.Dezetaakisinhetbeginvandescheppingnognietdirectnood-zakelijktotlevensonderhoud.VoorAdam,deeerstemensopaarde,wasarbeideenvoortdu-rendevreugde,dienognietsmetzorgenofmoeitetemakenhad.Vandaaglevenweechterineenheelanderewerkelijkheid.Degoedgeschapenmensheeftdoordezondevaldegemeen-schapmetGodverbroken.Alsgevolgvandezondeiseropdeaardestrijdgekomentussengoedenkwaad.Dezestrijdheeftgevolgen,ookvoordearbeid.Deopdrachttotarbeidisnietveranderd.Arbeidzelfisgeenvloekgeworden,maargaatvan-wegedezondevalendestrafdiedaaraanverbondeniswelmetmoeitegepaard.Tegelijkertijdisarbeidonderdeelvandeschep-pingsopdrachtenhoortdaarombijhetmenszijn.Bovendienisarbeidnoodzakelijkgewordenvoorlevensonderhoud.Arbeidisnietalleeneenplicht,maarookeenvoorrecht.Hetnietkunnenwerkendoorziekte,handicapofwerkloosheidispijnlijkenkanlijdenmetzichmeebrengen.Debehoefteaanzinvollearbeidsmogelijkhedeniseenmense-lijkebasisbehoefte,diedoorGodbijdescheppingindemensgelegdis.

Arbeid:toteervanGodVoorGodisergeenonderscheidtussenhandenarbeidofhoofd-arbeid.Beslissendzijnonzehoudingenonzeinstelling:‘degezindheidvanhethart’.AlsindeBijbeloverarbeidgesprokenwordt,staatditinhetlichtvanhetdienenvanGod.Dithoudtindatalonzearbeid,zowelbetaaldalsonbetaald,toteervanGoddienttezijn.Demenswerktdanooknietvoorzichzelf,maarbovenalomGod,denaasteendegemeenschaptedienen.GodwildemensalsinstrumentgebruikeninZijnzorgvooralleswatopaardeis.HetisZijnbedoelingdatonzearbeidofdevruchtdaarvannuttigisvoorhetonderhoudvangezinenfamilie.Alswijvoedsel,kledingenonderdakhebben,alsdusaanonzeeerstelevensbehoeftenvoldaanis,roeptdeBijbelonsopdaarmeete-vredentezijn.Daarnaastishetonzeplichteengedeeltevanons

inkomentegebruikenvoordeinstandhoudingvandepredikingvanhetEvangelieendiaconalehulpdichtbijenverweg.Hetgaatbijarbeiddusnietomrijkdomteverwervenofomwaarde-ringvanmensentekrijgen.HetgaateromdatweonzegavenontplooientotZijneer.

Arbeid:roepingenberoepDeopdrachtofroepingomtearbeidenkrijgtonderanderege-stalteindeuitoefeningvaneengeoorloofd,eengoddelijkbe-roep.Ofersprakeisvanzo’nberoepkanafgemetenwordenaanhetdoelofdedienstvandearbeid.Hetkiezenvaneenberoepofhetveranderenvanwerkzounietzondergebedmoetengaan.BijdeberoepskeuzeishetverdervanbelangtelettenopdegavenentalentendiewevanGodontvangenhebbenendemogelijk-heidomviaeenbepaaldberoepeenverantwoordebijdrageteleverenaandemaatschappij.VanuitdenotiedatarbeidtotdienstvanGodendenaastebe-hoorttezijn,magbijzondereaandachtgevraagdwordenvoorhetwerkeninbijvoorbeeldonderwijsengezondheidszorg.Iedermensheeft,alshijofzijdaartoeinstaatis,deroepingomtewerkenenzaldaaromnaareengeschiktetaakmoetenuitzien.Hetgaathiernietovergroteenbijzonderewerken,maaroverhetgewoneenalledaagse.Hetwerkdatsomseenuitdagingbiedtenvreugdebrengt,maaropanderemomenteneentonig,vermoeiendenteleurstellendkanzijn.Hetishetwerkdatbe-taaldofonbetaaldgedaanmoetworden,maarlangnietaltijd(financieel)gewaardeerdwordt.Alshetwerkechteringetrouw-heidenafhankelijkheidgedaanwordt,staatdatinhetperspec-tiefvanGodsKoninkrijk.

Arbeid:verhoudingenDeBijbelspreektopverschillendeplaatsenoverdeverhoudingtussenwerkgeverenwerknemer.Dewerkgevermoetzijnwerk-nemerrechtvaardigbehandelen,billijkbelonenenbelangstellinghebbenvoorhemalsmedemens.DeBijbelveroordeeltdewerkgeverdienietdebeloninggeeftwaaropwerknemersrechthebben.Hetloonwaariemandrechtopheeft,moetopdeafgesprokentijduitbetaaldworden.DeBijbelisdaarduidelijkover:dewerknemerheeftzijnloonnodigomvantelevenenhetiszondetegenGodomhetloonlangerintehoudendannodigis.Vandewerknemerwordttenopzichtevandewerkgeverijverentrouw,inzetentoewijdinggeëist.Dezehoudingwordtnietalleengevraagdtenopzichtevanmeerde-rendieaardigofvriendschappelijkzijn,maarooktenopzichtevanminderrespectvolleleidinggevendenofwerkgevers.Verderwordtvanwerknemersgevraagdomopeeneenvoudigeen


opdracht

gewilligemaniergehoorzaamtezijnaanhunmeerderen.OpdezelfdemanieralswijChristusgehoorzaamdienentezijn.WerkgeverenwerknemerdieneninhunonderlingeverhoudingenomgangmetelkaargehoorzaamtezijnaanGod.Evenalsinalleonderlingeverhoudingen,geldtookbinnendearbeidsver-houdinghetdubbeleliefdegebod:Godliefhebbenbovenallesendenaastealsuzelf.Ditlaatechterde(contractuele)gezagsrelatietussenwerkgeverenwerknemeronverlet.Dezecontractueleverhoudingverplichtdewerknemerzichloyaalnaarhetgezagvanenonderdeleidingvandewerkgevertevoegen.Voorzoverdearbeidvervuldwordtbinneneenondernemingmeteen(aldannietschriftelijkvastgelegd)arbeidscontracttussenwerk-geverenwerknemer,isersprakevaneengezagsrelatie.Ditisdezogenaamdecontractuelegezagsrelatie.Ditheeftookbeteke-nisinmoeilijketijdenalswerkgeversenwerknemerstegenoverelkaarkomentestaan.Ookdanisdewerknemerverplichtzijnwerkzaamhedenuittevoeren.Datbetekentdatstakingenenwerkweigeringenafgewezenworden.Deregelisdatstakenalleenmagalsdoorwerkenzondeis.Arbeidsconflictenopalleniveausdieneninoverlegtewordenopgelost.Datgeldtookvoordepersoonlijkeproblemenindearbeidsrelatie.Uithetliefdege-bodvloeitvoortdatbijproblemenindearbeidsrelatievanzoweldewerkgeveralsdewerknemerverwachtmagworden,datzijzichervoorinzettenomtoteenharmonieuzeoplossingvanhungeschiltekomen.Ermoetingezamenlijkheidgezochtwordennaareenredelijkeoplossingdieopevenwichtigewijzerechtdoetaandebelangenvanbeidepartijen.Mediationkanhierbijgoededienstenbewijzen.

Arbeid:betaaldenonbetaaldIndeBijbelstaanvoorbeeldenwaarbijarbeidwordtverrichtomloonenlevensonderhoud.Iemanddiewerkverrichtvooreenander,heefthetrechtomloontevragennaardatredelijkis:dearbeideriszijnloonwaardig.Nietalleenbetaaldearbeidmoetgewaardeerdworden.Ookonbetaaldearbeidheeftnadrukkelijkeendienendkarakter.Daarmeewordteenbetekenisvolleinvul-linggegevenaandeBijbelseopdracht.OpverschillendeplaatsenindeBijbelistelezenoveronbetaaldwerkdatbredebetekenisheeft.Denadrukdieinhethuidigemaatschappelijkelevenopbetaaldearbeidvalt,dientgerelativeerdteworden.Onbetaaldearbeidinzowelhetgezinalsvrijwilligerswerknaastbetaaldwerkofnapensioneringofvervroegdeuittreding,iseenwaarde-volleinvullingvandechristelijkeroeping.

ArbeidenrustWerkenrusthorenbijelkaar.Rustnaarbeidwordtzelfsbeschre-venalseenscheppingsgegeven.Erwordtgesprokenoverdeordevandagennacht.DeBijbelwijstnadrukkelijkophetbelangendenoodzaakvanevenwichtenregelmatigeafwisselingtussenarbeidenrust.Een24uurseconomiewaarindewerkbelastingsteedsverderwordtopgevoerdenarbeidstijdenmeerenmeergeflexibiliseerdworden,staathiermeeopgespannenvoet.BijdescheppinghadGodhetwelzijnvandemensophetoog.DirectnadevoltooiingvanZijnscheppingheeftHijeenrustdaginge-steld:inzesdagenschiepHijhemelenaardeenopdezevendedagrustteHijvanZijnwerk.Derustdagiseenscheppingsgavemeteenuniverseelenaltijdgeldendebetekenis.Hetsabbatsge-bod,hetvierdegebodvandeTienGeboden,wijstookterugnaardegoddelijkeinstellingvanderustdag:‘Gedenktdesabbatdag,datgijdieheiligt’.DerustdagalsdagdesHeerenisernietalleenomuitterustenvanallevermoeienissenenbeslommeringendiehetdagelijksewerkmetzichbrengt.Dezedagheeftookeengeestelijkemeerwaarde.Derustdagwijstvooruitnaardeeeu-wigerustbijGod.Dezondagiseenwekelijksegave,bijuitstekdedagwaaropdemensmaggenietenvanGodszegeningen.BovendienwordtopdezondagwekelijksdeopstandingvanChristusgevierdindechristelijkegemeente.DezedagstaatdanookinhettekenvandedienstvandeHeere.Daaromwordtergrootbelanggehechtaanhethandhavenvandeapartepositievandezedag.AlshetgaatomzondagsarbeidgeeftdeBijbelopmeerdereplaatsen(o.a.Mattheüs12:12)aandatwerkenderbarmhartigheidendernoodzakelijkheidzijntoegestaan.Chris-tusheeftZelfaanwijzingengegevenomopdesabbathetgoedetedoen.Bovenalzijndiewerkzaamhedengeoorloofddiedienst-baarzijnaandeverkondigingvanhetEvangelieendeuitbrei-dingvanhetKoninkrijkvanGod.Allezondagsarbeiddienietaanéénvandezecriteriavoldoet,moetafgewezenworden.

ArbeidenouderschapNaastarbeidisookouderschapeenscheppingsopdracht.Ookdezeopdrachtisdoordezondevalaangetast.WantGodzegt,nadeovertreding,totdevrouw:‘Metsmartzultgijkinderenbaren’,entotdeman:‘Inhetzweetvanuwaanschijnzultgijbroodeten’.HetopdeBijbelgegrondeklassiekehuwelijksformulierzegtinditverbanddatdeman‘getrouwennaarstig’inzijngod-delijkberoepzalarbeiden,opdathijzijnhuisgezinmetGodenmeteermagonderhoudenenookietsheeftomtegevenaandegenendiehulpnodighebben.VerderwijstdeBijbelnadrukke-lijkopdemanalspriesterbinnenhetgezin.Overhetouderschapzegthethuwelijksformulierdatouders‘hunkinderenzullen


opvoedeningeloofentotkennisvanGod,tothunzaligheid’.Inditlichtbezienishetvooraldeprimairetaakvandemanomdoorarbeidinhetlevensonderhoudvanzijngezintevoorzien.Devrouwvindthaareerstetaakindezorgvoormanenkinde-ren.DezeBijbelseaccentenvoordetaakverdelinginhetgezinsle-venbetekenenechternietdatzorgtakenvoordemanverbodenterreinzijnofdatdevrouwopgeenenkelewijzeanderearbeidmagverrichtenomhaartalentenaantewenden.ZowordtbijvoorbeeldinhetBijbelboekSpreukendevrouwgeprezendieinallerhandebezighedenactiefis.Hetouderschapbetekenteengezamenlijkeverantwoordelijkheidvanbeideoudersvoordelichamelijke,maarvooralvoordegeestelijkeopvoedingvandekinderen.Ditbetekentdatdezwaartevandearbeidstakenbuitenshuisendewerktijdennietzodanigmogenzijndatdeopvoedingstakeningevaarkomen.Ditgeldtoverigensookvooranderemaatschappelijkeenkerkelijketakendieindevrijetijduitgevoerdworden.


arbeidsmarkt

Hoofdstuk 2.1

Economie en

sociaal-economiscHe en maatscHappelijke ontwikkelingen

InleidingDe Nederlandse economie verkeerde tot voor kort in een recessie. Er was sprake van krimp, het banenverlies is in jaren niet zo hoog ge-weest en het aantal vacatures blijft dalen. Wie werkloos is of een kwetsbare arbeidsmarktpo-sitie heeft komt moeilijk of niet aan de slag. De Nederlandse economie staat inmiddels al jaren onder druk. Druk die onder meer veroorzaakt wordt door de stagnerende huizenmarkt, de gro-te particuliere schuld en de lage consumptieve bestedingen. De grote afhankelijkheid van de ex-portmarkt maakt onze economie extra kwetsbaar. De crisis heeft diepe sporen getrokken. Bedrijven die afhankelijk zijn van de binnenlandse markt hebben het moeilijk, ze investeren minder en de faillissementen nemen toe. Nederland doet het aanzienlijk slechter dan andere Europese landen waar zich lichte vormen van herstel laten zien. Toch lijkt er licht aan de horizon te komen, voor 2014 wordt een economische groei van 0,2 tot 0,5 procent verwacht.

Achtergronden• Economieverderonderdrukdoornieuwebezuinigingenen

dalendekoopkracht.• Nederlandheefteengunstigescoreopdemisère-indexdie

werkloosheid,inflatieenbegrotingstekortcombineert.• ParticipatiewetvoegtdeWetwerkenbijstand,deWetsociale

werkvoorzieningeneendeelvandeWajongsamen.• TevredenheidbijNederlandersovereconomieverdergedaald.

Hetisnauwelijksmeervoortestellen,maareindjarennegentigvandevorigeeeuwleefdealgemeenhetgevoelendat‘denieuweeconomie’wasaangebrokenendateralleennogmaareconomi-schegroeiinhetverschietlag.Ronddewisselingvandemillenniawerdditprettigeideeruwverstoorddooreenserieuzeeconomi-schedip,maardaarnabrakenweerjarenvangroeiaan.Ruimvijfjaar(2008-2013)heeftdewereldeconomieechterineendiepeeconomischerecessiegezeten.HetCPBmeldtindeMacroEcono-mischeVerkenning2014(september2013)datdewereldeconomiematiggroeitenerin2014sprakezalzijnvanvoorzichtigherstel.

Bovendienhebbendehogeoverheidsuitgaveneenprijsinhogecollectievelastendieopenigmomentmoetenwordenterugbe-taald.Vandaardatin2014opnieuw6miljardeuroextraaanbezui-nigingsmaatregelenenlastenverzwaringenaandeburgerwor-denopgelegd.DaarkomtnogbijdatdeNederlandseeconomieeenopenkarakterheeftendaardoorsterkafhankelijkisvanhetbuitenland.Maarergloortlichtaandehorizon,binnenenbuitenEuropatekenenzichvoorzichtigvormenvanherstelaan.

DeNederlandseeconomiekrompindeeerstetweekwartalenvan2013met0,6procent,detotalekrimpzalin2013uitkomenop1,25procent.AanhetbeginvandecrisispresteerdeNeder-landnoghogerdanhetEuropesegemiddelde.Inmiddelszijnweonderdatgemiddeldegezakt.Erisdanookin2013sprakevaneconomischeneerganginNederland.DittrekteenwisselopdestaatskasvanNederland:onzeschuldlooptop.WaaronslandzichinhetverledenaltijdkeurigaandeEuropeseregelshield,kwamhettekortin2011uitop4,7procent,in2012op4,1procentenwordtin2013eenbegrotingstekortverwachtvan3,2procent.Voor2014ishetmaximalebezuinigingsbedragvastgesteldop6miljardeuroenwordthetmaximalebegrotingstekortvan3pro-cent,mettoestemmingvanBrussel,losgelaten.Voor2014wordteentekortverwachtvan3,3procent.In2013isdeinflatienaarverwachting2,75procent.

Nogsteedsstellenconsumentenbelangrijkeaankopenuit.Cij-fersvanhetCBSlatenziendatdeconsumptievanhuishoudensalnegenmaandenkrimpt.Zieonderstaandfiguur1.

Figuur 1: Consumptieve bestedingen


arbeidsmarkt

Metnameaanduurzameconsumptiegoederen,zoalsauto’senmeubels,werdopnieuwminderuitgegeven.Ookineigenlandzijnerdusbelangrijkegroeivertragendefactoren.Daarnaastlaatdeoverheidsconsumptieookaltweejaareenkrimpzien.

Ondanksde,voorveelmensen,weinigopbeurendevooruitzich-tenisenigerelativeringopzijnplaatsdoortekijkenwaarNe-derlandstaatinderangordevannaties.DierelativeringwordtgebodendoordeplaatsvanNederlandopdezogehetenmisère-indexdiedoordeOrganisationforEconomicCoöperationandDevelopment(OECD)inParijswordtbijgehouden.Dezemisère-indexgeeftweerdatNederlandvanachttienEuropeselandendebestescoreheeft,endatdezeindeachterliggendetienjaarzelfsnogietsisverbeterd.Demisère-indexgeefteencombinatievanwerkloosheid,inflatieendeomvangvanhetbegrotingstekort.Naastdebesteplaatsopdemisère-indexvandeOECD,staatNederlandopdevijfdeplaatsvandeBetterLifeIndexenopdezevendeplaatsvandeHumanDevelopmentIndex.Doordeeconomischeneergangisersprakevaneenkrimpendearbeidsmarkt.Hetaantalopenstaandevacaturesisverderafge-nomen.VolgenshetCBSbedraagthetaantalwerklozeninokto-ber2013685.000personen,datis8,6procentvandeberoeps-bevolking.HetCPBverwachtdatin2014zo’n7,5procentvandeberoepsbevolkingwerkloosis.Inveelsectorenismoeilijkofnietaaneenbaantekomen.Inhetprimaironderwijsbijvoorbeeldiseenoverschotaandocenten.Hetkabinetsteltvoordekomendetweejaar€600miljoenbeschikbaarvoor‘sectorplannen’.Inhetsociaalakkoordisafgesprokendatwerkgeversensocialepart-nershunverantwoordelijkheidvoordearbeidsmarktoppakkenomwerkgelegenheidtebehouden,werkloosheidtevoorkomenengevolgenvandecrisistebestrijden.Zijstellensamendege-noemde‘sectorplannen’op,methetuiteindelijkedoeldebevor-deringvandewerkgelegenheid.

Ookbijhetwerkloosheidspercentagepasteennuancering,maardaneennuanceringwaardoordepositievanNederlandwatmindergunstigwordttenopzichtevananderelanden.Datdewerkloosheid8,6procentbedraagtwilnamelijknietzeggendat91,4procentvandeberoepsbevolkingwerktendathetwer-kendedeelvandebevolkingnaarverhoudinggroterzouzijndaninanderelanden.Nederlandteltnietminderinactievemensendananderelanden,alleenzittenzeindeWAO,deWAJONGofeenandereregelingenvallenzeintegenstellingtotdemeesteanderelandennietonderdedefinitievanwerkloosheid.Mensenmeteenbijstandsuitkeringengedeeltelijkarbeids-ongeschiktenvindenvaakmoeilijkwerk.Metdenieuwinte

voerenparticipatiewetper1januari2015,wilhetkabinetdezegroepmensenhelpenweermeetedoenindesamenleving.DeparticipatiewetvoegtdeWetwerkenbijstand,deWetsocialewerkvoorzieningeneendeelvandeWajongsamen.Erisstraksduséénregelingvooriedereendieinstaatisomtewerken.DeWajongiservanaf1januari2015alleenvoormensendienietvolledigenduurzaamkunnenwerken.MensendiegeenrechthebbenopeenWajong-uitkering,kunnennaarhetnieuweWerkbedrijf.Desocialewerkvoorzieningwordtper1januari2015afgeslotenvoornieuwewerknemers.VanafdiedatumkunnenmensenookeenberoepdoenophetWerkbedrijf.MensendienuindeWSWzitten,krijgen,integenstellingtotde‘Wajong-ers’,geenherkeuring.

Werkgeverszijnbereid,zoalsafgesprokeninhetsociaalakkoordvan11april2013,dekomendejarenintotaal100.000mensenmeteenarbeidsbeperkingaaneenbaanhelpen.Ookisafgespro-kendatdeoverheid25.000mensenextraaanhetwerkhelpt.DeWajongblijftwelbestaan,maaralleenvoorjonggehandicaptendienooitzullenkunnenwerken.Voormensendiehelemaalnietmeerkunnenwerken,blijftereensociaalvangnetindevormvaneenbijstandsuitkering.Hetgaatomvoorgenomenbeleid,dewetmoetnogverderwordenuitgewerkt.Hetkabinetverwachtdatdeparticipatiewetdere-integratiezalbevorderen.

Intabel1isteziendatruimtweeopdedrieNederlandersindeleeftijdvan15totenmet64jaareenbetaaldebaanheeftvanminimaal12uurperweek.Detabellaatziendatdewerkloosheidnogalongelijkverdeeldisoververschillendeberoepsniveaus.Hethoogstepercentagewordtaangetroffenbijlageropgeleiden.Intijdenvaneconomischeteruggangblijktditookdemeestkwetsbaregroeptezijndiealseerstehunbaankwijtraakt.Opdearbeidsmarktgaathetdusnietalleenomdekwantitatieveafstemmingvanvraagenaanbod,maarvooralookomdekwa-litatieveafstemming.EnzogezienkentookdeNederlandsebevolkingeengrootaantalmensendieopgroteafstandvandearbeidsmarktzijngeraakt,endiezeermoeilijktebemiddelenzijnnaareengewonebaaninhetbedrijfsleven.

LaatNederlandgunstigscorenopdeeerdergenoemdeindexen,depubliekeopinietoonteenandergezicht.UithetjongsteCon-tinuOnderzoekBurgerperspectieven(COB)vanhetSCPbleekdatnognieteerderzoweinigmenseneenvoldoendegavenaandeNederlandseeconomie.VandeNederlandersverwacht54pro-centvoorhetkomendjaareenverslechteringvandeeconomi-schesituatie.Overdeeigenfinanciëlesituatieismenaanzienlijk


2005 2008 2010 2011 2012Bevolking 10,940 10,997 11,017 10,994 10,973Beroepsbevolking (a) 7,455 7,801 7,817 7,811 7,894Werkzameberoepsbevolking(b) 6,973 7,501 7,391 7,392 7,387Mannen 4,069 4,266 4,119 4,095 4,069Vrouwen 2,904 3,235 3,272 3,297 3,318Laagopgeleid (e) 1,655 1,740 1,614 1,670 1,595 Middelbaar opgeleid 3,073 3,247 3,147 3,130 3,122 Hoogopgeleid 2,179 2,447 2,561 2,524 2,564Netto-arbeidsparticipatie(%)(c) 63,7 68,2 67,1 67,2 67,2Mannen 73,8 77,1 74,4 74,2 73,7Vrouwen 53,5 59,2 59,7 60,2 60,6Laagopgeleid (e) 45,4 49,3 47,3 48,3 46,9Middelbaar opgeleid 68,5 72,6 70,9 71,0 71,0Hoogopgeleid 80,7 84,1 83,6 83,2 83,3Werkloosheidspercentage 6,5 3,8 5,4 5,4 6,4Mannen 5,5 3,2 5,0 5,2 6,3Vrouwen 7,8 4,7 6,0 5,6 6,6Laagopgeleid (e) 9,7 6,1 8,7 7,8 9,4Middelbaar opgeleid 6,1 3,5 5,1 5,2 6,1Hoogopgeleid 4,3 2,6 3,7 3,8 4,1

a Personen van 15-64 jaar die ten minste twaalf uur per week werken of die werk zoeken voor ten minste twaalf uur.b Personen die ten minste twaalf uur per week werken.c Personen die ten minste twaalf uur per week werken, als percentage van de totale bevolking van 15-64 jaar.d Werkloze beroepsbevolking als percentage van de totale beroepsbevolking.e Laagopgeleid = basisonderwijs, vmbo/mbo-1 of gelijkwaardig; middelbaar opgeleid = havo, vwo, mbo-2, -3 of -4; hoogopgeleid = hbo en hoger.

Ontwikkelingen in het arbeidsaanbod (1.000 personen), dearbeidsparticipatie (%) en de werkloosheid (%), 2001-2011.

Tabel 1: Werkloosheid / Bron: CBS

Werkloosheid

mindernegatief,82procentgeeftzijnhuidigefinanciëlepositieeenvoldoendeen70procentverwachtdatdezeindekomendetwaalfmaandennietzalverslechteren.

Waaromverwachtenzoveelmenseneenverslechteringvandeeconomie?VolgenshetCPBkomtdit‘indeeersteplaatsdoordatdeNederlandershetopdiverseterreinenslechterziengaan:erisminderwerk,mensengevengeengelduit,alleswordtduur-der,bedrijvengaanfaillietendehuizenmarktblijftstagneren’.

Daarnaastzijndegevolgenvandecrisisvoorheteigenlevenendeomgevingzichtbaarenvoelbaar.Ruim60procentzietéénofmeerderegevolgenvandecrisisinheteigengezin,eenzelfdepercentagezietdegevolgenindeeigenomgeving.Erheerstonderdebevolkingniethetgevoeldaterveranderingeningangwordengezetdiedeeconomieoppeppen.Hetvertrouwenindepolitiekisflinkgedaald.Gelukkigbeseftdegrootstegroepdatbezuinigingenenhervormingennodigzijn.


Visie RMU • RMUbepleiteenanderekijkopeconomischegroei,omdat

dezezowelvooruitgangalsachteruitgangbrengt.• EenzijdigstrevennaargroeistaathaaksopBijbelseprincipes

vandiscipelschap,burgerschap,rentmeesterschapenvreem-delingschap.

• RMUzietdonkerewolken,maarookderegenboogvanGodstrouw.

Deeconomischeontwikkelingmetdesituatieopdearbeids-marktsteltonsvooringrijpendevragen.Isdewelvaartduur-zaam?Ontstaatereenmaatschappelijketweedelingtussenwerkendenenwerklozen?Kunnenwedeverzorgingsstaatnogwelbetalen?Hoehoudenwedeoverheidsfinanciënoporde?EnwatalsEuropauiteenzouvallen?Hetzijnbelangrijkevragendiesommigemensenzelfsaanhetsomberenzetten.DeRMUvindtdezevragenookbelangrijk,maarindezebeschouwingwillenwetocheenwatandererichtinginslaan.DeRMUplaatsthetthemaeconomieenarbeidsmarktinBijbelsperspectief.

OvervloedenonbehagenzijnkenmerkendvoordeNederlandseeconomie.Wezijnnognooitzorijkgeweestalsnu,maarsindsdejarenzestigzijnweerpersaldonietgelukkigeropgeworden.Indeeconomischeliteratuurstaatditbekendalsde‘happinessparadox’vandeAmerikaanseeconoomRobertEasterlin.Ookwordtwelgesprokenovereen‘hedonistischetredmolen’.Wehebbensteedsmeereconomischegroeienconsumptiegoederennodigomhetzelfdegeluksgevoeltekrijgen.‘Denkervanwatjewilt,’schreefcolumnistHoflandinhetNRCHandelsblad,‘maardecultuurvanconsumptieheefteeneroderendewerkingophetgeloof.’Economischegroeiisnietalleeneenbronvanwelvaartenvooruitgang,maarookeenbronvanmoreleenmaatschappe-lijkeachteruitgang.Economischegroeibrengtookongelijkheid.Deeconomischecrisistoontdatinhaaroorzakenengevolgen.ZelfsbinnenNederland,eenvandemeestegalitairelandenterwereld,levennogaltijdeenhalfmiljoengezinnenophetbestaansminimum.Enwattedenkenvandegevolgenvoorhetmilieu?AlGoretrokdewereldrondmet‘anunconvenienttruth’omdemilieugevolgenvanonsexpansiefeconomischhandelenaandeordetestellen.Economischegroeibrengtvooruitgangmaartastookhetdraagvermogenvandescheppingaan.

Hetisgoedomdaarbijdefinanciëlewereldindringendindeogentekijken.Maareriseendiepereoorzaak.Decultuurvanconsumentismeenhedonismeheeftdemodernemensopeenpuntgebrachtdathijzijnongeduldnietmeerkanbedwingen.Dekreet‘Iwantitall,Iwantitnow’verwoordthetmodernele-vensgevoeltotinhaardiepstekern.Deeconomischecrisisiserookhetgevolgvandatwijmetelkaaralletoekomstigeeconomi-schegroeimeteenhypotheekopdetoekomstnaarhethedenhebbenwillenhalen.Endiehypotheekbreektonsnuop.Detoe-komstneemtalshetwareeenrevancheophetheden.Economischegroeibrengtvooruitgangenachteruitgang.Deeconomievormtzoweldebasisalseenbedreigingvoordemodernewelvaartstaat.Datkomtomdatdeeconomieislosgeweektvanhaareigennormatieveuitgangspunten.Uit-gangspuntendieookterugtevindenzijninhetBijbelsesprekenoverdeeconomie.TegenoverhetmoderneindividualismelaatdeBijbelziendatGodiedermensgeschapenheeftinrelaties.Debelangrijksteverbindingenwaarineenmensstaat,zijndiemetGod,medemensenendeschepping.Dezemakendever-antwoordelijkhedenvaniedermenszichtbaar.‘Godliefhebbenbovenallesendenaastealsjezelf’betekentdatjeeerbiedhebtvoorHem,respecttoontvoorjenaastenenzorgdraagtvoordeschepping.EenzijdigstrevennaareconomischegroeistaathaaksopdevierBijbelseuitgangspuntenvoordeeconomie:discipel-schap,burgerschap,rentmeesterschapenvreemdelingschap.

DiscipelschapIneenchristelijkemensvisieheeftdepersoonlijkeverantwoorde-lijkheideencentraleplaats.Ditverondersteltvrijheidvanhande-len,bijvoorbeeldomtewerken,teondernemen,teverzorgenofanderszins.Demeestemenseninonzesamenlevingverdienendaarmeehundagelijksbrood.ArbeidiseenBijbelseopdracht.Maarwanneereenmensdaarbijinhethorizontalevlakblijftsteken,ligthetgevaarvanzelfzuchtopdeloer.Vanwegeonzeneigingtotzonde,totgrensoverschrijdendgedrag,ishetnodigdatweonslatengezeggendoorhetWoordvanGod.Doenwedatniet,danwordtdemensmaatvanalledingen.Dangaathetrechtvandesterkste,vandemachtigste,vaakookderijkere,gel-den.DiscipelschaphoudtindatweGodliefhebbenbovenalles.IndenavolgingvanChristusligtdediepstezinvanonsleven.

BurgerschapDeopdrachtomdenaastelieftehebbenalsonszelfbrengtonsbijBijbelsenormenvoorburgerschap.Calvijn(bijbelwetenschap-


peruitde16eeeuw)heeftdaarindrukwekkendedingenovergeschreven.Bijvoorbeelddatwijonzebezittingenmoetenuit-delenaanbehoeftigemedemensen.‘Alleswataanhenbesteedwordt,rekentdeHeereaanalsietswataanHemgegevenwordt.’Hijciteertdaarbijook2Korinthe8waarinPaulusnadrukkelijkdewensuitspreektdatergelijkheidkomt.Hijroeptindezetekstop,omuithetoogpuntvangelijkheid,aananderentegevenwathunontbreektendatanderenonsgebrekaanvullenopdatergelijkheidzalzijn.Waareconomischegroeiongelijkheidveroor-zaakt,zalchristelijkburgerschapgelijkheidnastreven!Anno2014geldtdatnietalleendemondialeeconomischeverhoudingen,maarookbinnenEuropaenbinnenNederland.Zekeralsdoordeeconomischeneergangnogmeermensenineenkwetsbarepositieterechtkomenennogverdervandearbeidsmarktverwij-derdraken.

RentmeesterschapRentmeesterschapbepaaltonserbijdatheeldeaardeenalleswatdaaropisvandeHeerezijn.Eenmensisgeenabsoluutei-genaarvanzijnbezittingen.Overhetbeheervandeaardsegoe-derendieonsinbruikleenzijngegeven,dienenwerekenschapafteleggen.NaonslevenaanGod,tijdensonslevenaanmede-mensenenaandeoverheid,diemethetoogdaaropvolmachtvanGodheeftgekregen.Demensisrentmeester.Wehebbendeopdrachtdezeaardetebouwenentebewaren,maardoordezondelukthetonsnauwelijksomhierineenbalanstevinden.Descheppingzuchtonderhetmenselijkstrevennaarwelvaart.Dewereldwordternietalleenmaarbeteropendesamenlevinggaatnietaltijdvooruit,ookalpresteertdemodernemensnogzoveel.ScheppingenmenszijnpasechtvrijalsGodsverlossinginChristuswerkelijkheidwordt.

VreemdelingschapDaarmeekomenweophetlaatsteprincipe:vreemdelingschap.Demensiseenpelgrim,opwegnaardestaddiefundamentenheeft,waarvanGoddearchitectenbouwmeesteris.Demodernemenswilechterdetoekomstnaarhethedentrekken.Krampach-tigpoogthijhierennudeperfectesamenlevingterealiseren.Datkaneenliberalewelvaartsmaatschappijzijnmetmaximalekeuzevrijheid,ofeensocialistischeheilsstaatzonderongelijk-heid.Hetzijnbeideluchtkastelen,zonderfundament.Vreemde-lingschapbetekentdatonshoogstegeluknietligtinwelvaartenbezit,enstaatdaarmeehaaksophetmodernelevensgevoel.Economischegroeimaaktonsrijkermaaruiteindelijknietge-

lukkiger.Debijbelwijstonsdewegvaneen‘economievanhetgenoeg’,dieonsmisschiennietrijkermaakt,maarwelgelukkig.Daarom:Sursumcorda!Dehartenomhoog!

DonkerewolkenhangenbovendeNederlandseeconomie.DeRMUzietdiedonkerewolkenook,maarbijhetjuistelichtzienweookderegenboogdieGodstrouwsymboliseert,endiemetalhaarkleurenprachtookinspireertomdeveelkleurigeBijbelseuitgangspuntenvandiscipelschap,burgerschap,rentmeester-schapenvreemdelingschapinpraktijktebrengenindeNeder-landseeconomieAnnoDomini2014.


WW

Hoofdstuk 2.2

(Her)vorming


InleidingHet sociale zekerheidsstelsel in Nederland be-staat uit drie verschillende onderdelen.• Ten eerste de volksverzekeringen. Iedere

ingezetene van Nederland heeft recht op uit-keringen vanuit de volksverzekeringen. Zij worden betaald uit premieopbrengsten van werknemers en zelfstandigen. Voorbeelden van volksverzekeringen zijn de AOW, de kin-derbijslag (AKW) en de AWBZ.

• Ten tweede de werknemersverzekeringen die voorzien in compensatie wanneer het loon wegvalt bij werkloosheid of ziekte. Zij worden door de werkgevers betaald uit de premies.

• Ten derde de sociale voorzieningen die als laatste vangnet dienen en daarom gefinancierd worden uit belastingopbrengsten. Het gaat hierbij om de (Wet werk en) bijstand en daar-aan gerelateerde uitkeringen. In dit hoofdstuk gaat het om de Werkloosheidswet (WW) die onder de werknemersverzekeringen valt.

AchtergrondenDeeconomischecrisisindeachterliggendejarenheeftgeleidtoteengroeiendewerkloosheid.Vanuiteenbijzonderlaagwerk-loosheidspercentagevan3,6procentvandeberoepsbevolkingin2008isdewerkloosheidtoegenomentot8,5procentvandeberoepsbevolkinginnovember2013.Ditisnogaltijdlagerdandewerkloosheidindeeurozonedieop12,2procentligt.Hetaantalingeschrevenwerkzoekendenbedroeg674.000(november2013).HetaantalWW-uitkeringenbedraagt408.000(oktober2013).

Hoeweldewerkeloosheidscijfersnogenigszinsmeevallentenopzichtevananderelanden,zijnertochredenengenoegomdebestaandeWW-regelingaantepassen:• Minderuitkeringenvergenminderpremie,nietalleenvoorbe-

drijven,maarookvoordeoverheidalswerkgever(bezuiniging).• Dereservesvandewerkeloosheidsfondsentellenpositief

meevoorhetbepalenvanhetbegrotingstekort.Metanderewoorden:eenoverschotopdeWW-fondsenverlaagthetbe-grotingstekortvandeoverheid.

• HoeweldehandhavingvandeWWvrijstriktis(sollicitatie-

plichtetc.)ishetbeterenvoordeligeralsderegelinginzich-zelfstimulansenheeftomaanhetwerktegaan.

• Meermensenaanhetwerklevertmeerbelastingoppluseengroterdraagvlakvoorpremieheffing.

• Binnenafzienbaretijdisiedereennodigdiekanwerken.

DalendaanbodopdearbeidsmarktHoeweldewerkloosheidopditmomentnogtoeneemt,zullendemografischeontwikkelingenopkortetermijn(binnen5jaar)leidentoteendalendaanbodopdearbeidsmarkt.Depotentiëleberoepsbevolkingheefthaarhoogtepuntbereiktmet10,1mil-joeninwonerstussende20en64jaarenislangzaamaanhetdalen.Dearbeidsmarktontgroentenvergrijst.Ditzorgtvooreengroeiendevervangingsvraagopdearbeidsmarkt.Zekerwanneerdeeconomischegroeiaantrektendeuitbreidingsvraagnaarar-beidtoeneemt,zaldearbeidsmarktweersnelverkrappen.Ieder-eenisdannodigomvacaturestevervullenenfinancieeldraag-vlaktecreërenvoordetoekomstigeverzorgingsstaat.Verhogingvandearbeidsparticipatievanmetnameouderen,vrouwenenallochtoneneneenverhogingvandearbeidsproductiviteitzullenvooreenbelangrijkdeeldevraagnaararbeidmoetenopvangen.Daarbijhoortookeenactiverendsociaalzekerheidsstelsel,datwerklozenstimuleertomsnelwerktevinden.

DehuidigewerkloosheidsverzekeringenDeWerkloosheidswet(WW)isdebelangrijksteverzekeringte-genwerkloosheid.Wanneerminimaal26vande36wekenvoordewerkloosheidisgewerkt(wekeneis),bedraagtdeuitkering75procentvanhetlaatstverdiendeloongedurende2maanden,waarbijereenmaximumdagloongeldtvan€195,96(bruto)inclusiefvakantietoeslag.DemaandenernawordtdeWWuit-kering70procentvanhetlaatstverdiendeloon.Hetvoldoenaandewekeneisgeeftrechtopeenuitkeringvan3maanden.Wanneerin4vande5jarenvoordewerkloosheidvoldoendeisgewerkt( jareneis)daniserrechtopeenlangereWWuitkering.IedergewerktjaargeeftrechtopéénmaandWW-uitkeringtoteentotaalmaximumvan38maanden.WerkgeversbetalendepremiesvandeWW.Hetwerknemersdeelvandepremieisopnulgesteld.Dekostenvanallewerkloosheidsuitkeringenbedroe-genin2012ongeveer4,95miljardeuroenzijnin2013gestegennaarcirca6,3miljardeuro.

HervormingWWinhetsociaalakkoordNaprotestentegensnellehervormingvandeWerkloosheids-wet(WW)heefthetkabinet-RutteIImetwerkgeversenwerk-nemersnieuweafsprakengemaaktdieinhetinhetsociaal


WW

akkoordzijnvastgelegd.InhetsociaalakkoordisafgesprokendatdeduurvandeWW-uitkeringdiewordtuitgekeerddoordeoverheidvanaf1januari2016met1maandperkwartaalwordtteruggebrachttotmaximaal24maandenvanaf1januari2019waarbijdehoogteisgerelateerdaanhetlaatstverdiendeloon(publiekdeel).Vooreenuitkeringtussen25en38maandenzullenwerkgeversenwerknemerszelfafsprakenmoetenma-ken(privaatdeel).IndeeerstetienjaarbouwenwerknemerspergewerktjaaréénmaandWW-rechtop,daarnaeenhalvemaandpergewerktjaar.DitnieuwevoorgenomenbesluitzalnietgeldenvoormensendieophetmomentvaningangaleenWW-uitkeringhebben.

InhetregeerakkoordstaatdathetfinanciëlevoordeeldatwerkgevershebbendoordehervormingvanhetontslagrechtwordtverrekenddoorverhogingvandeWW-premie.Hetkabinet-RutteIIbezietdemogelijkheidomdeWW-premieperwerkgevertedifferentiërenopbasisvancriteriavangoedwerkgeverschap.NaastdeWWkenthetsociaalzekerheidsstel-seltweeaparteverzekeringenvoorouderewerklozen:deInko-mensvoorzieningoudereengedeeltelijkarbeidsongeschiktewerknemers(IOAW)endeInkomensvoorzieningvoorouderewerklozen(IOW).DeIOAWstamtuit1987,toenouderenjuistwerdengestimuleerdomvroegtijdiguithetarbeidsprocestestappenomplaatstemakenvoorwerklozejongeren.Zijisvantoepassingopwerknemersdienahun50stewerklooszijnge-wordeneneenWW-uitkeringhebbenontvangen.NaheteindevandeWW-uitkeringkomenzijinaanmerkingvooreenIOAWuitkering,diehetinkomenaanvulttothetbijstandsniveau.Netalsindebijstandwordterrekeninggehoudenmethetinko-menvandepartner;hetverschilisdatgeenrekeningwordtgehoudenmetheteigenvermogen.InhetsociaalakkoordisafgesprokendatdeIOAWalleennogblijftbestaanvoorwerk-nemersdievoor1januari1965zijngeboren.OpdezewijzezaldeIOAWlangzamerhandverdwijnen.Deinkomensvoorzieningvoorouderewerklozen(IOW)iseenuitkeringvoorwerklozenvanaf60jaardiegeenWW-uitkeringofWGA-uitkeringmeerkrijgen.Dezeuitkeringismaximaal70procentvanhetmini-mumloonenstaatlosvanhetinkomenvandepartnerenvaneigenvermogen.InkomstenvandebetrokkenewordenwelverrekendmetdeIOW-uitkering.Erisweleensollicitatieplichtenacceptatieplichtvaneenpassendebaan.HetrechtopIOWeindigtwanneerdewerkloze65jaarwordt.Inhetsociaalak-koordisvastgelegddatIOWblijftbestaantot2020.

ToenamereguliereplaatsenvoorjongearbeidsgehandicaptenOmdathetaantalplaatsenindesocialewerkvoorzieningaf-neemt,ishetdebedoelingdathetaantalreguliereplaatsenvoorjongerearbeidsgehandicaptentoeneemtzoisinhetsociaalak-koordopgenomen.Werkgeversdoenditeerstopvrijwilligebasis.Inhetherfstakkoord(begrotingsakkoord2014)dathetkabinet-RutteIImetD66,CUendeSGPsloot,isafgesprokendatwerk-geversindemarktsectorzichgarantstellenomin2014reeds5.000mensenmeteenbeperkingaanhetwerktehelpen.Datiseenverdubbelingvandeeerderinhetsociaalakkoordgedanetoezeggingvan2.500.In2015moeten7.500jongerenmeteenbeperkingwordengeplaatst.Alsereind2015minderdan11.000extrabanenvoorarbeidsgehandicaptenzijn,zaleralsnogeenverplichtquotumwordenopgelegdaanwerkgeversomboven-genoemdeaantallenalsnogtehalen.

ArbeidsmarktfunctiecentralerdaninkomensfunctieDeuitstroomuitdeWWiszekernaéénjaarlaag:meerdan90procentvandeuitstroomvindtplaatsindeeerste12maandenvandeWW-uitkering.Daarnawordendekansenomnogaandeslagtegaan,buitengewoonklein.UitcijfersvanUWVblijktdatjongerewerklozeneenaanzienlijkgrotereuitstroomkansnaarwerkhebbendanouderewerklozen.Inditverbandheefthetkabinet-RutteIIbeslotenomdedefinitievanpassendearbeidindeWWaantescherpen.DitvergrootvoorWW-gerechtigdenhetbelangomsnelwerkopniveautevinden.Vanaf1januari2015wordtallearbeidnazesmaanden(nu12maanden)alspassendaangemerkt.BovendienisinhetHerfstakkoord(Begrotingsak-koord2014)afgesprokendatdeinkomstenverrekeningwordtvervroegdnaar1januari2015,opdatarbeidaltijdloont.Uithetin2012gepubliceerdekennisverslagvanUWVblijktdatwerkne-mersvanbovende55jaarmoeilijkaandeslagkomenalszehunbaanverliezen.Naeenjaarheeftruimdehelftnoggeenanderwerk.HetaantalWW-uitkeringenvoor55-plussersliepopvanongeveer71.000in2011totruim86.000in2012,eenstijgingvanruim21procent.


Visie RMU DeRMUisvoorstandervooreenhervormingvandeWW.DeWWmoetopeenverantwoordemanierwordenaangepastomzodearbeidsmarktfunctieteversterken.Uitgangspuntisdatiedereenprimairverantwoordelijkisominheteigenonderhoudtevoor-zienendatwerkboveneenuitkeringgaat.DeRMUvindthetterechtdatkritischwordtgekekennaardearbeidsmarkteffectenvandewerkloosheidsuitkeringen,ookwanneerhetomouderengaat.DeWWmoetervoorzorgendatmensensnelre-integrerenopdearbeidsmarktenhetmoetvoldoendezekerheidbiedenaanhendiehetrisicodurventenemenomvanbaanteveran-deren.DaarbijisdeRMUechtervanmeningdathervormingvandewerkloosheidsuitkeringennietalleeninhettekenmoetstaanvanbesparingen.Eenzorgvuldigeafwegingvandearbeids-markteffectenéndeinkomenseffectenisnoodzakelijk.

HoewelinhetsociaalakkoordeenverkortingvandeWW-duurvoorkomenlijktteworden,vraagtdeRMUzichafofwerkgeversenwerknemerstotsluitendeafsprakenkomenoverhetprivatedeelvandeWW-uitkeringtussen25en38maandenomdatdefinancieringopkoopkrachtneutralewijzemoetplaatsvinden.AlsditnietluktdanwordtdeWW-duuralsnogbeperkttot24maanden.EendergelijkeverkortingvandeWW-duurwijstdeRMUaf.VoordatiemandrechtheeftopeenlangeWW-uitkeringheefthij/zijalheelwatjarengewerkt.Omdatdekansenomwerktevindennaéénjaarwerkloosheidsneldalen,isdeRMUvanmeningdatdeWWmeerzoumoetenstimulerentothetzoekennaarenaanvaardenvanwerk.OmdeWWmeeractive-rendtemaken,kiestdeRMUvooreenaantalprikkels:• Deinvoeringvaneenloonverzekeringdiehetrisicovanloon-

dervingnahervattingvanwerk,gedurendeeenjaaropvangt.Werklozenzulleneerderwerkaanvaardenwaarvandebe-loningonderhetniveauvanhetvorigewerkligt;dekostenhiervoordienenvolgensdeRMUuitdehuidigepremiebe-taaldteworden,erkangeensprakezijnvanlastenverzwaringvoorwerkgevers.

• Omdearbeidsmarktkansenvanvooralouderewerklozenteverbeteren,wildeRMUextramogelijkhedenvoorscholingcreëren.

• Sinds1januari2013kaneenwerkgeverdieeenuitkerings-gerechtigdevan50jaarofoudervoortenminste36uurperweekindienstneemt,€7.000,-premiekortingmet

eenmaximumvandriejaarkrijgen,zolangdearbeidsover-eenkomstduurt.VooreenWajonger,diegaatwerkenmetloondispensatie,isdepremiekorting€3.500,-perjaarbijeendienstverbandvantenminste36uurperweek.DeRMUwildezeregelinguitbreidentoteenmaximumperiodevanvijfjaar.DeRMUverwachtmeervandezestimuleringsrege-lingdanvandeinvoeringvaneenquotumregelingmeteenboetealsstokachterdedeur.Hetverleden(quotumregelingvoorhetindienstnemenvanallochtonen)heeftbewezendatstimuleringsmaatregelenmeereffectsorterendanhetafsprekenvanquotametboetes.

• Eenandereprikkelkanliggenindehoogte(ennietdeduur)vandeWW-uitkering.DeWW-uitkeringzounaéénjaarelkhalfjaarmetbijvoorbeeld10procentverminderdkunnenworden,metalsabsoluteondergrenshetsociaalminimum,70procentvanhetminimumloon.DatvindtdeRMUeenversterkingvandearbeidsmarktfunctie.

HetiswatdeRMUbetreftvanbelangombijdeuitvoeringvandeWWsterkerterichtenopeennieuwebaan.Deuitdagingisomhierbijmeerinkansentegaandenkendieookvoordekleineondernemerhaalbaarzijn.Scholingvanwerknemersisbelangrijk.Zowelomdeorganisatiedoelentebereikenalsookomdoorgroeimogelijkhedenvoordewerknemerstecreëren.Zogroeienzenaartaakvolwassenheidwaarbijcompetentiesbeterzijnontwikkeld.Immers,eencomplexeenmondialewerkomge-vingvraagtextrakwaliteiten.Dewerkgeverkanhiermeemeerverantwoordelijkheidoppakkenomlangdurigewerkloosheidvanzijnpersoneeltevoorkomen.

GezienhetpercentageouderewerklozendatopditmomentuitdeWWstroomt,ishetmaardevraagofdeIOAWgedateerdis.Degedachtedatjewerknemersvan50jaarenoudernietals’teoudvoordearbeidsmarkt’wiltwegzetten,isbegrijpelijk.Depraktijklaatechterziendathetvoordezecategoriewerknemersmoeilijkisomweeraanhetwerktekomen.Zolangditnognietisveranderd,moetwatdeRMUbetreftdeIOAWblijvenbestaan.

DeWW-premiewordtnunogvoorhetfinancierenvanuitkerin-genopgrondvandeZiektewetendekostenvankinderopvanggebruikt.DeRMUisereenvoorstandervanomditoneigenlijkegebruikafteschaffen,waardoorhetkaraktervandeWWalswerknemersverzekeringwordthersteld.Hiermeewordtvoorko-mendatdekostenvoordeWWonnodigwordenopgedreven.


zonder personeel

Hoofdstuk 2.3

Zelfstandigen


InleidingAl jaren is de zelfstandige zonder personeel (zzp’er) aan een opmars bezig. In alle sectoren ‘transformeren’ werknemers in zelfstandige on-dernemers. Belangenorganisaties spelen daar op in en ook de politiek denkt erover na en is in gesprek over zzp’ers en in gesprek met orga-nisaties die de belangen van zzp’ers behartigen. Terecht, want de zzp’er stelt politiek en samenle-ving soms voor nieuwe vraagstukken, zoals pen-sioenopbouw, verzekeringen en flexibilisering van arbeid. Het is ook de taak van de overheid om goede voorwaarden te scheppen om onder-nemerschap zo aantrekkelijk mogelijk te maken. Want ondernemerschap in algemene zin bete-kent innovatie en prijsconcurrentie. De economi-sche crisis heeft echter wel aangetoond dat het (zelfstandig) ondernemerschap broos is en dat aan de onbeperkte groei een eind kan komen.

Achtergronden• Toenamegedwongenzzp’ers.• Kwartstartendeondernemersheeftnaasteigenbedrijfan-

dereinkomstenbronnen.

Begripzzp’erEenzzp’erisiemanddievooreigenrekeningenrisicoeenonder-nemingheeft,zonderdathijdaarbijpersoneelindienstheeft.Datzzp’ersgeenpersoneelhebben,wilnietzeggendatzealleenwerken.Vaakopererenzzp’ersinnetwerkenvanondernemersenbestedenzewerkuitaancollega-ondernemers.Opdezewijzekunnen(zelfstandige)ondernemerselkaarondersteunenbijhetuitvoerenvanopdrachtenenelkaarscreativiteitbenutten.

MotievenHetmerendeelvandezzp’ersisjareninloondienstgeweestenkiesteroplatereleeftijdbewustvooromalszelfstandigeverdertegaan.Ondernemerschap,uitdaging,vrijheid,flexibiliteitenzelfstandigheidwordenalsbelangrijkstedrijfverengenoemd.Daarnaastisereenkleineregroepdiefinanciëlevooruitganghetbelangrijkstemotiefvindt.Demeestezzp’erszijnpositiefoverhunzelfstandigearbeidspositie.Slechts1opde8zoukiezenvooreenvastdienstverbandalsdatmogelijkzouzijn.Bijeenkleindeel

vandeondernemersisersprakevan‘gedwongen’ondernemer-schap.Ditbetreftondernemersdievanwegeleeftijdofdeecono-mischecrisisnietmeeralswerknemerergensaandeslagkondenengeenanderekeuzedanhetondernemerschaphadden.

Eensteedsmeervoorkomendfenomeenisdezogenaamde‘hybrideondernemer’.Ditzijnondernemersdienaasthunon-dernemingookeenvastinkomenuitloondiensthebben.Dezeondernemerscombinereninkomenszekerheidenvrijheidmetelkaar.UiteenonderzoekvandeKamervanKoophandelisge-blekendateenopdeachtondernemers‘hybride’is.Ditzoutoeteschrijvenzijnaanhetinternet.Hiermeekunnenondernemersvanuithuishundienstenenproducten,bijvoorbeeldviaweb-shops,aanbieden.

EconomischecrisisVeelondernemershebbennogsteedslastvandeeconomischecrisis.Metnamedegroepzzp’ersdiezichzelfverhuurtaanop-drachtgeverswordtgetroffendoordegevolgenhiervan.Dezegroepbehoorttotdeflexibeleschilvanbedrijven.Ondanksdeeconomischemalaiseendemoeilijkepositievandezzp’ers,ishetteverwachtendathetaantalzzp’ersverdertoeneemt.UitprognosesvanhetonderzoeksbureauEIMblijktdathunaantaljaarlijksmet0,75procenttoeneemt.Individualiseringenflexibi-liseringspelendaarbijeenrol.Steedsmeerwerknemershebbendebehoefteomals‘zelfstandigwerkende’deinhoudvanhunar-beidzelfintevullenenwerktijdenflexibelintedelen.Daarnaastproberenbedrijvenalsgevolgvantoenemende(internationale)concurrentiehunflexibiliteittevergroten.Hetinschakelenvanzzp’ersiseenvandemogelijkhedenomindezebehoeftetevoorzien.

Risico’sDevrijheidlokt,evenalseenaantrekkelijkfinancieelplaatje.Hoe-welhetkabinet-RutteIIheeftbeslotenomdefiscaleverschillentussenzzp’ersenwerknemersteverkleineninhetnadeelvankleineondernemers.Erzijnzekerminderleukeaspectenaanhetzelfstandigondernemerschapverbonden.Alsondernemervoeljejezelfnauwverbondenmetdeeigenondernemingendusmetdeklantenvandieonderneming.Eengoedebalanstussenwerkenprivékandansomsmoeilijkterealiserenzijn.Deondernemermoeteenalleskunnerzijn:hijisnaastheteigenlijkewerkooknogeensverantwoordelijkvoorhetadequaatbijhoudenvandeadministratie,hetnabellenvandebiteurenenhetrealiserenvanomzet.


zonder personeel

Danzijnerooknogderisico’svanarbeidsongeschiktheidendebeperktepensioenopbouw.Eenzzp’erdraagtgeenpremiesvoorwerknemersverzekeringenafenhijisbij(langdurige)ziekteofarbeidsongeschiktheidnietautomatischverzekerdvaninko-men.Hiervoorkanvrijwilligeenverzekeringafgeslotenworden,maardatkanvoorbepaaldeberoepsgroependuuruitpakken.Daarnaastkunnenzzp’ersdoorverzekeraarswordengeweigerdomdatzijeenmedischverledenhebbenofvindenerbijvoorbaatuitsluitingenvoorbepaaldeziektesenaandoeningenplaats.DezeondernemerskunnenzichechterwelviahetUWVverzeke-ren,zijhetdatzijzichbinnen13wekennadatdeverplichteverze-keringisafgelopenhiervoormoetenaanmelden.VolgenshetCentrumvoorVerzekeringsstatistiek(CVS)ishetaantalzzp’ersdateenarbeidsongeschiktheidsverzekeringheeftafgeslotenforstoegenomen.DeHogeRaadheefteenuitspraakgedaanoverdereikwijdtevandezorgplichtvanopdrachtgeversdiezzp’ersinhuren.DeHogeRaadwasvanmeningdatopdrachtgeverseenzekerezorgplichthebben.DeuitspraakvandeHogeRaadheeftertoegeleid,datsinds1juli2012zzp’ersgelijkebescherminghebbentegenar-beidsrisico’sals‘gewone’werknemers.Zzp’ersdieopdezelfdearbeidsplaatsals‘gewone’werknemerswerken,genietenvanafdiedatumhetzelfdebeschermingsni-veauvanveiligengezondwerken.Dezegelijkstellingmaakttevenshethandhavenvanarboregelseenvoudigerenbeter.Ditbetekentechternietdatzzp’erszichzelfnietmeerhoeventeverzekeren.Immerskunnenerandereoorzakenvanziekteofarbeidsongeschiktheidzijn.Voorzelfstandigendiealleenwerkengoldenalregelsterbeschermingtegenernstigerisico’s.Daarverandertnietsaan.Ookhetwerkenopeenandereplekdanbijdewerkgever,zoalsineeninternetcaféofthuis,wordtvoortaangemakkelijker.Dearboregelsvoorditzogenoemdeplaatsonaf-hankelijkewerkenwordenverlicht.Desoepelereisengoldenalbijdewerknemerthuis,maargeldennuookvoorhetwerkenopandereplekkenbuitenhetbedrijf.Ditbetekentminderkosten,minderadministratievelastenenminderregelsvoorwerkgevers.

Deforsetoenamevanhetaantalzelfstandigenbrengtookrisico’svoordemacro-economiemetzichmee.Doorhetnietverplichtafdragenvanpremiesvoorwerknemersverzekeringenvindteruithollingvanhetsocialestelselplaats.Hoeweldezegroepgeenaanspraakkanmakenopdezevoorzieningen,ishetdenkbaardatzijgedwongenzalmoetenaankloppenbijdeoverheidvoorfinanciëlesteun,bijvoorbeeldvooreenbijstandsuitkering.Eendeelvandewerkgeversismededebetaandezerisico’s.Opgroteschaalkomthetvoordatzijhunwerknemersvoorhoudendat

hetondernemerschaphenmooiefinanciëleperspectievenkanbiedenengevenzijhet‘advies’omontslagtenemenomvervol-gensalsondernemervoordiezelfdewerkgevertegaanwerken.Dewerkgever,thansopdrachtgever,ontlooptopdezewijzedeafdrachtenvanloonheffingeneneeneventuelebijdragevoordepensioenpremie.Devoormaligewerkgeverdientzichechterwelterealiserendathijalsnogvoordeafdrachtvanloonheffingenkanwordenaangeslagen,zekeralshijzzp’ersvrijwelcontinueinschakelt.Inhetregeerakkoordheefthetkabinetaangekondigdeenzogenaamdewinstboxteintroducerenwaarbijondernemersvoordeinkomstenbelastingeenvastbelastingtariefgaanbeta-len.Gelijktijdigzoudenfiscaleregelingenzoalsdeondernemers-aftrekendefiscaleoudedagsreservekomentevervallenenzouheturencriteriumooknietmeervantoepassingzijn.Hoederege-lingprecieszaluitpakkenisnogniethelemaalduidelijk,maardeeneondernemerzalerbeteruitkomendandeandere.

PensioenZzp’ersbouwennietautomatischpensioenopnaastdeAOW.Eenverdereaanvullingzaldanookzelfmoetenwordengeregeld.Overhetalgemeenbouwtdezelfstandigondernemerminderpensioenopdanzijnbranchegenotendieinloondienstzijnenbouwtéénopdetwee(50procent)eenreservevoordeoude-dagsvoorzieningop.Ditisondermeertewijtenaandehogerekosten,hetlage‘pensioenbewustzijn’enhetfeitdatergeenmo-gelijkheidisvanwaardeoverdracht.HetMinisterievanSocialeZakenenWerkgelegenheidheefthetinitiatiefgenomenomtebekijkenofermogelijkhedenzijnvooreencollectievepensioen-regeling.Inhetherfstakkoord(begrotingsafspraken2014),dathetkabinetslootmetD66,CUendeSGPisafgesprokendathetkabinetvaartgaatmakenmeteenvrijwilligecollectievepensi-oenregelingvoorzelfstandigen.Ookbekijkthetministerieofhetpensioenvandezzp’erbuitendetoetsvandebijstandkanblij-ven.Nubestaatnoghetrisicodatdezzp’ereerstzijngespaardepensioenzalmoetenaansprekenvoordatzeeenbijstandsuitke-ringkunnenkrijgen.Depensioenfondsenzelfzijnvanmeningdathetzzp-pensioenhetbesteaandebestaandefondsenkanwordentoegevoegd.


Visie RMU • Bewustwordingisnodigtenaanzienvanfinanciëlerisico’s

ondernemerschap.• Zzp’erdientbuffersoptebouwen.• Zzp’erdientzichnietteveelafhankelijktestellenvanéénof

enkeleopdrachtgevers(risicospreiding).• Zzp’erdoetergoedaanzichtespecialisereninbepaaldvak-

gebied(onderscheidendvermogen).• Pakschijnzelfstandigheidaan.• Zzp’erdoetergoedaanmeeraandachtteschenkenaan

acquisitie.

Deeconomischecrisisheeftookdebroosheidvanhetonder-nemerschapaangetoond.Hetisdanookvanbelangomingoedetijdenbuffersoptebouwenvoordemindereperiodes.Ondernemerszijndanbeterinstaatomzichstaandetehou-den.Duidelijkerevoorlichtingophetgebiedvanpensioeneniseveneenswenselijk.ZokennenveelondernemersnietdeindePensioenwetgeregeldemogelijkheidomdepensioenregeling,diezijalswerknemerhebbenopgebouwd,gedurendeeenaan-taljarenvoorttezetten.DeRMUvindthetdanookpositiefdatmetingangvan2012defiscaleaftrekbaarheidisverruimdvan3naar10jaar.HetdoordejongerenpartijenvanPvdA,D66enVVDgelanceerdeideeomeenverplichtepensioenregelingvoorzzp’ersinhetleventeroepenwordtdeelsdoordeRMUomarmd.DeRMUconstateertdathetonverplichtekarakteromietsteregelenervoorzorgtdatveelzzp’ersonvoldoendepensioenheb-ben.DeRMUpleitdanookvooreenverplicht‘basispensioen’datnaarwensdoordeondernemerkanwordenaangevuld.Ookzoudeondernemerpasnabijvoorbeeldhetvierdejaarhoevendeeltenemenomdatindestartjarendefocuszalkomenteliggenbijdeopbouwvandeondernemingzelf.Daarnaastzorgteencollec-tiefpensioenfondservoordatdekostendoordedeelnemersalscollectiefwordengedragen.Ookhetmogelijkmakenvanwaar-deoverdrachtvanreedsopgebouwdepensioenaansprakenineenaftesluitenlijfrenteverzekeringiswenselijkomzoversnipperingvanpensioentevoorkomen.

Ondernemerschapiseenkeuzevooreigenverantwoordelijk-heid,ookvoorwatbetrefthetwelofnietverzekerenvanrisico’s.Alshetgaatomdegroepdiezichnietverzekert,gaathetindemeestegevallenomeenbewustekeuze,bijvoorbeeldomdatsprakeisvangewetensbezwaren,voldoendeeigenvermogenofeenpartnermetinkomen.Daarnaastisereengroepon-dernemersdiezichonvoldoendebewustisvanderisico’svanhetonverzekerdzijn.VoordezegroeppleitdeRMUvoormeerbewustwordingopditgebied.Datvanaf2013hetnietmeeristoegestaanomprovisieteontvangenopcomplexefinanciëleproducten,zoalsarbeidsongeschiktheidsverzekeringen,vindtdeRMUeengoedidee.Hiermeezaldeklant(zzp’er)enniet,zoalsinsommigegevallen,deportemonneevandeverzekeringsadviseurcentraalkomentestaan.

Daarnaastzijnerverschillendeparticuliereinitiatieven,zoalsdezogenoemdebroodfondsen.Intijdenvancrisisishetmoeilijkeromjeteonderscheidenalszzp’er.Zekeralshetgaatomzzp’ersmetzogenaamde‘generieke’capaciteiten.Dezeondernemersdoenerverstandigaanomzichnaastdezegeneriekevaardig-hedentespecialisereninéénofenkelevaardigheden.Ditomdatopdrachtgeversjuistopzoekzijnnaarspecialismedatzijzelfnietinhuishebben.DetoenemendewensvanopdrachtgeversomflexibelekrachtenintezettenversterktdezebehoefteaanflexibiliseringOokmethetoogophetgrotegebrekaantech-nischgeschooldpersoneel,isditeenkansdiedezzp’erzekermoetbenutten.HetinhetSociaalAkkoordgenoemdeideeomO&O-fondsen(opleidings-enontwikkelfonds)onderbepaaldevoorwaardenopentestellenvoorzzp’ersisindatopzichteenwelkomesuggestie.Hetiseengegevendatveelzzp’ersopzientegenacquisitie(verkoop).Eenovergrootdeelgeeftzelfsaandatdithetminstleukeaspectvanhetondernemerschapis.Ditgeldtvoorzoweldehogeralslageropgeleiddezzp’ers.Omdatacquisi-tievangrootbelangis,dientdezzp’erhiertijdenaandachtaantebestedenennietteveeltevertrouwenopbijvoorbeeldmond-tot-mondreclame.OndernemerschapisvangrootbelangvoordeNederlandseeconomie.Hetstartenvaneenondernemingmoetdusaantrekkelijkerenmakkelijkermogelijkwordengemaakt.Vereenvoudigingvanregels,indebredezinvanhetwoord,isnoodzakelijk.


werk

Hoofdstuk 2.4

Gezin en


InleidingHet gezin vormt de basis van onze maatschap-pij. Nederland telt ruim 2,5 miljoen gezinnen, van alle Nederlanders maakt 60 procent deel uit van een gezin. Dit gezin moet een veilig domein zijn voor ouder en kind, maar staat onder grote druk. De RMU pleit voor échte ruimte voor het gezin en het maken van principiële keuzes. De opvoeding moet daarbij prioriteit krijgen. Veel ouders zien dit als een hoofdtaak, maar erva-ren forse druk om meer buitenshuis te werken. Erkenning door beleidsmakers van het grote belang van opvoeding is noodzakelijk. Ouders moeten vrijheid krijgen én ervaren om dit in te vullen op een wijze die bij hen past. Vrijheid is er nu formeel wel, maar heeft flinke fiscale consequenties. De RMU maakt zich sterk voor eerlijker belastingdruk. De draagkracht van een gezin, en niet van het individu, dient leidend en principieel uitgangspunt te zijn.

Achtergronden• Opvoedenkinderendebelangrijkstefunctievanhetgezin.• Arbeidsparticipatiemoedersvooraltebeïnvloedendoor

sociaal-culturelefactoren.

Dathetgezinonderdrukstaatisnietnieuw.DeGrieksefilosoofPlatowildevoorzijnidealesamenlevinghetgezinzelfsafschaf-fen.DaarstaateeneeuwenoudeJoods-christelijketraditiete-genoverwaarinhetgezingrootaanzienheeft.Welzijnontwikke-lingenrondhetgezindelaatstedecenniaineenstroomversnel-linggeraakt.Watonderdedefinitievangezinwordtverstaanisverbreed.Tegenwoordigwordtgesprokenvaneenleefverbandvanéénofmeervolwassenendieverantwoordelijkheiddragenvoordeverzorgingofopvoedingvanéénofmeerkinderen.Dezedefinitiebenadruktdathetopvoedenvankinderendebelang-rijkstefunctieisvanhetgezin.

TaakverdelinggezinHetaantalkostwinnersgezinnenneemtaf.Inhetveelgezinnenwerkenbeideoudersenzorgenzovoorgemiddeldanderhalfinkomen.Mannenzijnwatmindergaanwerkeneneentoene-

mendaantalvrouwenwerktindeeltijd.AlswekijkennaarhetgemiddeldeaantalurendatEuropesemoederswerken,danwerkenNederlandsemoedersgemiddeldhetminstaantaluren.Tussen2001en2010ishetaantalvrouwendataangafniettewillenofkunnenwerkengedaaldvan2,2naar1,7miljoen.Uitonderzoekblijktdatvooralgezinenhuishoudensteedsmindervaakeenredenzijnomthuisteblijven.Kinderenkrijgenisdusnietlangereenredenomtestoppenmetwerken.Eenmisvattingdiesneluitcijferskanontstaanisdatvrouwennietslieverwillendaneenbetaaldebaan.Uitverschillendeon-derzoekenblijktechterdatvrouwennogaltijdanderstegenoverbetaaldwerkstaandanmannen.Verrewegdemeestevrouwenwerkenindeeltijdentochis‘slechts’41procentvandezegroepmoedervanjongekinderen.Ditbetekentdat60procentvandevrouwenindeeltijdwerktzónderdatdittemakenheeftmetdezorgvoorjongekinderen.VolgenshetSCPkiezenvrouwenomheelverschillenderedenenvoordeeltijd.Hierbijvaltopdatveelvrouwenaangevengeenvolledigebaanteambiërenomdatzijooknogvrijwilligerswerkofmantelzorgwillendoen.

GezinsbeleidDejarenwaarinhetgezinopwarmepolitiekeenbestuurlijkebelangstellingkonrekenen,lijkenvoorbij.Hethuidigekabinetheeftgeengezinsbeleidmeer.Inwetgevingverloorhetgezinzijnpositiealssocialeeneconomischeeenheid.Bovendienblijvendefiscaleverhoudingentussengezinnenuitbalans.DaarstaattegenoverdatuitcijfersvanhetSCPenhetNibudblijktdatge-zinnenmeerprofiterenvandeoverheiddanhuishoudenszonderkinderen.Gezinnenmeteenlaaginkomenhebbenhetmeesteprofijtvandirecteenindirectefinanciëlebijdragenvandeover-heid.Dekostenvankinderenblijvenechtervooralvoorrekeningvanouders,terwijlvoordelencollectiefzijn.Denieuwegeneratiezorgtimmersvoornieuweeconomischeactiviteit.Deskundi-genbetogendatdedraagkrachtineengezinnooitindividueelwordtbeleefd.Mr.dr.Gubbels,docentaandeUniversiteitTilburg,noemthethuidige,geïndividualiseerdebelastingstelsel“vol-slagenwillekeurig”.Zijdeedonderzoeknaarderelatietussensamenlevingsverbandenenbelastingregels.TevenswaszelidvandeCommissieVanDijkhuizendieadviesuitbrachtovereenmodernerbelastingstelsel.Indiehoedanigheidbepleittezeeenbelastingstelseldatgebaseerdisoprechtvaardigheidennietopeconomischeprincipes,zoalshetbevorderenvanarbeidsparti-cipatie.Fiscaledrukomarbeidsparticipatietebevorderenlijktineffectief.OnderzoekvanhetSCPlaatziendatarbeidsparticipa-tiedoormoedersvooralistebeïnvloedendoorsociaal-culturelefactoren.


werk

Visie RMU Hetgeziniseenhoeksteenvandesamenleving.Voorhetfuncti-onerenvandesamenlevingalsgeheelishetcruciaaldatereengezondklimaatisvoorgezinnen.DeRMUbepleiteenbrederemaatschappelijkeerkenningvandiebelangrijkerolendekwali-tatievewaardediehetgezintoevoegtaandemaatschappij.Uitonderzoekblijktdatdemeestemensenzichbinnenhetgezinophungemakvoelen.Ouderszijnoverhetalgemeentevredenoverhunkinderenenkinderenoverhunouders.Uitonderzoekblijktdathetinvesterenvantijdingoedegezinsrelatieseenpositiefeffectheeftopwerkuitkomsten.

ScheppingsopdrachtZowelouderschapalsarbeidiseenscheppingsopdrachtvoorbeideouders.DeRMUbepleiteennuchtere,Bijbelsevisie,metruimtevoorpersoonlijkekeuzen.DeRMUisnietprincipieelte-genarbeidsparticipatievanvrouwen.WelpleitdeRMUervoordatoudershunverantwoordelijkheidsamennemen,opvoedingvankindereniseengezamenlijkeenprimairetaak.Tegendieachtergrondishetbewustengezamenlijkmakenvaneenwel-overwogenkeuzeessentieel.InGodsWoordlezenwedatzowelarbeidalsouderschapeenscheppingsopdrachtis.InheteerstehoofdstukvandezeNotaisditverderuitgewerkt.

IndividualismeKinderenwordtalvroeggeleerdvoorzichzelfoptekomen,asser-tiefenzelfredzaamtezijn.Weliswaarwordthunopschoolvoor-gehoudenrekeningtehoudenmetdeander,maarhetvoorbeeldvanoudersdiealleendenkenaaneigengewinencarrièremagnietwordenonderschat.Zoisereengeneratieopgegroeiddienogwelspreektoveronderlingesolidariteit,maardieindeprak-tijklaatziendatditvoorhaarvooraleenbelijdenisvandelippenis.Individualismeeneendoorgeschotennadrukopzelfontplooi-ingzorgenervoordatmensenvollediglangselkaarheenleven.SolidariteitenonderlingeliefdezietdeRMUalsbelangrijkewaarden.Denormendiedaarbijhorenzullenprimairbinnenhetgezinmoetenwordenaangeleerdenvoorgeleefd.

BelastingdrukDeRMUmaaktzichsterkvooreerlijkerbelastingdruk.DeRMUmeentdatdewetgevernietlangerhetindividucentraalmoetstellen.Draagkrachtwordtimmersnooitindividueelervaren,

maaraltijdingezinsverbandofperhuishouden.Daarommoetdedraagkrachtvaneengezinalsleidendenprincipieeluitgangspuntwordengenomen.Opditpuntisersprakevaneenforsescheefgroei.Hieropiseencorrectienodig.TegenovermogelijkefiscalenadelenzietdeRMUookbatendienietingeldzijnuittedrukken.Tijdbestedenaanopvoedingengeziniszeerwaardevoleneengoedgezinslevenonbetaalbaar.

KinderopvangKinderenhebbenrechtopzorgenliefdevanhunouders,datstaatvoorop.Daarbijisheteeneigenafwegingvanoudersofzegebruikwillenmakenvankinderopvang.DeRMUverzetzichechterweltegenhetclaimendooroudersvaneenrechtopkinderopvang.Definancieringvankinderopvangdientprimairtewordenopgebrachtdoordegebruikers.HetgebruikenvanWW-geldenvoorditdoeldient,watdeRMUbetreft,directtestoppen.DeRMUmaaktexplicietbezwaartegenhetverdereconomiserenvandezorgvoorkinderen.Immers,gecom-mercialiseerdezorgisniettevergelijkenmetdezorgdoordeouders.Zekerooktegenhetlichtvandeverantwoordelijkheiddieoudershebbenvoorhet(ookgeestelijke)welbevindenvanhunkind.HetstrevenvanuitdeoverheidomkinderopvangintezettenomarbeidsparticipatieeffectieverenefficiëntertebevorderenwijstdeRMUaf.Dezeafwijzingisnietalleengeba-seerdoponderzoekendielatenziendatheteffectnihilis,maarookopprincipiëlebezwaren.Kinderopvanghelptalleenoudersomdezorgvoorhunkinderenuittebesteden.Ditbelangvanoudersmoetgeenuniverseelrechtwordenenmagnietindeplaatskomenvanhetrechtdathetkindheeftopouderlijkezorg,warmte,liefde,aandacht,veiligheidengeborgenheid.InhetsomsgeroemdeZweedsemodelvoorzietdeoverheidvrij-welvollediginhetopvangenvankinderentijdens(vaaklange)werkdagen.DeRMUzietditbepaaldnietalseenideaalbeeld.

KindgebondenbudgetDeRMUmaaktzichsterkvooreenkindgebondenbudgetdatafhankelijkisvanhetinkomen.Zowordenkostenvoorkin-deropvangbeheersbaar.DeRMUvindtdatallebeschikbaregeldenvoorkinderopvangeerlijkverdeeldmoetenwordendoorzeviadekinderbijslagaanalleouderstoetekennenindevormvaneenkindgebondenbudget.Oneigenlijkge-bruikishiermeeuitgesloten.Bovendienkunnenoudersdanzelfbesluitenofzealdannietgebruikmakenvanbetaaldekinderopvang.


ScholingcarrièrepauzeDeRMUpleitvoormeermogelijkhedenvooroudersophetge-biedvanscholingenhetbijhoudenvanvakkennis.Ditmoetdedrempelverlagenomtijdelijkgedeeltelijkofhelemaaltestop-penmetwerkentenbehoevevanhetgezin.Betaaldearbeidisimmerseenmiddeleneengezondgezinsleveneendoel.Nietandersom.Werkgeversgenietenvaakfinancieelvoordeelbijhetaanbiedenvanscholingaanhunmedewerkers.HetgaatzowelomfiscalevoordelenalsmiddelenuitdeO&O-fondsen.DeRMUwildezevoordelenookbeschikbaarstellenvooroudersdietijde-lijkgeenbetaaldwerkverrichtenvanwegedegezinssituatie.Ditmaakthetvooroudersmakkelijkeromeencarrièrepauzeintelassenzonderdatdeafstandtotdearbeidsmarkttoeneemtdoorscholingsachterstand.Deo&o-fondsenhebbeneenverantwoor-delijkheidinhetoppeilhoudenvanvakkennis.Nuzijnhetdewerkgeversdieeenberoepdoenopdezefondsentenbatevandescholingvanhunwerknemers.Ookoudersdieeencarrière-pauzehebbeningelastzoudendemogelijkheidmoetenkrijgenomhieropeenberoeptedoen.Zodoendeblijftvakkennisuptodateenvoordelangeretermijnbehoudenvooreenbranche.Ommisbruiktevoorkomenishetzaakhiervooreengoedsysteemoptezetten.Hetpuntensysteemdatdeadvocatuurgebruiktkanhierbijalsvoorbeelddienen.DeRMUpleitervoordemogelijkhe-denhiervoornaderteonderzoeken.

KeuzevrijheidHetisbelangrijkdatoudersvrijheidhebbenomkeuzestema-kendiepassenbijhunprincipesenbijdepersoonlijkesituatie.Fiscaledrukmiddelenzijndaarbijnietalleendeelsachterhaaldenineffectiefmaarookongewenst.DeRMUbepleithetverstrek-kenvaneenkindgebondenbudgetdatoudersnaareigeninzichtkunnenbestedenaankinderopvangbinnenofbuitenhetgezin,dooréénvandeoudersofdooreenwillekeurigeanderedeskun-dige.EendergelijkbudgetzietdeRMUalseenbelangrijkevoor-waardeomkeuzevrijheidookfinancieelmogelijktemaken.DeRMUpleitvoorkeuzevrijheidennietvoorkeuzedwang.


belastingstelsel

Hoofdstuk 2.5

Herziening


InleidingDe Nederlandse economie is in het derde kwar-taal bijna uit de recessie geklommen. Daarte-genover staat echter dat het kabinet-Rutte II met een aantal oppositiepartijen plannen gesmeed heeft om 6 miljard euro extra te bezuinigen. Het kabinet is van mening dat de gevolgen van die maatregelen evenwichtig verdeeld moeten worden. Het regeerakkoord in combinatie met aanvullende pakketten, het koopkrachtpakket en het op 11 oktober 2013 gesloten herfstak-koord tussen de coalitiepartijen en de opposi-tiepartijen D66, ChristenUnie en SGP bevatten maatregelen die betrekking hebben op het inko-mensbeleid die tesamen zouden moeten leiden tot een evenwichtige uitkomst. Tegelijkertijd zouden deze maatregelen moeten bijdragen aan het uitgangspunt van het kabinet dat werken moet lonen.

AchtergrondenDeafgelopendecenniahebbendehypotheekfinancieringendepensioenvormingalscommunicerendevatengewerkt.Dege-middeldeNederlandersteldeveelinkomenuitnaardetoekomstviapensioenvorming,enleendedatgeldgrotendeelsweerterugvoordefinancieringvandeeigenwoning.Defiscaliteitheeftvoorzoweldehypotheekfinancieringalsvoordepensioenop-bouwbijgedragenaanluchtbelvorming,watvanoverheidswegelangetijdwerdgestimuleerd.HetresultaatisdatNederlandeenlandgewordenisdatmetverhoudingsgewijshogeinkomsten-belastingtarievenverhoudingsgewijsweinigbelastingopbreng-stenheeftgerealiseerd.

HetNederlandsebelastingstelselkenteenschijvenstelselvanbelastingtarieven.Bijverschillendeinkomenszijnverschil-lendeprogressievetarievenvantoepassing.HetisechtereenillusietedenkendatNederlandnogeenbelastingnaardraagkrachtkent.DenettobelastingdrukinNederlandissterkafhankelijkvanfactorenalsdeleefvorm,dewoonsituatieenhetvermogenomeenbepaaldinkomenteverdienen.Dein-komstenbelastingisincombinatiemetdediversesocialerege-lingencomplexenzitvolmetprikkelsdieleidentottenminstecalculerendgedrag.

Belastingplannenkabinet-RutteIIHetkabinetgeeftinhetbelastingpakket2014uitvoeringaanhetuitgangspuntdatwerkenmoetlonen,doordemaximavandealgemeneheffingskortingendearbeidskortingteverhogen,ondermeeropgrondvandeinhetregeerakkoordvoorzienestapsgewijzeverhogingvandearbeidskorting,oplopendtot500euroin2017.Deheffingskortingkwambijdebelastingherzie-ningin2001indeplaatsvandebelastingvrijesom.Degedachtehierachterwasdateenbelastingvrijesomhogereinkomens–deinkomensdievallenineenhogerbelastingtarief–zoubevoorde-len.Waardebelastingvrijesomwerdafgetrokkenvanhetbelast-bareinkomen,isdeheffingskortingeenvooriedereengelijkbe-dragdatinminderingkomtophettebetalenbelastingbedrag.Eenverhogingvanzoweldearbeidskortingalsdealgemeneheffingskorting,komtdaardoorrelatiefhetmeesttengunstevanlagereinkomens.

Tegelijkertijdmetdeverhogingvanhetmaximumbedragvandealgemeneheffingskorting,wasinhetbelastingplan2014aanvankelijkeenafbouwvandealgemeneheffingskortingge-plandvoorinkomensvanafhetbeginvandetweedetariefschijfindeloon-eninkomstenbelasting(in2014isdat19.645euro).Dealgemeneheffingskortingzouhiermeegeenalgemenehef-fingskortingmeerzijn,maareeninkomensafhankelijke.Hetef-fectvandezemaatregelzoufeitelijkbetekenendatdemarginalebelastingdrukzouwordenverhoogd.Hetadagiumvanhetkabi-netdatwerkenmoetlonen,zou,alsgevolgvaneengefaseerdeafschaffingvandealgemeneheffingskortingvoordehogerein-komens,indatgevalineenanderperspectiefwordengeplaatst.Hoewelweliswaarofficieelgeentariefsverhogingzouplaatsvin-den,zoudemarginalebelastingdrukvoormetnamewerkendenmeteeninkomendatnetindehoogstetariefschijfzit,dichtde60procentbenaderen.Bijmarginalebelastingdrukgaathetomdebelastingafdrachtvanelkeeuroinkomendiemeerwordtverdiend.Alsiemandbuitensporigveelmeeraanbelastingenpremiegaatbetalenzodrahetinkomenomhooggaat,danishetnietlonendomhardertewerkenofpromotienatestreven.Ookontmoedigthetiemandmeteenuitkeringomwerktegaanzoeken.Datlaatsteeffect,ookweldearmoedevalgenoemd,pro-beerthetkabinet-RutteIIsamenmetdeoppositiepartijenD66,ChristenUnieenSGPtevoorkomendoordemarginaledrukindeeerstebelastingschijfin2014teverlagen.

UitdeanalysevandeeconomischeeffectenvandeBegrotings-afspraken2014indeCPB-notitievan17oktober2013blijkt,datdemaatregelenindeBegrotingsafspraken2014gunstige


belastingstelsel

inkomenseffectenhebbentenopzichtevanhetbasispadzoalsgepubliceerdwasindeMacroEconomischeVerkenning2014.Degemiddeldeinkomensstijgingalsgevolgvanhetpakketbedraagtin20140,75procent,terwijlindeMacroEconomischeVerken-ning2014nogeengemiddeldekoopkrachtdalingvan0.5procentwerdgerapporteerd.Hetpositieveeffectin2014isvoornamelijkhetgevolgvandeverlagingvanhettariefindeeersteschijf.Deinkomenseffectenna2014zijngunstigvoordehogereinkomensvanwegehetterugdraaienvandeafbouwvandealgemenehef-fingskortingindevierdeschijf.Daarnaastzijndeeffectenrelatiefgunstigvoorhuishoudensmetkinderendoorintensiveringenindekinderbijslagenkinderopvangtoeslagendeintegratievanhetkindgebondenbudgetindehuishoudentoeslag.

VerschilbelastingdruktussenkostwinnersentweeverdienersHetarbeidsinkomenwordtbelastbijdebelastingplichtigediehetinkomenheeftgenoten(opindividueelniveau)enhetvermogensinkomenisvrijtoerekenbaartussendepartners(gezinsbenadering).Omdathetinkomenuitarbeiddegrootsteinkomenscomponentis,betalenkostwinners–vanuitdege-zinsbenaderingbeoordeeld-onderdehuidigesystematiekvanbelastingheffingmeerbelastingdantweeverdienersmetgelijkeinkomens.

Deoorspronkelijkinhetbelastingplan2014opgenomenmaat-regelendedenhetalbestaandeonevenredigeverschilinmargi-nalebelastingdruktusseneenverdienersentweeverdienersnogmeertoenemen.In2017zoueenalleenverdienertotdriekeermeerinkomstenbelastingbetalendantweeverdienersmethet-zelfdegezinsinkomen.

Indeop11oktober2013gepresenteerdebegrotingsafsprakeninhetherfstakkoordisovereengekomendatdevolledigeafbouwvandealgemeneheffingskortingteruggedraaidwordt.Hetterug-draaienvandezemaatregelindevierdebelastingschijfzorgtvooreenlastenverlichtingvan480miljoeneuroeneendalingvandemarginalebelastingdruk,weliswaaruitgaandevandesituatiezo-alsdezewasvoorzieninhetbelastingplan2014.Voortswordt,omopkortetermijndebestedingenverdertestimuleren,hettariefindeeersteschijfin2014verlaagd.

Hetterugdraaienvandeafbouwvandealgemeneheffingskor-tingindevierdebelastingschijfvoorinkomenstussende55.000ende110.000eurolevertopdatdemarginalebelastingdrukmet3procentdaalt.Voorinkomensdaaronderdalendemarginale

tarievenmetruim5procent,doordatindenieuwehuishouden-toeslagookhetkindgebondenbudgetgecombineerdwordt.Waardietoeslagenvoorheengoldenvoorinkomenstotonge-veer35.000euro,wordthetinkomensplafondominaanmerkingtekomenvoordezetoeslagenopgeschroefdtot55.000euro.Dezemaatregelwerktgunstiguitvoorelkebelastingbetaler,nietindelaatsteplaatsvoorgezinnenmeteeneenverdiener.Uitdeberekeningendietengrondslagliggenaanhetherfstakkoordvolgt,datdekostwinnerserinhetherfstakkoordopvooruitgaantenopzichtevandeoorspronkelijkekabinetsplannen.Hetherfst-akkoordlevertvooreenalleenverdienermeteenmodaalsalariseenkoopkrachtplusopvaninéénklap3procent.

Hoeweldehiervoorgenoemdemaatregelenuithetherfstak-koordzijntoetejuichen,zijnhetechtergeeneffectievemaat-regelenomtevoorkomendatdefiscaliteitmensendwingtomdearbeidsmarktoptegaan.Metanderewoorden,hethuidigebelastingstelsel,datsterkgerichtisoparbeidsparticipatie,wordtnietfundamenteelgewijzigd,omdathetopnieuwondoenlijkisgeblekenhierineentrendbreuktebereiken.Daarkomtbijdatdeafbouwvandeoverdraagbareheffingskortingvoorpartnersdiegeenbetaaldearbeidverrichten,hetverschilinbelastingdruktussenkostwinnersentweeverdienersindetoekomsttochweergrotermaakt.

TransparantieinhetbelastingstelselVoordegewoneNederlandseburgerishetNederlandsebelas-tingstelsel–metverschillendebelastingtarievenenheffingskor-tingen-nauwelijksmeertedoorgronden.Alsvoorbeeldvaneeninconsistentieinhethuidigebelastingen-entoeslagenstelselkangeldenhetfeitdatinkomensondersteuningvormgegevenwordtdooruittegaanvandraagkrachtophuishoudniveau,terwijldeinkomstenbelastingheffing,welkeeenbelastinghef-fingnaardraagkrachtbeoogttezijn,opindividuelebasisplaats-vindt.Transparantieoverdedoeleninhetbelastingstelselzalhetdraagvlakvoorbelastingheffingkunnenvergroten.Hoewelhetkabinetopandereterreinenregelingenzegtaantepakken,bijvoorbeeldbijdeintegratievandetoeslagen,lijkthetkabinetwatminderslagvaardigalshetgaatomhetcreërenvantoegan-kelijkheidenopenheidvanhetbelastingstelsel.Hetinvoerenvaneenvlaktakszouhiervoorwelkomzijn.

VlaktaksUitdiversestudiesisgeblekendatdeverbeteringvandeover-heidsfinanciënbijvoorkeurbehaaldwordtdoorbeperkingvandeoverheidsuitgaven,ennietdoorbelastingverhoging.


Belastingverhogingremtdegroei.Daarommoetdebelastingwordengehevenovereenzobreedmogelijkegrondslagenmeteenzouniformmogelijktarief,zodattarievenlaagkunnenblijvenenmarktenzominmogelijkwordenverstoord.Hiervanuitgaandezouhetwenselijkzijnomhethuidigebelastingsys-teem,metdereedsbestaandevlaktakseninbox2enbox3,uittebreidenmeteenvlaktaksopinkomenuitarbeid(box1).Eenfundamentelevereenvoudigingvanhetbelastingstelselopdezepuntenisnoodzakelijkomhethierbovenweergegevenprobleemvanverschilleninbelastingdruktusseneenverdienersentwee-verdienersaantepakken.

Hetinvoerenvaneenvlaktaksopinkomenuitarbeidheeftver-schillendevoordelen.Vooriedereengeldthetzelfdebelastingta-rief,ooktenaanzienvandeaftrekposten.Deoverheidbeïnvloedtnietlangerdekeuzesineengezinviadebelastingtarieven,bijvoorbeeldalshetgaatomdevraagwieineengezinhoeveelurenwerkt.Devlaktaksmaakteeneindeaandetegenstellingtussengezinsdraagkrachtendeindividueledraagkracht.Indepolitiekwordtgesprokenovereenleefvormneutralebelasting-heffing.Bovendienwordtalsgevolgvanhetinvoerenvaneenvlaktakshetbelastingsysteemveeleenvoudiger.Voorwerkgeverswordtheteenvoudigomaanwerknemersaantegevenhoeveelnettobesteedbaarblijftvaneenuurextrawerken.

Dooreenvlaktaksdragenwerkgeversvoortaandeloonheffingen,welkedienenalsvoorheffingvandeinkomstenbelasting,afalsvastpercentagevandetotaleloonsomvanallewerknemers.Datbetekenteenadministratievelastenverlichtingenbespa-ringindeuitvoeringskosten.Indeaangifteinkomstenbelastingwordtdoordewerknemerhetgebruteerdeloonaangegevenenkandeloonsomheffingalsvoorheffingverrekendworden.Hef-fingskortingenentoeslagenworden,zondertussenkomstvandewerkgever,rechtstreeksmetdefiscusverrekend.Deinvoeringvandeloonsomheffingzoutegelijkertijdkunnenwordengecom-bineerdmetdevoltooiingvandewerkkostenregeling.Zodrahetloonbegripopeenmeereenduidigewijzeinovereenstemmingisgebrachtmetdemaatschappelijkeopvattingoverwattothetloongerekendmoetworden,kanhetbedragvandevrijeruimte,alspercentagevandeloonsom,incombinatiemetgerichtevrij-stellingenennihilwaarderingsregels,toteengecombineerdevereenvoudigingvanhetbelastingstelselleiden.

Voortsheefteenvlaktaksoplooninkomenalsvoordeeldathetbelastingtariefopinkomenuitarbeiddichterbijhettariefopinkomenuitvermogenkomtteliggen,zodatdekunstmatige

fiscaleprikkelomheteigenhuiseneigenondernemingmetvreemdvermogeninplaatsvaneigenvermogentefinancierenminderwordt.Hetwegnemenvandezekunstmatigefiscaleprik-kelzalertoeleidendatereengezonderefinancieringsstructuurvanhypothekentotstandwordtgebracht,omdatmeerlenendannodig,fiscaalnietsmééroplevert.Voorheteigenhuishangtditvooralsamenmethethogeremarginaletariefvanmaximaal52procentwaartegendehypotheekrentemagwordenafgetrok-keninbox1tenopzichtevanhettariefvan30procentophetforfaitairerendementvanhetvermogeninbox3.

Alsnadeelvandevlaktakswordtdoormenigeenhetdenivel-lerendeeffectervangenoemd.Doordateenvlaktakseenlagermarginaaltariefkentdanhethuidigetoptariefindeloon-eninkomstenbelastingzullenvooraltopverdienerseenvoordeelvandevlaktaksgenieten.Dithoudtindatdevlaktaksdeinko-mensverschillentussenrijkenarmgrotermaakt,doordathetmaximumtariefindeinkomstenbelastingverlaagdwordtvan52procenttotcirca38procent.Ditdenivellerendeeffectkanwordenopgehevendoorhethanterenvaneentopinkomenhef-fing,ookweleensolidariteitsheffinggenoemd.Ditiseenextraheffingophettotaleinkomenuiteninverbandmetarbeid,dievanafeenzekertopinkomentoepassingvindt.Hierdoorwordendeinkomensvoordelenaandebovenkantvanhetinkomensge-bouw´afgeroomd´.Deaftrekposteninbox1dienenvervolgensalleenverrekendtewordentegenhetlagerealgemenevlaktak-starief.Eensoortgelijkemaatregelkangevondenwordenindeaftrekbaarheidvanhypotheekrente.Metingangvan2014isdehypotheekrentevoormensenindehoogsteinkomstenbelasting-schijfnietmeeraftrekbaartegen52procent,maarwordtditin28jaarmet0,5procentperjaarstapsgewijsteruggebrachtnaar38procent.

Eenandereeenvoudige,dochbelangrijke,voorgesteldeaanpas-singbetreftdeomzettingvandehuidigeafnemendewerkge-versbijdrageindeZorgverzekeringswet(Zvw)ineenproporti-oneleZvw-loonsomheffing.In2013droegiederewerkgevertoteeninkomenvanruimvijftigduizendeuro7,75procentvanhetinkomenaf.Doordiversebeleidseconomenwordtvoorgestelddat,nainvoeringvandevlaktaks,vaniederinkomen4tot5procentafgedragenwordtvoordezorg.Hierdoorwordthetdenivellerendeeffectvandevlaktaksaandeonderkantbeperkt.Bovendienwordthuidigeingewikkeldefinancieringoverboordgezetenwordtgekozenvooreenmeerhoudbarefinancieringvandezorg.


Aanbevelingeninhetrapportvandecommis-sieVanDijkhuizenBegin2012heeftstaatssecretarisWeekersvanFinanciëndeCom-missieinkomstenbelastingentoeslagengeïnstalleerd.Op17juni2013heeftdecommissieheteindrapportuitgebracht.Decom-missieisvanoordeeldat,geletopdefinanciëleeneconomischecrisis,hetindeeersteplaatsbelangrijkisdatdearbeidsparti-cipatiewordtgestimuleerddoorhetmeerlonendmakenvanwerk.Eentweederedenomdearbeidsparticipatietebevorde-renhangtsamenmetdevergrijzing,diehogekostenmetzichbrengtdiegedragenmoetenwordendoordewerkzamebevol-king.Inditkadersteltdecommissiehiertoevooromdetarievenvandeloon-eninkomstenbelastingteverlagen.Deeerstetotenmetdederdebelastingschijfvervangtdecommissiedooréénschijfdieblijftophetniveauvan2013,teweten37procent.Hettariefvandetweedeschijfwordt49procent.Deeersteschijflooptdoortothetniveauvandehuidigederdeschijfverhoogdmetcirca5.500euroenkomtdaarmeeopcirca62.500euromaarlooptvolgensdevoorstellenoptotcirca67.000euroin2017.12miljoenvande13miljoenbelastingplichtigen,ofwel93procentvandebelastingplichtigen,valtdanindelangeeersteschijf.Hetaantalbelastingplichtigendatmomenteelindevierdetariefschijfvan52procentvalt,valtonderhetvoorstelindetweede(enhoogste)schijfenblijftwatbetreftomvangonge-veergelijk.

DevoorstellenvandecommissieVanDijkhuizenkunnenalseensocialevlaktaksbeschouwdworden.Methetovernemenvandezeadviezenwordthetmogelijkomtekomentoteeneenvou-diger,transparanterenverbeterdbelasting-entoeslagenstelsel.Eenstelseldaterookvoorzalzorgendatdegoedebelastingmo-raalinNederlandbehoudenblijftenmogelijknogbetermaakt.

AanpassingBTW-tarievenHierbovenissteedsuitgegaanvanaanpassingenindeinkom-stenbelasting.Deinkomstenbelastingsluitaanbijhetdraag-krachtprincipe:desterksteschoudersmoetendezwaarstelastendragen.Hierbijwordthetinkomenalsmaatstafgehanteerdvoordraagkracht.VolgensdeOESOzoudenoverhedenerverstandigaandoenomdeloon-eninkomstenbelastingteverminderenendezetevervangendoorminderschadelijkeconsumptiebelastin-gen.Alsmaatstafvoordraagkrachtheeftdandeconsumptietegeldeninplaatsvaninkomen.

EenverhogingvandeBTWheeftvoordelen.Eenverschuivingvandedirectebelastingennaardeindirectebelastingendraagtbijaaneenmeerstabielebelastingopbrengst.Indirectebelastingenkunnenmindergemakkelijkwordenontwekendandirectebelas-tingenendeopbrengstvandezebelastingenvertoontkleinereconjunctureleschommelingen.OokpasteenverhogingineeninternationaletrendvanverhogingvandeBTW.EenverschuivingvandedirectebelastingennaardeindirectebelastingenvolgtookuithetregeerakkoordvanhetkabinetRutteII.


Visie RMUDeTroonredenoemteenparticipatiesamenlevingalsideaal.Eensamenlevingwaarbijzorgvoorelkaar,viavrijwilligerswerkenmantelzorg,maarookzorgvanoudersvoorhunkinderen(weer)totnormwordtverheven.Hethuidigebelastingstelselgaatuitvaneenconceptvandenutsmaximaliserende“homoeconomi-cus”.Ofwel,iedervoorzich.DeRMUmeentdathethuidigebe-lastingstelseldaaromfundamenteelherzienmoetworden.

Ondanksdepositievekantenvanhetbegrotingsakkoordvoorhetgezin,zijnvolgensdeRMUnognietallezorgenvantafel.HetakkoordbevatinteressanteaanpassingenindevoornemensvanhetkabinetwatnietwegneemtdatdeRMUvindtdathetver-schilinbelastingdruktusseneentweeverdienereneeneenver-dienermetkinderennietsubstantieelverkleindwordt.Hoeweluithetakkoordvolgtdateenalleenverdienermeteenmodaalsalariseenkoopkrachtpluskentvan3procent,valtuithetak-koordnietafteleidendatdeweeffoutvanhetverschilinbe-lastingdruktussentweeverdienerseneeneenverdienergeheelgerepareerdis.Hethuidigebelastingstelselblijftsterkgerichtoparbeidsparticipatie.Fundamentelewijzigingeninhetbelasting-stelselzijn,ondanksdeaanpassingen,nietbewerkstelligd.

DeRMUwilnaareenbelastingstelseltoewaardeeigenverant-woordelijkheidvandeburgervooropstaat.Hetfiscalesysteemmoetvoldoendeprikkelsbevattenomeeneigeninkomenteverwerven.Destaatblijftechterweleenschildvoordezwakken,metdienverstandedatvoorzieningenmoetenwerkenalseenvangnet.Metaandachtvoordezelfredzaamheidvandeburger.DeRMUzietvoordelenindeinvoeringvandevlaktaks.Natuurlijkmoetbijinvoeringhetprincipevangelijkekansenvooriedereengelden.Denkbijgelijkekansenaanwerk,scholingenzorg,maarzondereengedetailleerdeinvullingophetgebiedvanwonen,inkomen,kinderen,enz.Erzijnooknadelenaandevlaktaks,bijvoorbeelddepositievanouderen.ZijgaanforsmeerbetalendaninhethuidigesysteemdoordefiscaliseringvandeAOW.Hiermoetaandachtvoorzijn,bijvoorbeelddoorde65-plusserszondereensubstantieelaanvullendpensioentecompenserenindevormvaneenindetijdaflopendvrijstellingsbedragvoorniet-AOW-inkomen.DeRMUisvanmeningdateenvlaktakseeneleganteuitwegisomdepremieheffingvolksverzekeringentefiscaliserenendeAOW-vrijstellingvoorAOW’erslangsdeweg

vandegeleidelijkheid(ineenperiodevan18jaarperjaar1pro-centomtezetteninbelasting)wegtewerken.Eenandernadeelisdemaatschappelijkeweerstandtegenhetvergrotenvaninkomensverschillen,hoewelditkanwordenop-gelostdoorhetinvoerenvaneentopinkomenheffing.

Daartegenoverstaathetuitgaanvanafhankelijkheidvaneigeninzetendeprikkeltotvlijtenzelfredzaamheid.Hetloontbijeenvlaktaksmeeromzichactiefoptestellen.Hetissterkafhanke-lijkvaniemandsvisieopdearbeidsmarktendeeconomiehoedevlaktakswordtgeduid.Ditbrengttegelijkertijdmetzichmeedatalsnadeelvandeinvoeringvaneenvlaktakskanwordenaange-voerddathetnietondenkbaarisdateenvlaktaksmensenmeeropzichzelfterugwerptenalsgevolghiervandezelforiëntatietoeneemt.Uitgaanvanafhankelijkheidvaneigeninzetkanertoeleidendateenmeerhardvochtigehoudingwordtaangenomendoorindividuenofeengebrekaanbegripvoorhetongelukvananderen.

Tegenovernadelenstaanechterookvoordelen:• Hetbiedthelderheid,menweetwaarmenaantoeis.• Hetishelderwateenextrauurwerkenoplevert.• Verlagingvandeuitvoeringskostenvooroverheidenbedrijfs-

leven.• Socialeherverdelingvaninkomenmeteenbeperktaantal

heffingskortingen.• Devlaktakszorgtvooreenfundamenteleaanpakindenu

bestaandeongelijkheidinhetnettobesteedbaarinkomentusseneenverdienersentweeverdieners,doordathetdein-komstenbelastingleefvormneutraalmaakt.

AllesafwegendeisdeRMUvooreenvlaktaks.Daarbijmoetengroteinkomenseffecten,zowelinnegatievealspositievezinwordenvermedenofiniedergevalmetbehulpvaneenover-gangsregelingwordengedempt.

DeRMUstaatpositieftegenoverdevoorstellenvandecommis-sieVanDijkhuizeninheteindrapportInkomstenbelastingentoeslagenvan17juni2013.Deplannenvoorzienerinhetbelas-tingstelseltevereenvoudigingen,arbeidlonendertemakenalsgevolgvandelagereinkomstenbelastingenheeftbovendieneensocialevlaktaksinzich,waardoordeinkomensvoordelenaandebovenkantvanhetloongebouw‘afgeroomd’worden.


recht

Hoofdstuk 2.6

Ontslag-


InleidingAl jaren lang sleept er een discussie over een mogelijke versoepeling van het ontslagrecht. Dit leidde tot flinke polarisatie tussen werkgevers, werknemers en politieke partijen. Ook werden er wetsvoorstellen ingediend ter maximering van de ontslagvergoeding en kwam minister Kamp naar aanleiding van het Lente-akkoord (voorjaar 2012) met voorstellen die, indien zij de eindstreep halen, een aardverschuiving in het Nederlandse ontslagrecht betekenen. Inmid-dels zijn we bijna twee jaar verder en heeft het Kabinet-Rutte II nieuwe voorstellen ter advise-ring neergelegd bij Raad voor de Rechtspraak en de Raad van State.

AchtergrondenHetontslagrechtinNederlandiseenzogenaamdgeslotenstel-sel.DitbetekentdateenbeëindigingvanhetdienstverbandslechtskanplaatsvindenopdedaartoeinhetBurgerlijkWetboekvoorzienemanieren:

1. Eencontractvoorbepaaldetijdeindigtvanrechtswegezodradetijdisverstrekendieindearbeidsovereenkomstwerdaf-gesproken.Hetmoetdanweleenobjectieftebepalentijdstipzijndatnietvoordiscussievatbaaris.Wettelijkmogenermaximaaldrieopeenvolgendearbeidsovereenkomstenvoorbepaaldetijdwordenaangegaan.Devierdeovereenkomstgeldtvooronbepaaldetijd.

2. Beëindigingdoorwederzijdsgoedvinden.Werkgeverenwerk-nemersluitendaneenovereenkomstwaarinzijgezamenlijkdeeinddatumbepalenendeoverigevoorwaardenregelen.Mitsdaarinopgenomendathetinitiatiefvandewerkgeveruitgaat,accepteerthetUWVdezeovereenkomstalseengel-digebeëindiging.HetgeeftrechtopeenWW-uitkering,mitsdeachterliggenderedenvanhetontslaggeenredenwasdieontslagopstaandevoetzouhebbenopgeleverd.

3. Doorontslag.ÉénvandegangbareontslagproceduresisdatdewerkgevereenontslagvergunningvanhetUWVkrijgt.In-diendewerknemerzichhiertegenverzeteninhoudelijkver-weervoert,duurtdezeprocedureongeveerzestotachtweken.Daarnamoetdewerkgevernogopzeggen.Hetrealiserenvaneenontslagduurtdaarmeealgauwdrietotviermaanden.Het

UWVtoetstdeontslagaanvraagstrikt.Werkgeverskunnenditalseennadeelbeschouwen.AnderzijdskenthetUWVgeenontslagvergoedingaandewerknemertoe,erisdusgeendureafvloeiingsregelingen.Welkandebetrokkenwerknemerach-terafalsnogeendergelijkevergoedingeisenbijdekantonrech-termiddelseenprocedureopgrondvan‘kennelijkonredelijkontslag’.Dezeproceduredientdewerknemerzelfoptestartenenlevertoverhetalgemeengeenzekerheidoptoekenningvaneenschadevergoedingop.

4. Ontslagkanookviadekantonrechter.Dewerkgeverdientdaarvooreenontbindingsverzoekinbijdekantonrechter.Dewerknemerkandaartegenverweervoeren.Daarnavolgteenmondelingebehandeling,waarnadekantonrechterbinnenveertiendagenuitspraakdoet.Eenopzegtermijnhoeftdannietmeerinachtgenomenteworden.OverhetalgemeenervarenwerkgeversdezeroutealsgemakkelijkerdandeontslagrouteviahetUWV.Ditheeftvooraltemakenmetdeindewetgenoemdeontbindingsgrondvan‘veranderdeomstandigheden’,opgrondwaarvandekantonrechterdeontbindingveelalbaseertophetgegevendatdearbeidsver-houdingisvastgelopen.Anderzijdskandekantonrechtereenontslagvergoedingtoekennenaandewerknemer.BinnendeKringvanKantonrechtersiseenrichtlijnopgesteldomditteberekenen.Dezekantonrechtersformulewordtberekenddoorhetaantaldienstjarenvandewerknemerteverme-nigvuldigenmethetbrutomaandsalaris,enmeteenfactorwaarindebijzondereomstandighedenvanhetgevalzijnuit-gedrukt.Dedienstjarentotdeleeftijdvan35tellenvoor0,5,van35tot45jaarvoor1,van45tot55jaarvoor1,5enbovende55jaartellenvoor2.Hiermeebeogendekantonrechtersmeeraansluitingtevindenbijdeverbeterdearbeidsmarkt-positievanjongeren,maarmetbehoudvanbeschermingvanouderewerknemers.

Naareennieuwontslagrecht?Hetontslagrechtisaljarenlangeenbronvoordiscussies.Veelwerkgeversbepleiteneenverdergaandeversoepeling.Daarte-genoverstaandewerknemersorganisatiesdiedaarvanoverhetalgemeenweinigwillenwetenensterkhechtenaanbehoudvanderechtspositie.HetKabinetwerktaaneenpakketmaatregelenomdearbeidsmarkttehervormen.Dezemaatregelenomvat-teneeningrijpendewijzigingvanhetontslagrechtenvandeWW.Injuni2013heeftministerAsscherdeconcepttekstvandewet“Hervormingflexrecht,ontslagrechtenwerkloosheidswet”voorgelegdaandeRaadvoordeRechtspraak,enenigetijdlateraandeRaadvanState.Tentijdevanhettotstandkomenvandit


recht

hoofdstukwasdewettekstnognietopenbaar.WelbeschikkenweoverdereactievandeRaadvoordeRechtspraakopdezewet-tekst,waarmeeerenigzichtisopdecontourenvanhetwets-voorstel.

HandhavingpreventieveontslagtoetsErblijventweeroutesbestaanvoorhetontslaanvanwerk-nemers,zijhetdatergeenkeuzevrijheidmeerzalzijnvoordewerkgever.Depreventieveontslagtoetsblijftdaarombestaan.DerouteviahetUWVdienttewordenbewandeldalshetgaatomhetontslaanvaneenwerknemeropgrondvanbedrijfseco-nomischeomstandighedenofbijeenontslagwegenslangdu-rigeziekte.Gaathetomontslagwegenspersoonlijkeredenen(bijvoorbeeldnietfunctioneren,wangedragofeenverstoordeverhouding),dandientdeontslagrouteviadekantonrechtergevolgdteworden.Hetlijkteropdatinhetconceptwetsvoorsteldecriteriavoorderechtmatigheidvaneenontslaguitgebreidzijnomschrevenenuitgewerkt.DeRaadvoordeRechtspraakspreektzelfsvaneen“waslijstvancriteriawaaraandeontbin-dingsrechterzichzoumoetenhouden”.

DeontslagprocedureOpditmomentisnognietbekendhoedediverseontslagpro-cedureserpreciesuitzullenzien.HetkanzijndatdeUWV-pro-cedureendeontbindingsprocedureglobaalindehuidigevormblijvenbestaan,maarhetisnietondenkbaardatdeproceduresinhoudelijkzullenwijzigen.Eenbelangrijkgegevenisweldui-delijk:indenieuweplannenstaattenallentijdehogerberoepopen.DusofhetnugaatomeentoestemmingvanhetUWVvoorontslagofeenontbindingsbeschikkingvandekantonrech-ter:indetoekomstkandewerknemeraltijdinhogerberoepgaan.OokkaneenwerknemernadeUWV-procedurezichtotdekantonrechterwendenomeenontslagvergoedingtevorderen.

TransitiebudgetvoorscholingWerknemershebben,wanneerzijtenminstetweejaarindienstzijn,bijontslagrechtopeendoordewerkgevertebetalenzoge-noemd‘transitiebudget’.Dezedientwaarschijnlijkaangewendtewordenvoorhetvindenvaneendienstbetrekkingelders,hetvolgenvanscholingen/ofoutplacement.Degroottevanditbud-getisnognietbekend.Inhetregeerakkoord,waarinookoverditbudgetbepalingenwerdenopgenomen,werdhettransitiebud-getgesteldopeenkwartmaandsalarispergewerktjaar,meteenmaximumvanviermaandsalarissen.Maarhoogstwaarschijnlijkwordentenaanzienvantransitievergoedingindeconceptwet-tekstdezelfdebedragengenoemdalsinhetdoorhetkabinet

metdesocialepartnersgeslotensociaalakkoord.Daarinwordthettransitiebudgetgesteldopeenderdemaandsalarisperdienstjaarindienhetdienstverbandminderdan10jaarheeftgeduurdeneenhalfmaandsalarisperdienstjaarvooriederjaardathetdienstverbandlangerdan10jaarheeftgeduurd.Detran-sitievergoedingbehoeftniettewordenbetaaldindiendewerk-geverernstigefinanciëleproblemenkent.Criteriahiervoorzullendoordeministerontwikkeldworden.Verderzalwaarschijnlijkdemogelijkheidwordengecreëerdomreedsdoordewerkgevergeïnvesteerdebedrageninscholingenemployablilityvandeontslagenwerknemer,diegerichtwasophetverkrijgenvaneenanderebaan,metdetransitievergoedingteverrekenen.Hetsoci-aalakkoordkentmetbetrekkingtotdetransitievergoedingnogeenovergangsregelingvoorwerknemersdieop1januari201650jaarofouderzijn.

Rechterlijketoetsingachteraf:deontslagver-goedingHetconceptwetsvoorstelkenteengrootaantalverschillendeontslagvergoedingen.Naarverwachtinggaathetiniedergevalomdehierbovengenoemdetransitievergoedingendezoge-naamdeadditionelevergoeding.Deadditionelevergoedingwordtdoordekantonrechtervastgesteldopverzoekvandewerknemer,hetzijindeontbindingsprocedurehetzijineenaf-zonderlijkeprocedurediedewerknemerkanvoerennadathijviadeUWV-routeisontslagen.Devergoedingzouvolgensdehui-digeconcepttekstalleenkunnenwordentoegekendalsersprakeisvanernstigverwijtbaarhandelenofnalatenvandewerkgeverdanwelwanneerhetontslagtewijtenisaandewerkgever.Deconceptmemorievantoelichtingophetwetsvoorstelnoemteengrootaantalvoorbeeldenvanverwijtbaargedrag.HieroprichtzichmetnamedekritiekvandeRaadvoordeRechtspraak:hetzouvoorkantonrechtersergmoeilijkwordenomonderscheidtemakentussenlichtverwijtbaarenernstigverwijtbaargedragaandekantvandewerkgever.Volgenshetsociaalakkoordzou-dendetransitievergoedingendeadditioneleontslagvergoedinggezamenlijknietmeerdan75.000euromogenbedragen,danwelmaximumeenjaarsalarisindienhetjaarinkomenhogerdan75.000eurozoubedragen.Ofdezemaximaterugkomeninhetconceptwetsvoorstel,isnogonbekend.


Visie RMU GeenversoepelingvanhetontslagrechtHetconceptwetsvoorstelbeoogthetontslagrechttevereenvou-digen,dehoogtevanontslagvergoedingentebeperkenenderechtsgelijkheidalsmedederechtszekerheidtebevorderen.Vaneenhervormingvanhetontslagrechtis,indiendeplannenvanhetKabinetdoorgaan,zekersprake.Maarhetisnogmaardevraagofhetontslagrechtwerkelijkversoepelden/ofvereenvou-digdzalworden.DeRMUisiniedergevalgeenvoorstandervanversoepelingvanhetontslagrecht:eensoepelontslagrechtisnietnodigvooronzeeconomie.Bovendienisonsontslagrechtsoepelgenoegwan-neerdenoodzaaktotreorganisatieeningrijpenindepersonelemiddelennoodzakelijkis.Ookbijhetgroteaantalontslagver-gunningendatindezecrisistijdwordtaangevraagd,verleenthetUWVdezezondermeerindienderegelsjuistzijntoegepast.Maarookdekantonrechterweigertzeldeneenontbindingvandearbeidsovereenkomst.Eenwerkgeverdiereëleontslaggron-denheeft,kanooknuzijnwerknemerontslaan.Weliswaarkandezeontbindinggepaardgaanmeteenhogeontslagvergoeding,maardatspeeltalleenindiesituatieswaarinersprakeisvaneenouderewerknemermeteenlangdurigdienstverband.Tenaanzienvaneenzodanigewerknemermagvaneenwerkgeverookverlangdwordendathijdenodigezorgvuldigheidbetracht.Enmochteenontslagineendergelijkesituatieaandedesbetref-fendewerknemerteverwijtenzijn,wordtdeontslagvergoedingsterkgereduceerddanwelopnihilgesteld.

WelvereenvoudigingvanhetontslagrechtHetprobleemmethethuidigeontslagrechtisnietzozeerdematevanontslagbescherming,maarmeerhetgegevendatertweeverschillendeontslagrouteszijn:deUWV-procedureendeontbindingsprocedurebijdekantonrechter.Deuitkomstendaar-vankunnenverschillenduitpakken.ZoleidtdeUWV-procedureinzeerweiniggevallenuiteindelijktoteenontslagvergoeding,ditintegenstellingtotdekantonrechtersprocedure.Anderzijds

ishetviahetUWVweerlastigermensenteontslaanwegensbijvoorbeeldonvoldoendefunctionerenengaatdatviadekan-tonrechterweerveelsoepeler,zijhetmettoepassingvandekantonrechtersformule.

DevisievandeRMUisomhetontslagrechtnietteversoepelen,maardevereenvoudigen:éénpreventieveontslagroute(dekan-tonrechtersprocedure)enlegdekantonrechtersformulevastindewetzodatdezevooriedereengeldt.Ditmetbehoudvandemogelijkheiddatdekantonrechterdevergoedingnaarzijnin-zichtkanbijstellenaandehandvandeomstandighedenvanhetgeval.

Dehuidigeconceptwetvoorziethierdeelsin:weliswaarblijvenertweeontslagroutesbestaan,maarbeiderouteskunnenuit-eindelijkleidentoteenontslagvergoeding.Eenaspectvanderechtsongelijkheidisdaarmeeverholpen.MaarverderheeftdeRMUveelbedenkingenbijdeconceptwet.Hetvastleggenvaneengrootaantalcriteriaindewetwaaraandekantonrechterzichzoumoetenhouden,biedtvooraleenschijnrechtszekerheid.Hetnadeelvanwettelijkecriteriaisnujuistdatderechtspraktijkzallatenziendatertallozesituatiesaanhetlichtkomendienietdoordecriteriagedektworden.Verderschijntdewetteksteenfijnmazigstelselvoorwatbetreftontslagvergoedingenteken-nen:opalgemeneuitgangspuntenzijnveleuitzonderingenmo-gelijk.Ditmaakthetvoorderechtszoekendeburgersenvoorderechtsprekendekantonrechtersnieteenvoudiger,meentdeRMU.Opbeideaspecten,namelijkdevastgelegdecriteriaenhetver-goedingenstelsel,heeftdeRaadvoorRechtspraakdanooksub-stantiëlekritiek.Daarbijkomtnoghetaspectvandemaatschap-pelijkekostendiegepaardgaanmeteentoenemendebelastingvanderechtspraak.Nuhogerberoepinalleontslagzakenmoge-lijkwordt,watnatuurlijkderechtszekerheidvandeburgertengoedekomt,zullennaarschattingdekostenvanderechtspraakmettenminstezeseneenhalfmiljoeneuroperjaartoenemen.DeRMUblijftdeontwikkelingenrondhetontslagrechtnauwge-zetvolgen.


regeling

Hoofdstuk 2.7

Werkkosten-


InleidingKerstpakket, werkkleding, fiets, laptop of mo-biele telefoon van de zaak; het zijn voorbeelden van extra´s die werkgevers aan hun personeel fiscaal vriendelijk mogen verstrekken. Deze fiscale voordelen houden echter op te bestaan. Hiervoor in de plaats is de zogenoemde werk-kostenregeling (WKR) gekomen. Het toepassen van de WKR kan sinds 2011. De ‘oude’ fiscale voordelen mogen echter uiterlijk tot en met het belastingjaar 2014 worden toegepast. Werk-gevers die hun werknemers tegemoet willen komen door bepaalde werkgerelateerde zaken te vergoeden of te schenken, hadden onder de oude regeling van vergoedingen en verstrekkin-gen te maken met een veelheid aan regels. Met de invoering van de WKR beoogt de overheid de hoeveelheid regelingen aanzienlijk terug te brengen.

AchtergrondenInhetkadervanadministratievelastenverlichtingisdesyste-matiekvanvrijevergoedingenenvestrekkingenindeloonsfeermetingangvan1januari2011vereenvoudigd.DetermvoordezenieuweindeWetopdeloonbelasting1964geïntroduceerdever-goedingssystematiekis‘werkkostenregeling’(WKR).Dezeaan-duidinggeeftaandathetgaatomkostendieeenwerknemermaaktinhetkadervaneendienstbetrekkingenheefteenforfai-tairkarakter.Samengevatindatdewerkgeverzijnwerknemerstotmaximaal1,5procentvandetotaleloonsomonbelastvergoe-dingenenverstrekkingenkanbieden.Bovenditbedragvindtereeneindheffingplaatsvan80procent.Eindheffinghoudtindatdewerkgeverdeverschuldigdeloonbelastingvoorzijnrekeningneemtendezenietinhoudtophetloon.

TotalevergoedingenenverstrekkingenVoortoepassingvandeWKRmoetenallevergoedingenenver-strekkingen,inclusiefbtw,vandeinhoudingsplichtigeaandewerknemersbijelkaarwordenopgeteld.Hetgaathierbijalleenomvergoedingenenverstrekkingendietothetloonbehoren.Loonbestanddelendiezijnuitgeslotenendusnietbijdevergoe-dingenenverstrekkingenwordengerekendzijnregulierloon,autovandezaak,dienstwoningenboetes.Ditwordttothet

normaalbelastbareloonvandewerknemergerekend.Welbe-staatdemogelijkheiddezeloonbestanddelengebruteerduittebetalen,waardoordewerknemerernettonietopachteruitgaat.

OpnihilgewaardeerdeverstrekkingenBepaaldevergoedingenenverstrekkingenbehorenweltothetloon,maarmogenopnihilwordengewaardeerd.Debelangrijk-stecategorieën:• Voorzieningenopdewerkplekzoalsvastecomputer,kopieer-

apparaat,telefoon,gereedschappenenbedrijfsfitness.• Arbo-voorzieningen.• Consumptiesopdewerkplek(geenmaaltijd).• Werkkledingbinnendefiscalevoorwaarden.• Mobieletelefoon,(>10procentzakelijkgebruik).• Hulpmiddelen(zoalslaptops,gereedschappenetc.)

dieookbuitendewerkplekgebruiktkunnenworden(>90procentzakelijkgebruik).

• Huisvestingwaaraandewerknemerzichnietkanonttrekken.• Rentevoordeelpersoneelsleningvoordeeigenwoningof

vooreenfiets/scooter.

GerichtevrijstellingenBepaaldevergoedingenenverstrekkingenzijngerichtvrijgesteld.Hetgaatomkostenwaarvanhetzakelijkekarakteroverheerstzoals:cursussen,studiekosten,extraterritorialekostenenver-huiskosten(inverbandmetdedienstbetrekking).Ineenaantalgevallenkunnengrensbedragenvantoepassingzijnzoalsbijkilometervergoedingen.Voorzoverdezebedragenoverschredenworden,kunnendevergoedingenondergebrachtwordenindevrijeruimteofalsnormaalbelastloonbehandeldworden.

DeWKRinhetkort:Stap1: Bepaalofdevergoedingofverstrekkingloonis.

DeWKRgeldtalleenvoorloon.Stap2: Loon?Gadannaofdevergoedingofverstrek-

kingonderdegerichtevrijstellingenofnihil-waarderingenvalt.

Stap3: Geengerichtevrijstellingofnihilwaardering?Kiesdanofdevergoedingofverstrekkingalseindheffingloonbehandeldwordtenindevrijeruimtewordtondergebrachtofalsloonvandewerknemerbehandeldwordt.

Stap4: Overhetbedragbovendevrijeruimtedient80procenteindheffingtewordenafgedragen.


regeling

VergoedingvanintermediairekostenIntermediairekostenzijnkostendiedewerknemervoorschietvoordewerkgever.Alsdewerkgeverdezekostenlatervergoedt,behoortdezevergoedingniettothetloonvandewerknemer.Letop:alsdezakendiedewerknemerheeftvoorgeschotenvervol-gensterbeschikkingwordengesteldaandewerknemer,kanwelsprakezijnvanloon.

KeuzebelastbaarloonAlsdevergoedingofverstrekkingtothetloonbehoort,heeftdewerkgeverperwerknemerdekeuzeomdevergoedingofverstrekkingtothetnormaalbelasteloonvandewerknemerterekenen,ofalseindheffingsloonvoordeWKRtebestempelen.

SteekproefkostenvergoedingenVoorvastekostenvergoedingenmoetbijtoepassingvandeWKRinprincipevoorafeensteekproefuitgevoerdwordenonderdewerknemersomteonderzoekenofdekostenweldaadwerkelijkwordengemaakt.Desteekproefmoetdusalleenbijnieuwevastekostenvergoedingenwordenuitgevoerd.Wordtnietaandevoorwaardevoldaandatdekostendaadwerkelijkwordenge-maakt,danisdevergoedingverplichteindheffingsloon.

WaarderinglooninnaturaVerstrekkingendietothetloonbehoren,moetenwordenge-waardeerd.Hierbijisdeinkoopfactuurinclusiefomzetbelastinghetuitgangspunt.Voorproductenuiteigenbedrijfisdeconsu-mentenprijsinclusiefbtwbepalend.Daarnaastgeldenbepaaldenormbedragenvoorondermeerverstrekkingenvanmaaltijden,huisvesting,dienstwoningenkinderopvang.

KnelpuntenindeWKRHetbedrijfslevenkanbijdeinvoeringvandeWKRtegenknel-puntenaanlopen.ZoheeftdeWKRmethetwerkplekcriteriumeenmogelijkheidgeïntroduceerdomopcollectievewijzevoor-zieningenbuitendeheffingvanloonbelastingtelaten.Hetcriteriumisechternietbijzonderfijnmazig.Knelpuntenzijndefitness,deparkeerplaatsbuitenheteigenterreinvandewerkge-verensommigeARBO-voorzieningen.Hetstuitbijvoorbeeldoponbegripdatdeprinteropdethuiswerkplekvanwegehetver-ondersteldeprivé-voordeelnietonbelastkanwordenverstrekt,terwijldebureaustoelopdiezelfdethuiswerkplekwelonbelastisomdatheteenARBO-voorzieningbetreft.Veelknelpuntenzijndaaromeengevolgvanhetdoordenihilwaarderingenontstaneonderscheidtussenvergoedingenenverstrekkingen.Aandezeknelpuntenismerendeelstegemoetgekomendoorhettreffen

vanspecifiekemaatregelen,wathaaksstaatophetstrevennaareenvoud.HetkomtdesamenhangensystematiekvandeWKRniettengoede.

InwerkingtredingenovergangsperiodeDestaatssecretarissteltdeverplichtetoepassingvandeWKRuittot1januari2015.HijwildeWKRvereenvoudigenendaarmeeaantrekkelijkermakenvoorhetMKB.Hetdoelisomhetbelas-tingvrijverstrekkenvanwerkmiddeleneenvoudigertemakenendebijbehorendeadministratievelastenteverminderen.Demo-gelijkhedenhiervoorzijnviaeenverkenninginkaartgebracht.Hierbijisonderandereonderzochtofhetmogelijkisomhetwerkplekcriteriumtevervangendooreenalgemeneretoets,zo-alshetnoodzakelijkheidscriterium.Dithoudtindatwanneereenwerkmiddel-bijvoorbeeldeennotebook-voorhetwerknoodza-kelijkis,dewerkgeverindeloonberekeningnietlangerrekeninghoefttehoudenmeteeneventueelvoordeelvanprivégebruik.DaarnaastwordtgekekennaaroplossingenvooradministratieveknelpuntenwaarhetMKBnumeetemakenheeft.Viaeeninter-netconsultatiezijnookandereverbetermogelijkhedenaanhetbedrijfslevenvoorgelegd.Hoewelhetdebedoelingwasdeaan-passingenindeWKRinhetBelastingplan2014optenemen,ishieraangeenuitvoeringgegeven.Verwachtwordtdatdekomen-deperiodedeaanpassingenindeWKRmiddelseenafzonderlijkewetswijzigingaanhetparlementwordenaangeboden.

Hetbovenstaandebetekentdattot1januari2015gebruikkanwordengemaaktvandeovergangsregeling.Daarbijblijvendeouderegelsenafsprakenvantoepassingengeldteennieuwmaximumbedragvoorincidentelepersoneelsvoorzieningen,van454europerwerknemerperjaar.

VoordelenvandeWKRvoorwerkgevers:• Vastpercentagevandeloonsomonbelastvergoedenenver-

strekken.• Meestevergoedingenenverstrekkingenhoevennietmeerop

werknemersniveauindeloonadministratiegeregistreerd.• Metdevoorwaardenenbeperkingenvandeouderegels

hoeftgeenrekeningmeergehoudenteworden.• Vergoedingenenverstrekkingenkunnenzondermeerin

devrijeruimtewordenondergebracht.Erhoeftnietmeergetoetsttewordenofeenwerknemerdevergoedingofver-strekkingzakelijkofprivégebruikt.

• Vergoedingenenverstrekkingenhoevennietmeerverwerkttewordenindeloonstrook.


Visie RMU DeRMUmeentdatgoednagedachtmoetwordenoverhetar-beidsvoorwaardenbeleidomeengoedekeuzetekunnenmakentussendeWKRendeouderegelsvoorvrijevergoedingenenver-strekkingen.Werkgeverszullenmoeteninschattenhoeveelvrijeruimtezijhebbenenofdezevoldoendefinanciëleruimtebiedtvoorhetbeleiddatzijwillenvoeren.HetgevolgvanhetinvoerenvandeWKRzalhoogstwaarschijnlijkbetekenendatdeloonad-ministratieopnieuwmoetwordeningericht.BovendienblijvenalleeneventueleafsprakentussendeBelastingdienstenwerkge-versgeldenoververgoedingenenverstrekkingendiebinnendeWKRgerichtevrijstellingenzijn.Alleandereafsprakenvervallen.WatdeRMUbetreftbetekenteenkeuzevoordeWKRdatnieuwedeclaratieregelsinorganisatiesmoetenwordenopgesteldenernieuweafsprakengemaaktmoetenwordenoverdevastekos-tenvergoedingen,aldannietincao-verband.

WatdeRMUbetreftisdeWKRvoorwerkgeversinbeginseleen-voudigentransparant.DeWKRwordtechterwelingewikkelder,doordateenaantalzakeneenzogenoemdenihilwaarderingkrij-genofeengerichtevrijstellingzijn.

Vanuitdepraktijkzijntwijfelsgeuitophetpuntvanvereenvou-diging.Hetdraaitsteedsomdevraagwattothetloongerekendmoetworden,enhoedeuitzonderingendaaropvormkrijgen.Dekeuzeistweeledig,ofmetgedetailleerdewet-enregelgeving,ofmeteenmeeropennorm.Aandezeopennormkangestaltegegevenwordendoormiddelvanhetinvoerenvanhetnoodza-kelijkheidscriteriumEenopennormgeeftveelvrijheidaandewerkgever,maargeefthemtegelijkertijdookeengroteverant-woordelijkheid.Hetisimmersdewerkgeverdieineersteinstan-tiebepaaltofeenvergoedingofverstrekkingnoodzakelijkis,waarbijhetvervolgensaandewetgeverisomaandewerkgevereenduidelijkkadertebieden.Hetvoordeelvaneenopennormisdathetmogelijkhedenbiedt,maarheefttegelijkertijdalsnadeeldathetnietdezekerheidbiedtdiewelbestaatbijdichtgetim-merdeenspecifiekomschrevenvrijstellingen.HoeweldeRMUvindtdatdesystematiekvandeWKRindebasisgoedis,zijnerindeuitwerkingdusnogslagentemaken.MethetinvoerenvandeWKRbestaathetrisicodaterdoorwerkgeversgeprobeerdwordtveelregelingendienufiscaalaan-trekkelijkzijn,uitdecao’steverwijderen,omdatdithenveelgeld

kankosten.DeRMUstaatvoorhetstandpuntdatdeextrakos-tenvoordewerkgeverzolaagmogelijkmoetenblijven.Indiennoodzakelijkkanergekekenwordennaarregelingendiebijnanooitwordengebruikt.Insommigegevallenkunnendezewel-lichtbeterwordeningewisseldvoorvakergebruikteregelingen.

DeRMUvindtdatdegemiddeldewerknemerernietopachter-uitmaggaantenopzichtevandehuidigesituatie.MethetlatenvervallenvandeonbelastereiskostenvergoedingalsgerichtevrijstellingenhetonderbrengenvandevergoedingindevrijeruimtevandeWKR,isdevrijeruimtesnelbesteedeniseralsgevolghiervanminderruimtevooranderevergoedingenenverstrekkingen.Indieneenwerkgeverdewerknemeralsnogwilttegemoetkomenindevergoedingen-ofverstrekkingensfeer,isdewerkgever,bijoverschrijdingvandevrijeruimte,80procenteindheffingoververschuldigd.

DeRMUbeseftdatindividueelmaatwerklastigisdoorhetcol-lectievekaraktervandeWKR.Eeninteressantemogelijkheidomtochmaatwerktebieden,ishetontwikkelenvaneenzoge-noemdcafetariamodel.Daarinzoudewerkgever0,5procentkunneninruimenvoorvastecollectievekosten.Voordewerkne-merblijftdan1procentoveromnaareigenwensensamentestellen

TotslotbetekenthetdoorvoerenvandeWKRveelaldatcao’sendearbeidsvoorwaardenbinnenorganisatieszullenmoetenwor-denaangepast.Dezeaanpassingenzijnnodigomtevoorkomendatmedewerkerseropachteruitgaan,maarookomtevermijdendatwerkgeversmetmeerkostentemakenkrijgenalsgevolgvaneeneindheffinginverbandmethetoverschrijdenvandevrijeruimte.DeORheefteenbelangrijkerolbijdeinvoeringvandewerkkostenregeling.EenaantalregelingenwordtnamelijkmetdeORafgesproken.DeRMUbeseftdatdezenieuweregelingdeORvoorcomplexevragenkanstellen.DeRMUzalzichinspannenomactiefhierinmeetedenkenenadequateondersteuningtebieden.



participatie

Hoofdstuk 2.8

Medewerkers

InleidingMedewerkerparticipatie is een mogelijkheid om de betrokkenheid van werknemers bij de onderneming en haar doelstellingen te vergro-ten. Het gaat om participatie in uitvoering van werkzaamheden, beleid en eigendom. Om dit te realiseren is het van belang participatie geïn-tegreerd te benaderen volgens het principe van de participatiedriehoek. Hierbij is sprake van directe, indirecte en financiële participatie. De meerwaarde van deze benadering is dat de par-ticipatievormen elkaar versterken. Dit vertaalt zich in een ‘participatief klimaat’, waarin werk-nemers prettiger werken omdat ze meer betrok-ken worden bij de onderneming. Ondernemin-gen die daarvoor de ruimte en mogelijkheden bieden, presteren over het algemeen beter.

Achtergronden

DirecteparticipatieBekendepraktijkvormenvandirecteparticipatiezijnwerkover-legenzelfsturendeteams.Omdatdezevormvanparticipatiezichafspeeltophetniveauvandagelijksewerkzaamheden,zijndelijnentussenbedrijfsleidingenwerknemerskort.Ditmaaktdirecteparticipatievaaktoteenheelinformeelproces,bijvoor-beelddoorinformatie-uitwisselingbijdekoffieautomaat.

IndeArbeidsomstandighedenwet-kortwegArbowet-zijnmeerformeleaanknopingspuntentevindenvoordirecteparticipatie.HetzelfdegeldtvoordeArbeidstijdenwetensomsookvoorcol-lectievearbeidsovereenkomsten(cao’s).Directeparticipatieiseenbelangrijkonderdeelvaneengroterparticipatieverbandwaarinwerknemersbijdeorganisatiewordenbetrokkendoorsamenwerking,opencommunicatieenfinanciëledeelname.

IndirecteparticipatieBijindirecteparticipatienemenwerknemersdeelinbesluitvor-mingopondernemingsniveau.Meestalviaeenondernemings-raad(OR).Ondernemingenmetmeerdan50medewerkersinNederlanddienentebeschikkenovereenOR.Alserminderpersoneelsledenzijnwordteenpersoneelsvertegenwoordigingingezet.Oplandelijkniveauwordenwerknemersvertegenwoor-

digddoordevakorganisaties.Hetdoelvanindirecteparticipatieishetbeïnvloedenvanstrategischebeslissingendieconsequen-tieskunnenhebbenvoordepositievanwerknemersendeinvul-lingvanhunwerkzaamheden.

FinanciëleparticipatieDelaatstejarenmakenverschillendeondernemingengebruikvanalternatievebeloningsinstrumentenomhunmedewerkerstemotiverenenmeerbetrokkentemakenbijhetresultaatvanhetbedrijf.Bedrijvenziengraagdatmedewerkerszichverbin-denaanhunmissionstatement.Medewerkersparticipatiebij-voorbeeldindevormvanaandelen,wordtvaakgezienalseengeschiktestrategieomdittebewerkstelligen.Hetnodigtuittotbetrokkenheidbijdeondernemingenhaardoelstellingen.Speer-puntinditbeleidishetbevorderenvan(certificatenvan)aande-lenonderwerknemers.Wantdezeparticipatievormcombineertfinanciëledeelnamemeteenvormvanwerknemerszeggen-schapindeaandeelhoudersvergadering.Eigendom,beleidenuitvoeringkomenhiersamenonderéénnoemer.UitonderzoekvanSNPI,MTenSproutinhetnajaarvan2011onder640onder-nemersblijktdatbijnaeenkwartvanhenkiestvooreenvormvanfinanciëleparticipatiedoormedewerkers.Demeestgekozenvormisviaaandelen,(71procent)gevolgddoorwinstdeling(52procent)enopties(12procent).Winstdelingiseenpassievemaarpositiefuitwerkendevormvanmedewerkersparticipatie.Hetisvooraleenfinanciëlestimulans,maardemedewerkerwordtnietinhoudelijkbijdeondernemingbetrokken.

Hieronderwordtingegaanopdemeestvoorkomendevormenvanfinanciëleparticipatie:

AandelenDoormiddelvanaandelenkrijgenmedewerkersdemogelijk-heidomfinancieelenmetzeggenschapteparticiperenin‘hun’bedrijf.Metaandelenwordenmedewerkersmede-eigenaar.Bijgunstigeresultatenmogendeelnemersrekenenopeenjaarlijksewinstuitkeringindevormvandividend,ofkomtdewaardevanhetbedrijftotuitingindeprijsvanhetaandeel.Hoebeterhetgaat,hoemeerhetaandeelwaardwordt.Medewerkerskrijgenbovendientoegangtotenstemrechtopdeaandeelhoudersver-gadering.Ditbiedtmogelijkhedenvoorinspraakenmedezeg-genschap.Participatiewerktopbasisvanvrijwilligheid.Mede-werkerszullenalleenaandelenkopenwanneerzevertrouwenhebbenindeonderneming.Hetrisicodaagthenuittothetmakenvaneenbewustekeus:doeikmeeofniet?Mensendiemeedoenzullenbetrokkenenmetovertuiginginstappen.Ditis


participatie

hetbindendeeffect.Eennadeelvanhetparticiperenvanmede-werkersinaandelen,isdatheteenfocusopdividendindehandwerkt.Hierdoorzouerteveeldenadrukgelegdkunnenwordenopwinstuitkeringen,inplaatsvaninvesteringeninhetbedrijf.Hetvoordeeldaarentegenisdatheteenvormvanparticipatieismeteenspaarcomponent.Hiermeekanheteenwaardevolleaanvullingzijnopeenbedrijfspensioen.

CertificatenvanaandelenIntegenstellingtotaandelenbiedencertificatenvanaandelengeendirectstemrechtopdeaandeelhoudersvergadering.Eencertificaatiseenafschriftvaneenaandeeldatiemandontvangtinplaatsvanhetaandeelzelf.Zowelaandelenalscertificatengevenrechtopkoerswinstendividend.Deaandelendiebijdecertificatenbehoren,wordenbeheerddooreenmedewerkersver-enigingof-stichting.Hetbestuurvandieinstantiekannamensdemedewerkersdemetdeaandelenverbondenzeggenschapuitoefenenopdeaandeelhoudersvergadering.Dedaarmeesa-menhangendecommunicatieenuitwisselingvaninformatiekaninbelangrijkematebijdragenaaneenparticipatiefklimaatindeorganisatie.Medewerkerswetenhunstandpuntgebundeldviahunbestuur.Overigenskanerper1oktober2012alsgevolgvanhetnieuweBV-rechteenvoudigerspecifiekeaandelenwordenuitgegeven.EenBVkanbijvoorbeeldstemrechtlozeofwinst-rechtlozeaandelenuitgeven.Hierdoorwordeningewikkeldeconstructiesalsbovengenoemdnietlangernoodzakelijk.

WinstdelingIneenwinstdelingsregeling-ookwelwinstuitkeringoftantièmegenoemd-deelthetpersoneelmeeindebehaaldewinst.Winst-delingisdemeesttoegepastevormvanfinanciëleparticipatie.Bijvoldoendewinstvindteenwinstuitkeringplaats.Bijtegenval-lenderesultatenblijftdieachterwege.Dewinstverdelingvindtplaatsopbasisvantevorenvastgesteldecriteria.Winstdelingisbetrekkelijkeenvoudigterealiserenmaarblijftookstekenindefinanciëlesfeer.


Visie RMU Dekeuzevoorfinanciëlemedewerkersparticipatiebegintuiter-aardbijdeeigenarenvandeonderneming.Hetmoetbinnenhunbeleidenbijdeidentiteitvandeondernemingpassen.Hetisnietaltijdeenvoordehandliggendeoptie.Eenondernemerbegintnietvoornietsvoorzichzelf.Hetspreektnietvanzelfdateendirecteur-eigenaarkiestvoorfinanciëleparticipatie.Tochishetdemoeitewaarddeverschillendeoptiesteoverwegenendevoor-ennadelenindeeigensituatieopeenrijtezetten.Deme-ningvandewerknemersishierbijuiteraardvanbelang.

Deervaringbijbedrijvenwaareendergelijkestapgemaaktis,isinhetalgemeenpositief.TedenkenvaltaanAlfaaccountants,deBremanGroepNederland(installatiebranche)enIHCMerwedeBV.BijBremanGroepNederlandiszowelsprakevaneenver-sterktemedezeggenschapvoorwerknemers,alseenfinanciëleparticipatieenwinstdeling.Doordezegeïntegreerdebenaderingisereencultuurontstaanwaarbijmedewerkerssterkbetrokkenzijnenbijvoorbeeldkostenbewusteropererendanbijvergelijk-barebedrijven.Derisico’sdieaanhetaandelenbezitverbondenzijnwegenmeestaloptegenhetbelangdatwerkgeverenwerk-nemerhebben.Inplaatsvankortetermijntactiekenwinstbejag,zaleenaandelenbezittermeerooghebbenvoordelangetermijnencontinuïteit.Daarbijzorgtdeversterktebetrokkenheidbijdeondernemingvooreenimpulsinproductiviteitencompeti-tiviteit.Ditdaagtookoplangeretermijnuittotbetrokkenheid,informatie-uitwisselingenenhetnemenvanverantwoordelijk-heid.Overigensmoetmendeogennietsluitenvoorhetfeitdateendergelijkevormvanparticipatiedemedewerkerstoteigena-renmaakt.Datkangevolgenhebbenvoordeonderlinge(gezags)verhoudingen.

Watveelvakervoorkomtishetfenomeenwinstdeling.DeRMUvindtwinstdelingookeenmaniervanmedewerkersparticipatie.Debetrokkenheidvandemedewerkerswordtinditgevalminderinhoudelijkversterkt.Indepraktijkblijktnamelijkineenaan-talgevallendatdewinstdelingnietvoorallepersoneelsledenwordttoegepast,maaralleenvoorhetmanagement.NaardemeningvandeRMUkanditoptermijnverbreedtworden,zodatdewinstdelingeenbrederebetrokkenheidgaatopleveren.Naastdebetrokkenheidzijneruiteraardnogandereargumentenvoorwinstdeling:vanuithetoogpuntvanarbeidsvoorwaardenbeleidiswinstdelingeengoedemogelijkheidmedewerkerstebelonenzonderdatdittoteenstructureelhogereloonsomleidt.

IndevisievandeRMUheeftparticipatievanmedewerkerseenduidelijkemeerwaardewanneerditintegraalwordtbenaderdenalsernietalleenwordtgestuurdopfinancieelgewin.


arbeidsvoorwaarden

inkomens- ontwikkelingen

Hoofdstuk 3.1

Loonvoorstel en

InleidingNiet iedereen is even enthousiast over de eco-nomische groei in 2014. Het Centraal Planbu-reau (CPB) grijpt de ontwikkeling op de hui-zenmarkt aan om te veronderstellen dat het al-lemaal wat beter gaat. ‘De bodem lijkt in zicht’, stellen de opstellers van de Macro Economische Verkenning 2014. De export trekt de economie: naar verwachting stijgt die met 4,25 procent. Een groei van de wereldhandel met 3,75 pro-cent stelt historisch gezien misschien niet zo-veel voor, maar ten opzichte van een groei van 1,5 procent in 2013 kan toch gesproken worden van een significante groei. Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) heeft laten weten dat het de groei in de opkomende economieën heeft overschat en in Europa onderschat. Dit is goed voor Nederland dat veel naar geografisch na-bije landen exporteert. De Nederlandsche Bank (DNB) is het meest positief en stelt onomwon-den dat de Nederlandse economie eindelijk de weg omhoog gevonden heeft. Toch is een ver-wachte groei van 0,2 tot 0,5 procent mager.

AchtergrondenHerstelopdehuizenmarktiseenaanjagervoordeparticuliereconsumptie.DezeconsumptieiszozwakdatdeNederlandseeconomiealtweejaarkrimpt.Departiculiereconsumptieneemtsinds2011elkjaaraf.Ookin2014voorziethetCPBeenverderedalingvandeconsumptieenisdezeterugophetniveauvan2001.Eenblokaanhetbeenisdewerkloosheid.Innovember2013bedraagtdeze674.000mensen,datis8,5procentvandeberoepsbevolking.Eendeel(148.000)daar-vanzijnjongerenvan15tot25jaar.Maarliefst16,5procentvandejeugdigeberoepsbevolkingiswerkloos.HetCPBverwachtdatin2014zo’n7,5procentvandeberoepsbevolkingwerkloosis.Hetismeerdan28jaargeledendat7,5procentvandebe-roepsbevolkingwerklooswas.Hetoplopenvandewerkloos-heidheeftgevolgenvoordekoopkracht.Dezedaaldein2013voorhetvierdeachtereenvolgendejaar.

TrendsachterliggendetwintigjaarDNBbeschreefin2013drietrendsvandeachterliggendetwintigjaar:1. Hetbedrijfslevenheefthetmeestgeprofiteerdvanwater

verdiendis;2. Ookdeoverheidendepensioenfondsenzagenhunaandeel

inhetbeschikbaarnationaalinkomentoenemen;3. Ditistenkostegegaanvandehuishoudportemonnee.

‘Vormdehetbeschikbareinkomenvanhuishoudensin1992nogruim54procentvanhetbrutobinnenlandsproduct(bbp),leesalleswatwemetelkaarverdienen,vorigjaarlagdataandeelopkrap45procent’.Perhoofdvandebevolkinglaghetreëelbe-schikbareinkomenvanhuishoudensin2012maarnetietshogerdanin1997.Wekunnendusnogexactevenveelkopenals15jaarterug.Alshetinkomensaandeelvanhuishoudenssinds1992constantwasgeblevenop54procentzouhetbeschikbaarinko-menperhuishoudenachtduizendeuroperjaarhogerzijn.Datinkomenisterechtgekomenbijhetbedrijfsleven,deoverheidenpensioenfondsen.

PaulSchnabel,zeibijzijnafscheidalsdirecteurvanhetSociaalCultureelPlanbureau(SCP):‘bijeenstagnerendeeconomieeneengelijkblijvendeverzorgingsstaatzalhetvrijbesteedbaredeelvanhetinkomenkleinerworden’.

BedrijfslevenMetuitzonderingvandefinanciëleinstellingenhebbendegro-tereondernemingen(multinationals)hunaandeelflinkwetentevergroten.Dewinstgevendheidisverbeterddooreengematigdeloonontwikkeling,lagerenettorentelastenenwinstbelasting,envooraldoorhogereinkomstenuitbuitenlandsedeelnemingen.Dewinstopbinnenlandseproductie,bevindtzichmomenteelopeen,inhistorischopzicht,gemiddeldniveau.Degroterebe-drijvenhebbenveelgeldinkas.Kredietverleninghebbenzenietofnauwelijksnodig.Eenveelgroterdeelvandeinvesteringenwordtgefinancierduiteigenmiddelen.Alsdehogerewinstenvolledigindevormvandividendzoudenzijnuitgekeerd,zouhetbeschikbaarinkomenvanbedrijvenlagerzijngeweestendatvanhuishoudensenandereaandeelhoudershoger.Indeloopdertijdzijnbedrijvenechtersteedsmeerwinstgaaninhouden.

OverheidSteedsmeergeldisgegaannaarcollectiefgefinancierdegoe-derenendienstendieindividuelehuishoudenstengoedeko-men,zoalsonderwijsenzorg.In1992bedroegdeindividuele


inkomens- ontwikkelingen

overheidsconsumptieongeveer12,5procentvanhetbbp,noggeentwintigjaarlaterisditopgelopentot17,5procentvanhetbbp.Nadeeeuwwisselingzijndezorguitgavensterkgestegen.Feitelijkwordthetgeldeerstopgehaaldbijdeburgerenvervol-gensweerherverdeeldviaallerleisocialeregelingen.Ruim90procentvanallehuishoudensinNederlandmaaktgebruikvandezeregelingen.Erzijnzelfshuishoudensdiegebruikmakenvanzestieninkomensregelingen,zoalshetkindgebondenbud-get,debijzonderebijstand,dehuurtoeslagenschuldsanering.Demeestvoorkomendesocialeregelingisdezorgtoeslagwaar4,8miljoenNederlandsehuishoudensgebruikvanmaken.Omhetoverheidstekortterugtedringenheefthetkabinet-RutteIIbeslotenom8miljardeurolastenverzwaringendoortevoerendoorstijgendebelastingenenpremies.Hetbedrijfslevenkrijgt2,25miljardeurovoorgeschoteld.Derest,bijna6miljardeurokomtvoorrekeningvanburgers.

Tenkostevandewerkgeversendehuishoudportemonneevanburgerszijndepensioenpremiesdeafgelopendecenniasterkgestegen(ziefiguur).Depremie,uitgedruktalspercentagevanhetbrutoloon,bedraagtinmiddelszo’n16procent.Dewerkge-versnemenbijna12procentvoorhunrekening;dewerknemersderesterenderuim4procent.

LoonontwikkelingversusinflatieHetgemiddeldereëleuurlooninNederlandissindsmidden2010gedaaldmet5,8procent.AlleeninGriekenlandenPortugalwasdeloondalingnogscherper.DereëleloonontwikkelinginNederlandisalsindsdejarentachtiggematigderdanindeonsomringendelanden.Destijgendewerkloosheidendematigegroeivandearbeidsproductiviteithebbeneendrukkendeffectopdeontwikkelingvandecontractlonenindemarktsector,meenthetCPB.In2014stijgenbovendiendesocialelastenvandewerkgever.Hierdooriserminderruimteomdecontractlonentelatenstijgenenontstaatbovendienneerwaartsedrukopdeincidenteleloonontwikkeling.Decontractloonstijgingindemarktsector(1,5procent)isin2013achtergeblevenbijdeinflatievan2,75procent.Sinds2002isdeinflatienietzohooggeweest.Voor2014wordteenlagerinflatiepercentageverwachtvan2procenteneencontractloonstijgingvan1,5procent.Decon-tractlonenindezorgvolgendeontwikkelingenindemarktsec-tor.Doordebevriezingvandeambtenarensalarissendeachter-liggendejarenstijgendecontractlonenbijdeoverheidinzowel2013als2014amper.Desondankswerder,tijdensdepresentatievandeMiljoenennota2014,doorministerAsschergestelddatertenbehoevevanhetonderwijsloonruimteuit2015naarvorengetrokkenwordtomeengeringecontractloonstijgingindezesectorterealiseren.Voordeambtenarendaaltdepensioenpre-miezodatdekoopkrachtvoorhenin2014met2procentzoustijgen.

Koopkrachtdaaltvoorhetvijfdeachtereenvol-gendejaarIn2013isdekoopkrachtmet1,25procentgedaald.Decontract-loonstijging(+1,5procent)isachtergeblevenbijdeinflatie(+2,75procent).Hierdoordalendereëlelonenmet1,25procent.Dekoopkrachtdalingwashetgrootstvoorgepensioneerden(-2,5procent),omdataanvullendepensioenennietofnauwelijkswor-dengeïndexeerdensomswordengekort.In2014daaltdekoopkrachtvoorhetvijfdeachtereenvolgendejaar.Sinds1985ishetnietmeervoorgekomendatdekoopkrachtmeerderejarenachterelkaardaalt.Voordemeestewerkendenblijftdekoopkrachtnagenoeggelijk,maareenverdienersmetkinderen,uitkeringsgerechtigdenenvooralgepensioneerdenmeteen+€10.000aanvullendpensioengaaneropachteruit.

0

2

4

6

8

10

12

201020052000199519901985198019751970

Werkgeverspremies Werknemerspremies (beschikbaar vanaf 1995)

Figuur 1: Pensioenpremies


Visie RMU• Loonruimte3,75procent• Gedifferentieerdeloonwensmaximaal2procent• Overigeloonruimteaanwendenvoorscholing,duurzame

inzetbaarheideninnovatie• Nietdelastenverzwarenmaaralsoverheiddaadwerkelijk

bezuinigen• Tegrootverschiltussendirectiesalarisenoverigemedewer-

kersisnietgoedvoordecohesieindesamenleving

Loonruimte3,75procenteneengedifferenti-eerdeloonwensvanmaximaal2procentDeloonruimteisdefinanciëleruimte,diebepaaldwordtdoordesomvandestijgingvandearbeidsproductiviteit(1,75procent)ver-meerderdmetdestijgingvandeconsumentenprijsindex(cpi),2procent.Dezeloonruimtekomtvoor2014uitop3,75procent.Doordatburgershunbesteedbaarinkomennietzienstijgen,houdenzehunhandopdeknipmetallegevolgenvandienvoordemotorvandeNederlandseeconomie,hetmidden-enklein-bedrijf(MKB).Doordedalingvandekoopkrachtdaalthetcon-sumentenvertrouwenvoortdurend.HierdoorraaktNederlandineennegatievespiraal.Eenkoopkrachtverbeteringzoudedalendetrendkunnendoorbreken.DeRMUsteunthetpleidooivanhetIMFdatlandenalsNederlandenDuitslandhuneconomiekunnenstimulerendoorkoopkrachtverbeteringvoordeburgers,vialagerebelastingenenpremiesofloonsverhogingen.DaaromzijnwatdeRMUbetreftlastenverzwaringenloonmatigingnietdeaangewe-zenweg,maarlastenverlichtingeneenverantwoordegedifferenti-eerdeloonwensvanmaximaal2procent,diegerelateerdisaandeinflatie.Maatwerkdientuitgangspunttezijn:eenloonstijgingvan2procentvoorde(grotere)bedrijvenendesectorendiehetkunnenhebbenenvoordeMKBbedrijveneenverantwoordeloonontwikke-ling,diepastbijdeeconomischepositiewaarinzijverkeren.Deoverigeloonruimtevan1,75procent(3,75procent-2procentloonstijging)dientaangewendtewordenvoorafsprakenoverscholing,duurzameinzetbaarheid,innovatie,continuïteitenbehoudvanwerkgelegenheidvandeonderneming.

DeRMUvindtheteenzorgelijkeontwikkeling,datnadriejaarvandalingdetopinkomensvorigjaar(2013)weerstevigzijngestegen.Dezestijginghangtsamenmetdestelselmatigeverhogingvanhetbasissalaris,datmet6procentopliepnaar

gemiddeld512.000europerjaar.Inclusiefbonussen,prestatie-aandelenenpensioenstortingenliependetopinkomenszelfsopmet7,5procent.DeRMUvindtdatdegemiddeldeloonstijgingvandedirectieniethogermagzijndandegemiddeldeloon-stijgingvandewerknemers.Eentegrotediscrepantietussendesalarissenvandedirectieendeoverigemedewerkersisnietgoedvoordecohesieindesamenleving.Dekernvaneenondernemingmoetliggeninduurzamewaar-decreatie.Waardevoorallestakeholders:klanten,medewerkers,aandeelhoudersendemaatschappij.Ondernemenisprimairbedoeldalshetontwikkelenvaneenintelligentstelselwaarinhetmaatschappelijkbelangcentraalstaatenwaarinheteigenbelangenkelalsinstrumentwordtgebruiktomhetalgemenebelangtedienen.Wanneerdatgoedgebeurtdanmagdaarookdeondernemerendemedewerkereendeelalswinstenper-soonlijkinkomenvanontvangen.WatdeRMUbetreftdienthetmakenvanwinstgeendoelopzichtezijnomdatdanhetleverenvandienstenenhetverkopenvanproductenaanmensenendaarmeedemaatschappelijkeontwikkelingeneenmiddelwordt.

DeRMUvindtdathetkabinet-RutteIIeenintegralevisieont-beertalshetgaatomderolendetaakvandeoverheid.Col-lectieveuitgavendieneninevenwichtgebrachttewordenmethetniveauvanonsbrutonationaalproduct(bnp).Opbasisvanstatistischegegevenszouonsbnpnuongeveer660miljardeuromoetenzijn,maarhetschommeltal5jaarrondde600miljard.Ditterwijldebevolkingjaarlijksmet50-tot60.000mensengroeit.Hetzelfdegeldmoetovermeermensenverdeeldworden.Erdienttevenseenefficiencyslaggemaaktteworden.IndiezinheefthetverminderenvanhetaantalambtenarendevoorkeurvandeRMUinplaatsvanhetjarenlangambtenarenopdenul-lijnhouden.NaardemeningvandeRMUdientdeoverheiderjuistvoortezorgeneenvoldoendeaantrekkelijkewerkgeverteblijven,omdatzijindekomendejarentemakenkrijgtmeteenforseuitstroomvanpersoneel.Erdienteenrijksoverheidbredediscussiegevoerdtewordenoverhetafstotenenofoverdragenvantakenenbevoegdheden.Hetiseenstapvoorwaartsdatnietlangerhetbevriezenvandelonenvandeambtenarenuitgangs-puntis,maardatcao-partijenmogenzoekenbinnenhettotalearbeidsvoorwaardenpakketofeenuitruiltussensecundairearbeidsvoorwaardenenverhogingvanhetprimaireloontotdemogelijkhedenbehoort.DeRMUvindtdatdeverbeteringvandekoopkrachtvoorambtenaren,doordepensioenpremieteverla-gen,eensigaaruiteigendoosis.


Ouderdomswet

Hoofdstuk 3.2

Algemene

arbeidsvoorwaarden

InleidingDe AOW is bestemd voor ingezetenen die 65 jaar worden. Iedere legaal ingezetene is automa-tisch verzekerd en bouwt voor ieder verzekerd jaar tussen het 15e en 65e levensjaar twee pro-cent van het AOW-pensioen op. Deze volksver-zekering voorziet in een levenslange pensioen-uitkering. De hoogte van de uitkering verschilt voor een alleenstaande en een gepensioneerde met een partner, maar is niet afhankelijk van het verdiende inkomen. De premie wordt op-gebracht door de werkenden en door bijdragen uit de algemene middelen. In verband met de betaalbaarheid van de AOW wordt de AOW-leeftijd tenminste verschoven naar 67 jaar.

AchtergrondDeAOWwordtduurderdoorontgroeningentoenamevandegemiddeldelevensverwachting.Omtevoorkomendatdepremieuitkomtbovenhetafgesprokenniveau,18procentvanhetloonindeeerstetweebelastingschijven,moeterbezuinigdworden.DeAOW-leeftijdstijgtindejaren2013-2015iederjaarmet1maand.Indejaren2016-2018stijgtdezeleeftijdelkaarjaarmet3maandenenvanaf2019met4maanden.In2018isdeAOW-leef-tijdverhoogdnaar66jaar,in2021naar67jaarendezewordtvervolgensgekoppeldaandestijgingvandelevensverwachting.Zodradelevensverwachtingmetbijvoorbeelddriemaandentoe-neemt,gaatdeAOW-leeftijd5jaarlaterookmetdriemaandenomhoog.Deeerstetoetsingvindtplaatsin2019.

OverbruggingsregelingVoormensendieper1januari2013deelnemenaaneenVUT-ofprepensioenregelingenzichniethebbenkunnenvoorbereidenopdeAOW-leeftijdsverhogingwordteenoverbruggingsregelingontworpen.Dezeregelinggeldtvoordeelnemersmeteeninko-mentot200procentvanhetwettelijkminimumloon(en300procentvoorechtparen)enkenteenpartner-envermogenstoets(exclusiefeigenwoningenpensioenvermogen).Detijdelijkeoverbruggingsregelinggeldttotenmet2018.Hetregeerakkoordvanhetkabinet-RutteIIbevattevensdeaf-spraakdatereendoorwerkbonuskomtvoorwerknemersvan61jaartot65jaarmeteenlaaginkomen.Hiermeezoueenwerk-

nemerdiedoorwerkttotzijnoorspronkelijke65-jarigeAOW-leeftijdkunnensparenomdefinanciëlegevolgenvandestijgingvandeAOW-leeftijdvanaf2013optevangen.Wanneerin2021deAOW-leeftijd67jaariszoudendiegenendiedoorwerkentot65,5jaargemiddeldanderhalfjaareerdermetpensioenkunnen,zondererfinancieelopachteruittegaan.Dezedoorwerkbonusgeldtvoorwerknemersmeteeninkomentussende90en175procentvanhetwettelijkminimumloonenismaximaal120procent.Sinds2011wordtdetoeslagvooreenpartner(jongerdan65jaar)vooreenAOW’ermeteentotaalbrutoinkomenvanmeerdan33.000eurogekortmet10procent.Dezetoeslagwordtper1juli2014nogverderingeperkt.AOW-gerechtigdendiesamenmethunpartner(dienognietAOW-gerechtigdis)eentotaalinkomenvanmeerdan50.000euro(exclusiefAOW)hebben,ontvangeninhetgeheelnietmeerdepartnertoeslag.Vanaf1januari2015ver-valtdetoeslagvooriedereen.Deverwachtingisdatgepensioneer-deninspeonvoldoenderekeninghoudenmetdezemaatregel.

Voorbeeld:Eenalleenverdienendewerknemer(kostwinner)meteensalarisvan20.000eurobouwtineengemiddeldepensioenregelingeenouderdomspensioenopvanglobaal3.000euro.SamenmetdehuidigeAOW,inclusiefpartnertoeslag,van19.000eurolevertdateenpensioeninkomenopvan22.000euro.Dusruim100procentvanhetsalaris.Inditvoorbeeldzaldealleenverdienendewerknemerdiena01-01-201565jaarwordt,eentotaalpensioen-inkomenhebbenvan12.500euro.Datisslechts62,5procentvanhetbrutoinkomenenveronderhetminimumloon.

Hetkabinet-RutteIIwildatdeAOW-leeftijdsnelleromhooggaat.DaarvoorheefthetkabinettoestemmingnodigvandeEersteenTweedeKamer.AlshetkabinetsvoornemendoorgaatgaatdeAOW-leeftijdstapsgewijsomhoogvolgensonderstaandschema.

Ubentgeboren:UkrijgtAOWin:

UwleeftijdalsuwAOWstartis:

Na30november1948envoor1november1949 2014 65+2maanden

Na31oktober1949envoor1oktober1950 2015 65+3maanden

Na30september1950envoor1juli1951 2016 65+6maanden

Na30juni1951envoor1april1952 2017 65+9maanden

Na31maart1952envoor1januari1953 2018 66

Na31december1952envoor1september1953 2019 66+4maanden

Na31augustus1953envoor1mei1954 2020 66+8maanden

Na30april1954envoor1januari1955 2021 67


Ouderdomswet

Visie RMU AlgemeenDeRMUvindtdeAOWeenbelangrijkevolksverzekeringdievooralleingezetenenbeschikbaarmoetblijven.DehuidigeaanpakmetinkomensonafhankelijkeAOW-uitkeringenenkoppelingmethetminimumloonmoetzoblijven.DeRMUisookvoor-standervanhandhavingvanhetomslagstelsel.ZodragenallegeneratiesbijaaneengezondfinancieeldraagvlakvandeAOW.DeRMUvindthetopgrondvanonderanderedatargumentheelredelijkdatgepensioneerdenmeteensubstantieelpensioenin-komenookeenAOWpremiegaanbetalen.

VerschuivingvandeAOW-leeftijdDeRMUvindtdatmensenzichmoeteninzettenvoordesamen-leving,hetzijbetaaldviahetarbeidsproces,hetzijinhetgezinofonbetaaldviabijvoorbeeldvrijwilligerswerk.DatiseenBijbelseopdracht.Endiestoptnietopeenbepaaldeleeftijd.TegelijkertijdmoetdeAOWbetaalbaarblijven.DatisderedenwaaromdeRMUinbeginselpositiefstaatachterdelijndiedoordepolitiekisingezet:deAOW-leeftijdgaatstapsgewijsnaar67jaaromvervolgensgekoppeldtewordenaandegemiddeldelevensver-wachting.DezeopvattingisgebaseerdophetvertrekpuntdatdeAOWeenduurzaamkaraktermoethebbenenbetaalbaarmoetblijven.Datbetekentnognietdatiedereenzichinhetarbeid-zaamlevenzoumoetenconformerenaandezenieuwepensi-oenleeftijd.Iedereenmoetzelfvaststellenwanneerhetmomentvanpensioneringdaaris.Zolangdemogelijkheiderisomteblij-venwerkenendeeigentalententeblijvenaanwenden,zouhetdienstverbandmoetenkunnenwordengecontinueerd.DaarommoetendearbeidscontractennietlangerautomatischstoppenbijhetbereikenvandeAOWleeftijdofdepensioenleeftijdvandeaanvullendepensioenregeling.Datwordtnuookmakkelijkerdooreenversoepelingvanderegelgevingvoormedewerkersdiedoorwerkenna65jaar.

OverigenszaldesituatieopdearbeidsmarktveelmeerbepalendzijnvoorhetmomentvanstoppendandeAOW-leeftijdofdepensioenleeftijdvandeaanvullendepensioenregeling.Datisindedecenniaachteronsoverduidelijkgebleken.Ookinverschil-lendeanderelandenisdateenbekendfenomeen.InZuidKoreabijvoorbeeldisdegemiddeldeleeftijdwaaropmenmetpensi-oengaatruim70jaar,ruimschootslaterdandeofficiëlepensi-

oenleeftijdvan60jaar.InNoorwegenishetpreciesandersom.Daarstoptmenjuisteerder(op64½jaar)dandeofficiëlepen-sioenleeftijd(67jaar).InNederlandkennenweeenvergelijkbaarverschijnsel.In2005gingmengemiddeldop60jaarmetpensi-oenenin2010op63jaar,terwijldeofficiëlepensioenleeftijdalsindsjaarendag65jaaris.

Toenemendewerkloosheid,ookonderouderenDatistevenshetrisicovandehuidigeplannen:uitstelvandeAOW-leeftijdvergtookeenarbeidsmarktdiebehoefteheeftaandoorwerkeneninzetvanouderen.Diebehoefteiseropditmomentonvoldoendeenzalindetoekomstvooreenbelangrijkdeelafhangenvandeeconomischegroeiendearbeidsparti-cipatievanvrouwen.DeRMUispositiefgestemdoverdedoorhetkabinet-RutteIIvoorgenomenoverbruggingsregelingendedoorwerkbonus.Hierdoorwordthetvoorwerknemersmetzoge-naamdeslijtendeberoepenc.q.lageinkomensrealiseerbaaromextravoorzieningentetreffenomeerderstoppentochmogelijkteblijvenmaken.

CommunicatieoverdepensioengerechtigdeleeftijdOverheidenbedrijfslevenzullenstevigmoeteninzettenopeengoedecommunicatieoverdepensioenleeftijd.Omdatdeaanvul-lendepensioenregelingenalin2014naareenpensioenleeftijdgaanvan67jaar,althansvolgensdefiscaleregelgeving,isstraksvoorvelennietduidelijkwatdefeitelijkepensioenleeftijdis.DatheteindevanhetarbeidscontractvaakgelijkisaandeleeftijdwaaropdeAOWingaat,maarookvaakaandepensioenleeftijdvandepensioenregeling,endatinbestaandepensioenrege-lingendepensioenleeftijdnog65jaaris,maaktdeverwarringalleenmaargroter.DeRMUiservoorstandervanomoverdepensioenleeftijdalopkortetermijnstevigtecommunicerenindelandelijkepersensocialemedia,maarookindeinformatievanpensioenuitvoerderseninhetpensioenregister.

AansluitingvanarbeidsvoorwaardelijkeregelingenaannieuweAOW-leeftijdAllerleivoorzieningenindesocialezekerheid,maarookarbeids-voorwaardelijkeregelingeninhetbedrijfsleven,houdenvaakrekeningmeteenpensioenleeftijdvan65jaar.DenkaandeWW,deWIA,maarookaanVUT-uitkeringenenlopendeAnw(-hiaat)uitkeringen.DitgaatleidentoteeninkomensverliestusseneindeuitkeringenstartvandeAOW.


FiscaliseringvandeAOWTenaanzienvandefinancieringvandeAOWsteltdeRMUdatdekostenvoordeAOWmedezullenmoetenwordenopgebrachtdoordegepensioneerdenmeteensubstantiëlepensioenuit-kering.DoordeomkeerregelhebbenzijvroegerdoordeaftrekvandepensioenpremieminderaandeAOWbijgedragendanvergelijkbarepersonenzonderpensioenregeling(bijvoorbeeldzelfstandigen).Daarmeewordttevenseeneerlijkerverdelingvandelastenbereikttussenouderenenjongeren.Hetisimmersnietredelijkdateengezin(bijvoorbeeldmetkinderen)meerloonhef-fingbetaaltdaneen65+echtpaarbijeenzelfdebrutoinkomen.Eenvolledige‘fiscalisering’vandeAOWkanwatbetreftdeRMUineenperiodevan18jaarwordengerealiseerd.Iederjaarzoudeloonheffingvoorde65-plussermet1procentpuntmoetenwordenverhoogd(overdeeerstetweebelastingschijven).Hetisimmersreëelomeenfinanciëleinspanningvangepensioneer-dentevragenomdelasteneerlijkoverdegeneratiesteverdelen.Metdeinvoeringvandehoudbaarheidsbijdrage(bevriezingvandeeerstetweebelastingschijven)ishiermeeeenbegingemaakt,maardatzousnellerkunnen.


regeling

Hoofdstuk 3.3

Pensioen-

arbeidsvoorwaarden

InleidingDe pensioenregeling is kwantitatief de belang-rijkste secundaire arbeidsvoorwaarde. De mees-te regelingen voorzien in een inkomen vanaf de pensioendatum, een inkomen voor de partner na overlijden van de medewerker en een inko-men bij arbeidsongeschiktheid. Door dalende rendementen en de toenemende levensver-wachting worden pensioenregelingen steeds duurder. In de pensioensector is sprake van een forse vertrouwenscrisis. De houdbaarheid van het pensioenstelsel vereist dat wordt nagedacht over duurzame oplossingen die de balans tus-sen jong en oud in stand houden.

AchtergrondenIntegenstellingtotdeAOWwordenpensioenregelingengefi-nancierdopbasisvankapitaaldekking:erwordtpensioenvermo-gengevormdvoorlater.Schaduwzijdeisdatontwikkelingenopfinanciëlemarktensterkvaninvloedzijnopdeontwikkelingvanhetvermogenendepensioenverplichtingen.Pensioenpremieswordenvoorhetgrootstedeeldoorwerkgeversbetaaldenzijnindeafgelopenjarenaanzienlijkgestegen.

(C)DC-regelingeninopmarsInverbandmetdewenstotkostenbeheersingzullenCDC-regelingen(collectiefdefinedcontribution)inaantaltoenemen.DeessentievanCDCisdathetpremieniveauvooreenlangereperiodewordtvastgelegd.Erwordtweliswaarnoggestreefdnaareenmiddelloonresultaat,maarwanneerhettegenzit,vindtergeenbijstortingplaats.Alsdepremietelaagwordt(doorvergrijzingofmindergoedebeleggingsresultaten)wordendetoekomstigoptebouwenaansprakenverlaagd,wordtdepensioendatumuitgesteldofgaanmedewerkerseenhogerebijdragebetalen.Eencombinatievandezemaatregelenisookmogelijk.Voorzieningendievoortvloeienuitde(internationale)boekhoudregelswordenmethethanterenvaneenCDC-regelingvoorkomen,omdatdeverplichtingvandewerkgeveralleenbe-staatuithetbetalenvandepremieinhetbetreffendeboekjaar.VooralbijpensioenverzekeraarsisdeDC-regeling(beschikbarepremieregeling)steedsmeerinopmars.Dewerknemerbelegtzelfhetpensioenbudget,meestalvolgensvasterisicoprofielendiegerelateerdzijnaandebeleggingshorizon,maarsomsook

volgenseigenkeuzes.BijdeopmarsvandeDC-regelingpastookdeopkomstvandepremiepensioeninstelling(PPI).Dezepensi-oenuitvoerdermaggeenrisico’sdragenenwerktdaaromsamenmeteenverzekeraarvoorhetverzekerenvanderisico’svanover-lijdenenarbeidsongeschiktheid.Inmiddelszijnerongeveer10PPI’sdieeenvergunningvanDNBhebbenontvangen.DeprincipiëlescheidingtussenDefinedBenefit(eindloon/mid-delloon)enDefinedContribution(beschikbarepremie)komtsteedsmeertevervallen.HetnieuwepensioencontractopgrondvanhetPensioenakkoordstreeftnogwelnaareenpensioenre-sultaatdatgebaseerdisopsalaris/diensttijd(middelloon),maarderisico’svandefinanciëlemarktenenvanlangerlevenwordenallemaalverschovennaardeindividueledeelnemer.Gecombi-neerdmeteenpremiedieminofmeergemaximeerdis,isfeite-lijksprakevaneenCDC-regeling.

BeperkingfiscalekaderpensioenenIn2014wordendefiscalefaciliteitenvoorpensioenregelingenbeperkt.Depensioendatumwordt67jaarendemaximalepen-sioenopbouwgaatomlaag.Voormiddelloonregelingenwordthetopbouwpercentageverlaagdnaar2,15procentperjaar,vooreindloonregelingenwordtditpercentageverlaagdnaar1,9pro-centperjaar.Voorhetpensioengevendloonboven100.000eurokomtdefiscaleaftrekbaarheidvanpensioenpremiestevervallen.Demaximalestaffelsvoorbeschikbarepremieregelingenzullenooknaarevenredigheidwordenverlaagd.Vanaf2015wordthetfiscalepensioenkaderverderversoberd.Hetpensioengebouwwordtdaarmeebinneneenperiodevan10jaarforsversoberd.Deeindloonregelingenwerdenvervangendoormiddelloonregelingen,eenaantaljarenwerdernietgeïn-dexeerd,erisgekort.DaarnaastisVutenprepensioenafgeschaftendepensioendatumverschovenvan65jaarnaar(tenminste)67jaar.Zekeralsookeenaantaljarennietwordtgeïndexeerd,kanernstigwordenbetwijfeldofernogeenadequaatpensioenkanwordenopgebouwd.Deveronderstellingdatlangerwordtdoorgewerktwanneerhetpensioenresultaatonvoldoendeblijkttezijn,heeftvanafeenbepaaldeleeftijdscategorieookhaargrenzen.Ouderenlevenweliswaarsteedslanger,maarhetaan-talgezondelevensjarenneemtnietrechtevenredigtoe.

HetnieuwepensioencontractNauitgebreidoverlegmetdepensioensectorheeftdestaats-secretarisvanSZWinmiddelsaangegevenhoezijdeherzieningvanhetFinancieelToetsingskaderophoofdlijnenwilvormgeven.• Toepassingvandespreidingsmethodiekvoorfinanciële

schokken.Hierdoorwordtvoorkomendatgepensioneerden


regeling

metabruptekortingenwordengeconfronteerd.• Hetheldermakenvandewijzewaaroprisico’swordenopge-

vangendoorvoorafaantegevenhoeopbestaandeaanspra-kenwordtgekort.

• Hetintroducerenvanduidelijkeeneerlijkeverdeelregelsronddeindexatie,zodateerlijkoverjongenoudwordtverdeeld.

• Eenstabielekostendekkendepremie.• Robuustesturingselementen.Deafhankelijkheidvandag-

koersenopdefinanciëlemarktenzalverdwijnen.

Bijdecommunicatieoverhetnieuwecontractishetcruciaaldatdeelnemerseerlijkwordenvoorgelicht.Doordescheveverhou-dingtussenpremiebetalendenengepensioneerdenishetlastigtesturenviadepremies.Tegenvallersindefinanciëlemarktenkunnenalleenmaarwordenopgevangendoorhetambitieni-veauteverlagen.Eenalternatiefvoordezeonzekerheidiserei-genlijkniet,hetafkopenvanrisicoheefteenhogeprijs.

VertrouweninpensioenfondsenforsgedaaldKernvanhetNederlandsepensioenstelselisdecollectiviteit,desolidariteitendeverplichtstelling.Endezedrieonderdelenstaanallemaalonderdruk.Binnenpensioenfondsenwordteconomi-schewaarde(her)verdeeld.Eengunstigerentevoettenopzichtvandefeitelijkemarktrentebevoordeeltouderen(eenhogeredekkingsgraadmaaktindexatiemogelijk),terwijlforskortenou-derendirectinhunkoopkrachtraakt.Geziendezeeffectenvanherverdelingishetcruciaalomrechttedoenaanallebelangheb-bendenenallegeneraties.Bijfundamentelewijzigingenishetdaaromvanbelangdeeffectenvooriedereeninkaarttebrengen.Jongerenhebbensteedsmeerhetgevoeldatzijeenzijdigsolidairzijnmetouderenendatdepensioenpottenleegzullenzijnzodrazijhiereenberoepopwillendoen.Daarmeewillenzijafvandesolidariteitenpleitenzijvooreigenpensioenrekeningen,metbehoudvanhetcollectievekaraktervanpensioenfondsen.Ver-wachtwordtdatapartebeleggingsrekeningentenopzichtevanéénongedeeldvermogenminderefficiëntzijn.Eriseenbreeddebatoverdedoorsneepremie.Iederedeelnemerbinneneenpensioenfondsbetaaltnueenbepaaldpercentagevandepensioengrondslag,ongeachtleeftijd,inkomen,geslacht,gezondheidetc.Deeerste20jaarvandepensioenopbouwwordteensolidariteitsbijdragebetaaldaanoudereninhetfonds,delaatste20jaarprofiteertdewerknemerzelfvandezebijdrage.Dezemethodiekwordtdoorkruistdoordetoegenomenarbeids-mobiliteitenhettoenemendaantalZZP’ers.Daarmeewordtdedoorsneepremiesteedsminderhoudbaar.Alsalternatiefvoordedoorsneepremiewordtsteedsvakerde-

gressievepensioenopbouwvoorgesteld.Dithoudtindatdewerk-nemeropjongereleeftijdmeerpensioenopbouwtenoplatereleeftijdminder.Leeftijdsafhankelijkeopbouwstaatopgespannenvoetmetgelijkebehandelingswetgeving.Daarnaastisdetran-sitievanhetbestaandesysteemnaarhetnieuwelastig.Omtevoorkomendatgeneratiesvoordepensioendatumnietaaneenadequaatpensioenkomen,zouvanuitdepensioenfondsenver-mogenbeschikbaarmoetenkomenomdezeovergangsproble-matiekteverzachten.Definanciëlepositievanpensioenfondsenisechterdusdanigdatditnietmogelijkis.Verplichtedeelnameineenpensioenregelingbijeenverplicht-gesteldepensioenuitvoerderstaatooksteedsmeeronderdruk.Denkbaarisdatverplichtedeelnameindepensioenregelingwordtgehandhaafd,maarverplichtstellingophetniveauvandepensioenuitvoerderwordtgeschrapt.Tegendeachtergrondvaneensteedssterkerefocusopdeuitvoeringskosten-nietalleenbijverzekeraars,maarookbijpensioenfondsen-kaneenvrijemarktvoorpensioenuitvoerdersinhetvoordeelvandeelnemerszijn.

BeleggingsbeleidPensioenfondsenhebbendeverantwoordelijkheidomtebeleg-genvolgensdeprudentperson-regel.Belegdvermogendientzogoedmogelijktewordenbelegd.HetspreektvoorzichdatinbeleggingsbeleidrekeningwordtgehoudenmetdeESG-criteria(duurzaam,sociaalverantwoordenmetgoodgovernance).Daarnaastzijnpensioenfondsenenverzekeraarsinstitutionelebeleggersdieinvloedkunnenuitoefenenophetinvesterings-klimaat.Hettotaalbelegdevermogenvanpensioenfondsenvanruim1.000miljardeuroistegrootomüberhauptalleeninNederlandtebeleggen.Enalleenbeleggenin(relatief)veiligestaatsobligatiesisnietvoldoende.Deeconomieheeftinveste-ringennodigenrisico’skunnennietwordenuitgesloten.Steedsvakerwordtdoorhetkabinetenhetparlementaandepensioen-fondsengevraagdommeerinNederlandtebeleggen.DatgeldtvoorhetbeleggeninMKB-financieringen,hetbeleggeninhypo-thekenenhetbeleggenininfrastructuur.

EisenaanbesturenpensioenfondsToezichthouderenwetgevereisenterechtdatpensioenfondsenmeerincontrolzijn.Deeisenaandeskundigheidvanbestuur-derszijndeafgelopenjarenalopgeschroefd.Gezienhetbelegdvermogenishetlogischompensioenfondsentebehandelenalsfinanciëleinstellingen,maartegelijkertijdblijftpensioeneencrucialearbeidsvoorwaarde.Tegendieach-tergrondisessentieeldathetstakeholdermodelnietvervangenwordtdooreenshareholdermodel.


Visie RMU1. Collectiviteit,solidariteitenverplichtstellingbehoorttotde

essentievanhetNederlandsepensioenstelsel.Ditblijftookessentieelnaardetoekomsttoe.Ditlaatonverletdataan-passingenvanhetstelselwelverkendkunnenworden.

2. Geziendeforseversoberingvandepensioenregelingenindeafgelopen10jaarincombinatiemethetonzekerderwordenvanhetpensioenresultaatdientdeverderebeperkingvanhetfiscalekadervoorpensioeneneenhalttewordentoege-roepen.

3. MeerbeleggendoorpensioenfondseninNederlandiseengoedidee,mitsderisico’sbeheersbaarzijndanweldever-goedingoverhetrisicoaantrekkelijkgenoegis.DatgeldtookvoorhetideevaneenNationaalHypotheekInstituut(NHI).MeteenstaatsgarantiekunnenpensioenfondseneenbijdrageleverenaanhetstimulerenvandewoningmarktenhetweervlottrekkenvandekredietverleningaanhetNeder-landsebedrijfsleven.

4. Eenversterkingvanpensioenfondsbesturenmetexternedeskundigenkandeprofessionaliteitversterken,maaropge-pastmoetwordendatpensioenfondsenalleenalsfinanciëleinstellingenwordengezien.

VerzorgingsgedachteDeRMUiseenvoorstandervaneenpensioenstelselwaaringeenconcessieswordtgedaanaanhetverzorgendkarakter.Bijdezegedachtehoorteenpartnerpensioendatonafhankelijkisvandeperiodevanwerken:50procentsalaris.Demogelijkheidompart-nerpensioenbijpensioneringomtezettenineenhogerouder-domspensioenmag,watdeRMUbetreft,wordengeschrapt.Dehuidigelijnvan‘verplichte’deelnameaaneenpensioenregelingkanwatdeRMUbetreftongewijzigdwordenvoortgezet.Hetontbrekenvanpensioenaansprakencqdegatenindepensioen-opbouwvoormedewerkersdieinhetverledenaldannietbe-wustbuitendepensioenregelingzijngehouden,heeftnegatieveervaringenopgeleverd.Voorarbeidsongeschiktemedewerkersdienenookdevoorzieningenopeengoedniveautewordengebracht:75procentsalarisbijblijvendearbeidsongeschiktheid.VoormedewerkersmeteentijdelijkarbeidscontractisbijziekteophettijdstipvanheteindevanhetcontractopditmomentmeestalgeenvoorzieningvoordepensioenopbouwgetroffenalsdeziekteuiteindelijkleidttoteenWIA-uitkering.Ditzogeheten

uitlooprisicozouvoordezecategorieverzekerdmoetenkunnenworden.

GeenvastepensioenleeftijdDepensioenregelingindehuidigevorm(inkomenopzijzettenvoorlater)iseenfenomeendatnognietzolangbestaat.Inhetverledenzorgdenkinderenvoordeouders,vervielenoudereninarmoedeofwarenaangewezenophulpvanderden.

HoewelindeBijbelnietexplicietoverpensioneringwordtge-sproken,hoeftdatniettebetekenendatdepensioenregelingeenverwerpelijkinstrumentis.DevraagiswelgerechtvaardigdofvanuitBijbelsperspectiefwerkenden,minofmeer,verplichtvanafeenzekereleeftijdbuitenhetarbeidsprocesgeplaatstmoetenworden.Doorlangerdoortewerkenkunnenkennisenervaringmeteenoptimalepersoonlijkeontplooiingduurzaamwordeningezetvoormaatschappijenmedemens(betaaldofonbetaald).Totwelkmomentdatkanissterkafhankelijkvandepersoonenvandeaardenintensiviteitvandewerkzaamheden.DeRMUisdaaromvoorstandervaneennietlangergefixeerdepensioengerechtigdeleeftijd,maareenloopbaanpadwaarbijdeemployabilitywordtgeoptimaliseerd.Datiseenverantwoorde-lijkheidvandewerknemer,maarookvandeomgevingenvandewerkgever.Daarmeekrijgtblijvendeinzetbaarheideenveelho-gereprioriteitdaneenpensioenregelingvanaf65jaarofeenietslatereleeftijd.Maaralshetmomentvanpensioneringisaange-brokenmoeterweleengoedpensioeninkomenbeschikbaarzijn.

Eenanderaspectisdearbeidsmarkt.Ondankseenofficiëlepen-sioenleeftijdvan65jaar,ishetmomentvan‘pensionering’inhetrecenteverledenaanmerkelijkvroegergeweest.ViaregelingenalsVUTenprepensioenvarieerdedefeitelijkepensioenleeftijdtussen59en63jaar.Ookdatzalindetoekomsthetgevalzijn:beëindigingvanhetarbeidzamelevenhangtnauwelijksvandepensioenleeftijdaf,maarveeleervandearbeidsmarkt.Datkanbetekenendatindetoekomstdepensioenleeftijdvan70jaarinzichtkomtalsdeeconomischegroeiweeraantrekt.NaastdeBijbelseopdrachttotarbeid,zalditookeenmaatschappelijkenoodzaakworden.Hoebeterdeemployabilityenhoemeeraandachtwordtbesteedaanfysiekenpsychischwelbevinden,hoemeerkansenopdearbeidsmarkt.Degemiddeldelevensver-wachtingzaldanampereenfactorblijkentezijnvoorhetmo-mentvanpensionering.


extra aflossing hypotheek

Hoofdstuk 3.4

Pensioenpremie werknemer voor

arbeidsvoorwaarden

InleidingDuurzame oplossingen zijn nodig om onze pensioenen toekomst bestendig te maken. Hierbij is niet alleen financiële houdbaar-heid belangrijk maar ook het draagvlak onder nieuwe generaties. Een idee van de RMU dat steeds meer steun krijgt is het plan om meer interactie mogelijk te maken tussen pensioenen en hypotheken. Eind 2011 kwam de RMU met het voorstel om medewerkers de keuze te geven hun werknemersdeel van de pensioenpremie te gebruiken voor het aflossen van hun hypotheek-schuld. Inmiddels past dit plan bij een pakket voorstellen waarop het kabinet zich bezint. In dit hoofdstuk diepen we kansen en bezwaren van het plan nader uit.

AchtergrondNederlandsebankenzijnkwetsbaar.Erisonvoldoendespaargeldbeschikbaarinverhoudingtotdekredietportefeuilleeninhetbijzonderdehypotheekportefeuille.Voordefinancieringvanhungrotehypotheekportefeuilleszijnbankendaardoorvooreenbe-langrijkdeelaangewezenopdeinternationalekapitaalmarkten.Vanwegedecrisisisdezemarktfinancieringmoeilijkergewordenenzijnbankenterughoudendbijhetverstrekkenvannieuwehypothekenaanconsumentenenkredietenaanbedrijven.Eenfundamenteelprobleemvoordewoningmarktisdehoogtevandehypotheekschuldtenopzichtevandemarktwaardevandewoning.TegelijkertijdwordterinNederlandveelvermogenop-gebouwdviaverplichtgesteldepensioenen.Daardoorhebbenhuishoudenszowelveelschuldalsveelpensioenvermogen.TegendezeachtergrondkwamdeRMUeind2011methetplei-dooiomdewerknemerdekeuzetebiedendeeigenpensioen-bijdrage,hetzogenaamdewerknemersdeelvandepensioenpre-mie,tegebruikenvoorextraaflossingvandehypotheekschuld.Ditisopbasisvanvrijwilligheid.DeRMUvindtdathetwerk-geversdeeliniedergevalbestemdmoetblijvenvoorhetpensioen.

Welkevoordelenheeftdekeuzemogelijkheid?1. Demedewerkerheefteenechtekeuze,namelijktusseneen

euronu(voorjeeigenhuis)ofeeneurostraks(voorpensi-oen).Daarmeewordtvoorkomendaténveelschuldénveelvermogenwordtopgebouwd.

2. Medewerkersdienugeenhypotheekkunnenkrijgen,hebbendanmiddelenwaarmeedekansopeenhypothecaireleninggroterwordt.Daarmeekandehuizenmarkteenstimulanskrijgen.Voorstartersishetindezeeconomischmindergoedetijdenmoeilijkomeigengeldtesparenvoordeaankoopvaneenhuis.Voorhuiseigenarenzalhetgemakkelijkerwordenomaftelossen,zonderdatdittenkostegaatvanhethuis-houdbudget.Datisgoedvoordeeconomieendatisgoedvoorhetverminderenvanonzenationalehypotheekschuld,dienaarEuropesenormenveeltehoogis.Hetvermindertderisico’sbijstijgenderenteenhetverbetertdepositiebij‘gedwongen’verkoopbijwerkloosheidenwijzigingvanper-soonlijkeomstandigheden.

3. Doordepensioenbijdragevandedeelnemerwordtdepensi-oenopbouwbeperkt.Gegevendesituatiebijpensioenfond-sendieonderwaterstaan,ishetopditmomentverstandigomdeaangroeivanpensioenverplichtingentebeperken.Ookomdatpensioenaansprakenindetoekomstnietaltijdmeergegarandeerdworden,isdeafweging:besteedikmijngeldvoorextraaflossingvandeschuldnuofinvesteerikineenpensioen,waarvandehoogteonzekeris.

Welkenadelenzijner?1. Doorhetwerknemersdeelvandepensioenpremiesvoorex-

traaflossingvandehypotheektegebruikenwordthetpen-sioeninkomenlaterenigszinslager.Daarstaattegenoverdatdewoonlastenuiteraardooklagerworden.

2. Watgebeurteralseenwerknemerhethuisverkooptendekostbarepensioengeldenvooranderedoeleindenbesteedt?DievraagsteldeministerKampbijdeaanbiedingvandeRMUnotaArbeidsvoorwaardenbeleid2012‘Solideensociaal’,12december2011.


extra aflossing hypotheek

Visie RMU MethaarplanheeftdeRMUdriedoelenvoorogen.TeneerstestroomterdirectmeergeldnaardeNederlandsewoningmarktwaardoordebouwsectorenaanverwanteactiviteitenwordengestimuleerd.TentweedekunnenbankendooreenrobuusterefinancieringvandeNederlandsewoningmarktgoedkopergeldaantrekkenopdeinternationalekapitaalmarkt.Deruimerebe-schikbaarheidvankredietdooreensterkerbankwezenbevordertdaarmeeookdegroeivananderebedrijvenbuitendebouwsec-tor,vooralinhetMKB,datsterkafhankelijkisvanbankkrediet.Enlastbutnotleastwordthetdaarmeevoorstartersopdewo-ningmarktookmakkelijkeromeenhypotheektekrijgen.

DeRMUheefthetideebesprokenmetvertegenwoordigersvanpolitiekepartijen,werkgevers-enwerknemersorganisaties,dewe-tenschapenhetministerievanSocialeZakenenWerkgelegenheid.

HierbijheeftdeRMUcommentaargekregenophetvoorstel.Ditcommentaarishieronderverwerktineenlijstmetaan-dachtspunten.Dezeaandachtspuntendienenomhetvoorstelteversterkenenfijnteslijpenzondertesuggererendatvooriederprobleemeenoplossingtevindenis.WatdeRMUbetreftdienteenenanderverderuitgekristalliseerdtewordenindeStichtingvandeArbeid(STAR)en/ofdeSociaalEconomischeRaad(SER).

Aandachtspunten

AflossinglabelenDeRMUsteltvooromdeaflossinguitpensioenbijdragentelabelen,waarbijbijverkoopvanhethuisdebetreffendegeldenmoetenwordengebruiktvoordefinancieringvaneenvolgendhuis,of–bijovergangnaareenhuurhuis–moetenwordengebruiktvoorterugstortingindepensioenregeling.Ditbete-kentdatovereenperiodevan30jaarexactmoetwordenbijge-houdenhoeveeleenwerknemerheeftbesteedaanaflossingvandeeigenwoningschuld.Datzaleenadministratiefomslachtigeregelingzijn,maarinhetkadervandefiscalebijleenregelinggeldteenvergelijkbareregeling(waarinaandehandvaneenannuïteitenberekeningwordtberekendwatvanafdeaanvangs-periodetothetmomentvanverkoop/einde30-jaarstermijnaanaflossingenrenteisbetaald).Verdermoetfiscaleensocialeregelgevingveelmeerwordengerichtopstimuleringomafte

lossen.Nuisaflossingveelalnietinteressantofwordtbestraftmetfiscaleboetes.

EffectendoorrekenenHoehetvoorstelvandeRMUoverdegehelelevensloopuitpaktvoordeindividuelewerknemerisnietopvoorhandaantegeven.Deberekeningenhiervoorzijnnogalgevoeligvoordevooron-derstellingendiewordengehanteerd.DeRMUsteltvoordateenonafhankelijkinstituutditvoorsteldoorrekentopinkomens-envermogenseffectenvoorverschillendeleeftijds-eninkomensca-tegorieën.

Doorsneepremieproblematiek:Pensioendeelnemersbetalenallendezelfdepremievoordezelfdeuitkering.Jongerewerkendenbetalendaardoormeeaanhetpensioenvanouderewerkenden(dedoorsneepremie).Hunpen-sioenzouzonderdoorsneesystematiekhogerzijn,omdathunpensioenlangerkanrenderendandatvanouderewerknemers.Alsjongerenhunpensioenvermogenvoorheteigenhuiskun-nengaangebruiken,wordthetvoorhenrendabelom(tijdelijk)hetwerknemersdeelpensioenpremieaanhetpensioenstelselteonttrekken.Datgaatechtertenkostevanhetpensioenvanouderen.WatdeRMUbetreftdientdevraagbeantwoordtewor-denofdedoorsneepremiegehandhaafddientteblijven.Zolangdedoorsneepremieuitgangspuntblijftishetlastigomtewaar-borgendatjongereneeneerlijkekeuzehebbentussenpensioenopbouwenenvermogenopbouwenineeneigenwoning.DeRMUsteunthetinitiatiefvanhetministerievanSocialeZakenenWerkgelegenheidomeenonderzoektestartennaardedoor-sneepremie.

Lang-levenrisico:Pensioendeelnemersdelenhetlanglevenrisico.Datkandoor-dathetopgebouwdepensioenvanmensendierelatiefjongoverlijdennaarhetpensioenvananderedeelnemersgaat.Alspensioenvermogenof–premieindeeigenwoningkanwordengestopt,bestaaterhetrisicodatmensendiezienaankomendatzenietoudgaanworden,uithetfondsstappen.Daarmeezoudeverzekeringsfunctievanhetpensioenfondsuitgeholdkun-nenworden.DeRMUvindthetvanbelangdatereenonderzoekplaatsvindthoegrootdezerisico’szijn.

Rendementsrisico:Pensioendeelnemersdelenhetrisicoopgroteschokkeninde


economie.Alsdedekkingsgradenplotssterkdalen,danwordthetnegatieveeffectgespreidoververschillendejaren.Alsdeel-nemersdemogelijkheidhebbenhunvermogeninheteigenhuistestoppendragenzenietmeerbijaanhetoplossenvandeschok.WatdeRMUbetreftdientereenondergrenstezijnvandedekkingsgraadwaarbijhetmogelijkisdatwerkendenzich(deels)kunnenterugtrekkenuiteenpensioenfonds.

Kortzichtigheid:Veelmensenkijkennietverdervooruitdaneenpaarjaar.Financi-eleplanningvoorovermeerdan30jaardoendemeestemensenniet.Datiseenvanderedenenvoordeverplichtstellingvoorpensioen.DeRMUerkentdatergoederedenenzijnommensentebeschermentegenzichzelf.Tegelijkertijdisernatuurlijkdeeigenverantwoordelijkheidvanmensen,wateenspanningsveldoplevert.Hetkopenvaneeneigenhuisisvergelekenmethetsparenvoorpensioenwaarschijnlijkrelatiefoverzichtelijk.Hetligtvoordehanddatmensenhungeldhiervoorsnellerinzetten,danvoorpensioenopbouw.Zorgvuldigdientnagegaantewor-denofmensendieeeneigenhuiskopenmetpensioengeld,hunlevensstandaardnapensioneringminofmeeroppeilkunnenhouden.

Controle:Eenwaterdichtecontrolemoetwaarborgendatpensioengelduitsluitendwordtbesteedaandeeigenwoning.Aflossingenmetpensioengeldenmoetenzogenaamde‘geoormerkte’geldenzijn,meentdeRMU.Hetdaarmeeafgelostedeelmagnietvoorpensi-oneringopgenomenworden.

WW-bijstandsproblematiek:NaontslagvolgtdoorgaanseenWW-uitkeringenuiteindelijkeenmogelijkebijstandsuitkeringmetdeverplichtingomookhetmetpensioenpremieafgelostedeel‘opteeten’.EenmogelijkeoplossingdiedeRMUziet,isomhet‘geoormerkte’deelvrijtestellenvandezeverplichting.

Kritischstaantenopzichtevanafkooppensioen:HetRMUideebehelstniethetafkopenvanpensioen,maarisbedoeldalseenopeenanderemaniercreërenvaneenoplossingvoordeoudedagsvoorziening.

Aantastingsoliditeitpensioenfondsen:Devreesbestaatdatdesoliditeitvanpensioenfondsenaange-

tastzouworden.Daarstaattegenoverdaterminderpensioen-rechten,enduspensioenverplichtingenvoorhetpensioenfonds,opgebouwdworden.

Gevolgenvoordiverseregelingen:Doorhetaanwendenvanhetwerknemersdeelvandepensioen-premievoordeaflossingstijgthetbruto-inkomenendaarmeehettoetsingsinkomenvoordiverseinkomensafhankelijkerege-lingen(metnegatievegevolgenvooreigenbijdragezorg,fiscaletoeslagen).Ditleidttothogereeigenbijdragenenlageretoesla-genvoordewerknemers.Ditiseenreëelaandachtspunt,maarwanneerhetverzamelinkomenhogerisdancirca42duizendeurobestaateralgeenrechtmeeroptoeslagen.

Laaginkomenstarters:Jongerenhebbeninhetalgemeeneenlaagaanvangssalaris.IncombinatiemetdeAOW-franchiseindepensioenregelingisdepensioen-éndepremiegrondslagrelatieflaag.Daardoorishetwerknemersdeelvandepensioenpremieookrelatiefbeperkt.

DeRMUmeentdathetideeomdiverseredenendemoeitewaardisomteonderzoeken:1. Hetisinteressantvoordeschatkistvanderijksoverheid.De

hypotheekrenteaftrekdaaltimmersalsdehypotheekschulddaalt.Globaleberekeningengevenaandatdebelastingin-komstenjaarlijksmetbijna200miljoeneurozullenstijgen.

2. Hetisgoedvoordeconsument,wanthijhoeftnaaflossingmaandelijksminderrentetebetalen.Dekoopkrachtneemthierdoortoe.

3. Dewoningmarktiserbijgebaatalsminderhuizenfinancieelonderwaterstaan.

4. Debankenzijnergoedmee,omdatdehypotheekportefeuilleslinkt.

5. Deeconomievaarterwelbijomdathetbesteedbaarvermo-gentoeneemtdoordateendeelvanhet‘beklemd’vermogenwordtvrijgespeeld.Ditpuntsluitnaadloosaanbijdiverseideeëndiedoorpoliticiwordengelanceerd.

DeRMUrealiseertzichdaarbijterdegedaterooknegatievekantenzittenaanhetidee.DesondanksvindtdeRMUhetvanbelangnietalleentekijkennaarhethoogsterendement,maarooknaardeschuldenlastenhetdaaraangekoppeldewelzijnvanmensen.


de arbeidsrelaties

Hoofdstuk 3.5

Flexibilisering van

arbeidsvoorwaarden

InleidingDe arbeidsmarkt flexibiliseert. De crisis heeft dit proces nog versneld. Bedrijven hebben het flexibele deel van de arbeidsmarkt nodig om te overleven in deze economisch moeilijke tijd. Medewerkers hebben steeds vaker een flexibele arbeidsrelatie. Vooral onder jongeren is het aandeel flexwerkers sterk toegenomen. Hoewel werkgevers in eerste instantie profiteren van de lagere personeelskosten, kan flexwerk op de lange termijn de productiviteitsgroei en het innovatievermogen schaden, vanwege minder investering in scholing. Daarnaast hebben me-dewerkers zonder vast contract te kampen met onzekerheid en doorgaans lagere lonen.

AchtergrondHetbegripflexibiliseringwordtvaakgebruiktomaantegevendatmedewerkersflexibelingezetkunnenwordenbijeenwerk-gever.HetministerievanSocialeZakenenWerkgelegenheid(SZW)omschrijftflexibiliseringalsdematewaarineenorgan-isatieinstaatisomdeinzetvanmiddelenenmensenvoort-durendaantepassenaansteedsveranderendeeisen.HetCBSspreektoverflexibelearbeidsrelatiesalshetarbeidscontractvanbeperkteduurisen/ofdemedewerkernietvooreenvastover-eengekomenaantalurenindienstis.HetUWVheefteenruim-eredefinitieennoemtallemedewerkerszondervastcontractflexibel.

UitonderzoekvanhetCBSblijktdattussen2001en2012hetaandeelflexwerkersgroeidevan12naar16procent.Detoenamekomtvooraldoorhetaandeelmedewerkersmeteentijdelijkcontractmetuitzichtopeenvastdienstverbandenvasteuren.In2011ginghetombijna7procentvandemedewerkers,tegen4procentin2001.Ookhetaandeeloproepkrachtengroeidetot3procentin2011.Hetaandeeluitzendkrachtenisechterredelijkstabielrondde3procentgebleven.

Vooralonderjongerenishetaandeelflexwerkerssterktoege-nomen.Hadin200135procentvande15-tot25-jarigemedew-erkerseenflexibelearbeidsrelatie,in2011wasditopgelopentot52procent.Ookindegroep25-35jaarnamhetaandeeltoe.

Onthechting

PM

, FM

, SS

/

Het vaste dienstverband speelt een steeds kleinere rol op de arbeidsmarkt. De relatie tussen werkgever en werknemer wordt steeds losser

In vaste dienst Rechtspositie bijziekte en ontslag

GOED

MATIG

SLECHT

Uitzendkrachten

Payrolling

Risico ligt bij:UITZENDBUREAU

Risico bij uitvalwerknemer ligtvooral bij:BEDRIJF

Administratiekantoor,regelt in principe geen werk

Brengt vraag en aanbodbij elkaar

Personeel heeft recht opontslagvergoeding, re-integratie of herplaatsing

Bij afloop opdracht zoektuitzendbureau ander werk,maar er is geen garantie

Zeer onduidelijkwat er gaat gebeuren

Risico ligt vooral bij:WERKNEMER

Enige risico:PAYROLL ONDERNEMING

Deze illustratie is verschenen in Het Financiële Dagblad van 1 juni 2012

Werkgevers-enwerknemersorganisatieshebbeninhetsociaalakkoordverschillendemaatregelenvoorgesteldomderechtsze-kerheidvoorflexwerkerstevergroten.Alsredenhiervoorwordtaangegevendatereentegrotegroepwerknemersisdiewelmeer(baan)zekerheidwenst,maarditindehuidigearbeids-marktomstandighedennietvoorelkaarkrijgt.Debelangrijkstemaatregelendievoorgesteldzijn:• beperkenvanmogelijkhedenvoortijdelijkearbeidsovereen-

komsten:bijhet4econtractbinnen2jaarontstaateenvastdienstverband;

• oneigenlijkgebruikvandriehoeksrelaties(uitzendarbeid,pay-rolling,contracting,schijnconstructies)wordttegengegaan;

• werknemerskrijgennaeendienstverbandvanminimaal2jaarrechtopeenvergoedingvooromscholing;

• nul-urencontractenindezorgsectorwordenvanaf2015nietmeertoegestaan.

Bijhetbestrijdenvan“constructies”wordtooknadrukkelijkgekekennaarschijnzelfstandigen,ontwijkingvanwet-enregel-gevingenontduikingvancao’s.Hetzalnogeenzwaredobberwordenomdezevoornemenstematchenmettaakstellendebezuinigingenenvoorgenomen(administratieve)lastenverlicht-ingvoorhetbedrijfsleven.

Ookpayrollingiseenvormvanflexibiliteitvoordewerkgever.Steedsvakerispersoneelnietindienstvandeorganisatiewaarzewerken,maarvaneenpayrollbedrijfdatwerkgeversromps-


de arbeidsrelaties

lompuithandenneemtalshetgaatomuitbetalingvanloon,pensioenenverplichtingentenopzichtevanziekemedewerkers.Hetgaathieromeenconstructiewaarbijwerkgeversmedewerk-ersinhurendiealleenoppapierindienstzijnvanhetpayrollbed-rijf.Zodradewerkgeverdeopdrachtopzegt,maghetpayrollbed-rijfdewerknemerontslaan.Werkgeverskiezenvoorpayrolling,omdathetwerkgeverschapdoor‘allerhandeverplichtingen’complexerisgeworden.Viapayrollingkrijgenzeflexibiliteitenworden(financiële)risico’sbeperkt.

Inhetkadervanflexibelearbeidsrelatieswordtvaakgesprokenvaneenflexibeleschil.Dezeflexibeleschilbestaatvoornamelijkuitmedewerkersmeteentijdelijkcontract,uitzendkrachtenenZZP’ers.Hierbinnenkan,inmeerofminderemate,sprakezijnvanonzekerheid.Dithangtafvandecontractvormdieisafgespro-ken.UitonderzoekvanhetUWVblijktdatdedoorstroomvoortijdelijkecontractenaanzienlijkhogerisdanvooruitzendkracht-en.VerderdragenZZP-erszelfhetrisicointegenstellingtotmedewerkers.

Flexibiliteitkanvoorwerkgeverenmedewerkeraantrekkelijkzijn.Toenemendeflexibiliseringvanarbeidsrelatiesmaakthetvoororganisatiesmogelijkomzichaantepassenaandesteedssnellerveranderendesamenleving.Daarnaastkanhetaangaanvaneentijdelijkcontractvoorwerkgeverseenmanierzijnomtekijkenofeenmedewerkerbinnendefunctieendeorganisatiepast.Ookkaneenflexibelearbeidsrelatievooreenwerkzoekendeeenopstapzijnnaareenvastearbeidsrelatie.Flexibiliseringvanarbeidinorganisatiesgaatveelverderdanad-hocanticiperenoppiekenenziekte.Organisatiesdietijdensdecrisisinstaatzijnomhunpersoneelsformatiesnelaantepassenaande(markt)vraaghebbenhierstrategischvoordeelvan.Werk-geverskunnendoorflexibiliseringenerzijdshunpersoneels-capaciteitafstemmenophetaanbodvanwerk.Tegelijkertijdkunnenzijdoornieuwegroepenaanzichtebindenviaflexibelewerkvormenkennisenervaringinhuishalenofhouden.

Eriseengroepmensendieflexibelwilzijnenbewustkiestvooreenflexibelearbeidsrelatie.Zijzoekeneenbaaneneenorganisa-tiediepassenbijhunpersoonlijkesituatievanhetmoment.

Doorlosserwordendearbeidsrelatieszalloyaliteitvooreenwerkgevermeerplaatsmakenvoorloyaliteitvoorhetwerk.Verderzaldoordetoenamevankeuzemogelijkhedenendesteedssnellerveranderendemaatschappij,hetvoorindividuenmoeilijkerwordenomrisico’svandeloopbaannaarwaardete

schattenentijdigdejuistebeslissingentenemen.Daarkomtbijdatindividuensteedsminderzekerhedenkunnenontlenenaanhetmedewerkerschap;werktijden,functieeninkomenzullensteedsvakerwijzigen.Eenandergevaarvandekorterwordendedienstverbandenisdatmedewerkersvaakminderbetrokkenzijnbijhetwerkenhetvoorwerkgeversminderaantrekkelijkwordtomteinvestereninopleidingenontwikkelingvanmedewerk-ers,terwijldatjuistvanbelangis,gezienhetperspectiefopdearbeidsmarkt.Opdenduurschaadtdeafnameaaninvesteringinopleidingenontwikkelingvanmedewerkers,deproductiviteitenconcurrentiepositievanbedrijven.Tevensisereenverhoogdrisicoopongevallendoorstressalsgevolgvanbaanonzekerheidendoorfysiekzwaarwerkwaarvoorflexwerkersvaakwordeningezet.HetblijktdatflexwerkerssteedsvakereenberoepdoenopdeZiektewet.Daaromheeftdeoverheideenwetswijziging(moderniseringZiektewet)ingedienddiewerkgeversmeerve-rantwoordelijkheidgeeftvoorflexwerkersdieziekuitdienstgaan.Dezewetgevingheeftgroteimpactopwerkgeversdieflexwerkersinhuren.

ModerniseringZiektewetVanaf2014komternaastdehuidigegedifferentieerdeWGA-pre-mie(WerkhervattingGedeeltelijkArbeidsgeschikten),diebe-trekkingheeftopwerknemersdieinvastedienstwaren,ookeengedifferentieerdeZiektewetpremie.Dezeheeftbetrekkingopwerknemersmeteentijdelijkcontract(Ziektewet-enWGA-flex)dietijdensofnetnabeëindigingvanhuncontracteenziektewetuitkeringhebbenontvangen.IndenieuweZiektewetisgeregelddatwerkgeversmeerpremiegaanbetalennaarmateermeerex-werknemersindeZiektewetofWIAterechtkomen.Ditalleskanervoorzorgendatdepremiesendusdeloonkostenforsgaanstijgen.Werkgevershebbenindetweedehelftvan2013eenlijstmetBSN-nummersontvangenvanex-werknemersdiein2012eenZiektewetuitkeringontvingenvanhetUWVnaafloopvanhet(tijdelijk)dienstverband.OpbasisvandezeuitkeringenwordtdesectorpremieZWenWGA(vastenflex)premieberekend.Alnaargelangdewerkgeveringedeeldwordtineenkleine(tot10werknemers),middelgrote(10tot100)ofgrote(100ofmeerwerknemers)werkgeverheeftde“eigen”schadelaststeedsmeerinvloedopdepremie.Debedoelingvandezewetgevingisvooraldatwerkgeverszichmeergaanbekommerenomhun(zieke)flexwerkers.Wellichtzalditerooktoeleidendathetvoordeelvoorhetinhurenvanflexw-erkersminderwordtenerdusmeervastekrachtenaangenomengaanworden.


Visie RMU DeRMUstemtinmetdeinzetvanhetsociaalakkoordopmeerzekerheidvoorwerknemers.Demaatregelenzijnevenwichtigenookinhetbelangvanwerkgevers.Bijhetverbodopnul-urencon-tractenplaatsdeRMUvraagtekens.Hetisjuridischdiscutabelomditvooreenspecifiekebedrijfstakteverbieden.Bovendienishetjuistindezorgvaakeendoorwerknemersgewenstevorm.DehuidigeWetFlexibiliteitenZekerheidbiedtvolgensdeRMUvoldoendehandvattenvoorwerknemersomsuccesvoleendien-stverbandteclaimen.Wellichtkanditnogwatverderaangezetworden,maareensectoraalverbodopnul-urencontractenlijktonsniethaalbaarenwenselijk.

DeRMUisvoorhetverlagenvanadministratievelastenrondomkleinebanenvoorjongeren.Zokanhetvakantie-ofbijbaantjeveeleenvoudigerwordengeregelddoordewerkgever.DeRMUdenktaanhetloslatenvandeinhoudingsplichtvoorLoonbelastingenPremiesWerknemersverzekeringenvoorjongerentotenmet18jaar,diegemiddeld20uurofminderperweekwerkenvooreensalaristotmaximaal120procentvanhetminimumloon.Zodradezegrenzenwordenoverschreden,wordtdewerkgeverweerafdrachtplichtigvoordeLoonheffingen.

Hetiseenfeitdatdearbeidsmarktflexibiliseert.DeRMUheeftoogvoordevoordelendiehetkangeven.WaardeRMUechterbeduchtvooris,iseenpersoneelsbeleidwaarwinstmaximalisa-tievooropstaat.DeRMUzietgraagondernemersdieookinhunpersoneelsplanningencontractenmixinzettenopwaardecreatieenhetbelangvanhunmensenzwaarlatenmeewegen.Erzaldaneerdersprakezijnvanhervormendanvansanerenenerzalveelminderingezetwordenopcontractenmeteenlagebaanze-kerheidvoormedewerkers.

DeRMUistegengedwongenontslagen,omzoruimtetemakenvooruitzendkrachtenofomdezelfdemedewerkersweerterugtenemenmeteennieuwflexibelcontract.DeRMUvreestdatdezekerheidvoormedewerkerssteedsmeerafzalnemen.Detoenemendeflexibiliseringvandearbeidsrelatiesheeftookeenkeerzijde.Medewerkerszondervastcontractkampenmetonze-kerheidenhebbendoorgaanslagerelonen.

Eenbeperkingvandeexterneflexibiliteitenhetaccentopin-terneflexibiliteitheeftdevoorkeur.Datwilzeggendaterruimtemoetzijnvoorflexibeleinzetbaarheidvanmedewerkersbinnendeeigenorganisatie.Hiermeekanvoorkomenwordendateenorganisatieteveelmensenaanderandvandeorganisatiehoudtinplaatsvanermiddenin.Hetiseenuitdagingomtewerkenaanontwikkelingvanmedewerkers.Hierbijvalttedenkenaanhetontwikkelenvancompetenties,zoalsaanpassingsvermogen,leervermogen,flexibiliteitenstressbestendigheid.Medewerkerskrijgenmeermogelijkhedenomzichteontplooienenzullenmeeruitdagingervareninhetwerk.

DeRMUzetvraagtekensbijpayrollorganisaties.Erissprakevaneenoneigenlijkeconstructiewaarmeewerkgeversdeverant-woordelijkheidvoorhunmedewerkersontlopen.Depayroll-constructieondermijntcao’senanderecollectieveregelingen.Medewerkershebbenvaaklageresalarissenenwerkenlangerintijdelijkecontracten.Daarnaastishetintijdenvanziekteofont-slagvaakonduidelijkwelkewerkgeverdeverantwoordelijkheidvoordewerknemerneemt.Derechtspositievanwerknemerswordtuitgehold.

Mensenzullensteedsvakervanwerkgeverenfunctieveran-derenofalszelfstandigondernemerhundienstenaanbiedenaanéénofmeerderebedrijven.Voordemedewerkerdiemeerenmeergedwongenwordtalszelfstandigeaandeslagtegaan,pleitdeRMUvooreengoedsociaalvangnetenbeterevoorlicht-ingovermogelijkegevolgen.DeRMUpleitervoorzominmogeli-jkuitzendkrachtenintezetten.Alsdezetochnoodzakelijkzijn,dienenzijwelvaneengecertificeerduitzendbureauingehuurdteworden.Ditheeftoverigensalsvoordeeldateeneventueleaansprakelijkheidvanhetinlenendebedrijfvoorloonbelastingenpremieheffing,maarookvoordejuistearbeidsvoorwaardenbeperktblijft.DeRMUpleitookvooreenmaximaalpercentageaanflexibelekrachtenpersector.Ditzouindecao-onderhan-delingenmoetenwordenafgesproken.

DeRMUvindthetbelangrijkdatmedewerkersbetrokkenwordenbijdeinzetenvormgevingvanhunwerk.Doorhenbi-jvoorbeeldtebetrekkenbijhetopstellenvanhunroosterontsta-aterdraagvlakvoorflexibiliteit.Daardoorzalhunbetrokkenheidopdeorganisatietoenemen.


van de toekomst

Hoofdstuk 3.6

Collectieve Arbeids-voorwaarden (cao)

arbeidsvoorwaarden

InleidingOngeveer 80 procent van de Nederlandse werk-nemers valt onder een collectieve arbeidsover-eenkomst (cao). Daarmee is de cao een belangrijk instrument in de arbeidsverhoudingen op de Nederlandse arbeidsmarkt. De cao draagt bij aan rust en stabiliteit, vermindert de transactiekosten voor werkgevers, gaat concurrentie op arbeids-voorwaarden tegen en kan belangen dienen die breder zijn dan van individuen, bijvoorbeeld over scholing die gericht is op een sector. De arbeidsmarkt, waarin de cao’s een rol spelen, is voortdurend in verandering. Een veranderende arbeidsmarkt vraagt ook een andere kijk op (col-lectieve) arbeidsvoorwaarden. De behoefte van de werknemer wordt immers ook anders.• Meer behoefte aan individueel maatwerk• Betrokkenheid werknemers hoger

AchtergrondenDevakorganisatieszijnvanoudshervertegenwoordigdineengrootaantalbedrijvenenbedrijfstakken.Doorhetmakenvanafsprakenincao’sdragenzijbijaanderustendestabiliteitindearbeidsmarkt,watweertengoedekomtaandeeconomischeontwikkelingenvanbedrijvenenbedrijfstakken.Derepresentativiteitvandevakorganisatieswordtdelaatsteja-

renechtersteedsvakerterdiscussiegesteld.Uitonderzoekblijktdathetaantalwerknemersdatlidisvaneenvakorganisatieisafgenomenvan1.935.000(25,6procentvandetotaleberoeps-bevolking)in1999tot1.849.000(22,4procentvandetotalebe-roepsbevolking)in2012.Daarnaastishetledenbestandvergrijsd.Veelgehoordekritiekisdatvakorganisatiesgeenafspiegelingmeerzijnvandetotalepopulatiewerknemers.HetkabinetRutteIschreefineenadviesaanvraagaandeSER,dathetvanuithetalgemeenbelanggeredeneerdnietzozeerbepa-lendisvoorhetdraagvlakhoegroothetaantalledenvanvakorga-nisatiesis,maarmeerinhoeverreniet-ledendeinzetvanvakor-ganisatieswaarderen.InhaaradvieszegtdeSERhetvolgende:‘Draagvlak betekent dat de werkgevers en de werknemers waarvoor de cao geldt zich herkennen in die cao, in de uitkomsten van het overleg, en in de manier waarop de cao tot stand is gekomen.’ Hetdraagvlakvoorhetcao-stelselisopditmomentnogsteedsvoldoende,onderzowelwerknemersalswerkgevers.Welheefteenaantalontwikkelingenopdearbeidsmarktinvloedophetdraagvlak.Hetgaathierbijomflexibelearbeid,hetgroeiendaan-talzzp’ers,detoetredingvanbuitenlandsearbeidskrachtenendewensvaneentoenemendaantalwerknemersomeigenregieenzeggenschaptehebbenoverarbeidsvoorwaarden.Deeerstedrieontwikkelingenhebbenbetrekkingopdevraagopwiedecaovantoepassingis.Delaatsteontwikkelingheeftmeerbetrekkingopdedaadwerkelijkeinhoudvandecao.Omhetdraagvlakvandecao’stevergrotenmoetendesocialepartnersopalleniveausblijvenwerkenaanvernieuwingvanhetcao-stelsel.Hierbijishetvanbelangdatergezochtwordtnaarantwoordenenoplossingenopgenoemdeontwikkelingen.

BedrijfstakcaoDezeisvooralontstaanomconcurrentieoparbeidsvoor-waardenineenbedrijfstaktegentegaan.

OndernemingscaoBedrijvendienietvallenondereenbedrijfstakcao,ofgro-terebedrijven,hebbenvakerdebehoefteaaneenonder-nemingscao.Dezegeldtvoorslechts1bedrijf.

RaamcaoEenraamcaoregeltophoofdlijneneenaantalafspraken(bijv.loonenarbeidsduur)vooreenbepaaldesector,ensteltkadersvooroverigearbeidsvoorwaardendieindebedrijvenverderkunnenwordenuitgewerkt.

StandaardcaoVandezecaomagopgeenenkelewijze,nietnegatiefennietpositief,wordenafgeweken.

MinimumcaoVandezecaomagalleeninpositievezinwordenafgewe-ken.Decaogeeftdeondergrensaan.

CaoàlacarteDezecaobiedtdewerknemerdemogelijkheidombe-paaldearbeidsvoorwaardentegenelkaaruittewisselen,engeeftduskeuzevrijheidaanwerknemers.

Er zijn verschillende soorten cao’s: Het karakter van een cao is op verschillende manieren te typeren:


van de toekomst

Visie RMU VoordeRMUisdehetdoelvandecaovandetoekomsthetcom-binerenvanflexibiliteitendiversiteitmetdevoordelendieeencaobiedtvoorzoweldewerkgeveralsdewerknemer.Eengoedecaodraagtdusbijaandepluraliteitbinnenbedrijvenensluitvoorzowelwerknemersalswerkgeversaanophunpersoonlijkeenzakelijkebehoeften.

DeRMUwilhaarvisieoverdetoekomstvanhetcao-stelselop-delenintweeverschillendeonderdelen.Enerzijdsdetotstandko-mingenhetdraagvlakvandecaoenanderzijdsdeinhoudvandecao.

DetotstandkomingenhetdraagvlakvandecaoOmtekomentotdaadwerkelijkevernieuwingvanhetcao-stel-selmoetenopeenaantalaspectenstappenwordengenomen.Opkleineschaalgebeurtdithierendaaral,maaromechteenveranderingtebewerkstelligenzouditopgroteschaaltoege-pastmoetenworden.DeRMUmeentdatdaaromdevolgendestappenmoetenwordengenomen.

Allereersthetbeterbetrekkenvanwerknemersbijhetcao-pro-ces.Traditioneelwordtereersteenledenvergaderinggehoudenwaaraandeledengevraagdwordtwelkewijzigingenzijwillenaanbrengenindecao.Hierbijwordtbesprokenwatdeloon-wensisenwelkeanderearbeidsvoorwaardenmoetenwordengewijzigd.Ditproceswordtvoornamelijkgedicteerddoorhetarbeidsvoorwaardenbeleidvandeverschillendevakorganisaties.Zijbepaleninhetvoorliggendejaarwatdeloonwensisvoorhetkomendecao-jaar.Indemeestegevallengaandeledenhierinmee.Doorledenwordtzeldenvoorafalaangegevendatminderloonsverhoginginruilvooranderearbeidsvoorwaardeneenbe-teralternatiefis.Opbasisvandezeledenvergaderingen,waarineenaantalgeval-lenookniet-ledenwelkomzijn,wordtdoordevakorganisatieseen,aldannietgezamenlijke,voorstellenbriefaandewerkgevergestuurd.

Dewerkgevergeefthieropeenreactiedoormiddelvaneenvoor-stellenbriefofdoormiddelvaneenmondelingereactietijdensdeeersteoftweedeonderhandelingsronde.Pasnadatdeonderhandelingenzijnafgerond,ofophetmoment

datdeonderhandelingenvastgelopenzijn,komendeledenvandevakorganisatiesweerinbeeld.Degeheletussenliggendeperi-odezijndeledenniet,ofgeringeropdehoogte.Deenigemanierwaaropdevakorganisatiesgedurendedeonderhandelingenmetdeledenincontactzijnisdoormiddelvandekaderleden,zijzijnechternietaltijdeenrepresentatieveafspiegelingvanhettotalepersoneelsbestand.DeRMUvindtdatditalteverbeterenisdoortussentijdsrapportagestedelenmetdeleden,waardeledenopkunnenreageren.Aanheteindvanhettrajectkomendeledensowiesoinbeeld,erkandansprakezijnvantweeverschillendeuitkomsten.Eriswelofgeenresultaat.Alserweleenresultaatis,indevormvaneeneindbod,onderhandelingsresultaatofprincipeakkoord,wordtditindemeestegevallendoordeledengoedgekeurd.Alsergeenresultaatisendeonderhandelingenzijnvastgelopen,iservoordeledenweinigkeusdantedreigenmetacties.Hetterugsturenvandeonderhandelaarsmetdeboodschapomgenoegentene-menmetminderwordtzeldengedaan.Opdezemanierhebbendeledengedurendehetonderhandelingsprocesweiniggelegen-heidombijtestureneninvloeduitteoefenenopdeonderhan-delingen,terwijlhetjuistgaatoverhuneigenarbeidsvoorwaar-den.Niet-ledenhebbenhelemaalgeeninvloedmeerenmoetenmaarafwachtenhoehunarbeidsvoorwaardeneruitgaanzien.

VolgensdeRMUkanhetookanders.VrijwelalleinzendersvandeBattleofConcepts,georganiseerddoorhetNCSI,hebbenandereideeënoverhetbetrekkenvandewerknemersbijhetcao-proces.DoorgebruiktemakenvanSocialeMediaofanderevormenvancommunicatiekunnenwerknemershuninvloeduitoefenendoorideeënaantedragen,voorstellentedoen,meetestemmenofmeetebeslissenoverprioriteitenenkeuzes.Erwordtgeenonderscheidgemaakttussenledenenniet-ledenenhetproceswordttransparantentoegankelijkgemaakt.Dezewerkwijzepastbeterbijhetbeeldvandenieuwegeneratiewerknemersdiedevakorganisatienietbeschouwenalsbelangenbehartiger,maaralsexpertophetgebiedvanarbeidsvoorwaarden,metalstaakomhetprocesvandecao-vormingteorganisereneningoedebanenteleiden.DeRMUsluitzichhierbijaan.

Hierbijkomtdirecthetandereaspectomdehoekkijken.Cao-onderhandelingenvindenindehuidigesituatievaakplaatsdoorhetonderlinguitruilenvanbepaaldearbeidsvoorwaarden.Daar-tegenoverstaatdemogelijkheidomniettraditioneeltegaanuitruilen,maaromjuistinsamenspraaktoteengoedeverdeling


tekomen.Detraditionelemaniervanonderhandelenheeftsterktemakenmetdemanierwaaropcao’szijnopgebouwd.Cao’sbestaanvoornamelijkuitvasteregelingendiegebaseerdzijnopvastepatronen,werktijdenenbezettingbinnenorganisaties.Ditheeftalsdoelgelijkwaardigheidenzekerheidtecreërenvoorallewerknemers.Dewerknemer2.0heeftechteranderebehoeften.Dezebestaanuitmeerflexibiliteiteneigenregelruimte.OmtevoldoenaandezewensenvindtdeRMUdatdeinhoudvandecaomoetwijzigen.OmhetdraagvlakvandecaotevergrotenzaldeRMUmeeraandachtbestedenaanhetbetrekkenvanniet-ledenbijhetcao-trajectenaandetussentijdseinbrengvandewerknemersinhetcao-traject.

DeinhoudvandecaoZoalsgezegdhebbenveelwerknemerstegenwoordigbehoefteaaneigeninvloedophunarbeidsvoorwaarden.Bijveelcao’szijnofwordencafetariamodellengeïntroduceerdwaarbijiederewerknemereenvastbudgetkrijgtdatbesteedkanwordenaaneenaantaldoelen,bijvoorbeeldextravakantiedagen.Tochisderuimteindezemodellenbeperkt.

OmnogbeteraantesluitenbijdebehoeftevanwerknemerswildeRMUdeinhoudvandecao-afsprakenaanpassen.Inplaatsvanvastepatronenenafsprakenmoeterindecao’sgeleidelijkaanmeerruimtekomenvoordeindividuelewensenvandewerknemers.HierbijsluitdeRMUaanbijdewensdieookaanwerkgeverskantleeft,deverantwoordelijkheidenzelfstandig-heidvandewerknemerstevergroten.

Hetgoedkunnenfunctionerenvaneencaowaarineenhogematevanindividueleregelruimtezithangtafvaneenaantalfac-toren.Hetgaatdaarbijmetnameomonderlingvertrouwentus-sendewerknemerendewerkgever,dematevanflexibiliteitendebereidheidomdeoudedenkwijzenenpatronenlostelaten.Decaozalzichmoetenontwikkelennaareendocumentmetspelregelsvoorhetmakenvanmaatwerkafspraken.Tedenkenvaltbijvoorbeeldaaneenaantalbasisafsprakendiegeldenin-diendewerkgeverendewerknemernietslageninhetmakenvanmaatwerkafspraken.Ookkanbijvoorbeeld,metnameophetgebiedvansecundairearbeidsvoorwaarden,gedachtworden

aanhetafsprekenvaneenbudgetperwerknemerdatindivi-dueelnaarkeuzebesteedkanworden.Doorindecaopersoortarbeidsvoorwaardendefinanciëlewaardetevermelden,kaneenwerknemeropbasisvanzijnbudgetzelfkiezenhoezijnarbeids-voorwaardeneruitzien.Dezeconstructiekanmetnamewordentoegepastinorganisatiesmeteenrelatiefhoogopleidingsni-veau,danwelorganisatiesmeteengedifferentieerdwerkproces,dieveelineenkantooromgevingplaatsvindt.

Eenaandachtspuntbijdezeontwikkelingenisdematewaarinwerknemerszelfkunnenopkomenvoorhunarbeidsvoorwaar-den.Natuurlijkzaleendeelvandewerknemersprimainstaatzijnomdeeigenbelangentebehartigen.Voorgrotegroepenzalditechterproblematischzijn.Waardecollectievebelangenbe-hartigersverdwijnen,krijgtindividualismeruimbaan.DaarvanisdeRMUgeenvoorstander.RMUdenktdaaromdathetvanbelangisdaterindecao’sstandaardafsprakenkomendiezullengeldeninhetvoorkomendegevaldatwerkgeverenwerknemerniettotmaatwerkafsprakenkomen.

DeRMUisvanmeningdaterwinstistebehalendoorprocedu-resrondomhetontstaanvaneencaomeeropenentransparanttemaken.Zozoudennieuwereofkleinerebelangenbehartigerseerderengemakkelijkerindegelegenheidmoetenkomenomdeeltenemenendebelangentebehartigenvanhunachterban.

Indecao’swaarindeRMUalspartijisbetrokkenzetdeRMUdekomendejareninophetmoderniserenvandecao’swaarinmeerruimteisvoormaatwerkendieaanzowelwerkgevers-alswerknemerszijdevoordelenbiedt.DeRMUvindtdatereencol-lectiefmodelmoetgelden,waarbijoponderdelenindividuelekeuzemogelijkhedengebodenmoetenworden.DeRMUiserwelvoorstandervanomniet-ledenweliswaartebetrekkenbijdetot-standkomingvaneencao,maardatneemtnietwegdatdeRMUhetbelangvanhetlidmaatschapvaneenvakorganisatieonder-streept.Eenvakorganisatiekanmeerwaardebiedenalshetgaatomhetbiedenvan( juridische)ondersteuningbijhetmakenvanindividuelekeuzes.


inzetbaarheid

Hoofdstuk 4.1

Duurzame

personeelsbeleid en arbeidsomstandigHeden

InleidingVanwege de vergrijzing en gestegen levensver-wachting zullen voldoende mensen met een goed kennisniveau moeten blijven werken om de Nederlandse economie toekomstbestendig te maken. Dit is een belangrijk vraagstuk voor zo-wel de werknemer als de werkgever en beiden moeten hierin investeren om kennis en vaar-digheden op peil te houden. Daarnaast moet het vanzelfsprekend worden dat iemand tot aan zijn AOW aan het arbeidsproces deel blijft nemen. Inmiddels wordt er veel over duurzame inzetbaarheid gesproken. Dat is het vermogen van de medewerker om nu en in de toekomst toegevoegde waarde te leveren voor een (ar-beids)organisatie en daarbij zelf ook meerwaar-de te ervaren. Duurzame inzetbaarheid is niet alleen gezondheid, vitaliteit of werkvermogen, maar het gaat ook over houding, gedrag, compe-tenties, motivatie en visie. Duurzame inzetbaar-heid is gericht op drie aspecten in het perso-neelsbeleid, namelijk opleiding, gezondheid en levensfase.

Achtergronden• Opleidingenencursussenvergrotenbetrokkenheid

medewerkers.• Leeftijdsbewustpersoneelsbeleidvergrootinzetbaarheid

medewerkers.• Duurzameinzetbaarheidverbetertconcurrentiepositie.

Welevenineenkenniseconomie.Kennisiseenbelangrijkepro-ductiefactorgeworden.Steedsmeerinformatieissteedssnellerbeschikbaar,endoordeinternationaleconcurrentiestaanbedrij-venonderdrukomteinnoveren.Degedachteisveelaldatdoorsnelletechnologischeveranderingendekennisvanwerknemersveroudert.Scholingwordtgezienalseeninstrumentdatproducti-viteitsverhogendwerktentoteenhogerearbeidsparticipatieleidt.Overheidensocialepartnerszienmeerenbeterescholingalseenbelangrijkinstrumentterverhogingvandearbeidsparticipatie.Deflexibiliteiteninnovatiekrachtdieondernemingenvoorstaan,hebbengevolgenvoordewerknemer.

OpleidingsbeleidBekwaamwordenenblijven,vraagtvanzowelwerkne-mers,alswerkgeverseenlevenslangeinvesteringinleren.Kennisoverdrachtkanopvelemanierenplaatsvinden.Investereninkennisiseenproceswaarinverschillendepartijenbetrok-kenzijn.Innagenoegallecao’szijnbepalingenoverscholingopgenomen.Ruim90procenthiervangaatoverfunctiegerichtescholing.In48procentvandecao’siserdeverplichtingtotscholingenin38procentvandecao’sishetrechtopscholingopgenomen.Steedsmeerwerknemerskrijgeneenpersoonlijkopleidingsbudgetbijhunwerkgever.Opvallendhierbijisdatmaarvoorietsmeerdandehelftvandewerknemersmeteenopleidingsbudgetditmeteenopleidingsplanwordtgecom-bineerd.Voor35procentvandewerknemerszijnafsprakengemaaktoverheterkennenvanverworvencompetenties(EVC)waardoorverworvencompetentiesomgezetwordenineencer-tificaat.Voorallaagopgeleidenenouderenblijvenrelatiefvaakvanscholingverstoken,terwijlditjuistkwetsbaregroepenzijn.Laagopgeleidenhebbenimmersdemeestekansdathunbaangaatverdwijnenenouderendathuncompetentiesgaanverou-deren.Eenbelangrijkmiddelomdeinzetbaarheidtevergrotenofoppeiltehoudenisscholingengoedonderwijs.Ookindeon-derwijssectormoeteenflinkeprofessionaliseringsslagwordengemaakt.Onderwijsmoetbeteraansluitenopdearbeidsmarkt.Uitderapportagecao-afsprakenvanhetministerievanSocialeZakenenWerkgelegenheidblijktdatvoorveelwerknemersaf-sprakenzijngemaaktenbudgettenbeschikbaarwordengesteld.Descholingrichtzichdanop:

Loopbaanontwikkeling;• Inzetbaarheid;• Technologischeontwikkelingen;• Leeftijdsbewustpersoneelsbeleid.

Uitonderzoekblijktdatopleidingenencursussenwaardevolzijnomdatdaardoordebetrokkenheidvanmedewerkerswordtver-groot.Denieuwaangeleerdevaardighedenkomenopdetweedeplaats.Hetmeestwordenafsprakenoverscholinggemaaktinhetkadervanloopbaanontwikkeling.Dezeafsprakenwordendanuitgewerktinscholingsverlof,ontwikkelingsplannenenfunctionerings-enbeoordelingsgesprekken.

GezondheidsbeleidZoweldemedewerkerzelfalsdewerkgeverhebbenbelangbijeengoedegezondheid.Eengezondemedewerkerverzuimtmin-derenisvitalerendaardoorduurzamerinzetbaar.Opverzoek


inzetbaarheid

vandeministervanVWSheeftdeSEReenadviesgeschrevenmetdetitel‘Eenkwestievangezondverstand:Breedpreven-tiebeleidbinnenarbeidsorganisaties’.Inditadvieswordtorga-nisatiesaangeradenominitiatieventenemenvooreenbeleidgerichtopgezondheidsbevorderingenleefstijlbeleid.Eenbedrijfkanbijvoorbeeldbedrijfsfitness,sportenmeteenwerkgevers-bijdrageofeencursusstoppenmetrokenaanbieden.Dewerk-nemerisechtervrijomtebeslissenovergezondheidenleefstijl,wantfitzijnisdeeigenverantwoordelijkheidvaneenwerkne-merVoorlichtingdoorenbetrokkenheidvanleidinggevendenbinneneenorganisatiezijnbelangrijkomgezondheidsbeleidvormtegeven.Daarnaastkaneenorganisatiedementaleweer-baarheidvanmedewerkersverhogendooractiviteitenofcursus-senaantebiedenomdepsychischebalansteverbeteren.

LevensfasebewustpersoneelsbeleidInveelcao’szijnafsprakengemaaktoverouderenregelingen.Zokrijgenouderenmeerdagenvrij,wordenzevrijgesteldvanbepaaldedienstenen/ofzijnzenietverplichtomallewerkzaam-hedenteverrichten.Hetmakenvanonderscheidnaarleeftijdmagmitsdemaatregelenonderdeeluitmakenvanintegraalenstructureelleeftijdsbewustpersoneelsbeleid.Leeftijdsbewustpersoneelsbeleidkangezienwordenalsspecifiekeinvalshoekominzetbaarheidvanwerknemerstevergroten.Hetkomtneeropeenpersoneelsbeleiddatrekeninghoudtmetalleleeftijden.Bijleeftijdsbewustpersoneelsbeleidheefteenwerkgeverdusaandachtvoordespecifiekecompetentiesdiewerknemersineenbepaaldelevensfasebezittenenopdeontwikkelingervan.Enbelangrijkernog:ergebeurtookietsmee.Deverschillendelevensfasesvanmensenkenmerkenzichdoorspecifiekewensen,behoeftenenvaardigheden.Leeftijdsbewustpersoneelsbeleidhoudtrekeningmetdeveranderendebehoeftenenmogelijkhe-denvandeouderwordendeenzichontplooiendewerknemer.Omdathetbeleidzichrichtophetontwikkelen,hetoptimaalbenuttenenhetbehoudenvancapaciteiten,kennisenervaringvanwerknemersopdelangetermijn,kanjedeinzetbaarheidvanwerknemersvergroten.Jehoudtwerknemersduurzaaminzetbaar,gezondengemotiveerd,ongeachthunleeftijd.Indepraktijkblijktdatmedewerkersdiezichgewaardeerdvoelenom-datzedekanskrijgenzichteontplooien,mindersnelziekwor-denofweglopen.Wanneererdussamenhangistussenverzuim,verloop,opleidingenzelfontplooiing,moetenookdegebruike-lijkeinstrumentenvanpersoneelsbeleidsamenhangendwordeningezet.Sleutelwoordhierbijismaatwerkvoorelkeindividuelemedewerker.Essentieelhierbijisdatmetelkemedewerkerdeloopbaanontwikkelingwordtvastgelegd.Hierinwordenwensen

enbehoeften,mogelijkhedenenbeperkingenvanzowelwerk-nemeralswerkgevermeegenomen.Regelmatigterugkerendegesprekkenmetdemedewerkersspelendaarineencrucialerol.Verschillendeleeftijdsgroepenhebbeneigenmanierenvanlerenenhoezebenaderdwillenworden.Hetkaneenwerkgeverhel-penzijnpersoneelsbestandinkaarttebrengenenhieropintespelen.Zozaldegemiddeldewerknemerbovende45jaarzichlieverspecialisereninhetwerkwaarhijofzijgoedinis,danindebreedtebijteleren.Omdeverschillendeleeftijdsgroepenvanelkaartelatenlerenstellensommigebedrijventeamssamenopbasisvanverschillendeleeftijdenenervaringen.

DuurzameinzetbaarheidWanneereenorganisatiegoedopduurzameinzetbaarheidstuurt,zullendemedewerkersbetrokkenzijnenzalhetvasthou-denenaantrekkenvangoedpersoneelsucceshebben.Doordatdeinzetbaarheidvanmedewerkersbeterisgeorganiseerd,zaldeorganisatiemindergevoeligzijnvoorveranderendeomstan-dighedendoordatzeersnelleropkanreageren.Ookwordenmedewerkersgestimuleerdomhuntalentenenwerkvermogenzogoedmogelijktegebruikenwatleidttotinnovatieengroeiendaardooreenbetereconcurrentiepositie.Halverwege2010isdeNederlandsePraktijkRichtlijn6070‘Sturenopduurzameinzet-baarheidvanmedewerkers’uitgebracht.Hetiseeninstrumentvoorhetinkaartbrengenvanaspectenvanduurzameinzetbaar-heidengeefthandvattenom:• Samenhangaantebrengentussenactiesophetgebiedvan

vitaliteit,inzetbaarheidenwerkvermogen;• Deverantwoordelijkheidvoorduurzameinzetbaarheidte

verplaatstenvanP&Onaarmanagementenmedewerker;• Duurzameinzetbaarheidtekoppelenaandestrategische

doelstellingenvandeorganisatie.


Visie RMU • Grenzenvaninzetbaarheidwerknemersbewaken.• Levenslangewerkgelegenheidvraagtomlevenslange

inzetbaarheid.• Duurzameinzetbaarheidiseengezamenlijke

verantwoordelijkheid.

DeRMUerkentdenoodzaakvanvoortdurendeontwikkeling.Mensenmoetensnellervanbaanoffunctiekunnenverande-renenlangerdoorwerken.Kennisveroudertsnelenhetoppeilhoudendaarvankoststeedsmeerinspanningvanwerkgeversenwerknemers.Erzijngrenzenaandeinzetbaarheidvanwerk-nemers.DeRMUvraagtdaarominhetbijzonderaandachtvoordegroepwerknemers,die,omwatvoorredendanook,nietinstaatistevoldoenaandesteedshogereeisen.Opwerkgeversenoverheidrustdetaakervoortezorgendatallegroepeneenverantwoordekeuzekunnenmaken.DeRMUpleitervooromtekijkennaarwateenmedewerkerkaninplaatsvanzijnofhaarbelemmeringenuittegaan.Levenslangewerkgelegen-heidvraagtomlevenslangeinzetbaarheid.IedereNederlandermoetbeseffendatbaanzekerheidtotinkomenszekerheidleidt.Hiervoormoetenwerknemer,werkgeverenoverheidzichtothetuitersteinspannen.Opleidingenscholingvervullenhierineenbelangrijkerol.Eenontwikkelingschequemeteengeldig-heidvan3jaarzaleenmedewerkerprikkelenomnatedenkenovereentevolgenopleiding,verwachtdeRMU.Bovendienzalhierdoorhetlevenslanglerengestimuleerdworden.Voortdurenddoorlerenisooknodigomdater,doorhetsteedsmeerverdwij-nenvandemaakindustrieuitNederland,eenverschuivingnaardekenniseconomieplaatsvindt.Hetadviesisomeengerichteopleidinginplaatsvaneenbredeopleidingtekiezenomdatdittotmeerinnovatiezalleidden.EnjuistinnovatieishardnodigomNederlandindetoekomstnogeenrolvanbetekenisindeopkomendeeconomieëntelatenvervullen.DeRMUvindtdatar-beidsparticipatievanouderengestimuleerdmoetworden.Naast

beleidisookeencultuuromslagnodig.Indeeersteplaatsbijdewerknemerszelf.Iemandvan55jaarisnoglangnietaanheteindevanzijncarrièreenmoetzichvoortdurendblijvenontwik-kelenomgoedteblijvenfunctioneren.Indetweedeplaatszul-lenwerkgevershunvooroordelentenopzichtevanouderewerk-nemersmoetenbijstellen.Zowordtgedachtdatouderenminderproductief,nietflexibelgenoeg,teduurofteveelziekzijn.Hetisgoedomookandereaspectentebenadrukken.Doordeuit-stroomvanouderengaatvaakveelkennisenjarenlangeervaringverloren.Daarkomtbijdathetinbepaaldesectorenmaardevraagisofwerkgeversvoldoendegekwalificeerdendeskundigpersoneelaankunnentrekken.Jongerenkunnenvanouderenlerenenouderenvanjongeren.DeRMUvindtdatbijafsprakenoverlangerdoorwerkenmaatwerkuitgangspuntmoetzijn.Hetloopbaanperspectiefmoetwordenbesprokenendefunctiemoetafgestemdwordenopdelevensfasewaarindewerkne-merzichbevindt.HierbijdenktdeRMUaanhetvergrotenvandemobiliteitvangroepenwerknemersdoordeextradagendieouderewerknemersvrijhebbendeelsaantewendenvoorscho-lingenhetcreërenvanmogelijkhedenomouderewerknemerseenanderefunctieaantebieden.Maarookandereinstrumen-tenkunneneenbelangrijkebijdrageleverenaanhetoptimaalbenuttenvandecapaciteitenvanwerknemers.Tedenkenvaltaan:flexibelewerktijden,mogelijkhedentotthuiswerken,gevenvantakenwaarbijcollega’swordenopgeleid,taakroulatie,deel-tijdpensioen,deeltijdWW,parttimewerkenenloopbaanbeleid.DeRMUvindthetvanbelangnatedenkenoverderelatietussenproductiviteitenbeloningvandeouderewerknemer.Demotie(teruggaanuiteenhogerefunctie)isdaarbijeenonderwerpwatbespreekbaargemaaktmoetwordenalsalternatiefvoorontslagofalsovergangnaarhetpensioen.


Werken

Hoofdstuk 4.2

Het Nieuwe

personeelsbeleid en arbeidsomstandigHeden

InleidingHet nieuwe werken (HNW) is niet alleen het aanleggen van flexibele werkplekken en de ver-ruiming van werktijden. HNW is ook de vraag naar gedragsverandering. Het vraagt sturing op output in plaats van aanwezigheid. HNW is een andere kijk op ‘werk‘. De RMU denkt dat het slagen van het HNW afhankelijk is van persoon en functie. HNW kan een organisatie flexibeler maken waardoor deze beter op nieuwe ontwik-kelingen kan inspelen. Het is ook een kans om de aantrekkingskracht op nieuw talent te ver-sterken.

AchtergrondenVanuitdeindustriëlerevolutieishetpatroonvanwerkeninvasteritmesendagindelingenhet‘normale’patroongeworden.Daarvoorhaddendemeesteambachtsliedenhunbedrijfaanhuis.Werkenprivéliepdaardoorgeheeldoorelkaar.Inmiddelszijnweovergegaannaareenkenniseconomie.Eneigenlijkdoenwedatnogopde‘oude’maniervanwerken.InHNWwordthetdenkeninvastepatronenlosgelaten.Demensstaatcentraalineenflexibelewerkomgeving,ondersteunddoorinnovatievetechnologie.Demedewerkerkrijgt,binnenbepaaldegrenzen,deruimteomtebepalenhoe,waar,wanneer,waarmeeenmetwiehijwerkt.Informatieistijdenplaatsonaf-hankelijkgemaaktwaardooreenwerkvormontstaatmetminderregels,meereigenverantwoordelijkheid,beteresamenwerkingenmeerondernemerschap.HNWkanomschrevenwordenals“plaats-entijdonafhankelijk”.Intweedeinstantieisde“onafhankelijkewijzevanwerken”toe-gevoegd.Hierbijwordtgebruikgemaaktvanmoderne(mobiele)technologie.OrganisatiesdiedewerkomgevinghebbeningerichtconformHNW.Binnendewerkomgevingzijnruimtesingerichtomteontmoetenenideeënuittewisselen.Hetprincipeisdatmennietvan9.00tot17.00uuropkantooraanwezighoefttezijn.ErkomenookgeluidendatHNWachterhaaldis.Professionalshebbenbehoefteaaneeninspirerendeomgeving.HNWpastdaarnietin.Erisbehoefteombijelkaartezitten,zodaterideeënuitgewerktkunnenworden,kortebrainstormsessiegehoudenkunnenwordenenmenmetelkaarkansparren.

GevolgenvoormedewerkerenorganisatieDoorHNWisdeverhoudingtussenleidinggevendeenmede-werkeranders.Erzalsprakemoetenzijnvaneengedragsver-andering.Demedewerkerkrijgtbinnenbepaaldegrenzenderuimteenvrijheidomtebepalenopwelkewijzehijofzijwerkt.Informatieistijd-enplaatsonafhankelijkgemaaktwaardooreenanderewerkvormontstaat.Doordatdemedewerkervakeropafstandwerkzaamis,zaldezeeengrotematevanzelfstan-digheidmoetenbezitten.Erzullenafsprakenoverdetebehalenresultatengemaaktmoetenworden.Deleidinggevendezalookmeeropresultaatmoetensturen.Ditvereisteenanderestijlvanleidinggevenenhetloslatenvandenkeninvastepatronen.VertrouweninelkaarenverantwoordomgaanmetplichtenenvrijhedenzijnbelangrijkevoorwaardenomHNWtoteensuccestemaken.Hetvraagtomveranderingvangedragenvereistdejuistementaliteitvanmedewerkerenleidinggevende.Loyaliteitvanmedewerkersmeteenbedrijfoforganisatiewordtsteedsbelangrijker.Werknemerszullenloyaalzijnalszijzichvoelenaangetrokkendoormensenenprocessendieophunwaardenaansluiten.Demedewerkermoetvoldoendezelfsturendver-mogenhebbenomdebalanstussenwerkenprivéophetzelfdeniveautehoudenofteverbeteren.Ditvereistassertiviteit,disci-plineenplanningsvaardigheid.OokophetgebiedvandeICTenfysiekeinrichtingvandewerkplekzijnaanpassingennodig.Hetkaraktervaneenkantoorverschuiftvanhoofdzakelijkeenwerk-/productiepleknaarmeereenplaatsvoorontmoeting,overleg,uitwisselingvankennisenideeën.Defunctionaliteitvandehuis-vesting,debenodigdefacilitairevoorzieningen,veranderenhier-door.Hetkantoorwordteeninspirerendeontmoetingsplekinplaatsvaneenplekwaarmensendeheledagzittentewerken.Mentreftelkaaralleennog‘ophetwerk‘omteoverleggen,tebrainstormenenz.Gastvrijheidenbelevinggaaneengrotererolspelen.Medewerkersmoetenenergiekrijgenvanhunwerkplekenzichprettigvoelen.Deaantrekkelijkheidvankantorenmoetwordenverhoogd,metnamedeontmoetingsplekkenenruimtenvoordiversetypenoverleg.Fysiekontmoetenblijftbelangrijk.Ditallesgeeftdekansomalsbedrijfietsvandeidentiteitteverta-lennaardeuitgangspuntenenambitiesvoordewerkomgeving


Werken

VervreemdingenverliesvansocialeinteractieHetvasthoudenvandebetrokkenheidbijdeorganisatievereistanderecommunicatievevaardighedenvandemedewerkers.Erkanvervreemdingontstaanvandecollega’sendeorganisatie,waardoordekansbestaatdathetwelbevindenvandemedewer-kernegatiefwordtbeïnvloed.Ookdewandelgangcontactenendegezelligheidvanhetkantoorkunnengemistworden.

ConcentratieproblemenMenkanmengemakkelijkwordenafgeleiddooranderezaken(kinderen,telefoon,post,deurbel)endaardoorhetrisicolopenopeenminderproductievetijdsbesteding.

NietloskomenvanhetwerkVrijheidomdetijdzelfintedelenkanervoorzorgendatmenookprivéveelmethetwerkbezigisenmogelijkmeerurengaatmaken.

VerschralingvanbetrokkenheidDoordateenmedewerkerminder‘lijfelijk‘aanwezigis,kandebetrokkenheidmetdeorganisatieafnemen.Ditkangevolgenhebbenvoordegeheleorganisatie.Zoisermindersprakevankennisuitwisselingtussenmedewerkers.Ookvindtereenver-schralingplaatsvandewerkgemeenschapdoorminderformeleeninformelecontacten.

Mindergeschiktewerkplek(thuisofelders)Nietiedereenheeftbuitendeorganisatieeengeschiktewerk-plek.Dewerkgeverheeftmindercontroleenzichtopzijnwerk-nemers,maariswelverantwoordelijkvooreenArboverantwoor-dewerkplek.

TweedelinginhetbedrijfEenandermogelijknadeelisdatnietallemedewerkersdeom-slagnaarHNWgoedkunnenmeemaken.Hierdoorkanereentweedelingontstaan.

BoeienenbindenvangetalenteerdpersoneelHetgevenvanvrijheidenruimteomwerkenprivégoedopel-kaaraftestemmen,stimuleertmedewerkerseniseengoedearbeidsvoorwaarde.Denieuwegeneratieisgoedbekendmetnieuwetechnologieënenvertrouwdmetzelfstandigwerken.Kernbegrippenzijn:multimediaal,multitasking,innovatief,authenticiteiteneeneigenmening,milieubewustensociaal,samenwerkenennetwerken,informatiezoekenenreflecteren.Ambitie,maartotopzekerehoogte.Menzoektvooraleenboei-endeenuitdagendejob,maarhechtookwaardeaaneengoedebalanstussenwerkenprivé.Bijdezegeneratiekoopjegeentijd,maarinbrengvancreativiteit.HNWversterktdeaantrekkings-krachtoptalentenhelptmedewerkersvoordeorganisatietebehouden.

VerhogingvanhetwelbevindenvanmedewerkersHetbezitvanvrijheidomdingennaareigeninzichtteregelendraagtsterkbijaanhetwelbevindenvanmedewerkers.Mensenhebbengraagregelruimtehebbenomzelftijdenplaatstebeïn-vloeden.Debevlogenheidvanmedewerkersstijgt,metalsge-volgmeerwerkplezier.Hetverbeterenvandework/lifebalancedraagthieraanbij.

ZorgtvoorprofessionelearbeidsverhoudingenWerkgeversdieHNWhebbeningevoerdtonenhiermeedatzevertrouwenhebbeninhunmedewerkersencollega’s.Medewer-kerskrijgenvrijheidenverantwoordelijkheid.

Besparingopreistijden-kostenErisminderproductiviteitsverliesdoordatmedewerkerssoepe-lerkunneninspelenopomstandighedendievertraginggevenindereistijd.Ookzijndereiskostenaanzienlijklageralserminderwoonwerkkilometersgemaaktworden.

Meermogelijkhedenbijdebeheersingvanbedrijfsrisico’sBijcalamiteitenisheteenvoudigerdebedrijfsrisico’stebeheer-sen,doordatmedewerkerssoepelkunnenomschakelennaarthuiswerkenoftelewerkenopeenanderelocatie.

VerhogingvandeeffectiviteitvandewerkzaamhedenBijeenspoedklusofwerkdathogeconcentratievraagtkanheteffectieverzijnomthuisenreistijdtevermijden.

HNW kent voordelen: Er zitten ook nadelen aan HNW:


Visie RMU • HNWmoeteenbewustekeuzezijn.• HNWmoetpassenbijdepersoonendefunctie.• HNWkanhelpenombeteroptoekomstigetrendsintespelen.

DeRMUvindtdatbijdekeuzevoorHNWdeorganisatiezichbewustmoetzijnvandevoor-ennadelen.Detoekomstvisievooreenbedrijfendedaarbijpassendewerkomgevingmoetdeaan-leidingzijnomtotHNWovertegaan.Deondernemingsdoelstel-lingenmoetenleidendzijnvoorHNW.HNWmoeteenmiddelzijnenblijvenomdezedoelstellingentebereikenengeendoelopzichzijn.VanuitdeBijbelseopdrachtenomarbeidzorgvuldigteverrich-tenenomdenaastelieftehebben,zietdeRMUdevolgendeaandachtspuntenvoorHNW:• HNWiseenbewustekeuzeenvraagtomverantwoordelijk-

heidenprofessionaliteitvanzoweldemedewerkeralszijnwerkgever.

• Debasisvoorhetnieuwewekeniseengezondecombinatievanvertrouwenencontroledoordewerkgeverofleiding-gevende.Gemaakteafsprakenmoetendaarominzichtelijkencontroleerbaarzijn.

• Spreekalswerkgeverofleidinggevendeafdat‘nieuwewer-kers’eenbepaalddeelvanhuntijdbijhunteammoetenzijn.Gesprekkenindewandelgangzijnvaakeenbronvaninspi-ratieeneenongestructureerde,informelevormvankennis-overdracht.

• AanpassingenophetgebiedvanICTenandereondersteu-nendediensten,debesturingvandeorganisatie,dewerk-processenendefysiekeinrichtingvande(thuis)werkplekdienenvoorafingerichttezijnopHNW.

HetkannooiteendoelvanHNWzijnenhetisnooitonomsto-telijkbewezen,maaropdiversefrontenkanbijHNWsprakezijnvaneffectendiedeproductiviteitverhogen.Vrijheidinhetwerkverbindtmensensterkermethunwerkenhunverantwoorde-lijkheden.Zezijnmeerbetrokkenengemotiveerderdusproduc-tiever.

BijinvoeringvanHNWmoetgezorgdwordendateenaantalaspectendaarnietonderlijden,maareerderversterktworden,bijvoorbeeldsamenwerking,kennisdeling,werkgemeenschap,bereikbaarheid.Eenzobeperktmogelijkaantalspelregelszouditingoedebanenmoetenleiden.

ErkanindividueelbekekenwordenofdepersoonendefunctiezichlenenvoorHNW.Beschikteenpersoonovereenbepaaldematevanzelfstandigheid,discipline,verantwoordelijkheidenisdezeinstaatomzelfgrenzentestellen?Aandeanderekantishetdevraagofhetuithoofdevaneenbepaaldefunctienoodza-kelijkisdateenmedewerker,opdagelijksebasis,continueafhan-kelijkisvandefysiekenabijheidvanteamleden?VoordegroepdiehetwordttoegestaangeldteveneensdatHNWeenoptieis:hetmag,maarhetmoetniet.

Hetzoubijvoorbeeldeenvastonderdeelvancao’senarbeids-voorwaardenkunnenzijn.OmmogelijkhedenvanHNWteverbredenkunnenaanvullendemaatregelenwordengenomenzoalshetfiscaalstimulerenofhetverstrekkenvaneenmobili-teitsbudget.

DekeuzevoorHNWmoetgoedwordenafgewogenendoor-dachtdoorzowelwerkgeveralswerknemer.Deverantwoorde-lijkheidvoordemaatschappijenvoordescheppingzijndaarbijsterkeargumenten.


• A.L.Bovenberg,Naareendrie-eenheidvanpensioen,wonenenzorg,in:WRR-rapportWonen,zorgenpensioenen.Hervormenenverbinden,DenHaag,december2012

• Aandeslagmethetnieuwewerken,DikBijl• Arbeidsverhoudingen2020,Maatwerkensamensterk,Van

Gorcum,2012.• ArtikelenReformatorischDagbladvan21september2013• Belastingpakket2014inVakstudieNieuws,V-N2013/46A.3

endeaantekeningenvanderedactievanVakstudieNieuwshierbij

• Bijdragenvanprof.dr.P.Kavelaarsenprof.dr.L.G.M.StevensinhetthemanummerWeekbladfiscaalrecht‘EvaluatievanhetrapportvandecommissieVanDijkhuizen,nummer7015,12september2013

• BriefHerfstakkoord11oktober2013vanhetministerievanFinanciën

• BriefstaatssecretarisSZWaanTweedeKamer,Followupconsultatievoorontwerpvanwetftk,1oktober2013

• CentraalBureauvoordeStatistiek• CPB,MacroEconomischeVerkenning2013,10september2013• Crisisdoordieptepuntheen;deTelegraaf20130808|F.R.• Dediscussievoorbij:eindrapportTaskforceDeeltijdPlus• DeGezinswijzer:databankvanHetNederlandsJeugdinstituut• DeGoudsetrektzichteruguitPPI-markt,http://www.

nieuwepensioenuitvoerder.nl/nieuws/de-goudse-trekt-zich-terug-uit-ppi-markt/blog/509/

• Denieuwewereld-Alleswordtduurderennietgoedkoper;deVolkskrant20130806|PaulSchnabel

• Economischekoekmoetbeterwordenverdeeld;RD20130802ChrisBaggerman

• Eindrapportvan17juni2013vandecommissieVanDijkhuizen• ESB,jaargang98(4662)14juni2013• FinancieelDagblad• Gezinsrapport2011:SociaalenCultureelPlanbureau(SCP)• Herfstakkoord(Begrotingsafspraken2014),Ministerievan

Financiën,11oktober2013• Het10-puntenplan,JongeSocialisten,JongeDemocraten,

JOVD,26mei2013• Hetwerkenwaard,hetarbeidsaanbodvanlaagopgeleide

vrouwenvanuiteeneconomischensociologischperspectief:SCP

• Hoogtijddathetvoorjaarbegint;RD20130427|MarceltenBroeke

• HRpraktijk• Isernoghoop?;CPBnotitie17-4-13• Jongen,E.(2008).‘Kinderopvang:waarheen,waarvoor?’:

TijdschriftvoorPolitiekeEkonomie(tpe-digitaal),jg.2,nr.4,p.27-48,:

• KwartaalberichtstartersINGEconomischBureau• LansBovenbergenBartBoon,Nowisthetime;overstapnaar

degressievepensioenopbouwnuwenselijkenmogelijk,NEA-paper,Netspar,juni2010

• Miljoenennota2013,ministerievanFinanciën,10september2013

• Miljoenennota2014• Naareendienstbaarenstabielbankwezen,commissie

structuurNederlandsebanken(commissie-Wijffels),juni2013• Nos.nl-analysevandeeconomischesituatieinNederland

doordeEuropeseCommissie• Ontwerpersinarbeidsverhoudingen,schets,beeldenambitie,

AWVN,2012.• P&Oactueel• PensioenfederatiewilFTKdatpassendisvooralle

pensioenovereenkomsten,persberichtPensioenfederatie,6september2013

• Perspectiefvooreensociaalénondernemendland:uitdecrisis,metgoedwerk,opwegnaar2020;STvdA

• RaadvandeRechtspraakaugustus2013• RapportABNAMRO‘Detoekomstaandezzp’er’,RD.nl–

20130814• RecessiebegintvoorNederlandernuechtaantetikken;RD

20130222• RegeerakkoordVVD–PvdA‘Bruggenslaan’,29oktober2012• SER-advies‘Verbredingdraagvlakcao-afspraken’,augustus

2013.• Sociaalakkoord11april2013• SociaalAkkoord2013• SociaalAkkoord,StichtingvandeArbeid(STAR)11april2013• StichtingvandeArbeid• Vakbewegingenorganisatiegraadvanwerknemers,Sociaal

Economischetrends,4ekwartaal2012• Verdeeldetijd.Waaromvrouwenindeeltijdwerken:Sociaalen

Geraadpleegde literatuur


CultureelPlanbureau(SCP)• Vertrouwenburgerinpensioenfondsenen

woningcorporatieszeerlaag,persberichtMarketresponse,28mei2013

• Volkskrant,interviewPaulSchnabel,6augustus2013• WetverhogingAOW-enpensioenrichtleeftijd• Wetversterkingbestuurpensioenfondsen

Devolgendewebsiteswerdengeraadpleegd• www.cbs.nl• www.cbs.nl• www.cpb.nl• www.fd.nl,• www.managersonline.nl• www.overduurzameinzetbaatheid.nl• www.rd.nl• www.rijksoverheid.nl• www.rtlnieuws.nl• www.scp.nl• www.sgp.nl• www.snpi.nl• www.vk.nl• XRMagazine

Afkorting Omschrijving

AKW AlgemeneKinderbijslagwetANW AlgemeneNabestaandenwetAOW AlgemeneOuderdomswetArbo ArbeidsomstandighedenAWBZ AlgemeneWetBijzondereZiektekostenBSN BurgerservicenummerBTW BelastingToegevoegdeWaardeCAO CollectieveArbeidsovereenkomstCBS CentraalBureauvoordeStatistiekCPB CentraalPlanbureauCVS CentrumvoorVerzekeringsstatistiekDNB DeNederlandscheBankHNW HetNieuweWerkenICT InformatieCommunicatieTechnologieMKB Midden-enKleinbedrijfNibud NationaalInstituutvoorBudgetvoorlichtingO&O-fondsen Opleidings-enontwikkelingsfondsenOESO OrganisatievoorEconomischeSamenwer-kingenOntwikkelingOR OndernemingsraadP&O PersoneelenOrganisatieSCP SociaalCultureelPlanbureauSER SociaalEconomischeRaadSNPI NederlandsParticipatieInstituutSZW SocialeZakenenWerkgelegenheidUWV UitvoeringsinstituutWerknemersVerzeke-ringenVUT VervroegdeuittredingVWS Volksgezondheid,WelzijnenSportWAJONG WetArbeidsongeschiktheidsvoorzieningJonggehandicaptenWAO WetArbeidsongeschiktheidWGA WerkhervattingGedeeltelijkArbeidsgeschik-tenWIA WetwerkenInkomennaarArbeidsvermo-genWSW WetSocialeWerkvoorzieningWW WerkloosheidswetZW ZiektewetZZP’er Zelfstandigezonderpersoneel

Verklaring van afkortingen


RMUPlesmanstraat 683905 KZPostbus 9003900 AX VEENENDAAL

T (0318) 54 30 30F (0318) 54 25 22E [email protected] www.rmu.nu/arbeidsvoorwaarden

Samen Werken

N O T A A R B E I D S V O O R W A A R D E N B E L E I D 2 0 1 4

RMU644-COVER NOTA 2014 DEF.indd 1 11-11-13 14:37

rmu nota arbeidsvoorwaardenbeleid 2014

Documents