1

ROMANESK VE GOTİK DÖNEM

2

Sosyal ve Siyasal Yaşam

M.S. 5. yy da Roma İmparatorluğu artık zayıflamış ve yönetim gücünükaybetmeye başlamıştı. İmparatorluğun çöküş yıllarında iç bölünmeler ve dış saldırılar sonucu sivil yaşam olumsuz etkilenmişti. Bu nedenle, sivil ve dini yapılar; ağır, kütlesel sığınaklarmış gibi inşa ediliyor veölümden sonra vaat edilen bir başka dünyaya açılan kapı anlamıtaşıyordu.

3

M.S. 450-900 yılları arası Erken Ortaçağ, “Karanlık Çağ” olarak

adlandırılır.

M.S. 9-12. yy’lar arası Yüksek Ortaçağ ’da, daha kararlı bir feodal

sistem hakimdi. Doğudaki Müslümanlara Haçlı Seferler yapılmaya

başlandı. Ticaret ve seyahat yeniden canlandı.

4

Mimari;

Yüksek Ortaçağ boyunca çok sayıda kilise ve manastırlar ile ahşapçatkılı derebeyi şatoları ve taş malzemeden kaleler inşa edildi.

Manastırlar dini amacın yanı sıra kutsal pagan metinlerinin epolandığı

ve yolcuların konakladığı çok amaçlı yapılardı. Bu yapılar bulundukları

bölgenin siyasal, kültürel ve tarımsal merkezi konumunda olan büyük

bir yapı kompleksiydi.

Manastırlar çoğunlukla gözden uzak, ulaşımı zor dağ doruklarınakurulurdu. Yapım masrafları o bölgenin en soylu kişisi tarafındankarşılanırdı. Bugünkü anlamında tasarımcı baş rahipti.

5

Manastırlar;

-Saint Galle Manastır, (İsviçre/ M.S. 814)Ana yapı Kutsal Topraklara vedoğan güneşe bakacak şekilde batıdan doğuya

yönlendirilmişti.Lineer plan Şemasına sahipmanastırlarda üst örtü beşiktonozdur. Pencereler sadece beşik tonozun uçlarında yer

alır.

Bu nedenle iç mekan oldukçaloştur.

6

Ana yapının güneyinde, keşişlerin sabahın ilk ışıklarını görebilecekleriyatakhane bölümü, bunun yanında saat yönünde yemekhane ve batıdayiyecek içecek kileri bulunmaktaydı. Kilise ile bu üç yapı bir avluçevresinde yer almaktaydı. Avlu ve kapalı mekanlar arası sütunluportikle çevriliydi. Masif kütleler, küçük pencereli iç mekanlara sahipti.

7

Kilise Planı Tipi

1 Nef: Kiliselerde tepe pencereleri ile aydınlatılan uzun merkezi mekan

2 Transept : Latin haç planlı bir kilisede iki yan koldan her biri

4 Portal: Giriş 8 Koro yeri: Apsisle çapraz

sahın arasında kilisenin korosunun yer aldığı bölüm.

9 Apsis: Genellikle bir Roma bazilikasının kısa kenarlarında ya da Erken Hıristiyan kiliselerinin ucunda bulunan yarım daire ya da yarım çokgen şeklinde çoğu tonozla örtülü bölüm

8

Taşıyıcı Elemanlar

9

Taşıyıcı Sistem

Çatıdan gelen yük, iç mekanda taşıyıcı

payeler ile zemine iletilir. Yüksek

payelerin dışa açılmasını önlemek için

uçan payandalarla desteklenir. Uçan

payandalar da yükü payandalar ile

zemine iletir.

10

Bölgelere Göre Katedrallerin Farkı;

İngiltere’de inşa edilen katedraller alçak ve yatay, İtalya’da inşa

edilenler çok renkli süslemeleri ile özgündüler. Buradan anlaşılacağı

gibi Gotik kilise mimari bölgelerin karakteristik özelliklerine göre

değişiklik gösteriyordu.

Ama temel organizasyon hepsinde aynıydı; nef, yan sahın, transept

kollar, koroyu çevreleyen ışınsal şapeller v.b. Bu şapeller Azizlere

Ve yerel din şehitlerine adanıyordu. Merkezi şapel ise Bakire Meryem’e adanmıştır.

11

Bir diğer değişiklik de koro yerinin büyük olmasıydı. Ve girişler sadecebatıda değil transeptlerin ucunda da bulunuyordu. Fransız

katedralindecephenin iki yanında kuleler yükselirken , İngiliz katedralinde transeptlerin ve nefin kesiştiği yerde bir kule yükseliyordu. İç kanatta nefin üst örtüsünün doğal ışıkla aydınlanması mekandaki yükseklik algısını kuvvetlendiriyordu. Payeler kolay işlenebilen kireç taşından inşa edilirdi.

12

Katedraller:

-Durham Katedrali, İngiltere, (1093-1133)

11. yy’da iç mekana daha fazla ışık sağlama ve daha yüksek iç Mekanlar inşa etme isteği, yeni inşaat teknikleri geliştirmeye nedenoldu. Burada ilk olarak sivri kemerlerden bahsedilmektedir. Böylece nefin üst bölümünde de pencere açıklıkları yapılarak iç mekana daha fazla ışık sağlanabildi.

13

Romanesk mimarlığa dönüşen erken ortaçağın yuvarlak kemerli mimarisi, dönemin siyasi ve sosyal yaşamını yansıtan kütlesellikten kurtulamadı. Ancak Tanrı’ nın kutsal inayetinin simgesi olan ışığın varlığını iç mekanda vitraylarda görmek kiliseleri şeffaflaştırdı ve artık Gotik dönem başlamış oldu.

14

-Saint Denis Katedrali (1135-1140) tasarımcı rahip SugerKilisenin cephesinde iki kule merkezde yer alan giriş kapısı ve üzerindeki gül penceresi, pencere açıklıkları aritmetik ve geometrik olarak planlanmış bir cephe kompozisyonuna sahipti. Giriş kapısı ardarda gelen sütunlardageriye çekilmişti.

Plan

15

Saint Denis Katedrali

16

-Salisbury Katedrali, (İngiltere/ 1220-58 )Diğer Gotik kent kiliselerine göre daha fazla açık alan sahipti. Nef’i 11.3

mgenişliğinde, tonozlarla birlikte 25 m yüksekliğindedir.İngiliz katedralleriçoğunlukla iki transepti vardı ve batı uçları düzdü. Bu nedenle eğimli bir vitray yüzeyi yerine düz vitraylı bir pencere duvarı vardı.

17

Salisbury Katedrali, İngiltere, 1220-58

Genel görünüş Genel görünüş

18

Salisbury Katedrali İngiltere, 1220-58.

İç mekan görünüşü Apsitte yer alan taşıyıcı

Notre Dame Katedrali (1163 – 1250)

19

20

Kiliseler;

İlk Haçlı Seferi sırasında Konstantinopolis’ deki Ayasofya Kilisesi, Gotik

katedralin ortaya çıkış nedeniydi. Bu büyük yapının görkeminden çok

etkilendiler. Fransa’da bu kadar büyük bir yapı yoktu. Gotik katedraller

baştan aşağı İncil’de geçen konuları anlatan resimlerle süsleniyordu.

21

Bu yapılardaki en büyük yenilik eski Romanesk kiliselerinkütleselliğinden uzak, neredeyse duvarların tamamen

kaldırılmasıydı. Bunun yerine İncil’deki olayların resmedildiği renkli cam yüzeyler

vardı. Okuma yazma bilmeyen halk için resimler (vitraylar) çok daha

anlaşılır ve açıklayıcıydı. Bu dönemde başka bir yenilik de yeni koro yerinin eklenmesiydi (Örnek Saint Denis Katedrali)

22

-Saint Sernin Kilisesi, (Fransa 1077-1125)1000-1500 yılları arasında güney Fransa’da Roma’nın mimari izleri hala

görülmekteydi. Romanın masif yapısı ve açık dairesel geometrisini

çağrıştıran mimari bu döneme adını Romanesk dönem olarak vermiştir.

Bu döneme ait en belirgin örnek; Saint-Sernin Kilisesi’nde pencere

açıklıkları azdı ve iç mekanda aydınlık düzeyi düşüktü.

23

Sivil Mimari Örnekleri:

Konut İlk kentler manastırların çevrelerinde gelişti. Ev planları genellikle üç katlıydı; girişte bir dükkan arkasında bir avlu ve onun da arkasında mutfak vardı. Üst katta birleştirilmiş bir oturma- yemek yeme mekanı ve arkada yatak odası bulunurdu. Üçüncü kat çırakların uyuma mekanı ve malların bulunduğu depo vardır. Katedrallerin inşası sırasında deneme amaçlı mimari hareketler belediye sarayı ve özel konutların mimari karakterini belirledi. Dikey çizgilerin hakim olduğu göğe doğru yükselen bir kent mimarisi ortaya çıktı.Konut planı

24

14. yy’da Kara Ölüm olarak adlandırılan veba salgını nedeni ile her alanda olduğu gibi mimarlık alanında da gelişme durdu. En az 25 milyon kişi öldü. Bu arada kilise hiyerarşisi parçalandı. 14. yy sonunda farklı siyasal görüşlere sahip rahipler papalık tacı için çekişiyordu.Doğudan gelen başka bir tehlike de Bizans İmparatorluğu’na baskı yapan Osmanlı Türkleriydi.

25

1453’de Konstantinopolis Osmanlı tarafından alındı. Ancak korktukları

gibi olmadı, büyük bir hoşgörüye sahip ve iyimserlik gösteren Fatih

Sultan Mehmet Klasik Yunan ve Roma döneminin düşünsel ve sanatsal

fikirlerine ve eserlerine derin bir saygı duyuyordu.

26

Yunan düşünürlerin İtalya’ ya gelmesi ile cesaret bulan İtalyan düşünürler, ressamlar, heykeltıraşlar ve mimarlar Hıristiyan

inancı ile Klasik düşünceyi birleştiren uzlaştıran yeni bir sanat yaratmayı amaçladılar. Bu Rönesans’ın doğuşu anlamına geliyordu.