1

1815 - 1910

Kazım ÇAPACI

ROMANTİK DÖNEM MÜZİĞİ

2

1815 - 1910

ROMANTİZM

Romantizm, Klasik Dönemin kuralcı anlayışına

tepki olarak on dokuzuncu yüzyıl başında Avrupa’da

gelişen bir akımdır.

Klasik Dönemle başlayan toplumsal aydınlanma

hareketi Romantik Dönemde yaşanan toplumsal

hareketlerin öncüsü olmuştur. Özgürlük, kardeşlik,

eşitlik düşüncesine dayanan Fransız devrim

hareketinin kısa sürede tüm Avrupa’da yayılmaya

başlaması, Amerika Bağımsızlık Bildirisi, Anayasa ve

Haklar Yasası ve Fransız İnsan Hakları Bildirgesi bu

dönemde yaşanan en önemli hareketler olmuştur.

Aristokrasinin baskıcı etkisi XIX. yüzyılın başlarında

bireysel özgürlük, cumhuriyet, vatan sevgisi,

insanların kardeşliği gibi fikirlerle çeşitli halk

hareketlerinin yayılmasını sağlamıştır. Bu dönemde

müzikte de büyük değişimler yaşanmış ve bireysel

özgürlük ön plana çıkmıştır.

XIX. yy boyunca süren Romantik Dönem, müziğin

kişisel özellikler taşımaya başladığı, Klasik Dönemin

kurallı müziğindeki denge, oran ve ılımlı yaklaşım

yerine özünü insan ve doğadan alan yeni bir müziğin

doğduğu dönemdir.

XIX. yy öncesinde fantastik, duygusal, masalsı,

duyarlıklı, düşsel gibi sanatsal özellikleri nitelemek

için kullanılan romantik terimi, Fransızca «romance»

(şiirsel deyiş) sözcüğünden kaynaklanır.

Romantik Dönemde ise bu terim bestecinin bireysel

duygularını kaynak alan ve onları seslendiren bir

anlayışı vurgulamak için kullanılmıştır.

Romantik Dönemde konulu ve programlı müzik,

lied, vals, polonaise, mazurka gibi özgün danslar,

nocturne, fantezi, romance ve küçük piyano

parçaları, senfonik şiir gibi orkestra eserleri en çok

üretilen eserler olmuştur. Opera büyük gelişme

göstermiş ve unutulmaz eserler ortaya çıkmıştır.

Farklı bir armoni anlayışı, yeni nüanslar, yeni

biçimler, virtüozite gerektiren müzikler ve piyano

çalma tekniklerine getirilen yenilikler Romantik

Dönem müziğinin önemli özelliklerini

oluşturmuştur.

Kazım ÇAPACI

ROMANTİK DÖNEM MÜZİĞİ

3

Piyano

Romantik Dönemin en önemli çalgısı piyanodur. Bu

dönemde piyano çalma anlayışına çok farklı bir

yenilik getiren en önemli besteci Frederich Chopin

(1810–1849)’dir.

Müzik tarihinde Piyanonun Şairi olarak anılan

Chopin, yumuşak dokunuşla çalma tekniğini

kullanmış ve rubato çalma tekniğini geliştirerek

müzik sanatına kazandırmıştır.

Bu dönemde piyano çalma anlayışına getirilen

yenilikler şunlardır:

A. CLEMENTİ EKOLÜ: İngiliz besteci Muzio

Clementi (1752–1832) piyanoda duyarlı ve zarif

çalma ekolünü geliştirmiştir. Piyano için yazdığı

sonatlar ve eserler piyano üzerindeki virtüözitesini

gösterir. XIX.yy’ın en önemli piyanistlerinden

bazıları Clementi okulunda yetişmişlerdir.

B. GOTTSCHALK EKOLÜ: Amerikalı besteci

Louis Moreau Gottschalk (1829–1869) gösterişli ve

etkileyici çalma ekolünü geliştirmiştir. Gottschalk’ın

müziğinde, New Orleans, Afro-Cuban müzik

ritimlerini de kapsayan Caribbian ritimlerinin etkileri

görülür.

C. LİSZT VE RUBENSTEİN EKOLLERİ:

Macar besteci Franz Liszt ve Rus besteci Anton

Rubenstein (1829-1894) teknik alt yapıya dayalı,

yorumu ön planda tutarak çalma ekolünü

geliştirmişlerdir. Piyanist Rubenstein’in kurduğu

okulda birçok önemli piyanist ve besteci yetişmiştir.

Franz Liszt, olağanüstü virtüozitesiyle piyanonun

sınırlarını zorlayan ve kendisinden önceki

piyanistleri tekniğiyle aşan bir ekolün öncüsü

olmuştur.

Romantik Dönemde Kullanılan Formlar

Romantik Dönem bestecileri, Klasik Dönem

biçimlerini ve müziksel özelliklerini yansıtan

eserlerin yanında Romantik Dönem müziğinin

özelliklerini taşıyan yeni formlarda eserler

üretmişlerdir.

Dans ve çalgı müziği biçimleri ile şarkı formlarında

birçok eser bestelenmiştir. Orkestra genişlemiş,

buna bağlı olarak senfoni, opera ve konçerto

gelişerek zirveye ulaşmıştır.

XIX.yy’da ortaya çıkan programlı müzik, Liszt

tarafından geliştirilerek senfonik şiir doğmuştur.

Müzikte yeni armoniler kullanılmaya başlanmış,

kromatizm ve eser içinde asıl tondan bir başka tona

geçiş anlamına gelen modülasyon önem kazanmıştır.

Piyanonun Romantik Dönemde yaygınlaşmasıyla

birlikte piyano için birçok solo eser ve oda müziği

eserleri yazılmıştır.

4

Nocturne

«Alm. Gece Müziği»

Almancada gece müziği anlamını taşır.

Önceleri üflemeli çalgılar ile yaylı çalgılar için yazılan

bu form, daha sonra piyano için yazılmaya

başlanmıştır. Bu formda en çok piyano için eser

yapan besteci Frederic Chopin (1810–1849)’dir.

Chopin Noktürnleri

Chopin noktürnleri Polonyalı klasik batı müziği

bestecisi ve virtüöz piyanisti Frédéric

Chopin tarafından 1827-1846 döneminde

solo piyano için bestelenmiş 21 kısa piyano müziği

parçalarıdır.

Bu besteler genel olarak solo piyano için

bestenlenmiş en güzel müzik eserlerinden olduğu

kabul edilmektedir ve günümüzde piyano konserleri

repretuvarında önemli bir yer almaktadırlar.

Noktürnler tipi piyano kompozisyonlarınin ilk

bulucusu Chopin değildir. Chopin bu tip piyano

kompozisyonunu, İrlandalı besteci ve piyanist John

Field (1782 –1837) tarafindan ilk defa bulunan tipte

kompozisyona dayandıran; bu beste tipini geliştiren

ve müzik dinleyici halka tanıtıp sevdiren bestecidir.

Chopin Nocturne op9 1a theme

Chopin nocturne op27 1a theme

Aşağıdaki listede sıralanan Chopin noktürnlerinden

1. ile 18. sıradaki noktürnler Chopin tarafından

ikişer ve üçer bestelenip yayımlanma sırasına göre

dizilmişlerdir. 19. ve 21. sırada olanlar Chopin

Polonya'yı terk etmeden önce ilk olarak

hazırlanmıştır ama öldükten sonra yayımlandıkları

için sonra sıra alırlar. 20. sıra numarasında olan "Op.

P 1 No. 16" asıl hazırlandığı sırada "noktürn" ismini

taşımamaktaydı; fakat 1870'de ilk defa "noktürn"

adını taşıyarak yayımlanmasından sonra genel olarak

5

Chopin eserleri listelerinin yayımlanması ve de ses

kayıtları yapıldığı zaman "notürn" olarak

adlandırılmaktadır.

Chopin noktürnlerinin katolog Opus dizin

numaralarına gelince ilk üç sırada olan noktürnlere

Op.9; sonraki 3 sırada olanlara Op.15; ondan

sonraki iki taneye Op.27 ve sonraki sıradakilere

tektek Op. 32, Op. 37, Op. 48, Op. 55 and Op. 62

dizin numaraları verilmiştir, Op.72 ölümünden

sonra yayımlanmıştır. Son iki noktürne (Do-diyez-

minör ve Do-minör) verilen dizin numaraları (Op.

P1 No. 6 ve Op. P2 No.8) sistemik değildir.

Chopin nocturne op62 1a

Chopin nocturne op72 1a

Chopin nocturne op27 1a theme

Capriccio XVI. yy’da İtalyan madrigalleri için kullanılan bu

form hızlı tempo anlayışına dayanır. İhtiraslı

duyguları anlatan sürükleyici bir biçimdir.

Bu formu müzik tarihinde en çok işleyen besteci

Niccolo Paganini (1784-1840) ’dir.

Barcarolle «Fr. Sandal Şarkısı»

Genellikle Venedik gondolcularının söyledikleri

hafif ve durgun parça. Müzik tarihinde Venedik

Gondolcu Dansı en iyi örneği olarak bilinir. Üç

zamanlı ölçü birimi kullanılarak bestelenir. En

uygunu 6/8 lik ölçü birimidir.

Bu formu en güzel işleyen besteci Jacques

Offenbach ’tır.

6

Polonaise Polonya ulusal dansıdır. 3/4’lük ölçü sayısı ile

yazılmıştır. En önemli özelliği cümle ve dönem

sonlarındaki ikinci dörtlüğün vurgulu olmasıdır.

İmpromptu Sonat XIX. yüzyılda ortaya çıkan ve doğaçlama olarak

yaratılmış izlenimi verecek biçimde bestelenen

piyano parçasıdır. Anlamı içe doğan demektir.

En ünlüleri Franz Schubert ve Frederich Chopin'in

eserleridir.

Lied Lied, Almanca şarkı anlamına gelen, insan sesi için

bestelenmiş bir şarkı türüdür. Lirik, kısa şiirler

üzerine bestelenir.

Lied'de şiir ve müzik aynı önemde birleşir. Daha

çok piyano eşliğinde solo olarak söylenir. Ancak iki,

üç, dört kişi veya koro tarafından seslendirilen

liedler de vardır. İki ya da üç bölümlü formunda

bestelenir. Şiir dizelerinin piyano eşliğinde şarkıya

dönüşmesi olan liedler, ilk kez Rönesans’ta ortaya

çıkmıştır.

Schubert, Beethoven bu formda önemli eserler

vermişlerdir.

Ballade Edebiyatta kahramanlık öyküleri anlatan destansı

biçimdir.

Piyano dünyasında da şiirsel ve dramatik bir özellik

taşıyan bu sözcüğü Chopin, çalgı biçimine

uyarlamıştır.

7

Mazurka Üç zamanlı ölçüde, hızlıca tempoda, çiftlerin daire

oluşturarak yaptığı Polonya halk dansıdır. Varşova

yakınlarındaki Mazovya bölgesinde doğmuştur.

Kendine özgü ayak ve topuk vuruşlarıyla, geleneksel

olarak gayda müziğinin eşliğinde oynanır. 3/4’lük

olan müziğinde vurgu, vals gibi birinci vuruşu

vurgulu birçok 3/4'lük türün tersine ikinci vuruştadır.

Doğaçlamaya çok elverişli olan mazurkada

belirlenmiş figürler yoktur ve 50'yi aşkın değişik

adım bulunur. Serbest tarzda yapılan mazurkada

sayısız figür vardır. Ana adımdan sonra, bir ayak

yere vurulur ve topuk öbür ayağa çarpılır. Figür

değişikliği, holubieck denilen kendi çevresinde bir

dönüşle vurgulanır.

Chopin‘in eserleri ile ünlenmiştir.

Rapsodie Halk ezgileri gibi yalın ezgiler üzerine kurulmuş,

özgür deyişli formdur. Klasik kalıplara pek uymaz.

Polca Lehçe «Polonyalı Kadın» anlamına gelir.

Bohemya kaynaklı, iki dörtlük ölçüde, hızlı tempoda

bir halk dansı formudur.

8

Romantik Dönem Bestecileri

Klasik Dönemde müziğe egemen olan Alman ve

Avusturya ekolünün Romantik Dönemde etkileri

azalmış ve müziğin alanı genişleyerek Fransa, İtalya,

Slav ve İskandinav ülkelerinin bestecileri de önemli

eserler vermişlerdir.

XVIII. yüzyılın akılcı ve toplumcu felsefesinin

etkilerini taşıyan kuralcı Klasik Müziğin aksine

Romantik Dönem’ de besteciler bireysel duygularını

ön plana çıkaran eserler yazmışlardır.

Bestecilerin eserlerinde yeni sentezler, müzikal

zenginlik, derin bir anlatım gücü, ritim öne çıkmıştır.

Uzun, duygulu müzik cümleleri, renkli bir armoni ve

çalgılama yapısı, ritimde özgürlük, tempo ve nüans

işaretlerini belirten sözcüklerdeki karmaşıklık

(örneğin; allegro yerine molto allegro non troppo, ff

yerine fff ya da tersi pp yerine ppp gibi abartılı

işaretler) ve bu nüansları duyuracak niteliğe sahip

yeni çalgılar Romantik Dönem müziğinin başlıca

özelliklerini oluşturmuştur.

Klasik Dönemde belirgin olan kadans yerine

Romantik eserde akorların kullanım şekilleri

nedeniyle bir türlü parçanın sonuna varılamayan bir

duygu egemen olmuştur. Klasik Dönem bestecisinin

baştan belirli biçimsel tasarımı yerine, Romantik

besteci böyle kalıplara uymadan içinden geldiği gibi

duygularını uzun cümlelerle anlatmıştır.

Bu dönemde bestecilerin eserlerinde en çok yer

verdiği konulardan biri doğadır. Besteciler

sıkıntılarını atmak ve eserlerini daha etkili bir şekilde

ifade etmek için doğayı seçmişlerdir. Bunu yaparken

doğanın seslerini, özelliklerini müziğe aktarmak

temel anlayış olmuştur.

Son dönem eserleriyle Romantizmin alt yapısını

hazırlayan Beethoven’dan sonra Romantik Dönemi

başlatan besteci Franz Schubert ’tir. Romantik

Dönem bestecilerinden, Robert Schumann, Felix

Bartholdy Mendelsohn, Johannes Brahms Klasik

Dönem müziğinin özelliklerine bağlı kalmışlardır.

Frederich Chopin, Franz Liszt, Guiseppe Verdi,

Giacomo Puccini, Richard Wagner, Gustav Mahler,

Piyotr İlyiç Tschaikovsky, Niccolo Paganini, Hector

Berlioz, Sergei Vasilyeviç Rachmaninoff, Camille

Saint Saens ise Romantik Dönem müziğini

oluşturan bestecilerdir.

Opera Wagner’in eserleriyle, senfonik müzik

Brahms’ın eserleriyle konçerto formu ise Schumann,

Liszt, Saint Saens, Chopin, Tschaikovsky gibi

bestecilerin unutulmaz eserleriyle zirveye ulaşmıştır.

En önemli müzik türlerinden olan lied (şarkı)

formunda ise en çok eser veren besteci Schubert

olmuştur.