roma local action plan lushnja

Republika e Shqipërisë

Bashkia Lushnjë

Plani Vendor i Veprimit i Bashkisë Lushnjë

për Integrimin e Romëve dhe Egjiptianëve

2013-2015

1

Ky botim është bërë nga Bashkia Lushnjë me mbështetjen e Zyrës së OSBE-së për Institucione Demokratike dhe të Drejtat e Njeriut (ODIHR). Botimi është realizuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian, në kuadër të projektit Praktikat më të Mira për Integrimin e Romëve, zbatuar nga Zyra e OSBE-së për Institucione Demokratike dhe të Drejtat e Njeriut (ODIHR). Pikëpamjet e shprehura në këtë publikim nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht mendimin zyrtar të Bashkimit Evropian dheas politikat dhe pozicionimin e Zyrës së OSBE-së për Institucione Demokratike dhe të Drejtat e Njeriut (ODIHR).

Ekspertë teknikë:

Znj. Edlira Shima (Ngjeci)

Z. Ferit Milanj

Udhëheqës:

Znj. Mirjeta Ramizi, Oficere Kombëtare e projektit PMIR

Z. Emiliano Aliu, Ekspert i projektit PMIR

Znj. Anila Harapi, Eksperte e projektit PMIR

2

Falënderime Hartimi i Planit Vendor të Veprimit për Integrimin e Romëve dhe Egjiptianëve ishte përpjekje e përbashkët e institucioneve publike dhe jo-publike në nivel vendor të lidhura drejtëpërdrejtë me mbrojtjen dhe promovimin e të drejtave të Romëve dhe Egjiptianëve në qytetin e Lushnjës, duke përfshirë: Bashkinë e Lushnjës, Zyrën e Punësimit, Zyrën Rajonale të Shërbimit Social, Zyrën e Gjendjes Civile, Drejtorinë Rajonale të Shëndetit Publik, organizatat e shoqërisë civile, organizatat Rome dhe Egjiptiane, si dhe Zyrën e Dhomës së Tregtisë në qytetin e Lushnjës. Një falenderim të veçantë do të donim t’iu jepnim anëtarëve të grupit të punës, të cilët në takimet periodike të organizuara gjatë procesit të hartimit me mendimet, sugjerimet dhe diskutimet e tyre kanë dhënë një kontribut tepër të vyer në hartimin e këtij dokumenti.

Gjithashtu, një falënderim i veçantë shkon për përfaqësuesit e komunitetit Rom dhe Egjiptian që morën pjesë në grupin e punës për hartimin e Planit të Veprimit, si dhe gjatë takimeve dhe këshillimeve në terren, pasi pa ekspertizën dhe përkushtimin e tyre hartimi i dokumentit do të kishte qenë i pamundur.

Mirënjohje e thellë i drejtohet Znj. Ilda Bozo, Drejtoreshë, Drejtoria e Monitorimit të Strategjive Sektoriale pranë Ministrisë së Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanseve të Barabarta si dhe Znj. Blerina Zoto, Përgjegjëse në Sekretariatin Teknik për Romët në Ministrinë e Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanseve të Barabarta për ndihmën e tyre të vazhdueshme teknike gjatë procesit të hartimit të këtyre dokumenteve.

Një falenderim i veçantë i drejtohet Bashkimit Evropian, i cili nëpërmjet mbështetjes financiare në kuadër të projektit: “Praktikat më të mira për Integrimin e Komunitetit Rom dhe Egjiptian” bëri të mundur hartimin dhe botimin e këtij dokumenti. Së fundi, nuk mund të lëmë pa falënderuar stafin e projektit të OSBE/ODIHR “Praktikat më të mira për Integrimin e Romëve dhe Egjiptianëve”, financuar nga BE-ja, të cilët me devotshmëri kanë ofruar ndihmën e tyre teknike dhe kanë ndihmuar në mbarëvajtjen e tërë procesit të konsultimit, hartimit dhe përfundimit të këtij dokumenti politik vendor.

3

Bashkia Lushnjë

Të nderuar qytetarë,

Është koha të luftojmë shpërfilljen, indiferentizmin dhe të sjellim në vëmendjen e të gjithë shoqërisë komunitetin Rom dhe Egjiptian, së bashku me problematikat e shumta të këtyre qytetarëve që kërkojnë më shumë vëmendje dhe bashkëpunim të të gjithë strukturave të qeverisjes qëndrore dhe vendore. Çështjet e komunitetit Rom dhe Egjiptian vihen në rrugën e zgjidhjes kur ato bëhen pjesë e diskutimit shoqëror dhe detyrim për qeverisjen. Hartimi i Planit Vendor për Romët dhe Egjiptianët u realizua në kuadër të projektit të financuar nga BE, zbatuar nga OSBE/ODIHR “Praktikat më të mira për integrimin e Romëve”. Ky plan adreson problematikat e hasura nga komuniteti Rom dhe Egjiptian në fushën e arsimit, punësimit, mbrojtjes sociale, strehimit dhe infrastrukturës, shëndetit, përfshirjes sociale dhe mundësi të barabarta, si dhe trashëgimisë kulturor. Plani Vendor për Integrimin e Romëve dhe Egjiptianëve 2013-2015 e vë Bashkinë Lushnjë në rolin e koordinuesit të zbatimit të tij midis partnerëve në nivel qendror dhe vendor. Institucioni i Bashkisë do të bëjë të gjitha përpjekjet që ky plan veprimi të marrë udhën e zbatimit. Shoqëria shqiptare në përgjithësi dhe komuniteti Rom dhe Egjiptian si pjesë e kësaj shoqërie do të emancipohen dhe integrohen së bashku duke ndarë sfidat dhe fitoret. Mbështetja ime personale do të jetë e pranishme në çdo hap. Sinqerisht, Fatos Tushe Kryetar i Bashkisë Lushnjë

Lushnjë, 24 prill 2013

4

Tabela e Përmbajtjes LISTA E SHKURTIMEVE .................................................................................................... 5

HYRJE ...................................................................................................................................... 6

PARIMET ................................................................................................................................. 9

Parimi i barazisë dhe mosdiskriminimit ........................................................................... 9

Parimi i integrimit social .................................................................................................. 9

Parimi i qytetarisë dhe pjesëmarrjes ................................................................................. 9

Parimi i decentralizimit .................................................................................................. 10

Parimi i “Masave të veçanta” që nuk diskriminojnë maxhorancën ................................ 10

PROCESI I HARTIMIT TË PLANIT TË VEPRIMIT, METODOLOG JIA ................. 11

Metodologjia................................................................................................................... 11

Grupi i Punës................. ................................................................................................. 11

STRUKTURA ORGANIZATIVE E MEKANIZMIT KOORDINUES, MON ITORUES DHE ZBATUES ..................................................................................................................... 13

Përgjegjësitë e organeve të strukturës së mësipërme................. .................................... 14

HISTORIK MBI KOMUNITETIN ROM DHE EGJIPTIAN ........ .................................. 15

ROMËT DHE EGJIPTIANËT NË BASHKINË LUSHNJË ......... ................................... 16

FUSHAT KRYESORE TË PLANIT VENDOR TË VEPRIMIT ...... ............................... 18

ARSIMI................. ......................................................................................................... 18

PUNËSIMI DHE MBROJTJA SOCIALE................. .................................................... 21

STREHIMI DHE INFRASTRUKTURA................. ...................................................... 23

SHËNDETËSIA................. ............................................................................................ 25

PËRFSHIRJA SOCIALE DHE MUNDËSI TË BARABARTA................. .................. 26

TRASHËGIMIA KULTURORE................. .................................................................. 27

BAZA LIGJORE ................................................................................................................... 29

VENDIMI I KËSHILLIT BASHKIAK PËR MIRATIMIN E PLANIT VENDOR TË VEPRIMIT (2013-2015) ........................................................................................................ 30

KORNIZA E PLANIT VENDOR TË VEPRIMIT (2013-2015).... .................................... 32

5

Lista e shkurtimeve

BE Bashkimi Evropian

DAR Drejtoria Arsimore Rajonale

F Femra

GP Grup Pune

ISNTAT Instituti i Statistikave të Republikës së Shqipërisë

KB Kombet e Bashkuara

KE Këshilli i Evropës

M Meshkuj

MASH Ministria e Arsimit dhe Shkencës

MPCSSHB Ministria e Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanseve të Barabarta

NJQV Njësi të Qeverisjes Vendore

ODIHR Zyra për Institucione Demokratike dhe të Drejtat e Njeriut

OJF Organizata Jo – Fitimprurëse

OSBE Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Europë

PLVRE Plani Vendor i Veprimit për Romët dhe Egjiptianët

PMIR Praktikat më të Mira për Integrimin e Romëve

VKM Vendim i Këshillit të Ministrave

6

Hyrje Plani Vendor i Veprimit i Bashkisë Lushnjë për Integrimin e Romëve dhe Egjiptianëve 2013-2015 është një dokument i kësaj njësie vendore, i cili synon integrimin e minoritetit Rom dhe komunitetit Egjiptian në jetën social-ekonomike. Ky plan thekson katër prioritete të Dekadës së Përfshirjes së Romëve: Arsimin, Punësimin, Shëndetësinë dhe Strehimin, si dhe dy fusha prioritare kombëtare: Përfshirjen Sociale dhe Mundësitë e barabarta, si dhe Trashëgiminë Kulturore. Të drejtat e njeriut janë universale dhe të pandashme. Ato përfshijnë në vetvete një sërë të drejtash ekonomike, sociale, kulturore, politike dhe civile, të cilat janë të parashikuara në shumë standarde ndërkombëtare1. Diskriminimi gjeneron përjashtim social dhe varfëri. Të gjitha standardet ndërkombëtare të të drejtave të njeriut duhet të zbatohen në mënyrë të barabartë si për personat që i përkasin shumicës, ashtu dhe grupeve minoritare apo etnive gjuhësore. Një sërë dispozitash janë të lidhura në mënyrë të veçantë me mbrojtjen e të drejtave të minoriteteve2. Në të njëtën kohë, të drejtat dhe liritë e njeriut, përfshirë edhe të pakicave minoritare apo etnike-gjuhësore, janë të sanksionuara në Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë. Kushtetuta Shqiptare garanton parimin e përgjithshëm të barazisë para ligjit dhe mbrojtjen kundër diskriminimit mbi baza të tilla si: raca, origjina etnike, gjuha, feja, statusi social, ose prejardhja (neni 18). Kushtetuta siguron një strukturë të gjerë për mbrojtjen e promovimin e identitetit të personave që u takojnë pakicave kombëtare dhe iu njeh atyre të drejtat dhe liritë. Romët njihen si një minoritet etno-gjuhësor dhe jo si minoritet kombëtar për shkak të mungesës së vendit origjinë. Ndërkohë që Egjiptianët nuk kanë status minoriteti, me justifikimin se ata nuk flasin asnjë gjuhe tjetër dhe nuk kanë vend origjinë (Qeveria Egjiptiane nuk ka njohur origjinën e tyre të prezumuar).

Përfshirja sociale dhe integrimi i komunitetit Rom dhe Egjiptian në zhvillimin socio- ekonomik të vendit është një nga prioritetet e qeverisë shqiptare. Shqipëria ka ratifikuar Konventën Kuadër të Këshillit të Europës për mbrojtjen e Pakicave Kombëtare, e cila ka si qëllim të mbrojë të drejtat e liritë e personave që ju përkasin grupeve minoritare. Gjithashtu, Shqipëria ka ratifikuar pothuajse të gjitha Konventat e Kombeve të Bashkuara mbi mbrojtjen e të drejtave të njeriut.3 Shqipëria, gjithashtu, ka firmosur të gjitha dokumentet e Organizatës

1 Konventa Ndërkombëtare mbi të Drejtat Civile dhe Politike, Konventa Ndërkombëtare mbi të Drejtat

Ekonomike, Sociale dhe Kulturore dhe Konventa Ndërkombëtare për Mbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive Themelore të Njeriut. 2 Nenet 29 dhe 30 të Konventës mbi të Drejta e Fëmijëve të cilat parashikojnë mundësinë për të mësuar gjuhën e tyre, si dhe të drejtën e tyre për të praktikuar besimin, gjuhën dhe kulturën e tyre. Nenet e Konventës Evropiane të të Drejtave të Njeriut lidhur me mbrojtjen nga diskriminimi etnik (neni 14); e drejta për të respektuar jetën private dhe familjare (neni 8); liria e mendimit, ndërgjegjes dhe besimit fetar (neni 9); liria e shprehjes (neni 10) dhe liria për t’u organizuar në shoqata/organizata (neni 11). 3 Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut (1948) Konventa Ndërkombëtare mbi Eliminimin e të gjitha formave të diskriminimit racial (1969) Konventa Ndërkombëtare mbi të Drejtat Qytetare dhe Politike (1966) Konventa Ndërkombëtare e të Drejtave Ekonomike, Sociale dhe Kulturore (1976) Konventa Ndërkombëtare mbi Eliminimin e të gjitha formave të Diskriminimit ndaj Gruas (1980) Konventa mbi të Drejtat eFëmijëve (1989) Konventa kundër Diskriminimit në Edukim (1960)

7

për Siguri dhe Bashkëpunim në Europë (OSBE) dhe një sërë dokumentesh të rëndësishme të miratuara nga Këshilli i Evropës (KE). Shteti shqiptar për garantimin e të drejtave dhe lirive themelore të minoriteteve ka miratuar gjithashtu një sërë aktesh ligjore e nënligjore me vlera të rëndësishme, që parashikojnë jo vetëm njohjen dhe mbrojtjen e të drejtave të anëtarëve të minoriteteve, por gjithashtu dhe marrjen e masave konkrete për integrimin dhe përfshirjen e tyre në jetën publike të vendit, si edhe ruajtjen e zhvillimin e vlerave kulturore dhe identitetit të tyre etnik. Ligji i miratuar në 2010-n, kundër diskriminimit paraqet përveç të tjerave mundësi për mbrojtje të barabartë si ndaj akteve shtetërore ashtu dhe akteve të individëve privatë, në fushën e punësimit, edukimit dhe shërbimeve.

Përveç kuadrit ligjor, në kuadër të politikave sociale në drejtim të promovimit dhe mbrojtjes të të drejtave të komunitetit Rom në Shqipëri, një sërë hapash pozitive janë ndërmarrë edhe nga ana e pushtetit qendror. Qeveria shqiptare miratoi në Shtator të vitit 2003 Strategjinë Kombëtare “Për përmirësimin e kushteve të jetesës të komunitetit Rom”, dhe e miratoi atë me Vendimin e Këshillit të Ministrave nr.633, datë 18.09.2003. Kjo strategji çeli një perspektivë për integrimin social dhe përmirësimin e standardeve të jetesës së këtij komuniteti vital, tradicionalisht të vuajtur dhe margjinalizuar. Në vijim, në kontekstin e përfshirjes së Dekadës Rome 2005 – 2015, si një angazhim politik i qeverisë shqiptare për të reduktuar pabarazitë në spektrin e zhvillimit njerëzor dhe ekonomik të Romëve nëpërmjet zbatimit të reformave dhe programeve politike të hartuara u aprovua Plani Kombëtar i Veprimit 2010 – 2015, i cili synon përmirësimin e situatës së komunitetit Rom në fushat kryesore të tilla si: edukimi, shëndeti, punësimi, strehimi dhe mbrojtja sociale. Edhe pse angazhimi i qeverisë për zhvillimin e politikave për përfshirjen e Romëve është një hap i rëndësishëm dhe ka shënuar përparim, zbatimi në praktikë i këtyre politikave haset me një sërë sfidash. Pavarësisht nga masat e ndërmarra shumë Romë dhe Egjiptianë në Shqipëri janë ndikuar në mënyrë joproporcionale nga përjashtimi social, diskriminimi dhe stigma. Romët dhe Egjiptianët janë përballur me varfëri ekstreme dhe margjinalizim social dhe ekonomik. Komuniteti Rom vazhdon të jetë një nga grupet më të margjinalizuara të popullsisë në Shqipëri. Strehimi i papërshtatshëm, aksesi i limituar në tregun e punës, në edukim, në shërbimet e kujdesit shëndetësor, si dhe shërbime të tjera sociale vazhdojnë të mbeten problematikat kryesore për këtë komunitet. 4 Raportet monitoruese për zbatimin e Planit Kombëtar të Veprimit mbi Përfshirjen e Dekadës Rome konfirmojnë gjendjen e pandryshuar të komunitetit Rom në Shqipëri. Praktika diskriminuese ndaj këtij komuniteti janë akoma të pranishme në shoqërinë tonë. Numri i fëmijëve Rom që ndjekin shkollën mbetet shumë më i ulët krahasuar me numrin e fëmijëve që i përkasin shumicës së popullsisë. Shumica e fëmijëve Rom braktisin shkollën para arritjes së moshës minimale ligjore. Kjo gjithashtu i bën ata mjaft të ndjeshëm ndaj problematika të tjera sociale.

Shumica e familjeve që i përkasin komunitetit Rom dhe Egjiptian jetojnë në kushte të pasigurta, në vendbanime të cilat nuk kanë akses në sistemin e furnizimit me ujë të pijshëm dhe kanalizimin e ujrave të zeza dhe disa herë edhe në sistemin e furnizimit me energji

4 A comparative Study – Factors affecting Roma Integration in Albania; - Open Society Foundation for Albania

& Institute for Development Research and Alternatives, Tirana, 2012.

8

elektrike. Një numër jashtëzakonisht i madh në radhët e të rinjve të papunë Rom duhet të luftojnë me diskriminimin e drejtëpërdrejtë.

Duke synuar orientimin e politikave në nivel vendor në drejtim të përmirësimit të situatës së komunitetit Rom dhe Egjiptian, në kuadër të Projektit “Praktikat më të mira për Integrimin e Romëve.” u ndërmor nisma për hartimin e Planeve Vendore të Veprimi për integrimin e Romëve dhe Egjiptianëve në 6 zona pilot5, duke përfshirë këtu edhe Bashkinë e Lushnjës.

Plani Vendor i Veprimit për Integrimin e Romëve dhe Egjiptianëve është një përgjigje e Bashkisë së Lushnjes ndaj sfidave të hasura nga Komuniteti Rom dhe Egjiptian, veçanërisht në lidhje me strehimin, punësimin dhe mbrojtjen sociale, arsimimin, kujdesin shëndetësor dhe trashigimninë kulturore. Plani i Veprimit ka në themel të tij Planin Kombëtar të Veprimit të hartuar nga Qeveria Shqiptare në kuadër të Dekadës së Përfshirjes Rome 2010 – 2015. Ai reflekton plotësisht standardet e të drejtave të njeriut të parashikuara si në legjislacionin shqiptar, ashtu edhe atë ndërkombëtar. Plani i veprimit përfshin një seri aktivitetesh të parashikuara për periudhën kohore 2013 – 2015, të ndarë këto në 6 fusha kryesore, si më poshtë:

• Arsimimi; • Punësimi dhe Mbrojtja Sociale; • Strehimi dhe Infrastruktura; • Shëndeti • Përfshirja Sociale dhe Mundësitë e Barabarta • Trashëgimia Kulturore

Veprimtaritë kanë si qëllim adresimin e problematikave të hasuara nga komuniteti Rom dhe Egjiptian sipas fushave specifike, ku përfshihen iniciativa të ndërmarra qoftë nga aktorë vendor shtetëror dhe jo- shtetëror që operojnë në qytetin e Lushnjës. Bashkia e Lushnjës do të jetë struktura kryesore e cila do të koordinojë zbatimin e Planit Vendor të Veprimit, duke u bazuar në parimet e respektimit dhe mbrojtjes të të drejtave të komunitetit Rom dhe Egjiptian. Grupi i punës i ngritur në kuadër të procesit të hartimit të Planit Vendor të Veprimit, i përbërë nga aktorët kryesore në nivel vendor që kontribuojnë në mënyrë të drejtëpërdrejtë në adresimin e problematikave të komunitetit Rom dhe Egjiptian, krahas kontributit tepër të vlefshëm të dhënë gjatë hartimin e këtij dokumenti, do të jetë në të njëjtën kohë një element ndihmës në promovimin e komunikimit dhe koordinimit midis partnerëve për zbatimin me sukses të këtij plani.

5 Pogradec, Gjirokastër, Lushnjë, Lezhë, Shushicë, Grabian

9

Parimet Plani i Veprimit për Integrimin e Romëve dhe Egjiptianëve në qytetin e Lushnjës bazohet në parimet e mëposhtme:

Parimi i barazisë dhe mos-diskriminimit Ky është një parim i cili ka baza të qarta kushtetuese (neni 18). Organi më i lartë legjislativ detyrohet që të ketë kurdoherë parasysh që në çastin që miraton ligje të caktojë të drejta dhe detyrime të barabarta për të gjitha subjektet. Sipas këtij parimi, të gjitha qëniet njerëzore janë të barabartë në të drejta dhe dinjitet. Askush nuk duhet privilegjuar apo diskriminuar për shkak të gjinisë, racës, fesë etnisë, gjuhës, bindjeve politike fetare a filozofike, gjendjes ekonomike, arsimore, sociale. Mosdiskriminimi dhe barazia janë në themel të të gjitha standardeve ndërkombëtare dhe legjislacionit vendas lidhur me grupet minoritare dhe grupe të tjera në pozita jo të favorshme. Këto standarde gjithashtu inkurarojnë shtetet për të promovuar zhvillimin e kushteve bazë për t’iu mundësuar të gjithëve të përfitojnë nga mundësitë e barabarta për arsimim, punësim, strehim dhe kujdes shëndetësor. Kjo gjithashtu përfshin mundësinë e shteteve për të zbatuar veprime pozitive (diskriminim pozitiv), për të përshtatur masa të posaçme favorizuese dhe për të ofruar mundësi të posaçme të trajtimit ose mbështetjes ndaj individëve, kategorive ose grupeve, kur ekzistojnë kushte të arsyeshme dhe objektive.

Integrim Social Një tjetër parim i rëndësishëm i këtij Plani është përfshirja sociale e popullatës Rome dhe Egjiptiane. Pavarësisht përpjekjeve të bëra vitet e fundit, kjo kategori e popullsisë është akoma një nga grupet sociale më të pafavorizuara, duke u prekur kështu drejtëpërdrejtë nga proçesi i përjashtimit social. Në këto kushte, është e rëndësishme të rrisim përpjekjet për të promovuar aksesin në punësim dhe në të gjitha burimet, të drejtat, të mirat dhe shërbimet të popullatës Rome dhe Egjiptiane që përjetojnë përjashtim social apo janë në risk të kësaj dukurie. Mbi bazën e këtij parimi, plani synon të parandalojë rrezikun e përjashtimit social, duke vepruar në favor të individëve dhe familjeve më vulnerabël Rome dhe Egjiptiane, si dhe duke aktivizuar dhe lehtësuar pjesëmarrjen e të gjithë aktorëve.

Qytetari dhe pjesëmarrje Dinjiteti dhe drejtësia janë dy nga vlerat më të vlerësuara nga institucionet dhe shoqëria civile me qëllim për të promovuar ushtrimin e plotë të të drejtave nga të gjithë individët. Mbrojtja e të drejtave qytetare të popullsisë Rome dhe Egjiptiane në vendin tonë, domosdoshmërisht përfshin përmirësimin e imazhit të tyre publik dhe njohjen e kontributit pozitiv të kulturës së tyre ndaj shoqërisë shqiptare. Ndërsa ka patur përpjekje të shumta dhe të ndryshme nga institucionet dhe organizatat jo-fitimprurëse për të përmirësuar imazhin publik të popullsisë Rome dhe Egjiptiane, ka akoma perceptime negative nga grupe të ndryshme të shoqërisë, të cilat çojnë në situata diskriminuese për këtë target grup. Me qëllim garantimin e ushtrimit të të drejtave të qytetarisë dhe për t’i bërë anëtarët e komunitetit Rom dhe Egjiptian të ndjehen të realizuar në jetën e tyre përditshme, është absolutisht thelbësore që organet publike dhe private të lehtësojnë dhe inkurajojnë në të gjitha fushat e jetës publike, politike, dhe sociale pjesëmarrjen e tyre. Pjesëmarrja duhet të ushtrohet në të gjitha nivelet e shoqërisë, si në mundësinë për të patur pozicione publike, ashtu dhe në përfaqësimin e komunitetit Rom në sektorin jo – qeveritar. Është gjithashtu e

10

nevojshme të inkurajohet pjesëmarrja e grupeve më të përjashtuara, të cilët kanë akoma një rrugë të gjatë për të arritur ushtrimin efektiv të të drejtave të tyre si qytetarë/shtetas të shtetit shqiptar.

Parimi i Decentralizimit Një nga parimet bazë për qeverisjen vendore jo vetëm për Shqipërinë, por edhe në vendet e tjera, sidomos ato me traditë të shteteve të centralizuara është parimi i decentralizimit të pushtetit. Ky parim qëndron në themel të organizimit dhe funksionimit të qeverisjes vendore. Ai ushtrohet nëpërmjet parimit kushtetues të autonomisë vendore dhe kushtëzon ekzistencën e një pushteti vetëqeverisës vendor, sipas koncepteve të përparuara të organizimit të shtetit demokratik. Mënyra e organizimit dhe e funksionimit të qeverisjes vendore si dhe raporti që ajo ka me pushtetin qendror varen nga kuptimi kushtetues dhe ligjor që i jepet decentralizmit të pushtetit, autonomisë vendore dhe vetëqeverisjes. Në këtë kuadër, ky dokument bazuar në parimin e decentralizimit politik synon t’ju japë anëtarëve të komunitetit rom dhe egjiptian si dhe përfaqësuesve të zgjedhur më shumë pushtet në procesin e marrjes së vendimeve publike. Hartimi i këtij plani veprimi është mbështetur në decentralizimin politik, administrativ dhe fiskal.

‘Masat e veçanta” për minoritetet apo grupe të tjera etnike – gjuhësore nuk duhet të diskriminojnë pjesën tjetër të popullsisë Arritja e barazisë në thelb mund të kërkojë marrjen e masave të veçanta dhe të tilla masa nuk duhet të konsiderohen si diskriminuese. Konventa Kuadër për Mbrojtjen e Pakicave Kombëtare (neni 4) ndalon në mënyrë të veçantë diskriminimin e bazuar mbi përkatësinë në një minoritet dhe specifikon që marrja e masave plotësuese dhe të përshtatshme mund të kërkohet për të promovuar barazinë e plotë dhe efektive midis personave që u përkasin minoriteteve dhe atyre që u përkasin shumicës së popullsisë. Të tilla masa nevojiten të jenë në konformitet të plotë me parimin e propocionalitet me qëllim që të mos konsiderohen diskriminuese ndaj pjesës tjetër të shoqërisë përderisa ato përmbushin kushte të caktuara dhe shërbejnë për të ekuilibruar sjelljet diskriminuese. Ky dokument thekson që veprimet e administratës publike duhet të respektojnë parimin e proporcionalitetit dhe të mos cenojnë thelbin e lirive dhe të drejtave të njeriut.

11

Procesi i hartimit të planit të veprimit, metodologjia

Metodologjia Hartimi i Planit Vendor të Veprimit ka qenë një proces këshillues dhe gjithëpërfshirës. Ngritja e ekipit të punës, identifikimi i mbështetësve institucionalë dhe takimet prezantuese me ta, i paraprinë analizës së gjendjes së komunitetit Rom dhe Egjiptian në qytetin e Lushnjës. Mbledhja e të dhënave është realizuar nëpërmjet punës në terren të ekspertit vendor, bazuar kjo si në kontaktet e drejtëpërdrejta me komunitetin Rom dhe Egjiptian (në takime individuale apo fokus grupe), ashtu dhe në takimet me aktorë shtetërorë dhe jo- shtetërorë në nivel vendor. Një ndihmë të veçantë në mbledhjen e të dhënave ka dhënë grupi i punës i përbërë nga aktorë të ndryshëm vendorë, i ngritur që në fillim të muajit dhjetor 2012, me qëllim që të ndihmojë, lehtësojë dhe ofrojë kontributin e tij gjatë tërë procesit të hartimit të Planit Vendor të Veprimit. Ngritja e grupit të punës dhe organizimi i takimeve periodike synuan angazhimin konkret të aktorëve vendorë dhe rajonalë gjatë gjithë procesit të hartimit të planit vendor të veprimit. Takimet kanë qenë ndëraktive dhe janë karakterizuar nga diskutime të vazhdueshme, ndarje idesh dhe opinionesh, bazuar kjo në përvojat konkrete të punës dhe problematikat e hasura gjatë punës së përditshme me komunitetin Rom dhe Egjiptian. Gjatë këtyre takimeve, anëtarët e grupit të punës dhanë kontributin e tyre të drejtpërdrejtë në lidhje me analizën e gjendjes lidhur me nevojat e komunitetit Rom dhe Egjiptian në qytetin e Lushnjës, si dhe ide dhe rekomandime konkrete për ndërhyrjet që duhen përfshirë në këtë dokument, si dhe mënyrat efektive për t’i vënë në zbatim. Çdo fushë e identifikuar është adresuar në mënyrë të veçantë duke identifikuar veprimtari të detajuara dhe konkrete, indikatorë, aktorët përgjegjës, mbështetësit si dhe buxhetin e parashikuar dhe burimin e mundshëm, nga i cili mund të sigurohet ky buxhet, duke përfshirë pushtetin qendror, pushtetin vendor, donatorë apo organizata të shoqërisë civile. Mendimet e anëtarëve të grupit të punës janë pasqyruar në mënyrë të vazhdueshme deri në përfundimin e këtij dokumenti.

Mjaft e dobishme, gjatë tërë procesit të hartimit të PLVRERE, ka qenë këshillimi i vazhdueshëm nga stafi i projektit të OSCE/ODIHR “Praktikat më të mira për Integrimin e Romëve”, të cilët jo vetëm mundësuan këshillimin e vazhdueshëm të ekspertëve në nivel vendor, të përcaktuar për të hartuar këtë plan veprimi, por gjithashtu mundësuan shkëmbimin e përvojave me ekspertë të tjerë të përfshirë në hartimin planeve të veprimit, si dhe mësimin nga praktikat më të mira në Rajon në lidhje me hartimin e një plani veprimi të qëndrueshëm, efektiv dhe funksional.

12

Grupi i punës Grupi i punës përbëhet nga 12 anëtarë, si më poshtë:

� Eksperti Vendor (OSBE/ODIHR)- Ferit Milanj � Nën kryetarja e Bashkisë – Teuta Korreshi � Përfaqësuesja e zyrës së punës Lushnje – Vala Akulli � Administratorja në nivel vendor e shërbimit social – Liljana Sholla � Përfaqësuesja e zyrës së dhunës në familje në Bashkinë e Lushnjës – Laureta Xhafa � Përfaqësuesja e zyrës arsimore – Ortenca Meco � Përfaqësues nga NGO-të Rome që ndodhen në komunitet – Isuf Latifi � Përfaqësuesja e zyrës së gjendjes civile Lushnjë – Pranvera Rizai � Përfaqësues nga zyra e strehimit, Bashkia Lushnjë – Denis Korreshi � Përfaqësuesja nga Njësia Vendore që mbulon çështjet e shëndetit – Jonida Këmbora � Përfaqësues i zgjedhur nga komuniteti – Asqeri Saliu � Përfaqësues nga Dhoma e Tregtisë/ biznese vendore në nivel komunash – Nikoll

Andoni

13

Struktura organizative e mekanizmit koordinues, monitorues dhe zbatues Struktura organizative e mekanizmit koordinues, monitorues dhe implementues të planit vendor të veprimit për integrimin e komunitetit Rom dhe Egjiptian do të jetë pjesë e Bashkisë së Lushnjës dhe do të strukturohet si më poshtë vijon:

Mirëfunksionimi i kësaj strukture do të bazohet në Udhëzimin nr.1 datë 2.2. 2007 të Ministrisë së Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanseve të Barabarta, ku bashkitë/komunat, një herë në katër muaj dërgojnë informacion në sektorin e ndihmës dhe shërbimeve shoqërore të qarkut, në zbatim të VKM nr. 618, datë 7.9.2006, “Për treguesit e vlerësimit dhe monitorimit të programeve të mbrojtjes shoqërore”.

Në të njëjtën kohë, një shtysë për mirëfunksionimin e kësaj strukture do të jetë edhe sistemi elektronik www.romalb.org i monitorimit të treguesve të planit Kombëtar të Veprimit të “Dekadës së Përfshirjes së Romëve”, i cili i detyron Këshillat e Qarqeve për të mbledhur të dhëna nga të gjitha njësitë vendore që janë nën juridikisionin e tyre, si dhe për t’i raportuar këto të dhëna direkt në Sekretariatin Teknik për Romët. Monitorimi dhe vlerësimi do të kryhet nga Grupi i Punës i ngritur në kuadër të procesit të hartimit të planit të veprimit.

Koordinator i Planit

të Veprimit

Nënkryetari i Bashkisë

GP për çështje të

strehimit dhe

infrastrukturës

1.______________

2.______________

GP për arsim

1.______________

2.______________

GP për shëndetësi

1.______________

2.______________

GP për përfshirje

sociale dhe mundësi

të barabarta

1.______________

2.______________

GP për punësim dhe

mbrojtje sociale

1.______________

2.______________

GP për trashëgiminë

kulturore

1.______________

2.______________

Figura 1. Struktura organizative

14

Pas miratimit nga Këshilli Bashkiak i Planit të Veprimit për qytetin e Lushnjës, Plani i veprimit do të botohet dhe kopje të tij do t’iu shpërndahen të gjitha institucioneve dhe organizatave, të cilat do të ftohen për të siguruar informacion nga perspektiva e fushave të tyre të punës, fusha këto në përputhje me veprimtaritë e planifikuara. PLVRE do të printohet në dy gjuhë në shqip dhe anglisht me qëllim që t’iu vihet në dispozicion jo vetëm aktorëve vendas, por edhe donatorëve ndërkombëtarë. Veprimtaritë e mëposhtme janë parashikuar bazuar në informacionin e paraqitur më lart:

• rishikimi i PLVRE çdo gjashtë muaj, duke përfshirë edhe informimin e publikut; • eksperti vendor, i ndihmuar nga grupi i punës do të hartojë gjithashtu një raport

progresi pas zbatimit 6 mujor të PLVRE, raport i cili do t’i dorëzohet Kryetarit të Bashkisë së Lushnjës. Gjetjet e vlerësimit do të përdoren me qëllim kryerjen e rishikimeve të mundshme të objektivave dhe veprimtarive të planifikuara dhe përmirësimit të tyre në fazën e rishikimit.

OJQ-të vendore dhe ndërkombëtare, si dhe shoqëria civile do të jenë në pozicionin e trupit këshillues.

Përgjegjësitë e organeve kryesore të strukturës së mësipërme

• Koordinatori: Koordinimi, bashkërendimi, monitorimi dhe raportimi mbi zbatimin e aktiviteteve të PLVRE për komunitetet, si dhe kryesimi i takimeve me grupet e punës.

• Sekretariati (Grupi Teknik i Punës për Planin e Veprimit): Grumbullon materialet e GP, sistemon, analizon si dhe përcjell vendimet përkatëse të koordinatorit ndaj GP. Përgatit materiale të nevojshme për Koordinatorin.

• Grupi punues (GP): Pjesë përbërëse e Grupit të punës janë përfaqësuesit e bashkisë, mandatet e të cilëve janë të koordinojnë zbatimin e Planit të Veprimit, të monitorojnë dhe raportojnë mbi të arritjet.

15

Një historik i shkurtër mbi komunitetin Rom dhe Egj iptian

Romët jetojnë në Shqipëri për më tepër se 600 vjet. Ata kanë arritur në Shqipëri para pushtimit otoman. Nga studimet e bëra mendohet se kanë ardhur nga India, pastaj nëpërmjet Ballkanit në Europë. Origjina e tyre njihet jo për shkaqe të dëshmive të sakta historike, por kryesisht nga analizat gjuhësore. Në kohën e pushtimit otoman për arsye sigurie, romët kanë ndryshuar besimin e tyre fetar duke e konvertuar në besim mysliman, njëlloj siç bëri një pjesë e mirë e popullsisë etnike shqiptare në atë kohë. Gjatë Luftës së Dytë Botërore, romët e Shqipërisë nuk u persekutuan në kampet e vdekjes siç ndodhi në shumë vende të Europës Lindore. Romët shqiptarë kanë marrë pjesë në luftë dhe shumë prej tyre kanë luftuar së bashku me ushtrinë shqiptare kundër pushtuesve të huaj. Mbas luftës shteti shqiptar ndoqi politikën e asimilimit dhe të homogjenizimit të kombit shqiptar, duke e konsideruar popullsinë Rome si pjesë të popullsisë shqiptare. Vlen për t’u theksuar se gjatë regjimit komunist, romët kanë përfituar punësim, kanë përfituar nga reforma agrare mbi tokën, sigurinë për të nesërmen, shkollimin e detyruar, strehimin, etj., çka bëri që ata të integrohen me popullsinë e shumicës, pavarësisht nga të metat e atij sistemi. Në përputhje me politikën e punësimit të plotë, shteti shqiptar ishte i detyruar të punësonte si burrat dhe gratë në bazë të nivelit të shkollimit dhe të aftësive të tyre profesionale. Me përmbysjen e komunizmit dhe me fillimin e ndryshimeve demokratike romët ishin të parët që humbën punësimin dhe u bënë pjesë e grupeve më vulnerabël dhe të margjinalizuara të shoqërisë. Për shkak të mungesës së arsimit dhe të kualifikimit të nevojshëm pozicioni i tyre në shoqëri ndryshoi në mënyrë drastike. Si rezultat i varfërisë së krijuar, me një përjashtim të vogël, brezi i ri i fëmijëve Romë, për të qenë krah pune për familjet e tyre nuk ishin në gjendje të ndiqnin shkollat. Ata u bënë pre e dukurive negative sociale të tilla si lypja, prostitucioni, trafikimi etj. Gjendja ekonomike e Romëve dhe kushtet e jetesës janë në nivel tepër të ulët, me kushte të shëndetit dhe të strehimit tepër të këqija. Komuniteti Egjiptian është një ndër komunitetet më të vjetra të Shqipërisë. Shumica e tyre janë të vendosur në qendrat urbane, ndërkohë që një pjesë e tyre jetojnë dhe në zonat rurale. Ardhja e Egjiptianëve drejt Ballkanit daton qysh në kohën e luftës së “Aleksandrit të madh”, i cili kur u kthye nga Egjipti në Maqedoni mori me vete edhe Egjiptian, jo si skllevër por si mjeshtra të punimit të hekurit. Një ardhje tjetër e Egjiptianëve drejt Ballkanit është në vitin 513, kur në Egjipt ranë disa sëmundje që po shfarosnin popullsinë në masë. Një ndër sëmundjet ishte ajo e “Murtajës”. Në këto vite vetë perandori dha urdhër që popullsia të shpërngulej për në vendet e tjera. Një ardhje tjetër është në shekullin e VI kur u regjistruan tërmetet e fuqishme, të cilat shkatërruan mjaft qytete në Egjipt. Mjeshtëritë kryesore të egjiptianëve kanë qenë përpunimi i hekurit, duke punuar kryesisht si kovaçë, teneqexhi, bakërxhi, bizhuteri bërës, këpucar etj. Përveç përpunimit të metalit ata kanë qenë të aftë edhe në punën me baltën duke i transformuar ato në tulla dhe në tjegulla e në punime artistike. Një rëndësi të veçantë egjiptianët i kanë kushtuar edhe arsimimit për të marrë sa më shumë dije dhe kulturë, por kjo ka qenë në varësi të kushteve ekonomike që secila familje ka pasur.

Romët dhe Egjiptianët në Bashkinë Lushnjë

Romët dhe Egjiptianët u përkasin grupeve më vulnerabël dhe të margjinalizuara në Qarkun e Fierit dhe specifikisht në Bashkinë Lushnjë. Romët dhe egjiptianët në Lushnjë përbëjnë

16

2.78% të popullsisë së saj. Ata vuajnë nga varfëria, niveli i ulët arsimor, kushtet shumë të vështira dhe aspak të shëndetshme të banimit, mungesa e aksesit në të drejta dhe shërbime sociale, si dhe nga forma të ndryshme të diskriminimit. Shumica e Romëve dhe Egjiptianëve janë totalisht të varur nga puna informale dhe fëmijët e tyre janë veçanërisht vulnerablë ndaj dukurisë së trafikimit si dhe shfrytëzimit për punë, duke përfshirë lypjen, mbledhjen e hekurishteve etj.

Romët dhe egjiptianët në Lushnjë shpesh nuk kanë mundësi punësimi për shkak të mungesës së kualifikimit profesional dhe diskriminimit. Shumica e tyre jetojnë me të ardhurat e fituara nga puna informale. Situata tepër e vështirë ekonomike e shumë familjeve dhe diskriminimi i vazhdueshëm ndikojnë në mënyrë direkte në kushtet e banimit të tyre. Shtëpitë e këtyre komuniteteve dhe veçanërisht të Romëve nuk kanë lidhje me infrastrukturën bazë, si ujë, energji elektrike dhe shërbime të tjera publike.

Përjashtimi social dhe ekonomik kontribuon në mënyrë natyrale në shëndetin jo të mirë të anëtarëve të komunitetit Rom dhe Egjiptian. Ekziston një listë e barrierave direkte dhe indirekte që kufizojnë aksesin në kujdesin shëndetësor të Romëve. Shumë fëmijë Rom vuajnë nga kequshqyerja duke afektuar shëndetin e tyre, në përgjithësi, si dhe aftësinë e tyre për të mësuar.

Romët në Savër kanë ardhur rreth viteve 1965 deri në vitin 1969 dhe më së fundmi pas viteve ‘90. Romët janë marrë me bujqësi dhe blektori si në sistemin e kaluar të komunizmit ashtu dhe në kohët e sotme. Frekuentimi i shkollës nga romët është gjithnjë e në rritje dhe tani në mes romëve në zonën e Savrës ka edhe studentë. Gjithashtu Romët në Lushnje kanë dhe përfaqësinë e tyre në Këshillin Bashkiak të Lushnjës duke krijuar kështu mundësi të përfshirjes në procesin e vendimmarrjes në nivel vendor edhe për këtë komunitet. Egjiptianët në Lushnjë kanë ardhur rreth shekullit të XVI. Ata jetojnë jo në kushte normale pasi kanë probleme, të cilat kërkojnë vëmendje ndaj kësaj shtrese në fusha si edukimi, strehimi, punësimi, shëndetësia etj. Sot Egjiptianët i gjen në vende pune si në administratën vendore apo qendrore, në ndërmarrjet e shërbimeve publike, kjo në bazë të formimit të tyre profesional. Ne sot kemi disa egjiptianë që kanë arsim të lartë dhe disa të tjerë që janë në proces të përfundimit të studimeve universitare.

Adresimi i problematikave të sipërpërmendura dhe inkurajimi i procesit të përfshirjes sociale të komunitetit Rom dhe Egjiptian dikton nevojën për koordinimin e iniciativave të reja, inkurajimin e programeve të integruara. Më tepër mbështetje kërkohet jo vetëm nga ana e qeverisë qendrore, por dhe asaj vendore, e cila në vijim të procesit të decentralizimit ka fituar forca të reja për të siguruar dhe përmirësuar shërbimet bazë, duke rritur aksesin në shërbime dhe adresuar nevojat e komunitetit Rom dhe Egjiptian.

Në Bashkinë Lushnjë jetojnë 445 familje rome dhe egjiptiane (65 familje rome dhe 380 familje egjiptiane, me një numër total anëtarësh prej 1538 personash (260 anëtarë nga komuniteti Rom dhe 1278 nga ai Egjiptian), të cilët janë vendosur në 5 rajonet e qytetit të Lushnjës. Anëtarët e komunitetit Rom janë të vendosur në Rajonin nr.5 të qytetit të Lushnjës, e njohur ndryshe edhe si zona e Savrës, ndërsa familjet egjiptiane janë të shpërndara në rajonet 1, 2, 3 dhe 4. Përsa i përket familjeve egjiptiane, ato janë pothuajse të gjithë vendase, të vendosura në qytetin e Lushnjës që në vitin 1820, ndërkohë që ka edhe një ardhje tjetër të komunitetit

17

Egjiptian në vitin 1928. Lidhur me familjet rome, vetëm 76% e tyre janë autoktone, kurse pjesa tjetër janë familje të ardhura nga qytete e fshatra të tjera. Lidhur me strukturën familjare, si për komunitetin Egjiptian, ashtu dhe atë Rom, shumica e familjeve kanë 3 – 6 anëtarë. Raste të familjeve me 7- 8 anëtarë hasen vetëm tek komuniteti Rom dhe përkatësisht janë 10 familje egjiptiane me 7 anëtarë dhe 10 familje me 8 anëtarë. Figura 2. Popullsia Rome dhe Egjiptiane (të dhëna gjinore) Përsa i përket grupmoshës, kemi një shtrirje të tillë për të dy komunitetet, si më poshtë:

Përkatësia Mosha (vjeç)

≤7 8-14 15-18 19-30 31-40 41-50 51-60 61-70 >70 Total

Rom M 7 16 15 26 22 24 15 8 1 134 F 7 12 10 18 15 15 12 7 4 100 Totali 13 25 22 36 30 33 24 12 5 200

Egjiptian M 60 72 67 110 100 110 75 40 40 674 F 90 70 50 90 80 80 70 37 37 604 Totali 150 142 117 200 180 190 145 77 77 1278

Romët dhe Egjiptianët 163 167 139 236 210 223 169 89 82 1478 Tabela 1. Popullsia sipas grupmoshës Figura 3. Popullsia sipas grupmoshës dhe gjinisë

18

Fushat kryesore të Planit Vendor të Veprimit

Arsimi Përfshirja e fëmijëve romë në sistemin shkollor ka qenë një nga prioritetet kryesore të politikave të ndërmarra në kuadër të Dekadës së Përfshirjes së Romëve, si në nivel qendror, ashtu dhe atë vendor. Megjithatë, romët në Shqipëri vazhdojnë të kenë nivel më të ulët arsimimi dhe kalojnë më pak vite në shkollë sesa grupet e tjera të popullsisë6. Shkaqet e nivelit të ulët të arsimit në komunitetin Rom janë të shumta, por më i rëndësishmi vazhdon të mbetet varfëria ekstreme. Migrimi dhe emigrimi janë faktorë të tjerë që ndikojnë në përqindjen e regjistrimit apo të braktisjes së shkollës nga fëmijët romë. Disa fëmijë romë nuk regjistrohen në shkollë ose ata e braktisin atë sepse familjet e tyre migrojnë gjatë vitit akademik apo vendosin të shkojnë diku jashtë. Niveli i ulët arsimor i prindërve Rom është një arsye tjetër që i pengon fëmijët të shkojnë në shkollë, apo ta braktisin atë përfundimisht pasi regjistrohen. Gjithashtu, paaftësia për të folur gjuhën shqipe është një nga vështirësitë me të cilën përballen fëmijët Rom kur fillojnë të shkojnë në shkollë. Kjo vështirësi varet nga mungesa e klasave parashkollore të mësimit të gjuhës shqipe për këta fëmijë, si dhe nga mungesa e mësuesëve romë, të cilët mund t’i ndihmonin më shumë fëmijët romë në studimet e tyre. Në Bashkinë e Lushnjës kemi këto të dhëna lidhur me arsimimin e anëtarëve të komunitetit Rom dhe Egjiptian, si më poshtë: Përkatësia

Të pa arsimuar

Arsimi fillor jo i plotë

Shkolla fillore

Shkolla e mesme Studentë

Romët 35 10 210 2 2 Egjiptianët 200 400 450 50 30 Totali 235 410 610 52 12

Tabela 2. Situata lidhur me arsimin tek komuniteti Rom dhe Egjiptian në Lushnjë Ajo çka vihet re fare qartë është se një përqindje e madhe e anëtarëve të komunitetit Rom (80.7 %) kanë kryer vetëm ciklin fillor të arsimimit, 17.3% ose janë të paarsimuar ose nuk e kanë përfunduar ciklin fillor të arsimimit. Ndërkohë që, për komunitetin Egjiptian përqindja e personave të arsimuar është më e lartë krahasuar me atë të komunitetit Rom. Niveli i arsimimit i popullsisë Rome është shumë më i ulët sesa mesatarja në shkallë vendore. Ky nivel është më i ulët krahasuar edhe me vetë nivelin e arsimit të komunitetit Egjiptian. Përqindja mesatare lidhur me aftësinë e shkrimit dhe leximit të gjuhës shqipe tek Romët e kontaktuar në qytetin e Lushnjës është vetëm 62 %, krahasuar me 97 % që është përqindja e shkrimit dhe leximit tek popullsia jo Rome.

6 Raport i posaçëm i Avokatit të Popullit “ Për mbrojtjen dhe respektimin e të drejtave të komunitetit Rom në Shqipëri”, 2009

19

Përsa i përket shkrimit dhe leximit në komunitetin Rom dhe Egjiptian në qytetin e Lushnjës, gjendja paraqitet si më poshtë: Tabela 3: Aftësitë e të shkruarit dhe lexuarit e gjuhës shqipe Përkatësia E dinë shkrim-leximin Dinë shkrim-leximin

pjesërisht: Analfabetë

Meshkuj Femra Meshkuj Femra Meshkuj Femra Romët 100 100 16 14 15 15 Egjiptianët 600 500 30 20 89 89 Totali 700 600 46 34 104 104 Niveli i regjistrimit të fëmijëve Rom në institucionet e arsimit parashkollor rezulton si më poshtë: Në institucionet parashkollore:

Tabela 4. Arsimi parashkollor

Nga të dhënat e identifikuara, rezulton se nuk ka asnjë fëmijë Rom që nuk frekuenton sistemin parashkollor. Të gjithë fëmijët romë të grupmoshës 5-6 vjeç e ndjekin në 100% nivelin parashkollor të arsimimit. nNdërkohë, përsa i përket fëmijëve që i përkasin familjeve Egjiptiane janë identifikuar 10 fëmijë, të cilët nuk janë të regjistruar në sistemin parashkollor. Përsa i përket numrit të fëmijëve që ndjekin shkollën fillore, rezulton si më poshtë:

Në arsimin fillor: Përkatësia Meshkuj Femra Romë 7 6 Egjiptianë 63 72 Totali 70 78 Tabela 5. Arsimi fillor Nga mbledhja e të dhënave në terren janë identifikuar 2 fëmijë romë të cilët kanë braktisur arsimin e detyrueshëm (9 vjeçar), ndërkohë që nuk ka asnjë fëmijë nga familjet egjiptiane që ta ketë braktisur arsimin e detyrueshëm.. Lidhur me numrin e fëmijëve romë dhe egjiptianë të cilët ndjekin shkollën e mesme, rezulton si më poshtë: Në shkollat e mesme: Përkatësia Meshkuj Femra Romët 1 1 Egjiptianët 6 10 Totali 7 11 Tabela 6. Frekuentimi i arsimit të mesëm meshkuj e femra e shprehur në përqindje

Përkatësia Meshkuj Femra Romë 3 3 Egjiptianë 25 25 Totali 28 28

20

Ashtu siç mund të vihet re dhe nga grafiku numri i femrave që ndjekin shkollën e mesme është më i madh sesa numri i meshkujve, ndërkohë që numri total i fëmijëve egjiptianë që ndjekin shkollën e mesme është më i madh sesa ai i fëmijëve romë. Figura 4. Arsimi i mesëm midis femrave sipas komuniteteve

Figura 5. Arsimi i mesëm midis meshkujve sipas komuniteteve Shkaqet e braktisjes së shkollës së mesme janë të ndryshme për femrat dhe meshkujt. Faktorë të tillë si: martesat në moshë të hershme, pamundësia ekonomike, trysnia nga komuniteti i tyre, perceptimi negativ mbi shkollën e mesme renditen ndër shkaqet kryesore që i shtyjnë femrat Rome për të braktisur shkollën e mesme, ndërsa për meshkujt dedikimi i tyre me kohë të plotë për sigurimin e të ardhurave është një ndër faktorët kryesorë që i shtyn ata për të braktisur shkollën. Për fëmijët që u përkasin grupeve vulnerabël dhe që nuk kanë pasur mundësi të ndjekin shkollën në Bashkinë e Lushnjës po zbatohet programi i shansit të dytë dhe përkatësisht në shkollat “Kongresi i Lushnjës” dhe “Skënder Libohova”, ku 20 nxënës të cilët u përkasin familjeve egjiptiane e frekuentojnë këtë program. Është e rëndësishme të theksojmë që në këtë program nuk ka asnjë fëmijë rom, edhe pse janë identifikuar 2 fëmijë romë, të cilët kanë braktisur shkollën. Bashkia Lushnjë ka mundësuar transportin për në shkollë për fëmijët romë që ndjekin arsimin e mesëm, por aktualisht ky është një shërbim i cili paguhet individualisht. Pavarësisht nga kjo është e rëndësishme të theksojmë që ky shërbim ka ndikuar drejtëpërdrejtë në rritjen e numrit të fëmijëve romë të cilët ndjekin sistemin arsimor, veçanërisht, ata që ndjekin arsimin e detyrueshëm 9- vjeçar. Përsa i përket arsimit të lartë, numri total i studentëve që i përkasin komunitetit Rom dhe Egjiptian është 11, nga këta 1 student i përket komunitetit Rom dhe 10 studentë i përkasin komunitetit Egjiptian.

Plani Kombëtar i Veprimit për Integrimin e Romëve dhe Egjiptianëve

2013 - 2015

21

Duke iu referuar të dhënave të paraqitura më lart, gjendja arsimore për anëtarët e komunitetit Rom dhe Egjiptian në qytetin e Lushnjës paraqitet si më poshtë: Figura 6: Të dhëna përmbledhëse lidhur me frekuentimin e sistemit arsimor

Arsimimi është një element tepër i rëndësishëm në integrimin dhe përfshirjen sociale të komunitetit Rom. Mungesa e arsimimit është e lidhur drejtëpërdrejtë me mungesën e aksesit në tregun e punës, me përjashtim të atyre punëve, të cilat nuk kërkojnë ndonjë aftësi të veçantë dhe që janë kryesisht punë që sigurojnë të ardhura tepër të ulta dhe që në shumicën e rasteve janë punë informale dhe nuk mbulojnë sigurimet shoqërore. Investimi në arsimim, në kuadër të politikave ndërkulturore arsimore, si dhe formimit profesional do të jetë në fokusin kryesor të politikave në nivel qendror dhe vendor, ashtu siç ndodh me shumicën e popullsisë së të njëjtit brez.

Punësimi dhe mbrojtja sociale Megjithëse pjesëmarrja e të rriturve romë në kurset profesionale ka qenë në rritje, rezultatet tregojnë që nuk janë ndërmarrë veprime efiçente për të integruar këtë target grup në tregun e punës. Përpjekjet e qeverisë për të favorizuar përfshirjen e Romëve në programet për promovimin e punësimit për personat në nevojë nëpërmjet skemës së subvencionimit të pagesave dhe mbulimit të taksave për punonjësit nuk janë efektive. Qeveria ka nxjerrë një rregullore për promovimin e lehtësirave fiskale për bizneset që promovojnë punësimin e Romëve, por deri tani nuk janë marrë veprime me qëllim promovimin e rregulloreve të tilla7. Sipas studimeve të ndryshme, të ardhurat e familjeve Rome sigurohen në pjesën më të madhe nga tregu informal, i cili nga ana tjetër krijon një paqëndrueshmëri të lartë.

7 A comparative Study – Factors affecting Roma Integration in Albania; - Open Society Foundation for Albania & Institute for Development Research and Alternatives, Tirana, 2012.


2013 - 2015

22

Numri total i personave të komunitetit Rom e Egjiptian që janë identifikuar si të papunë është 680 persona, ku 80 nga këta i përkasin komunitetit Rom dhe 600 atij Egjiptian. Numri i personave nga komuniteti Rom dhe Egjiptian të regjistruar si punëkërkues në zyrën e Punës në qytetin e Lushnjës është 470 persona, nga të cilët 48 persona i përkasin komunitetit Rom dhe 422 atij Egjiptian. Numri i personave të punësuar dhe që përfitojnë nga skemat e sigurimeve është 39 persona, nga të cilët 1 person i përket komunitetit Rom dhe 38 atij Egjiptian. Numri i personave të papunë që mbështeten në ndihmën ekonomike është gjithsej 263 familje. Nga këta 8 janë nga familjet Rome dhe 255 nga familjet Egjiptiane. Bazuar në ligjin nr.9355, datë 10.03.2005, “Për ndihmën dhe shërbimet shoqërore”, Drejtoria e Ndihmës Ekonomike dhe Shërbimit Social në Bashkinë e Lushnjës, me anë të administratorëve socialë në rajone ka filluar t’u japin informacion dhe ndihmë romëve për plotësimin e dokumenteve për përfitimin e ndihmës ekonomike dhe aktualisht në këtë skemë është mundësuar përfshirja e 8 familjeve Rome. Numri i personave që janë të vetpunësuar gjithsej janë 94 persona, nga këta 20 persona nga komuniteti Rom dhe 74 persona nga komuniteti Egjiptian. Profesionet më të zakonshme janë mbledhja e hekurishteve, punë sezonale në sektorin e bujqësisë, ose shitja në rrugë e rrobave të përdorura etj. Duke parë edhe gjendjen e paraqitur më lart në lidhje me punësimin e personave të këtyre komuniteteve, të ardhurat e shumicës së familjeve janë minimale dhe nuk mund t’i kënaqin nevojat elementare për ekzistencë, çka tregohet edhe nga të dhënat në vijim: Figura 7. Niveli i të ardhurave për familjet Rome dhe Egjiptiane

Figura 8. Mendimet e anëtarëve të familjeve Rome dhe Egjiptiane në lidhje me nivelin e të ardhurave të tyre


2013 - 2015

23

Formimi profesional Numri i personave që kanë përfituar nga kurset profesionale nga Zyra e Formimit Profesional është shumë i ulët. Në total janë vetëm 4 persona (femra) që kanë përfituar nga kurset e formimit profesional (1 person nga komuniteti Rom dhe 3 nga ai Egjiptian). Numri i ulët i personave të përfshirë në kurset profesionale të organizuara nga Qendra Rajonale e Formimit Profesional lidhet me vetë vendndodhjen e kësaj qendre në qytetin e Fierit. Niveli tepër i ulët i të ardhurave për familjet e komunitetit Rom dhe Egjiptian e bën të pamundur përballimin e kostos së transportit për në Qendrën e Formimit Profesional. Programi i nxitjes së punësimit të punëkërkuesëve të papunë, në zbatim të VKM-së Nr.48, datë 16.01.2008, Për masën dhe kriteret e përfitimit nga programi i nxitjes së punësimit të punëkërkuesëve të papunë në vështirësii ndryshuar, nuk ka filluar së zbatuari në qytetin e Lushnjës.

Strehimi dhe Infrastruktura Strehimi dhe infrastrukura janë konsideruar si elemente të rëndësishme në përfshirjen sociale të komunitetit Rom dhe Egjiptian. Këto dy fusha vazhdojnë të përbëjnë një problematikë serioze, veçanërisht për komunitetin Rom në të gjithë Shqipërinë 8. Në qytetin e Lushnjës, janë identifikuar 37 familje Rome, kryesisht të vendosura në zonën e Savrës, të cilat janë plotësisht të pastreha, ndërkohë që asnjë nga këto familje nuk figuron në listën e personave të pastrehë të regjistruar në Bashkinë e qytetit të Lushnjës. Vendosja e kritereve të shumta për të marrë statusin e të pastrehit bëhet pengesë kryesore për këto familje. Në listat e të pastrehëve janë të regjistruar vetëm familjet që i përkasin komunitetit Egjiptian, ku nga 100 familje Egjiptiane të identifikuara si familje të pastreha, 80 prej tyre janë aktualisht të regjistruar në regjistrat e të pastrehëve, ndërkohë që 34 familje kanë marrë tashmë statusin e familjeve të pastreha në Bashkinë e Lushnjës.

8 A comparative Study – Factors affecting Roma Integration in Albania; - Open Society Foundation for Albania & Institute for Development Research and Alternatives, pg. 21, Tirana, 2012.


2013 - 2015

24

Ndërkohë, 25 familje Rome dhe Egjiptiane (5 familje Rome dhe 20 Egjiptiane) kanë nevojë për rikonstruktim të menjëhershëm të banesës së tyre. Zonat në të cilat janë vendosur Romët dhe Egjiptianët janë zona formale, kështu që famijet që u përkasin këtyre komuniteteve nuk kanë probleme me pronësinë e tokës apo me ndërtimet e paligjshme dhe si të tilla ato në përgjithësi kanë akses në lehtësira elementare të tilla si: sistemet e kanalizimeve, shërbimin e largimit të mbeturinave, furnizimin me ujë të pijshëm etj. Megjithatë, ekzistojnë probleme në lagjen “Vagjo Nova” ku mungon lidhja ndërmjet rrjetit kryesor të ujit të pijshëm dhe shtëpive të familjeve Rome dhe si pasojë 7 familje Rome dhe 3 familje që i përkasin shumicës, që jetojnë në këtë lagje kanë mungesë furnizimi me ujë të pijshëm. E njëjta problematikë haset edhe për familjet Egjiptiane banuese të lagjes “18 Tetori”, të cilat kanë një mungesë të plotë të furnizimit me ujë të pijshëm. Në të njëjtën kohë është identifikuar që komuniteti Rom dhe Egjiptian në Bashkinë e Lushnjës ka gjithashtu probleme me infrastrukturën e rrugëve dytësore, përkatësisht në rrugën “Vagjo Nova”, e cila ka gjatësinë 100 m si dhe rruga në lagjen “18 Tetori”, të cilat kanë nevojë për ndërhyrje të menjëhershme për përmirësimin e kushteve infrastrukturore. Familjet e komunitetit Rom dhe Egjiptian, ashtu si dhe një pjesë e konsiderueshme e familjeve që i përkasin shumicës së popullsisë janë në procesin e legalizimit. Aktualisht vazhdojnë të jenë në proces legalizimi 40 familje Egjiptiane, ndërkohë që janë identifikuar 2 familje Rome, të cilat nuk janë të përfshirë në procesin e legalizimit, edhe pse plotësojnë të gjitha kriteret për të qenë pjesë e këtij procesi. Mungesa e informacionit si dhe procedurat e ndërlikuara për plotësimin e dokumentacionit të nevojshëm kanë qenë shkaqet kryesore për mospërfshirjen e këtyre familjeve në procesin e legalizimit. Ekzistojnë gjithashtu probleme në lidhje me pronësinë e shtëpisë për 15 familjet Rome dhe 15 familje Egjiptiane, të cilat nuk kanë realizuar privatizimin e shtëpive të tyre, kjo për shkak të mungesës së dokumentacionit, ose mungesës së të ardhurave për të paguar shumën e kërkuar për marrjen e certifikatës së privatizimit. Përsa i përket furnizimit me energji elektrike nuk mungon rrjeti i shpërndarjes, por ka vështirësi në pagimin e faturave të energjisë elektrike për shkak të pamundësive ekonomike. Si rezultat, 5 familjeve Rome në zonën e Savrës ju është ndërprerë furnizimi me energji elektrike pasi janë debitore në mos shlyerjen e faturave. Mungesa e ndriçimit të rrugëve është një tjetër problem i cili ka nevojë që të zgjidhet. Kështu, mungon plotësisht ndriçimi i rrugës në lagjen “Vesel Ahmeti”, një rrugë me një gjatësi 600 m si dhe ndriçimi i rrugës në lagjen “Muharrem Bejtje” me një gjatësi rruge 400m, zona këto në të cilën banojnë familjet egjiptiane. Përmirësimi i cilësisë së strehimit për komunitetin Rom dhe Egjiptian është një nevojë urgjente dhe duhet parë në kuadrin e politikave të strehimit në përgjithësi, që në të njëjtën kohë përputhen me objektivat e politikave ekonomike dhe kontribuojnë në forcimin e politikave sociale. Këto politika të strehimit duhet të zhvillohen brenda një kuadri të përgjithshëm legjislativ, që propozojnë masa konkrete për të mbështetur financimin nëpërmjet planeve dhe politikave të qeverisë mbi strehimin.


2013 - 2015

25

Shëndetësia Gjendja shëndetësore e Romëve në përgjithësi është jo e mirë. Studime të ndryshme kanë treguar që pritshmëria e moshës mesatare të jetës për komunitetin Rom është më e ulët se ajo e shumicës së popullsisë. Në të njëjtën kohë vdekshmëria foshnjore në këtë komunitet është gjithashtu më e lartë. Faktorët të cilët pengojnë aksesin në kujdesin shëndetësor përfshijnë kryesisht mungesën e të ardhurave si dhe mungesën e librezave shëndetësore. Në këto kushte, komuniteti Rom e ka të pamundur përballimin e shpenzimeve të kujdesit shëndetësor dhe trajtimin me medikamente. Kushtet jo të mira të strehimit dhe infrastrukturës janë një tjetër faktor, i cili ndikon drejtëpërdrejtë në përkeqësimin e shëndetit për anëtarët e komunitetit Rom dhe Egjiptian. Jetesa në kushte të vështira ekonomike shpeshherë e bën të pamundur, kryesisht për familjet Rome edhe sigurimin e ushqimit bazë për familjen. Mosushqyerja ose kequshqyerja është një tjetër faktor që lidhet drejtëpërsëdrejti me shëndetin, sidomos atë të fëmijëve. Fëmijët dhe gratë Rome janë kategoritë më të rrezikuara dhe në nevojë brenda komunitetit Rom përsa i përket rrezikut të shëndetit. Popullsia Rome nuk ka informacion të mjaftueshëm në lidhje me sistemin e vaksinimit dhe të të drejtave që ju garanton ligji në fushën e shëndetit. Informacioni rreth abuzimit me drogën dhe sëmundjet seksualisht të transmetueshme në komunitetin Rom është i pamjaftueshëm dhe përgjithësisht ofrohet vetëm nga OJF-të. Të dhënat tregojnë, si më poshtë: Tabela 7. Shkalla e perceptimit të familjes mbi ushqyerjen Përkatësia Numri i familjeve të

cilat nuk kanë ushqim të mjaftueshëm për fëmijët

Numri i familjeve të cilat pjesërisht mund të sigurojnë ushqimin për fëmijë

Numri i familjeve të cilat nuk mund të sigurojnë as mi-nimumin e ushqimit për fëmijë

Romët 16.67% 8.33% 5.00%

Egjiptianët 16.67% 16.67% 20.00%

Totali 33.33% 41.67% 25.00%

Ndërkohë, nga të dhënat e mbledhura në terren, rezulton si më poshtë gjendja shëndetësore në lidhje me disa probleme specifike shëndetësore: Përkatësia Persona me lëndime të të

shikuarit, të dëgjuarit ose të folurit

Persona me invaliditet fizik:

Persona me pengesa në zhvillimin psikik:

Persona me pengesa në zhvillimin fizik:

Romët 3 3 1 Egjiptianët 10 12 2 3 Totali 13 15 2 4

Tabela 8. Probleme kritike shëndetësore Vaksinimi i fëmijëve të moshës 1-14 vjeç është konsideruar si një masë parësore nga Drejtoria Rajonale e Shëndetit Publik, kështu që vaksinimi i fëmijëve Rom nuk përbën ndonjë problematikë të rëndësishme as për komunitetin Rom, as atë Egjiptian. Gjithsej janë vaksinuar 138 fëmijë, nga këta 24 fëmijë Rom dhe 114 fëmijë Egjiptian. Rezultojnë të pavaksinuar 5 fëmijë Egjiptian.


2013 - 2015

26

Për shkak të kushteve të papërshtatshme të banesave të komunitetit Rom, rreziku për epidemi është i pranishëm. Tek Romët janë identifikuar 3 familje Rome dhe 10 familje Egjiptiane që nuk kanë sistem të rregullt të kanalizimeve të ujrave të zeza, duke përdorur kështu gropat septike, të cilat përbëjnë një kërcënim të madh për shëndetin për këto familje. Përsa i përket kontrolleve higjeno-sanitare, nga informacionet e marra nga qendra shëndetësore thuhet se janë kryer, por nga vëzhgimet në terren rezulton të mos jenë kryer. Lidhur me librezat shendetësore, vihet re se shumica e komunitetit Rom është të pajisur me librezat shëndetësore. Nga puna në terren janë identifikuar 10 familje Rome, të cilat nuk janë të pajisura me librezat shëndetësore, në total 70 persona, ndërsa përsa i përket komunitetit Egjiptian nuk është identifkuar ndonjë individ që nuk është i pajisur me librezë shëndetësore.

Përfshirja Sociale dhe Mundësi të Barabara Një sërë fushatash ndërgjegjësuese dhe veprimtari me karakter informues për rreziqet e trafikimit janë organizuar me komunitetin Rom dhe Egjiptian. Veprimtaritë që kanë adresuar Romët janë organizuar kryesisht në zonën e Savrës, në qendrën komunitare në këtë zonë. Aktivitetet me karakter ndërgjegjësues të organizuara me komunitetin Rom janë mbështetur nga Qendra e Unionit “Amaro-Drom”, nga shoqata Refleksione dhe nga organizata “Terre Des Hommes”. Ndërsa me komunitetin Egjiptian nuk është organizuar ndonjë fushatë e tillë. Faktorë të tillë si niveli i ulët ekonomik, arsimor, kulturor e social i këtyre komuniteteve, veçanërisht i komunitetit Rom, emigrimi i shpeshtë i tyre nga një vend në një tjetër, numri i madh i fëmijëve në një familje e bën këtë komunitet tepër vulnerabël ndaj dukurisë të trafikimit. Ndërkohë që vihet re një nevojë e vazhdueshme për të organizuar fushata të tilla me karakter ndërgjegjësues sidomos lidhur me rreziqet e trafikimit të qenieve njerëzore, duke patur parasysh faktin që këto komunitete janë tepër vulnerabël ndaj kësaj dukurie. Nga ana tjetër vihet re një mungesë e theksuar e komunikimit midis komunitetit Rom dhe Egjiptian dhe organeve të policisë në drejtim të rritjes së bashkëpunimit dhe parandalimit të rasteve të trafikimit. Gjatë viteve të fundit nuk është organizuar asnjë takim i përbashkët midis këtyre komuniteteve dhe organeve të policisë. Lidhur me programet informuese/ trajnuese për drejtuesit e komunitetit Rom dhe Egjiptian, drejtuesit e institucioneve publike dhe organizatat jofitimprurëse me qëllim që të ndjekin dhe zgjidhin me korrektesë rastet e diskriminimit, janë organizuar disa të tilla të cilat janë mbështetur nga organizata të shoqërisë civile si: Amaro-Drom dhe Terre Des Hommes, si dhe së fundmi dhe nga OSCE/ODIHR në kuadër të projektit Rajonal “Praktikat më të mira për integrimin e romëve”. Organizimi i aktiviteteve të tilla është tepër i domosdoshëm kështu që është një nevojë e vazhdueshme për organizimin e veprimtarive të tilla si me komunitetin Rom, ashtu dhe atë Egjiptian. Dhuna është një dukuri që e shoqëron familjen rome në vazhdimësi. Ekzistenca e saj lidhet me kushtet ekonomiko-sociale të minoritetit Rom, nivelin e ulët arsimor, mentalitetin tradicional të tyre lidhur me rolin inferior të gruas në familje dhe patriarkalizmin e familjeve rome. Pavarësisht nga kjo, nga marrja e të dhënave në terren na rezulton që pothuajse në


2013 - 2015

27

100% të raste, rastet e dhunës në familje mbeten të fshehura dhe nuk bëhen publike, sidomos kur bëhet fjalë për rasten e dhunës ndaj grave. Me qëllim zgjidhjen e këtij problemi të thellë social, janë organizuar veprimtari/programe të edukimit ligjor dhe parandalimit të dhunës në familje në mënyrë të vazhdueshme, programe të cilat janë organizuar në bashkëpunim me anëtarët e komunitetit Rom dhe Egjiptian. Këtu mund të përmendim veprimtari të realizuara nga Shoqata Refleksione me qendër në Tiranë. Duhet të theksojmë se veprimtari të tilla janë organizuar vetëm me komunitetin Rom, ndërsa me komunitetin Egjiptian nuk ka patur ndonjë të tillë, edhe pse rastet e dhunës në familje në këtë komunitet mbeten në shifra të larta. Përsa i përket regjistrimit të anëtarëve të komunitetit Rom në regjistrat e zyrës së gjendjes civile, çështja e cila ka qenë tepër problematike, vitet e fundit rezulton të mos jetë më shqetësuese për komunitetin Rom në zonën e Savrës, si dhe atë Egjiptian në qytetin e Lushnjës. Janë identifikuar vetëm raste të të rinjve, të cilët nuk janë pajisur me kartat e identitetit, që janë kryesisht raste të individëve që kthehen nga emigracioni. Kështu nga identifikimi i bërë në terren rezultojnë vetëm 5 raste të personave që i përkasin grupmoshës 16 – 20 vjeç, si dhe 10 raste nga komuniteti Egjiptian të grupmoshës 18 – 20 vjeç ,të cilët nuk janë të pajisur me kartë identiteti.

Trashëgimia Kulturore Kushtetuta e Shqipërisë, e cila është dokumenti themelor në lidhje me mbrojtjen e të drejtave dhe lirive të të gjithë shtetasve shqiptarë, deklaron në preambulën e saj vullnetin e shtetit shqiptar për të mbrojtur të gjithë shtetasit shqiptarë në ushtrimin e të drejtave të tyre njerëzore, kulturën dhe traditën, si dhe gjuhën. Në dhjetor të 1992, Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara (KB), në Rezolutën e 47/135, miratoi Deklaratën mbi të Drejtat e Personave që u përksasin pakicave kombëtare ose minoriteteve etnike, fetare dhe gjuhësore. Deklarata parashikon detyrimin për shtetet palë për të mbrojtur ekzistencën dhe identitetin e minoriteteve në territoret e tyre respektive. Disa nga të drejtat e personave që u përkasin minoriteteve janë: e drejta për të ushtruar kulturën e tyre, për të patur dhe ushtruar besimin e tyre fetar, për të përdorur gjuhën e tyre, si dhe e drejta për të marrë pjesë në mënyrë efektive në jetën kulturore, fetare, sociale, ekonomike dhe publike, si dhe në procesin vendimmarrës përsa i përket minoritetit që ata i përkasin, për të krijuar dhe mbikqyrur organizatat e tyre, krijuar dhe mbajtur kontakte jodiskrimininuese, veçanërisht me ata me të cilët janë të lidhur për shkak të lidhjeve të tyre etnike, fetare, gjuhësore. Gjithashtu, në 1992, Këshilli i Evropës miratoi Kartën Evropiane mbi gjuhët rajonale dhe minoritare. Karta bazohet në presupozimin që mbrojtja dhe promovimi i gjuhëve rajonale dhe minoritare në vende dhe rajone të ndryshme të Evropës përfaqëson një kontribut të rëndësishëm në ndërtimin e një Evrope bazuar në parimet e demokracisë dhe llojshmërisë kulturore, brenda kuadrit të sovranitetit të shteteve dhe integritetit territorial. Nga kontaktet e drejtëpërdrejta me komunitetin Rom dhe Egjiptian në qytetin e Lushnjës rezulton se deri tani nuk janë zhvilluar veprimtari kulturore dhe artistike që frymëzohen nga folklori dhe kultura tradicionale Rome dhe Egjiptiane. Ndërkohë që nga Qarku i Lushnjës dhe Qendra Kombëtare e Kulturës është mundësuar festimi i ditës së verës me komunitetin Rom.


2013 - 2015

28

Gjithashtu, deri tani nuk janë zhvilluar programe argëtuese apo sportive që synojnë mirëkuptimin dhe respektin reciprok ndërkulturor ndërmjet fëmijëve Rom dhe Egjiptian me ata jo Rom dhe Egjiptian. Nga kontaktet me Drejtorinë e Kulturës dhe Sporteve në Bashkinë e Lushnjës mësuam se janë përfshirë në kalendarin e veprimtarive që do të mbështeten nga ky institucion disa veprimtari të veçanta për këto dy komunitete. Të drejtat kulturore dhe llojshmëria kulturor janë thelbësore në promovimin e zhvillimit njerëzor. Kështu, është tepër e domodoshme që të zbatohen politika ndërsektoriale, në të cilat të gjithë anëtarët e shoqërisë të mund të ushtrojnë të drejtat e tyre kulturore. Kjo është e vetmja mënyrë për të ekuilibruar pabarazitë sociale, ekonomike dhe kulturore që fragmentojnë shoqërinë. Këto politika duhet të ndërtohen mbi pranueshmërinë e llojshmërisë si një pjesë e zhvillimit dhe duhet të marrin në konsideratë identitetin kulturor, i cili është i gjerë dhe dinamik.


2013 - 2015

29

Baza Ligjore Në bazë të hartimit të Planit Vendor të Veprimit për Romët dhe Egjiptianët qëndron legjislacioni vendas dhe standardet ndërkombëtare të njohura nga shteti shqiptar, si dhe të gjitha politikat e ndërmarra nga qeveria shqiptare në kuadër të përfshirjes sociale të komunitetit Rom dhe Egjiptian. Raporte ekzistuese apo dokumente relevante të përgatitura nga NJQV, si dhe të dhëna të mbledhura nga terreni lidhur me situatën aktuale të komunitetit Rom dhe Egjiptian në qytetin e Lushnjës përbëjnë themelet, mbi të cilat është hartuar ky dokument. Baza ligjore e këtij plani mbështetet në:

Ligjin Nr.8652, datë 31.7.2000, “Për organizimin dhe funksionimin e qeverisjes vendore”dhe në mbështetje të neneve 13, 81, 83 pika 1 dhe 108-115 të Kushtetutës.

Ligjit nr. 9355, date 10.03.2005 “Për ndihmën dhe Shërbimet Shoqërore”, neni 17 pika 1: “Bashkitë dhe komunat administrojnë të gjitha shërbimet shoqërore për individët që janë banorë të atij qyteti apo komune”.

Vendimin e Këshillit të Ministrave nr. 437, datë 08.04.2008 për t’iu bashkuar dekadës së Përfshirjes së Romëve.

Udhëzimin Nr.1, datë 02.02.2007 të Ministrisë së Punës , Çështjeve Sociale dhe Shanseve të Barabarta, bashkitë/komunat, sipas të cilit institucionet një herë në katër muaj dërgojnë informacion në sektorin e ndihmës dhe shërbimeve shoqërore të qarkut, në zbatim të VKM Nr.618, datë 07.09.2006 “Për treguesit e vlerësimit dhe monitorimit të programeve të mbrojtjes shoqërore”.

VKM-në nr. 618, date 7.9.2006 “ Për treguesit e vlerësimit dhe monitorimit të programeve të mbrojtjes shoqërore”.

Ky dokument është në linjë me: Strategjinë Kombëtare për Përmirësimin e Kushteve të Jetesës së Romëve, Planin e Veprimit të OSBE-së për përmirësimin e gjendjes së romëve dhe sinti-ve në kuadër të zonës së OSBE-së Planin Kombëtar të Veprimit për Dekadën e Përfshirjes së Romëve 2010-2015, Rekomandimet Operacionale që kanë dalë nga seminari për përfshirjen e komunitetit rom dhe egjiptian në kornizën e procesit të integrimit evropian të Shqipërisë dhe dokumentet e tjera strategjike kombëtare dhe ndërkombëtare.


2013 - 2015

30

Vendimi i Këshillit Bashkiak Lushnje, nr. 34, datë 25.04.2013

mbi miratimin e Planit Lokal të Veprimit të bashkisë Lushnje

për Integrimin e Komunitetit Rom dhe Egjiptian


2013 - 2015

31


2013 - 2015

32

Korniza e planit vendor të veprimit për Romët dhe Egjiptianët 2013 - 2015

Fusha Prioritare: Arsimi Qëllimi strategjik: Përmirësimi i gjendjes arsimore të minoritetit Rom dhe komunitetit Egjiptian

AKTIVITETET

TREGUESIT

Burimi i të dhënave

Autoriteti Përgjegjës

Monitorimi

Afati Kohor

Financimi Vlerësimi paraprak

Burimi i mundshëm

Objektivi 1 : Garantimi i të Drejtës së Fëmijëve dhe të Rinjve të Minoritetit Rom dhe Egjiptianëve për akses të barabartë në të gjitha nivelet e sistemit arsimor 1.1 Krijimi dhe /ose përmirësimi i të dhënave statistikore në fushën e edukimit që të mundësojnë analizat rreth gjendjes arsimore të fëmijëve Rom e Egjiptian në Lushnjë.

1.1.1 Krijimi i statistikave që sigurojnë të dhëna për arsimimin e komunitetin Rom e Egjiptian

Informacion nga Drejtoria Arsimore Rajonale, Lushnjë

Drejtoria Arsimore Rajonale

MASH

2013 - 2015

Nuk ka buxhet

1.2 Ofrimi i këshillimit prindëror në shkolla dhe kopshte për prindërit Rom e Egjiptian rreth të drejtave dhe detyrimeve për zhvillimin arsimor të fëmijëve.

1.2.1 Numri i mësuesve/specialistëve të trajnuar për të këshilluar prindërit Rom e Egjiptian. 1.2.2 Numri i fushatave ndërgjejgjësuese të zhvilluara nga Drejtoria Arsimore Rajonale me prindërit Rom e Egjiptian 1.2.3 Numri i prindërve Rom e Egjiptian pjesëmarrës në këto fushata.

Raporte nga Drejtoria Arsimore Rajonale

Drejtori Arsimore Rajonale OJF-te Rome e Egjiptiane të specia- lizuar

MASH 2013 - 2015

Fondi i Arsimit për Romët OSFA Buxheti i Shtetit për MASH, 3 milion në vit në shkallë vendi

1.3 Realizimi i veprimtarive edukuese individuale për zhvillimin gjuhësor të fëmijëve që hasin vështirësi në komunikimin e gjuhës shqipe, në kuadër të programit edukuese të kopshtit për të ndihmuar

1.3.1 Numri i fëmijëve Rom e Egjiptian të të regjistruar në kopshte 3-5 vjeç. 1.3.2 Numri i fëmijëve Rom e Egjiptian të regjistruar në klasat parapërgatitore.

Raporte nga Drejtoria Rajonale Arsimore OJF-Rome e Egjiptiane

DAR OJF-te Rome e Egjiptiane

MASH 2013 - 2015

Buxheti i shtetit për MASH 2 milion në vit në shkallë vendi


2013 - 2015

33

integrimin e tyre në sistemin e detyruar arsimor.

1.3.3 Numri i fëmijëve Rom e Egjiptian që fillojnë arsimin e detyruar pasi kanë ndjekur kopshtin.

te Specializuara

1.4 Zbatimi sistematik i mirëfinancuar i programit të llojit “Shansi i Dytë” për fëmijët që kanë braktisur shkollën me sistemin e rregullt arsimor.

1.4.1 Numri i klasave të llojit “Shansi-Dytë” të iniciuara. 1.4.2 Numri i fëmijëve Rom e Egjiptian të regjistruar në klasat e “Shansit-Dytë” 1.4.3 Raporti i fëmijëve Rom e Egjiptian ndaj totalit të fëmijëve që përfituan nga klasat e “Shansit të Dytë”

Raport progresi mbi programin “Shansi i Dytë”

DAR OJF-të Rome e Egjiptian e

MASH 2013 - 2015

Buxheti i shtetit për MASH, Donatore, 10 milion lekë në vit në shkallë vendi

1.5 Sigurimi i teksteve dhe mjeteve shkollore falas për fëmijët Rom e Egjiptian që ndjekin arsimin e detyruar dhe që vijnë nga familjet e varfëra.

1.5.1 Nr.teksteve shkollore të arsimit të detyrueshëm të ofruar çdo vit nxënësve Rom e Egjiptian 1.5.2 Nr. fëmijëve Rom e Egjiptian që përfitojnë falas tekstet shkollore dhe materiale shkollore çdo vit 1.5.3 Fondi i alokuar çdo vit për subvensionimin e kostove për tekstet dhe materialet shkollore të fëmijëve Rom e Egjiptian

Informacionet nga drejtoritë e shkollave

DAR Drejtoritë e shkollave

MASH 2013 - 2015

Buxheti i Shtetit për MASH, (30 milion lekë çdo vit në shkallë vendi)

1.4 Ofrimi i orëve shtesë në lëndë të ndryshme në përputhje me nevojat e fëmijëve Rom e Egjiptian për të siguruar ecurinë e tyre normale

Nr. fëmijëve Rom e Egjiptian që marrin pjesë në orët e lira (sipas shkollës)


DAR Drejtoritë e shkollave

MASH 2013 - 2015

Buxheti i MASH Drejtoria Arsimore Rajonale Lushnjë

Objektivi 2 :Eleminimi i Qëndrimeve Përjashtuese dhe Inferiore ndaj Romëve e Egjiptianëve në Komunitetit Shkollor dhe Transformimi i Diversitetit Kulturor në një Burim Njohurish dhe Atmosferë të Respektit Reciprok, Tolerance dhe Mirëkuptimi 2.1 Përfshirja në rregulloret e brendshme të institucioneve parauniversitare, si dhe në përshkrimet e punës së personelit arsimor të kërkesave që sigurojnë respekt dhe qëndrime jo – inferiore

2.1.1 Regulloret e institucioneve arsimore parauniversitare të të gjithë niveleve sigurojnë trajtimin me respekt dhe dinjitet të Romëve dhe Egjiptianëve.

Drejtoria Arsimore Rajonale Drejtorite e shkollave

DAR / ZA

MASH 2013 - 2015

Nuk ka buxhet


2013 - 2015

34

ndaj fëmijeve dhe të rinjve Rom e Egjiptian duke krijuar kështu një mjedis përfshirës ndaj Romëve e Egjiptianëve

2.1.2 Përshkrimet e punës të personelit arsimor në të gjitha nivelet reflektojnë kërkesa për respekt dhe trajtim dinjitoz ndaj Romëve e Egjiptianëve.

2.4 Organizimi nga shkollat i veprimtarive sociale- ndërkulturore me prindër dhe nxënës Romë e Egjiptianë me ato që i përkasin shumicës së popullsisë me qëllim rritjen e njohurive dhe mirëkuptimit midis fëmijëve Romë e Egjiptianë dhe atyre jo Romë e Egjiptianë

2.4.1 Numri i shkollave që organizojnë veprimtari ndërkulturore 2.4.2 Numri i veprimtarive të organizuara ndërkulturore 2.4.3 Numri i nxënësve të përfshirë në veprimtari

Informacione nga drejtoritë e shkollave

DAR /ZA Drejtorit e shkollave

DAR 2013 - 2015

Buxhetet e shkollave donatorë

2.5 Sigurimi i pjesëmarrjes së prindërve Romë e Egjiptianë në bordet e prindërve apo trupat e tjerë qeverisës në shkolla

2.5.1 Numri i bordeve të prindërve ku marrin pjesë prindërit Romë e Egjiptianë 2.5.2 Numri i prindërve Romë e Egjiptianë që marrin pjesë në bordet e prindërve


DAR / ZA drejtoritë e shkollave

DAR 2013 - 2015

Nuk ka buxhet

Fusha: Punësimi dhe mbrojtja sociale Qëllimi: Përmirësimi i qëndrueshëm i gjendjes ekonomike të familjeve të komunitetit Rom dhe Egjiptian nëpërmjet rritjes së mundësive për punësim VEPRIMTARITË

TREGUESIT


Autoriteti Përgjegjës

Monitorimi

Afati kohor

Financimi Vlerësimi paraprak

Burimi Financiar

Objektivi 1 : Incimi dhe zbatimi i programeve të veçanta që mundësojne punësimin e Romëve dhe të Egjiptianëve 1.1 Kryerja e një studimi mbi gjendjen dhe shkaqet e papunësisë tek Romët e Egjiptianët në Lushnjë dhe dalja në rekomandime konkrete.

1.1 Realizimi i studimit 1.2 Rekomandimet në rrugët e

propozuara për uljen e papunësisë në radhët e Romëve dhe të Egjiptianëve

Dokumenti i studimit

Drejtoria e Shërbimit Social në Bashkinë Lushnjë Zyra e Punësimit

Zyra e Punësimit

2013 150.000 Donatorë

1.2 Organizimi i fushatave 1.2.1 Numri i projekteve të Raporte Zyra e Shërbimi 2013 - Zyra e Punësimit Lushnjë


2013 - 2015

35

informuese me të papunët Romë e Egjiptian mbi mundësitë dhe përfitimet nga programet e punësimit.

zbatuara në nivel vendor. 1.2.2 Numri i Romëve dhe Egjiptianëve të përfshirë në fushata. 1.2.3 Raporti ndërmjet Romëve e Egjiptianëve dhe të gjithe të të papunëve të përfshirë në këto fushata

dhe informacione nga ZP

Punësimit Lushnjë

Kombëtar i Punësimit

2015 300.000 Donatorë

1.4. Përfshirja e Romëve e Egjiptianëve në skemat për nxitjen e punësimit të personave në nevojë, si skemat subvensionuese të pagës dhe kreditimi i taksave për punëdhënësit

1.4.1 Përqindja e fondeve të alokuara për Romët e Egjiptianët krahasuar me totalin e fondeve të përgjithshme të përdorura për këto skema. 1.4.2 Përqindja e përfituesëve Romë e Egjiptianë ndaj totalit të përfituesve nga këto programe .

Raporte dhe informacione nga ZRP.

Sherbimi Kombëtar i Punësimit

Shërbimi Kombëtar i Punësimit

2013 - 2015

Përfshirja e këtij kontigjenti në punësim në zbatim të VKM –ve të Nxitjes së Punësimit që janë aktualisht në fuqi kostoja përllogaritet sipas rregulloreve të tyre dhe konkretisht p.sh VKM Nr. 48, datë 16.01.2008e cila përfshin punësimin e punëkërkuesve në vështirësi ekonomike me afat kohor 12 muaj shkon për 1 person 126.084 lekë.

1.5 Financimi i programeve projekteve të zhvillimit ekonomik dhe punësimi që mundësojnë Romët e Egjiptianët të dalin nga varfëria. Mbështetje finaanciare për familje Rome të interesuara për kultivimin në sera.

1.5.1 Numri i programeve të iniciuara 1.5.2 Përqindja e përfituesve Romë e Egjiptianë ndaj totalit të përfituesve nga këto programe.

Raporte dhe informacione nga ZP Lushnjë Informacione nga Bashkia Lushnjë



2013 - 2015

3.000.0000

Buxheti Shtetërore

Objektivi 2 : Integrimi i komunitetit Rom e Egjiptian në edukimin e përgjithshëm publik dhe trajtimin profesional 2.1 Hapja e programeve të formimit profesional dhe programeve të tjera kualifikuese në qytetin e Lushnjës për të rinjtë Romë e Egjiptianë.

2.1.1 Numri i kurseve të veçanta të planifikuara për Romët e Egjiptianët në Lushnjë. 2.1.2 Numri i të papunëve Romë e Egjiptianë që janë pjesëmarrës në kurset e

Informacione nga Zyra e Punës Lushnjë.

Shërbim Kombëtar i Punësimit

Qendra Rajonale e Formimit Profesional Fier.

2013 - 2015

1.000.000

Buxhet Shtetëror Donatorë


2013 - 2015

36

formimit profesional. 2.1.3 Përqindja e Romëve e Egjiptianëve të punësuar pas trajnimit.

2.2 Ofrimi i kurseve profesionale për të rinjtë Romë e Egjiptian në punë tradicionale e artizanale.

2.2.1 Numri i kurseve të reja (në fusha artizanale) të hapura pranë zyrës së punës. 2.2.2 Numri i Romëve e Egjiptianëve që kanë ndjekur kurse të formimit profesional në punime artizanale të ndara sipas moshës e gjinisë. 2.2.3 Përqindja e Romëve e Egjiptianëve të punësuar pas trajtimit.

Informacione nga Zyra e Punës, Lushnjë.

Shërbim Kombëtar i Punësimit

Qendra Rajonale e Formimit Profesional Fier.

2013 - 2015

250.000 Buxhet Shtetëror Donatorë

2.4 Dhënia e shërbimeve mbështetëse dhe informacion për sipërmarrësit Romë e Egjiptianë mbi strukturat mbështetëse dhe sigurimi i trajnimit mbi menaxhimin dhe administratimin e biznesit (P.sh. zhvillimi i planeve të biznesit, kontabiliteti, procedurat ligjore), si dhe trajnimit në marketing.

Krijimi i shërbimeve mbështetëse për biznesin Rom e Egjiptian. Numri i sipërmarrësve Romë e Egjiptianë që kanë përfituar nga trajnimet. Numri i programeve të trajnimit të zhvilluar dhe të zbatuar për Romët e Egjiptianët.

Informacione nga Dhoma e Tregtisë në Lushnjë.

Dhoma e Tregtisë Lushnjë OJF

Dhoma e Tregtisë Lushnjë

2013 - 2015

Nuk ka buxhet

2.5 Organizimi i fushatave informuese mbi të drejtat dhe detyrimet e Romëve e Egjiptianëve në fushat e punësimit, rreth programeve të ndryshme të ndihmës, si dhe rreth funksionit të skemës së sigurimeve shoqërore.

Numri i fushatave të organizuara Numri i Romëve e Egjiptianëve pjesëmarrës në këto fusha. Numri i reklamave, materialeve promocionale të përdorura

Informacione nga Zyra e Punësimit dhe Drejtoria Rajonale e Sigurimeve Shoqërore

Drejtoria e Politikave të Punësimit OJF të Romëve e të Egjiptianëve

Zyra e Punësimit Drejtoria Rajonale e Sigurimeve Shoqërore

2013 - 2015

300.000 Zyra e Punësimit Donatorë

Objektivi 3 : Rritja e kapaciteteve dhe përmirësimi i cilësisë së shërbimeve për mbrojtjen e fëmijëve Romë e Egjiptianë 3.1 Fuqizimi i Njësisë për Mbrojtjen e Fëmijëve në Bashkinë e Lushnjës

3.1.1 Bashkëpunimet e vendosura midis Zyrës së

Informacione nga

Bashkia, M.P.Ç.S.SH.

Bashkia 2013 - 2015

Nuk ka buxhet

Bashkia


2013 - 2015

37

dhe vendosja e bashkëpunimit me strukturat e tjera për të siguruar ndërhyrjen në kohë në rastet e fëmijëve në nevojë për mbrojtjen e tyre nga çfarëdo lloj abuzimi, dhune apo shfrytëzim.

Mbrojtjes së Fëmijëve dhe strukturave të tjera për mbrojtjen e fëmijëve në qytetin e Lushnjës. 3.1.2 Numri i trajnimeve përkatëse ofruar strukturës për mbrojtjen e fëmijëve çdo vit. 3.1.3 Sasia e fondeve të alokuar në mbështje të strukturës për mbrojtjen e fëmijëve cdo vit.

Drejtoria Rajonale e Shërbimit Social; Drejtoria e Shërbimit Social, Bashkia Lushnjë.

B Zyra Rajonale e Shërbimit Social -OJF

3.2 Identifikim, ndihmë teknike dhe mbështetje e shoqatave Rome e Egjiptiane, të cilat fokusohen në mbrojtjen e fëmijëve në qytetin e Lushnjës.

3.2.1 Bazë të dhënash me shoqatat dhe organizatat Rome e Egjiptiane që punojnë në fushën e mbrojtjes së fëmijëve, e krijuar. 3.2.2 Numri i shoqatave të mbështetura. 3.2.3 Rifreskimi periodik i bazës së të dhënave.

Informacione nga Drejtoria Rajonale e Shërbimit Social; Drejtoria e Shërbimit Social, Bashkia Lushnjë. OJF-të

Shërbimi Social Shtetëror NJQV OJF-të M.P.Ç.S.SH.B

Bashkia 2013 - 2015

Nuk ka buxhet

Bashkia

3.3 Krijimi i një qendre ditore për fëmijë në qytetin e Lushnjës, e cila do të ofrojë shërbime sociale për fëmijët e braktisur dhe të rrugës, duke përfshirë fëmijët Romë dhe Egjiptianë.

Qendra ditore për fëmijët e rrugës e ngritur në qytetin e Lushnjë; Numri i fëmijëve Romë e Egjiptianë që përfitojnë shërbime nga kjo qendër. Sasia e fondeve të alokuara në mbështetje të qendrës çdo vit.

Informacione nga Drejtoria Rajonale e Shërbimit Social dhe

Drejtoria e Shërbimit Social, Bashkia Lushnjë. OJF

D rejtoria Rajonale e Shërbimit Social

2013 - 2015

85.000.000 Bashkia Lushnjë Donatorë

3.4 Monitorimi sistematik i rasteve të shfrytëzimit të punës së fëmijëve Romë e Egjiptianë.

Numri i raporteve të përpunuar dhe të dorëzuar. Përqindja e rasteve të monitorimit të Romëve e Egjiptianëve ndaj totalit të monitoruar.

Rapotet e monitorimit nga Inspektoriati i Punës

Inspektoriati i Punës

Drejtoria e Inspektoriatit të Punës

2013 - 2015

Nuk ka buxhet

Objetivi 4 : Rritja e përftimeve për minoritetit Rom e Egjipti an nga skema e mbrojtjes sociale me anë të ndërmarrjes së masave lehtësuese


2013 - 2015

38

4.1 Organizimi i fushatave ndërgjegjësuese me anëtarët e komunitetit Rom e Egjiptian rreth të drejtave në lidhje me skemën e ndihmës ekonomike.

4.1.1 Numri i fushatave ndërgjegjësuese të zhvilluara çdo vit. 4.1.2 Numri i materialeve informuese të shpërndara në zonat e banuara nga Romët e Egjiptianët. 4.1.3 Numri i Romëve e Egjiptianëve që kanë marrë pjesë në këto fushata 4.1.4 Sasia e fondeve çdo vit për zhvillimin e fushatave.

Informacione dhe të dhëna nga Drejtoria e Shërbimit Social – Bashkia Lushnjë

Drejtoria e Shërbimit Social – Bashkia Lushnjë OJT-te Rome e Egjiptiane

Drejtoria Rajonale e Shërbimit Social, Lushnjë Bashkia

2013 - 2015

300.000 Drejtoria e Shërbimit Social – Bashkia Lushnjë

4.2 Zbatimi i masave lehtësuese të ndërmarra për përfshirjen e familjeve të komunitetit Rom në skemën e ndihmës ekonomike.

1.4.1 Raportet mbi zbatimin e VKM-së që ofron masa lehtësuese për Romët e Egjiptianët në lidhje me plotësimin e kritereve për përfitim nga skema e ndihmës ekonomike.

Informacione nga Drejtoria e Shërbimit Social dhe Ndihmës Ekonomike, Bashkia Lushnjë, raportet monitoruese

Drejtoria e Shërbimit Social dhe Ndihmës Ekonomike, Bashkia Lushnjë

Drejtoria Rajonale e Shërbimit Social, Lushnjë

2013 - 2015

Nuk ka buxhet

4.3 Zbatimi i urdhërit drejtuar Bashkisë Lushnjë për t’u ofruar ndihmë Romëve për të plotësuar dokumentacionin e nevojshëm për të përfituar nga programet e ndihmës ekonomike.

Raportet e monitorimit Numri i Romëve që kanë përfituar asistencën nga Zyra e Ndihmës ekonomike

Informacione nga Drejtoria e Shërbimit Social dhe Ndihmës Ekonomike, Bashkia Lushnjë, raportet monitoruese

Drejtoria e Shërbimit Social dhe Ndihmës Ekonomike, Bashkia Lushnjë

Drejtoria Rajonale e Shërbimit Social, Lushnjë

2013 - 2015

Nuk ka buxhet

Objektivi 5 Eleminimi i rasteve abuzive të shkeljes së legjislacionit të punës 5.1 Realizimi i kontrolleve të 5.1 Numri i kontrolleve të Raportet e Ispektoriati Drejtoria 2013 - Nuk ka


2013 - 2015

39

vazhdueshme nga Drejtoria Rajonale e Inspektoriatit Shtetëror të punës ndaj bizneseve dhe institucioneve që kanë të punësuar anëtarë të komunitetit Rom e Egjiptian.

realizuara 5.2 Numri i raporteve të

përpunuar dhe të dorëzuar. 5.3 Përqindja e rasteve të

vërejtura tek Romët e Egjiptianët në raport me numrin e përgjithshëm të rasteve.

kontrolleve të Drejtorisë Rajonale të I.SH.P

shteteror i punes

Rajonale të I.SH.P

2015 buxhet

Fusha: Strehimi dhe infrastruktura Qëllimi: Përmirësimi i qëndrueshëm i kushteve të strehimit për popullsinë Rome e Egjiptiane VEPRIMTARITË

TREGUESIT


Autoriteti përgjegjës

Monitorimi

Afati kohor

Financimi

Vlerësimi paraprak

Burimi financiar

Objekti 1 : Sigurimi i mundësive për strehim dhe përmirësimi i infrastrukturës në përputhje me standardet shtetërore në zonat me popullsi Rome e Egjiptiane

1.1 Përditësimi i nevojave për strehim (ndërtim banese, rikonstruksion banese, rregullime të infrastrukturës bazë) në të gjitha njësitë ku banon komuniteti Rom e Egjiptian në Lushnjë.

1.1.1 Numri i familjeve Rome e Egjiptiane të identifikuara si familje të pastreha, duke përfshirë këtu familjet Rome dhe Egjiptiane të pastreha që kanë të ardhura të verifikueshme për të plotësuar kriteret e programeve sociale për strehim, si dhe ato që nuk kanë të ardhura të tilla.

Seksioni i Strehimit, Bashkia Lushnjë

Seksioni i Strehimit, Bashkia Lushnjë OJF-të

Seksioni i Strehimi, Bashkia Lushnjë OJF-të

2013 - 2015

Nuk ka buxhet

1.2 Ndërtimi i banesave të reja për 37 familje Rome e Egjiptiane,

1.2.1 Numri i ndërtesave të ndërtuara për familjet Rome e

Seksioni i Strehimit,

Seksioni i Strehimit,

Bashkia Lushnjë

2013-2015

Buxheti shtetëror Donatorë


2013 - 2015

40

të cilat janë plotësisht të pastreha.

Egjiptiane në nevojë në Lushnjë. 1.2.2 Numri i projekteve të ndërmarra në njësinë vendore të populluar nga Romët e Egjiptianët.

1.2.3 Sasia e fondeve të akorduara çdo vit për ndërtimin dhe rinkostruksion banesash të familjeve Rome e Egjiptiane.

Bashkia Lushnjë

Bashkia Lushnjë; OJF-të

OJF-të

1.3 Rikonstruksioni i 25 banesave ku jetojnë familjet Rome dhe Egjiptiane me nevojë për ndërhyrje të menjëhershme. (5 familje Rome dhe 20 Egjiptiane).

1.3.1 Numri i ndërtesave të rikonstruktuara për familjet Rome e Egjiptiane në nevojë në Lushnjë 1.3.2 Numri i familjeve Rome e Egjiptiane që përfitojnë nga përmirësimi i kushteve të banimit.

1.3.3 Numri i projekteve të ndërmarra në njësinë vendore të populluar nga Romët e Egjiptianët.

1.3.4 Sasia e fondeve të akorduar çdo vit për rinkostruksion banesash të familjeve Rome e Egjiptiane.


Seksioni i Strehimit, Bashkia Lushnjë; OJF-të

Bashkia Lushnjë OJF-të

2013-2015

Rinkonstruksione shtëpish një katëshe me çati i pjeshëm -300.000 lekë - Rikonstruksion i plotë 600.000 -Rinkostruksione shtëpish në pallat 600.000 lek i plotë dhe 300.000 i pjesshëm.

Buxheti shtetëror Donator

1.3 Vënien në funksionim të sistemit të furnizimit me ujë të pijshëm në rrugën “Vagjo Nova” si dhe në lagjen “18 Tetori” (lagjja e Egjiptianeve).

1.3.1 Numri i projekteve për vënien në funksionim të sistemit të furnizimit me ujë të pijshëm në rrugën “Vagjo Nova” si dhe në lagjen “18 Tetori” (lagjja e Egjiptianëve). 1.3.2 Numri i familjeve


Seksioni i Strehimit, Bashkia Lushnjë OJF

Bashkia Lushnjë OJF-të

2013 50.000 Lek në rrugën “Vagjo Nova” dhe 700.000 L në rrugën „ ”18 Tetori“”

Buxhet shtetëror Lushnjë Donatorë


2013 - 2015

41

Rome e Egjiptiane të lidhur me sistemin e furnizimit me ujë të pijshëm. 1.3.3 Sasia e fondeve të akorduar për sistemin e furnizimit me ujë të pijshëm në rrugën ”Vagjo Nova” dhe Lagjen “18 Tetori”.

1.4 Përmirësimi i infrastrukturës së rrugës dytësore “Vangjo Nova” në gjatësinë 100 m si dhe të rrugës në lagjen “18 Tetori” tek komuniteti Egjiptian.

1.4.1 Numri i projekteve të infrastrukturës rrugore dytësore të zbatuar në zonat e populluara nga Romët e Egjiptianët. 1.4.2 Numri i anëtarëve/familjeve të komunitetit Rom e Egjiptianeqë përfitojnë nga përmirësimi i instrastrukurës së rrugëve dutësore. 1.4.3 Sasia e fondeve të akorduar për përmirësimin e infrastrukturës së rrugës “Vangjo Nova” dhe rrugës “18 Tetori”, rrugë këto të populluara nga Romët e Egjiptianët.

Seksioni i Infrastrukturës, Bashkia Lushnjë

Bashkia Lushnjë

Bashkia Lushnjë

2013 - 2015

500.000 L për rrugën “Vangjo Nova” 500.000 L për rrugën ”18 Tetori”

Buxhete shtetërore donatorë

1.5 Trajtimi me përparësi i kërkesave të Romëve e Egjiptianëve për zgjidhjen e çështjeve të legalizimit përmes zbatimit të legjislacionit përkatës për 17 familje Rome dhe 20 familje Egjiptiane.

1.5.1 Numri i shtëpive të legalizuara të Romëve e Egjiptianëve, të cilat sigurojnë standarde teknike dhe ligjore respektive. 1.5.2 Numri i kërkesave të zgjidhur në raport me totalin e kërkesave të familjeve Rome e Egjiptiane

Informacione nga Zyra e ALUIZNIT në Lushnjë

Aluizmi NJ.Q.V

NJ.Q.V 2013 - 2015

Nuk ka buxhet

1.6 Lehtësimi i procedurave dhe ofrimi i asistencës teknike për privatizimin e shtëpive për 15 familje Rome në qytetin e

1.6.1 Numri i shtëpive te privatizuara të familjeve Rome.

Informacione nga zyra e strehimit, Bashkia

Bashkia Lushnjë

Bashkia Lushnjë

2013 - 2015

Për banesat e ndërtuara në vitin 1950 që

Buxheti shtetëror, Donatorë


2013 - 2015

42

Lushnjës. Lushnjë kanë sip. 40 m2 600.000 (të reja)/për çdo banesë. Për banesat e vitit 1969 që kanë sip.41 m2 612.000 Lek/banesë. Për banesat e vitit 1985 me sip.85 m2 500.000 Lek/banesë

1.6 Miratimi dhe zbatimi i programeve vendore të strehimit social për familjet Rome e Egjiptiane në nevojë në qytetin e Lushnjës (banesa sociale me qera; banesa me kosto të ulët, shitja e truallit të pajisur me infrastrukturë dhe lejes së ndërtimit për ndërtim shtëpie)

1.6.1 Numri i familjeve Rome e Egjiptiane që kanë përfituar nga program i banesave sociale. 1.6.2 Numri i familjeve Rome e Egjiptiane që kanë përfituar banesa me kosto të ulët 1.6.3 Numri i familjeve Rome e Egjiptiane që kanë përfituar /blerë truall të pajisur me infrastrukturë për ndërtimin e shtëpisë.

Informacione nga NJ.Q.V Shoqata Rome e Egjiptiane

NJ.Q.V Nj.Q.V 2013 - 2015

Buxheti shtetëror Donatorë

Fusha prioritare: Shëndeti Qëllimi strategjik: Përmirësimi i qëndrueshëm i shëndetit dhe kushteve të jetesës së popullatës Rome e Egjiptiane në Lushnjë VEPRIMTARITË

TREGUESIT



Monitorimi

Afati kohor

Financimi

Vlerësimi paraprak

Burimi i munshëm


2013 - 2015

43

Objektivi 1 Ndërgjegjësimi i popullsisë Rome e Egjiptiane për kujdesin ndaj shëndetit dhe shërbimeve shëndetësore të ofruara 1.1 Zbatimi i programeve edukuese dhe ndërgjegjësuese mbi shëndetin riprodhues, të tilla si planifikime familjar, kujdesi për shtatëzanitë dhe për fëmijët e porsalindur, shëndeti i gruas etj. në komunitetet Rome e Egjiptiane në Lushnjë

1.1.1 Numri i programeve të posaçme edukuese të realizuara për shëndetin riprodhues në komunitetin Rom e Egjiptian 1.1 2 Numri i pjesëmarrësve Rom e Egjiptian në programet edukative për shëndetin riprodhues 1.1.3 Sasia e fondeve të akorduar çdo vit për programet edukuese mbi shëndetin riprodhues të zbatuar për komunitetin Rom e Egjiptian

Raporte nga Drejtoria Rajonale e Shëndetit Publik OJF--të

Zyra Rajonale e Institutit të Shëndetit Publik, Drejtoria e Dhëndetit Publik OJF-të

Instituti i Shëndetit Publik, Drejtoria e Shëndetit Publik OJF-të

2013- 2015

300.000 Buxheti shtetëror për programet edukuese dhe ndërgjegjësuese Donatorë

1.2 Zbatimi i programeve ndërgjegjësuese dhe edukuesepër mbrojtjen nga HIV, AIDS në komunitetin Rom e Egjiptian në Lushnjë.

1.2.1 Numri i programeve të posaçme edukuese të realizuara për mbrojtjen nga HIV, AIDS në komunitetin Rom e Egjiptian 1.2.2 Numri i pjesëmarrësve Rom e Egjiptian në programet edukuese mbi mbrojtjen nga HIV AIDS 1.2.3Sasia e fondeve të akorduar çdo vit për zbatimin e programeve edukuese për mbrojtjen nga HIV, AIDS

Raporte nga Drejtoria Rajonale e Shëndetit Publik OJF-të



2013 - 2015


1.3 Organizimi i fushatave informuese me komunitetin Rom e Egjiptian rreth dokumentacionit dhe procedurave për të përfituar shërbime shëndetësore të të gjitha kategorive.

Numri i fushatave informuese rreth dokumentacionit dhe procedurave për përfitimin e shërbimit shëndetësor të zhvilluara në zonat e populluar nga komuniteti Rom e Egjiptian. Numri i pjesëmarrësve Rom e Egjiptian në fushatat informuese Sasia e fondeve të akorduar çdo vit për fushata informuese rreth dokumentacionit dhe procedurave për të përfituar

Raporte nga ISKSH OJF-të

Instituti i Sigurimeve të Kujdesit Shëndetësor OJF-të


2013 - 2015



2013 - 2015

44

shërbime shëndetësore Objektivi 2 : Rritja e aksesit të komunitetit Rom e Egjiptian në sistemin shëndetësor publik 2.1 Zbatimi i fushatave për vaksinimin e fëmijëve Romë e Egjiptianë, të cilët rrezikojnë të mos kenë marrë të gjitha vaksinat.

Numri i fushatave të ndërmarra për vaksinimin e fëmijëve Romë e Egjiptianë të rrugës ose që rrezikojnë të mos kenë marrë dozat e duhura të vaksinave. Numri i fëmijëve Romë e Egjiptianë të regjistruar në skemën e vaksinimit gjatë fushatave ndërgjegjësuese Sasia e fondeve të akorduara çdo vit për zbatimin e fushatave të vaksinimit të fëmijëve Romë e Egjiptianë.

Raporte nga Drejtoria Rajonale e Shëndetit Publik OJF-të

Instituti i Shëndetit Publik


2013 - 2015


Objektivi 3 : Përmirësimi i kushteve hijeno-sanitare në vendbanimet e popullsisë Rome e Egjiptiane 3.1 Identifikimi i zonave të banuara nga Romët e Egjiptianët që paraqesin rrezikshmëri për shëndetin, ushtrimi i kontrolleve higjeno-sanitare dhe epidemologjike në këto zona si dhe marrja e masave parandaluese për epideminë

3.1.1 Numri i kontrolleve higjeno-sanitare dhe epidemiologjike të zhvilluar në zonat e banuare nga komuniteti Rom e Egjiptian 3.1.2 Numri i familjeve Rome e Egjiptiane të mbuluara nga inspektimi në çdo zonë 3.1.3 Masa e marrë për parandalimin e epidemive në zonat e populluar nga Romët e Egjiptianët

Raporte nga Drejtoria Rajonale të Shëndetit Publik NJ,Q.V OJF-të

Instituti i Shëndetit Publik Bashkia


2013 - 2015

Nuk ka buxhet

3.2 Zbatimi i programeve ndërgjegjësuese dhe edukuese për rëndësinë dhe mënyrën e ruajtjes dhe higjenës personale dhe të zonave të banimit.

3.3.1 Numri i programeve ndërgjegjësuese dhe edukuese për higjenën personale dhe zonave të banimit 3.3.2 Numri i pjesëmarrësve Romë e Egjiptianë në programet edukuese mbi ruajtjen e higjenës personale dhe zonës së banimit. 3.3.3 Sasia e fondeve të akorduar çdo vit për zbatimin e

Raporte nga Drejtoria Rajonale dhe Shëndetit Publik OJF-të



2013 - 2015



2013 - 2015

45

programeve edukuese dhe rëndësisë dhe ruajtjen e higjenës personale dhe zonave të banimit

Fusha prioritare : Përfshirja sociale dhe mundësi të barabarta Qëllimi strategjik : Sigurimi i përfshirjes sociale dhe rritje e aksesit të minoritetit Rom e Egjiptian në institucionet publike AKTIVITETET

TREGUESIT



Monitorimi

Afati kohor

Financimi

Vlerësimi paraprak

Burimi potencial

Objektivi 1 : Ndërgjegjësimi për parandalimin e rasteve të trafikimit të fëmijeve e të vajzave Rome e Egjiptiane në veçanti 1.1 Organizimi i fushatave ndërgjegjësuese dhe veprimtarive me karakter informues për rreziqe dhe pasoja të trafikimit.

1.1.1. Numri i personave nga komuniteti Rom e Egjiptian të përfshirë në fushata 1.1.2 Numri i fushatave të organizuara 1.1.3. Fonde të shpërndara për fushata sensibilizuese 1.1..4 Numri dhe tirazhi i publikimeve 1.1.5 Numri i programeve televizive të realizuara

Raporte të Drejtorisë së Shërbimit Social, Bashkia Lushnjë OJF-ve

Drejtoria e Përgjithshme e Policisë së Shtetit


2013- 2015

300.000 Buxheti shtetëror për organizimin e fushatave ndërgjegjësuese Donatorë

1.3 Organizimi i takimeve të komuniteteve Rome e Egjiptiane me organet e policisë në funksion të rritjes së bashkëpunimit dhe parandalimit të rasteve të trafikimit

1.3.1 Numri i takimeve të realizuara në çdo vit 1.3.2 Numri i organizatave Rome e Egjiptiane dhe personave nga komuniteti që kanë marrë pjesë në këto takime

Informacione nga Drejtoria Rajonale e Policisë së Shtetit OJF-të



2013- 2015

300.000 Buxheti shtetëror për organizimin e fushatave ndërgjegjësuese Donatorë

Objektivi 2 : Fuqizimi i komunitetit Rom e Egjipti an për të mbrojtur liritë dhe të drejtat, në mënyrë që të parandalohen dhe të ulen rastet e diskriminimit 2.1 Zhvillimi i programeve informuese/trajnuese për drejtuesit e komunitetit Rom e Egjiptian, drejtuesit e institucioneve publike dhe organizata jo-fitimprurëse me

2.2.1 Numri i programeve informuese të realizuara 2.2.2. Numri i programeve të trajnimit të ofruar 2.2.3 Numri i personave

Informacione nga ITAP dhe OJF-të

Instituti i Trajnimit të Administratës Publike OJF-të për


2013 - 2015

46

qëllim që të ndjekin dhe zgjidhin me korrektësi rastet e diskriminimit.

përfitues nga komuniteti Rom e Egjiptian në këto programe 2.2.4 Numri i përgjithshëm i përfituesve nga këto programe

të drejtat e njeriut OJF-të Rome e Egjiptiane

2.3 Identifikimi, parandalimi dhe zgjidhja e konflikteve që kanë mundësi të shkaktojnë dhunë në komunitet e në familje

2.3.1 Numri i përgjithshëm i konflikteve 2.3.2 Numri i konflikteve të zgjidhura 2.3.3 Përqindja e popullsisë Rome e Egjiptiane e përfshirë në konflikte

Informacione nga Drejtoria Rajonale e Policisë së Shtetit OJF-te

Drejtoria Rajonale e Policisë së Shtetit


2013- 2015

Nuk ka

2.4 Zhvillimi i programeve të edukimit ligjor për anëtarët e komunitetit Rom e Egjiptian me synimin rritjen e njohurive të tyre mbi të drejtat e njeriut si një masë parandaluese e kundërvajtjeve nga institucionet publike e private.

2.4 1 Numri i programeve të ndërmarra. 2.4.2 Numri i fushatave të inicuara. 2.4 3 Numri i botimeve për edukimin ligjor 2.4.4 Numri i përgjithshëm i përfituar nga këto programe 2.4.5 Përqindja e përfituesve Romë e Egjiptianë ndaj totalit të përfituesve në këto programe.

Informacione nga OJF-të OJF , Zyra

Kundër Dhunës në Familje pranë Bashkisë Lezhë

Bashkia

2013 - 2015

Bashkia Donatorë

Objektivi 3: Rregjistrimi i popullsisë Rome e Egjiptiane në Regjistrin Kombëtar të Gjendjes Civile 3.2 Identifikimi dhe regjistrimi i Romëve e Egjiptianëve të paregjistruar në zyrat e gjendjes civile.

3.2.1 Përqindja e Romëve e Egjiptianëve pa dokumente identiteti ndaj totalit të popullsisë Rome e Egjiptiane.

Zyrat e gjendjes civile OJF-të Rome e Egjiptiane

Zyrat e gjendjes civile NJ.Q.V OJFT-të

Zyra kombëtare e Gjendjes Civile

2013 - 2015

Nuk ka buxhet

3.3 Sigurimi i ndihmës ligjore /administrative falas për familjet Rome e Egjiptiane që janë në nevojë për regjistrimin civil, duke përfshirë regjistrimin e lindjeve, kujdestarinë e fëmijëve transferimin e vendbanimit, regjistrimin si të pastrehë, si të

3.3.1 Numri i rasteve që ju është ofruar ndihma

Zyrat e gjendjes civile

Dhoma e avokatëve të shtetit /Drejtoria e Gjendjes Civile/ Bashkia


2013 - 2015

47

papunë dhe për çdo lloj tjetër regjistrimi të nevojshëm për të përfituar shërbimet sociale publike. Fusha prioritare : TRASHËGIMIA KULTURORE Qëllimi strategjik : Ruajtja dhe zhvillimi i trash ëgimisë kulturore të minoritetit Rom e Egjiptian si një element i integruar në trashëgiminë kulturore dhe nxitja e respektit të të rinjve ndaj diversitetit kulturor VEPRIMTARITË

TREGUESIT



Monitorimi

Afati kohor

FINANCIMI Vlerësimi paraprak

Burimi i mundshëm

Objektivi 1 : Krijimi i kushteve për ruajtjen dhe k ultivimin e trashigimisë kulturore të minoritetit R om e Egjiptian 1.1 Formimi i grupeve artistike kulturore për komunitetin Rom dhe Egjiptian.

Ngritja e grupeve artistike- kulturore të komunitetit rom dhe Egjiptian.

Qendra Kulturore Lushnjë Bashkia


Qendra kulturore

2013 Nuk ka buxhet

1.1 Përfshirja e grupeve artistike kulturore të komunitetit Rom dhe Egjiptian në veprimtari kulturore dhe artistike të organizuara në qytetin e Lushnjës

1.1.1. Numri i veprimtarive kulturore të zhvilluar në të cilat janë përfshirë grupet artistike – kulturore të komunitetit Rom dhe Egjiptian. 1.1.2 Numri i pjesmarrësve Romë e Egjiptianë në këto veprimtari. 1.1.3 Përqindja e pjesëmarrësve Romë e Egjiptianë në raport me pjesëmarrësit jo Romë e Egjiptianë.

Informacione mbi veprimtaritë nga Bashkia



2013 - 2015

Nuk ka buxhet

Mbështetja e veprimtarive artistike kulturore të frymëzuara nga tradita dhe kultura Rome.

Numri i veprimtarive kulturore të zhvilluar. 1.1.2 Numri i pjesëmarrësve rom e Egjiptian në këto aktivitete. 1.1.3 Përqindja e pjesëmarrësve Romë e Egjiptianë në raport me

Informacione mbi veprimtaritë nga Bashkia


Qendra Kulturore Lushnjë Bashkia OJF-të Rome dhe Egjiptiane

2013 - 2015

100.000 çdo vit

Bashkia Donatorë


2013 - 2015

48

pjesëmarrësit jo Romë e Egjiptianë.

Objektivi 2 : Krijimi i një mjedisi social përfshir ës dhe vlerësues ndaj llojshmërisë kulturore 2.1 Organizimi i programeve argëtuese dhe sportive që synojnë mirëkuptimin dhe respektin reciprok ndërkulturor ndërmjet fëmijëve dhe të rinjve Romë e Egjiptianë.

2.1.1 Numri i veprimtarive argëtuese dhe sportive që synojnë mirëkuptim ndërkulturor të zhvilluar. 2.1.2 Numri i pjesëmarrësve Romë e Egjiptianë në raport me pjesëmarrësit jo Romë e Egjiptianë.

Informacione mbi veprimtaritë

Bashkia Bashkia 2013 - 2015

150.000 çdo vit

Bashkia Donatorë

2.2 Mbështetja e krijuesve artistik Rom e Egjiptian dhe përfshirja e tyre në konkurset e organizuara në nivel vendor.

2.2.1 Numri i krijuesve Romë e Egjiptianë të mbështetur. 2.2.2. Numri i krijuesve Romë e Egjiptianë të përfshirë në konkurset e krijimtarisë artistike. 2.2.3 Numri i konkurseve të zhvilluar që synojnë zhvillimin e krijimtarisë Rome e Egjiptiane.

Bashkia Qendra Kulturore

Bashkia Qendra Kulturore

Bashkia OJF-të Rome dhe Egjiptiane

2013 - 2015

Nuk ka buxhet

roma local action plan lushnja

Documents