rouw en verdriet bij ouderen - zelfmoord 1813 · rouw en verdriet bij ouderen marie-christine...
TRANSCRIPT
Rouw en Verdriet
bij Ouderen
Marie-Christine Adriaensen
CGG Brussel - Elder
Ouder worden:
spontane
ongewilde
onomkeerbare
veranderingen
Fysieke veranderingen
- Gezondheid
- Fysieke capaciteiten
- Lichamelijke kracht
- Bewegingsvermogen
- Mobiliteit
- Gezichtsvermogen
- Gehoor
- Seksualiteit
Psychische veranderingen
- Controle
- Autonomie
- Geborgenheid
- Zekerheid
- Veiligheid
- Idealen
- Persoonlijke waarde
- Sociale status
Sociale veranderingen
- Rolpatronen
- Contacten
- Samenhorigheid
- Relaties met familie
- Relaties met vrienden
- Relaties met kennissen
- Engagement
- Productiviteit
Spirituele veranderingen
- Zin van het bestaan
- Perspectieven
- Doelstellingen
- Zelfverwezenlijking
- Zelfbeeld
- ‘Hoop op’
- Waarden
- Betekenis
Cognitieve veranderingen
- Problemen oplossen
- Communicatie
- Geheugen
- Denken
- Leren
- Lezen
Praktische veranderingen
- Middelen
- Vaardigheden
- Huisvesting
- Bezigheden
- Mobiliteit
- Regelmaat
Persoonlijke veranderingen
- Onverwerkte verliezen
- Afgebroken relaties
- Verlies van werk
- Dromen
- Verlies van dierbaren
- Interesse
- Ambitie
- Projecten
Het verliesrad
De oudere
gezondheid
onafhankelijkheid
capaciteit seksualiteit
mobiliteit …
fysiek controle
autonomie
eigenwaarde
geborgenheid
idealen …
psychisch
engagement
samenhorigheid
rolpatronen
contacten
vrienden …
sociaal
objectieven perspectieven
zelfbeeld betekenis
waarden
spiritueel
communicatie
geheugen
onthouden
denken
leren
…
cognitief
middelen
vaardigheden
huisvesting
bezigheden
mobiliteit
…
praktisch
onverwerkt verlies
activiteiten
gezin en familie interesse
ambitie …
persoonlijk
…
Verlies?
= Iets of iemand kwijtraken
Gevolg: Emotionele reactie
Emotionele reactie
- Onverschilligheid
- Gelatenheid
- Spijt
- Ergernis
- Woede
- Paniek
- Verslagenheid
ROUWFASEN
Schok en ontkenning
Desorganisatie
Herstel
ROUWTAKEN
De realiteit van het verlies aanvaarden
De rouwpijn doorworstelen
Zich aanpassen aan een nieuw leven
De overledene emotioneel plaatsen
GEVOLGEN VAN ROUW
Fysieke gevolgen
Psychische gevolgen
Sociale gevolgen
Spirituele gevolgen
FYSIEKE GEVOLGEN
Ademhalingsproblemen
Eetlust
Hartzeer
Pijn in de borststreek
Slaapstoornissen
Spierpijn
Vermoeidheid
Fysieke gevolgen
vereisen
een herstelproces
PSYCHISCHE GEVOLGEN
Angst
Depressie
Kwaadheid
Schaamte
Schuldgevoelens
Spijt
Eenzaamheid
Psychische gevolgen
vereisen
een verwerkingsproces
SOCIALE GEVOLGEN
Het sociale netwerk
Kenmerken van het sociale netwerk
De omvang
De kwaliteit van het netwerk
De bereikbaarheid
De duur
Sociale gevolgen
vereisen
een aanpassingsproces
Spirituele gevolgen
Zoeken naar de betekenis
van het leven
van de dood
Het geloof
Spirituele gevolgen
vereisen
een zingevingproces
HET MULTIPEL VERLIES
De oudere rouwt tegen een achtergrond van
multipel verliezen
Gevolgen van rouw zijn op zich geen
alleenstaande feiten
Zijn leven staat in het teken van verlies
Een dierbare verliezen
Risico:
Opeenstapeling van verliessituaties niet
meer aankunnen
Ontwikkeling van een multipel verlies syndroom
Gevolgen van multipel verlies
Overbelasting door de rouw
- Overladen met rouwgevoelens
- Welk verlies brengt hem uit het evenwicht?
- Lawine van gevoelens
- Risico voor ‘normale’ rouw
Gevolgen van multipel verlies
Rouw burn out
- Geen rouwreacties bij nieuw verlies
- Geen emotionele brandstof om te rouwen
- Psychologische geslotenheid
- Bedreigde integriteit van het ‘ego’
Gevolgen van multipel verlies
Zelfzorg
- Geen ambitie om voor zichzelf te zorgen
- Ondergaan van de verliezen
- Een verlies te veel is soms
een verlies ‘te ver’
Acht kernpunten
van rouwbegeleiding
1. Help de rouwende om het overlijden te
accepteren
- Nabij zijn en praten
- Bespreek eerst de praktische gevolgen
- Laat de oudere vertellen over wat er
gebeurd is
- Benoem de dierbare met zijn naam
- Laat de oudere herinneringen ophalen
Acht kernpunten
van rouwbegeleiding
2. Help de rouwende zijn gevoelens te uiten
- Niet in staat of niet toegestaan
- Probeer te ontdekken wat dwars zit
- Oorzaak van terughoudendheid
- Ontboezemingen soms te pijnlijk
- ‘Eigenaardige’ dingen
Acht kernpunten
van rouwbegeleiding
3. Help de rouwende om alleen verder te
leven
- Probeer te weten te komen waarom de
oudere het niet aankan
- Praktische problemen
- Evalueer de problemen (waardeschaal)
- Beloof niets dat niet haalbaar is
Acht kernpunten
van rouwbegeleiding
4. Help de rouwende zijn emotionele
problemen te verwerken
- Met emoties worstelen betekent soms
teleurstelling of frustratie
- Toon belangstelling
- Leef mee met de oudere
- Mogelijkheid om hun hart uit te storten
Acht kernpunten
van rouwbegeleiding
5. Observeer het verdedigingsmechanisme en
de ‘coping’ van de rouwende
Coping: vermogen om de gevolgen van
stress op te vangen
- Het geloof in zichzelf terug vinden
- Probeer te ontdekken wat hij zelf wil
- Stimuleer de emotionele weerbaarheid
Acht kernpunten
van rouwbegeleiding
6. Sta toe dat iedereen op zijn manier rouwt
- We begrijpen niet meteen wat ze willen
zeggen
- Onbedaarlijke huilbuien
- Niet willen of niet durven huilen
- Troost niet te hard
- Zeg niet dat ‘het’ wel overgaat
Acht kernpunten
van rouwbegeleiding
7. Laat de oudere vertrouwen in zichzelf
herontdekken
- Te veel ineens willen oplossen
- Structuur in rouwverwerking
- Spoor de oudere aan om meer te
bewegen
- Sociale rol opnemen
- Laat hem de oplossing zoeken
- Waardering
Acht kernpunten
van rouwbegeleiding
8. Vermijd valkuilen, doe het niet alleen
- Geen vertrouwensrelatie
- Geen vooruitgang
- Zoek desnoods professionele hulp
Een oudere in rouw helpen
In patientia vestra habetis animam vestram
“In uw geduld ligt uw ziel”
Dr. C.G. Jung