rozhnama

32
2009 /11 /17 ﺸﺔﻣﻤﺔ ﺳﻴ556 ﺫﻣﺎﺭﺓ ﺩﻳﻨﺎﺭ750 ﻧﺮﺥNo.556 Tue 17/ 11/ 2009 ﺭﺅﺫﻧﺎﻣﺔ ﺛﺔﺭﻟﺔﻣﺎﻧﻲ ﻛﻮﺭﺩﺳﺘﺎﻥ ﺑﺔ ﺯﺅﺭﻳﻨﺔﻱ ﺩﺓﻧﻄﻲ ﺋﺔﻧﺪﺍﻣﺎﻧﻲ ﺮﺍﻕ ﻛﺮﺩ ﻫﺔﻣﻮﺍﺭﻱ ﺩﺍﻭﺍﻳﺎﻥ ﻟﺔﺳﺔﺭﺅﻛﺎﻳﺔﺗﻲ ﻛﺆﻣﺎﺭﻱ ﻋﻴ ﺘﺔﻭﺓ، ﺖﺀ ﺭﺓﺗﺒﻜﺮﻳ ﺒﺬﺍﺭﺩﻥ ﺛﺔﺳﺔﻧﺪ ﻧﺔﻛﺮﻳ ﻳﺎﺳﺎﻱ ﻫﺔﻟ ﺮﺍﻗﻴﺶ ﻳﺎﺳﺎﻛﺔ ﺔﺑﺎﻧﻲ ﺳﺔﺭﺅﻙ ﻛﺆﻣﺎﺭﻱ ﻋﻴ ﺟﺔﻻﻝ ﺗﺎﻟ ﺛﺔﺳﺔﻧﺪ ﺩﺓﻛﺎﺕ، ﺑﺔ ﺛﺎﺳﺎﻭﻯ ﺋﺔﻭﺓﻯ ﺭﺓﺗﻜﺮﺩﻧﺔﻭﺓﻯ ﺒﺬﺍﺭﺩﻥ. ﺑﺔﺷﻴ ﺘﺔ ﻫﺆﻯ ﺩﻭﺍﻛﺔﻭﺗﻨﻰ ﻫﺔﻟ ﻳﺎﺳﺎﻛﺔ ﺩﺓﺑﻴ ﺰﻧﺔﻃﺮﺗﻦ ﺭﻳ» ﺔﺑﺎﻧﻰ ﺑﺔ ﻟﺔﺛﺔﺭﻟﺔﻣﺎﻧﺘﺎﺭﺍﻧﻴﺶ ﺋﺔﻭ ﻛﺎﺭﺓﻯ ﺗﺎﻟ ﺔﻣﺪﺓﺩﺓﻥ. ﻟﺔ ﻗﺔﻟ« ﻜﻲ ﻛﻮﺭﺩﺳﺘﺎﻥ ﻟﺔ ﺋﻴﺮﺍﺩﺓﻱ ﺧﺔﻟ ﺛﺔﺭﻟﺔﻣﺎﻧﻲ ﺋﺔﻧﺪﺍﻣﻲ ﻋﺔﺑﺪﻭﻟﻌﺔﺯﻳﺰ ﻋﻮﻣﺔﺭ ﻛﻮﺭﺩﺳﺘﺎﻥ ﻟﺔ ﻟﻴﺴﺘﻲ ﻳﺔﻛﻄﺮﺗﻮﻭﻱ ﺋﻴﺴﻼﻣﻴﻲ ﻭﺗﻲ: ﻛﻮﺭﺩﺳﺘﺎﻥ ﺛﺔﺭﻟﺔﻣﺎﻧﻲ ﻭﺓﻙ ﻤﺔ ﺋﻴ ﺩﺍﺧــﺔ، ﺟﻴ» ﺩﺍﻭﺍﻣﺎﻥ ﻧﺔﺑﻮﻭ، ﺒﺎﺵ ﺛﻴ ﻳﺎﺳﺎﻛﺔﻣﺎﻥ ﺩﺓﻧﻂ ﺑﺔﻛﺆﻱ ﻟﺔﺳﺔﺭﺅﻛﺎﻳﺔﺗﻲ ﻛﺆﻣﺎﺭ ﻛﺮﺩ ﺋﻴﻤﺰﺍﻱ ﻧﺔﻛﺎﺕ، ﻟﻴﺴﺘﻲ ﺔﻳﺎﻥ ﻟﺔﻃﺔﻝ ﻫﺎﻭﺛﺔﻳﻤﺎﻧﻲ ﻛﻮﺭﺩﺳﺘﺎﻥ ﺧﺔﻣﺴﺎﺭﺩﺍﻧﺔ ﻣﺎﻣﺔﻟ ﻄﺔﻱ ﺟﻴ ﻜﺪﺍ ﺣﺎﻟﻴ ﻟﺔﻫﺔﻣﻮﻭ ﻛﺮﺩﺀ ﻣﺔﺳﺔﻟﺔﻳﺔﺩﺍ ﺋﺔﻭ ﻜﻲ ﻛﻮﺭﺩﺳﺘﺎﻥ ﻛﺔ ﻨﺔﺭﺍﻧﻲ ﺧﺔﻟ ﻧﻴﻄﺔﺭﺍﻧﻴﻴﺔ، ﻛﺔ ﺩﺓﻧﻄﻲ ﻧﻮﻳ ﺛﺔﺭﻟﺔﻣﺎﻧﺔ، ﻟﻴﺴﺘﻲ ﺩﺓﺳﺔﻵﺕﺀ ﺋﺆﺛﺆﺯﺳﻴﺆﻥ ﻛﺆﺩﺓﻧﻂ ﺑﻮﻭﻥ ﻟﺔﺳﺔﺭ ﺋﺔﻭﺓﻱ ﻛﺔ ﻇﻴﺘﺆ ﺑﻜﺮﻳ ﺍﻧﺪﻧﻲ ﺋﺔﻭ ﺜﺔﺭ ﺪﺓﻧﻂ ﻧﺎﺑﻴﻦ ﻟﺔ ﺗﻴ ﻤﺔ ﺑﻴ ﺋﻴ» : ﻭﺗﻴﺸﻰﺖ ﺧﻴﺎﺭﺍﺗﻲ ﺩﻳﻜﺔ ﺯﺅﺭﺓ، ﻳﺎﺳﺎﻳﺔ، ﺋﺔﻃﺔﺭ ﻇﻴﺘﺆ ﻧﺔﻛﺮﻳ ﺑﺎﻳﻜﺆﺗﻲ ﺩﺓﻃﺎﺗﺔ ﺗﺎ ﺋﻴﻤﺰﺍﻛﺆﻛﺮﺩﻧﺔﻭﺓ ﻮﺍﻥﺀ ﺜﻴ ﺭﻳ ﻟﺔ ﺩﺓﺳﺘﻮﻭﺭﻳﻲ، ﺩﺍﺩﻃـﺎﻱ ﻟﺔ ﺷﻜﺎﺗﻜﺮﺩﻥ ﺒﺬﺍﺭﺩﻥﺀ ﻫﺔﻟ ﻄﺎﻳﺎﻧﺔ ﻟﺔﺑﺔﺭﺩﺓﻣﻤﺎﻧﺪﺍ ﻛﺮﺍﻭﺓﻳﺔ ﻗﺆﻧﺎﻍ ﺑﺔ ﻗﺆﻧﺎﻍ ﺋﺔﻭ ﺭﻳ ﺪﺍ ﺩﺓﻛﺮﻳ ﺔﻳﺎﻥ ﻟﺔﻃﺔﻟ ﻣﺎﻣﺔﻟ ﻋﺔﺩﻧﺎﻥ ﻋﻮﺳﻤﺎﻥ، ﺋﺔﻧﺪﺍﻣﻲ ﺛﺔﺭﻟﺔﻣﺎﻧﻲ ﻛﻮﺭﺩﺳﺘﺎﻥ ﺍﻥ، ﺳﺔﺑﺎﺭﺓﺕ ﺑﺔ ﺋﻴﻤﺰﺍﻛﺮﺩﻧﻲ ﻳﺎﺳﺎﻛﺔ ﻟﺔﻟﻴﺴﺘﻲ ﻃﺆﺭ ﺋﺔﻭﺋﻴﻤﺰﺍﻛﺮﺩﻧﻲ» : ﻭﺗــﻰ ﺔﺑﺎﻧﻴﻴﺔﻭﺓ ﺗﺎﻟ ﻟـﺔﻻﻳـﺔﻥ ﺩﺫﺍﻳﺔﺗﻴﻜﺮﺩﻧﻲ ﺑﻴ ﻜﺔﻭﺓ ﻫﺔﺭﻛﺔﺳﻴ ﻟﺔﻻﻳﺔﻥ ﻳﺎﺳﺎﻳﺔ ﺩﺫﺍﻳﺔﺗﻴﻜﺮﺩﻧﻲ ﻛــﻮﺭﺩﺓﻭ ﺑﺎﻵﻛﺎﻧﻲ ﺑﺔﺭﺫﺓﻭﺓﻧﺪﻳﻴﺔ ﻭﺓﺳﺘﺎﻧﺔﻭﺓﻳﺔ ﻛﻮﺭﺩﺳﺘﺎﻧﺔ، ﺛﺔﺭﻟﺔﻣﺎﻧﻲ ﻳﺎﺭﺓﻛﺎﻧﻲ ﺑﺮ ﻃﺔﻟﻲ ﻛﻮﺭﺩﺳﺘﺎﻥ ﻛﺔ ﺧﺆﻱ ﺑﺔ ﺋﻴﺮﺍﺩﺓﻱ ﺑﺔﺭﺍﻣﺒﺔﺭ ﺘﺔﻭﺓ ﻟﺔﺛﺔﺭﻟﺔﻣﺎﻧﺪﺍ ﺩﺓﺑﻴﻨﻴ ﺩﺍﻳﺔ.٢ ﺯﺍﻧﻴﺎﺭﻯ ﺯﻳﺎﺗﺮ ﻟﺔ ﻝl^“ÏÇËÖÏÅ ÌçÊ Ô^Èfi^n⁄ˆ“ Ìfi^j Ì‚ ]Å^jä ˇ ÈÒ Ì÷ ﻟﺔﻃﺔﻷ ﺋﺔﻡ ﺫﻣﺎﺭﺓﻳﺔﺩﺍ ﺛﺎﺷﻜﺆﻳﺔﻛﻰ ﺗﺎﻳﺒﺔﺕ ﺑﺔ ﺛﺮﺅﺫﺓﻯ ﻛﺮﺍﻧﺔﻭﺓﻯ ﻨﺔﺭﺓﻭﺓ ﺩﻳﻤﻮﻛﺮﺍﺳﻰ ﻟﺔ ﺗﻮﺭﻛﻴﺎ ﺑﺨﻮﻳ ﺔﺑﺎﻧﻲ ﺩﺫﻱ ﺋﻴﺮﺍﺩﺓﻱ ﺗﺎﻟ ـﺘﺔﻭﺓ ﻜﻰ ﻛـﻮﺭﺩﺳﺘـﺎﻥ ﺩﺓﻭﺓﺳﺘـﻴ ﺧﺔﻟ ﺳﺔﻣﻴﺮ ﺳﺔﻟﻴﻢ: ﺩﺭﻭﺳﺘﻜﺮﺩﻧﻲ ﺒﺔﺭ ﺣﻜﻮﻣﺔﺗﻲ ﺳﻴ ﺑﻴﺮﺅﻛﺔﻳﺔﻛﻲ ﺰﺓ ﺑﺔﻫﻴ٨ ﺰﺓ ﺿﺔﻛﺪﺍﺭﺓﻛﺎﻧﻰ ﻫﺔﺭﻳ ﻫﻴ ﺮ ﺿﻨﻄﻰ ﺣﻴﺰﺑﺪﺍ ﻟﺔﺫﻳ٧ - ٦ ﻓﺆﺗﺆ: ﺋﺔﻟﺔﻧﺪ ﻣﺔﺣﻮﻯ ﻫﻴﻮﻣﺎﻥ ﺭﺍﻳﺘﺲ ﻭﺅﺽ: ﻢ ﺋﺎﺯﺍﺭﻯ ﺣﻜﻮﻣﺔﺗﻰ ﻫﺔﺭﻳ ﺋﺆﺛﺆﺯﺳﻴﺆﻥﺀ ﻛﺔﻣﻴﻨﺔﻛﺎﻥ ﺩﺓﺩﺍﺕ ﺑﺔﻻﻣﺔﻭﺓ ﺳﺔﻳﺮﺓ ﻧﺔﻭﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻣﺴﺘﺔﻓﺎ: ـﺔﺑﺎﻧﻰ ﺛﺎﻛـﺎﻧﺔ ﺑﺆ ﺳـﺔﺩﺍﻡﺀ ﺑﺔﻋﺲ ﺩﺓﻛﺎﺕ ﺗﺎﻟ٥ - ٤ ١٣ - ١٢

Upload: deyreen-salih

Post on 03-Feb-2016

272 views

Category:

Documents


0 download

DESCRIPTION

Daily Newspaper

TRANSCRIPT

Page 1: rozhnama

No.556 Tue 17/ 11/ 2009نرخ 750 دينار ذمارة 556 سَيشةممة 17/ 11/ 2009

رؤذنامة

ثةرلةماني كوردستان بة زؤرينةي دةنطي ئةنداماني داوايان لةسةرؤكايةتي كؤماري عَيراق كرد هةمواري رةتبكرَيتةوة، نةكرَيتء ثةسةند هةَلبذاردن ياساي ياساكة عَيراقيش كؤماري سةرؤك تاَلةباني جةالل رةتكردنةوةى ئةوةى ثاساوى بة دةكات، ثةسةند بةشَيك هةَلبذاردن. دواكةوتنى هؤى دةبَيتة ياساكة لةثةرلةمانتارانيش ئةو كارةى تاَلةبانى بة «رَيزنةطرتن

لة ئيرادةي خةَلكي كوردستان» لة قةَلةمدةدةن.ثةرلةماني ئةندامي عةبدولعةزيز عومةر وتي: ئيسالميي يةكطرتووي ليستي لة كوردستان كوردستان ثةرلةماني وةك ئَيمة ــة، داخ «جَيي داوامان نةبوو، ثَيباش ياساكةمان دةنط بةكؤي ليستي نةكات، ئيمزاي كرد كؤمار لةسةرؤكايةتي هاوثةيماني كوردستان خةمساردانة مامةَلةيان لةطةَل جَيطةي حالَيكدا لةهةموو كردء مةسةلةيةدا ئةو

نيطةرانيية، كة دةنطي نوَينةراني خةَلكي كوردستان كة كؤدةنط ئؤثؤزسيؤن دةسةآلتء ليستي ثةرلةمانة،

بوون لةسةر ئةوةي كة ظيتؤ بكرَيت». ئةو تَيثةِراندني لة نابين بَيدةنط «ئَيمة وتيشى: زؤرة، ديكة خياراتي نةكرَيت ظيتؤ ئةطةر ياساية، بايكؤتي دةطاتة تا ئيمزاكؤكردنةوة رَيثَيوانء لة دةستووريي، دادطــاي لة شكاتكردن هةَلبذاردنء قؤناغ بة قؤناغ كراوةية لةبةردةمماندا رَيطايانة ئةو

مامةَلةيان لةطةَلدا دةكرَيت».ئةندامي ثةرلةماني كوردستان عةدنان عوسمان، ياساكة ئيمزاكردني بة سةبارةت طؤِران، لةليستي ئةو «ئيمزاكردني ــى: وت تاَلةبانييةوة لــةاليــةن دذايةتيكردني بَيت هةركةسَيكةوة لةاليةن ياساية دذايةتيكردني ــوردةو ك باآلكاني بةرذةوةنديية وةستانةوةية كوردستانة، ثةرلةماني بِريارةكاني خؤي كة كوردستان طةلي ئيرادةي بة بةرامبةر

لةثةرلةماندا دةبينَيتةوة».زانيارى زياتر لة ل٢ داية.

l^“ÏÇËÖÏÅ<ÌçÊ<Ô^Èfi^n⁄ˆ“<Ìfi^j Ì‚<]Å^jäÈ̌Ò<Ì÷

لةطةأل ئةم ذمارةيةدا ثاشكؤيةكى

تايبةت بة ثرؤذةى كرانةوةى

ديموكراسى لة توركيا بخويَنةرةوة

تالَةباني دذي ئيرادةي تةوة خةلَكى كـوردستـان دةوةستـيـَ

سةمير سةليم: دروستكردني

حكومةتي سيَبةر بيرؤكةيةكي

بةهَيزة٨

هَيزة ضةكدارةكانى هةرَيم ٧لةذَير ضنطى حيزبدا -٦

وىةح

د ملةن

ئةتؤ:

فؤ

هيومان رايتس وؤض:

حكومةتى هةرَيم ئازارى

ئؤثؤزسيؤنء كةمينةكان

دةدات

نةوشيروان مستةفا: بةالمةوة سةيرة تالَـةبانى ثاكـانة بؤ سـةدامء بةعس دةكات

٥ -٤

١٣ -١٢

Page 2: rozhnama

3 ريـكـــالمذمــارة (556) سَيشةممة 2009/11/[email protected]

(١٠٠م٢):دوو ژووری نوستن

ھۆڵ، مه تبه خ، ته والت و حه مام و باکۆنک

(١٢٠م٢):س ژووری نوستنھۆڵ، مه تبه خ، دوو ته والت و دوو حه مام و باکۆنک

ده توانن به ئاسانترین شوه له شاری (دیالن)ی نیشته جیی له بناری شاخی گۆیژه ببن به خاوه نی شوقه یه ک، له به رئه وه ی:

* نرخی شوقه یه کی (١٠٠م٢) ته نھا (٤٢) ھه زارو (٤٤٥) دۆالره . * نرخی شوقه یه کی (١٢٠م٢) ته نھا (٤٩) ھه زارو (٩٣٨) دۆالره .

* سندوقی نیشته جبوون له (٥٠٪)ی ئه م پاره یه تان به قه رزی (١٠) ساڵ پده دات. * کۆمپانیا بی (٢) ھه زار دۆالر داده شکنت بۆ ئه و کیارانه ی که له سندوقی

نیشته جبوون سوودمه ند نابن و ھه مان بیش داده شکنت بۆ ئه و کیارانه ی به کۆمپانیای ھه ستیار نه قدی شوقه کان ده کن.

بۆ بازرگانی و وه به رھنان

بۆ زانیاریی زیاتر سه ردانی ئۆفیسی پرۆژه که بکه ن: شه قامی سه دمه تری - گه ڕه کی ھۆمه ره کور یان ٠٧٧١٠١٢٢٢٢١ - ٠٧٤٨٠١٧٠٥٠٥ - ٠٧٥٠١١٣٥٣٢٢

irect c o m p a n y

Page 3: rozhnama

ذمــارة (556) سَيشةممة 22009/11/17 هةواألء سياسةت[email protected]

كام بةرثرسياريَتى طشتيىء نةتةوةيى؟

بة كة تاَلةبانى، جــةالل بةغدا لة كورد نوَينةرايةتى كؤمارى ــةرؤك س ثؤستى دةســتــةوةيــة، بــة عَيراقى ئيمزا هــةَلــبــذاردن ياساى دةكـــاتء ثــاســاوى ئــةوةى ئيمزا ياساكة ئةطةر هةية، بؤ «هةَلبذاردنةكان نةكرَيت مانطي ئازاري ساَلي داهاتوو دوادةخـــرَيـــت». ئــةمــة لة ئةم (١٥)ى رؤذى كاتَيكداية كوردستان ثةرلةمانى مانطة ياساكةى مةترسييةكانى ئةنجومةنى لة داواى تاووتوَيكردء كــورد لةسةر سةرؤكايةتى كؤمار كرد ياساكة ظيتؤ بكاتء داوا بكرَيت كةركوك ئيستيسنا نةكرَيتء رَيذةى كورسى قةرةبوو

بكرَيتة (١٨٪) لةطةأل ضةند داواكارييةكى ديكةش.مةترسيىء هةموو بةو ياساية ئةو ئيمزاكردنى نوَينةرى وةك كوردستان ثةرلةمانى كة تَيبينييةوة، لة لةسةرى، هةيةتى كوردستان خةَلكى ــةواوى تذَيرثَينانى ئيرادةى خةَلكى كوردستانء نةطةإانةوةية بؤ خواستى خةَلكى ئةم هةرَيمةء بإيارَيكى خؤبةسةرانةى

تاكةكةسيية.رووبةإووى تاَلةبانى ئيمزاكردنةكةشى ثاساوى عَيراقدا لة بؤضى كة دةكاتةوة، ديكة رةخنةيةكى هةية رةمــزى ثؤستَيكى تةنيا كة كؤمار، ســةرؤك ئةنجامدانى ديموكراسيىء ثرؤسةى ثةرؤشى هَيندة هةَلبذاردنة لة وادةى دياريكراودا، كةضى لةو هةرَيمةى كة خؤى دةسةآلتى نزيك بة رةهاى تَيدا هةية، هةرطيز رووينةداوة بة درَيذايى (١٨) ساَلى رابردوو كاربكاتء ئةنجام لة وادةى خؤيدا هةَلبذاردنَيك بدات هيض بإيار

بدرَيت!!!جطة لةوةش ئةو دةسةآلتى ظيتؤيةى وةك سةرؤك ثاراستنى زامنةكانى لة يةكَيكة هةيةتى، كؤمار ئةنجومةنى كاتةى ئةو تا كورد، خواستةكانى مافء سةرؤكايةتى كؤمار هةبَيت، هةر بؤية سووتاندنى ئةو هى كارَيكة نةتةوةيية مافة ئةو لةدةستدانى كارتةء طشتيى راى شةقامء ثةرلةمانء ئاستى لة نيية ئةوة هةموو بة ثَيويستة تَيبثةإَيتء ئاسانى بة كوردستانى

اليةك هةَلوةستةى لةسةر بكةين.ثةرلةمان يةكةمى ئةركى مةسةلةيةدا، لــةو دةنطء هاتنة كوردستان خةَلكى نوَينةرى وةك ئةو سووتاندنى لةسةر تاَلةبانيية ئيستيجوابكردنى داواكــاريــي لةذَيرثَينانى ــوردو ك دةستى كارتةى

ثةرلةمانء خةَلكى كوردستان. بكاتء ضاوثؤشى مةسةلةية لةو ثةرلةمان ئةطةر رؤَلى خؤى نةبينَيت، ئةركى فراكسيؤنة ئؤثؤزسيؤنةكانى ناو ثةرلةمانء اليةنةكانى ديكةى دةرةوةى ثةرلةمانء فشار مةدةنييةكان شَيوة هةموو بة كورديية شةقامى رؤَلى ئةركء بكةن ناضارى ثةرلةمانء سةر بخةنة ضاوثؤشى ضيتر جَيبةجَيبكاتء مةسةلةيةدا لةو خؤى دةرفةتء لةدةستدانى كةمتةرخةميىء هةموو لةو مافانة نةكرَيت، كة لة اليةن نوَينةرانى كوردستانةوة لة

بةغدا دةكرَين.داواى لةبةرضاونةطرتنى ياسايةء ئةو ئيمزاكردنى كارء خــةروارى لة مشتَيكة كوردستان ثةرلةمانى كردةوةو كةمتةرخةمييةكانى نوَينةرانى كورد لة بةغداء بةخؤيان سةركردانة ئةو بةردةستةكانى هَيشتاش ببةخشنةوة، ئةوانةدا بةسةر تؤمةت رادةثةرموون بَيستانء ناو داوَلى ببَيتة بةغدا لة نايانةوَيت كورد كة سياسييةكةء طؤإةثانة لة بَيت جوَلة بَى جةستةى لةم هَيزانةى «ئةو كة دةبةخشنةوة، ئةوة تؤمةتى نين ئامادة ضارةنووسسازةدا ناسكء هةلومةرجة لةثَيناو كوردستانةوةء هاوثةيمانى ليستى ناو بَينة كوردايةتىء بةديهَينانى ئاواتة بةدينةهاتووةكانى خةَلكى بة هةست (١٤٠) مادةى جَيبةجَيكردنى كوردستانء

مةسئوليةتى طشتيىء نةتةوةيى ناكةن». بةبَى ئةوةي بثرسن كَى هةلومةرجةكةى بؤ كورد ناسك كردووةء هةموو اليةنة ناكؤكةكانى ئاشتء بةهَيز ضانسةكانى كارتء كوردء حيسابى لةسةر كردووة بةضي كوردايةتى ئةوكةسانةى سووتاندووة؟ كوردى دةيخوازَيت، شةخسيى ميزاجى بةوةى لَيكدةدةنةوة ئةى خوازياريةتى؟، كوردستان خةَلكى بةوةى يان جوابء هاتووةتة لةسةرى كَى (١٤٠) مادةى ناثرسن اليةنة ئاشتكردنةوةى دواى خستوويةتيية كــَى ئيمتيازاتى ثؤستء وةرطرتنى عَيراقء شةإكةرةكانى هةندَيك عةرةبىء جاميعةى دَإلازيكردنى شةخسيىء سةركردةى ئةم وآلتء ئةو وآلتى عةرةبى؟!، هةستكردن لةو كام لةطةأل نةتةوةيى طشتيىء مةسئوليةتى بة نوَينةرةكانى رابردووى ساَلى ضةند هةَلسوكةوتانةى

كورد لة بةغدا يةكدةطرَيتةوة؟لةطةأل كوَيدا لة نةتةوةيى طشتيىء بةرثرسيارَيتى ئةم جؤرة هةَلسوكةوتء سياسةتكردنةدا يةكدةطرَيتةوة

كة سةركردةكانتان كردوويانةء دةيكةن؟

رؤذنامة

بةهؤى مةترسيى بةدةستنةهَينانى كورسى لة هاوثةيمانييةكةى ثارتىء كة دةكرَيت زؤر ئةطةري يةكَيتيدا، ثارتى يةكَيتىء هاوثةيمانييةكةى ضةند ببَيتء لَيكترازان تووشى

حيزبَيك تَييدا بكشَينةوة.

ــى ئــاطــادارو ــةك ــاوةي ــةرض سراطةياند، رؤذنامةى بة بةرثرس سؤسياليستء حيزبى هةرسآ بــزووتــنــةوةى زةحمةتكَيشانء شَيوازى بة نــاإازيــن ئيسالميى هاوثةيمانيى ليستى نــاو ضوونة نيية زةمانةتَيك هيض كوردستانةوةو يةك تةنانةت لةوهاوثةيمانييةدا كة

كورسيش مسؤطةربكةن.

ئةوسةرضاوة زانياريى بةثَيى رؤذانةدا لةم رؤذنامة، ئاطادارةى دانوستاندن يةكَيتيدا ثارتىء لةطةأل زةمانيان كورسي ئةطةر ــةن، دةك

ثَينةدرَيت دةكشَينةوة.لةاليةكي ديكةوة د.ئةحمةد وةرتى، ئةندامى مةكتةبى سياسيى بزووتنةوة راطةياند رؤذنامةى بة لةوبارةيةوة «نازانين ئيستيحقاقى ئةو سآ اليةنة

نيية زةمان ضؤنةو ليستةكةدا لةناو بؤ دةرضوونى كانديدةكانمان، بةهؤى لةكاتَيكدا فرةبازنةييةوة، سيستمى هةرسَيكمان لة ثةرلةمانى كوردستان ثارتىء ثَيويستة خاوةنى كورسينء يةكَيتى حيسابى تايبةتمان بؤ بكةن». «ئَيستا وتيشى ــةد ــم ــةح د.ئليذنةيةك ثَيكهاتووة بؤ دانوستاندنء

دواتر هةَلوَيستمان رادةطةيةنين».

ئةطةر زؤرة سآ حيزبي سةرةكى لة هاوثةيمانيى بكشيَنةوة

رؤذنامة

ــان بة ــت ــوردس ــي ك ــان ــةم ــةرل ثلة داواي ئةنداماني دةنطي زؤرينةي كرد، عَيراق كؤماري سةرؤكايةتي هةمواري ياساي هةَلبذاردن ثةسةندى لةاليةن بةآلم رةتيبكاتةوة، نةكاتء كؤماري ــةرؤك س تاَلةباني جــةالل بةشَيك بــةإاي كرا. ئيمزا عَيراقةوة كردةوةيةى ئةو ثةرلةمانتارانيش لة خةَلكي ئيرادةي «رَيزنةطرتني تاَلةبانى ثةرلةماني لة خؤي كة كوردستانة،

كوردستاندا دةبينَيتةوة».ئةندامي عةبدولعةزيز، عومةر ليستي لة كوردستان ثةرلةماني يةكطرتووي ئيسالميي، نيطةرانيي خؤي هةماهةنطييةك هيض لــةوةي نيشاندا هــةرَيــمء سةرؤكايةتي ــوان ــَي ن لــة نيية، عَيراقدا كؤماري سةرؤكايةتي بةوثَييةي بة وتةي ئةو: «بة دانثَيدانانء ثةرلةمان سةرؤكايةتي لَيدواني رايانطةياند، ئةوان ئاطايان لَينيية، كة ئايا سةرؤك كؤمار ئيمزاي لةسةر ياساكة

كردووة، يان نا».وةك ئَيمة داخــة، «جَيي وتيشي: دةنط بةكؤي كوردستان ثةرلةماني ياساكةمان ثَيباش نةبوو و داوامانكرد نةكات، ئيمزاي لة سةرؤكايةتي كؤمار

وتيشي: ليستي هاوثةيمانيي كوردستان ئةو لةطةأل مامةَلةيان «خةمساردانة» لة ئَيمة وتيشي: كردءوة، مةسةلةيةدا ثةرلةمان بة ئؤثؤزسيؤنء دةسةآلتةوة ياساكة ئةوةى لةسةر كؤدةنط بووين

ظيتؤ بكرَيت. سةبارةت بة هةَلوَيستيان بةرامبةر عومةر يــاســاكــة، ئيمزاكردنى بــة عةبدولعةزيز وتى: «ئَيمة بَيدةنط نابين ظيتؤ ئةطةر ياساية، ئةو تَيثةإاندني لة نةكرَيت خياراتي ديكة زؤرة، كة باسكران، تا ئيمزاكؤكردنةوةوة، رَيثَيوانء لة دةطاتة بايكؤتي هةَلبذاردنء شكاتكردن رَيطايانة ئةو دةستووريي، دادطاي لة لةبةردةمماندا كراوةيةء قؤناغ بة قؤناغ

مامةَلةيان لةطةَلدا دةكرَيت». (١١/١٥) يةكشةممة رؤذي ثةرلةماني كوردستان كؤبوونةوةيةكي تاووتوَيكردني بؤ رَيكخست نائاسايي عَيراقء هةَلبذاردنى ياساي ثرسي ناسروشتي» «زيادبووني مةسةلةي لة عَيراق ثارَيزطاكاني ديكةي كورسي

ضاو هةرَيمي كوردستاندا.ــةوةكــةدا زؤريــنــةي ــوون لــة كــؤبلة سةرؤكايةتي داوايان ثةرلةمانتاران ظيتؤ ياساكة كــرد، عَيراق كؤماري بكاتء داوا بكرَيت هةَلبذاردني كةركوك ثارَيزطاكاني لة نةكرَيتء ئيستيسنا كورسي رَيذةي جيانةكرَيتةوةء ديكة بؤ زيادبكرَيت (٥٪)ةوة قــةرةبــوو (١٨٪)ء دابةشكردنةوةى كورسييةكاني ثةرلةمان لةسةر بنةماي زيادةي (٣٪)ي كؤتاي دابةشبكرَيتةوةو دانيشتووان

مةسيحيء ئَيزدييةكانيش زياد بكرَيت.عةدنان عوسمان ئةندامي ثةرلةماني كوردستان لة ليستي طؤإان، سةبارةت بة ئيمزاكردني ياساكة لة اليةن تاَلةبانييةوة بةو دةنطدان راطةياند: رؤذنامةي بة ياساية كارةساتَيكي نةتةوةيية بؤ كورد، ثةرلةماني كوردستان لة كؤبوونةوةي ثَيرَي بة كؤي دةنطي هةموو ئةنداماني وةستانةوةء ياساية بةو دذ ثةرلةمان سةر بؤ دانا طةورةيان خةتةرَيكي بة لة بةتايبةت كوردستانء ئايندةي بؤ دةنطانةي ئةو رَيــذةي مةسةلةى دانــراوة، كوردستان ثارَيزطاكاني ئيستيسناكردني ياساكةو بةندةكاني هةموو ئةمانة دةكرَيت كة كةركوك،

ناوبنَيين كارةساتي نةتةوةيي.ــي ئــةو ــمــزاكــردن ــي ــيــشــي: «ئ وتهةركةسَيكةوةبَيت لةاليةن ياساية باآلكاني بةرذةوةنديية دذايةتيكردني بإيارةكاني دذايةتيكردني ــوردةو كوةستانةوةية كوردستانة، ثةرلةماني بةرامبةر بة ئيرادةي طةلي كوردستان»، دةبينَيتةوة، ثةرلةماندا لة خؤي كة بة دذ ثةرلةمان ئةنداماني هةموو

رةتبكرَيتةوة، ــةن داوادةك ياساكةنء لة تكا داواء كورد دةبَيت ئَيستا بؤية ئةو ــةوةي ئ بؤ بكات هاشمي تــارق بؤ بكات ظيتؤي نةكاتء ئيمزا ياساية سةرؤك ضونكة رةتبكرَيتةوة، ئةوةي كؤمار، كة كوردةو لةسةر ثشكي كورد دةنطي دانراوة، كؤماريي سةرؤك بة ئةمةش كردووة، ئيمزاي لةسةرداوةو كارةساتَيكي نيشتمانيي طةروةيةو زيان

لة بةرذةوةندييةكاني كورد دةدات».ئةو وتانةي ثةرلةمانتارةكةي طؤإان ثَيش (١١/١٦) دوَينَي كة كاتَيكداية، لة بةإَيكةوتني بؤ فةرةنسا، لة كؤنطرةيةكي رؤذنامةوانيدا، جةالل تاَلةباني سةرؤك «دواي رايطةياند: عَيراق كؤماري ثةرلةمان طةيشتة ياساكة ــةوةي ئياساكة ئةطةر ئةوةمانكرد، تَيبيني مانطي بؤ هةَلبذاردنةكان رةتبكةينةوة لةبةر دوادةكةوَيت، داهاتوو ئازاري ئةوة ئَيمة ضارةسةرَيكي مامناوةنديمان دؤزييةوة، ئةويش ئةوةية ياساكة ئيمزا بؤ بنووسين نامةيةك بةآلم بكةين، رَيذةيةي ئةو داوابكةين ثةرلةمانء زيادبكرَيت (٥٪)ةوة قةرةبوو كورسي

بؤ (١٥٪)».كةريم ئاسؤ ديــكــةوة لةاليةكي لة كوردستانيي ليستي وتةبَيذي رؤذنامةي بة كوردستان ثةرلةماني راطةياند: «ثةرلةمان داواي رةتكردنةوةي زؤرينةي نةكردووة، ياساكةي كؤي ثةرلةمانتاران لةسةر ئةوة كؤك بوون هةن قانوونةكة ناو بإطةي هةندَيك ثَيويستة هةيةء تَيدا جدييان خةلةلي

ئةوانة ظيتؤ بكرَينء راستبكرَينةوة».بإطانةشي ـــةو ئ دةربــــــارةي ــردووة، ك راستكردنةوةيان داواي بؤ (٪٥) ــذةي «رَي وتي: كةريم ئاسؤ ئةو ،(٪١٨) بكرَيتة قةرةبوو كورسي هةَلبطيرَيتء كةركوك بؤ ئيستيسناية بؤي، نةكرَيت جياكارييةك هيض باسي طومانيان كة ثارَيزطايانةي ئةو وةك لةسةرة، سَييةم بإطة باس لةوة كراوة باس يةكةمدا مادةي لة ئةوةي لةبةر كورسي دابةشكردني ــراوة، ك لــةوة (١٠٠) هةر بؤ نوَينةران ئةنجومةني بةآلم هةبَيت، ئةندامَيك كةس هةزار لة نامةنتيقي ناسروشتييء بةشَيوةي هةندَيك ثارَيزطا رَيذةكة زيادبووة، بؤية داواكرا (٣٪)ى زؤربووني دانيشتووان ئةذمار عَيراق ثارَيزطاكاني هةموو بؤ

بكرَيت».ليستي ــةي ــارةك ــت ــان ــةم ــةرل ثكــوردســتــانــيــي وتــيــشــي: «رةنــطــة ياساكة ثةسةندكردني مةبةستي بَيت، ئةوة سةرؤكايةتييةوة لةاليةن تةواوي قانوونةكةيان رةفز نةكردووة، بإطة هةندَيك ناطةيةنَيت ئةوة ئةمةش

ضاويان ثَيدا بطَيإدرَيتةوة، يان هةموار بكرَيتةوة».

عةبدولعةزيز عومةر هــاوكــات خؤي «ياساكة كرد: ئةوة بؤ ئاماذةي دابةشبووني مةسةلةي كَيشةية، كورسييةكان ضارةسةر دةكرَيت، ضونكة هاوثةيماني ليستي وابوو المان ئَيمة رَينوَينء بةثَيي عَيراق ثةرلةماني لة كوردستان، ثةرلةماني داخوازييةكانى دةضن دةدةنء ياساكة لةسةر دةنط بةدةنطييةوة، كةضي بةداخةوة كة خراية كة بوون، ثَيشنيازانة ئةو دةنطدانةوة لةاليةن هَيزة عَيراقييةكانء اليةنةكاني ثَيشنيازكرابوونء ــةرةوة ــةرامــب بكوردستان ثةرلةماني راسثاردةكاني

جَيبةجَي نةكران». جَيطري هاشمي تــارق دوَينَيش سةرؤك كؤماري عَيراق، نووسراوَيكي نوَينةراني ئةنجومةني ئاراستةي طؤإانكاريي ئةوةي بؤ كردووة عَيراق ياساي هةمواري يةكةمي بإطةي لة هةَلبذارن بكرَيتء رَيذةي كورسييةكاني قةرةبوو (٥٪)ةوة زيادبكرَيت بؤ (١٥٪)، تا ئةطةر ئةوةشيكرد، هــةإةشــةي نوَينةران ئةنجومةني ئةمإؤ نيوةإؤي ئةوا نةداتةوة، نووسراوةكةي وةآلمي رةتيدةكاتةوةء ناكاتء ئيمزا ياساكة وةك حةقَيكي دةستووريي خؤي ظيتؤي

لة بةرامبةر بةكار دةهَينَيت.لةاليةن ياساكة ثةسةندكردني كؤماري ــةرؤك س تاَلةباني جــةالل جَيطريء عةبدولمةهدي عادل عَيراقء رةتكردنةوةي لةاليةن تارق هاشمييةوة كؤبوونةوةكةي لة كة كاتَيكداية، لة

رؤذي يةكشةممةدا، سةرؤكي كــةركــوكــى ــال ــةم د.كرايطةياند: كوردستان، ثةرلةماني ئاراستةي سةرؤك كؤماري نامةيةكي بةسَي ئاماذةي تيايدا كردووة، عَيراق ئةنجومةني ئةوانيش: كــردووة، خاأل نوَينةراني عَيراق ثَيداضوونةوة بة مادةي هةَلبذاردندا ياساي هةمواري يةكي رَيذةي كة ئةوةية، ثَيشنيازي بكاتء بؤ زيادبكرَيت يةكدا مادةي لة (٪٥)

.(٪١٨)طشتيي سةرذمَيريي لةبةرئةوةي ئامارَيكي هيض ئــةنــجــامــنــةدراوةء بؤ نيية، بةردةستدا لة متمانة جَي نَيوان لة دادثةروةريي ثةسةندكردني ثارَيزطاكاندا رَيذةي (٣٪) بؤ زيادبووني بنةمايةك بكرَيتة دانيشتووان رَيذةي بؤ دووبارة دابةشكردنةوةي كورسيية زيادكراوةكانء لة نامةكةشيدا سةرؤكى زيادبوونة ئةو وردي بة ثةرلةمان دانيشتوواني رَيذةي ناسروشتييةي ســةرؤك بؤ عَيراقي ثارَيزطاكاني

كؤماري عَيراق روونكردووةتةوة.

تالَةباني دذي بأياري ثةرلةماني كوردستان دةوةستيَتةوة

«ناضارين داوا لة هاشمي بكةين ياساكة ئيمزا نةكاتء ظيتؤ لة دذي بةكاربهيَنَيت»

وتةبَيذي ليستي كوردستانيي:

زؤرينةي ثةرلةمانتارانى

كوردستان كؤك بوون كة

هةندَيك بِرطةي قانوونةكة خةلةلي

جدييان تَيدا هةيةء ثَيويستة

ظيتؤ بكرَيتء راستبكريَتةوة

ئاودَير شَيخ عومةر

Page 4: rozhnama

5 2009/11/17 سَيشةممة (556) سيــاســـــةتذمــارة hewal. [email protected]

عَيراق كةمدةكاتةوة لةثةرلةمانى كورد رَيذةي كــــوردةو زياني بة هةلَبذاردن، ياساي لـة هةموارةكاني بةشَيك مستةفا: بةغداونةوشيروان لة نويَنةرةكانمانشكست داستانَيكى ديكةى

دواخستن، جار (١١) دواىئةم مانطة ياساى (٧)ى رؤذى(١٦)ى ذمارة هةَلبذاردنةكانهةمواركراو (٢٠٠٥) ساَلىئةنجومةنى نوَينةراني عَيراقيش

كرد. ثةسةندىيــاســا هــةمــواركــراوةكــةتَيداية، بــإطــةى كؤمةَلَيكــةردوو ه لؤذيكةى ــةو ب كة ماوةى لة دةسةآلتدار حيزبى مامةَلةيانثَيكردووة، رابردووداسةر بؤ مةترسين جَيطةىنةتةوةييةكانى بةرذةوةنديية

كة عَيراقدا، ئايندةى سياسييةكانى هاوكَيشة لة كــوردسةر دةكةوَيتة يةكةم ثلةى بة ياساييةكةى بةرثرسيارَيتيية

بةغدا. لة نوَينةرةكانمانضةواشة ثَي راى طشتيى حيزب كة ميدياى خاَلَيكة، ئةوةنوَينةرةكانمان نةبةردييةكدا كؤمةَلة لة كة نيشاندا، واى كردولةو قسة لَيرةدا بةرجةستةكرد، كورد بؤ طةورةيان دةستكةوتىلة جؤرَيك وةك نوَينةرةكانمان كة نيية، سياسييانة موزايةدةبةَلكو قسة روو، خستيانة هةرَيمةوة بةسةر هاوآلتييانى منةتلة نوَينةرةكانمان كة دةستكةوتانةى، ئةو كامانةن ئايا لةوةية،ئةو كامانةن هَينايانةدى؟ ياسايةوة ئةو هةمواركردنى رَيطةىئةو كوان ثةيإةوكران؟ بوونء كورد ثَيشنيازى كة بإطانةىخاآلنةىكوردبةمةترسيىدةزانىبؤسةربةرذةوةندييةكانىء

دةريانهَينا؟!. ياساكة لة ثَيداطيرييان بةبةرثرسانى حيزبةوة لة ميدياى كة لةيادة، رؤذةمان ئةوشانازييةوة بة لة ئةنجومةنى نوَينةران هاوثةيمانيى فراكسيؤنىسووربوونى بةهؤى كة دةكرد، دةستكةوتانة لةو باسيان

بةرجةستةكراون. ياساكةدا لة ئةوانةوةهؤشياريى كةمَيك بة طةر شتَيك، هةر لة بةدةر بةآلمبةدى مةترسييةك زياد لة بإوانينة بارودؤخةكة سياسييةوةخؤى هةمواركراوةكةدا ياسا ضوارضَيوةي لة كة دةكةين،نوَينةرةكانماندا بةسةر ئاسانيش بة زؤر حــةشــارداوةو

تَيثةإين.ياسا لة كة كةركوك، بة تايبةتة بارى ثَيدانى لةوانةهاتووة بةتايبةتى كةركوك ناوى جار (٦) هةمواركراوةكةدائةوة ببرَيت، ناوى عَيراق ديكةى شارَيكى هيض ئةوةى بآكةركوكى دؤخى هةمان موسَليش ثارَيزطاى كة لةكاتَيكداية(مشكوك) ناوى ثارَيزطاى طوماندار ناإاستةوخؤ بة بةآلم هةية،ثَيداطيريى ئاست لة نةيانتوانى ئَيمة نوَينةرةكانى لةوةدا براوةو

بن. بةهَيز توركماندا عةرةبء ثةرلةمانتارانى لة هةندآباس كة دووةم بإطةى ياساكة، حةوتةمى مــادةى لة دةكات، عَيراق شارةكانى ديمؤطرافييةكانى طؤإانكاريية لةتةواويان زانيارى ــوونء ب كةمتةرخةم نوَينةرةكانمانكة ناكات، قبوَل ئةوة لؤذيكَيك هيض دةنا نةبووة، لةبةردةستداكورسييةكانى نزيكةى موسأل ثارَيزطاى كورسييةكانى تةنيا،(١٥) سلَيمانى بةمشَيوةية: بن، هةرَيم ثارَيزطاكةى هةرسآتةنيا كورسى، (٣٨) طشتيى كؤى ،(٩) دهؤك ،(١٤) هةولَير

دياريكراوة. بؤ كورسى (٣١) موسأل ثارَيزطاىهةَلبذاردنةكان باآلى كؤمسيؤنى دياريكردنةكة راستةهةرَيم حكومةتى بةرثرسانى ئايا بــةآلم ئةنجاميداوة،ئاطاداربكةنةوة، زيادبوونانة لةو كؤمسيؤن ثَيشتر نةياندةتوانىهةروةك هاتووة؟!، هةرَيمدا شارةكانى دانيشتووانى بةسةر كةتةنيا ئَيستادا لة رايطةياند: سلَيمانى ئامارى بةإَيوةبةرىمليؤنء (٢) لة دانيشتووانةكةى ذمارةى سلَيمانى ثارَيزطاى

تَيثةإيوة. كةس هةزار (٢٠٠)لة هةريةكة طةورةية، طومانى ثرسيارو جَيطةى ئةوةىياساكةيان واذؤ يةكةمى، جَيطرى عَيراقء سةرؤك كؤمارىئايا بةآلم نيية، عةبدولمةهدى عادل لةسةر قسةمان كردووة،تَيبينييةكي سةرنجء هيض ئةوةى بةبآ ضؤن كؤمار سةرؤككرد؟!، لةسةر واذؤى هةبَيت هةمواركراوةكة ياسا لةسةرسةرؤك دووةمى جَيطرى هاشمى تاريق لةكاتَيكداية ئةوةرَيذةى لةسةر النيكةم نةكردووةو واذؤى تائَيستا كؤماربؤ (٥٪)يان كة عَيراق، دةرةوةى هاوآلتيانى كورسييةكانى بكرَيت بؤيان ئةوة دةكات داواى تةحةفوزى هةيةو دياريكراوة

.(٪١٥) بةناسكةدا هةستيارو كاتة لةم نيطةرانيية مايةى ئةوةىمةيدانةكةيان بارزانى تاَلةبانىء كورد سةركردةى هةردووئةركة بةجَيطةياندنى سةرقاَلى ئةوروثا لة ضؤَلكردووةوطرنطى بابةتَيكى بَلَيى تؤ ــةآلم ب ديبلؤماسييةكانيانن،طةشتة لةو بن ئةرزشتر بآ عَيراق هةَلبذاردنةكانى وةكوكوردستانيان بةهؤيةوة بةإَيزة دوو ئةو ديبلؤماسييةى

جَيهَيشتووة؟. لةثَيناوداكةمتةرخةميى سادةيىء باجى دةبَيت كورد ئةمجارةششؤظَينيية «هةستى دةبَيت ئَيمةش دووبارة بداتء نوَينةرةكانىزيوينء بكةينة عةالطةيةكى عةرةبء بةكرَيطرتة توركمانةكان»هةَلبواسينء ئةوةى ناوى دزَيوةكانيان ثَيدا هةموو خةتاو كارةلةوةى ئاطا بآ هةَلبطرين، خؤمانى لةسةر بةرثرسياريشةكارتى بةكارهَينانى تةكنيكء ديموكراسيىء طةمةى ئةمة كة

بةرذةوةندييةكان. بةرجةستةكردنى بؤ سياسييةنوَينةرةكانمان ثَيماندةَلَيتةوة، كة جارَيكى ديكة طةمةية ئةمكة بن، طةورةيةدا بةرثرسياريية ئةو ئاست لة نةيانتوانىدي جارَيكى نازانم ئيدى دةكات، ضاوةإآ لَييان ميللةتةكةماندةستكةوتء لة شةرم نايانطرَيت باس لة بةغدا نوَينةرةكانمان

بكةن. شَيوةية لةو شتى

عةبدوإلةحمان فرمان

دادةبةزَيت ثارتى، لةطــــــــةأل هاوثةيمانيَتي لـة يةكـيَتى ثـشـكى

دةبواية دةكات، لةوان تةزوير هةية ديكةبكرَيت. لَي تةزويرةيان ئةو نةيانهَيشتايةبكةم، تؤمةتبار كةس نامةوَيت منديكة ماوةيةكي ثاش لة ئةوة ضونكة بووة كآ هي خةتاكة كة دةردةكةوَيت،بكةم دابةش هيض نامةوَيت من لةخؤوةلَيي وةرة تؤ بــةآلم خةَلكدا، بةسةرتوانيويةتي نةينةوا بؤضي بكؤَلةرةوةكورسي بايي (١٢) (٥) ساَلدا ماوةي لةبؤضي بكات؟! دروست خؤراك كارتي توانيويةتي ساَلدا (٥) ماوةي لة بةسرة(٢٤)؟! بة ببَيت كةمةوة ذمارةيةكي لةبة ئةمانة فآلن كةربةال نةجةف، بؤضييةعني زؤر زياديان كردووة، نيسبةتَيكيساَلدا (٥) ماوةي لة سلَيماني مةعقولة كةسَيكي هيض نةكردبَيتء ــي زاووزَيجاري دةنطدان؟! تةمةني نةطةيشتبَيتةئَيستاش بووة، كورسي (١٥) ثَيشووهةولَير، مةعقولة هةية كورسي (١٥)بةو كوردستانة هةرَيمي ثايتةختي كةكورسي (١) بايي تةنيا زؤرةوة ذمارةبايي دهؤك يان زياديكردبَيت، ذمارةكةييان زياديكردبَيت، ذمارةي كورسي (١)ذمارةي زياديكردبَيت، كورسي (٢) باييشوَيني ئــةوةوة تةنيشت بة لةكاتَيكدائةمة زياديكردووة، مليؤن بة هةية واثَيمواية كآ؟ شاني سةر دةكةوَيتة لَيي كوردستان ثةرلةماني ثَيويستة

بكؤَلَيتةوة.كوردستاندا هةرَيمي لة لةكاتَيكدا -ناوضةكاني لة بةآلم هةبووة، ئاراميي

هةبووة؟ توندوتيذيي لة جؤرَيك ديكةواية. بةَلَي *

ضي شَيوةيةدا لةم دؤخَيكي لة -ضارةسةرة؟

*منثَيش ئةوةىبَيمةسةر ضارةسةر،كة ئــةوةي مةترسييةكاني دةمةوَيتمةبدةئي عَيراقدا ثةرلةماني لة ئةطةرمةبدةئي نةكراو ثآ ثةيإةوي تةوافوقجَيبةجَيكرا، ئةقةليةت) (ئةكسةريةتءبكةم، قسة ئةوة لةسةر دةمةوَيت منهةَلبذاردنداين لةبةردةم ئَيمة ضونكةداهاتوو ساَلي ضوار هةَلبذاردنة ئةمتةشريعيات ثةرلةمانة ئةم عَيراقدا لةــاتء دةب ــوة ــةإَي ـــاتء قــانــوون ب دةكوةزارةت دروستدةكاتء وةزارةتبؤ بانطدةكات وةزير دةإووخَينَيتء من بيرءبؤضووني بة موحاسةبة،كة هةية، ــةورة ط زؤر مةترسييةكيضؤن وةكــو داهــاتــوودا ثةرلةماني لة داواياندةكرد، ئةوانة ماليكيء ثَيشترئةكسةريةت) (ئةقةليةتء مةبدةئي كةنةك بكرَيت، ثةيإةو ثةرلةماندا لةئيحتيمالي ئةمجارة تةوافوق، مةبدةئيزؤرةوة، ذمارة ئةو بةهؤي هةية زؤرثارَيزطاكاني ناوةإاستء هةندَيك لة كةئةو زياديكردووة، عَيراق ــوارووي خئةوةيان ئةطةر بكةنء ثةيإةوي مةبدةئة

كورد نيسبةتي شت يةكةم كرد، ثةيإةويدامودةزطاى لة بةغدا وةزارةتةكاني لةدووةم دةبَيتةوة، كةم عَيراقدا ئيداريىكة بكةينةوة ــةوة ل بير ئَيمة دةبَيتديسان كوردستان هةرَيمي بودجةي موناقةشة بةر دةكةوَيتةوة ئــةوةشمةترسي، بةر دةكةوَيتةوة (١٧٪)ية ئةوكة ثَيشمةرطةية، مةسةلةي سَييةميانئةطةر داهاتوودا ثةرلةماني لة ثَيموايةبكرَيت، لةطةأل موعامةلةي تةريقةية بةومةعامةلةي ميليشيا وةكو ثَيشمةرطة

ببَيت. ناهَيَلن دةكرَيتء لةطةَلدائةوةية، ئةويش ديكة سةرةتايةكىسامانة كة ئةوةمانة هةوَلي ئَيمة كةلةذَير كوردستان سروشتييةكانيبَيت كوردستاندا هةرَيمي دةسةآلتيئةوانةش دةتوانن نةوتء ثَيمواية عقوديلةو ديكةى شتى طةلَي هةَلبوةشَيننةوةوعَيراق ديكة مانايةكي بة يةعني بابةتانة،رازيبووين خؤمان ئَيمة خؤي وةختيديفاعء خارجييةو كة ئــةوةي لةسةرئةطةر مةركةزةوةية، بةدةست ماليية بةقوةت مةركةزَيكي بإوات بةمجؤرة هةرَيمي تةنانةتناهَيَلن دروستدةبَيتءلةطةأل جؤرَيك لة ثةيوةندي كوردستاندةوَلةتانيدونياهةبَيتءئةوسةردانانةيثةرلةمانء هةرَيمء سةرؤكايةتي كةشوَينةكانى بؤ دةيكةن ئَيمة وةزيرةكانيلة باش ثةيوةندى ئةوةى بؤ دونيا ديكةىشوَينةكانى كوردستانء هةرَيمى بةينىضوارضَيوةي دةيخةنة دةربكةن، ديكةداثَيشمةرطة خارجييةوةو وةزارةتـــيديفاعء وةزارةتي ضوارضَيوةي دةخةنةضوارضَيوةي دةخةنة (٪١٧) ميزانييةيئةوة يةعني عَيراقييةوة، ميزانييةيمن بةإاستي كــة مةترسييةكانة، لَي كةسَيكي هةموو ئَيستاوة لة دةمةوَيت

بكةمةوة. هؤشيار خةَلك بَينمء بةئاطاضارةسةر مةترسيانة بةو سةبارةت -يةك بكات؟ ضى ــورد ك ئايا ضيية،يةك بَيت، هاوهةَلوَيست بَيت ليست وةك ئَيوة كة بةتايبةت هةبَيت طوتاريتؤمةتبار زؤرجار طؤإان بزووتنةوةيهاوبةش، طوتاري كة بةوةى، دةكرَين رةتدةكةنةوةو كورد ليستي يةك ياخود

كردةوة؟ رةتتان بةفيعليشباس بــؤت ثَيشدا لة با ــارآ ج *ئَيستا ليستى فرة ليستيء يةك بكةمنةماوة، موشكيلةى كوردستاندا لةهةولَير هةيةء كورسي (١٥) سلَيمانيكورسي دهؤك (٩) هةيةء (١٤) كورسيتةزوير بكةينء تةزوير ئَيوارة هةتا هةية،بين، ليست دة بينء ليست يةك نةكةينءكورسييةكاني ذمارةي بين، ليست ثانزةدةكات كةم نة دةكات، زياد نة سلَيمانيثةرلةماني ناو دةضَيتة كورسي عةينيدةضَيتة هةولَيريش ئةوانةى عَيراقةوة،جارَيكي دةتوانين عَيراقةوة ثةرلةماني

بكةينء هاوثةيمانَيتي بةغدا لة ديكةقةوميانةي، شتة ئةم لةسةر رَيكبكةوينضـــارةنـــووسء ــة ب ــدي ــوةن ــةي ــة ث كهةية، ميللةتةكةمانةوة ثــاشــةإؤذيالريي هةبَيت كوردَيك هيض بإواناكةمطوتارى بتوانين ئَيمة كة هةبَيت، لةوةلةسةر هةبَيت هاوبةشمان سياسيي ضار ميللةتةكةمان، ثاشةإؤذي ئَيستاونووسيوة ثرؤتَيستَيكمان ئَيمة ضيية؟وةزعةء ئةو لةسةر مفةوةزييةت بؤ

هةولَير لــة طؤإانيش فراكسيؤنيداواشيان دةركــردووةو بةياننامةيةكيخَيراي كؤبوونةوةيةكي كة كــردووة، خؤشم من بكرَيت، كوردستان ثةرلةمانيثةيوةنديمبةهةندَيك لةثةرلةمانتارةكانيئةم لةوَيش بةغدا كردووة، كة لة خؤمانلةبةر بكةن باسي بورووذَيننء مةوزوعةهةوَلمانداوةء اليةكةوة هةموو لة ئةوةهةَلوَيستي بزانين بكةين ضــاوةإَي با هةَلوَيستي كوردستانء ثةرلةمانيكوردستانء وةزيــرانــى ئةنجومةني

هةمووانةوة لــةســةروو هةَلوَيستيلةم كوردستان هةرَيمي سةرؤكايةتيهةرضي بَيطومان دةبَيت، ضي مةوزوعةداقازانجي لة ئةوان هةَلوَيستَيكى بإيارءدوو سآء بةبآ ئَيمة بيدةن، كــورد

دةكةين. ثشتيوانييانجةالل مام (ي.ن.ك) ثلنيؤمي لة -كؤمةَلَيك لَيثرسراوَيتي قسةكانيدا لةراي تؤ، ئةستؤي خستووةتة هةَلوَيستي

ضيية؟ بةإَيزتمن بة كة هةواَلةكاني يةكةم، *واتة دووةمــة دةستي هي طةيشتووةدةمي لة راطةياندنء دةزطاكاني لةمن بيستوومةتةوة، ئـــةوةوة ــةمء ئلَيبووة طوَيم تةلةفزيؤندا لة نة خؤمنووسينيش بة نة باسكردووةو ضيئةوةي خوَيندوومةتةوةضي باسكردووة،رؤذنامةكاندا لة كة ئةوةية بيستوومة كةثلنيؤمةدا لةو ئةوانةي بآلوكراوةتةوة، بؤيان ــةدةم ب كــردووة بةشدارييان بؤي سَييةم كةسي ياخود طَيإاومةتةوةوطَيإانةوةشتَيكي لةبةرئةوة طَيإاومةتةوة،مادة بَلَييت تاوةكو ناكرَيت بينا لةسةر تؤمةت بة تؤمةت بةخاألء مادة خاأل بةبةإاستي دووةميش، بدةمةوة، وةآلمىبةشي كابرايةك سةيرة بةالمةوة منبووبَيت مةسئول تةمةني زؤري هةرةجووآلنةوةيةكي يةكةمي مةسئوليكورد ــةوةي جــووآلن وةكــو ــةورةى طثاكانة بإوات تةمةنةوة بةم بووبَيت،بؤ بكات ثاكانة بةعس، حيزبي بؤ بكاتكيميابارانكردنى تاواني حسَين، سةدامئَيستا كة كوردستان طةورةي شارَيكي كورد جووآلنةوةي بؤ رةمز بة بووة نيزامي سةر بيخاتة ــةوةى ئ لةباتيلة ئَيستا كة ئةوانةي سةر بيخاتة بةعسءسةر بيخاتة دةكرَين، مةحكةمة دادطاكاندابؤ بةداخةوةم من زؤر خؤي هاوإَيكاني

ئةوة.ئةوروثا لة (ي.ن.ك) بةرثرسَيكي -مستةفا مانطانةي نةوشيروان وتوويةتيضي لةوبارةيةوة دؤالرة دةفتةر (٦)

دةَلَييت؟لةكوردستانيعَيراقدا *جارآيةكةم،نيية، هةر دؤالريي دةفتةر (٦) مانطانةييةكَيتي دةسةآلتداراني لة يةكَيك ئةوةباسيكردووة، ئةوروثا لة كؤإَيكدا لةرادةى بَلَيم خةَلك بة حةزدةكةم منراستي بةقةدةر خةبةرة ئةم راستيي كراون ثلنيؤمدا لة كة قسانةية، ئةورابردووشدا لة نة ئَيستاء نة من، لةسةرنة وةرطرتووةو تةقاعوديم ثارةي نةمووضةم ئَيستا نة هةبووةء مووضةممووضةيةك نة هةرَيمء حكومةتي لة هةيةخانةنشيني ثارةي نة حيزبء لة هةيةئومَيدم من، ثارةيةي ئةو ــرم، وةردةطميزانييةي سةر بيخاتة برادةرة ئةو واية

خؤي. مةكتةبةكةي مانطانةي

بؤضوونةكان جياوازيي سةرةإاى هةيةبة ثَيويستة ــورد ك كــوردســتــان، لــة هةَلبذاردنة ئةو بةشداريى يةكطرتووييهاوثةيمانَيتييةيان ئــةو بؤية بكات،نوَييةكة ياسا بةثَيي هةروةها ثَيكهَيناوة،دةدرَيت كة هةية، تةعويزيي كورسي (٨)بة يةكةميان ثلةكانى كة ليستانةى بةو ليستى كورد ئةطةر بؤية دةستهَيناوة،كورسييةكى ضةند هةبَيت يةكطرتووىدةربــارةى بــةردةكــةوَيــت، تةعويزي ثيرة سةعدي هةَلبذاردنةكةش شَيوازىجةماوةرى كة ئةوةكرد؛ بؤ ئاماذةىثاَلَيوراو كام بة دةنط ئازادة اليةنَيك هةرهيض ليستةكة ريزبةنديى بؤية دةدات،ريزبةنديى دةنطدةر نيية، مانايةكى

حيزبةكان». نةك دادةنَيت، نوَينةرةكانليستى دةزانــَيــت دووري بة ثيرة نَيوان هاوثةيمانَيتى بؤ كَيشة نيمضةكراوةضونكة بكات، دروست ثارتي يةكَيتيءخةَلكنوَينةرهةَلدةبذَيرَيتءبةئارةزووىنوَينةرى ضةند كة نيية، اليةنَيك هيضكةسي هةراليةنَيك ثَيويستة بؤية هةبَيت،متمانةو بتوانَيت ئةوةى بؤ دابنَيت باش

بةدةستبهَينَيت. خةَلكى دةنطى

لة نة ئَيستاء نة

نة رابردووشدا

تةقاعوديم ثارةي

نة وةرطرتووةو

هةبووةء مووضةم

مووضةم ئَيستا نة

حكومةتي لة هةية

نة هةريَمء

مووضةيةكهةية

نة حيزبء لة

خانةنشيني ثارةي

وةردةطرم

رؤذنامة فؤتؤ: بارزانى و تاَلةبانى

Page 5: rozhnama

42009/11/17 سَيشةممة (556) ذمــارة hewal. [email protected]سيــاســـــةت

عةبدوَلآل هؤشيار سازدانى

لةم ديدارةدا نةوشيروان مستةفاكةناَلي رووبةإووى بةرنامةى كة

سازيكردووة، KNN لةطةَليدا ئاسمانيبة سةبارةت خؤي مةترسييةكاني

هةرَيمي كورسييةكاني زيادنةبوونيثارَيزطاكاني كورسي بةرامبةر كوردستان

ثَييواية: دةخاتةإوو عَيراق ديكةيعَيراقيدا ثةرلةماني لة كورد «رَيذةيكةمتر بؤ خوارةوة دادةبةزَيتة (٪٢١)

دةخاتة طةورة طرفتَيكي ئةوة كة ،(٪١٨)عَيراق». ثةرلةماني ناو

لةم مستةفا نةوشيروان لةوةى جطةجةالل تؤمةتةكاني وةآلمي ديدارةدا

يةكَيتي طشتيي سكرتَيري تاَلةبانيحزبةدا ثلنيؤمي ئةو دوا كة لة دةداتةوة

كردبوو. ئاراستةى

لة هةَلبذاردن ياساي هةمواركردني -خؤيدا دواي بة كة ثاشهاتانةي، ئةو عَيراقداوهةمواركردنة بةو سةبارةت ئَيوة راي هَينا،

ضيية؟دةردةضَيت قانوون كة جارآ، هةموو *لةطةأل كة ثَيشكةوتنانةي ئةو لةطةأل دةبَيتبطونجَيت، ثَيشةوة، هاتووةتة كؤمةَلداطؤإيني ضوار هةَلبذاردن قانووني ئةمجارة ،(٢٠٠٥) قانووني ساَلي لة بنةإةتي كردووةلةباتي كة ئةمجارة يةكةميان ئةوةية، طؤإينييةك ئينتيخابيء دائيرةي يةك عَيراق ئةوةيئينتيخابيء دائيرةي (١٨) ليست بَيت بووة بةيةكةمة طؤإاني ئةوة جياواز، ليستي (١٨)بازنةيي، فرة بووةتة بازنةييةوة يةك لة واتةداخراوبوو ليستي جاران دووةميان طؤإينيدةنطدةر يةعني كراوة، ليستي بووةتة ئَيستاثاَلَيوراوانةي، بةو بدات دةنط دةتوانَيتدةزانَيت ناوةكانيان كة كانديدانةي بةو يانطرنطة، طؤإينَيكي ئةمةش كة نيية، كآ كَييةوذمارةي ثَيشوو ثةرلةماني سَييةميان طؤإينيبة بووة ئَيستا بوو كةس (٢٧٥) ئةندامةكانيانزياديكردووةء زؤريش كةس، يةعني (٣٢٣)كة ئةوةية، ضوارةم طؤإيني زياديكردووة،قانوون طوَيرةي بة ثَيشوودا هةَلبذاردني لةدةضوو كورسييةكة (٢٧٥) لة (٤٥) كورسيئةمجارة عَيراق، دةرةوةي كةمايةتييةكانء بؤلةباتي كةمكردووةتةوة زؤر ئــةوةيــان دةضَيت (١٥) لةوةش (٨)ي (٤٥)ةكة بووة بةكورسييةكى ضةند كةمةنةتةوايةتييةكانء بؤدةرةوةي عَيراقييةكاني بؤ دةمَينَيتةوة كةمىئةم ضوار ئةساسي دةرةجةي بة وآلت، ئةمة

قانوونةكان روويداوة. لة طؤإينةية، كة

لةبةرضاو طؤإينة ضوار ئةم ئةطةر -كامةيان باشةو كامةيان دةكةيت هةست بطرينلةبةرضاوطرتني سوودو بة خراثة، بةتايبةت

كورد؟ طةلي بؤ زيانةكاني

بة طؤإينانة لةو دووان من بــةإاي *زةرةري بة دووانيشي كــوردةو قازانجيداخراوةوة ليستي يةكةم كة لة طؤإاني كوردة،ذياني بة قازانجي ئةوة ليستي كراوة، بة كراوةبةَلكو كوردستاندا، لة هةر نةك ديموكراسيية،كة ئةوةي دووةم طؤإاني عَيراقدا، هةموو لةفرة بة كراوة يةكليستييةوة بازنةييء يةك لةئةمةش ثارَيزطا، (١٨) بؤ ليستي فرة بازنةييءلة ديموكراسيية ذياني قازانجي بة ديساندووانةكةي بةآلم عَيراقدا، لة كوردستانء ئةنداماني ــارةي ذم زيادكردني ديكةيانحيسابَيكي كورد كة ئةوةي بةبآ ثةرلةمانكة زيادبوونةي ئةو شانبةشاني كردبَيتء بؤسوننيء ناوضةي لة شيعةكاندا ناوضةي لةحيسابي زياديكردووة عةرةبيدا ناوضةىدةبواية كورديش كة بكرداية، ئةوةماننيسبةتي ثةرلةماندا لة ــذة رَي هةمان بة ئةوة بكرداية زيادي رَيذةي يان زيادبكرداية،يةعني لَيداوين، زةرةري كة لةوانةي يةكَيكةثةرلةماني ئةنداماني ذمارةي زيادبووني

كة لةكاتَيكدا، ،(٣٢٣) بؤ (٢٧٥)ةوة لة عَيراقكورد ثةرلةمانتاراني ئةنداماني ذمــارةيدةمَينَيتةوة، خؤي وةكو يا نةكات، زياد رةنطةئةمةشتَيكيزؤر ثَيمواية؛ يانكةمتردةبَيتةوة،طؤإيني كوردة، زةرةري بة ئةمة نائاساييةوقازانجي بة كوردةو زةرةري بة كة دووةميشئةندازةيةكي تا ئةوةية ئةويش نيية، كوردوآلت دةرةوةي كوردي دةنطدةراني زؤركة ئةوانةي هةموو بؤ ضونكة بَيبةشكراون،تا مليؤن (٣) نزيكةي دةذين ئَيستا دةرةوة لةعَيراق دةذين، دةرةوةي لة مليؤن عَيراقي (٤)(٧) ئةوانة تةنيا كوردة طةورةي بةشَيكي لةوةكورسيية (٧) لةو دانراوة، كة كورسييان بؤبةر كورسي (٣) ئةوثةإي يان (٢) رةنطةسةرتاسةري لة دةكةوَيت كورد دةنطدةريناهةقييية ديسان ثَيمواية من ئةمة كة دونيا،

كراوة. ئَيمة بة بةرامبةر

كورسي لة ذمارانة ئةو دةستكاريكردني -دةطةيةنَيت؟ كورد بة زيان ضؤن ثةرلةمان

عَيراقدا دةستووري نووسيني لةكاتي *دانرابوو كة دةنطدان، رَيذانةي ئةو راستيدا لةلة نةوعَيك كة دانرابوو وا شَيوةيةكي بةلةنَيوان كوردو لةنَيوان بكات تةئمين تةوافوقكة كاتةي ئةو نموونة بؤ ديكةدا، اليةنةكانيلةوة بوو ئةندام (٢٧٥) عَيراقي ثةرلةماني لة كةوتبوو كــورد بةر (٢١٪)ي نزيكةيعَيراقي دةستووري طوَيرةي بة دةنطدانَيكرَيذةيةكي كة هةية، دةنــطــدان هةندَيكهةَلبذاردني بؤنموونة ثَيويستة، دياريكراويسةرؤكي هةَلبذاردني كؤمار، ســةرؤكسةرؤكي وةزيران، هةَلبذاردني ئةنجوومةنيبةوةية ثَيويستي جَيطرةكانيان ثةرلةمانءثةرلةمان ئةنداماني تَيكإاي (٣/٢)ي كةلة كة خؤي وةختي لةسةربدةن دةنطيكرابوو حيساب دةستووريدا نووسيني كاتي(٣/٢)يــة ئةو نةدةكرا، كورد دةنطي بةبآبوو ئةوة زةمانَيك تةئمينبكرَيت، لةبةرئةوة،بطيرَيتء حيسابَيك بؤ دةنطي كورد طوآ لةلة كة بةرزانةي ثاية ثلةو لةو بكرَيت كوردذمارةي كة حاَلةتة لةم ئَيستا هةية، عَيراقدا(٣٢٣) بة دةبَيت عَيراق ثةرلةماني ئةندامانيعَيراقيدا ثةرلةماني لة كورد رَيذةي كةس،(٪١٨) كةمتر بؤ خوارةوة دادةبةزَيتة (٪٢١)طةورة خةلةلَيكي ئةمة ثَيمواية؛ من كةداهاتووداو لة عَيراق، ثةرلةماني ناو دةخاتةدةيتواني كورد جاران كة ئةندازةيةي بةوبةوة ثَيويستي قانوونَيك هةر بؤنموونةبَينَيت، بةدةست دةنطةكان (٣/٢)ي بوايةهةبَيتء كاريطةري دةورَيكى دةيتواني كوردبةوة ثَيويستي ديكة قانوونةكانى لة هةندَيكدةيتواني كورد لةوةشدا بَيت، (٥٠+١) كة بووبة هةَلتةكيوة ئَيستا ئةمة هةبَيت، دةنطىحيسابي ديــارة كــورد كة وا، شَيوةيةكيموسأل، لة زيــادبــوون نــةكــردووة ــةوةي ئشارةكاني لة زيادبوون بةسرة، لة زيادبوونهةية كاريطةرييةكي ض عةرةبنشين، ديكةيضونكة زيادنةكةيت؟ تؤ كاتدا هةمان لة ئةطةركورسي (٣) كوردستان هةرَيمي هةموو(٣٢٣) لة بكة ئةوة حيسابي تؤ زياديكردووة،زياديكردووة كورد بؤ كورسي (٣) كورسي

بووة. ديكة اليةنةكاني بؤ باقييةكةي ديكةيراستة ،(٢٠٠٣) دواي عَيراقي ثَيتواية -دةوري ذمارة بةآلم بووة، تةوافوقي عَيراقي

بينيوة؟لةو يةكَيك داهاتوودا ثةرلةماني لة بةَلَي، *كةبةإاستيدةبَيتجَييمةترسي خةتةرانةي،دةبَيت كوردستانداو لة بَيت هةموواليةكمانبكةينةوة، راست خةلةلة ئةو كة هةوَلبدةين ثةرلةماني لة من تةقديري بة ئةوةية ئةويشسةرةتاي يةعني تةوافوق مةبدةئي داهاتووداثَيكهاتنةلةسةركؤمةَلَيكشتئةمة كة سازان،ئةوةدا موقابيلي لة ثشتطوَيدةخرَيت ثَيمواية؛(ئةقةليةتء يةعني زؤرينة كةمينةو سةرةتايكورد ضونكة ثَيشةوة، دَيتة ئةكسةريةت)لة بضووك ئةكسةريةتَيكي بة دةبــَيــتثةرلةماني لة ئَيمة داهاتوودا، ثةرلةمانيعَيراقي دةستووري طوَيرةي بة ثَيشوودا

تةوافوقي تةئميني هةبوو كة زةمانةتمان دووثَيكهاتةكاني لةنَيوان كوردو لةنَيوان دةكرددوو ئةو مةبدةئة، دوو ئةو عَيراقدا، ديكةيدةستووريية مــادة دوو ئةو سةرةتاية،باسمكرد من كة بوو، دةنطدانة ئةو يةكَيكياننةياندةتواني بةبآ بوو كة نيسبةتة يةعني ئةويا (٥٠+١)ى بكةن، (٣/٢) تةئمين كورد دةنطيبكةن، تةئمين ثةرلةمان ئةندامي مةجموعىبةبآ بيكةنء دةتوانن ئةمة بةبآ ئَيستادووةم زةماني بيكةن، دةتوانن منةتيش سةرؤكايةتيمان ئةنجومةني ئَيمة كة ئةوةبووثَيكهاتووة سةرؤكايةتي ئةنجومةني هةبوو،نوَينةرَيكي كوردة، نوَينةرَيكي كةس (٣) لةهةريةك سوننةيةو نوَينةرَيكي شيعةيةو كؤمارة سةرؤك يةكيان كة نوَينةرة، (٣) لةمهةرضي هةبوو بؤيان جَيطرن، دووانيانسةرؤكايةتي ئةنجومةني بؤ بضَيت قانوونةبيطَيإنةوة بكةنةوةء رةفزي بَيننء بةكار ظيتؤئةنجومةني لةم دةورةيةدا ثةرلةمان، ناو بؤسةرؤك بة دةبَيتةوة نامَينَيتء سةرؤكايةتيسةرؤك بة بوو كة تةنيا، تاقي بة كؤماربةر كورد كة هةية، زؤري كؤمار ئيحتيمالينةبَيتةوة كوردَيك يةعني ئةمجارة نةكةوَيتئةو ئةوة لةبةر كؤماري عَيراق سةرؤك بةظيتؤيةمانلةكيسضوو هةقي ظيتؤماننامَينَيت،ئةنجومةني كة بيركرابووةوة وا خؤي وةختيئةوة بةرامبةري لة نةمَينَيت سةرؤكايةتيواتة دروستبكرَيت، ئةقاليم) (مةجليسيبرادةرانةي ئةو قانوونة ئةو هةمواري لةكاتيبةغدا لة كة ئَيمة كةسانةي ئةو يان ئَيمة، بيريان ــردووة، ك كورديان نوَينةرايةتيبؤ بدؤزنةوة بةديلَيك نةكردووةتةوة لةوةلة ئــةوةي بؤ سةرؤكايةتي ئةنجوومةنيسةرؤكايةتي ئةنجومةني ئةطةر حاَلةتَيكدا شتَيكي نةما، ظيتؤيةمان مافي ئةو نةماوبتوانَيت بَيتء ئةمة بةديلي هةبَيت ديكةمان

بطرَيتةوة. ئةوة جَيطةي

لة هةية ترسانةي بــةو ســةبــارةت -وةكو عَيراق ئايندةي بؤ هةمواركردنةكةبةشداربووة كورد باشة باسيدةكةيت، تؤوجودَيكي كورد عَيراقيداو حكومةتي لةسةرؤكايةتي كة بةوثَييةى هةبووة دياريئةنجومةنء هةموو سةرؤكي كؤمارو جَيطريكة لةوةي بةرثرسيارة كآ ديكة ثؤستةكاني تَيدةثةإَيتء شَيوةية بةم بارودؤخة ئةم

رادةيةك؟ تا تَيثةإيوةكة ــةي ــةوان ئ بــةرثــرســيــارة؟ * كــآ كوردستانء لة دةستةوةية بة دةسةآلتيان ثاأل بخةمة تؤمةت نامةوَيت من بةغدا، لةبازرطاني، وةزارةتــي دةبواية بةآلم كةس،كارتي كة بازرطاني، وةزارةتي دائيرةكانيبازرطاني ــي وةزارةت رَيكدةخةن خــؤراكبازرطاني وةزارةتــي كوردستان، هةرَيميبةرزيان لة بةغدا ثؤستي ئةوانةي كة بةغدا،خةريكي هةر كة ئةوةي لةباتي دةبواية هةيةلة تةزوير بكةنء ئَيمة لة زةخت بن ئةوةخةَلكى كة بيانزانياية دةبواية بكةن، ئَيمة

عَيراق كةمدةكاتةوة لةثةرلةمانى كورد رَيذةي كــــوردةو زياني بة هةلَبذاردن، ياساي لـة هةموارةكاني بةشَيك مستةفا: نةوشيروان

خاليد بةرهةم

هةرضةندةيةكَيتىءثارتىءضةندحيزبَيكىبةشداريكردنى بؤ هاوثةيمانَيتييةكان ديكةعَيراق ثةرلةمانى داهاتووى هةَلبذاردنىكة هةَلبذاردن، سيستمى بــةآلم ثَيكهَينا،بَيت، كراوة ليستى شَيوازى بة بإياروايةيةكَيـتيء هاوثةيمانَيتييةى بؤ ئاستةنطبة ناتوانن بةوثَييةى دروستدةكات، ثارتىئةوةش دياريبكةن، نوَينةرةكانيان يةكسانىالسةنط اليةكياندا بة دووثارتة ئةو باآلنسىدةردةكةوَيت، راستةقينةيان قةبارةى دةكاتءدةنطى ئةمجارة دةَلَيت: يةكَيتيش بةرثرسَيكىكةكاماليةنزؤرترين هاوآلتيياندياريدةكات،

ثةرلةمان. دةضَيتة نوَينةرىنوَينةرانى ئةنجوومةنى رابردوو هةفتةىهةمواركرد، هةَلبذاردنى ياساى عَيراقياسايةش ئةو بةندةكانى طرنطترين لة يةكَيكلة هةَلبذاردنة سيستمى طؤإينى مةسةلةىكراوة، نيمضة ليستى بؤ داخــراوةوة ليستىنَيوان لة هةية بؤى دةنطدةر حاَلةتةشدا لةويةكَيكيان بة دةنط ثاَلَيوراوةكاندا ليستء

هاوثةيمانَيتى ناوةإؤكى لةطةأل ئةوةش بدات،هةفتةى رابردوو كة نايةتةوة، يةكَيتىء ثارتيدابةآلم ثَيكيانهَينا، ديكةدا حيزبي (١٠) لةطةأليةكطرتوو طؤإانء ليستةكانى لة هةريةكةهةَلبذاردن بة جيا بةشداريى بإيارياندا كؤمةأل

بكةن.

سةرؤكى جَيطرى بةرزنجى، د.سةعدى ثةرلةمانى لة كوردستان هاوثةيمانى ليستىياساكةداو لة طؤإانكاريية ئةو لةبارةى عَيراق،ليستى لة هَيز ثارسةنطى ضارةنووسى رؤذنامةى بة ثارتى يةكَيتىء هاوبةشى

طرفت تازةية سيستمة ئةم «بةثَيى ءت:ضونكة نَيوانثارتىءيةكَيتيدا، دروستدةبَيتلةسةرةإاى حيزبةكان كراوةبوو، ليستةكة كةبؤ بانطةشة ليستةكة، بؤ بانطةشةكردن لةناو دةكةن خؤشيان حيزبييةكانى نوَينةرةدةخاتةوة، ناهاوسةنطى ئةوةش ليستةكةدا،

دةرناضَيتء نوَينةرةكانيان يةكسانى بة كةدةطؤإَيت». سياسييةكة هاوكَيشة

هاوثةيمانَيتييةكةش ثَيكهَينانى بارةى لةمةكتةبي بــةرثــرســى ئــةحــمــةد، عيماد كوردستان نيشتمانيى يةكَيتيى رَيكخستنى

ئةوان راطةياند: رؤذنامةى بة لَيدوانَيكدا لةكوردستانييةكان اليةنة زؤربةى مةبةستيانةبةشداريى يةكطرتوو تؤكمةو بةرنامةيةكى بةعَيراقدا ثةرلةمانى داهاتووى هةَلبذاردنىداواكارييةكانى بتوانن ئــةوةى بؤ بكةن،ئةو تايبةت بة جَيبةجَيبكةن، بةغدا لة كورد هةرَيمء ناوةنددا نَيوان لة بابةتانةى كَيشةيان«هاوثةيمانَيتييةكة وتيشي: دروستكردووةءبيةوَيت كة ديكة، اليةنَيكى هةر بؤ كراوةية مةبةستةش ئةو بؤ بكات، تَيدا بةشداريىاليةنةكانةوة سةرجةم بة ثةيوةنديمان

كردووة».شــَيــوازى ــي ــرس ــةت دةربــــــارةى ميةكَيتىء هاوثةيمانى سةر بؤ هةَلبذاردنةكةشيةكَيتى رَيكخستنى مةكتةبي بةرثرسي ثارتى،قةبارةى بةثَيى اليةنَيك هةر رايطةياند:هةموو ــةوةش ئ دةبــَيــت، نوَينةرى خــؤى لةسةر اليةنَيك هيض دةطرَيتةوةو اليةنةكاننابَيتء نوَينةرى ديكة اليةنَيكى حسابيقةبارةى بةثَيى ثارتى «يةكَيتيء وتيشي:جةماوةرى ضونكة دةبَيت، نوَينةريان خؤيانخؤىء ثاَلَيوراوةكانى دةنطدةداتة هةراليةنَيكنيية مةرج نابَيتء ليستةكة ريزبةندى بةثَييثةرلةماندا، لة هةبَيت نوَينةرمان يةك وةك

لةسةر كاريطةريى هيض حاَلةتة ئةو بةآلمنابَيت». ثارتى يةكَيتىء هاوثةيمانَيتي

ثاشهةَلبذاردني(٢٥)ىتةمموزىرابردووهةرَيم سياسيى بارودؤخى كوردستان، لةستراتيذييةكةى رَيكةوتنة لةسةر كاريطةريىجَيهَيشتووةء ثارتى يةكَيتىء نــَيــوانرَيكةوتنة ئةو ثَيناضَيت ضاودَيران، بةإاىحوزةيرانى مانطى لة كة ستراتيذييةىءةك ئيمزايانكرد، بارزانى تاَلةبانىء (٢٠٠٧)كوردستان ديموكراتى ثارتى بمَينَيتةوة، خؤىخؤيىء لةنَيوان هَيزي هاوسةنطيى ثَييواية؛هَيزَيكى بةوثَييةى بووة، السةنط يةكَيتيدابزووتنةوةى ناوى بة كاريطةر سياسيىلةم دةكات وا دروستبووة، ئةوةش طؤإانةوةاليةنطرانى دةنطي تةنيا يةكَيتى هةَلبذاردنةداذمارةى حاَلةتةشدا لةو بةدةستبهَينَيت، خؤىكةمدةبَيت، ثارتيدا بةرامبةر لة نوَينةرةكانىنادات رَيطة هةَلبذاردنةكة شَيوازى ضونكةبنَيرنة نوَينةر يةك وةك ثارتى يةكَيتىء

ثةرلةمان.مةكتةبى ئةندامى ثيرة، ئةحمةد سةعدىكوردستان نيشتمانيى يةكَيتيى سياسيىبؤ راطةياند: رؤذنامةى بة لَيدوانَيكدا لةرووبةإووبوونةوةىئةوبارودؤخةىلةبةغدا

دادةبةزَيت ثارتى، لةطــــــــةأل هاوثةيمانيَتي لـة يةكـيَتى ثـشـكى

نويَنةريان خؤيان قةبارةى بةثَيى ثارتى «يةكيَتيء

دةنطدةداتة جةماوةرى هةراليةنَيك ضونكة دةبَيت،

نابَيتء ليستةكة ريزبةندى بةثَيي خؤىء ثالََيوراوةكانى

ثةرلةماندا» لة هةبَيت نويَنةرمان يةك وةك نيية مةرج

مستةفا نةوشيروان

Page 6: rozhnama

لة فةرمان دةستإؤيشتوويان كةسانىكةس كاغةزى ءةرناطرنء اليةنَيكةوة هيض كة حكومةت بودجةى لة بةآلم ناخوَيننةوة،سازء ءةردةطرنء مووضة ميللةتة ثارةى حيزب كة شةإانةى ئةو بؤ ئامادةدةكرَينثَييةتى. ثَيويستى نةتةوة) حكومةتء (نةك

دةكةونة كة ضةكدارةى هَيزة ئةو هةموويةكَيتى تةنيا مةرجة تةنياء يةكَيتى، سنوورىجيايان سياسيى مةيلَيكى ئةطةر خؤ بن،كةس نةهَيَلن بيشارنةوةء دةبَيت هةبَيت،دةركردنء هؤى دةبَيتة ضونكة ثَييبزانَيت،نةجاتيان ئةوةندةش بة رةنطة نانبإينءثارتي بة سةبارةت حاَلةتةش ئةو نةبَيتء

نيية. هيض جياوازييةكيان بةهةمانشَيوةيةءثإؤسةى لةكاتى بينيمان ــةروةك هدةرةجةدارى ئةفسةرو سةدان هةَلبذاردنداناوخؤ هَيزةكانى ئاسايشء ثَيشمةرطةوسياسيى بــيــروإاى بوونى بيانووى بة نانبإاوكرانء دةنطداندا لةكاتى جياوازةوة

بةرامبةركرا. نائوسوَلييان ئيجرائاتىضةند لةماوةى كــورد سةركردايةتىلةسةر ثَييان بــةردةوام رابــردوودا ساَلىعَيراق سوثاى دةبَيت كة داطرتووة ئةوةثاراستنى ئةركى بَيتء بَياليةن سوثايةكى ناوخؤييةكاندا كَيشة لة بَيتء عَيراقلة خؤيان بــةآلم ثَينةكرَيت، تةداخولىثَيشمةرطة هَيزى ئامادةنين كوردستاننيزامىء ياسايىء هَيزَيكى يةكبخةنء بيكةنةلة ئاسايش ثَيشمةرطةو هَيزةكانى ئَيستاثارتىء بة سةر اليةندارنء كوردستانكوردستان هةرَيمى حكومةتى يةكَيتين، ملمالنَيى بةهؤى هَيشتا ساأل (١٨) دواىخاوةنى ببَيتة نةيتوانيوة حيزبييةوةكةضى نيزاميى، نيشتمانىء سوثايةكىلةدواى عَيراق حكومةتى بةثَيضةوانةوةشةش لة بةعسةوةو رذَيمى رووخاندنىسوثايةك توانيويةتى رابــردوودا ساَلىعَيراقىء سوثاى ناوى بة بكات دروستــى وةزارةت حكومةتء كؤنترؤَلى لةذَيرنييةو حيزبدا دةستى لةذَير تايبةتمةندايةوكةسَيكى دةسةآلتيشدا ئاَلوطؤإَيكى هةر لةوةزيرى سةرثةرشتيارو دةبَيتة جياوازكوردستاندا لة بــةآلم عَيراق، بةرطريىنوَينةرانى سكرتَيرو حيزبء سةرؤكىهَيزى فةرماندةيى سكرتَير ــةرؤكء س

دةكةن! ثَيشمةرطةبؤ فرةمةرجةعيى فرةدةزطايىء بوونىلة ئةمنييةكان ثَيشمةرطةو دةزطا هَيزةكانىبة حيزبيى رَيكخستنى بوونى كوردستانءئةو كة ئةوةى سةربارى ناوياندا، لة ئاشكرادةستوورو ضوارضَيوةى دةرةوةى لة كارةبةغداش لــة مةسةلةية ــةم ئ يــاســايــة.ثةرلةمانتارانى بؤ زؤرى ئيحراجييةكىهـــةروةك كــة ــردووة، ــك ــت كـــورد دروسليستى ثةرلةمانتارى زَيبارى، عةبدولبارى

KNN كةناَلى بؤ كوردستان هاوثةيمانىلة ديكة ليستةكانى لةبةرامبةر «ئَيمة وتى:كة بووين، ئيحراج زؤر عَيراق ثةرلةمانىهَيزة بؤضى لَيدةكةن، ثرسيارمان هةميشة دةستى لةذَير ثَيشمةرطة ئةمنييةكانءلةشكرَيكى نةبوونةتة ماونةتةوةو حيزب

نيزاميى؟!.بوونى خراثةكانى سيفةتة لة ديكة يةكَيكىكة كة ئةوةية، حيزب بة سةر ضةكدارى هَيزىكورد رووبةإووبوونةوةيةكى هةر لةكاتىضونكة هَيزانة ئةم دةرةكيى، اليةنى لةطةأل دابةرذةوةنديى طؤشكراون، حيزبيى هزرى بةــة ــي ــدي ــةرذةوةن ب ثــَيــش حيزبةكانيان زؤركات خستووة، كورد نةتةوةيييةكانىئامادةنةبوون حيزبييان بةرذةوةنديى لةبةرهةروةك ببنةوة، داطيركةران رووبةإووىنةوةدةكانى ناوةإاستى ساآلنى لة ضؤنلة رابردوودا كاتَيك هَيزةكانى رذَيمى سةدامهةندَيكقؤَلةوةثةالمارىخاكىكوردستانياناليةنانة لةم يةكَيك هَيزةكانى دةمانبينى دةدا،بةآلم ــةوة، ــوون دةب ــم رذَي ـــةإووى رووبسنوورى لة ديكة اليةنةكةى هَيزةكانى نةدةكرد، شةإيان خؤيةوة دةســةآلتــىكة بةثَيضةوانةشةوة، هةندَيكجار هةروةكبة زةرةرى رةفتارة حيزبييةش ئةنجامى ئةم

خةَلكى كوردستانء ثَيشمةرطةى هَيزةكانىئةو ئةوةى بةهؤى دةشكايةوة، كوردستانبةرذةوةنديى بؤ شةإةكانيان هَيزة دووبةرذةوةنديى بؤ نةك دةكرد، خؤيان حيزبى

كوردستان!. خاكى نةتةوةىءبانطةشةى يةكَيتى ثارتىء هةرضةندةثَيشمةرطة هَيزةكانى ئَيستا كة ئةوةدةكةنيةك ضوارضَيوةى لة يةكيانطرتووةتةوةتائَيستا بــةآلم ثَيشمةرطةدا، وةزارةتـــىسةركردةى دوو لةاليةن ثَيشمةرطة هَيزىسةركردايةتى بارزانييةوة تاَلةبانىء وةكسةرؤكى ــارزانــى، ب مةسعود ــن، دةكــرَيطشتيى فةرماندةى ثارتى، سةرؤكى هةرَيمء(فةلةك)ةء كوردستان لةشكرى هَيزةكانىعَيراقء كؤمارى سةرؤك تاَلةبانى، جةاللطشتيى فةرماندةى يةكَيتى، طشتيى سكرتَيرىهَيزةكانى كوردستانةء ثَيشمةرطةى هَيزىتاَلةبانىء لة فةرمان يةكَيتى ثَيشمةرطةىـــرنء وةردةط يةكَيتييةوة بةرثرسانىبارزانىء لة فةرمان ثارتيش هَيزةكانى

لةو يةكَيك هيض ثارتييةوةء بةرثرسانىناكةن. يةكترى بؤ حساب هَيزانة

ئةمإؤلةكوردستانداكؤمةَلَيكئةكاديمياىسةربازيى كؤلَيذى ءةك هةن، سةربازييزاخؤء سةربازيى ئةكاديمياى قةآلضواالنءسلَيمانى، هةولَيرء لة ثؤليس كؤلَيذةكانىسةربازييانة دامــةزراوة ئةم هةموو بةآلمثارتىء حيزبييةكانى بةرذةوةنديية بةثَيىبةثَيى هةميشة ــةنء ــاردةك ك يةكَيتىهةَلسوكةوت حيزب ثَيداويستييةكانى كة ئةفسةرانةش ئــةو هةموو دةكــةنءيةكَيتى تةزكييةى بة ــوون دةرض لةوَيدامةرجى ءاتــة ءةرطــيــراون! ثارتي ياخود بووة، حيزبايةتى قبووَلكردنيان بنضينةيىنيشتمان، خاكء بؤ مةرجى دَلسؤزيى نةككوردستان هاوآلتيى يةك تائَيستا هةربؤيةيةكَيتى لةم ثارتىء حيزبيى بةبآ تةزكييةى

وةرنةطيراوة. سةربازييانة دامةزراوة

حيزبيى رَيكخستنى بوونىضةكدارةكاندا، هَيزة لةناو

حيزبيى ثةروةردةىنةتةوةيى ثةروةردةى لةبرى

ثَيشمةرطةو ضةكدارةكانى هَيزة لةناوتةواوى كة كوردستاندا ثؤليسى ئاسايشء مووضة ميللةت بودجةى لة هَيزانة ئةمثارتىء ــرن، وةردةط هةرَيم حكومةتى لة حيزبييان رَيكخستنى دامودةزطاى يةكَيتىئةوةى ثَيضةوانةى ئةمةش سةربارى هةيةوعَيراقء ثةرلةمانى ياساكانى دةستوورو هَيزانةيان ئةو كارمةندانى كوردستانة،لةبرى ــردووة، ك ــةروةردة ث بةشَيوةيةك بؤ حيزب بكةن، ئيش بؤ نيشتمان ئةوةى ئيشهَيزة ئةم ئةندامانى ئةوةى لةبرى دةكةن، نيشتمان نةتةوةو بؤ وةالئيان ضةكدارانة

هةية. حيزب وةالئيان بؤ شةخسء هةبَيت،ثارتى ثَيشمةرطةدا هــَيــزى لــةنــاو

هةيةء ثَيشمةرطةى رَيكخستنى مةكتةبىكؤميتةى ئةندامى عوسمان، عــومــةريةكَيتيش لَيثرسراويةتى، ثارتى ناوةندىهةيةو ثَيشمةرطةى رَيكخستنى مةَلبةندىسةركردايةتى ئةندامى ضاوإةش، مستةفا

لَيثرسراويةتى.سةر سلَيمانى لة ئاسايش هَيزةكانىئةندامى د.خةسرةو زانيارينء دةزطاى بةهةولَيريش لة لَيثرسراويانة، سةركردايةتىئاذانسى بة ســةر ئاسايش هَيزةكانىبارزانى، ئةندامى مةسرور ثاراستنى ثارتينءكة لَيثرسراويانة، ثارتى سياسيى مةكتةبىحيزب قةدةغةية ياسا دةستوورو بةثَيىدروست ضةكدارةكاندا هَيزة لةناو رَيكخستندةستوورى (٩)ى مادةى هةروةك بكات،حيزبى سياسيى كردووة قةدةغةى عَيراقى هةبَيت، هَيزة ضةكدارةكاندا لةناو رَيكخستنىياساى (١٥)ى ــادةى م بةثَيى هةروةها

(١٩٩٣)دا لةساَلى كة رَيكخراوةكان ثارتءهةرَيمى كوردستان، لة ثةرلةمانى دةرضووةسةربازيى رَيكخستنَيكى هيض حيزب نابَيتقةدةغةية هةبَيتء سةربازيى نيمضة يان

هةبَيت. ضةكىفةرماندةى جَيطرى سةنطاوى، مةحمودوتى: يةكَيتى ثَيشمةرطةى هَيزى طشتيى تا خؤم بإواي سةر بَيتة ئةطةر خؤم «من لةناو دةمَينَيت حيزبايةتي بمَينَيت جيلة ئةمجيلة ئةم دواي رةنطة بةآلم هَيزانةدا، ئةمديكةو شَيوةيةكي بة بكرَيت طؤإانكارىئَيمة زَيرةظانى هةيةو فةلةكء ثارتى ئَيستا ئةركانء هةيئةي طشتيىء فةرماندةيىطشتيي فةرماندةيي هةية، بةآلم وةزارةتمانبة سةر كوردستان ثَيشمةرطةي هَيزي

كوردستانة». نيشتمانيى يةكَيتيىيــاوةر، جةبار ليوا بةرامبةريشدا لة كاروبارى وةزارةتــى طشتى ئةميندارىضةك وآلتَيكدا هةر لة وتــى: ثَيشمةرطةئةو زؤرجار بوو سياسي اليةني بةدةست

ملمالنَيكاندا لةكاتي بةكاردةهَينرَيت ضةكةبــةدةســت ضــةك ــت ــَي ــةوة دةب ــةرئ ــةب لئةويش كة بَيت، بَياليةن كة بَيت اليةنَيك ناوخؤيدا لةملمالنَيى بؤئةوةى حكومةتةو

بةكارنةهَينرَيت.ئةركى زياتر كــات هةموو لة ئَيستاــةتــةوةيــى ن نيشتمانىء ــىء ــالق ــةخ ئياسايةك كة كوردستانة ثةرلةمانتارانىرَيكخستنى قةدةغةكردنى بؤ دةربكةنثؤليسء ثَيشمةرطةو ريزةكانى لةناو حيزبيىلةاليةن ئاإاستةكردنيان لة دوور ئاسايشداءبة ثةروةردةكردنيان يةكَيتىء ثارتىء

نيشتمانيى. ثةروةردةيةكىهيوادارين ئَيمة وتى: سةعيد شاهؤ د.ئَيمة ثةرلةمان، فراكسيؤنةكاني هةموولة هاوإَييانمان طؤإان، فراكسيؤني وةكوهاوإَييان كوردستاني، ليستي فراكسيؤنيضاكسازيي، خزمةتطوزارييء ليستي لة

برا رافيدةين ليستي لة ديكة هاوإَيكانيهةموومان هةر ثةرلةمان ناو توركمانةكانيهةبَيت، كوردستان هةرَيمي بؤ ئينتيمامانوا كة ثرؤذةيةكي هةست بكةين هةموومانهةموومانة بةرذةوةنديي لة طرنطةو ضةندةطؤإاندا فراكسيؤني بةرذةوةنديي لة تةنيا

نيية.دةرةوةى لة ضةكدار هَيزى هَيشتنةوةىكوردستانىء يةكطرتووى سوثايةكىحيزبيىء ثؤليسى ئاسايشء دامودةزطايةكىهةر (ث.د.ك)ء (ى.ن.ك)ء لةاليةن اليةندارستراتيذىء هةَلةيةكى ديكةوة، ثارتَيكىبَياليةنيى طرنطى هةربؤية مةترسيدارة،لةوةداية هَيزةكانى ئاسايشء ثؤليس سوثاومةرامى بؤ ناتوانَيت اليةنَيك هيض كةئةم كورد ئةطةر بةكاريانبهَينَيت، خؤىسيستمى مةحاَلة هةَلنةبذَيرَيت، رَيطاية ببَيت جَيطير دةسةآلت طؤإانى ديموكراسىء

كوردستاندا. لةوآلتانى لة ضةكدارةكان هَيزة بَياليةنيى

ثإؤسةى لةسةر هةية تايبةتى طرنطى دنياداديموكرسيىوآلتةكانيانءفاكتةرَيكىئيجابيىديموكراسييةتء طةشةسةندنى بؤ بووةهةربؤية دةســةآلت، دةستاودةستكردنىدةبَيتء بَياليةن ضةكدار هَيزى وةختَيك وآلتةكةى نيزامى دةستوورء لة بةرطريىثإؤسةى وآلتانة بة بةردةواميى دةكات، ئةوكــردووةء طةشةى تَييدا ديموكراسيلة ئةطةر بةثَيضةوانةشةوة دةكات. طةشةضةكدارةكان هَيزة كوردستان هةرَيمىدةرنةهَينرَينء يةكَيتى ثارتىء ضنطى لةذَيرلةجياتى نيشتمانى ثــةروةردةيــةكــى بة نةكرَين، ــةروةردة ث حيزبيى ــةروةردةى ثلةكاتى هَيزة ئةم ساتَيك ئانء هةموو ئةواجياوازدا راى سياسىء ناكؤكيى بوونىمةترسيى دووبارة يةكَيتيدا، لةنَيوان ثارتىءديكةى شةإَيكى هةَلطيرساندنةوةى

ناوخؤى لَيدةكرَيتةوة. نةطريسى

7 2009/11/17 سَيشةممة (556) سياسةتذمــارة hewal. [email protected]

حيزبدا ضنطى لةذَير هةريَـــــــم ضةكدارى هَيزىيةكيَتين ثارتىء بة سةر لةشكرى تايبةتى ضةكدارةكان ــــــزة هيـَ كوردستان هةرَيمى كة لة دةنَيت بةوةدا دان بــارزانى

ئاسايش ثَيشمةرطةو هَيزى ضةكدارى كوردستاندا لة ئةطةر

نةكريَن، حكومةت تةسليمى دةرنةهيَنريَنء حيزب ضنطى لةذيَر

لةنَيوان جياوازدا، بيروِراى سياسيىء ناكؤكييةكى هةر لةكاتى ئةوا

دةكرَيت ناوخؤ شةِرى هةلَطيرسانةوةى مةترسيى دووبارة يةكيَتى ثارتىء

Page 7: rozhnama

62009/11/17 سَيشةممة (556) ذمــارة hewal. [email protected]سياسةت

رةشيد سيروان

لةدواى(١٨)ساأللةئةزموونىحوكمإانيىثارتىء هةذموونى بةهؤى تائَيستا كوردى،ذيانى كايةكانى كؤى بةسةر يةكَيتييةوةحكومةتى كوردستان، لة ئيداريى سياسىءسوثايةكى خاوةنى كوردستان هةرَيمىسةربازيىء هَيزى نييةء ياسايى نيزامىءكوردستان هةرَيمى ئةمنييةكانى هَيزةثةروةردةكراوى ضةكدارى هَيزى لة خؤىكة دةبينَيتةوة، ثارتى يةكَيتىء حيزبيىدةسةآلتى لةذَير ئةوةى لةبرى هَيزانة ئةمحيزبةوة لةاليةن بن، بةآلم هةرَيمدا حكومةتىحيزب بةرذةوةنديى بؤ ئاإاستةدةكرَينءكارى دةزطايانةى ئةو جؤرى كة دةجوَلَينرَين،

دابةشكراون: بةمشَيوةية تَيدادةكةن

هةولَير: ئيدارةى سنوورى لةكوردستان لةشكرى فةرماندةيى -

ثارتى (فةلةك)ىزَيرةظانى هَيزى -ئاسايش دةزطاى -

ذينطةثارَيزيى دارستانء تايبةتى هَيزى -دذةتيرؤر هَيزى -

ضةند تايبةتى ليوايةكى لة جطة ئةمةهةرَيم. سةرؤكى ضةكدارى هةزار

سنوورى ئيدارةى سلَيمانى: لةثَيشمةرطةى هَيزى طشتيى فةرماندةيى -

يةكَيتى) ) كوردستانسلَيمانى ئيدارةى ثَيشمةرطةى وةزارةتى -

ئاسايش دةزطاى -دذةتيرؤر هَيزى -

فرياكةوتن بةرطريى هَيزى -

لة ضةكدارانة هَيزة ئةم طشتيى كؤى زياتر هةولَير سلَيمانىء ئيدارةى سنوورى هةموويان هةر ضةكدارة، كة هةزار (٢٠٠) لةلةاليةن بةآلم وةردةطرن، حكومةت لة مووضةرَينمايىء يةكَيتييةوة ثارتىء سةركردايةتىنةك دةجوَلَينرَين، ثَيدةدرَيتء فةرمانيان

هةرَيمةوة. حكومةتى لةاليةن

ضةكدار هَيزى مةترسيىحيزبةوة دةستى بة

كوردستان ئةمنييةكانى ضةكدارو هَيزةلةخؤبوردوويى طيانبةخشينء سةربارىلة ئةندامانى بةرثرسانء زؤرى بةشَيكىراستييةكى تاأل بةآلم رابردوودا، ساَلى ضةندئةوةية بدةين، بةسةردا بازى ناتوانين كةكوردستان ئةمنيى سيستمى تائَيستا كةناشارستانيية، تائَيستا سيستمَيكى ناإؤشنءنيشتمانء بؤ ئينتيما لةبرى ضةكدار هَيزىحيزبيشدا لةناو حيزب، بؤ ئينتيمايان طةل،كةسى ــرءثء ط دةســتــةء بؤ ئينتيمايان

هةية. دةستإؤيشتوولة حيزب ــدارى ــةك ض هــَيــزى بــوونــى مةترسيدارة دياردةيةكى ئةوةندة كوردستانناكؤكيي حاَلةتى بوونى لةحزةيةك لة هةمووثارتىء لةنَيوان جياوازدا بيروإاى سياسيءيةكَيتيدامةترسيى دووبارة هةَلطيرساندنةوةىهةروةك كة لَيدةكرَيتةوة، ناوخؤى شةإىبةهؤى كَيشةى ريزَيك (١٩٩٤/٥/١) لة ضؤنلةشارؤضكةىقةآلدزآ، بؤماوةى دووكانةوةسةرتاسةرى لة ناوخؤ شةإَيكى ساأل (٤)خاوةن حيزبة دوو ئةم لةنَيوان كوردستانهةَلدةطيرسَيتء كوردستاندا ضةكدارةىلَيدةكةوَيتةوةو قوربانيى هــةزار ضةندينبةسةر شةإة ئةو ئاسةوارةكانى تائَيستاشساَلة (١٥) ماوةى ديارةو هاوآلتييانةوة ذيانىكوردستاندا هةرَيمى لة حوكمإانى سيستمىئةم بؤ بةَلطةش ئيدارةوة، دوو بة كردووةتَيثةإبوونى دواى كة ئةوةية بؤضوونانةناوخؤدا، شةإى بةسةر ساأل (١١) لة زياتر(دَيطةَلة)ء شؤإش ناحيةى نَيوانى تائَيستاسنووريى خاَلى وةك كؤية شارؤضكةى بازطةى دوو يةكَيتى ماوةتةوةو ثارتىء نَيوان

هَيزى طةورةى دوو يةكَيتى، جياوازى ثارتىءسةرةكيي رَيطةى لةسةر فةرماندةييشيانسنوورة ئــةو دَيطةَلةى كؤية سنوورىزنجيرة ئةو لــةوةى جطة ئةمة ماوةتةوة، دةربةندى تادةطاتة دَيطةَلةوة لة كة ضيايةىتائَيستا ثارتى رةبيةكانى طؤمةسثانرةبيانةى ئةو مانةوةى هةربؤية ثَيوةماوة،ماناى يةكَيتى ثارتىء ثَيشمةرطةكانىلةنَيوان ماوة شت زؤر تائَيستا كة ئةوةيةنةكراونةتةوةء يةكاليى ثارتيدا يةكَيتىءئيدارةيى دوو بة هةر كوردستانيان هةرَيمىضةكدار هَيزى تائَيستا هَيشتووةتةوةء ئاسايشء ثَيشمةرطةو بة كوردستان لةثارتىء تايبةتى لةشكرى ثؤليسيشةوةيةكَيتىء نةواتى فيكريى ضونكة بة يةكَيتيية،ئةطةر داهاتووشدا ثةروةردةكراوةو لة ثارتىناكؤكييةكى سياسيى لةنَيوان ثارتىء يةكَيتيدابة هةريةكةيان هَيزة دوو ئةم دروستببَيت،بةرطريى دةإواتء خؤيدا تايبةتى جادةىبؤ بةَلطةش دةكات، حيزب سياسةتةكانى لةدواى تائَيستاو كة ئةوةية بؤضوونانة ئةمناوخؤو شةإى وةستاندنى لة ساأل (١١)ثةرلةمانةوة لةاليةن ياسايةك دةركردنىثَيشمةرطة وةزارةتى بؤ (٢٠٠٧)دا ساَلى لةلة ضةكدار هَيزى رَيكخستنةوةى بةمةبةستىئةو ياساية تائَيستا بةآلم كوردستان، هةرَيمى

جَيبةجَينةكراوة.هةر بة حيزب ضةكدارى هَيزى بوونىلة ناقانونييةء كارَيكى بيانوويةك ثاساووئهحزاب قانوني بهپَيي کوردستاندا هةرَيمىدةرچووه، کوردستانهوه پةرلةماني لة کهدةقى كة هَيزي چهکداري ههبَيت، حيزب نابَيتثارتء ياساى (١٥)ى مادةى بةثَيى مادةكةدةرضووة (١٩٩٣)دا لةساَلى رَيكخراوةكان كةرَيكخستنَيكى هيض حيزب «نابَيت دةَلَيت:هةبَيتء سةربازيى نيمضة يان سةربازيى عَيراقيشدا بهپَيي لة هةبَيت». قةدةغةية ضةكىدةرةوةى لة نابَيت دةستوور (٩)ى مادةىضةكدارو هَيزى حيزبَيك هيض حكومةتدةستوورييةكة مادة دةقى هةبَيتء ميليشياىسةربازيى ميليشياى «قةدةغةية دةَلَيت:ضةكدارةكانى هَيزة دةرةوةى لة دروستبكرَيت

حكومةت».پاش لة ئَيمهدا کوردستانهکهي لة بةآلمکوردي، حوکمي ته جروبهي لة ساأل (١٨)پؤليس، ئاسايش، هَيزهکاني نهتوانراوه هَيشتاحيزب دةســةآلتــي دةســت لة پَيشمهرگه قانوني دةسةآلتي ژَير بخرَينه دةربهَينرَينءلة دةزگاي هَيزانة ئةم حکومهتي ههرَيمهوه ءپيشهييء دةزگــاي به بکرَين سياسييهوه دةزگاي به بکرَين حيزبييه وه دةزگــاي لة

نيشتمانيء حکومهتي.جياوازيي ســةردةمــي لة هَيزانه ئــه م تائَيستاش ــشــووهوه ــَي پ ــى ــدارةي ــي دووئکاردهکهنء هَيز بهجيا وهکو دوو ههريهکهيانسياسي اليهني دةسةآلتي لةژَير نةتوانراوةژَير بخرَينه دةربهَينرَينء حيزبييةوةبؤئةوةى ههرَيمهوه، حکومهتي دةسةآلتي ناوخؤي ناکؤکييهکي هيچ لة نهدرَيت رَيگه

بهکاربهَينرَين. کوردستاندا

بوونى بة دان بارزانىطةورةى مةترسييةكى

دةنَيت ناوخؤييدا

هةرَيمى سةرؤكى بارزانى، مةسعودئةزموونى لة ــاأل (١٨)س دواى كورستانثةردةى هةرَيمى كوردستاندا، لة حوكمإانىناوخؤيى طــةورةى هةإةشةيةكى لةسةرتائَيستا كة ئةوةية ئةويش هــةَلــدايــةوة،لةذَير هَيزةضةكدارةكانى هةرَيمى كوردستاندةسةآلتىثارتىء يةكَيتيدانء لةتةشكيلةيةكى

رَيكنةخراون. حكوميدامةراسيمى لةكاتى هةرَيم، سةرؤكىثةرلةماني لة نوَيدا كابينةى ثَيكهَينانىهــةرةطــةورةى «ئةركى وتــى: كوردستانهةرَيمى بؤ لةشكر يةك كة ئةوةية هةرَيملةشكرى نابَيت دروستبكرَيتء كوردستان

ثَيويستة هةروةها بمَينن، بةحيزبةكان سةرهةموويان هةر ئةمنيي، ديكةى دةزطاكانى رَيكبخرَين». ياسايى فةرميىء بةشَيوةيةكىسةبارةت هةرَيم سةرؤكى هؤشدارييةى ئةمكة لةكاتَيكداية هةرَيم هَيزةضةكدارةكانى بةفةرماندةيى كوردستان، نيشتمانيى يةكَيتيىتايبةت ئاسايشى هَيزى ثَيشمةرطةو طشتيىبةخؤىهةيةء ثارتىديموكراتى كوردستانيش

بةهةمانشَيوة.هَيزانة ئةو ئةطةر رايانواية، ضاودَيرانكاتَيك هةموو نةكرَين، حكومةت تةسليمى لةنَيوان سياسيدا ناكؤكيى بوونى كاتى لةيةكَيتيدا، ئةطةرى هةَلطيرساندنةوةى ثارتىء

دةكرَيت. ناوخؤ شةإىفراكسيؤنى ـــــردوودا راب ــاوةى ــةم لوةك كوردستان ثةرلةمانى لة ــؤإان طداهاتووى مةسةلةيةو ئةم بؤ ثةرؤشييةك كوردستان هةرَيمى حوكمإانى ئةزموونىسةرؤكايةتى ثَيشكةشى ثرؤذةياسايةكىدةرهَينانى بةمةبةستى كردووة ثةرلةمانلةذَير ضنطى كوردستان هَيزة ضةكدارةكانى

ذَير دةسةآلتى حكومةت. بؤ حيزبةوة

سةرؤكى جَيطرى سةعيد، شاهؤ د.كوردستان لةثةرلةمانى طؤإان فراكسيؤنى لةكوردستان هةإةشانةي لةو يةكَيك وتى:ــةإووي رووب ديموكراسيء ــةإووي رووبثرةنسيثيدةستاودةستكردنةوةيئاشتييانةيهَيزى بوونى مةسةلةي دةبَيتةوة، دةسةآلتئَيستا كة حيزبةكانةوة، بةدةست ضةكدارة هَيزةكاني ئاسايش، ضةكدارةكانى هَيزةبة دابةشبوون حيزبةكاندا بةسةر ثؤليستاوةكو كة دةسةآلتدارةكان حيزبة تايبةت هةر لة دةكرَيت نةبن بَياليةن هَيزانة ئةو بةرطريكردن هَيزي لة هَيزانة ئةم ضركةيةكداداثَلؤسيني هَيزي بة ببن كوردستاندا خاكي لة

ناوخؤيي.ئةو بةثَيي وتيشى: سةعيد شاهؤ بة ـــردوون ك ثَيشكةشمان ــةي ــرؤذةي ثقةدةغةكردني ثرؤذةياساي ناونيشانيحيزبيي رَيكخستني و سياسي رَيكخستنيهَيزةكاني ناو ضةكدارةكانء هَيزة لةناوناوخؤ وةزارةتي بة سةر هَيزةكاني ئاسايشءثَيشمةرطة ض ضةكدارةكان هَيزة هةموو واتاسنوور ثاسةواني ض ثؤليس ض ئاسايش ض

هَيزي ئةمانة هةموو دارستان ثاسةواني ضهَيزانةش ئةم دةوترَيتء ثآ ضةكداريان هةرَيمي ثاراستني خاكي بة هَيزي ببن دةبَيتكوردستان هةرَيمي هاوآلتيياني كوردستان وكردووة داوامان ئَيمة ثرؤذة هةمان بةثَيي ونموونة بؤ بكرَيت، قةدةغة شتَيك ضةند كةبة هَيزانةدا ئةو لةناو حيزبيي رَيكخستنينةدرَيت رَيطة بكرَيتء قةدةغة جؤرَيك هةمووياخود هَيزي سةربازيي هَيزي هيض حيزبَيك بة

دروستبكات. ميليشيا سةربازييء نيمضة

هَيزةكانى فرةمةرجةعيىسوثايةكى نةبوونى ئةمنيىء

يةكطرتووى كوردستانى

ــةمــإؤ لة ئ ــزة ضـــةكـــدارةى ــَي ــةو ه ئ(ثَيشمةرطة، ناوى كة هةية، كوردستاندالة دذةتيرؤرة) تايبةتء هَيزى ئاسايش،ثارتينء يةكَيتىء سةربازيى باَلى بنضينةدا حيزبةو دوو ئةو سةركردايةتى لة جطة

حيزبدا ضنطى لةذَير هةريَـــــــم ضةكدارى هَيزىيةكيَتين ثارتىء بة سةر لةشكرى تايبةتى ضةكدارةكان ــــــزة هيـَ كوردستان هةرَيمى كة لة دةنَيت بةوةدا دان بــارزانى

فؤتؤ: ئةلةند مةحوى

Page 8: rozhnama

عةبدوإلةحمان شارا

بؤ يةكةم خوَيندنةوةى ئةمإؤ بإيارةدارايى ثشتطيريى ثإؤذةياساى هةردووثإؤذةياساى سياسييةكانء قةوارة حيزبءبؤئةوةى بكرَيت. حيزبةكان بودجةىدةستنيشانبكرَيت ياسايي ضوارضَيوةيةكىبة حكومةتةوة لةاليةن ثارة ثَيدانى بؤ لة رَيطة سياسييةكانء كيانة حيزبءبودجةى حيزبء طيرفانى تَيكةآلوكردنى

بطيرَيت. هةرَيم طشتيىخولى دةستبةكاربوونى سةرةتاى لةكوردستانةوة، ثةرلةمانى سَييةمىثإؤذةياساى ثشتطيريى فراكسيؤنى طؤإانسياسييةكانى ــةوارة ق حيزبء ــى دارايبإيارة ــردووةو ك ثةرلةمان ثَيشكةشىبكرَيتء بؤ يةكةمى خوَيندنةوةى ئةمإؤبكرَيت ثةيوةنديدارةكان ليذنة ئاراستةىثإؤذةياساكةش بةثَيى تاوتوَيكردنى، بؤحيزبةكانء بؤ دارايى ثشتطيريى ثَيويستةكة دابينبكرَيت سياسييانة كيانة ئــةو هةية، كورسييان ثةرلةمانةوةو ضوونةتةبةشداريى حيزبانة اليةنء ئةو ئةطةر جااليةنى وةك يان كردبَيت، حكومةتيان

مابَيتنةوة. ئؤثؤزسيؤنثةرلةمانتارى طوَلة، رةشيد بورهانليذنةى ئةندامى ــؤإانء ط فراكسيؤنى بة ــان، كــوردســت ثةرلةمانى ياسايى ياسايةك بوونى راطةياند: رؤذنامةى كيانة حيزبء بؤ بودجة دياريكردنى بؤبؤ دانانَيك سنوور دةبَيتة سياسييةكانزياد ساآلنة كة هةرَيم، داهاتى بةتاآلنبردنىمووضةدانةوة ناوى بة زؤر ثارةيةكى لةطؤإان فراكسيؤنى «لة وتيشى: دةبرَيت،رَيكبخرَيتء ئةوة ياسا بة دةمانةوَيتلةاليةن طشتيى داهاتى تاآلنكردنى لة رَيطة

بطيرَيت». حيزبةوةفراكسيؤنى ديــكــةوة ــى ــةك ــةالي لبودجةى ثــإؤذةيــاســاى كوردستانىكردووةو ثةرلةمان ثَيشكةشى حيزبةكانى

ئةمإؤدا دانيشتنةكةى لة هةر بإيارةبكرَيت. ئةويش بؤ يةكةم خوَيندنةوةى

فراكسيؤنى وتةبَيذى كةريم ئاسؤكوردستان، ثةرلةمانى لة كوردستانيى ثإؤذةياساى راطةياند: رؤذنامةى بةضونكة طرنطة، زؤر حيزبةكان بودجةى سياسيى بةشداريى حيزبىء فرةيى هانىبودجةى طشتيى لة كة دةدات، بةشَيوةيةكحيزبةكان بة دةدرَيت تايبةت رَيذةيةكى ئةوةى بؤ دياريكراو ثَيوةرَيكى بةثَيى بة درَيذة رَيكوثَيك بةشَيوةيةكى بتواننبدةن، خؤيان سياسيى حيزبايةتىء كارىبة خةَلك ثةرذةوةندييةكانى حيزب ضونكة

دةطةيةنَيت. دةسةآلتتَيبينيية جــَيــطــةى ـــةوةى ئ ـــةآلم بكوردستانى فراكسيؤنى ثإؤذةياساكةىحيزبى بؤ بودجةية دياريكردنى تةنيابَيبةش لَي سياسيى كياناتى سياسيىء كيانى ئَيستا كاتَيكدا لة ئةمة ــراوة، كسياسيى ساحةى لة بةهَيز سياسيى

هةية. كوردستاندا هةرَيمىــؤإان ط فراكسيؤنى ئــةنــدامــةكــةىكة ــردةوة، ــك روون رؤذنامة بؤ ــةوةى ئ

ثَيدانى لة باس ئةواندا ثــإؤذةكــةى لة كــراوة، سياسييانة ــةوارة ق بةو بودجةبةشداريى هةمانكاتدا لة نينء حيزب كةكردووة، كوردستانيان سياسيى ثرؤسةىبودجةش دياريكردنى بة ــارةت ســةببةثَيى كــة سياسييةكان ـــةوارة ق بــؤ كوردستانى فراكسيؤنى ثإؤذةياساكةىطوَلة رةشيد بورهان بَيبةشكردوون، لَيىهةية خــواس بــاسء ئَيستادا «لة وتــى: ضونكة ثإؤذةياساية، دوو ئةو لةسةرلة سياسييةكان كيانة بَيبةشكردنى ئَيمةفراكسيؤنى ثإؤذةياساكةى لة بودجةسياسيى هةَلوَيستى بة كوردستانيدارَيطةيةوة لةو دةيانةوَيت لَيكدةدةينةوةء قةوارةسياسييةكان، بة نــةدةن بودجةسياسيى قةوارةيةكى ئَيمة كاتَيكدا لةعَيراق، هةموو ئاستى لةسةر موعتةريفينباشة ثَيمان بؤية كوردستان، هةر نةكثةرلةمان كورسييةكانى بنةماى لةسةرئاماذةى بدرَيت»، بةاليةنةكان بودجةرَيطةضارة ياسايى ليذنةى لة كة بةوةشكرد؛دوو ئةو يان كة ئةوةى بؤ ــةوة دةدؤزنشتَيكى يان هةر ثإؤذةياساية تَيكةَلبكرَين،

هةموو بةرذةوةنديى بؤ سوودى كة ديكةهةبَيت بدؤزرَيتةوة. اليةك

كة زانيارييانةى، ئةو بةثَيى ئَيستاداو لةراطةياندنةكانةوة لة رابردوودا ماوةى لةيةكَيتىء لة هةريةك مانطانة بآلوكرايةوةلة دؤالر مليؤن (٣٥) نزيكةى ثارتىدةبةنء خؤيان بؤ هةرَيم طشتيى بودجةىخةرجيدةكةن، ناوةندةكانياندا مةكتةبء لةضاودَيرَيكى بــإواى بة لةكاتَيكدا ئةمةديموكراسيدا حيزبةكان وآلتانى لة سياسيىباجيش دابيندةكةنء خؤيان ثارةى خؤيان

دةوَلةت. دةدةنةسياسةتمةدارو سديق عةبدوإلةحمانتوَيذينةوة، بؤ ثرد سةنتةرى سةرؤكىحيزبةكان بودجةى ياساى كة ثَييوابوو؛سياسيى كارى رَيكخستنى بؤ طرنطة زؤرياسايةو ئةو ثَيويستة بةآلم هةرَيمدا، لةرؤشنايى ذَير لة ديكة ياساكانى سةرجةمخؤشى دةستوور دابإَيذرَينء دةستووردالةسةر دةنطى دابإَيذرَيتةوةو دووبــارةكاتة ئةو بكات، ثةسةندى خةَلك بدرَيتءتاووتوَيبكرَيت، حيزبةكان بودجةى ياساىديموكراسييء ــى ــان وآلت لــة وتيشى:

نــاوى بــة نيية شتَيك ثَيشكةوتوودا دةوَلةتةوة، لةاليةن حيزب ثارةداركردنىهةيةو ئةندامى ــؤى خ حيزب بةَلكوثإؤذةشى دةدةنء ثــارة ئةندامةكانىدةوَلةت، بةآلم دةداتة باج ساآلنةش هةية،بؤية بووةتةوة، ثَيضةوانة كوردستاندا لةخؤى ببةين ئةوةدا بةالى حيزب دةبَيت

دابين بكات. ثارةى خؤىبودجة بةدابةشكردنى ــارةت ســةبسياسييةكان ــــةوارة ق ــزبء ــي ح ــؤ بثَيويستيزانى، بة سديق عةبدوإلةحمانثةرلةمانييةكان كورسيية بنةماى لةسةرمَيذووى خةباتء نةك بدرَيت، بودجةسياسيى اليةنَيكى هةر واتة حيزبةكان،هَيناويةتى كة دةنطانةى، ئةو بةرامبةر لة«لَيرة وتيشى: ثــَيــبــدرَيــت، ــودجــةى ببودجةكانيان بإينى ترسى لة حيزبةكانكاتَيكدا لة دةكةن، حكومةتدا لة بةشداريىهةر ثَيويستة كة ئــةوةيــة، راستييةكةحكومةت بةشداريى كة اليةنَيك حيزبءرَيذةى بةثَيى بَيت ئؤثؤزسيؤن يان بكات،سياسيىء ثرؤسةى لة بةشداريكردنى

ثَيبدرَيت». بودجةى هةَلبذاردندا

9 2009/11/17 سَيشةممة (556) ذمــارةhewal. [email protected]

عةبدولخالق دلَير

ثرؤسةى ناو بةشداربووةكانى حيزبةكة كــوردســتــان هــةرَيــمــى سياسيى ثةرلةمانء بطةنة ئةمجارة نةيانتوانى ثَيويست دةنطى بةدةستنةهَينانى بةهؤىسروشتى بة ئاماذة هةَلبذاردنةكان، لةــةن، دةك خــؤيــان ئؤثؤزسيؤنبوونىتائَيستا ثَييانواية بةشَيكيان هــةروةكدةنطة جياوازء لةطةأل دةسةآلت مامةَلةى

نةبووة. تةندروست ئؤثؤزسيؤنةكاننزيكةى (٢٠٠٩) تةمموزى (٢٥)ى لةثارَيزطاكةى سآ دةنطدةرى مليؤن دووخؤيان دةنطى كوردستان، هةرَيمىهاوثةيمانَيتى (٥) ليستء (١٩) بةخشيةخولى هةَلبذاردنى ثرؤسةى لة بةشدارسةرؤكايةتيى ثةرلةمانء سَييةمىهةَلبذاردنةكان ئةنجامى ــم. ــةرَي هطةإانةوةى دووبارة دةرخةرى ئةطةرضىدوو وةك ثارتيية يةكَيتىء دةسةآلتى بإياردان، ناوةندى بؤ دةسةآلتدار حيزبىبةرةيةكى خولقاندنى هةمانكاتيشدا لةثةرلةمانى ئؤثؤزسيؤنى بةهَيزىــران ضــاودَي كــة ــوو، ب كوردستانيشهَيزى باآلنسى طؤإانى لة جةختياندةكرد، سياسييةكة طؤإةثانة سياسييقةوارةيةكى ضةند نــاوةنــدةشــدا لــةو ثةرلةمانء لة خؤيان شوَينى سياسيىلةبةرامبةريشدا طرت، هةرَيمدا كابينةىبةهؤى ــةك ــةوارةي ق حــيــزبء ضةند لة تـــةواو دةنــطــى بةدةستنةهَينانىدةنــطء نةيانتوانى هةَلبذاردنةكانثةرلةمانء بطةيةننة خؤيان نوَينةرىثَيكهَينانى بةشداريش نةبوون لة هةروةك

هةرَيمدا. شةشةمى كابينةىكة هَيزانة حيزبء ئةو ئةطةرضىهَيزى ثارتء (١٠) لة زياد ذمارةيانبؤ خؤيان ياسايى دةنطى جــيــاوازة،ثةرلةمان كورسييةكانى وةرطرتنىلــةدواجــاردا بــةآلم بةدةستنةهَيناوة، هةرَيمدا سياسيى ثــرؤســةى لــةنــاولة رَيذةيةك خاوةنى هةيةء ئامادةييانهةرَيمن، دانيشتووانى دةنطى رَيذةكانى سكرتَيرء سةرؤكى لة هةربؤية هةريةكتَيإوانينء كوردستان ثارتانةى ئةوثرؤسةى لةمةإ جياوازيان بؤضوونى هةموويان خاَلةشدا لةو هةيةء سياسيى«بة دةَلَين كة كؤدةبنةوة، بةيةكةوة

ئؤثؤزسيؤنين». خؤمان سروشتىــى ــةت ــةدال ع ــــــازادىء لــيــســتــى ئحيزبء (٧) بةثَيكهاتةى كؤمةآليةتى،بةشداريى هةَلبذاردنةكانيان ضةث ثارتىبةدةستهَينا، دةنطيان (١٥٠٢٨) كردءثةرلةمان كورسييةكى بةهؤيةوة كةكوردستان شيوعى حيزبى كانديدى بؤحيزب هةمان هاوكاتيش بوو، مسؤطةرشةشةمدا كابينةى لة بةشدارييانرؤشنبيرييان وةزارةتــى ثؤستى كردءديكةى حيزبةكانى هةرضى ــدرا، ــَي ثتَيإوانينيان هاوثةيمانيةتييةكةشة”ئيجابيدا“ ئؤثؤزسيؤنى ــةرةى ــةب ل

دةخةنةإوو.مةكتةبى ئةندامى حسَين، بةهمةنزةحمةتكَيشانى حيزبى سياسيىراطةياند: رؤذنــامــةى بة كوردستان،لة بةشداريي ثَيشتريش كة «حيزبةكةمانكردووة، حكومةت ثَيشووى كابينةكانىبةرةى لة خؤمان رةخنةطربوونء هةركارى ئةداى لة ضونكة داناوة، ئؤثؤزسيؤننةبووينء رازى حيزبةكان حكومةتء

هةبووة». هةَلوَيستمان خؤشيدا لةكاتىلة بةشدارينةكردنيشيان هؤكارى لةبارةىئاماذة حسَين بةهمةن كابينةى شةشةم،كة شيوعى حيزبى لة جطة بةوةدةكات؛وةزارةتَيك وةرطرتنى بة حيزبَيك وةكســةرؤكــى ــــردووة، ك ــان ــي ــةشــداري ببة ثةيوةنديى حكومةت راسثَيردراوىنةكردووةء ديكةوة حيزبةكةى شةشبةشداريكردن مةبةستيان زؤر ئةوانيشوةك «ئَيمة وتيشى: نةبووة. كابينةيةدا لةوئؤثؤزسيؤن لةبةرةى زةحمةتكَيشانبةرةيةداين، لةو ئَيستا دانةبإاوينءكارة بة كة دةبين ئؤثؤزسيؤنَيك بةآلم لة باشة، دةَلَيين حكومةت باشةكانى

رةخنةدةطرين». خراثةكانيشمةجيد، سامان ديكةشةوة لةاليةكىبزووتنةوةى سياسيى مةكتةبى ئةندامىديــمــوكــراســيــخــوازانــى كــوردســتــان،ئؤثؤزسيؤنبوونى لــةســةر جــةخــت «دواى ــت: ــَي دةَل ــةوةء ــات دةك خــؤيــان ثرؤسةى هةَلبذاردندا، بةشداريكردنمان لةهاوثةيمانَيتييةكدا لة حيزبَيك ضةند كةكورسييةكى توانيمان كؤبووينةوة،لة ــةآلم ب بةدةستبهَينين، ثةرلةمانحيزبَيكى وةكو دةسةآلتينء دةرةوةىئةو ئةطةريش كاردةكةين، ئؤثؤزسيؤنشيوعى بةر كة ثةرلةمان كورسييةىبواية، ديموكراسيخوازان هى كةوتووة،حكومةت لة بةشداريمان بَيطومان

نةدةكرد».طةلى ديموكراتى ــةوةى ــن ــزووت بديكةى هَيزةكانى لة يةكَيك كوردستانيشكؤمةآليةتيية، عةدالةتى ئازادىء ليستىــت: ــَي دةَل بــزووتــنــةوةكــة سكرتَيرى بةرامبةر رةخنةطرين «بزووتنةوةيةكى

ئيدارة». كةموكورتييةكانى

بزووتنةوةى سكرتَيرى روسى، خدربة رؤذنامةى ديموكراتى طةلىكوردستان،لة ئؤثؤزسيؤن «هةبوونى راطةياند:حاَلةتَيكى بة كوردستان ثةرلةمانىئَيمة حيزبيش ــو وةك ــيــن، دةزان بــاش بةرامبةر رةخنةطرين بزووتنةوةيةكىئةو ضونكة ئيدارة، كةموكورتييةكانىواتة دةزانين، خؤمان بةهى ئيدارةيةلةو بةآلم رةخنةطرانةية، راوبؤضوونمانبَلَيين خراث ضاكء بة نين ئؤثؤزسيؤنانة

خراث».ديموكراتى ــةتــةوةيــى ن يةكَيتىبةشداريى جيا ليستَيكى بة كوردستان، كوردستانيان ثةرلةمانى هةَلبذاردنةكانىغةفور بةدةستهَينا. دةنطيان (١٨٥٩) كردءدةَلَيت: يةكَيتييةكة سةرؤكى مةخمورى،بة ناتةندروست ثَيناسَيكى «بةداخةوةكوردستاندا لة ئؤثؤزسيؤن ضةمكى بةرئةو هَيزةية ثَييانواية، بةشَيك دابإاوة، كةئَيمة بةآلم رةتدةكاتةوة، شتَيك هةموو هةموو هاوكاريى بةرنامةوة ثإؤذةء بةئةوانةى بةتايبةت دةبين، اليةنةكانلة ضاكسازيى بؤ باشيان تَيإوانينى

هةية». كوردستانداديموكراتى ــةرى ــارةس ض ثــارتــى كة بــوو هَيزة تاكة ئــةو كوردستانعَيراق هةَلبذاردنةكانى باآلى كؤمسيؤنىهةَلبذاردنةكانى بةشداريكردنى لة رَيطةىثَينةدا، كوردستاندا هةرَيمى ثةرلةمانى ــن: ــَي دةَل خــؤيــان وةك ـــةوان ئ بــةآلم سياسيىء خةباتى لة ــن ــةردةوام «بلةضوارضَيوةى خؤيان ديموكراسى

عَيراقدا». هةرَيمءثارتى ــى ــةرؤك س ــب، ــةري غ ديـــار رؤذنامةى بة ديموكراتى، ضارةسةرىخؤمان ســروشــتــى «بــة ــد: ــان ــةي راط

دةسةآلت بةشداريى ئؤثؤزسيؤنينءبة بإوامان هاوكاتيش هةرَيمدا، لة نين كارو نةتةوةيىء ديموكراتىء تَيكؤشانى

خةباتى هاوبةش هةية».ثَييواية؛ ضارةسةر ثارتى سةرؤكىسياسيى ذيــانــى ئــةزمــوونــى بةثَيى لة دةســـةآلت ــت ــةوَي خــؤيــان، دةردةكتةندروستى مامةَلةيةكى كوردستاندا داواش نةكردووةء ئؤثؤزسيؤن لةطةأل بةشَيوةيةكى دةكـــات حكومةت لــة تَيإوانينة لةطةأل مامةَلة ديموكراتيانة

بكات. جياوازةكانكارى ئةزموونى لة ئــةوةى لةطةأليةكةمجارة بؤ هةرَيمدا، ثةرلةمانىبـــةرةى ــــارةى كــورســيــيــةكــانــى ذمكورسى، (٣٥) بطاتة ئؤثؤزسيؤنء يةكطرتوو ــؤإانء ط ليستةكانى كة دةكةن، رابةرايةتيان ئيسالميى كؤمةَلىكرَيكارانء ثارتى سكرتَيرى ــةآلم بخاوةنى كة كوردستان، رةنجدةرانى هةرَيمن، دانيشتووانى دةنطى (٣٤٧٣)وةك تائَيستا دةكـــات؛ ــةوة ب ئــامــاذةدروستنةبووةء ئؤثؤزسيؤن ثَيويستبةرةى لةنَيوان بكةن جياكاريى ناتوانن

ئؤثؤزسيؤندا. دةسةآلتءثارتى سكرتَيرى سلَيمان، باثير كامةالكوردستان، رةنجدةرانى كرَيكارانء ئيجابينء ئؤثؤزسيؤنَيكى «ئَيمة رايطةياند:خزمةتى هَيزانةى ئةو لةطةأل رَيدةكةينبةآلم دةكةن، كؤمةَلطة نزمةكانى ضينةثَيمواية ئؤثؤزسيؤن بةرةى لةبارةىدروستنةبووة، ثَيويست وةك تائَيستائؤثؤزسيؤنن، ئَيستا ئةوانةى بةتايبةتدةســـةآلت ــة ل ــان خــؤي ــةر ه ثَيشتر جياكاريي ـــوارى ب ــةمــةش ئ ـــوون، ب

نةهَيشتووةتةوة».

تَيدةكةوَيت جوولَةيان ثةرلةمان دةرةوةى ئؤثؤزسيؤنةكانى

و سـيـاســةت هــةواأل

سديق: عةبدولِرةحمانبِرينى ترسى لة حيزبةكان

لة بةشداريى بودجةكانيانلةكاتَيكدا دةكةن، حكومةتدا

حيزبء هةر ثَيويستة كةحكومةت بةشداريى كة اليةنَيك

بَيت، ئؤثؤزسيؤن يان بكات،ريَذةى بةشداريكردنى بةثَيى

سياسيىء ثرؤسةى لةثيَبدرَيت بودجةى هةلَبذاردندا

دياريدةكات؟ حيزبةكان بودجةى ضؤن ثةرلةمان

بورهان رةشيد طولَة: كيانة بيَبةشكردنى

بودجة لة سياسييةكانفراكسيؤنى ثِرؤذةياساكةى لة

كوردستانيدا،سياسيى هةلَويَستى بة

دةيانةوَيت لَيكدةدةينةوةءنةدةن بة بودجة لةو ريَطةيةوة

سياسييةكان قةوارة

Page 9: rozhnama

82009/11/17 سَيشةممة (556) ذمــارة ضـاوثـيَـكــةوتن

hewal. [email protected]

عةبدولخالق دلَير سازدانى:

مةكتةبى ئةندامى سةليم، سةميرئةندامى ئيسالميىء يةكطرتووى سياسيى

لةديدارَيكى كوردستان ثةرلةمانىبةو هةلومةرجة رؤذنامةدا، ئاماذةلة ئَيستا كة دةكات نوَيية سياسيية

بةرةى لةبارةى هةية، كوردستاندا هةرَيمىكوردستانيشةوة ثةرلةمانى ئؤثؤزسيؤنى

بة بةهَيز، نةفةسَيكى «بة دةَلَيت:مةيدان، بةهَيزةوة هاتووينةتة تةوذمَيكىنةفةسء ئةو مذينى بؤ بةرامبةرةكةشمان

ئؤثؤزسيؤن ماشَينى هةوَلدةدات هَيزةخؤى بخولَيتةوة». لةشوَينى

ئيدارةدانى سةليم سةمير بإواى بةخراثة، ثةرلةمان كؤبوونةوةكانى كارءهةستدةكرَيت ثةيوةنديى بةشَيوةيةك

ثاَلنةرى سياسيىء بةئةجَينداىثةرلةمانةوة هةية، سياسيي دةرةوةى

بؤ «هةوَلَيكة دةبينَيت واى ئةو كةجوَلةى ثةكخستنى ثةراوَيزخستنء

دةكرَيت، لةسةر ئةوة يان كار ئؤثؤزسيؤن،ئؤثؤزسيؤن بةرةوثَيشضوونى تاودانى

هَيواشبكرَيتةوة».

طرنطيى تؤ ــإواى ب بة ــة: ــام رؤذنهةَلبذاردنةثةرلةمانييةكةى(٢٥)ىتةمموزهَيزانةى ئةو ئايا دةردةكةوَيت، لةضيدالةضوارضَيوةى هةَلبذاردنةوة ئةو لةدواىدةتوانن رَيكخستووة، خؤيان ئؤثؤزسيؤندا

بكةن؟ ضىكوردستان ثةرلةمانى هةَلبذاردنى *مــَيــذوويــىء ــإطــةى ب كــؤمــةَلــَيــك دواى طؤإةثانى نــاو كةَلةكةبووى رووداوىكةثتى لة جؤرَيك كة هات، هةرَيم سياسيى هةرَيمدا واقيعى لةناو كؤمةآليةتى سياسيىءكة دةرفةتَيك بووة هةَلبذاردن دروستكردبوو،كايةوة، بَيتة نوآ سياسيى ئيرادةيةكى واقيعءسةرةتايى هةنطاوى ئؤثؤزسيؤن لَيرةشةوة دةستةبةربوونى لةسةرةتاكانى ــاوةء نزةمينةيةكىنوَيىسياسيداين،كةئةطةربتوانينثةرلةماندا لةناو ستراتيذيى هاوسةنطء كارىسةرلةبةرى بَلَيم دةتوانم ئةنجامبدةين،طؤإانكارييةكى لة ــوردى ك كؤمةَلطةى(١٨) سياسييةى ئةزموونة ئةو طةورةدايةء دةتوانرَيت ئيشدةكات، السةنطيى بة ساَلةديموكراسيى سيستمى بكرَيتء هاوسةنط

بضَيت. كامَلبوون بةرةو هةرَيميشيةكطرتووى طؤإانء ئةوةى رؤذنامة:بةشداربووى ديكةى لةهَيزةكانى ئيسالميىمكوإبووني جيادةكردةوة، هةَلبذاردنة ئةمئؤثؤزسيؤنبوونيان، لةسةر هةردووهَيزبوولةاليةن ضةسثاوة بإيارة ئةو بوونى

دةطةإَيتةوة؟ بؤضى يةكطرتووةوةقؤناغَيكى بؤ دةطةإَيتةوة هؤكارةكةى *سياسيى ئةجَينداى كاركردنء دوورءدرَيذىبةثَيى هةرَيم، سياسيى نةخشةى لةسةر ئَيمةسياسيية دةركةوتة دةرفةتء ثَيشةوةى هاتنةهاتنة قؤناغى قؤناغة ئةم بإيارماندا نوَييةكان،بةثَيى ئةمةش حكومةت، لة بَيت دةرةوةكة حكومةت لةناو ثَيشووترمان ئةزموونىلةناويدا ئؤثؤزسيؤنبوون روحى رةخنةطرتنءئَيمة كة بكات ثَيويست طؤإانكاريى نةيتوانىليستى هةبوونى هاوكاتيش دةمانويست،لة نوآ سياسيى دةركةوتةيةكى وةك طؤإانبةهَيزبوونى كةشوهةواي زةمينةء هةرَيمدا،بةرةىئؤثؤزسيؤنىزياتررةخساند،هةبوونىئةمإؤى سياسيى واقيعى بؤ بةرةيةش ئةو

طرنطةكان. لةثَيويستيية بوو يةكَيك هةرَيمئؤثؤزسيؤن بةرةى بةوثَييةى رؤذنامة:لةطةأل ئايا هةية، هاوبةشى كةيسى يةكئؤثؤزسيؤن ديكةى هَيزةكةى دووثإؤذةو هيض ئيسالميى) كؤمةَلى (طؤإانءنيشاندانى بؤ هةية هةماهةنطييةكتانلة ئؤثؤزسيؤن كارى باشترى ئةدايةكى

ثةرلةماندا؟لــةوةى هاوبةشين المــان هةرسآ *

سياسيى لةواقيعى طؤإانكاريي ضاكسازيىءهاوبةشء طؤإةثانَيكى بكةينء هةرَيمدا وةك بةآلم هةية، لةنَيوانماندا تَيطةيشتن يان هةبَيت، هاوبةشمان ثإؤذةيةكى ئةوةىهاوبةشمان طوتارى دابةشبكةينء رؤألقؤناغة، ئةو نةطةيشتووةتة بَيطومان هةبَيت،ئاإاستةية بةو لةئايندةدا دةكةين ئومَيد بةآلمئةو بؤ هاوبةشيش كؤبوونةوةى كاربكةينء

نَيوانماندا دةبَيت. مةبةستة لةدةركةوتنى بةوثَييةى رؤذنــامــة:ئَيستا قةبارةيةى بةو ئؤثؤزسيؤن هَيزىئَيوة لةهةرَيمدا، نوَيية دياردةيةكى هةية،دةسةآلت توندى ثةرضةكردارى ضاوةإَيى

ناكةن؟ئَيستا وةك ضونكة ثَيموانيية، * بةرامبةر دةسةآلت كاردانةوةى دةردةكةوَيتثإؤذةى لةضوارضَيوةى زياتر ئؤثؤزسيؤننةك بةدامةزراوةييةوةية، خزمةتطوزاريىءدةسةآلت بةوثَييةى سياسيى، ثةرضةكردارىبةرامبةر ئةطةر ثةرضةكردارى سلبى دةزانَيتئةنجامةكةى ئؤباَلى هةبَيت، ئؤثؤزسيؤنبة زياتريش هَيوريي ئةو، ئةستؤى دةكةوَيتةبةآلم يةكَيتى، لة وةك دةبينرَيت ثارتييةوةرابردووى بةحوكمى يةكَيتيدا طؤإانء لةنَيوانهةية، توند كاردانةوةى بَيطومان خؤيان،

ثةرلةمانيشدا لةناو جياوازة، حاَلةتةكة ئةمةشهَيزى ثإؤذةكانى لةبةرامبةر دةبينرَيتكاردانةوةى دةسةآلت ليستى ئؤثؤزسيؤندائَيمة ئــةوةيــة طرنط ــةآلم ب ــارة، ــوةدي ــَي ثبةرين ثةرلةمان بةئاإاستةيةكدا دانيشتنةكانىنةهَيَلينبةهؤىثةرضةكردارىدةسةآلتةوة كة

مرداربَيتةوة. ثإؤذةكانماندانيشتنةكانى ئةزموونى رؤذنامة:لَيدةخوَينرَيتةوة ئةوةى ثةرلةمان، ثَيشووىثَييدةوترَيت بضووكةى رووبةرة ئةو كةبةالداخستنى شوَينى ببَيتة ثةرلةمان،سياسييانةى طروثة ئةو بةرذةوةنديى كوردستان جةماوةرى نوَينةرايةتيى

دةكةن؟ثةرلةمانء ئيدارةى خراثيى بةهؤى *كاتةوة، رووى لة كؤبوونةوةكان رَيكخستنىناو طفتوطؤكانى بةرتةسككردنةوةى لةلةدانيشتنةكةى ــةوةى ئ وةك ثةرلةمان،

سروشتييةكانء ــاوة ــةرض س وةزيـــرىحكومةتى نوَيى بةكابينةى متمانةبةخشينقسةبكات كةس يةك بةشَيوةيةك بينرا، هةرَيمبنء فراكسيؤنةكان ســةرؤكــى ئةويشهةستدةكةيت سنوورداربكرَين، ثرسيارةكانبةئةجَينداى ثةيوةنديى ئيدارةدانة جؤرة ئةوضونكة هةية، سياسييةوة ثاَلنةرى سياسيىءئاَلوطؤإى قسةكردنء طفتوطؤ، مةوداى ئةطةربضووككرايةوة، ثةرلةمانتاران بيروإاىضاودَيريكردن ياسادانانء ئةركى واتــةزةميةنةيةكىفشةَلىبؤدروستدةكرَيت،لةكؤىجؤرَيك كة دةخوَينرَيتةوة ئةوة حاَلةتةكةشداهَيواشكردنى ثةكخستنء ثةراوَيزخستنء لةلةسةر كار يان هةبَيت، ئؤثؤزسيؤن جوَلةى بةرةوثَيشضوونى تاودانى بكرَيت ئــةوة

ئؤثؤزسيؤنهَيواشبكرَيتةوة.ضةمكى لةسةر بؤضوونتان رؤذنامة:كة ضيية، سلبى ئيجابىء ئؤثؤزسيؤنىخؤى ــارةزووى ئ بة دةيةوَيت دةســةَالت

لةكوردستان؟ ئؤثؤزسيؤن بكات وَيناىئؤثؤزسيؤنى بيرؤكةى ئـــةوةى *ئةم ئةوةى بةرهةمهَيناوة، سلبى ئيجابىءدروستكردووة، ئؤثؤزسيؤن بؤ ثؤلَينبةندييةىكة فاشييانةى ثاشخانة ئةو بؤ دةطةإَيتةوةبةشَيوةيةك هةية، كوردييدا سياسيى لةعةقَلى

رووبـــةإووى كة هَيزَيك هــةر بةرامبةرلةخانةى نةيارء بة دةبَيتةوة ــةآلت دةسبةشَيك ناضار دةكاتةوة، جَيطةى دوذمندا كؤمةآليةتى، زاكيرةى لةبةر ئؤثؤزسيؤن لةثإؤذةء لةبةر خةَلك، رؤشنبيريى لةبةرسياسييةكانى هةَلوَيستة لةبةر بةديلةكانى،بة دروســتــكــردووة، ثؤلَينةبةندييةى ئةم دةرهَينانى ثؤلَينبةنديية ئةم ديكة واتايةكىتاكى لةخةياَلدانى ئؤثؤزسيؤنة جَيكةوتةىئةطينا دؤست، لةخانةى دوذمنةوة بؤ كورديدا،ئيجابىء ئؤثؤزسيؤنى لةدنيادا راستيدا لةبةشداريى هَيزةية ئةو ئؤثؤزسيؤن نيية. سلبىخؤى رةخنةطرانةى طوتارى ناكات، دةسةآلتئةلتةرناتيظء دةكاتء دةسةآلت ئاإاستةىئؤثؤزسيؤن تائةوةى هةية، خؤشى ثإؤذةىوةزارةتةكانى كارى ثإؤذةء ديراسةكردنى بؤدروستدةكات، سَيبةر حكومةتى حكومةت،كارةكانى نةيتوانى حكومةت ئةطةر بؤئةوةى

ئامادةبَيت دةسةآلت ئةو باشى رابثةإَينَيت، بةدةست. بطرَيتة

لةطةأل هةية بةرنامةتان ئَيوة رؤذنامة:حكومةتى ئؤثؤزسيؤن، ديكةى اليةنةكانى

ثَيكبهَينن؟ سَيبةرلَيكؤَلينةوةداية، لة بيرؤكةيةو ئةوة *رووى ــة ل طؤإانيشة ليستى هــةرضــىبةآلم كردووة، لةسةر كاريان راطةياندنةوةبةهَيزةء ئَيجطار بيرؤكةيةكى راستيدا لةئامادةكردنى بةديل هَيزى ئامادةكردنىباشتر تواناي بؤئةوةى كؤمةَلطةية، خودىضاودَيريى طؤإةثانةكةء ســةر بَينَيتةحكومةت ئةطةر بةشَيوةيةك بكات، حكومةتضارةسةربكاتء كةموكورتييةكانى توانىباشة، جَيبةجَيبكات، ئةوة كارنامةيةكى بةهَيزئؤثؤزسيؤنةء كة دووةم هَيزى نا ئةطةرطرتنةدةستى ئامادةي هةية بةديلى ثإؤذةء

دةسةآلتة.ئؤثؤزسيؤن بةرةى ئَيستا رؤذنامة:كارةكانى ضاودَيريكردنى لة جةخت زؤرئةركةكانى جَيبةجَيكردنى حكومةتءدرَيذةى ئةداية تؤ ئةو راى بة دةكاتةوة،

ثَيدةدرَيت؟بة بــةهــَيــز، ــى ــك ــَي ــةس ــةف ن بـــة *مةيدان، هاتووينةتة بةهَيزةوة تةوذمَيكىنةفةسء ئةو مذينى بؤ بةرامبةرةكةشمانئؤثؤزسيؤن ماشَينى ــدةدات هــةوَل هَيزة،بةوثَييةى بةآلم بخولَيتةوة، خؤى لةشوَينىئةجَيندايان روئياء ئؤثؤزسيؤنةكان هَيزةهةماهةنطىزياتردةكةينءسنووردانان ديارة،رةتدةكةينةوة، طفتوطؤكردن قسةكردنء بؤطةل نوَينةرايةتيى ثةرلةمانتار ضونكةلَى قسةكردنى مافى ناتوانَيت كةس دةكاتءسياسييةكانى ثاَلنةرة لةبارةى زةوتبكات،كة روونــة ئةويش ئؤثؤزسيؤنيشةوة،كامَلكردنى ئةزموونةكةء خزمةتكردنىلة ديموكراسيي حوكمإانىء سيستمىكة دؤخةية ئةو تَيثةإاندنى ناوضةكةدا، بةرهةمدةهَينَيت، كوردستان لة طةندةَليىكردارء لةسةر قسة ئةوةى ثَيش ئَيمة واتةئةو لةسةر قسة بكةين، طةندةَليى بيرؤكةىطةندةَليى كة دةكةين خانةخوَيية ناوةندة

طةورةترين بؤية دةبَيت، طــةورة لةناويدازةمينةيةى ئؤثؤزسيؤن نةهَيشتنى ئةو كارى

طةندةَلييةية.كابينةكةى ــةر ــةط ئ رؤذنـــامـــة:ئةداى ئازاد بةروارى نةيتوانى د.بةرهةمءكار حكومةتةكةيان بةرةو باشتر بةرَيت،ماناى بة حكومةت رووخاندنى لةسةر

دةكةن؟ متمانة» «لَيسةندنةوةىلةقؤناغى ئَيمة سروشتيية، حاَلةتة ئةو *حكومةت توندى ضاودَيرييةكى يةكةمدا هةميشةييةكانى ليذنة رَيطةى لة دةكةينلة ــدا، ــان ــةك وةزارةت بةسةر ثةرلةمانةوةثإؤذةياسا راثؤرتء ليذنانةوة ئةو رَيطةىحكومةت زانيمان هةركاتَيك دةكةين، ئامادةثَييدراوة كة نيية متمانةيةدا ئةو لةئاستمتمانة نةيانهَيشت بةداخةوة «هةرضةندةكابينةء كةسةكانى لَيوةشاوةيىء لةسةرئةمجارةش بةَلكو ببةخشين»، كارنامةكةى

ثَيشوو كابينةكانى وةكو بةخشينةكة متمانةئيعتيبارى لةسةر سياسيىء نةريتَيكى كرايةئَيمة لةكاتَيكدا ثَيبةخشرا، متمانةى سياسيى لَيوةشاوةيى كارنامةء لةسةر دةمانويستباجى هةنطاوة ئةم ثَيمواية بَيت، كةسةكانثَيداضوونةوة ئامادةشين بةدواوةيةء خؤىبةومتمانةئيعتيبارةسياسييةبكةينةوةءبةثَيىراثؤرتةكانءبةَلطةنامةكانمانبةلَيثرسينةوةءمتمانة لَيسةندنةوةى حاَلةتى تا روونكردنةوة

دةإؤين. حكومةت لةطةألخاَلى دةرةوةى ــة ل ـــامـــة: رؤذنئَيوةء رايةَلةيةك ض ئؤثؤزسيؤنبووندا،

كؤدةكاتةوة؟ ئيسالميى كؤمةَلى طؤإانءجةماوةر *

ضؤن؟ رؤذنامة:*ويستةكانىجةماوةر،ئيرادةىجةماوةر،ئةو كؤكةرةوةى جةماوةر بةرذةوةندييةكانىكامَلكردنى ئامانجمان كة فراكسيؤنةية، سآبةرةوثَيشبردنى هةرَيمء سياسيى دؤخى

واقيعةكةيةتى.هَيزى كاريطةريى لةبارةى رؤذنامة:ضى؟ ثةرلةماندا، دةَلَييت ئؤثؤزسيؤنةوة لةفاكتةرَيك ضةند لةسةر ئَيمة كاريطةريى *بة هةية ثةيوةندييان بةشَيكيان كة بةندة،لةسةر بةشَيكى سياسييةوة، كةشوهةواىلةسةر بةندة ديكةى بةشَيكى بةندة، دةسةآلتكةشىناو ثةرلةمان،هةرضىروئياى سياسيى،ئَيمةشة، سياسيى ثاَلنةرى سياسيىء ئيرادةىجيابن، ثَيموانيية ئؤثؤزسيؤنةكان هَيزة واتةضاكسازيى هةرسَيكمان باسى طؤإانء ضونكةضاكسازيى كة كردةيةية ئةو طؤإان دةكةين،كردةيةية ئةو ضاكسازيش ئةنجاميدةداتء ئيرادةى لةبةرئةوة ئةنجامدةدات، طؤإان كةكَيشةى كاركردنء طؤإةثانى جةماوةر،

كؤدةكاتةوة. هةموومان هاوبةشاليةنَيكى وةك ئــَيــوة ــة: ــام رؤذنليستة دروستنةبوونى هؤكارى ئيسالميىدابةزين بة بإياردان ئيسالمييةكةءهةَلبذاردنى بؤ سةربةخؤ بةليستَيكى

دةطةإَيتةوة؟ عَيراق، بؤضى ثةرلةمانىكوردستانء هةرَيمى لة بةطشتيى كورد *ستراتيذيى هاوثةيمانَيتيى طيرؤدةى عَيراقيشلَيداوة، طةورةشى زيانى ثارتييةء يةكَيتىءحيزبة دوو ئةو ئةطةر ثَيمواية، بةشَيوةيةك يةكةء هةر نةكردايةء هاوثةيمانَيتييةيان ئةمبيرؤكةى ئَيستا دابةزياية، خؤى بةهَيزىدةبوو، باشتر زؤر كورد كَيشةى بؤ هاوبةش

لةوةى ئَيستا هةية.ئةزموونَيكى ئَيمة رابـــــردوودا، لــة جيايىء ليست لة هةية سةركةوتوومان لة كوتلةكةمان هاوبةشيى، هةَلوَيستهاوشانى عَيراق نوَينةرانى ئةنجومةنىلةسةر بةغدا لة كوردستان هاوثةيمانيىهةروةك بوون، جديي نةتةوةييةكان ثرسةسةركةوتووةى ئةو قؤناغة نيية ثاساوَيكيشئَيمة ديكة. قؤناغَيكى بؤ بطؤإين رابــردووهاوثةيمانَيتى بؤئةوةى نابينين ثاساوَيكهاوثةيمانَيتيية ئةو ئينجا دروستبكةين،ئايدؤلؤذى، يان بَيت نةتةوةيى فؤإمى لةهةرَيميش لة نة عَيراقء لة نة هاوكاتيشثإؤذةى بة بةرامبةر سياسيى ئةزمةيةكىهاوكاريىء بة ثَيويستى هةتا نيية، ئيسالميىكؤمةكءثَيكةوةدابةزينىاليةنةئيسالمييةكان

هةبَيت.ئيسالمييةكان حيزبة بةآلم رؤذنامة:دروستنةبوونى بؤ ئَيوة ثاساوى ثَييانواية،تَيدا ئيسالمييةكةى ثارتة سآ كة ليستَيكالوازة؟ نييةو بةهَيز ثاساوَيكى كؤببَيتةوة،هةيةء ئَيمةش خؤيان ئةوان بؤضوونى *راثرسى بةثَيى هةروةك خؤمان، بؤضوونى ئةوةداية لةطةأل جةماوةرةكةمان ناوخؤييمانبةشداريى ليستَيك وةك بةتةنيا يةكطرتوو

بكات. عَيراق ثةرلةمانى هةَلبذاردنى

بةهَيزة بيرؤكةيةكى سيَبةر حكومةتى دروستكردنى سةليم: سةمير

ئةطةر دةكةينء حكومةت ضاودَيريى لةسةرةتادالَيدةسةنينةوة متمانةى ثَيويستيكرد

بيرؤكةى طةندةلَيى كردارء لةسةر قسة ثَيش ئةوةى ئَيمةدةكةين خانةخويَية ناوةندة ئةو لةسةر قسة بكةين،

كارى طةورةترين بؤية دةبَيت، طةورة لةناويدا طةندةلَيى كةطةندةلَييةية زةمينةى ئةو نةهَيشتنى ئؤثؤزسيؤن

ئؤثؤزسيؤن نيية. سلبى ئيجابىء ئؤثؤزسيؤنى لةدنياداناكات دةسةآلت بةشداريى كة هَيزةية ئةو

Page 10: rozhnama

11 2009/11/17 سَيشةممة (556) ذمــارة[email protected]عـَيراقــى

يوسف بةهادين

لة تَيثةإبووني ثةسةندكردنء دوايهةموارى عَيراقدا، نوَينةراني ئةنجومةنيعَيراق طشتيي هةَلبذاردني ياساىرةتكردنةوةدايةو ئةطةري لةبةردةملةسةر تَيبينييةكانيش ــن ــري زؤرتكورسيي قةرةبوو ء ذمارةي كورسييدةرةوةي ئاوارةكاني تةرخانكراويبة تايبةت كؤتاي كورسيي لةطةأل وآلتن

عَيراق. كةمينةكانيساَلي هــةَلــبــذاردنــي يــاســاي لــة كورسييةكاني ذمــارةي (٢٠٠٥)دا،بةشَيكيان بوو، كورسي (٤٥) قةرةبووسياسييانةي كوتلة ئةو بؤ تةرخانكرانبةدةست دةنطيان ثَيويست ذمارةي كةهةَلبذاردندا، بازنةيةكي لة نةهَينادةنطيان وآلتدا طشتيي ئاستي لة بةآلمديكةي بةشَيكي بةدةستهَينابوو،(كورسيية بة كة كورسييةكانيش ليستة بةسةر ناوبرابوون ماوةكان)بؤ طةورةوة لة دابةشكران طةورةكاندا

بضووك.

نيطةراني سوننةكاندةرةوةن عَيراقييةكاني

(كة نوَيدا هةَلبذاردني لةياسايئةنجومةني ٢٠٠٩/١١/٨ رؤذي٢٠٠٥ي ساَلي ياساي عَيراق نوَينةرانيكورسيية ذمــارةي هةمواركردةوة)،كة ،(٪٥) رَيذةي بة كرا قةرةبووةكان (٣٢٣) كؤي لة (١٦)كــورســي دةكاتةكورسي (٨) رَيذةيةش لةو كورسيءئَيزدي، (مةسيحي، كؤتا ــة ــت دةدرَيتايبةتي كورسيي سابيئة)، شةبةك،ديكةي بةشةي ئةو لةسةر ئاوارةكانيشدةكرَيت، ئةذمار قةرةبوو كورسييةكانيثارَيزطايةكي لة ئةوان كة ثَييةى بةوثَييةش بةم نادةن، دةنط دياريكراودا قةرةبوو كورسيي كؤي دواجــاردا لة بؤ كةمكرايةوة كورسييةوة (٤٥) لةزيادبووني ــةرةإاي س (١٦)كــورســي،نوَينةراني ئةنجومةني لة (٤٨)كورسي

(٢٠٠٥)دا. ساَلي لةضاو عَيراقلة بةشَيك ياساكة بةالي دةرضوونينيطةرانيية، جَيطاي سوننةكانةوة ليستةكورسيي تةرخانكردني لة بةتايبةتيوآلت، دةرةوةي ئاوارةكاني بؤ تايبةت(٣)مليؤنةء نزيكةي ــان ذمــارةي كة

بؤ كورسييةيان كةمة ذمــارة ئــةوثَيشَيلكردني ثَييانواية، تةرخانكراوةودةرةوةو لة عَيراقيية رةوةنــدي مافي

دةستوورة. ثَيضةوانةيهاشمي تاريق بةياننامةيةكي بةثَيي سةرؤك جَيطري مةزهةب)، (سوننة مافي لةسةر تَيبيني ئةو عَيراق، كؤماريدةخاتة هةوَلَيك هةموو هةيةو ئاوارةكانئاوارةكانء مافي طةإانةوةي بؤ طةإ«ثَيويستة بةوةشكردووة: ئاماذةيعَيراقي رةوةندي بؤ كورسييانةي ئةوذمارةي بةثَيي تةرخاندةكرَين، دةرةوةئةوةش دةكرَيت بَيتء دةنطدةرانيياساي لة تايبةت مادةيةكي بكرَيتةنيطةرانيء ئةو ئةوةي بؤ هةَلبذاردندا،دةرةوة عَيراقييةكاني الي طومانة هةمان كة بكةن هةست بإةوَيتةوةولة هةية ناوةوةيان عَيراقييةكاني مافي

دةنطداندا».موتَلةط، ساَلح ديكةوة لةاليةكيبةم كة عَيراق سوننةي ثةرلةمانتاريليستي عةالوي ئةياد لةطةأل دواييانةعَيراقي)يان نيشتمانيي (بزووتنةوةيداوايكرد، بةياننامةيةكدا لة ثَيكهَيناوة،دةرةوةي ئاوارةكاني بؤ (٣٠)كورسيثَييواية، ضونكة تةرخانبكرَيت، وآلتئةوان بؤ كورسييانةي ئةو ذمــارةي لةطةأل يةكناطرَيتةوة تةرخانكراوة،بةثَيي سآ مليؤنة كة نزيكةي ذمارةياندا،كؤضبةراني كؤضء وةزارةتــي ئامارىلةطةأل يةكناطرَيتةوة ئةمةش عَيراق،دةَلَيت، كة دةستووردا (١٤)ي مادةي

يةكسانن. عَيراقييةكان هةمووليستي ئةندامي درع، تةها هاوكات نوَينةرةكاني لة يةكَيك ئيئتيالفءئةوةيكرد، هةإةشةي ديالة، ثارَيزطايبإطةي بة ثَيداضوونةوة ئةطةر كةلة ئةوا نةكرَيت، ئاوارةكاندا دةنطداني دةكاتء تؤمار سكاآل فيدراَلي دادطاي دةدات بإطةية ئةو نادةستووريي لة تانةوتيشي: هةَلبذاردنةكاندا، ياساي لةئاوارةكاني بإطةي لةسةر «دةنطدانكــارةســاتــَيــكء نــــاوةوة، دةرةوةو ثَيضةوانةي خــراثــةء ثَيشينةيةكي

دةستوورة».

ئَيزدييةكانيشداواي زياتر دةكةن

ذمــارة ياساي هــةمــواري بةثَيي ئةنجومةني كة (٢٠٠٥) ساَلي (١٦)يثةسةنديكردووة، عَيراق نوَينةراني

ئَيزدييةكان ثَيكهاتةي بؤ كورسي يةكلة تةرخاندةكرَيت موسأل ثارَيزطاي لة ثَينج كة كؤتادا، كورسيي ضوارضَيوةيبةغداو لة مةسيحييةكان بؤ كورسيكةركوكةو هةولَيرء دهؤكء نةينةواوبةغداو سابيئةكاني بؤ كورسي يةكموسَلة، شةبةكةكاني بؤ كورسي يةكمافيان ئَيزدييةكانةوة بــةالي بــةآلمئةوان ذمارةي بةوثَييةي ثَيشَيلكراوة، دةبَيت كــةسء مليؤن نيو لة زياترةتةرخانبكرَيت. بؤ (٥)كورسييان النيكةمياساي طفتوطؤكردني لةكاتي ئةمين ثةرلةمانتار هةَلبذاردنةكاندا،لة ئَيزدي نوَينةري جيجؤ، فةرحانبؤ (٥)كورسي داوايكرد ئيئتيالف، ليستيبةآلم تةرخانبكرَيت، موسأل ئَيزدييةكانيلةسةر دةنطيان ثةرلةمانتاران دواجار

ئَيزدييةكان. كورسي دا بؤ يةك تةنيائةمين ياساكة، ثةسةندكردني دوايرؤذنامةنووساني بة جيجؤ فةرحانئَيزدييةكان لة طةورة زوَلمَيكي راطةياند،هةَلبذاردن ياساي بةثَيي ضونكة كراوة،يةك دةنطدةرَيك ـــةزار (١٠٠)ه هةرذمــارةي بــةردةكــةوَيــتء كورسييان مليؤن نيو لة موسأل لة ئَيزدييةكانيشكورسيمان ثَينج دةبوو ثَيية بةو زياترة،«ليستي جيجؤ: وتةي بة تةرخانبكراية، بؤداوايانكردووة كوردستاني هاوثةيمانييياساكة لة ئَيزدييةكان (كؤتا)ي بإطةيمافي ثَيشَيلكردني ئةمةش الببرَيت،ئةو ئاواتةكاني لــةطــةأل ئَيزدييةو

يةكناطرَيتةوة». ثَيكهاتةيةدا

دواي بة سةرؤكايةتيدةطةِرَيت دةرضةيةكدا

كؤماري سةرؤكايةتيي ئةنجومةنيياساييدا دةرضةيةكي دواي بة عَيراققةيرانى لة ــوون دةرض بؤ دةطةإَيتبةثَيي هةَلبذاردن، ياساي ثةسةندكردنيكؤمار، سةرؤكايةتيي بةياننامةيةكيبةردةوامة بيروإا ئاَلوطؤإي طفتوطؤوطونجاو رَيطاضارةيةكي دؤزينةوةي بؤدواكــةوتــنــي ــةر س نةكاتة ــار ك كــة

هةَلبذاردن.لةسةر لةندةني حةياتي رؤذنامةيســةرؤكــي ئــةعــرةجــي، بــةهــا زاري نوَينةراني ئةنجومةني ياسايي ليذنةيهةريةكة كة بآلويكردةوة، عَيراقةوةكؤمارو سةرؤك تاَلةباني، جةالل لةياساكةيان عةبدولمةهدي، ــادل عهاشمي تاريق بةآلم ثةسةندكردووة،

دةنطداني لةسةر تَيبيني بووني بةهؤيئيمزاي هَيشتا دةرةوة، ئاوارةكانيهةَلبذاردن ياساي هةمواري لةسةر«ياساكة ئةعرةجي وتةي بة نةكردووة،جَيبةجَيكردنةوةء بــواري دةكةوَيتةــةرؤك س ضونكة ــةوة، ــت ــاكــرَي ــن رةترؤذي جَيطرةكاني لة يةكَيك كؤمارءئيمزايان ـــردوو، راب ثَينجشةممةينايةوَيت هاشميش لةسةركردووةوتةنيا بةَلكو رةتــبــكــاتــةوة، ياساكة دةنطداني لةسةر هةية تةحةفوزيــارة ذم ــةو ئ دةرةوةو ــاوارةكــانــي ئتةرخانكراوة». بؤيان كة كورسييةيبــةوةشــكــرد: ــاذةى ــام ئــةعــرةجــي ئلةسةر ئيمزاي هاشمي «هةرضةندةئةنجامداني بؤ كؤماريي مةرسومي(٢٠١٠/١/١٨)كـــردووة، لة هةَلبذاردنئامادةكردووة ياسايةكي ثإؤذة بةآلمبإطةي هةردوو هةمواركردنةوةي بؤــانء ــاوارةك ئ كورسيي بــة تايبةت ــةوةش ئ ــوو، ــةرةب ق كورسييةكانيسةرؤكايةتيية»، ياسايي مافَيكيجينان ئةعرةجيدا، بةها لةطةأل هاوإا

لة سةدر كوتلةي ئةندامي عوبَيدي، ثَيشبيني عَيراق نوَينةراني ئةنجومةني لةسةر ئيمزا كؤمار سةرؤكايةتيي كرد،ضةند داواي ئةوةي لةطةأل بكات، ياساكةياساي لة بكةن هةموارَيك طؤإانكارييء

هةَلبذاردنةكةدا.كؤمسيؤني راطةياندنةكاني بةثَييوةزارةتي كؤضء باآلي هةَلبذاردنةكانء(٣)مليؤن نزيكةي عَيراق، كؤضبةرانيدةذيــنء وآلت دةرةوةي لة عَيراقيعَيراقيياني دةنطدةراني تةواوي ذمارةيبةآلم اليــة، ئةوروثايان دانيشتوويعَيراقييةكاني ذمارةي نازانرَيت تائَيستائَيرانء ئــوردنء سورياو نيشتةجَيي

توركيا ضةندة.كؤماريش سةرؤكايةتي ئةنجومةني

١٠ لةماوةي هةية ئةوةي دةسةآلتي بةدةستطةيشتنيانةوة لةبةرواري رؤذيان بكةن ثةسةند ياسايانة ــةو ئنوَينةراني ئةنجومةني كة رةتيبكةنةوة،لة لةكاتَيكدا لةسةرداوة، دةنطي عَيراق

ئاراستةى ياساكة ٢٠٠٩/١١/٩ رؤذيكراوة. كؤمار سةرؤكايةتى

لةسةرة تيَبينييان قةرةبوو، كورسيي كؤتا، ئاوارةكان،ثةسةندكـردنة يان ظيتؤ، ضـاوةأواني هةلَبذاردن ياسـاي

كورددا: سوننةو رَيذة لةنَيوان شيعةو كورسييةكان بة زيادبووني

دةكاتة (٣١,١٧٪). زيادبووني رَيذةي زياديكردووة، سةآلحةدين) (٢٤) كورسي ديالة، نةينةوا، (ئةنبار، سوننةية زؤرينةي كة ثارَيزطايانةي ئةو *دةكاتة (٤٩,٣٥٪). زيادبووني رَيذةي زياديكردووة، موسةننا) (٣٨) كورسي كةربةال، ميسان، قادسية، واست، نةجةف، زيقار، بابل، (بةسرة، شيعةية زؤرينةي كة ثارَيزطايانةي ئةو *

.(٪٢٢,٤) دةكاتة زيادبوونةكةي رَيذةي زياديكردووة، ديكةوة، (٩)كورسي نةتةوةيي مةزهةبيء ئاينيء هةندَيك ثَيكهاتةي سوننة بة شيعةو زؤرينةي لة تَيكةَلةية كة * بةغدادةكاتة (٣,٨٩٪). زيادبووني رَيذةي زياديكردووة، تةنيا (٣) كورسي تَيداية، مةسيحيشي مةزهةبء هةردوو بة عةرةب توركمانء ثَيكهاتةكاني كوردةو زؤرينةي كة * كةركوك

دةكاتة (٣,٨٩٪). زيادبوونةكةي رَيذةي زياديكردووة، دهؤك) (٣) كورسي سلَيماني، (هةولَير، ثارَيزطاي هةرسآ تَيداية، ديكةي ثَيكهاتةي هةندَيك كوردةو زؤرينةي كة كوردستان * هةرَيمي

ذمارة بة عَيراق هةَلبذاردنةكةي

قةوارة نَيوان لة هاوثةيماني ناوي تؤماركردني بؤ بوو وادة دوا (١١/١٣)سياسييةكاندا.

ئةنجومةني بؤ ثاَلَيوراوان، ناوي ثَيشكةشكردني بؤ بوو وادة دوا (١١/١٦)عَيراق. نوَينةراني

تؤماركردووة، باآل كؤمسيؤني الي خؤيان ناوي سياسيي قةوارةي (٢٩٦)بةشداربوون. قةوارة (٣٠٧) ،(٢٠٠٥) بؤ هةَلبذاردني لةكاتَيكدا

لة لةكاتَيكدا تؤماركراون، داهاتوو هةَلبذاردني بؤ (١٤)هاوثةيمانيتؤماركرابوون. هاوثةيمانيي (١٩) (٢٠٠٥)دا هةَلبذاردني

طةل، يةكَيتيي نيشتمانيي، (ئيئتيالفي هاوثةيمانييةكان طرنطتريننةينةواي بةرةي نيشتمانيي، يةكَيتيي هاوثةيمانيي ياسا، دةوَلةتي ئيئتيالفي عةشتاري ئيئتيالفي نيشتمانييةكان، هَيزة بؤ عَيراق ئةنجومةني نيشتمانيي،نيشتمانيي، رزطاريي كارو ئيئتيالفي كوردستاني، هاوثةيمانيي نيشتمانيي، ئيئتيالفاتي ئازاد، نيشتمانيي رزطاريي كارو ئيئتيالفي عَيراقيي، تةوافوقي

طؤإان). ئيرادةو ئيئتيالفي عَيراق، يةكَيتيي ئيئتيالفي عَيراقيي،(٢٠٠٥)دا ساَلي لة لةكاتَيكدا دانراوة، نوَينةران ئةنجومةني بؤ (٣٢٣)كورسي

بوو. (٢٧٥)كورسي كورسييةكاني ذمارةيكةمينةكانة، بؤ (٨)ي رَيذةيةش لةو تةرخانكراوةء قةرةبوو (١٦)كورسيبةشي بَيئةوةي هةبوو، قةرةبوو (٤٥)كورسي (٢٠٠٥)دا ساَلي لة لةكاتَيكدا

تَيدابَيت. كؤتايلةكاتَيكدا دانراوة، سابيئة شةبةكء ئَيزديء مةسيحيء كؤتاي بؤ (٨)كورسيثَيكهاتانة ئةو بؤ تةرخانكراو كورسييةكي هيض (٢٠٠٥)دا هةَلبذاردني لة

نةبوو.نزيكةي هةية، دةنطدانيان مافي عَيراقي هاوآلتيي (١٩)مليؤن نزيكةي

وآلتن. دةرةوةي لة (٢٥٠)هةزاريش (٢)مليؤنءبةثَيي بةردةكةوَيتء ثةرلةماني كورسييةكي هاوآلتييةك (١٠٠)هةزار هةر(٣٢)مليؤنء عَيراق دانيشتوواني ذمارةي لةئَيستادا بازرطانيي، وةزارةتي ئاماري

كةسة. (٣٠٠)هةزارهةَلبذاردنةكة بؤ دةنطدان وَيستطةي (٥٢)هةزار دةنطدانء (٧٥٠٠)بنكةي

دةكرَينةوة.

Page 11: rozhnama

سةعدوَلآل ثشتيوان

ئةنجومةنى هةَلبذاردنى ياساى بةثَيىلة تايبةت ليذنةيةكي عَيراق، نوَينةرانى بؤ ثَيكدةهَينرَيت نوَينةران ئةنجومةنىدةنطدةرانى تؤماري وردبيني ثَيداضوونةوةءلةسةر طومان كة ثارَيزطايانةي ئةو كةركوكءضاودَيرانى هاوكات هةية، تؤمارةكانيانبةكارَيكى ليذنةية ئةو ثَيكهَينانى سياسيىهةنطاوة «ئةو ثَييانواية؛ وةسفدةكةنء قورس

دةكاتةوة». قووَلتر كَيشةكةكَيشةى لة ثسثؤإ محةمةد، عومةركةركوك راطةياند: رؤذنامةى بة كــوردتادَيت كَيشةكةش بةردةوامةو كَيشةيةكى(٢٣)دا مادةى لة ضؤن وةك زياتردةبَيت،لة كةركوك، بة درا تايبةت بارودؤخَيكى نوَينةرانيشدا ئةنجومةنى هةَلبذاردنى ياساىبةو درا تايبةت بارودؤخَيكى ديسانةوة ليذنةيةكى ثةرلةمانيش ثارَيزطاية، ثَيكهَينانى

قووَلدةكاتةوة». كَيشةكة ديكة هَيندةىتوانييان توركمانةكان «عةرةبء وتيشى:برديانةوة، ئةوان دواتر بكةنء هيالك كوردبة درا تايبةت بارؤدؤخَيكى كة ــةوةى ب

كةركوك».نوَينةرى كاكةيى، سيروان بــإواى بة عَيراق، نوَينةرانى ئةنجومةنى لة كةركوكئةو ثَيكهَينانى عةمةلييةوة رووى لةشَيوازى دةوَيــتء زؤرى كاتَيكى ليذنةيةئةطةر دياريبكرَيت، دةبَيت كاركردنةكةشىئةوا بكات، جَيبةجَي كارةكانى ليذنةية ئةو

كارَيكى باش دةبَيت.شةشةمى مادةى دووةمي بإطةي بةثَيينوَينةرانى ئةنجومةنى هةَلبذاردنى ياسايئةو ثةسةندكرا، (٢٠٠٩/١١/٨) كة عَيراق،تؤمارةكانيان لةسةر طومان كة ثارَيزطايانةي،ساآلنةي زيادبووني رَيذةي كة ئةوانةن، هةيةتَيثةإيكردووة، (٪٥) دانيشتوواني رَيذةي(٥٠) لةاليةن كة ــةك، داواي بةثَيي ئةويش

دواتر ثَيشكةشدةكرَيتء ثةرلةمان ئةنداميئةنداماني دةنطي ــادةي س زؤريــنــةي بة ثةسةند داوايــة ئةو نوَينةران ئةنجومةني

دةكرَيت.هةمان بإطةي سَييةمي بةثَيي هةروةكلة ثَيكدةهَينرَيت تايبةت ليذنةيةكي مادةئةنجومةنى لة ثارَيزطاية، ئةو نوَينةراني ئةندامَيتي بة ثَيكهاتةكاني، هةموو لة نوَينةرانبازرطانيء ناوخؤو ثالندانانء وةزارةتــيبة هاوكاري هةَلبذاردنةكان، باآلي كؤمسيؤنيثَيداضوونةوةء بؤ نةتةوةيةكطرتووةكاندةنطدةراندا ئةو هةآلنةي لة تؤماري وردبيني

ثَيوةرانةي ئةو رةسمييةكانء داتا بةثَيي هةية،يةك ماوةي دةستنيشانكراون، ياساكةدا لة

دانراوة. ليذنةكة كاري بؤ ساَليشياسايى ليذنةى ئةنوةر، ئةندامى ئةحمةدرؤذنامة بؤ عَيراق نوَينةرانى ئةنجومةنى لةكارَيكى ليذنةية ئــةو «ثَيكهَينانى ــى: وتعــةرةبء ئةطةر ضونكة زةحمةتة، زؤرتؤمارى وردبينى داواى توركمانةكانوردبينى داواى كورديش بكةن، كةركوكدةكات، سةآلحةدين ديالةء موسألء تؤمارىكةربةال داواى وردبينى نةجةفء سوننةكانساَلَيكى ضةند كارة ئةم بــةوةش دةكــةن،

دةوَيت.لةحاَلةتي ديكة ليذنةيةكي ثَيكهَينانيدةنطدةران، تؤماري لةسةر طومان بووني

ياساييء ــادةي م ٣ ــةوةي ــوون ــارةب دووبساَلي ٦ لــةمــاوةي ديكةية دةستووريي،١٤٠ ،٥٨) مادةكاني ئةوانيش ــردوودا، رابزؤري كاتَيكي ئــةوةي ــةرةِراي س كة (٢٣ئاَلؤزتر كــةركــوك كَيشةي بــةفــيــِرؤداءبؤ نةناوة ئيجابي هةنطاوَيكي هيض كرد،

كَيشةكة. ضارةسةركردنيجَيطرى تاَلةبانى، ــبــوار رَي هــاوكــاتكةركوك ثارَيزطاى ئةنجومةنى سةرؤكى

بؤ ــردوودا راب لة راطةياند: رؤذنامةى بة ليذنةيةكى كةركوك كَيشةى ضارةسةركردنىمادةى ليذنةى دواترينيان دروستكراوةو زؤرئةنجام، نةطةيشتة شكستيهَيناو كة بوو، (٢٣)ئاراستةى بة ليذنةية ئةم هيوادارين ئَيمةبتوانَيت نةضَيتء (٢٣)دا مــادةى ليذنةى

جَيبةجَيبكات. كارةكانىشةشي ــادةي م ضــوارةمــي بإطةي لة هاتووة، هةَلبذاردنيشدا ياساي هةمواريثارَيزطاي هةَلبذاردني ئةنجامي بة ثشتلةسةر طومان ثارَيزطايانةي ئةو كةركوكءوةك نابةسترَيت، هةية، تؤمارةكانيانهةَلبذاردن ثرؤسةيةكي هيض بؤ بنةمايةكسياسييء بارودؤخَيكي هيض بؤ داهاتوودا لةوردبيني كاري تةواوبووني ثَيش ئيداريي،

ليذنةكةوة. دةنطدةران، لةاليةن تؤماريلة كــورد نوَينةرانى ثَيشتر هةرضةندبؤ تايبةتمةندييةكيان جــؤرة هةر بةغدا ياساى بةثَيى بةآلم رةتدةكردةوة، كةركوكجؤرَيك نوَينةران ئةنجومةنى هةَلبذاردنىكاتَيكدا لة دراوة بة كةركوك، تايبةتمةندى لةليستى يةكطرتوو، فراكسيؤنى لة جطة

دا. بؤ ياساكة هاوثةيمانى دةنطىئةنجومةنى ئةندامى حسَين، ئةسمةربة يةكطرتوو ليستى لة عَيراق نوَينةرانىدةنطنةدانى هؤكارَيكى راطةياند: رؤذنامةىجؤرة ئةو ياساكة بة يةكطرتوو فراكسيؤنى ثارَيزطاى بة دراوة كة تايبةتمةندييةيةضوارجار مادةدا دوو لة نموونة بؤ كةركوك،خاَلةى بةتايبةتى ئةو كةركوك هاتووة، ناوىئةنجومةنى ليذنةيةكى ثَيكهَينانى باسى كةبة ليذنةية ئةو ثَيكهَينانى دةكات، نوَينةرانطرفتى (٢٣) مادةى ليذنةى هةمانشَيوةىضونكة دروســتــدةكــات، كــورد بؤ ــةورة طثَي ثشتى كةركوك هةَلبذاردنى ئةنجامىتا ديكة، هةَلبذاردنَيكى هيض بؤ نابةسترَيتئةمةش تةواونةكات، كارةكانى ليذنةية ئةوليذنةية ئــةو ثَيكهَينانى خؤيدا لة خــؤىكارةكانيدا لة ثَيناضَيت قورسةو كارَيكى

سةركةوتووبَيت.

102009/11/17 سَيشةممة (556) ذمــارة[email protected]

نابيَتةوة كةركوك لة ليذنة) (مؤتةكةى

دروستدةكات» كورد بؤ طرفت (٢٣) مادةى بةهةمانشَيوةى ليذنة، «ثَيكهيَنانى

جيَناكؤكةكان ناوضة كةركوكء

قادر هةستيار

بةوة ئاماذة هةَلبذاردن ثسثؤإانىكةركوك بة تايبةت بارَيكى ثَيدانى دةكةن؛ئةنجومةنى هــةَلــبــذاردنــى يــاســاى لــة لةسةر خراثى» «كاريطةريى نوَينةراندا،دةبَيتء كةركوك ديموكراسى رةوشىسةبارةت كةركوكييةكان الي بةدطومانيىدروستدةكات. دةنطدانيان دةرئةنجامى بة

هةندَيك كةركوكء بةتايبةتكردنىهةَلبذاردنى ياساى لة ديكة ثارَيزطاى

بؤ ( ٢٠٠٥) ــى ســاَل ــراوى ــوارك ــةم هئةنجومةنى (٢٠١٠)ى هــةَلــبــذاردنــىلةوةى رووبةإووى جطة نوَينةرانى عَيراق،ديموكراسىء هــةوادارانــى رةخــنــةىمةترسيى بووةتةوة، مةندةنى كؤمةَلطةىدةروونيشى كاريطةريى دروستبوونى ئاراوة، هَيناوةتة كةركوكييةكان لةسةرياسا (٦)ى ــادةى م بةثَيى بةوثَييةى هةَلبذاردنى دةرئةنجامى هةمواركراوةكة،ئةنجومةنىنوَينةرانلةكةركوكدانثَيدانراوتؤمارى لة وردبينى كاتةى ئةو تا نابَيتدةرئةنجامةش ئةو نةكرَيت، دةنطدةرانيدا ديكة هةَلبذاردنَيكى هيض بؤ بنةما ناكرَيتةديكةى ئيداريى سياسيىء بارَيكى هيض يان

كةركوك.بةإَيوةبةرى ضةتؤ، هؤطر بؤضوونى بةضــاودَيــريــكــردنــى ــؤ تـــؤإى شــةمــس بلةسةر كاريطةريى مادةية ئةو هةَلبذاردن؛عةرةبء كوردء بة دةبَيت كةركوكييةكاندةرئةنجامةكانى بةوثَييةى توركمانةوة،هةَلثةسَيردراوى بة شارة ئةو هةَلبذاردنىسياسيىء بةهايةكى هيض دةمَينَيتةوةءوتيشى: نابَيت، مَيذوويى ياسايىء

«كةركوكييةكانهةستدةكةنكةكَيشةكةيانحةماسى لة ئةمةش دةبَيتء ــةردةوام بهةَلبذاردنداء كاتى لة كةمدةكاتةوة خةَلكالى بةتايبةت دروستدةكات، دَلةإاوكآ

كةركوك». هؤشيارى تاكىسياسييةكان هَيزة ثَييواية، ضةتؤ هؤطركــؤك نــيــنء بــةرذةوةنــديــيــةكــانــيــانياسايةك كــة لـــةوةى يةكناطرَيتةوة دةربضَيتء تةندروست بةشَيوةيةكىبنةإةتييةكانى بنةما ــةوةى ــطــدان رةنوتيشى: بَيت، ديموكراسي ثإؤسةىوآلتانى لة هةندَيك «شوظَينيستةكانءزؤرينةى لةوةى هةية مةترسييان دراوسآكورد دةربكةوَيتء كةركوك لة كوردسةر بؤ بطةإَينَيتةوة كةركوك بتوانَيت

كوردستان». هةرَيمىدةرضوونى ثَييانواية، ديكة هةندَيكىبةتايبةتكردنى ئَيستاداء لة ياساية ئةوبؤ بووة ئاسايى شتَيكى تيايدا، كةركوك

شارةكة. ئَيستاى واقيعىثةيمانطاى بةإَيوةبةرى جةمال، ئارامدةكات بةوة ئاماذة هةَلبذاردن، بؤ كوردىبة تايبةتمةنديى لة جؤرة ئةو ثَيدانى كةتةكتيكىء ضارةسةرَيكى لة كةركوك،اليةنة خاوكردنةوةى بؤ دةضَيت كاتىهةر ثارَيزطايةو ئةو كَيبإكَيكارةكانى تؤمارةكانى لة طومان كة ديكة شوَينَيكىطةشةى تَيكإاى كة بــةوةى بكرَيت،(٪٥) ساآلنةى دانيشتووانى زيادبوونىلةجةوهةردا طومانة «ئةم وتيشى: زياترة،ناطرَيتةوة، بةآلم كةركوك تةنيا ثارَيزطاىختوكةدانى بؤ كةركوك نــاوى هَينانىدةيانةوَيت كة اليةنانةية ئةو هةستىثارَيزطايةو ئةو بدةنة تايبةتمةندييةكواقيع ئــةرزى لةسةر ئةمة لةوالشةوة

هَيزانةى ئةو لةبةردةم ئاستةنطَيك ببَيتةكارى رَيكخراو بةشَيوةيةكى دةيانةوَيتمادةية ئةم بوونى لةبةرئةوة ساختةبكةن،لةكَيشةو ثإ واقيعَيكى بؤ ئاسايية شتَيكىثاشان كةركوك، وةك بطرةوبةردةىثارَيزطايةكي هةر بؤ مادةية ئةم دةتوانرَيتسياسيي قةوارةيةكى هةر لةاليةن ديكةوبة ياسايى سةنةدَيكى بكرَيتة ديكةشةوةتةزويرو كارى لة رَيطةطرتن ئامانجى

ثَيشَيلكاريى».ئاَلؤزى دؤخَيكى بؤ دةَلَيت: جةمال ئاراملةوة «ضارةسةرى كةركوك، ئَيستاى وةكياساى هةموارى لة كة نادؤزرَيتةوة» باشترهةَلبذاردنى (٢٠٠٥)ى ساَلى (١٦)ى ذمارة

«ثَيويستة هاتووة، نوَينةراندا ئةنجومةنىكةركوك كَيشةى بؤ ضارةسةرةى ئةولة خؤيداو سياقةكةى لة ــةوة، دؤزراوةتديموكراسييةوة طرنطى بايةخء روانطةىــةى ــط روان ــة ل ـــةك ن ــت، ــرَي ــك ــرب ســةيمةزهةبء ئةتنيكء تاكة بةرذةوةنديىئايديؤلؤذييةوة». سياسيىء اليةنَيكىثَييواية، هةَلبذاردنيش ديكةى ثسثؤإَيكىبة ثَيويست لة زياد كةركوك كَيشةى كةهاوشَيوةى هةَلبذاردنى لة كراوةو سياسيى

ديكة جياكراوةتةوة. شارةوانيىئةنجومةنى ئةندامى جةبار، سةعدبؤ ــن ــةي تــــؤإى ع بـــةإَيـــوةبـــردنـــىراى بة دةَلَيت: هةَلبذاردن ضاودَيريكردنى

هةَلبذاردنء بوارى هةَلسوإاوانى زؤربةىكَيشةى مةدةنى، كؤمةَلطةى رَيكخراوةكانىثَيويستبةسياسىكراوةو لة كةركوكزيادعَيراق شارةكانى ديكةى بوو لة ثَيويستيشجيانةكرايةتةوةءبةهةمانشَيوةهةَلبذاردنى«بوونى وتيشى ئةنجامبدرَيت، تياكاريطةريى بة كةركوك، تايبةت مادةيةكىبةآلم كةركوك، دةنطدةرى لةسةر دةبَيترَيكخراوةكانى ثَيويستة قؤناغةدا لةمرَيكخراوةكانى مــةدةنــىء كؤمةَلطةىبؤ خةَلك بدةن ضاودَيرى هةَلبذاردن هانىلة رَيطرتن هةَلبذاردنداء لة بةشداريكردن كةركوك ساختةكاريى، تا دةنطدةرى كارى

هةَلبذاردنة». ثإؤسةى لةو بكةنةوة دَلنيا

هةلَبذاردنَيكى هةلَثةسَيردراودةنطدةدةن طومانةوة بة كةركوكييةكان

عةرةبء ئةطةر ضونكة زةحمةتة، كاريَكى زؤر ليذنةية ئةو «ثَيكهيَنانى

وردبينى داواى كورديش بكةن، كةركوك تؤمارى وردبينى داواى توركمانةكان

نةجةفء وردبينى داواى ديالةء سةآلحةدين دةكات، سوننةكان موسألء تؤمارى

دةكةن» كةربةال

حسَينئةحمةد ئةنوةر تاَلةبانىئةسمةر رَيبوار

Page 12: rozhnama

13 ذمــارة (556) سَيشةممة 2009/11/17

سةركيس ئاغاجان ميليشيايةكى (١٢٠٠) كةسيي دادةمةزريَنَيت بؤ كــــــؤنترؤَلى دةشتى نةينةوا

[email protected]بةدواداضوون

بةرثرسَيكي هيومان رايتس وؤض بؤ سياسةتى حكومةتى هةرَيم ئةوةبووة ئازارى ركابةرةكانى بدات، ئـــــةمة نةك بؤ كةمينة، بؤ ئؤثؤزسيؤنى ناوخؤش هةروا بووة

ئةشكةنجةدان. بةثَيي قسةي ضةند ئةندامَيكى كةمينةكان كة قسةيان بؤ هيومان رايتس وؤض ثشتيوانيى ثاأل لة هةإةشانة ئةم كردووة، داراييدا زؤرَيك لة كةمينةكانى بة ملكةضيى حكومةتى بةرثرسانى هَيشتووةتةوة، نكؤَلى تونديى بة خؤيانةوة الى هةرَيميش ثاَليانء دةدرَينة كة دةكةن بةهانانة لةو ئةوان بة بةرثرس لة كردةوةكانى تؤقاندنء

بة تةواويى توندوتيذيى دادةنَين، طرفتةكان سوننة عةرةبة طروثة ئةستؤى دةخةنة

توندإةوةكان.

بةناوى كوردةوة هةِرةشة دةكرَيت

سامر مةسقةتى، ئامادةكارى ئةم راثؤرتة بة رؤذنامةى راطةياند: تايبةتدا لَيداونَيكى لة ئةطةرضى بةرثرسانى حكومةتى هةرَيم نكؤَلى لةوة دةكةن كة ئةوان هةإةشة لة كةمينةكان مةيدانييةى مةسحة ئةو بةثَيي بةآلم بكةن، لةوة ثارَيزطاريى ناتوانرآ كردومانة، ئَيمة هةإةشانةى ئةو هةرةزؤرى بةشى بكرَيت لةاليةن دةكرَيت ناوضةية ئةو خةَلكى لة ثَيشمةرطة كة خؤيان وةك ئةو كةسانةوةية كوردي بة دةناسَيننء هةرَيم ئاسايشى يا «لةو وتيشى: مةسقةتى سامر قسةدةكةن، دةسةآلتَيكى كوردييةكان هَيزة ناوضانةدا نةبآ بيانويستاية هيض ئةطةر زؤريان هةيةو كة دةستطيربكةن كوردانة ئةو دةيانتوانى

هةإةشة لة خةَلكى ناوضةكة دةكةن».ــى ــةت ــــــإواى ســـامـــر مــةســق ـــة ب بدةستطيرنةكردنى ئةو كةسانة لةاليةن هَيزى راستى كوردييةوة، ئاسايشى ثَيشمةرطةو ئةو تؤمةتانة دةسةلمَينَيت كة لةاليةن بةشَيك دةكرَيت، كورد ئاراستةى كةمينةكانةوة لة هةإةشةو ئةم لةثشتى ئــةوان كة بــةوةى

توندوتيذييانةوةن.

كوردو ثارَيزطارىء كؤنتِرؤأل

ثارَيزطاكانى هةَلبذاردنى دؤإانــدنــى بةرضاو نيشانةيةكى نةينةوا، لة (٢٠٠٩)كة هةرَيم حكومةتى ثاشةكشةى بؤ بوو كةمينانة ئةم ثشتيوانى بردنةوةى بؤ ثَيشتر هةَإلشتن، بــةســةردا زؤريــان ثارةيةكى سةركيس ئاغاجان وةزيرى ثَيشووي دارايى خؤى كة ، كوردستان، هةرَيمى حكومةتى لة دؤالرى مليؤنةها كلدانية كاسؤليكَيكى ناوضةجَيناكؤكان خةرجكردووةو رشتنى ثارة جَيهَيشتووة، ناضةية لةو خؤي شوَينةوارى خانووةكانء نــؤذةنــكــردنــةوةى لةسةر يانة بؤ يارمةتى دابةشكردنى كةنيسةكانء دامةزراوةكانى الوانء دامةزراوةكانى تازة

لة يارمةتييةكان دةشتةكة، طوندةكانى رَيطةى كؤميتةى كاروبارى مةسيحييةكانةوة سةركيس خودى لةاليةن كة دابةشدةكرَيت،

ئاغا جانةوة دامةزرَينراوة.

ميليشياكةي ئاغاجان هيومان بة مةسيحييةكان نوَينةرَيكى حكومةتى كة راطةياندووة، وؤضى رايتس ميليشياى دامةزراندنى يارمةتى هةرَيم بةهانةى بة دةدات طوندةكان بة تايبةت ثارَيزطاريكردن لةو ناوضانة، بةآلم لة راستيدا زياتر كوردي كاريطةريى ميليشيايانة ئةو طروثى دروستكردنى بة ئةويش كــردووة، بة تةواويى سةر بة كة ناوخؤيي، ضةكداري

ثَيشمةرطةن.ئةوة وؤض رايتس هيومان راثؤرتةكةى ئامرازَيكى ميليشياكان كة رووندةكاتةوة كؤنتإؤَلكردنى بؤ هةرَيمن ديكةى حكومةتى هةر دةروازةى لة ناوضةجَيناكؤكةكانء نةينةوا، دةشتى لة مةسيحيدا طوندَيكى تَيثةإيوة بةالياندا وؤض رايتس هيومان كة بة كة مةسيحيى، ميليشياي ضةكدارانى ثاسةوانيى ناسراون، كةنيسة ثاسةوانى ميليشياية ئةم دةكةنء ثشكنين خاَلةكانى ثَيدةدرَيتء ثارةيان ئاغاجانةوة لةاليةن قةرةقوشء لة هةيةء ضةكدارى (١٢٠٠)دةسةآلتدارانى بآلوبوونةتةوة. دةرووبةرى كة ــةن دةك ئــةوة لةسةر ثَيداطريى كــورد ئةطةر ميليشياى مةسيحىء هَيزى ثَيشمةرطة زامن ناوضةجَيناكؤكان ئاسايشى نةبواية نةدةبوو، كةريم سنجارى، وةزيرى ناوخؤى هيومان راثؤرتةكةى لة هةرَيم، حكومةتى كة خستووةتةإوو، ــةوةى ئ وؤض رايتس عَيراقىء داواى حكومةتى لةسةر ثَيشمةرطة ناوضانةء ئةو ضوونةتة ئةمريكى سوثاى مةسيحييةكةى ميليشيا لةبارةى ناوبراو «ميليشيا وتويةتى: ئاغاجانةوة سةركيس فةندكراوةكان لةاليةن حكومةتى هةرَيم لةثاأل ثؤليس رؤَلي كؤمةَلةكاندا ثاسةوانيكردنى ناطَيإن، بةآلم واقيعةكة ئةوةية ئةو خةَلكانةى

لةطةأل ويستيان دةذين ناوضةجَيناكؤكان لة داواى كوردستاندايةو هةرَيمى حكومةتى ئةو بؤية كردووة ئَيمة لة ثارَيزطاريكردنيان دةتوانن مةسيحييةكان ــداوة، رووي حاَلةتة لةناو هةرَيمى كوردستاندا ئؤتؤنؤميى خؤيان

هةبَيت».

كورد وةك مةزَلومراثؤرتة ئامادةكارى مةسقةتى سامر ئةوةى وؤض رايتس هيومان مةيدانييةكةى وةك كــورد كة خستةإوو، رؤذنامة بؤ ضةشتووة زؤرى موعاناتى نةتةوةيةك يةكةكانى ــةدواى ل يةك رذَيمة بةدةست رابردوو لة ئةوةى نةدةبوو بؤية عَيراق، خؤى بَيت ئَيستا كراوة بةخؤى بةرامبةر كةمينةكانى بةسةر بكاتةوة دووبــارةى

ديكةدا.كةسانةى ئةو مةسقةتى وتةى بةثَيي لةطةَلياندا ضاوثَيكةوتنيان ئــةوان كة بؤ ئاماذةيان كةمينةكان زؤري كــردووة بؤ كار ئامادةنةبوون ئةوان كردووة؛ ئةوة ئةجَينداى كوردةكان بكةن، بؤية رووبةإووى ئةوةشى ناوبراو بوونةتةوة، سةركوتكردن خستةإوو، كة ئةوان بةر لة بآلوكردنةوةى راثؤرتةكةيان سةردانى سةرؤكى حكومةتيان كردووة لة تةواوى زانيارييةكانى راثؤرتةكة ئاطاداركردووةتةوةو حكومةتيان سةرؤكى ثَيداون ئةوةى بةَلَينى خؤيةوة الى ئةويش تةواوى ضارةسةرى بكاتء لَيكؤَلينةوة كة

كَيشةكان بكات.ــى ديـــكـــةوة دوابــــــةداوى ــةك ــةالي لرايتس هيومان راثؤرتةكةى بآلوبوونةوةى وؤض، حكومةتى هةرَيم لة روونكردنةوةيةكدا راثؤرتةي ئةم نَيو زانيارييةكانى تةواوى رةتكردةوةء لة روونكردنةوةكةى حكومةتدا بوونةتة ــةوان ئ كة ــةإوو، ــراوةت خ ئــةوة ناوضانة ئةو كةمينةكانى بؤ ئارام النةيةكى توندوتيذيىء رووبةإووبوونةوةو لةكاتى

بوونى كارةسات.

عَيراق ــةدات، روون هيوادةخوازم *زؤرى ضةشتووة بةدةست جةنطةكانةوة بةهؤى ــوورء ــاك ب بةشى بةتايبةت بؤية بــةعــةرةبــكــردنــةوة. ــرؤســةى ثئةطةر بــةآلم ـــةدات، روون هيواخوازم جةنط روودانـــى كَيشةكان بإوانينة كوردبوونء سؤزى واقيعيية، بةتةواوى خواستَيكى هيض هةيةو بوون عةرةب لةاليةن نةدراوة ثيشان سازشكردنيش بةآلم جياوازةكانةوة، ئيتنيية طرووثة لة كَيشةكان ضارةسةركردنى ثَيمواية؛ يةكةميان بة دوو شَيوةية، دنيادا هةموو دبلؤماسى بةشَيوةيةكى ئةوةية يان رَيطةى لة يان دةكةيت، ضارةسةرى

سةربازييةوة.كؤتايى دبلؤماسى رَيطةى ثَيمواية؛ لةسةر سازشي نةتوانرا ثَيهاتووةو ئَيستا بؤية بكرَيت، ناوضةجَيناكؤكةكان

نؤرةى ضارةسةرى سةربازيية. رؤذنامة: كآ ئةم جةنطة ضاوةإوانكراوة

دةدؤإَينَيت؟زةرةرمةند اليةك هةموو ثَيمواية *دةبن، روودانى هةر ملمالنَييةك لة نَيوان هــةردووال لة زةرةر عةرةبدا كــوردو سةرنجة، جَيطةى ئةوةى بةآلم دةدات، كةمينةكان ملمالنَييةكدا هةر روودانى لة بةردةكةوَيتء ــان زةرةري طةورةترين

دةبنة قوربانيى ملمالنَيكان. سياسيى رةفتارى ثَيتواية رؤذنامة: ــورد بــووةتــة هؤى ــى ك ــداران دةســةآلتثَيكهاتةكانى توإةيى رقء جوآلندنى

لة وةك بةتايبةت نةينةوا، ديكةى ئاآلى كوردةكان هاتووة، راثؤرتةكاندا عَيراق ئــاآلى هةَلدةكةنء كوردستان

هةَلناكةن؟ئَيمة كةمتر تةركيزمان كردووةتة سةر كَيشةى كوردو عةرةب لة نةينةواو زياتر كَيشةى سةر خستووةتة تةركيزمان ثَيموانيية؛ بؤية نةينةوا، كةمينةكانى ببَيتة هؤى ديكة ئاآلو رةمزى هةَلكردنى مةبةستم كةمينانة، ئةو توإةكردنى ضةندين شَيخانء بضينة ئةطةر ئةوةية نيشتمانيى رةمزى ئةوا ديكة، ناوضةى بآلوكردنةوةى هؤى نةبووةتة دةبينينء لَيرةدا طرنط خاَلى بةآلم توندوتيذيى، ئَيمة تةركيزمان خستووةتة سةر ئةوةية كوردو نةك راثؤرتةدا، لةم كةمينةكان

عةرةب.هاتووة؛ راثؤرتةكةتاندا لة رؤذنامة: هةإةشةو ــورد ك دةســةآلتــدارانــى كة ئايا داوة، كةمينةكانيان سزاى تةنانةت

ئةمة تاضةند راستة؟* ضةند نموونةيةكمان هةية بؤ ئةوة، كة هةية دؤكيؤمَينتَيكمان ضةند ئَيمة دةبَيت بةآلم دةكــات، ســزادان لة باس كَيشةى تةنيا ئةمة كة بزانين ــةوة ئكَيشةى ئةمة نيية، ناوضةجَيناكؤكةكان

ناوخؤى كوردستانيشة. دةمةوَيت روونيبكةمةوة، كة سياسةتى دذايةتيكردن تةنيا دذ بة كةمينةكان نيية، كةمينة طرووثى ضةندين كوردستاندا لة كاتَيك بةآلم دةذيــن، بةخؤشى هةنء

دروستدةبَيت بةرةنطاريى ئؤثؤزسيؤنء بؤ دةسةآلتى هةرَيم ئةم سياسةتانة ثيادة كوردمان طرووثى تةنانةت دةكرَين، هاتوون دذايةتيكردن تووشى كة هةية، لةبةر هةرَيمةوة دةسةآلتدارانى لةاليةن ئةوة نا، كة كةمينةن، بةَلكو لةبةر ئةوةى حكومةتى سياسةتةكانى ئؤثؤزسيؤنى

هةرَيمى كوردستانن.كة نيية، ئةوة كَيشةكة ئةوة لةبةر بكاتء جياكاريى هةرَيم حكومةتى ئةوانى ديكة وةك كةمةنةتةوة حساب بؤ بكات، بةَلكو كَيشةكة ئةوةية، كة حكومةت

بكاتء ناوضة ئةو كؤنترؤَلى دةيةوَيت كؤمةَلطةية ئةو هةموو كة دَلنيابَيت،

بةثَيى خواستى ئةوان دةجوَلَيتةوة. وةآلمى لة هةرَيم رؤذنامة: حكومةتى شَيواندنَيكى دةنووسَيت، راثؤرتةكةتاندا ئَيستاى بارودؤخى لةبارةى سيستماتيك

موسأل كراوة، ئايا ئةمة راستة؟نيية، راســت ئةمة بةدَلنياييةوة *نوَينةرى كة الية، نموونةمان ضةندين ضةندين طرووث لة موسأل، كة دَلشاد نين لة هةرَيم حكومةتى سياسةتةكانى بة ناوضةكانيانء تَيإوانينى رةخنةييان بؤى

هةيةء حةز ناكةن بةردةوام بَيت.ئةم نكؤَليكردني ثَيتواية رؤذنامة: بارودؤخةكة يارمةتى راثؤرتانة جؤرة بؤ جديى ــارى ك دةبَيت يــان دةدات،

بكرَيت؟جديى كارى بةنيازبن ثَيدةضَيت *بارودؤخى لةسةر لَيكؤَلينةوة بكةنء بةجديى ثَيدةضَيت بؤية بكةن، نةينةوا بةآلم بضن، بةدوايدا وةريانطرتبَيتء كَيشةكان ئــةوةى بؤ بةدَلنياييةوة بة دان دةبَيت سةرةتا بكةن ضارةسةر

بنَيت. كَيشةكاندا

Page 13: rozhnama

ذمــارة (556) سَيشةممة 122009/11/17 بةدواداضوون

راثؤرتى ئيبراهيم عةلى

مرؤظ مافى ضــاودَيــرى رَيكخراوى (هيومان رايتس وؤض) لة راثؤرتَيكى مةيدانيدا بةناونيشانى (عَيراق لةسةر زةمينةى مؤلةق) بة دذ كة دةخاتةإوو، توندوتيذييانة ئةو كةمينةكان لة ناوضة جَيناكؤكةكانى ثارَيزطاى موسأل ئةنجامدةدرَيت، راثؤرتةكةى هيومان رايتس وؤض لةسةر بناغةى مةئمورييةتَيكى سآ هةفتةييء طةإان بةدواى راستييةكاندا هةولَير، عَيراق، باكووري شارةكانى لة سلَيمانى، هةروةها شارؤضكة يان طوندةكانى ئةلقوشء تةلئةسقةفء ــةو ــةث ــةرةت قبةعشيقةو بةرتلة، لة شوباتى (٢٠٠٩)دا ئةم هيومان ئةنجامدا. مةيدانيةى لَيكؤَلينةوة رايتس وؤض ديمانةى (٥٧) ذنء ثياوى كلدو كردووةو شةبةكى ئَيزدىء ئاشوورىء تةلةفؤنيشى ديمانةى وؤض رايتس هيومان كردووةو راوَيذى دةربارةى ئةو بةَلطةنامة رةسميانة كردووة كة نوَينةرانى كةمينةكان

خستوويانةتةإوو.ئةمة جطة لةوةى لة راثؤرتةكةدا ديمانةى ضةند بةرثرسَيكى كوردء كةمينةكان كراوة سنجارى، كةريم طؤران، (خةسرةو وةك محةمةد محةمةد، يوسف موفتى، عةدنان قوسةي ثيرة، ئةحمةد سةعدى ئيحسان، عيدؤشي). خةليفة خــوديــدة عــةبــاس، خؤى وةك راثؤرتة ئةو بةشَيكى رؤذنامة

دةخاتةإوو.

بانطةشةى خاوةندارَيتييلة خاك لةسةر درَيذخايةن ملمالنَيي باكوورى عَيراق لةنَيوان حكومةتى ناوةندى، حكومةتى باآلدةستةو تَييدا عــةرةب كة هةرَيم، كة زؤر الى جيهانى دةرةوة بةرضاو كة لَيدةكرَيت ئةوةى مةترسيي بةآلم نيية، ديسان بهةذَيتةوةو كارةساتَيكى ديكة بةسةر

مافةكانى مرؤظى طروثة كةمينةكاندا بهَينَيت. ناوضة جَيناكؤكةكان كة مةسةلةى رةوشى بةرينةى ناوضة ئةو عَيراق رذَيمى ثَيشتر هةزار سةدان كــردووةو تةعريب عَيراقى ماَلةكانيان لة ديكةى كةمينةى كــوردو طرتوونةتةوة، جَيطةى عةرةب وةدةرناوةو سةدام حكومةتةكةى رووخاندنى دواى جورئةتى كوردةكان سةركردة حسَين، خاكة ئةو بكةن داوا كة ثةيداكرد ئةوةيان مَيذوودا لة كة هةرَيمةى لةو بةشَيكة لة خؤرئاواوة لة كة ــاوة، ذي لَي كــوردى طوندى شةنطارى نزيك سنوورى سورياوة نزيك لة خانةقين دةطاتة تا درَيذدةبَيتةوة كوردء خؤرهةآلت. لة ئَيران سنوورى ئةم خاوةندارَيتيى بانطةشةي ــةرةب عواقيعى بةآلم دةكةن، مشتومإاويية خاكة نةذادييانة، طَيرانة لةو جياوازة حاَلةكة لة رووى مَيذووييةوة ناوضة جَيناكؤكةكان يةكَيكة لة فرةضةشنترين ناوضةكانى عَيراق ئايينييةوة، كلتووريىء نةذادء رووى لة عةرةبدا، كوردء ثاأل لة سةدةية ضةندين مةسيحىء كلدانىء ئاشوورىء توركمانء لَي ديكةشى كةمينةى شةبةكء ئَيزديء

دةذى.

شةرِ لةثَيناو خاكهةَلمةتى توندوتيذيى كة لةكؤتايي ساَلى كردة موسَلي مةسيحييةكانى (٢٠٠٨)دا ئامانجء (٤٠) كةس تيايدا كوذراو (١٢٠٠٠) كةسيش ئاوارةبوون، دواى ساَلى (٢٠٠٧)و تايفيى توندوتيذيي هَيوربوونةوةى دواى شيعة سوننةو سةركردةكانى عَيراق، لة بؤيان دةركةوت كة لةكاتَيكدا ئةوان شةإي كورد سةركردايةتى ــرد، دةك يةكتريان زؤري بةشَيكى بةسةر خؤي كؤنتإؤَلى هيومان سةثاندووةو ناوضةجَيناكؤكان ئةوةى خؤيدا راثؤرتةكةى لة وؤض رايتس خستووةتةإوو، كة سةركردايةتى سياسيي ريفراندؤمةوة، رَيطةى لة دةيةوَيت كورد

دةســـتـــوورى (١٤٠)ى ــــادةى م كــة دةستنيشانيكردووة عَيراق هةميشةيي سةر بخاتة ــةوا ــن ــةي ن زؤرى بــةشــى هةرَيمى حكومةتى كوردستان. هةرَيمى سةرسةختانة خؤيةوة الى كوردستان دةكات ريفراندؤمَيك جَيبةجَيكردنى داواى ــارةى دةرب رايسثاردووة دةستوور كة ئةنجامبدرَيت، ناوضةجَيناكؤكان ئايندةى بة كــورد بةرثرسانى كة ريفراندؤمَيك لةو ئاسايشةوة سياسيء ئــامــادةيــي هةموو دةدةنء هةوَلَيك هةموو ناوضةيةدا دةخةنةإوو مةبةستة ئةم بؤ رَيطةيةكيش بةالى ئةنجامةكة كة دَلنيابن بؤئةوةى راثؤرتةكةى بةثَيي دةشكَيتةوة، خؤياندا هيومان رايتس وؤض طرةوةكان بايةخدارنء كؤنتإؤَلى لةبةردةمى ناوةندى حكومةتى لة (١٠) نزيكةى بةسةر هةرَيم حكومةتى بةرةو عَيراقةوة خاكى ــةواوى ت ســةدى بةزين دةضَيت، ئةمةش نزيكة لة دوو هَيندة كردنةوةى خاكى هةرَيمى كوردستان، ئةمة خاكةدا ئةم لةذَير كة ئةوةى جطةلةوةى زياتر هةيةو بؤيان زؤري هةية سوودَيكى لة نيوةى نةوتى يةدةطى عَيراق لة باكووري عَيراقةو بةشي زؤرىء باشترين جؤريشى دامةزراندنى جَيناكؤكةيةو ناوضة لةم فراوانكراو ئؤتؤنؤميي كوردستانَيكى نةوتييةكان، كَيَلطة بة لةطةأل دةستطةيشتنى ئَيرانى سوريا، توركيا، نيطةرانيى مايةي دانيشتووانَيكى خؤشيان كة دراوسَيية، خواستى هــةيــةو ــان ــوردي ك طـــةورةى

ناسيوناليستيانةشيان هةية.

كةمينة طةمارؤدراوةكانبةهَيزكردنى بؤ كورد دةسةآلتدارانى موسألء ثــارَيــزطــاى لة خؤيان ثَيطةى هةرَيمى ــة ب لكاندنى ئــاســانــكــردنــى سةرةيان دوو ستراتيذَيكى كوردستانةوة، دةخستة تةماعيان يةككاتدا لة ثيادةكرد لةهةمانكاتيشدا كةمينةكانء بـــةردةم

ثيشاندةدان، سةركوتكردنيشيان ئاماذةى ئامانجى ئةو تاكتيكانة ئةوةبوو، كة كؤمةَلةى كورد وةك والَيبكةن شةبةكةكان ئَيزدىء مةسيحييةكانيش هةروةها بناسرَين، نةذاد بؤ ببن وابةستةى ثالنى حكومةتى كوردي هةر لة كورد سةركةوتوويى زامنكردنى دةسةآلتى جطةلةوةى ئةمة ريفراندؤمَيكدا، كوردي سياسةتَيكى دَإلةقانةى بةكاردةهَينا

ئةو لةناو ئــةوانــةى ــةوةى ــدان وةآلم بؤ حكومةتى كؤنتإؤَلى تةحةداى كةمينانةدا زؤريى بة كورد هَيزةكانى دةكةن، هةرَيم هةإةشةكردنء ترساندنء بة ثشتيان زيندانيكردن هةإةمةكىء دةستطيركردنى بةستووة، هيومان رايتس وؤض بينيويةتى كة لة ضةند حاَلةتَيكى ثةإطيردا هَيزة كوردييةكان توندوتيذيىء ــةر ــةب ــردووةت ب هانايان

سةركيس ئاغاجان ميليشيايةكى (١٢٠٠) كةسيي دادةمةزريَنَيت بؤ كــــــؤنترؤَلى دةشتى نةينةوا

[email protected]

شاآلو فةتاح

بةشى لَيكؤَليارى مةسقةتى سامر هيومان رَيكخراوى ناوةإاستى خؤرهةآلتى راثؤرتى دوايين لة باس وؤض، رايتس كَيشةى لةسةر كة دةكات، رَيكخراوةكةى بآلويانكردؤتةوة نةينةوا كةمينةكانى لة ــةوةى ئ كة دووثاتيدةكاتةوة؛ ئــةو سياسةتى ـــارةى دةرب راثؤرتةكةياندا جَيناكؤكةكان ناوضة لة هةرَيم حكومةتى دؤكيؤمَينتيان نموونةو راستةو وتــراوة

مةترسى لة ــةوةى ل جطة ئةمة لةالية، كة دةورووذَينَيت، شةإَيك هةَلطيرسانى بةهؤى نةبوونى سازش لةاليةن ثَيكهاتةكانى جَيناكؤكةكان ناوضة لةسةر عَيراقةوة

ئةطةرى روودانى هةية.ئةو بةرثرسةى رَيكخراوى هيومان رايتس نةيويست ئةمنى هؤكارى لةبةر كة وؤض، بةوةش ئاماذة بكرَيتةوة بآلو وَينةكةى سياسةتى هةرَيم حكومةتى كة دةكــات، كةمينةكان بةرامبةر تةنها بة جياكاريى ثةيإةو نةكردووة، بةَلكو هةإةشةو سزادانى لة سياقى سياسةتةكانيدا بووة، بؤ كثكردنى لة «ئةمة دةَلَيت: ئؤثؤزسيؤنةكانىء دةنطى

ناوخؤشدا هةرواية». نووسةري لة ثَيشتر وةك رؤذنامة: راثؤرتَيكى طرووثى قةيرانى نَيودةوَلةتى تايبةت بة نةينةوام ثرسى، بوؤضى نةينةوا دةبينن، شةإ دةستثَيكى مةترسى وةك ناوضةجَيناكؤكةكانى كةركوكء نةك

دى؟ * ثَيمواية تةركيزى زؤر خراوةتة سةر لة كةسَيك هةموو كةركوكء كَيشةكانى كةركوكةوة كَيشةى لةبارةى جيهاندا دةزانَيت، نةينةواش كَيشةى زؤر طةورةى تَيداية، بةآلم دةبينين تةركيز زياتر لةسةر ديكةية، ناوضةجَيناكؤكةكانى كةركوكء

نةينةوادا لة كةمينة كؤمةَلطةى ضةندين دةذينء شوَينَيكى فرةكلتوورة لة عَيراقدا، تةركيز ئةمجارة ثَيمانباشبوو ئَيمة بؤية

بخةينة سةر نةينةوا. ــة: قــووربــانــيــى ســةرةكــى ــام رؤذنناوضةجَيناكؤكةكان كَين؟ كورد، عةرةب،

يان كةمينةكان؟ * قووربانى زؤر هةية، ئةطةر سةيرى مَيذوو بكةين دةبينين كوردةكان، شةبةكء تةنانةت هةشتاو حةفتاو لة ئَيزدييةكان ضةوسَينراونةتةوةء نةوةدةكانيشدا حكومةتى سياسةتةكانى قووربانيى ثرسيارى بؤية بوون، عَيراق ثَيشووى ثَيويستى قوربانى سةرةكيية كآ ئةوةى بة طةإانةوة هةية بؤ رابردوويةكى درَيذ، تةركيزى دةخةينة لةمإؤدا ئةوةى بةآلم كةمينةكان كؤمةَلطة ئــةوةيــة، ســةر اليةنَيكء ضةند ئامانجى كراونةتة ئةوان ئةوان، بؤ قوورسة زؤر ئةمةش كراونةتة ثةإطيرةكانةوة هَيزة لةاليةن دذ لة تيرؤريستيان كردةوةى ئامانجء

ئةنجامدةدرَيت. ناوضة ثَيتواية خاوةندارَيتى رؤذنامة: جَيناكؤكةكان بؤ اليةنَيك، يان طرووثَيكى ثَيويستة يــان بَيت، تايبةتى ئَيتنى

هاوبةشى بكرَيت؟ناوضةجَيناكؤكةكان ثَيمواية *بةرزى رَيذةيةكى نةينةوا، لة بةتايبةت عةرةبء كوردو وةكو هةية، كةمينةى بؤية ديكة، نةتةوةى كةمينةى ضةندين نَيوان لة هةبَيت ثرؤتؤكؤَلَيك ثَيويستة

ئةم طرووثة ئيتنيانةدا بؤ ثَيكةوةذيان. هةرَيمى حكومةتى ثَيتواية رؤذنامة: كوردستان هةوَلى ضارةسةركردنى كَيشةى بةإَيطةيةكى ناوضةجَيناكؤكةكانى مةبةستى زياتر يان داوة، دةستوورى

بووة كة كؤنترؤَلى ئةو ناوضانة بكات؟هةرَيمى حكومةتى ثَيمواية *كَيشةى ويستوويةتى كــوردســتــان ياسايى بةشَيوةى ناوضةجَيناكؤكةكان مادةى كة دةبينين بكات، ضارةسةر هةرَيميش دةسةآلتدارانى هةيةو (١٤٠)بةو كار كة ــردووة، ك ــان زؤري داواى ثَيمواية بةآلم بكرَيت، دةستووريية مادة لة نائومَيدبوون هةرَيم دةسةآلتدارانى ضارةسةركردنى ئةو كَيشةية بةشَيوةيةكى شتَيكيان ثةيمانى ضونكة دةستووريى، هيض بة كة ــدراوة، ــَي ث دةســتــووردا لة بؤية نةطةيشتووة، ئةنجام بة جؤرَيك رَيطةى لةجياتى بَيئومَيدبوونء ئةوانيش ديكةيان رَيطةيةكى ضةند دةستوورى ضارةسةركردنى بؤ بــةر طرتووةتة

كَيشةكان.ثَيشمةرطةو نــاوةوةى بردنة وةكو لةو ثشكنين خاَلى ضةندين دانــانــى

ناوضانة. «بةئاطاهاتنةوةى بــة ــة: ــام رؤذننةتوانينى عَيراقييةكان»ء سياسيية لةاليةن كَيشةكان ضارةسةركردنى نةتةوةيةكطرتووةكانةوة ئةمريكاو شةإ هةَلطيرسانى ئةطةرى تاضةندة

هةية؟

بةرثرسَيكي هيومان رايتس وؤض بؤ سياسةتى حكومةتى هةرَيم ئةوةبووة ئازارى ركابةرةكانى بدات، ئـــــةمة نةك بؤ كةمينة، بؤ ئؤثؤزسيؤنى ناوخؤش هةروا بووة

راثؤرتي هيومان رايتس وؤض:

Page 14: rozhnama

15 ذمــارة (556) سَيشةممة 2009/11/[email protected]ئــابـوورى

ئارام شَيخ وةسانى

يةكةمى كانوونى مانطى لة وابإيارة ئَيرانى دووةمـــى ثَيشانطاى ئةمساَلدا ئَيرانى كؤمثانياى ١٠٢ بــةشــدارى بة بةإَيوةبضَيت، ثاش ئةوةى دةروازةى شارى ئَيرانييةكاندا بازرطانة ــةإووى ب دهــؤك كرايةوة، كة ثَيشتر تةنيا كؤمثانياء بارزطانة

توركييةكان روويان تَيدةكرد.ــزطــاى ـــــردوودا ثــارَي لــةمــاوةى رابلةطةأل هاوسنووربوونى بةهؤى دهؤك جوَلة زؤرترين توركيا، لة نزيكى توركياء لةطةأل تةنيا طرَيبةستةكانى بازرطانييةكانء توركةكان بازرطانة توركييةكانء كؤمثانيا دةروازةى كرانةوةى ثاش بةآلم بــووة، بازرطانة كؤمثانياء ـــةإووى ب ــؤك دهئَيرانييةكاندا، كؤمارى ئيسالميى ئَيران ساَلى

دهؤك لة طةورةى ثَيشانطايةكى إابردوو ئَيرانييةكان كؤمثانيا بازرطانء كردةوةء

زياتر روويان كردووةتة ئةم شارة.كردنةوةى بؤ ئامادةكارييةك وةك

دووةم ثَيشانطاى ئَيرانى لة دهؤك، شاندَيكى شــارى ئــَيــرانــىء بازرطانيى ـــةورةى طئةسفةهان سةردانى شارى دهؤكيان كردء واذؤ بازرطانيشيان ثإؤتؤكؤَلَيكى ضةند

كردووة.عةبدولحةكيم، حةسةن ئةياد شَيخ سةرؤكى ذوورى ثيشةسازيىء بازرطانيى دهؤك بؤ رؤذنامة وتى «ئةمساأل ئامادةكاريى لةثَيشةنطاكةى ثَيشانطاكة، بؤ باشتر كراوة رابردوودا تةنيا (٥٢)كؤمثانيا بةشداربوون، (١٢٠)كؤمثانيا بإيارة ئةمجارة ــةآلم ب

بةشداريى بكةن».دهؤك لة ئَيرانى ثَيشانطاى دووةم بكرَيتةوة، مانطةدا ئةم (١٨)ى لة بإياربوو لة بةشَيك نةبوونى تةواو بةهؤى بةآلم ثَيشانطاكة كردنةوةى ئامادةكارييةكانى

دواخرا بؤ مانطى دوانزة.ناوةندى كة راطــةيــةنــراوَيــك بةثَيى ئَيرانى ــى ــووري ــاب ئ بـــةدواداضـــوونـــى بـــآلويـــكـــردووةتـــةوة، ســـةبـــارةت بة ثَينج «ثَيشانطاكة هــاتــووة ثَيشانطاكة كؤمثانيا (١٢٠) دةبَيتء ــةردةوام ب رؤذ ٦٠٠٠ رووبةرى دةكةن، بةشداريى تَييدا

ثَيشانطاكة، بؤ ئامادةكراوة دووجا مةتر لةبوارى بةشداربووةكانيش بةرهةمة كشتوكاَلى، ثيشةسازيى، (كةرةستةى جؤرةكانى خؤراكء ثالستيكى، هونةريى،

شيرةمةنى)دان».ــة ســـةردانـــى شــانــدى ســـةبـــارةت بذوورى سةرؤكى ئةسفةهان، بازرطانيى وتى ــؤك ده بازرطانيى ثيشةسازيىء بازرطانانى شــانــدى ــةى ــةردان س ــةم «ئضةند توانيمان بوو، طرنط زؤر ئةسفةهان بةشداريى بكةين، واذؤ ثإؤتؤكؤَلَيك بكةينء يةكتر بازرطانييةكانى ثَيشانطا وةك بكةين». بةهَيزتر ثةيوةندييةكانمان ديارة ذوورى بازرطانيى ئةسفةهان طرنطيى (٧٠٪)ئاسنى ضونكة ئَيران، لة هةية زؤرى هةروةها بةرهةمدَيت، ئةسفةهان لة ئَيران (٦٢٪)هةموو جؤرةكانى سيراميك لةو شارة ضةندين وَيــإاى ئةمة بةرهةمدةهَينرَيت،

هةزار كارطةو بةرهةمى جؤراوجؤر».

كةرتى بازرطانيى ئَيرانى لة دهؤك طةشة دةسيَنَيت

سيروان عةول ستارة عارف

سلَيمانى فــرؤشــةكــانــى مريشك بة ئــةوةى ثاش داخست، دوكانةكانيان بإيارَيكى بةإَيوةبةرَيتى سامانء دروستيى لة مريشك هَينانى سلَيمانى، لة ئــاذةأل موسَلةوة بةغداء كــةركــوكء رَيطةى قةدةغة كرا، ئةمةش بة ثاساوى رَيطرتن لة بآلوبوونةوةى نةخؤشيىء بةرزكردنةوةى

ئاستى بةرهةمى ناوخؤيى.يةكَيكة كة عةلى، ســةردار بإواى بة ئةو سلَيمانى، مريشكفرؤشةكانى لة هةرَيمى داخَلى بةغداءة لة مريشكةى لة كة مريشكة هةمان دةبَيت، كوردستان

باكوورى كوردستانةوة دَيتة ناوةوة.سةردار عةلى بؤ رؤذنامة وتى: «ئةوة خةليلةوة ئيبراهيم لة دةبَيت كة ناحةقية دؤالر (٧٥٠٠) مريشك لؤرييةك هةر بؤ نرخى دةبَيت ئَيمةش بدةين، طومرط زيادبكةين دينارةوة (٤٢٥٠) لة مريشك

بؤ(٠٠٠ ٦) دينار».ناوخؤى كوشتارطةكانى لة جطة مريشكء بازرطانان كوردستان، هةرَيمى بةرازيلء ــى وآلت لة بةستوو طؤشتى ناوةوةء دةهَيننة ديكةوة وآلتى هةندَيك رَيطةكانى لة عَيراقيشدا ناوخؤى لة كةركوكء ئَيرانء سنوورةكانى رةبيعةو موسَلةوة دَيتة ناو هةرَيمى كوردستانةوة، رَيطايانةى ئةو هةرَيم حكومةتى بةآلم قةدةغةكردووةء فرؤشياران دةتوانن تةنيا خةليلةوة ئيبراهيم طومرطى رَيطةى لة

مريشك داغَلى هةرَيم بكةن.كارطةي كــة ئيسماعيل، ــدةر حــةيثَييواية؛ هةية، ئامادةكراوي خواردني لة بةإازيلييان طؤشتي ــاران ج ــةوان ئوةردةطرت، دينار (٣٥٠٠ ) بة وةكيلةكان سلَيمانيدا ظَيتَيرنةري ضاودَيريي لةذَير كة دةكــراء طؤشتةكة بؤ ثشكنين ــوونء بئةوكاتة رَيطةي فرؤشتنيان ثَيدةدرا، بةآلم طؤإيوةء بإيارةي ئةم ظَيتَيرنةري ئَيستا رَيطة نادات طؤشتي بةإازيلي بَيتة ناوةوة، تةنيا لة رَيطةي ئيبراهيم خةليلةوة رَيطةيان ثَيدراوة، ئةوَيش تَيضوونَيكي زؤري دةبَيتء بازرطانَيك بةضةند رَيطةيان ئةطةرضي دينار (٦٥٠٠) بة ئةوانيش بيهَينن، داوة

دةيفرؤشن.نرخى مريشكى بةستوو بة بةراورد بة نرخى طؤشتء مريشكى خؤماَليى، زياترةء بةستوو مريشكى هَينانى لة رَيطرتن بازاإةكانى سةر خستووةتة كاريطةريى هةرَيمى كوردستان، ضونكة تةنيا لة شارى سلَيمانيدا رؤذانة (٥٠ -٥٥) تةن مريشك

سةرفدةكرَيت.خاليد رةشيد تةمةن (٥٥) ساأل، يةكَيكة

لة كإيارةكانى مريشكء بة نيطةرانييةوة لة يةكَيك لة بازاإةكانى سلَيمانى لة داخستنى ــىء دةإوان مريشكفرؤشةكانى دوكانى جةذن بؤ كة نيشتبوو لَي ئةوةى ترسى نةشتوانَيت دةستنةكةوَيتء مريشكى

طؤشتى سوور بكإَيت.خاليد رةشيد بؤ رؤذنامة وتى: «كإينى مريشك باشترة لة طؤشتى سوور، ضونكة كيلؤ (٢) بة دةيــدةم هــةزارةى (٢٨) ئةو ثَيدةكإم، مريشكى (٤) حةيوان، طؤشتى خانةنشينى هــةزارى (١٥٠) من ضونكة ــةدواى ب بكرَيت ثَيم تــا ــــرمء وةردةط

هةرزانترين نرخدا دةطةإَيم».لة ئَيستادا لــة بـــةراز ئةنفلؤنزاى بآلوبووةتةوةء عَيراق شارى هةندَيك لة كوردستانيش هةرَيمى حكومةتى كةلوثةلء ئةو لة رَيطريكردنة هةوَلى طواستنةوةى مةترسيى خواردةمةنيانةى هةرَيمى بؤ لَيدةكات نةخؤشييةيان ئةو

كوردستان.بةإَيوبةرى عةبدى، عةلى د.عةباس

سلَيمانى، لة ئاذةأل دروستيى سامانء طؤشتى مريشكء هَينانى قةدةغةكردنى بةإَيوةبةرَيتييةكةيان بةكارى بةستوو تةنيا ــات؛ ــةوةدةك ب ئــامــاذة نــازانــَيــتء دةيانةوَيت بةرهةمَيكى تةندورست بَيتة ناو

شارى سلَيمانييةوة.وةزارةتى كشتوكاأل بةمةبةستى هَينانى خواردنى دروست بؤ هةرَيمى كوردستان ثشكنين) (وَيستطةى كةرنتينةيةكى ضةند ئيبراهيم طومرطى باشماخء مــةرزى لة خةليل داناوة، كة ئةمانة رَيطةكانى بةغداء

كةركوكء موسأل ناطرَيتةوة.د.عةباس عةلى دةَلَيت: «توانيومانة رَيطة لةو كةسانة بطرين كة لة رَيطة قاضاغةكانى دةهَينن، خواردن كةركوك موسألء وةك بةسةر دةستمانطرتووة رووةشةوة لةم جؤرى مريشكى سنطى لة تةن (٢٥٠)داغَلى ئةطةر كة بةرازيلى، ميراو سماباى سلَيمانى ببواية جؤرة ظايرؤسَيكى طرانةتاي

كوشندةى بآلودةكردةوة».سةبارةت بة دانانى طومرط لةسةر ئةو

هةرَيمى دةهَينرَيتة دةرةوة لة طؤشتانةى مريشكى فرؤشيارانى كوردستانةوةء سامانء بةإَيوبةرى نيطةرانكردووة، دروستيى ئاذةأل دةيطَيإَيتةوة بؤئةوةى كة ببَيتة هؤى هاندانى كةرتى تايبةتى خؤماَليى

تا كَيَلطة ناوخؤييةكان بةرهةمبهَينن.مريشكء هَينانى راطرتنى لةطةأل كوردستان هةرَيمى بؤ بةستوو طؤشتى كةركوكةوة، موسألء بةغداء رَيطةى لة نزيكدةبنةوة، قوربان جةذنى لة خةَلكيى كة زؤرترين رَيذةى طؤشتء مريشكى تيا

سةرفدةبَيت.وتى: بارةيةوة لةم عةلى د.عةباس كؤبوونةوةمان بــةإادةكــانــدا «لــةطــةأل تةن (٢٠٠) لة زياتر لةئَيستادا كردووةء مريشك لة بةإادةكانياندا هةيةء ئةم جةذنة

بةهيض شَيوةيةك ثةكمان ناكةوَيت».عةلي، فةيسةل ديــكــةوة لةاليةكى ئابووريناس، ثَييواية؛ ئةم كَيشةية ثَيويستي بة ضارةسةرةو حكومةتي هةرَيم ثَيويستة بؤ بةإازيلي طؤشتي هاتني سةرلةنوآ

بةمةرجَيك رَيكبخاتةوة، كوردستان ناو قازانجء بةشَيك ــةوةي ئ هــؤي نةبَيتة بةشَيكي ديكة زةرةر بكات، دةبَيت هةمان كة بإةخسَينرَيت بازرطانانة ئةو بؤ بوار هةبَيت بؤيان دةهَينن، بةإازيلي طؤشتي لة سنوورةكاني ئَيرانء ئيبراهيم خةليلةوة ضاودَيريي لــةذَيــر بةإازيلي طؤشتي مؤَلةتي بهَيننء جؤرييدا كؤنترؤَلي

مةنشةئيان ثَيبَيت.لةبارةي بةرهةمي خؤماَلييةوة فةيسةأل عةلى ثَييواية؛ دةبَيت حكومةت بةرامبةر بةم ناوخؤ هةَلهَينةرةكاني بة طرنطي كَيشانة «دواجن» بدات، كة ماوةيةكة خاوةنةكانيان طلةييان لة حكومةت هةية، كة وةك ثَيويست بؤية دةبَيت جارَيكي لَينادرَيتةوة، ئاوإيان خؤيدا سياسةتةكاني بة حكومةت ديكة ئةمانة سةرلةنوَي بؤئةوةي بضَيتةوة، ببووذَينةوة، لةبري ئةوةي هةر ثةنا بؤ ئةو هةَلهَينةرانة ئةم ببةين دةرةوة رَيطايانةي طؤشت، لة خةَلك ثَيويستييةكاني بتوانن

لةناوخؤدا ثإبكةنةوة.

فرؤشياران دوكانةكانيان دادةخةنرَيطةى هيَنانى مريشك لة بةغداوة بؤ ئيبراهيم خةليل دةطوازريَتةوة

ديمةنَيك لة شارى دهؤك

فؤتؤ: رؤذنامة بةر لة هاتنى جةذنى قوربان، طؤشتى مريشك نزيكةى (٢) دوو هةزار دينار طرانتر دةبَيت

Page 15: rozhnama

ئةلةند مةحوى

لةسةر نةيتوانى عَيراق ثةرلةمانى ــى وةزارةت نةوتييةكانى طرَيبةستة حسَين ــة ل لــَيــثــرســيــنــةوة نــــةوت، رؤذى تا لةكاتَيكدا بكات، شةهرستانى ثةرلةمان، بؤ بانطهَيشتكردنى ثَيش بوونى بة دةكرا تؤمةتبار شةهرستانى نةوتييةكانى طرَيبةستة لة طةندةَليى متمانةى دةكرا داواش وةزارةتةكةىء

لَيبسةنرَيتةوة.جابر، خة ليفة جابر داواى لةسةر طازى ــةوتء ن ليذنةى ــاردةرى ــِري ب-١٠) رؤذانـــى ــراق، عــَي ثةرلةمانى

عَيراق ثةرلةمانى (٢٠٠٩/١١/١١بانطهَيشتى حسَين شةهرستانى، وةزيرى نةوتى عَيراقى كرد، بةآلم ثةرلةمانتاران سةبارةت ثرسيارَيك هيض نةيانتوانى رووبةإووى نةوتييةكان طرَيبةستة بة

وةزيرى نةوت بكةنةوة.ليذنةى ئةندامى حةسةن، بايةزيد باس عَيراق ثةرلةمانى طازى نةوتء بانطهَيشتكردنةكةى كة لةوةدةكات، وةزيرى نةوت بةشَيوةيةك بوو كة تةنيا ثرسيارى دةيتوانى جابر خة ليفة جابر ثرسيار نةبوو بؤى ئةويش لَيبكات، لةبارةى طرَيبةستةكانةوة بكات، ضونكة ــرى وةزي بانطكردنى داواى كاتَيك نةوت وةزارةتى هَيشتا كرابوو، نةوت

نةكردبوو. طرَيبةستى بةبإواى ضاودَيرانى سياسيى، ليستى

بانطكردنى لة كوردستان هاوثةيمانيى لَيثرسينةوة، بؤ شةهرستانيدا حسَين خؤى بةدوور طرتووة، لةكاتَيكدا ئاشتى

هةرَيمء نةوتى ــرى وةزي هةورامى، كــوردةكــان، ثةرلةمانتارة لة زؤر بوونى بة وةزارةتةكةى شةهرستانىء

نةوتييةكاندا طرَيبةستة لة طةندةَليى تؤمةتبار دةكةن.

بؤ بارةيةوة لةم حةسةن بايةزيد ثَيويست «هةندَيكجار وتى رؤذنامة بكةين، شةإةكة خؤمان ئَيمة ناكات بة شةإةكة هةية، طاز نةوتء ليذنةى

ئةوان دةكةين».ــى ــان ــرةك وةزي ــة ل لَيثرسينةوة طةمةيةكى بووةتة ماليكى كابينةكةى بةرذةوةنديى لة ليستةكان سياسىء وةزيرةكان لة لَيثرسينةوة خؤيان بانط وةزيرةكان ناهَيَلن يان دةكةن،

بكرَين بؤ ثةرلةمان.ليستى لةبارةى حةسةن بايةزيد دةَلَيت كوردستانييةوة هاوثةيمانيى بةرذةوةنديى هةندَيك بؤ «حساب هةية وا جــارى دةكــةيــن، سياسيش نزيكن، ئَيمةوة لة كة هةن ليست (٢)ناكرَيت ئَيمة بة بانطكردنى وةزيرَيكيان، لةطةَلياندا سياسيمان بةرذةوةنديى

تَيكبدةين».هةردوو لة عَيراق نةوتى وةزيرى ثةرلةمان، لة لَيثرسينةوةكةيدا رؤذى وةآلمى قةناعةتثَيكةر بةشَيوةيةكى دايةوةء ثةرلةمانتارانى ثرسيارةكانى ثَيشتر كة ــرد الوازك بإوايةشى ئةو ثؤستةكةى لة البردنى لة باسيان

دةكرد.لَيثرسينةوةكةدا لة تؤمةتانةى ئةو كرانةوة، نةوت وةزيرى رووبةإووى تايبةت بوون بة هةندَيك بةَلَينى وةزارةتى جَيبةجَييان نةيتوانيبوو كة نةوتةوة لة (٦٠)بير هةَلكةندنى وةك بكات،

رام كؤمثانياى بةآلم بةسرة، كَيَلطةى جَيبةجَيى نةيتوانيووة (٢٠٠٦)ةوة لة زيانَيكى عَيراق هؤيةشةوة بةم بكات،

ماديى زؤرى كردووة.هؤكارى خةليفة جابر هةروةها كاتى لة نةوتى بإَيكى ديارنةمانى بؤ كَيَلطةكانةوة لة نةوت طواستنةوةى ثاَلَيوطةكان لة وةزيرى نةوت ثرسيوةء طةإاندووةتةوة هؤكارةكةى وةزيريش ثَيوةرةكانى ئةمنيىء بارودؤخى بؤ كاريطةرييان كة ــان وةرزةك نــةوتء نةوتةكة رَيذةى كةمبوونةوةى لةسةر

دةبَيت.سةبارةت بة وةآلمى ئةو ثرسيارةى لة ــك مــوَل دوو ــاثــؤى ت بــؤضــى كــة نةسةنراوة، البيروت) (ارض كؤمثانياى طرَيبةستى (٢٠٠٧) ساَلى لة لةكاتَيكدا لة بةنزين (٣٠)تانكةر كة كراوة لةطةأل وةزيرى بطوَيزَيتةوة، بَيجيةوة كَيَلطةى دايةوةء ثةرلةمانتارانى وةآلمى نةوت وتى «ئةو كؤمثانياية (٥٠)مليؤن دينارى

لة بانق خةواندبوو».جابر خة ليفة جابر خؤشييةوة الى طرنط ثرسياري «ضة ندين رايطة ياند بة رهة مهَيناني ئاستي دابة زيني لة سة ر نة وت كة رتي باشتركردني ــة وتء نكــراوة و شة هرستاني ئــاإاســتــة ي ماوة ي لة كة لَيطيرا ئة وة شي رة خنة ي ضوار ساَلي رابردوودا هيض ثإؤژة ية كي

جَيبة جَينة كردووة . ستراتيژيي وتيشى ــر ــاب ج خــة لــيــفــة ــر ــاب جكؤتايي شةهرستاني لة «لَيثرسينة وة

ثآ نةهاتووةء بة ردة وامدة بَيت».

رؤذنامة

طرَيبة ستَيكى عَيراق نةوتى وةزارةتى لة طة أل رومَيلة كَيَلطة ي وة بة رهَيناني بة ريتانيء (بي.بي) كؤمثانياي هة ردوو واذؤدة كــاتء ضيني (سي.ئَين.بي.سي) دةكات، ئاشكراى شةهرستانى حسَين لة الية ن نة وتيية كان كَيَلطة وة بة رهَيناني خولي بيانيية كانة وة لــة كؤمثانيا بة شداردة بَيت دووة ميدا مؤَلة تثَيداني ية كة مين بــة ببَيت ــراق ــَي ع ـــة وة ي لئاستي نــاوضــة كــة داء لة هــة نــاردة كــار بة رهة مهَيناني دة طاتة (١٢) مليؤن بة رميل

لة رؤذَيكدا.ــكــة لة ــةشــَي ــة ب ــةســت ــب ـــةم طــرَي ئنزيكبوونةوةى كؤمثانيا بةريتانييةكان لة دةستةى عَيراقء لة نةوت وةبةرهَينانى عَيراقيش نيشتمانى وةبةرهَينانى ئارة زووي وآلتةكةى كة ئاشكرايكرد، بة ريتانيا كؤمثانياكانى هَينانةناوة وة ي جَيطرتني عَيراقء بازاإةكاني بؤ دةكات

رؤَليان لة ئاوة دانكردنة وة ي عَيراق.باشووري دة كة وَيتة رومَيلة كَيَلطة ي نيشتماني راطة ياندني ناوة ندي وآلتء ئاشكرايكرد بةياننامةيةكدا لة عَيراقيش «رَيذة ي بة رهة مهَيناني كَيَلطة كة لة شة ش ية ك لة بة رزدة بَيتة وة داهاتوودا ساَلي (٨٥٠) مليؤنء (٢) بؤ بة رميلةوة مليؤن

هة زار بة رميلي رؤذانة» . ئةو ـــراو ى واذؤك طرَيبة ستي بإي دؤالرء مليار (٥٠) دة طاتة ثإؤذةية «وآلتة كة ي ثَييواية؛ شة هرستاني حسَين مة زنترين طرنطترينء توانيوية تي تايبة تمة ندة كاني جيهانيية كؤمثانيا كَيَلطة نة وتيية كانء وة بة رهَيناني بواري رابكَيشَيت، خؤي بة رة و ثة رة ثَيدانيان بة رهة مهَيناني ئاستي بتوانَيت بؤئة وة ي

نة وتي بة رزبكاتة وة». عَيراق روونيكردة وة، نةوتى وةزيرى كَيَلطة وة بة رهَيناني لة ماوة ي عَيراق كة مؤَلة تثَيداني خولي لة نة وتيية كانيدا مليؤن (٧) نزيكة ي دة توانَيت ية كة مدا رَيذة ي ئة وة ش بة رهة مبهَينَيت، بة رميل لة دة توانرَيت كة بة رهة مهَيناني طة ورة ية

رَيطة ي ئة و طرَيبة ستانة وة ثَيي بطة ين.«وة بة رهَيناني بإواى شةهرستانى بة

كؤمثانيا لة الية ن نة وتيية كان كَيَلطة مؤَلة تثَيداني خولي لة بيانيية كانة وة عَيراق لة وة ي بة شداردة بَيت، دووة مدا لة ــاردة كــار هــة ن ية كة مين بــة ببَيت بة رهة مهَيناني ئاستي نــاوضــة كــة داء لة رؤذَيكدا». بة رميل دة طاتة (١٢) مليؤن بة وة ي متمانة ي خؤيشي دووثاتكردة وة ، ضإي ثَيشوازيية كي دووة م كاية ي بة خؤوة جيهانيية كان نة وتيية كؤمثانيا دة بَيتة هؤي بَيطومان ئة وة ش ببينَيت، طة ورة تري دارايي داهاتَيكي بة ديهَيناني

كة رتي نة وتي لة عَيراقء بة رزكردنة وة ي قة بارة ي بودجة .

بي) (بي كؤمثانياى بةشداريكردنى كَيَلطةى نةوتى وةبةرهَينانى لة بة ريتاني هاتنةثَيشةوانةى لةو بةشَيكة رومَيلة وةبةرهَينان بؤ بةريتانى تايبةتى كةرتى ذَيرخانى قازانجى بة ئةمةش عَيراق، لة

ئابووريى عَيراق دةشكَيتةوة.بــة إَيــوة بــة ري ــان، ك ئــة نــدرؤ سَير بازرطانيء وة زارة تـــي لة راثــة إانــدن لة بــة ريــتــانــي، وة بــة رهــَيــنــانــي

محة مة د ساالر لةطةأل كؤبوونةوةيةكيدا دة ستة ي ســة رؤكــي جَيطري ئة مين، رؤذى عَيراق، نيشتماني وة بة رهيناني خؤى خؤشحاَليى (٢٠٠٩/١١/٣)هة مواركردنة كاني بةرامبةر راطةياند وة بة رهَيناني ياساي دواييانةى ئة م (٢٠٠٦)ء ساَلي (١٣)ي ذمارة عَيراقيي ــدة ري دانــا بؤ ــان بــةســة رة تــايــة كــي هبة ريتانيء وة بة رهَينانة هاتنة ذوورة وة ي

جيهانيية كان لة عَيراقدا.خؤي بانطهَيشتني لة هة مانكاتدا

نيشتماني دة ستة ي سة رؤكي ئاإاستة ي سة ردانكردني بؤ كــرد وة بة رهَينان ســة رة تــاي لــة ية كطرتوو شانشيني كانووني دووة مي داهاتوودا، بة مة بة ستي ثَيشكة شكردني دة رفة تة كاني وة بة رهَيناني دة ستة بة ر لة عَيراقدا، بة مة ش خواستَيكي كة رتي بة ريتانيية كانء كؤمثانيا زؤري تايبة تي شانشيني ية كطرتووي ثيشاندا بؤ عَيراقء تايبة تي كة رتي لة طة أل كاركردن ئابووريي هاوبة شيية كي ناو ضوونة

شَيوة هة مة جؤر.

ذمــارة (556) سَيشةممة 142009/11/[email protected]

عَيراق دةبيَتة يةكةم هةناردةكارى نةوت لة ناوضةكةدا

ئــابـوورى

ليَثرسينةوة لة شةهرستانى، طريَبةستة نةوتييةكانى نةطرتةوة

هةناردةكردنى نةوتى عَيراق بةرزدةبَيتةوة

حسين شةهرستانى، وةزيري نةوتى عَيراق

Page 16: rozhnama

17 2009/11/17 سَيشةممة (556) ذمــارة

كةمئةندامان خزمةتكردنى بؤ ثَيشنيازَيك داواكاريىء ضةندغةمطين هاشم

دووساأل ماوةى ئةوةى بةهؤىكةسَيكم بــوومء هؤَلةندا وآلتى لةنيشتةجَيبووم، وآلتة لةو ساآلنَيكلة خزمةتانةى لةو سةرنجدان بةكةمئةندامان بة ثَيشكةش هؤَلةندازانى ثَيويستم بة بؤية دةكــرَيــت،ضاككردنى ضةند ثَيشنيازَيك بؤ لَيرةدابخةمةإوو، كةمئةندامان رةوشــىخواستةكانى داواكاريىء هةروةهارووبــــةإووى كةمئةندامانيشكوردستان ثةرلةمانى حكومةتء

بكةمةوة.حكومةتى ثةرلةمانء ثَيويستة •دةربكات ياسايةك بإيارو هةرَيمــةوة، ــردن ــك ــاودان ئ ــؤ وةزارةتــــى بئةنجامدرا ثإؤذةيةك هةر بؤئةوةىكةمئةندامان ـــى وةزع ـــاوى رةضدروستكردنى لة بةتايبةتى بكرَيت،شؤستةو سؤثةرماركَيتء ــازاإء ببينا طشتييةكانء شوَينة ــاركء ثئةو بؤئةوةى ئةهلييةكان، حكومىءكورسىء لةسةر كةمئةندامانةى هاوآلتييةكى وةك بتوانن عارةبانةنشوَينانة بكةنء ئةو ئاسايى سةردانىطؤشةطيريى دَلتةنطىء خةمؤكىء لة

. بَيت قوتاريان ماَلةوةتووشى كةمئةندامانةى ئــةو •رؤيشتنيان تواناى بــوونء شةلةلثَيويستة عارةبانةن، لةسةر نييةءكؤمةآليةتى كاروبارى وةزارةتــىبؤ كارةباييان عارةبانةى هةوَلبداترَيذةى تووشبووان دابينبكات، رةنطةبؤ نةبَيت، زؤر هَيندة حاَلةتة بةو دارايى سةر لة بارطرانيي كإينيشى ئةو بؤ ناكات، دروســت حكومةت بؤ بودجةى بيانةوَيت ئةطةر مةبةستةوآلتانى لةطةأل دةتوانرَيت دابينبكرَيت،بكرَيتء طرَيبةست طفتوطؤو ئةوروثاكوردستان، بطاتة شَيوة ئاسانترين بةضةندين دةبينرَيت ئَيستا بةتايبةتىهةية هةولَير لة كونسَلطةرييان وآلتلة بكةن، طفتوطؤ لةوبارةيةوة دةتواننبةناوى هةية دةزطايةك هؤَلةندا وآلتىدةتوانَيت خزمةت، ــة وات (Zorg)ثَيداويستييةكانى كةرةستةء سةرجةمبة ئةنجامدانء كةمئةندامان دابينبكات،لة كَيشة زؤر ئامَيرة ئةم دابينكردنىدةتوانن دةكاتةوةء كةمئةندام كؤألشوَينَيك هةموو بؤ هاوكاريكردن بآ

دةبَيت حاَلةتةدا لةو بــةآلم بــإؤن،شارةوانى ئاوةدانكردنةوةء وةزارةتىضاككردنةوةى بؤ بكات هةَلمةتَيكتائَيستا ضــونــكــة شــؤســتــةكــان،دروســتــكــراوةء شؤستانةى ــةو ئشوَينة بازاإء لة بةتايبةتى دةكرَيت كةمئةندام تايبةتمةندَيتيى طشتييةكاندالَيكنةدراوةتةوة، رةضاونةكراوةوشوَينَيك شؤستةكاندا قةراغى لةبؤ عةرةبانةكةى ثانى قةبارةء بة

دروستنةكراوة.رووى لة ئةوروثييةكان لة وآلتة •بايةخَيكى حكومةت نيشتةجَيبوونةوةئةو دةدات، كةمئةندامان بة زؤر بة ثَيياندةدات خانوانانةى شوقةوكةمئةندامان خواستى مواسةفاتءكارئاسانييةكى هةموو دروستكراوةءخؤى بتوانآ بــؤئــةوةى بــؤكــراوة، ئةوةشدا لةطةأل ئةنجامبدات، ئةوكارانةنةخؤشخانةوة بازاإو لة خانوانة ئةوثَيويستة خؤشمان الى نزيكن،هةمان خؤى كارنامةى لة حكومةت

ثةيإةوبكات. سيستم•لةرووىراييكردنىئيشوكارةكانىهةر بوونى لةطةأل كةمئةندامانةوة،كؤنتاك كةمئةندامَيك هةر كَيشةيةكدا،ئةو شارةوانى هةية لة خؤي ثَيرسنىثةيوةنديىء نيشتةجَيية، تيايدا شارةىهةيةو لةنَيواندا هاتوضؤكردنيانثةيوةنديى لةوبارةيةوة دةتوانَيتلةطةَلدا مةوعيدى ياخود بكات، ثَيوةلةمةإ وتووَيذكردن بؤ دروستبكاتثاشان كَيشةكانى، دواكــاريــىء

بؤ بةدواداضوون جديى بة ئةويشكات زووترين بة دةكاتء كَيشةكانىياخود لةإَيى ثةيوةنديكردن ثؤست بةثَيويستى روونكردنةوةى وةآلمء

دةدرَيتةوة. كةمئةندامةكةوآلتى لة مووضةوة رووى لة •كارناكةن كةمئةندامانةى ئةو هؤَلةندامانطانة دةداتء يارمةتييان سؤشيالهةزارو دووسةد ئيرؤيان (١٢٠٠) بإىئةو زؤرى بةشَيكى بةآلم ثَيدةدرَيت،كارةباء ئاوو خانوو كرَيى بؤ ثارةيةتةندروستى زةمــانــى تــةلــةفــؤنءئيرؤيان (٤٠٠) بإى النيكةم دةإوات،مةسروفاتى بــؤ دةمَينيتةوة بــؤ بةآلم هتد، جلوبةرطء خواردةمةنىءلة جطة حكومةت كوردستان لةمووضةيةكى سةنطةر، كةمئةندامى كة كةمئةندامان، بة دةدات كــةم ناكات، هةفتةيةكيان بذَيويى بةشىئةنجومةنى ثةرلةمانء ثَيويستة بؤيةبضَيتةوةء مووضةيةدا بةو وةزيران

زيادبكات. بؤيانساآلنة سؤشيال، ثــارةى جطة •بإَيك كةمئةندامانلةاليةنسؤشيالةوةطةشتوطوزارو بؤ ثَيدةدرَيت ثارةيانئةو ئــةوةشــدا لةطةأل ــةوة، ــةوان حقاضيان هـــةردوو كةمئةندامانةىرؤيشتنيان تواناى لةدةستداوةءعارةبانةن، كورسىء لةسةر نييةءبؤ تةرخانكراوة بؤ كةسيان دوو خزمةتكردنيانءسؤشيالمووضةيةكىئةو روانطةيةوة لةو ثَيدةداتء زؤريانثَيكراوةء راهَينانيان مةشقء كةسانة

لةسةر هةية تــةوايــان ــى شــارةزايكةمئةندامان. خزمةتكردنى ضؤنَيتيى

رَيساكانى ياساو بةثَيى •لة هةية بؤى كةمئةندام ئةوروثا، ئةطةر كاربكات، شوَينَيكدا هةمووهةبَيت، كاركردنى تواناى بيةوَيتء كارى دؤزينةوةى هةوَلى شارةوانىكوردستان لة ــةآلم ب دةدات، بؤكةمئةندامان بؤ كــاركــردن هةلى

نةإةخساوة.تاكسى ئؤتؤمبيلء هؤَلةندا لة •ئةطةر هةية، كةمئةندامان بة تايبةت يان هةبَيت كارَيكى كةمئةندامَيك هةركةسَيكى الى بؤ شوَينَيك بيةوَيت بؤــإوات، ب ضَيشتخانةيةك بــؤ ــان يبةو ثةيوةنديى تةلةفؤنةوة لةإَيىضوونء كاتى دةكاتء شةريكةيةوةثاشان دياريدةكات، بؤ هاتنةوةىئؤتؤمبيل وةردةطيرَيتء لَى ئةدرةسىدةيباتة الىء دةطاتة خؤيدا لةكاتى

دةيةوَيت. كة شوَينانةى ئةوديكة شــتــى ــةو ــوون ــم ن زؤر ذيــانء بة بايةخدان لةمةإ هةيةرةنطة بةآلم كةمئةندامان، طوزةرانىحكومةتةوة بةالى جَيبةجَيكردنيان بَيتء قــورس كارَيكى ئَيستادا لة جَيبةجَيبكرَيت، بةزوويى نةشتوانرَيتســةرةوة لة نموونانةى ئةم بؤيةبكرَيتء ديراسة ئةطةر باسكراون ئةجَينداى بيكاتة ثةرلةمان حكومةتءهةنطاوى خؤيةوةء كاركردنى ثالنءبة كةمئةندامان ثَيمواية بنَيت، بؤ

دةكات. دَلخؤش طشتيى

ضات رؤذنامة [email protected]

ضــــــــــاتضــــــــــاتضــــــــــات

يةكيَتي هةلَةبجةى مةلَبةندى بؤ وةآلمَيكمةَلبةندةكةتان راطةياندنى(٥)ى ــةإة الث (٥٠٢٤) ــارة ذم لةنوَيدا، كوردستانى ــةى ــام رؤذنســةبــارةت روونــكــردنــةوةيــةكــىرؤذنامة هةواَلَيكى راثؤرتة بةلة ـــة ك بـــــآلوكـــــردووةتـــــةوة،لةوةكردبوو باسمان هةواَلةكةماندا

هةَلةبجةي مةَلبةندى بةرثرسىرَيطريى كوردستان نيشتماني يةكَيتيسلَيمانى ثارَيزطاى ثإؤذةيةكى لةراطةياندنى بةداخةوة بةآلم دةكات،بةشَيوةيةكى مــةَلــبــةنــدةكــةتــانلة هةر داوةتةوةء وةآلمى ناشرين جةختتان روونكردنةوةكةشتاندا

بةرثرسى كة ــةوة ــةوةكــردووةت لبؤ قسةى هةَلةبجة مةَلبةندىزانياريى كردووةء رؤذنامةكةمانداوة ــةوة ــإؤذةي ث ــةو ئ ــارةى ــةب ل

بةثةيامنَيرةكةمان.ـــن ـــي دةزان ــى ــت ــس ــوي ــَي ــةث ببةإَيزى خوَينةرانى مةَلبةندةكةتانء

لةوة ئاطاداربكةينةوة، رؤذنامةكةمانقسةي بآلوكراونةتةوة قسانةي ئةودةستكاري هيض مةَلبةندنء بةرثرسيثارَيزراوةء رؤذنامة الى نةكراوةء

ثَيويست بَيت دةيخةينةِروو. ئةطةر

رؤذنامة رؤذنامةى ناوخؤ: بةشى

خويَندنطاكان ناوىمةطؤِرن،

يادطاريمانهةية لةطةلَياندا

لةو يةكَيكة بنةإةتيي طؤيذةي قوتابخانةيضةندين كة سلَيماني شاري دَيرينانةي خوَيندنطةئةزمووني بة ضــاالكء خوَيندكاري «ثؤلة»كار فةرمانطةكاندا لة ئَيستا ثَيطةياندووةء

دةكةن.خوَيندنطةية ئةم ناوي كة خؤي كاتي ديارةنةبووةء خــؤإا لة هةر ــاوةوة ن بةو ــراوة نطؤيذة شاخي كة طرتووة لةوةوة سةرضاوةينزيك كة ســةربــةرزانــةي ضيا لــةو يةكَيكة سةوزة، دايم دَإلفَينةو سةيرانطايةكي شارةوبإؤنة ثَيشئةوةي تامةزرؤينء منداآلن طؤيذبؤية هةية، لةطةَليدا ئاشنايةتيان خوَيندن بةرمنداأل دةكرَيت طؤيذة خوَيندنطةي باسي كةثإة باخَيكةوة دةإواتة كة دةكات هةست وابةإَيوةبةرَيتيي نةدةبوو بؤية طؤيذة، دار لةناوي طؤإيني لة بيرى سلَيماني ثةروةردةيبة بيكرداية بكردايةتةوةو خوَيندنطةية ئةم ناوَيكي ناوة ئةم بؤخؤي هةر كة دمدم) (قةآليزمانةوانييةوة رووي لة قورسةء زؤر لَيكدراوءدرَيذانة دوورء ناوة ئةم سةردةمي نييةء تةواونايةتةوةء بنةإةتيدا خوَيندنطةي لةطةأل نةماوةء

بةتام). (ثينةضي لة نيية كةمتر هيضثةروةردة وةزارةتــي كة باشترة وا بؤيةبنةإةتيي قوتابخانةيةكي بؤ هةَلبذَيرَيت ناوَيكنةك لةبةرضاو بطرَيت، منداآلن سايكؤلؤجي كةناوَيك خؤي ثيرانةي ميزاجي بة بَيت كةسَيكئةم خةَلكي هةر كةسة ئةو رةنطة كة دابنَيتناوي طؤإيني كة نةزانَيت ئةوة نةبَيتء شارةلة ناو مَيذووييةء بةرثرسيارَيتي قوتابخانةيةكجَيطةيةي ثَيوةري ئةو جاردا ثَيناسةو هةندَيكمن كة نيية ئاسان هةروةها دةكرَيت، لةسةرلة راوَيذكارن كة دةَلَيم بةإَيزانة بةو لَيرةدا

ضيية؟ كارتان ئَيوة ثةروةردة،خوَيندنطةية ئةم كة بن ئةوة ئاطاداري نابَيتوةك كة سلَيمانيية خوَيندنطةي دَيرينترينلَيهاتووة، شاري مةعريفةي زانستء سمبوليناوةكةي خؤي ئــارةزووي بة بَيتء كةسَيك

بطؤإَيت.ناوي هةية ناوةندييةك سلَيمانيدا لة راستة نيو نييةء تازة ئةمة خؤ بةآلم (طؤيذة)ية،بكراية دةكرا هةيةء قوتابخانةية ئةم سةدةية

دوو. طؤيذةي يةكء طؤيذةي بةبرادةراني رةنطة بَلَيم، دةمةوَيت لةكؤتاييدا ئةرشيفة بةو بإوايان زؤر سلَيماني ثةروةردةيئاطايان نةبَيتء ئةرشيفيان هةر يان نةبَيت،نةبَيت خوَيندنطةية ئةم جوانةي ئةرشيفة لةووةستاونء مامؤستايةك خوَيندكارو ضةند كةقوتابخانةي نووسراوة سةريانةوة ثشت لةدةيبينَيت ئينسان كاتَيك سةرةتاييء طؤيذةيمنداَلي يادطارييةكاني باكَيك فالش بة يةكسةردةكةوَيتة خؤيدا لةطةأل هزريدا دَينء دةضنء لةلةم بارَيكدا هةر بة جا طفتوطؤ، ئاخافتنءثَيضةوانةي زؤر كة دةبينين بإوانين، دياردةيةفَيركارييةكانة. ثةروةردةييء ثرةنسيثة ياساوبةرثرسةكان اليةنة كة واثَيويستة بؤية هةردابنَينء سنوورَيك ثــةروةردة وةزارةتــي لة تا كارةكانيان، بؤ بكةن ورد بةدواضوونَيكيضاوطةشة منداَلة جوانةكاني وَينة يادطاريء نةشَيوَيتء ــورد ك خَيرلةخؤنةديوةكاني دواجار نةكةنء دةستكاريي مَيذووةكةيانثياواني خوَيندكارانء قوتابييانء زياني بة

ئةم نةتةوةية بكةوَيتةوة. دواإؤذي

كةريم حاجي رزطاري

هةرَيم حكومةتى ناوخؤى وةزيرى بؤهاتووة، خوارةوة لة ناوم كة منناوخؤ ــــي وةزارةت ــة ل ــــارم داواكبة بةرامبةر بكةن لَيكؤَلينةوة كةذمــارةي كة هاتوضؤ، ئةفسةرَيكيرؤذي سةنيةء (١٢٦) ئوتومبَيلةكةيانبةرواري (١١/٣٠) سةعات يةكشةممةرةشيد بانقي سةرو لة (٢٠٠٩/١١/٨)

كردم. بةرامبةر ناهةقى سلَيماني لةبؤ دايكم هَينا من وةستابووم كاتَيكبرايةكم)، + (باوكم وةرطرتني مووضةئةو شــةهــيــدن، ــان ــي ــةردووك كــة هوةسلَيكي سةرثَيضى بةبآ ئةفسةرةلةطةأل قسةم ثَيشةوة ضوومة كردم، بؤوةستاوم دايكم لةبةر ثَيموت كردء

ـــرآ، وةردةط شةهيدانة مــووضــةىشةهيد ضيية وتي: وةآلمدا لة ئةويشبؤ وتم: دةكةين. تةتبيق قانوون ئَيمةئَيمة وتي: ناطرَيت؟ شةهيد لة رَيز قانونشةهيدةكةشت، نةك ناطرين، تؤ لة رَيز

نين. جاش ئَيمة خؤ ئةىسةيارةيةكي ضةند هةمانكاتدا لة

سةيارةكةي ضونكة وةستابوو، ديكةداية وةسلةكةي بــوو تةكسي من

دةستم.ــي وةزارةت لة ثرسيارة ئةو من كةيةوة لة شةهيد ئايا دةكةم، ناوخؤئةى بؤضي ناتوانن بَى إَيز بووة؟ ئاوايان جامإةش بةسةيارةي بةرامبةرتةتبيق قانوون دةوَلةمةند سةيارةى

بكةن.

داواكارعةزيز محةمةد رةزا بةرهةم

٠٧٧٠١٥٦٣١٧٢

بكةن: ناونيشانانةوة بةم ثةيوةندي ثةيامةكانتان بؤضوونء سكاآلء ناردني بؤ

e.mail: [email protected] ٣١٩٢٠٠٥ تةلةفون:

Page 17: rozhnama

جةمال سةنطةر

قوربانيىء هةزار (١٣) دواى زياتر لةساأل (١٨) تَيثةإبوونى بريندارو

ناوضة (٢٠٪)ى حوكمإانيى،كوردستان مينإَيذكراوةكانى

ثةيوةنديدارةكانيش اليةنة ثاككراونةتةوةوساَلى (١٠) كة تا دةكةنةوة، جةخت لةوة

مين ثاكناكرَيتةوة. كوردستان لة ديكةش

بةإَيوةبةرَيتيى ئامارةكانى هةرضةندة(دوو كة مين دةزطــاى مينء كاروبارىسلَيمانى)، لة هةولَيرو جياوازن فةرمانطةىقوربانييانء كةمبوونةوةى بة ئاماذةكة بةشَيوةيةك دةكــةن، مين بريندارانىقوربانيى (٢٨) نزيكةى تائَيستا ئةمساألــردوو راب بةساآلنى ــةراورد ب بة هةيةء(٨٤) رابـــردوو ساَلى ضونكة كةمترة،ئةوانة بةآلم هةبووة، بريندار قوربانيىءهؤشياركردنةوةى بة هةوَلةكان بؤ ئاماذةنبةرضاوى كةمبوونةوةى نةك هاوآلتييان،

مين. رَيذةى

قوربانييةكان زؤريىتائَيستا (١٩٩١)ةوة ــى ــاَل س ــة للة هةية مين قوربانيى نزيكةى(١٣٥٠٠)لةو كوردستاندا، ناوضةكانى سةرجةمطيانيانلةدةستداوةو هةزاريان (٧) رَيذةيةشكةمئةندامبوونء بريندارو ديكةشى ئةوةى

لةدةستداوة. جةستةيان بةشَيكىميروانئةحمةد،بةإَيوةبةرىراطةياندنءبةإَيوةبةرَيتيى طشتييةكانى ثةيوةندييةئاماذة سلَيمانى، لة مين كاروبارى طشتيىكارمةندَيكى رابردوو هةفتةى دةكات؛ بةوةلةكاتى مين هةَلطرتنةوةى كؤمثانيايةكىلةدةستداوة، قاضى برينداربووةو كارداساآلنى بة بةراورد كة روونيدةكاتةوة بةآلمكةميكردووةو قوربانييان رَيذةى رابردووطةرمياندا سلَيمانىء سنوورى «لة وتى:(٣)يان كة هةبووة، حاَلةت (٢٠) لة كةمترئةو كةمبوونةوةى طيانيانلةدةستداوة،هاوآلتييان هؤشياركردنةوةى بؤ رَيذةيةش

تيمةكانمانةوة». لةاليةن دةطةإَيتةوة

ناوضةكان ٨٠٪ىثاكنةكراونةتةوة

و رَيكخراو ضةند ساَلة (١٨) هةرضةندةهةرَيم حكومةتى دواتريش كؤمثانيايةكءبةآلم كردووة، ميندا هةَلطرتنةوةى لة كارىثيسبووةكان رووبــةرة (٨٠٪)ى تائَيستا

ثاكنةكراونةتةوة.ضةند لة كة ناكات، لةوة نكؤَلى ميروانناوضة كةمى رَيذةيةكى رابردوودا ساَلىبةآلم ثاككراونةتةوة، مينإَيذكراوةكانبودجةو كةميى كاديرو روونيدةكاتةوة، كةوتى: هؤكاربوونء رَيطرييةكان ئامَيرو

(ئَيم رَيكخراوى تةنيا (١٩٩٥) «تاساَلىضةند ئةويش دواى كاريكردووة، جى) ئةىئيشيانكردووة، كؤمثانيايةك و رَيكخراو–١٩٩٧) لةساَلى نةبووة، ثَيويست وةك كةرَيكخراوى يوئَين لةإَيى يونَيثسةوة (٢٠٠٣رَييةوة لةو كردووةء مينى ثاكسازيى كارىباشى كوردى ثةروةردةبوونء زؤر ستافىلةوة باس ئةو لَيوةرطرتن». سوودمانو رَيكخراو ئةو سةرجةمى كة ــات، دةكلةساَلى حكومةت هَيندةى كؤمثانيايانةوتيشى: نةكردووة، كاريان (٢٠٠٥)ةوةساآلنة لةو زؤرَيك زؤربوو رؤتين «سةرةتاحكومةتى كارنةكراوة، ثَيويست وةكلةساَلى بةآلم نــةدةدا، رَيى زؤر عَيراقىكارةكةى حكومةتى هةرَيم خؤى كة (٢٠٠٥)طشتيى بةإَيوةبةرَيتيى لةإَيى ئةستؤ طرتةمين دةزطاى سلَيمانىء لة مين كاروبارىبكةين، كارةكان بــةراوردى هةولَير لة بة كردووة كارمان رابردوو هَيندةى ثَينج

كةمتر». زؤر بودجةيةكىبةشَيكن كةموكوإييةكان رَيطريىء بؤ ثةيوةنديدارةكان اليةنة ثاساوى لة

خؤى. وةك ناوضانة ئةو مانةوةىكاروبارى راطةياندنةكةى بةإَيوةبةرىدةكــاتء رَيطرييةكان بة ئاماذة مين،بودجةى يةكةمدا تشرينى «لةمانطى دةَلَيت:

ئةوةش تةسديقكراوة، بؤ ـــان (٢٠٠٩)ملةإَيى ئَيمة ضونكة راطرتووة، ئيشةكانىوادةيةوة لةو كاردةكةينء تةندةرينةوةناوضةكاندا، لة ــت دةكــرَي دةستبةكارئةوةش شاخاوين، ناوضةكان لةوة جطةهةروةك هةندَيك كارةكانى قورسكردووة،ديكةش رَيطريى شَيوَينراون، كَيَلطةكان لةكةميى بــودجــةو كةميى وةك زؤرة،

كارمةندء ئامَير».

ئيدارةيية دوو هَيشتائامَيرى دوو رابــــردوودا لــةمــاوةىجياكردنةوةى دياريكردنء بؤ ثَيشكةوتوومينى دةزطاى بؤ تانك مرؤظء دذة مينىبةآلم تةرخانكراوة، ــؤك ده هةولَيروسلَيمانى بؤ هاوشَيوة ئامَيرَيكى هيضزؤرترين لةكاتَيكداية ئةوة نةكإدراوة،ثارَيزطاى ســنــوورى لــة مين ـــذةى رَيشارباذَيإ، بةتايبةت ثَينجوَينء سلَيمانيداية،بؤ ئةوة بةإَيوةبةرَيتييةكةش بةرثرسانىدةطةإَيننةوة، فةرمانطةكان يةكنةطرتنةوةىكابينةى (٢٠٠٦)ةوة لةساَلى كة لةكاتَيكداسلَيمانى) هةولَيرو (ئيدارةى يةكطرتوو

ثَيكهَينراوة.

وتى: لةوبارةيةوة ئةحمةد، ميروانكإيوة ئةَلمانيا لة وآلتى «ضةند ئامَيرَيكمانكة دةستمان بطاتة بةمنزيكانة هيواين بةهةولَيرو بؤ ئامَيرانةشى ئةو باشن، ئامَيرىبةآلم ثَيشكةوتوون، زؤر كإدراون دهؤكئامَيرانةش ئةو جياوازيى طرانن. زؤرزياترةو تواناى هةولَير ئةوةى كة ئةوةيةدةكاتةوة»، جيا ديكة كانزاكانى لة مينكرد، ئامَيرةش ئةو طرانيى نرخى لة باسى(٥٠) بةو دةتوانن دةَلَيت، خؤى وةك كةبكإن، ديكة ئامَيرى (٥) دؤالرة هــةزاراليةنة حكومةتء «سوثاسى وتيشى: بةآلمئةوةشمان ثةيوةنديدارةكان دةكةين ئةطةرنةكراوة تةقسيريى هةرضةندة بكإن، بؤزؤر بؤ ئــةوةش بةآلم ئامَير، كإينى لةخودى كة ثَينجوَين، وةك ثَيويستة ناوضة

تَيداية». ئاسنى شاخةكانىدةزطـــاو كــة ــى خــســتــةإوو ــةوةش ئهةولَيرو لة مين طشتيى بةإَيوةبةرَيتيىكة نــةطــرتــووةتــةوة يةكيان سلَيمانى ناوضةكانء ثاكردنةوةى كةم هؤكارَيكى«هةرضةندة وتى: ئامَيرةكانة، جياوازيىدةزطا دةربإيوة خؤمان ئامادةيى ئَيمةهةية ثرؤذةياسايةكيش يةكبطرَيتةوةءلةطةأل مين دةزطـــاى كة ثةرلةمان لة مين كاروبارى طشتيى بةإَيوةبةرَيتيى

طشتطير دةزطايةكى بؤئةوةى يةكبطرَيتةوةتائَيستا بةآلم بكات، كارةكان كوردستان لةبؤ بَيت رةنطة هؤكارَيكيش نةكراوةء ئةوةئةو تائَيستا كة كوردستان، لة مين ثاكسازيىنةطرتووةتةوة، يةكيان طةورةية دةزطا دووهةر كة ئةوةى هؤي بووةتة جطةلةوةشسنوورى بؤ بكات داواكارييةك اليةنةى ناشزانين نيية، كارةكانيان يةكسان خؤيء

هؤكارى يةكنةطرتنةوةكة ضيية».

كوردستان ديكةش (١٠) ساَلىثاكناكرَيتةوة

كة ــاوا، ــؤت ئ رَيكةوتننامةى بةثَيى(١٥٦) نَيودةوَلةتييةو رَيكةوتننامةيةكىدةكةنء كوردستانيش ئيمزاى لةسةر وآلت(١٠) لةماوةى دةبَيت ــردووة، ك ئيمزاىمين لة خاكةكةيان وآلتانةى ئةو ساَلدا عةمباركراوانةش مينة ئةو ثاكبكرَيتةوةءبةثَيى بةآلم ببرَين، لةناو هةيانبَيت ئةطةركاتة ئةو تا كوردستان بةرثرسان وتةىترسى ــةوةش ئ ثاكناكرَيتةوةو مين لة

كردووة. زياتر قوربانيدانىكة روونــيــكــردةوة، ئةحمةد ميروان (٢٠٠٨)ةوة لةساَلى ئيمزاكردنةكةيانجَيبةجَيكردنةوةو ــوارى ب كةوتووةتةكوردستان (٢٠١٨) لةساَلى دةبَيت بةوثَييةرايطةياند: بــةآلم ثاكبكرَيتةوة، مين لةلة كوردستان ــةروارة ب «لةو ناتوانرَيتكةميى بةهؤى ئةوةش ثاكبكرَيتةوة، مينبةردةممان، رَيطرييةكانى زؤريى تواناكانءداواى ــةدا ــك دي كــؤبــوونــةوةكــانــى ــة ل

دةكةين». ماوةية ئةو درَيذكردنةوةى

162009/11/17 سَيشةممة (556) ذمــارة [email protected]بةدواداضوون

لَيكةوتووةتةوة بريندارى قوربانيىء هةزار (١٣) لة زياتر

ثاكنةكراونةتةوة كوردستان مينأَيذكراوةكاني ناوضة (٨٠٪)ى

كوردستان بؤ هةرَيمى دةنَيرنةوة دةرةوة تةرمةكانيان كوردةكانىعارف ستارة

لة كوردةكاني دانيشتووي طروثَيكسندووقي بةناوي سندووقَيك ئةوروثا

هاوبةشي دابينكردني خةرجييكوردستان، بؤ تةرم ناردنةوةي

هةتا رايدةطةيةنن دروستدةكةنءئةركة دةطرَيتة ئةم دةزطايةكي فةرمييئةركة ئةم هاوبةش سندووقي ئةستؤي،

بةإَيوةدةبات.

بةرثرسي سابير، عةلي هــاوذيــنرؤذنامةي بة سويسرا، لة سندووقةكة ــردوودا راب لة «لةبةرئةوةي راطةياند:

مردن حاَلةتي تاراوطةدا كورداني لةنَيوــةردةوام ب داهاتووشدا لة ـــداوةء روويناردنةوةي بةمةبةستي طرنطة بؤية دةبَيت،سندووقَيكي كوردستان بؤ تةرمةكانيان كة ئــةوانــةش ثَيكبهَينرَيتء هاوبةشئابوونةوة رَيطةي لة لَيي دةبن سوودمةند

دةكةن». سندوقةكةدا لة بةشدارييبةوتةىهاوذينعةلىئةركيسندوقةكةرووفاتي ناردنةوةي خةرجيي دابينكردنيوآلتء هيض كؤضكردووة بؤ خاكي كةسيدابينكردني كؤمةكَيكي ديكةي وةك ئةركءكةسةي ئةو رَيطاي سةفةرء خةرجيي

دةطةإَيتةوة، ناكات. لةطةأل تةرمةكةبةهؤى كوردستان هةرَيمى خةَلكى زؤر بةسةريانةوة ئايين كاريطةريى

ئةمةش دةدةن، مردوو ناشتنى بة طرنطىهةرَيمى شارةكانى لة كة وايــكــردووةموَلكَيكى ناحيةكانياندا قةزاء كوردستانء

تةرخانكراوة. طؤإستان بؤ زؤركؤمةآليةتي توَيذةري رةشيد، شوانلة رَيزطرتن خةَلكدا لةناو تائَيستا ثَييواية؛بؤية ماوة، مردوو طؤإي ثرسةء بؤنةي تةرمي هَينانةوةي توَيذةرة ئةو بإواي بةلة هةرضةندة ئةوروثا، نيشتةجَيي كوردانىبةآلم ثإبن، طؤإستانةكانيش كوردستانكوردستان، دةهَيننةوة بؤ هةرَيمى تةرمةكةمابَيت يان شوَين كة نابَيت كَيشة ئيدي ئةوةبكإدرَيت، بؤ زةويشي لةوانةية بةَلكو نا،لة زؤر رَيز ئيسالمدا لةناو كة بةتايبةتي

دةطيرَيت. مردوو

كةس (٣) لة كة سندوقة ئةم دةستةيحكومةتي دامودةزطاكاني ثَيكهاتووة،ئاطاداردةكةنةوة هةرَيميش عــَيــراقءبكةنء سندووقة بةم ثَيويست كؤمةكي ئةركة ئةم خؤى حكومةت ئايندةشدا لة

ئةستؤ. بطرَيتةلة بةوةشكرد؛ ئاماذةى عةلى هاوذيندةستةكة ويذدانييةوة ياساييء روويدةبنء بةرثرسيار سندووقةكة كاري لةهةر ئةستؤء دةطرنة ئيشوكارةكانيخةرجيء دةستى جارَيك مانط سآراطةياندنةكاندا لةبةردةم ثاشةكةوتيدةزطايةكي ئةوكاتةي هةتا دةكات، ئاشكرادةطرَيتة ئةركة ئةم حكوميي فةرميي

ئةستؤ.

عَيراق ئــازاديــى ثإؤسةى ثَيش تا كؤمةك وةك دةرةوة كوردانى مانطانةهةَلةبجةء منداآلنى بؤ دةناردةوة ثارةيانبؤ ئَيستادا ثارة لة بةآلم نةخؤش، خةَلكانى

تةرخاندةكةن. سندووقة ئةوئةو ذمارةي رةشيد شوان بإواى بةبةراورد بةوانةي دةرةوةن بة كوردانةي لةكةمن زؤر حاَلةتانةش ئةو كةمنء ناوخؤ،وآلت، بؤ بهَينرَيتةوة مردوو تةرمي كةلة طوزارشت لةوانةية كَيشةء نابَيتة بؤية

بكات. كةس زؤر خواستي بؤضوونءباشى بة كؤمةآليةتيية توَيذةرة ئةوبؤ سندووقة، كؤمةك ئةو لة شوَيني دةزانىهةرَيمى لة كةمدةرامةت نةخؤشء منداَليكؤبكرايةتةوة. سندووقَيكدا لة كوردستان

وآلتةكةى يةكَيكة لة ثيَنج عَيراقزؤرترين كة مين بة ثيسبووبةثَيى تَيداية، مينى ريَذةى

ثةيوةنديدارو داتاى اليةنة ئاماروتايبةتمةندةكانيش ريَكخراوة

لةسةردةمى رذيَمى ثَيشووداناوضةى (٥) هةزار نزيكةى(٣) هةزارو (١٠٠) كوردستانكة تَيدابووة، مينى كيََلطةى

(٨٥٠)كم نزيكةى رووبةرةكةىبةر شَير ثشكى دووجايةء

كوردستانء بةتايبةت سلَيمانى(٧) مليؤن نزيكةى كةوتووة،ضيَنراوة، رووبةرةدا لةو مين

ئةو (٢٠٪)ى نزيكةى تائَيستا كةثاككراونةتةوة ريَذةية

Page 18: rozhnama

19 2009/11/17 سَيشةممة (556) بـةدواداضــوونذمــارةnawxo. [email protected]

عةبدوإلةحمان شارا

لة داوا سلَيمانى ــي ــي ــارةوان شرةزامةنديي دةكات شارةوانى وةزارةتىحةوت ــةدةرةوةى ــاردن ن بؤ دةرببإَيت بةمةبةستى شارةوانى ستافى لة كةسلةسةر راهَينان خولى لة بةشداريكردنخاشاك. خؤألء ثاككردنةوةى كارطةى ئةنجومةنى ئةندامَيكي ئةوكةسانةدا لةناوئةندازيارَيكي مافناسَيكء شارةوانيء

هةن. كشتوكاَليسلَيمانى شارةوانيى نووسراوةدا، لةوكة دةكات شارةوانييةكان وةزارةتى لة داوائيفادكردنى لةسةر دةربإَيت رةزامةنديىبةمةبةستى وآلتى ئيتاَليا، بؤ فةرمانبةر (٧)ئةو لــةســةر راهــَيــنــان ــولء خ بينينى

W.B.G GLOBAL) كؤمثانياى كارطانةىبؤ دةيهَينَيت، ئيتاَلى RECYCLINE)ىشارى خاشاكى خؤألء ضارةسةركردنى

رؤذة. (١٥) ئيفادةكة سلَيمانىءهةريةك لة ثَيكهاتوون فةرمانبةرةكانئةندامى ئةحمةد، ئيسماعيل (ناميق لةئةحمةد رزطار شارةوانى، ئةنجومةنىخزمةتطوزاريى، بةشى لَيثرسراوى حسَين،ئةحمةد مافناس، رةفيق، ئةنوةر فوئاد

كشتوكاأل، ئةندازيارى عــارف، رةشيدئةندازيار، محةمةد، مةحمود سامانئاراس ئةندازيار، محةمةد، جةميل رَيبين

عةبدولمةجيد حسَين، ئةندازيار).شارةوانيى لة تايبةت سةرضاوةيةكى«ئةو راطةياند: رؤذنامةى بة سلَيمانىكارطةى بة ثةيوةندييةكيان هيض كةسانةخؤألء (ريسايكلين)ى بةكارهَينانةوة

نيية». خاشاكةوةسةرؤكى مةحوى، عومةر بارةيةوة لةموتى: رؤذنامة بؤ سلَيمانى، شارةوانيىئيشة ئةو سةرثةرشتياريى ئةوانة «بةَلَيخزمةتطوزاريية، ئةوةى كة دةكةن، ئةوةىخةَلكَيكى ئيشيكردووة، ثرؤذةكاندا لةئةو نةبَيت بةسةر ثةيوةنديى نيية كة تَيدا

ثإؤذةيةوة».مافناسةكةوة، ئيفادةكردنى لةبارةىبةوةكرد؛ ئاماذةى شارةوانى سةرؤكىثةيوةنديى دةكرَيت ئيفاد لةبةرئةوةلة لةكاتَيكدا هةية، طرَيبةستةوة بةنةكراوةء طرَيبةست باسى نووسراوةكةدالةسةر كراوة راهَينان خولء بينينى باسى

كارطةكان.شارةوانيش تايبةتةكةى سةرضاوةشَيوةيةك بةهيض كة دةكــات، ئاشكراى

ثةيوةنديى شارةوانى ئةنجومةنى ئةندامىئةندازيار نييةء ريسايكلينةوة كارطةى بةئةمساَلدا تةنيا لة مةحمود محةمةد) (سامان

وآلت. دةرةوةى نَيردراوةتة سَيجارئةندازيارةكانةوة لةبارةى هةروةهاهؤكارى سلَيمانى شارةوانيى سةرؤكىبؤئةوةى دةطَيإَيتةوة ئيفادكردنةكةيانراستةوخؤ مةدةنينء ــدازيــارى ــةن «ئدةكــةن». كارطةكة سةرثةرشتيارىــارف، ع رةشــيــد ئةحمةد لةكاتَيكدائةندازيارى نةك كشتوكاَلة، ئةندازيارى

مةدةنى.لــةوةدةكــات، بــاس مةحوى عومةر ثإؤذةية ئةو بؤ زةوى شارةوانى كةبؤ خاشاكيشى خــؤألء ديــاريــدةكــاتءفةرمانبةرانةش ئــةو ــةوةء ــت ــوازَي دةطلة ئاطاداربوون بؤ شارةوانينء كارمةندى

دةكةن. ثإؤذةكة سةرثةرشتى ئيشةكانكؤمثانياكانى بوارى لة خاوةنى يةكَيكخؤألء ثاككردنةوةى خزمةتطوزاريىبهَينرَيت، ناوى نةيويست كة خاشاك،«كارطةى كة ـــردةوة، ك ــةوة ل جةختى بة ثَيويستى خاشاك خؤألء ريسايكلينىنةك هةية، كارةبا ميكانيكء ئةندازيارى

كشتوكاأل». مةدةنىء ئةندازيارى

كشتوكاَلي ئةندازيارى مافناسء ئةنجومةنء ئةندامى سلَيمانى، شارةوانيى

دةرةوة دةنَيريَتة خاشاك خؤألء ثاككردنةوةى خولى بؤ

مةجيد نيان

لة نَيودةوَلةتيى DBXى ثَيشانطاى(٥) دواى (١١/١٤) رؤذى كة سلَيمانىبة كؤتايى كاآلكانى، نمايشى لة رؤذكةمى بةشداريى بةهؤى هَينا، كارةكانىببَيتة نةيتوانى طةورةكانةوة، كؤمثانيائامادةبووانىء رؤَلى جَيطةى رةزامةنديى

دةبينى. ناوخؤيى بازاإَيكىكؤمثانيا لـــة زؤر ــكــى ــةشــَي بطرَيبةستيان ثَيشانطاكة بةشداربووةكانىثَيشانطاي نةكردء اليةنَيكدا هيض لةطةألبيني، ئاسايي بازاإَيكي وةك ئةمساَليانتَيدةكاتء رووي ئاسايي خةَلكى هةر كةخــاوةنــكــارةكــان شـــارةزاو كةساني

ثَيشانطاكة. بؤ نةإؤيشتوونكارمةندَيكى كــة محةمةد ئـــاراملةبارةى بوو، كؤمؤنيكةيشن كؤمثانياى

«ئةم وتى رؤذنامة بؤ ثَيشةنطاكةوةلةدةستداوةء خؤي رؤَلــي ثَيشانطايةوةك نــةك ئاسايية، بازاإَيكي وةك

نَيودةوَلةتيي». ثَيشانطايةكيبة تايبةتة كؤمؤنيكةيشن كؤمثانيايثةيوةنديية نوآء تةكنؤلؤذياى ئامَيرىتةلةفؤنء ئينتةرنَيتء طشتييةكانءتةكنةلؤذياية ئةم بــةآلم تةلةفزيؤن،يان ناوخؤيي كؤمثانيايةكي هيض سةرنجيرَيككةوتنء هيض رانةكَيشاء حكومةتي

ئيمزا اليةنَيكدا هيض لةطةأل طرَيبةستَيكىنةكرد.

فوئاد، ميشَيل ماجد لةبةرامبةردارَيطةثَيدراوي بــةإَيــوبــةري جَيطري بؤ عَيراق لة نَيودةوَلةتييةكان كؤمثانيابة ثَيشانطاكان كؤنطرةو رَيكخستنيئةمساأل ثَيشانطاي راطةياند، رؤذنامةيبةَلَيندةرايةتىء بيناسازييء بواري لةكارةباييء ئامَيرة وةك ديكةي بوارةكانيديكةي ــواري ب زؤر ناوماَلييةكانء

بووةء ثَيشكةوتووةكاندا ئامَيرة خوَيندنءئيمزاكردووة. طرَيبةستيان كؤمثانيا (٨٥)لة نَيودةوَلةتيى DBXى ثَيشانطاى لةبةشداربوون (٢٢٢)كؤمثانيا سلَيمانى،نــاوخــؤيــىء ــيــايــان (٧٠)كــؤمــثــان ــة ك(٥٠)كؤمثانيايان ئَيرانىء (٧٥)كؤمثانيايانبوون، عةرةبى (٢٥)كؤمثانيايان عَيراقىءديكةى وآلتانى لة كؤمثانيايةكيش ضةندهؤَلةنداء يابانء سويدء ئةمريكاء وةك

توركياوة هاتبوون.

دةأوات ناوخؤيى بازاأَيكى بةرةء نَيودةولَةتيى (DBX)ى ثَيشانطاى

Page 19: rozhnama

182009/11/17 سَيشةممة (556) ذمــارة nawxo. [email protected]بةدواداضوون

عةبدوإلةحمان شارا

كورسييةكانى ــادكــراوى زي ــذةى رَيثارَيزطاكانى بؤ عَيراق نوَينةرانى ئةنجومةنىثارَيزطاكانى لةضاو كوردستان هةرَيمىهةرسآ بؤ كةمةء زؤر عَيراقدا ديكةىكورسى (٣) تةنيا هةرَيم ثارَيزطاكةى(١٥) بؤ كة لةكاتَيكدا ئةمة زيــادكــراوة،كورسى (٧٤) عَيراق ديكةى ثارَيزطاكةى

زيادكراوة.هةَلبذاردنةكانى بــاآلى كؤمسيؤنىكورسييةكانى ذمارةى ئاشكرايكرد عَيراقعَيراق نوَينةرانى داهاتووى ئةنجومةنىهةزار هةر (١٠٠) بؤ دةبَيتء (٣٢٣) كورسىلة ثةرلةماندا نوَينةرَيك هاوآلتييةكى عَيراقىكورسييةكانيش زيادكردنى بؤ دادةنرَيتءدانيشتووان خؤراكى فؤرمى بة ثشت

دةبةسترَيت.ــراوى ــةن ــةي راط دواهــةمــيــن بةثَيى عَيراق هةَلبذاردنةكانى باآلى كؤمسيؤنىئةنجومةنى كورسييةكانى زيادكردنى لةذمارةى بةغدا ثارَيزطاى عَيراقدا، نوَينةرانىدةبَيتة كورسييةوة (٥٩) لة كورسييةكانىلة بــةســرة ثــارَيــزطــاى كــورســىء (٦٨)كورسىء (٢٤) بووةتة كورسييةوة (١٦)بووةتة كورسييةوة (١٩) لة ثارَيزطاى موسألثارَيزطاكانى بؤ بةهةمانشَيوة كورسى، (٣١)

عَيراق. ناوةإاستء باشوورى ديكةيهةرسآ لة تَيبينيية جَيطةى ئةوةى بةآلم(٣) تةنيا كوردستاندا هةرَيمى ثارَيزطاكةىلة هةولَير ثارَيزطاى زيادكراوةء كورسىكورسىء (١٤) بووةتة كورسييةوة (١٣)بووةتة كورسييةوة (٧) لة ثارَيزطاى دهؤكوةك سلَيمانييش ثارَيزطاى كورسىء (٩)ئةمة كة بةردةكةوَيت، كورسى (١٥) خؤىرَيذةى سروشتى زيادكردنى بةثَيضةوانةى

هةرَيمدا. لة دانيشتووانةبــةإَيــوةبــةرى عوسمان، مةحمود زيادكردنى بة سةبارةت سلَيمانى، ئامارىكوردستانء هةرَيمى دانيشتووانى رَيذةىبة سلَيمانى ثــارَيــزطــاى بةتايبةتبيش(١٥) كة «سلَيمانى راطةياند: رؤذنامةى(٥٠٠) مليؤنء (١) بؤ دانراوة بؤ كورسىدانيشتووانى لةكاتَيكدا دانراوة، كةس هةزار(١٩٣) هةزارو (٦٣٥) مليؤنء (١) سلَيمانىبة ثَيداضوونةوة ثَيويستة لةبةرئةوة كةسة،بة بكرَيتء خؤراكةكاندا فؤرمى ذمارةىهةرَيم دانيشتووانى رَيذةى بةثَيى وردييء

دياريبكرَيت. كورسييةكانسةرذمَيرييةكى نةبوونى بةهؤىرَيــذةى ناتوانرَيت عَيراقدا، لة دروســتعَيراق ثارَيزطاكانى سةرجةم دانيشتووانىوةكخؤىبزانرَيت،ئةمةشكؤمسيؤنىباآلىناضاردةكات هةَلبذاردنةكان سةربةخؤىبؤ ببةستَيت ــؤراك خ فؤرمى بة ثشت

دانيشتووان. رَيذةى دياريكردنىئةوةشى سلَيمانى ئامارى بةإَيوةبةرىكوردستاندا هةرَيمى لة كة خستةإووهاوآلتييان، طوزةرانى باشبوونى بةهؤىخؤراك فؤرمى خَيزانةكان لة ذمارةيةكوةرطرتنى بؤ ناضن يان ناكةنةوة، نوآزيادكردنى لةكاتى ياخود خؤراكةكانيان،

منداَلبوون) (وةك خَيزانةكانيان ئةندامَيكىوتيشى: دةرناكةن، بؤ خؤراكى فؤرمىدروستدةكات، طــةورة كَيشةى «ئةمةششت زؤر بــؤ خـــؤراك فــؤرمــى ضونكة لةكاتى بةتايبةت ثَيدةبةسترَيت، ثشتىبةردةوام ئَيمة هةرضةند هةَلبذاردنةكاندا،لةو بةآلم هاوآلتييان، داوةتة هؤشداريمان

ناكةن». هاوكاريى رووةوةــود عــوســمــان ــم ــةح ـــات م ـــاوك ههةرَيم حكومةتى كة زانى بةثَيويستيشىرَيـــذةى ــى ــردن ــادك زي كةميى ــةســةر لزيادكردنى زؤريى هةرَيمء كورسييةكانىعَيراق ديكةى ثارَيزطاكانى كورسىوتى: هةبَيتء هةَلوَيستى نةبَيتء بَيدةنطهةرَيم ثةيوةنديدارةكانى اليةنة «ثَيويستةساغ راستييةكان بكةنء بــةدواداضــوونهةرَيم دانيشتووانى رَيذةى تاكو بكةنةوة،

خؤى». جَيطةى بضَيتةوةخؤراكى كؤمثانياى ديكةوة لةاليةكىلةضةند رؤذى هةرَيم هةرسآ ثارَيزطاكةىخؤيان دانيشتووانى ذمارةى رابــردووداعَيراق، بازرطانى وةزارةتى وةفدى داوةتةــةوة وةزارةت لةو كة رَيذةيةى ئةو بةآلملةو كةمترة نييةو دروست ئاشكراكراوة ثَييداون. خؤراك كؤمثانياكانى كة رَيذةيةيبةإَيوةبةرى محةمةد، ئةحمةد بةيانبة سلَيمانى، خؤراكى ثسوَلةى رَيكخستنيكة رابردوو هةفتةى راطةياند: رؤذنامةىهاتن عَيراق بازرطانى وةزارةتــى وةفدىخؤراكى فؤرمى رَيــذةى دواهةمين ئَيمة(١) مليؤنء (٦٣٥) كة دانآ، دانيشتووانمانلةساَلى لةكاتَيكدا كةسة، (١٩٣) هةزاروكةس هةزار (٥٠٠) مليؤنء (١) (٢٠٠٥)داهةزار (٧٧) لةمساَلدا بةوثَييةش بووين،وةزارةتى لة بةآلم زياديكردووة، كةسمان

ساَلى رَيذةكةى هةر عَيراق بازرطانىهةذماركراوة». (٢٠٠٥)

ئاماذة عَيراق بازرطانى وةزارةتــىدانيشتووانى رَيــذةى كة ــات؛ ــةوةدةك بئةوةى وةك خؤراك فؤرمى بةثَيى عَيراق رَيذةى دروستةو راطةيةنراوة لةئَيستاداهةرَيمى كورسييةكانى زيادكردنى كةميىخستنةوةى كةميى بةهؤى كوردستان

هةرَيمدا. ثارَيزطاكانى لة منداَلةوةزارةتى بريكارى زةنطةنة، سوةيبةبؤ رؤذنامة لةم بارةيةوة بازرطانى عَيراق،رؤشنبيريى هؤشياريىء «بةهؤى وتى:ساَلى لةضةند هةرَيمةوة، دانيشتووانىرَيذةيةكى كوردةكان خَيزانة رابــردوودابة ئةمةش خستووةتةوة، منداأل لة كةميانناوةإاستء ثارَيزطاكانى لةطةأل بةراوردزياتر هةية وا خَيزانى كة عَيراق، باشوورى(١٢) هةية وا خَيزانى هةيةو منداَلى (٨) لة

كةسن».لة خستنةوة وةضة كةميى لةبةرامبةرلةدواى كوردستاندا، هةرَيمى خَيزانةكانىتةقينةوةء عَيراقةوة ئازاديى ثإؤسةىثارَيزطاكانى لة تيرؤرستييةكان كردةوةثَيضةوانةى عَيراقدا، خوارووى ناوةإاستءئةنجومةنى كورسييةكانى بةرزةى رَيذة ئةوثارَيزطاكانى بؤ كة عَيراقة، نوَينةرانى

عَيراق دانراوة. ناوةإاستء خوارووىكؤمسيؤنی حه يدهری، سهرؤكی فهرهجهــهَلــبــژاردنــهكــان، ــاآلی ســه ربــهخــؤی ب

٢٠٠٧) تؤماری «كؤمسيؤن رايگهياند:جياوازييةكی نوَيكردووةتهوهو ٢٠٠٨)ی –(٢٠٠٩)دا، ساَلى تؤماری لهگهأل ههيه زؤری

نامهنتقين. ناسروشتیء ژمارهكانی كهذمارةى كرد، كة حهيدهری ئاشكراشيمليؤنء (١) له موسأل ثارَيزطاى دانيشتووانى

(٣) بووةته دهنــگــدهرهوه ــهزار ه (٩٠٠)ههرَيمی شارهكانی ههزارء (٣٠٠) مليؤنءههولَير كورسیء دوو دهؤك كوردستانيشسلَيمانيش ــادكــردووةء زي كورسييهكیكؤمسيؤن (٢٠٠٧)ی ساَلى تؤماری بهپَيی ههزار دهنگدهری ههيهء (١) مليؤنء (٦٠٠)بكرايه، تهرخان بؤ كورسی (١٦) دهبوايه

كهمكراوهتهوه. لَي كورسييهكی بهآلمدواى عَيراق هةَلبذاردنةكانى ياساى ثةسةندكرا، ثةرلةمان لة زؤر طفتوطؤيةكىثةرلةمانى لة ــورد ك نوَينةرانى ــةآلم بئةو لةبةرامبةر كةمتةرخةمبوون عَيراقهةرَيمى ثارَيزطاكانى بؤ كة كورسيانةى

دياريدةكرَيت. كوردستانبةغداوة لة ئاطادار سةرضاوةيةكى ضةند ثَيش كة ئاشكراكرد، رؤذنامةى بؤراطةياندنىذمارةىكورسييةكان، رؤذَيكلةعَيراق بازرطانى ـــى وةزارةت نوَينةرىلة كوردستان هاوثةيمانى ليستى لةطةألكؤبووةتةوةو عَيراق نوَينةرانى ئةنجومةنىكورد كورسييةكانى كةميى مةترسيى لةــةوان ــةآلم ئ ب ــةتــةوة، ــادارى كــردون ــاط ئ

كةمتةرخةمبوون.ئةو بةرثرسيارَيتيى سةرضاوةكةهةرَيمى ــــةإووى رووب كــة كَيشةيةىئةستؤى دةخاتة بووةتةوة كوردستان«كَيشةكة وتى: بةغداء لة كورد نوَينةرانىوةزارةتى كة طةورةترة لةوة سياسييةو

بكات». ضارةسةرى بازرطانىــارةى ذم كــةمــكــردنــةوةى كَيشةى هةرَيمى ثارَيزطاكانى كورسييةكانىبة نةطةيشتووة هَيشتا كــوردســتــانسةرؤكى بازنةى عةبودى، بنبةستء قاسمئاماذة باآل، كؤمسيؤنى هةَلبذاردنةكانىسياسييةكان قةوارة «ئةطةر دةكات؛ بةوة

كَيشةيةك رووةوة لةو دةنطدةران يانبة ثَيشكةش سكاآل دةتــوانــن دةبينن،بة كؤمسيؤنى سةر ئةنجومةنى كؤمسيارانىئةنجومةنيش بكةنء هةَلبذاردنةكان باآلىئةوكاتةش تةنانةت دةدات، خؤى بإيارىئاراستةى ظيتؤ دةتوانَيت دادوةريى دةزطاىبكات». كؤمسياران ئةنجومةنى بإيارةكةى

(٢٠٠٩/١١/١٥) رؤذى ترةوة لةاليةكىلةدانيشتنَيكى كوردستان ثةرلةمانىياساى ــارةى دةرب طفتوطؤى نائاساييدانوَينةرانى ئةنجومةنى هةَلبذاردنةكانىدةنطدةران ناسروشتيى زيادبوونى عيراقءباآلى كؤمسيؤنى راطةياندنى بةثَيىسةرؤكى كردء عَيراق هةَلبذاردنةكانىئاماذةى كةركوكى كةمال د. ثةرلةمان جةالل ئاراستةى نامةيةكى كة بةوةكردكردووةو سةرؤك كؤمارى عَيراق تاَلةبانىبؤئةوةى كاربكات كة لَيكردوة داواى تَييدادووبــارة عيراق نوَينةرانى ئةنجومةنىثَيداضوونةوةبةمادةى(١)ىهةموارىياساىلةوةدةكات هةَلبذاردنةكاندا بكةنةوة كةباسكورسيةكة هاوآلتييةك (١٠٠)هةزار هةر بؤبازرطانىء ـــى وةزارةت ئــامــارى بةثَيى بؤ كورسييةكان ذمارةى (٥٪)ى رَيذةىكؤتاكان كورسى رَيذةيةش لةو قةرةبووةوبؤ بكرَيت زياد رَيذةية كةئةم ــت، دةدرَيبةهؤى هاوكات كورسييةكان، (١٨٪)ىدانيشتوان طشتيى كةسةرذمَيريى ئةوةىمتمانةنين، جَيى ئامارةكان ئةنجامنةدراوةءلةنَيوان دادةثةروةريى ثاراستنى بؤ بؤيةرَيــذةى عَيراقدا ثارَيزطاكةى ــةر(١٨) هلةاليةن ثةسةندكراوة كةثَيوةرَيكى ٪٣رَيذةى زيادبونى بؤ نةتةوةيةكطرتوةكانةبؤ بةبنةمايةك بكرَيت لةعيراقدا دانيشتووانكورسييةكان. دابةشكردنةوةى سةرلةنوَي

داهاتووى عَيراقدا لة هةلَبذاردنى يةكةمة سلَيمانى زةرةرمةندى

عومةر بةرهةم

ثةيوةنديي، بواري شارةزايةكي ضةندعَيراق حكومةتي ثَيشكةشي داواكارييةكيانكؤمثانياكاني ئةوةي داوابكات لة بؤ كردووة،نرخي هةيني ــي رؤذان كة مؤبايل تؤإي

بَيت. ثةيوةنديكردن بة خؤإاييدةست وَينةيةكي كة نووسراوَيكدا لةضةند رابردوو هةفتةي كةوتووة، رؤذنامةتؤإي ــواري ب شارةزايةكي ئةندازيارءبةردةم خستووةتة ثَيشنيازَيكيان مؤبايل، كَيشةء ئةو لةبري كة عَيراقي حكومةتي هةيانة كؤمثانيايانة ئةو كةموكووإييانةيتؤإةكانياندا، ضاككردنةوةي رؤذانــي لة ئةو قــةرةبــووكــردنــةوةي بؤ هــةروةهــا

ثَيياندةطات، هاوآلتييان طةورانةي زيانةهةيني ـــي «رؤذان دةزانـــن ثَيويستي بة مؤبايلء تــؤإي رَيــي لة ثةيوةنديكردن

بَيت». بة خؤإايي نؤرماَلةوة«ئــةم ــووة: ــات ه ــةدا ــراوةك ــووس لــة نهةموو بؤ بةرزدةكةينةوة داواكارييةلةسةر كاربكةن كة عَيراقدا لة بةرثرسانتةلةفؤنييةكان، ثةيوةنديية بةخؤإاييكردنيبؤ ئةو كؤمثانياكان خةآلتي ئاسانترين وةكوراستةوخؤي زةرةرمةندي كة هاوآلتييانةيمؤبايل بوون». تؤإةكاني خراثيء ناجؤرييئةندازيارء بوترس، سةركيس نائيلهَيَلي مؤبايلء تؤإةكاني بواري ثسثؤإيهةيني «رؤذي رايطةياند عَيراق، لة نؤرماألناكرَيتء فةرميي دةوامي دامودةزطاكاندا لةكة بةشَيوةيةك دةدةن، ثشوو هاوآلتييانكاري عَيراق بازرطانييةكاني ناوضة بازاإء

رؤذةدا لةو دةكرَيت بؤية هةر ناكرَيت، تَيدادياريكراو خةآلتَيكي كؤمثانيايانة ئةوثةيوةنديية بكةنء هاوآلتييان ثَيشكةشي

خؤإايي». بكةنة تةلةفؤنييةكانيانثَيشكةوتووةكاني وآلتة لة زؤرَيك لةهةفتةدا ثشووي رؤذانـــي لة جيهاندا،خؤإايية، بة مؤبايل بة ثةيوةنديكردن فــةرةنــســا... بةريتانيا، وآلتــانــي ــو وةكهةَلة ئةو قةرةبووكردنَيكي وةكو ئةمةشكؤمثانياكان تةكنةلؤذييانةي تةكنيكيءبة طةورة زيانَيكي دةدةنء ئةنجامي رؤذانة

دةطةيةنن. هاوآلتييانثةيوةنديء وةزارةتي رابردوو ساَليتؤإي كؤمثانيايةكي ضةند عَيراقي طةياندنيلةبةرئةوةي ســزادا، تةلةفؤني مؤبايلءطرَيبةستانةي ئةو بةثَيي نةيانتوانيوةخزمةتطوزارييةكانيان كراوة لةطةَلياندا

لةسةرجةم بطةيةنن هاوآلتييان بــةلةنَيوان طرفت ضةندين رؤذانــة عَيراقداءزؤرجار شارةكاندا لةنَيو هةيةء تؤإةكاندابؤ طرفت دةثــضــإَيــنء ثةيوةندييةكان

دةبَيت. دروست هاوآلتييانثةيوةندي تؤإي لة دةهــوةري، عةليدةيانةوَيت رايطةياند: بارةيةوة لةم زةين،قةرةبوو خؤيان بةشدارةكاني هةمووبةهؤي زيانانةي ئةو هةموو لة بكةنةوةدةرةكييةوة تةشويشي لةناكاوء كَيشةيدةرةوةي لة كة دةبَيت تؤإةكانيان توشي

ئةوانداية. تواناكانيحكومةتي كة داواكراوة بةياننامةكةدا لةبةسةر بسةثَينَيت خؤي داواكةي عَيراقيبةبآ ثةيوةنديكردندا، كؤمثانياكاني هةموو بكرَيتة هةيني رؤذي ئةوةي بؤ جياوازي،

نيشتمانيي». «ثةيوةنديي رؤذي

ئةندازيارء خاليد، محةمةد جاسم«زؤرَيك وتي: (bss) بواري تايبةتمةنديناو هةفتةيان ثشووي رؤذاني وآلتان لةجطة نيشتمانيي)، ثةيوةنديي (رؤذي ناوة كارئاسانيي كؤمثانيا هةندَيك ــةوةي لوآلتاني بة ثةيوةنديكردن كردووةء زياتريبؤ هاوآلتييان هةرزانتر بة نرخَيكي دةرةوةي

فةراهةمكردووة».ــن- (زةي كؤمثانياكاني عَيراقدا لةئةمنيية، ئيتيساَلونا، ئاسياسَيل، عَيراق،لةطةأل طرَيبةستيان كؤإةك) فؤن، فوراتثَيشكةشكردني بؤ هةية عَيراقيدا حكومةتيتةلةفؤن، مؤبايلء تؤإي خزمةتطوزارييلة تر كؤمثانياي ضةندين ئَيستا لةكاتَيكدامؤَلةتي ئايندةدا لة ئةوةي بؤ ئامادةسازيدانسةرتاسةري لة بةدةستبهَينن كاركردن

عَيراقدا.

بة خؤأايي مؤبايل ثةيوةنديي رؤذاني هةيني

Page 20: rozhnama

ذاذَلةيي ساَلح مامؤستا

وشةي طوَيبيستي زؤرجارلةكاتي كة دةبين تةكنؤكراتبةكاردةهَينرَيتء قسةكردنداوةكو دةكــرَيــت، لَيوة باسي كةسَيكي كةس فآلنة ئــةوةيدةَلــَيــيــن يــان تــةكــنــؤكــراتــةبةرهةم دكتؤر كابينةكةيضونكة دةبَيت، سةركةوتووتةكنؤكراتةو كةسَيكي خؤيدةكاتة تةكنؤكراتيش كةساني

ثلةبةرز. فةرمانبةري وةزيروبةكارهَيناني ــذووي ــَي مهــةرَيــمــي ــة ل ــة ــةي ئـــةم وشنييةو كؤن زؤر كوردستاندا بةربآلو بةشَيوةيةكي تازة وازياتريش بةكاردةهَينرَيتءخةَلةتاندن بؤ مؤدَيلء وةكو

لَي وةردةطرن. سووديبــدةيــن ــج ــةرن ــةر س ــةط ئحيزبء بةرثرساني ئةوةندةيديموكراسيء باسي حكومييعــةدالــةتــي مــافــي مــــرؤظءخةَلكاني دةكةن، كؤمةآليةتيلة ناكةنء ئــةوة باسي ديكةدذي خؤيان ئةوانة راستيشدا

مرؤظن. مافي ديموكراسيءتائَيستا بإوايةدام لةو منتةنانةت هةن، زؤر كةسانَيكييان حيزبيي باآلي ثؤستي كةبة خؤشيان هةيةو حكوميياندةزاننء تةكنؤكرات كةسانيضيية. ماناي تةكنؤكرات نازانندةَلَين كآ بة بزانين باتةكنؤكرات كةسي تةكنؤكرات؟ ئةوانةن تةكنؤكرات كةساني يانتةمةنيان زؤري ساآلني كةبوارَيكي ضةند يان بوارَيك لةتَييدا بةسةربردووةو كاركردنداقاَلبوونةتةوة، تةواو شارةزانءكاركردنة ئــةو ئةنجامي لة خاوةني بوونة بــةردةوامــةداتوانايةكي زؤرو ئةزموونَيكيلة ــةك ــاي دةري بــآ ســنــوورولة شارةزاييةكي زانيارييءئةوانة دواجــار رادةبــــةدةر،خــاوةنــي ــةرو ــن ــَي ــة داه ــن دةبو ثَيشكةوتوو ثالني نةخشةوبةرةوثَيشةوةبردني بؤ طونجاوجياجياكاندا. بوارة لة كؤمةَلطةكة ئةوانةن تةكنؤكرات كةسانيزانيارييء سةرضاوةي دةبنةكاريان كة ئةوانةي بؤ مةرجةعهةميشة ـــةنء دةك لــةطــةَلــداثَيدةكرَيتء رايـــان ــرسء ثثَيشنيازةكانيان راوبؤضوونء

وةردةطيرَيت. هةند بةكةساني ــي ــوون ب بــةبــآ هةرطيز تةكنؤكرات شــارةزاو ثَيشةوة ـــةرةو ب كؤمةَلطة

ناضَيت.دةردةكةوَيت بؤمان لَيرةوةباآل ثؤستي ــة ك ئــةوانــةيدامودةزطاكاني لة وةردةطرنخاوةني دةبنة حكومةتداولةسةر ــار ــإي ب ــــةآلتء دةسبةو تةكنؤكراتيي، بنةمايثؤستةي ئةو كة دَيت مانايةبنةماي لةسةر وةريدةطرن كةشارةزاييء لَيهاتووييء تواناوساَلةيانةو ضةندين ئةزموونيماندووبووني رةنجء بةري بةئةو طةيشتوونةتة خــؤيــانبنةماي لةسةر نةك شوَينة،

حيزبَيكي بة ثابةندبوونيانةوةكرابَيت. ثآ خَيريان سياسيء

مةرج ديكةشةوة اليةكي لةبإوانامةي هةركةسآ نييةثآ ثؤستَيكي هةبوو ئةكاديميتةكنؤكراتة، كةسَيكي ئةوة درائةزمووني كاركردنء بواريبوون بؤ بنةمان باشترين زؤر،

تةكنؤكرات. بةـــك ـــرَي وةزي دةكـــرَيـــتضونكة نةبَيت، تةكنؤكراتزؤر بةآلم سياسيية، ثؤستةكةكة ثَيويستة ــش زؤري طرنطة هةية باآليان ثؤستي ئةوانةيتةكنؤكرات وةزارةتــةكــةدا لة وةزارةتةكة ئةوانة ضونكة بن،نةخشةو بـــةإَيـــوةدةبـــةنءبؤ دادةنَين بؤ تايبةتي ثالني

بةإَيوةبردني كاروبارةكان.ساآلني يادمة لة خؤم منمةعاوني فآلنة دةيانوت ثَيشوومةسلةكيية، كةسَيكي ثؤليسثؤليسي لة كةسة ئــةو ــة واتبةرز ثلة ثلة مفةوةزييةوة يانمةعاون، بووةتة تا بووةتةوة

تةكنؤكراتة. كةسة ئةو واتةبووة لةوة طوَيم زؤرجــاربةرهةم دكتؤر بةإَيز دةَلَين كة

تةكنؤكراتة. كةسَيكيثَيوةرَيك ض بة بزانين بادةزانين هةموومان تةكنؤكراتة؟وآلت دةرةوةي لة بةإَيزيانتاَلةباني بإياري بة ــوونء ببة كرا يةكسةر هَينرايةوةووةزيراني ئةنجومةني سةرؤكي

سلَيماني. ثَيشووي ئيدارةيطرنطةكاني كارة بزانين باتةكنؤكراتيمان كة بوون ضيسةردةمي لة دياربووبَيت. ثَيوةبــازاإي بة درا طةشة ــةودا ئياساي بازاإيش بةآلم ئازاد،

هةية. خؤي تايبةتيئَيمة الي ئــازاد بـــازاإيبةرةآلييء بــازاإي ماناي بةخواردني دةرمـــانء هَينانيبة طَلؤث هَيناني بةسةرضوو، سةعات (١٠) ئةوةي مةرجيكةس هةندآ ماناي بة كاربكات،هةندَيكي مليؤنَيرو ببنة خَيرا

هةذار. ببنة ديكةحــكــومــةت تــائــَيــســتــاشــوورةداو ــن س ــةم ل كرَيضييةدةوامي سآ قوتابخانة سةدانسةدان لةوكاتةوة بةآلم تَيداية،ناوجةرطةي لة زةويي ثارضةرةمــزيــي ــة نــرخــي ـــاردا ب شحيزب بة سةر كةساني دةدراية

ناوي جوانكردني شارةوة. بةشوَيني لة تايبةتيش كةرتيحيزب ــاو م قةتيس خــؤيــداهةموو بةسةر طرت دةستيبواري كاركردنء بوارةكاني

هاوردةكردن.تةكنؤكراتييةكةي كةواتةكام كوَيدايةو لة بةرهةم دكتؤركة خولقاندووة موعجيزةي

نةبووة. ثَيشتربةإَيز ئَيستادا لــة ئاياخؤي دةتوانآ بةرهةم دكتؤريان دياريبكات وةزيــرةكــانوةزير دةدات. بإيار حيزبثَيشوودا كابينةي لة كة هةنطومانيان ــردووة ــك ــان ــاري كنةبوون، شةفاف ــةرة س لة دكتؤر كابينةكةي لة ئَيستاشئةمة ئايا دانراونةوة، بةرهةمداتةكنؤكراتيية بنةماي لةسةر

حيزبة؟ بإياري لةسةر يانئةم ــي وةآلم هةموومان

دةزانين. ثرسيارانةــــةروةردةدا ث لــة بـــواريقوتابخانةيةك بةإَيوةبةريلةسةر نةبَيتء حيزبيي هةيةزيــاتــر بــنــةمــاي بـــؤئـــةوةيبسةلمَينم خؤم بؤضوونةكانيبؤ دةهَينمةوة نموونة دوو

تَيبطةن. هةمووان ئةوةيــدارةي ــي ئ ــووري ــن ــة س لئةطةر سلَيماني، ثَيشوويقوتابخانة بةإَيوةبةرَيكيثؤستةكةي لة نةبَيت يةكَيتينموونةية ــةوة ئ ــت، ــرَي الدةببواري بوارةكاني هةموو بؤباآلو خوَيندني ـــةروةردةو ثفةرمانطةكاني زانــكــؤكــانءوةزارةتـــي هـــةردوو ديكةي

باآل. خوَيندني ثةروةردةولة بةهةمانشَيوةش هةر كة ــةوةي ئ ثارتي سنوورينابَيتة نةبَيت ثارتي بة سةركةواتة قوتابخانة، بةإَيوةبةريتةكنؤكراتيي باسي ئةطةرلة فَيأل ــة واي ماناي بكةيت،خؤمان ــنء ــةي دةك خــؤمــان

دةخةَلةتَينين.سنووري لة خــؤي كاتيسلَيماني ثَيشووي ئيدارةيناوي بة هةبوو وةزارةتــَيــكثيشةسازيي، ـــــي وةزارةتبة وةزارةتــة ئةم مةسرةفيفةرمانبةرو بريكارو وةزيرودامودةزطاكانيةوة هةمووهةزاران سةدانء بة مانطانةبوو، خةرجيان دينار مليؤن نةيانتواني ئةمانة هةموو بةتاسَلوجة ضيمةنتؤي كارطةيسةرثةرشتي بةإَيوةبةرنءتةن هةزار دة رؤذانــة بكةن،دراية دوايي هةبوو، بةرهةميئيجار بة مستةفا مةال فاروقيتةن ــةزار ه يــةك بة ــة رؤذانحكومةت، بيداتة كة ضيمةنتؤئَيستا رؤذانةي بةرهةمي بةآلمضيمةنتؤ تةن ــةزار ه (٦) لة

زياترة.وةزارةتَيك ئةطةر دةثرسمــرات ــؤك ــن ــةك ــي ت ــان ــك ــةَل خناتوانن ضؤن ببةن، بةإَيوةي كارطةيةكي ســةرثــةرشــتــيلةوةداية سةير بكةن؟ ضيمةنتؤوةزارةتة ئةو وةزيري ئَيستاشوَينَيكي لة كراوةو خانةنشينشارةزا ثسثؤإي وةكو ديكة

دراوة. ثآ ديكةي كارَيكيمستةفا مـــةال ــي ــاروق فبازيانيشي ضيمةنتؤي كارطةيكؤمثانياي دامـــةزرانـــدو خاوةني دامةزراندو ئاسياسَيَليديكةي ثــــرؤذةي ضــةنــديــن

طةورةية.ــاوا ئ ــة كــةســانــي ــةوات كتةكنؤكراتء ثَيياندةوترَيتــي ــري وةزي ثؤستي ــت ــَي دةبـــاواو ئ ــي ــان ــةس ــة ك ــت ــدرَي بخؤيان هةر ثَيبدرَيت رَيطاشيانوةزارةتةكة فةرمانبةرةكانيئةوانةي بة هةموو بكةن. دياريلة هــةبــووة بــاآليــان ثؤستي سلَيماني ثَيشووي ئيدارةيمستةفا مةال فاروقي قةدةر بة

نةبووة. تةكنؤكراتييان عةقَليهةمانشَيوة بة ئَيستاشـــرو وةزي ــي دانــانــي ــةكــات لحيزبء ــاآلدا ب فةرمانبةريدةبنة حيزب ناو تةكةتوالني

خاوةني بإيار.دؤالر مليار بة تائَيستانــيــوةنــاضــألء ــــرؤذةي ــة ث لوةهميي ثرؤذةي لة سةقةتداوهةرَيمةدا لةم بةرهةمدا بآ

دراوة. بةفيإؤ خةرجكراوةوونبووني نموونة باشترينناوي بة دؤالر مليؤن (١٧)ــوو، ــان خ دروســتــكــردنــيناوي بة دؤالر مليؤن (١٨)وَيستطةي دروســتــكــردنــيطةندةَليي سةدان بة كارةباوتائَيستا كـــة ـــؤرة ـــةوج لــدا ــي ــةدواي ل شــــاراوةتــــةوة.بةرهةمي ئةمةية ئا ــَيــم دةَلهةرَيمي تةكنؤكراتةكاني

كوردستان؟

21 2009/11/17 سَيشةممة (556) بؤضــــوونذمــارة birura. [email protected]

ئامَيدى بؤتان

ثةيمانطاى لة توَيذةر رؤبنى مايكأل نؤظةمبةر (١٢)ى رؤذىلة باس ريظيو» «ناشناأل لة نووسينَيكدا لة ئةمريكى ئينتةرثرايزى

دةكات. عَيراق لة مةترسيدار كارَيكىبارةطاى ضاودَيريكردنى تةقينةوةء مادةى دةنووسَيت: رؤبن مةترسيدارة، كارَيكى نةجةف لة كهول فرؤشتنى ياخود ثؤليس،رؤذنامةنووس بة بوون عَيراق كوردستانى لة ثَيدةضَيت وا «بةآلم

بَيت.» مةترسيدارةوة ليستى سةرووى لةهةرَيمى لة رؤذنامةنووس بة بوون دةكات، راست رؤبن مايكألئةو بةهؤى بةتايبةتى مةترسيدار كارَيكى بووةتة كوردستانتةمموزى (٢٥)ى هةَلبذاردنةكانى لة ثارتى يةكَيتىء الوازةى ئةدا

عَيراق. كوردستانىبَيدةنط ئؤثؤزسيؤن طةر مةترسيدارترة زياتر بارودؤخةكةش لة بإؤن كشانةوة بةرةو ئةمريكا هَيزةكانى لةوالشةوة بَيتء

.(٢٠١١) ساَلى كؤتايىسةر بةربةرييةى لَيدانة ئةو ثاش دةركةوت زياتر مةترسييةكةشطؤظارى سةرنووسةرى طؤران) (نةبةز تةحقيقى رؤذنامةنووسى

جيهان.مافةكانى ئازاديىء بة سووكايةتيية بةربةريانة هَيرشة، ئةو

مرؤظ.بآلوكردنةوةى بةدواى ئازايانة كة رؤذنامةنووسَيكة، نةبةز

رؤيشتووة. دةسةآلت بةكارهَينانى خراث خزمايةتىء طةندةَليىءكاغةزةكةيةتى. قةَلةمء تةنيا هةيةتى نةبةز ئةوةى

نيية. دؤالر مليؤنةها خاوةنى نييةء سةربازى هَيزى ئةو خاوةنىحيزبةكانى دةسةآلت، بؤ نيية رَيكخراو هيض هةإةشةيةكى ئةو

درا. ثةالمار ئةمشةدا لةطةأل بةآلمنووسينانةى لَيدوانء ئةو دةكات، نيطةران زياتر ئَيمةى ئةوةى خاوةنى » بة كوردستان هةرَيمى هةميشة كة تاَلةبانيية، قوبادمةدةنى كؤمةَلطةى ليبراألء رؤذنامةطةرى ياساى باشترين

دةكات. ثَيشكةوتوو» وةسفلة (١٩٩٢)ةوة هةَلبذاردنةكانى ثارتى لة دواى يةكَيتىء جةماوةى

كزبوونداية.بةآلم هاتبوونةوة، هةندةران لة تازة ثارت هةردوو سةركردةكانىطشت بكإنء دةنط دةيانتوانى زؤربوو ئةوةندة مادييان تواناى

دابخةن. جياواز هةناسةى ذوورةكانىبةدةست دةنطةكانيان (٨٠٪)ى يةكَيتى ثارتىء ئةمة سةرةإاى

دةهَينا.مليارةها طيرفانَيكى هاوبةشء ليستى بوونى لةطةأل (٢٠٠٩) لة

برد. دةنطةكانيان (٦٠٪)ى سةربازى مليشياى دؤالرءلة بوو ئاشكرا ذَير دةسةآلتى ثارتى لة دةنطدان راستييةكةشى

كراوة. ئةنجام طؤإينى تةزويرء ضةند كة دهؤك، هةولَيرءلة تـــةواوة هةإةشةيةكى طـــؤران، نةبةز ســةر بؤ هَيرش ثَيشخستنى لة هةبوو رؤَلــى كة سةربةخؤ، رؤذنامةطةريى

هةرَيم. هةَلبذاردنةكانى دواين لة ئؤثؤزسيؤنهةرَيمى حكومةتى وَينةى جوانكردنةوةى بؤ ضارةسةر دةبينَيتةوة: خؤى خياردا دوو لة طشتيى راى الى كوردستانلَييان، خةَلكى بَيزارييةى سكاآلو ئةو لةبةرضاوطرتنى ريفؤرمء

ترساندن. هةَلمةتى يانكة سةلماند، راستييةى ئةو طؤران نةبةز سةر هَيرشةكةى خيارى ريفؤرمء لة هَيناوة شكستيان دةسةآلتدار حيزبةكانىشتَيك هةموو ئةوان خةَلكة. ترساندنى كة هةَلبذاردووة، دووةميانرَيطةطرتن بؤ ترساندنى رؤذنامةطةريىء دةيكةن بَيت لةدةستياننيشتمانييةكانى هةَلبذاردنة لة سيناريؤكان دووبارةبوونةوةى لة

.(٢٠١٠) لة عَيراقئةمريكا كوردستانء نَيوان ستراتيذيى بةستنى ثَيكةوة خاَلى تةنيا

ديموكراسى. لة بريتيية،دةسةآلتى مسداقيةتى ئازاد ميدياى سةر بؤ بةربةريانة هَيرشة ئةو

مةترسييةوة. دةخاتة واشنتؤن الى كوردىبةسةر هةرطيز لةم هَيرشة، بةآلم ئةمريكا بَيدةنط بَيت ثَيدةضَيتاليةنى لةطةأل قسةى دةكاتء تؤمارى تَيناثةإَيتء واشنتؤنةوة

كردووة. ثةيوةنيدارىبةجَيدةهَيَلن. عَيراق (٢٠١١) كؤتايى لة ئةمريكا هَيزةكانى

دةنط ئؤثؤزسيؤن ثارتةكانى كة ئــةوةيــة، كاتى ئَيستا بكةن. رؤذنامةطةرى ئازادى ثاراستنى داواى بةرزبكةنةوةووةك دةكــات ثارتى يةكَيتىء لةطةأل مامةَلة ئةمريكا راستة بةآلم كوردستان، هةرَيمى حكومةتى دةسةآلتداريى دووحيزبىبةها لة بةرطريى كة تةندروستة، ئؤثؤزسيؤنَيكى ثاَلثشتى هةميشة

بكات. ثيرؤزةكان

ثاراستنى ئازاديىرؤذنامةنووسان

كردارة بة ثَيويستىثؤستي ئةوانةيكة

لة وةردةطرن باآل

دامودةزطاكاني

حكومةتداو

خاوةني دةبنة

بِريار دةسةآلتء

بنةماي لةسةر

تةكنؤكراتيي،

دَيت ماناية بةو

ثؤستةي ئةو كة

وةريدةطرن كة

بنةماي لةسةر

لَيهاتووييء تواناو

شارةزاييء

ئةزموونيضةندين

بة سالَةيانةو

رةنجء بةري

ماندووبووني

خؤيان

طةيشتوونةتة

نةك شويَنة، ئةو

بنةماي لةسةر

ثابةندبوونيانةوة

بةحيزبَيكي

خَيريان سياسيء

ثآكرابَيت

تةكنؤكرات؟!! دةلََين كآ بة

Page 21: rozhnama

202009/11/17 سَيشةممة (556) ذمــارة birura. [email protected]بؤضــــوون

وةلي عةباس د.

١-٢

ــةك ــاي ــؤذي ــؤل ــدي ــاي ــض ئ ــي هبة ثَيويستي ناسيؤناليزم هَيندةىريوايةتي لة مَيذوو نيية. مَيذوومةفهوميي دروستةى رؤمانتيكيءناسيؤناليزمء جةوهةرطةرايانةى(ئةم وَيــرانــكــارانــةى بانطةشةى جيا حةقيقةت بؤ ئايديؤلؤذياية)ناسيؤناليستي طوتاري ناكرَيتةوة.ئةم مَيذووطةرايانةيةء طوتارَيكيدةستةبةركردني لةثَيناو طوتارةــةى ــرؤك ــي ب ــي ــةت ــي ــي ــروع ــةش مناسيؤناليستيثشت بةرةضةَلةكناسيسةلماندني بؤ هةروةها دةبةستَيت، ئةويتر ــةوةى ــردن ــك رةت خـــودء ئةسَلي بةمَيذووييكردني بؤ ثةناخاَلي مَيذوو بةآلم دةبات، نةتةوةييطوتاري ناسيؤناليزميشةء الوازيبةردةوامي بة ناسيؤناليزم مَيذووييميذوونووسةكانةوة اليــةن لــةحةقيقةت بةوةى دةكرَيت تاوانبار تؤمةتبار هةروةها دةشَيوَينَيت،مَيذوويي حةقيقةتي بةوةى دةكرَيتدةوَلةت-نةتةوة نةتةوةء ثَيكهَينانىمَيذوونووسة دةنوَينَيتء هةَلة بةناسيؤناليستةكانبةسابجَيكتيظبوون،دةمارطيرء ئايديؤلؤذيبوون تؤمةتباراليةن لة تؤمةتانةش ئةم دةكرَين، «ئؤبجَيكتيظ»ةكانء مَيذوونووسةدةدرَيتة نا-ئايديؤلؤذييةكان قسة بةناسيؤناليستةكان، مَيذوونووسة ثاألرَيطةى لة خؤيشيان كاتَيكدا لةداهَيناني هةندَيكجار بذاركردنءمَيذووييكردني بة مَيذووييء بابةتيروايةتي خؤيان بؤضووني بيرءئةو هةموو دةخوَلقَينن. مَيذووييتؤمةتانةىدةدرَينةثاألمَيذوونووسي

Nationalist) ناسيؤناليستيبة ثةيوةستن (Historiography(Epistemology)مةعةريفةناسيئةزموونطةرايانة مَيذوونووسي ى،(Empiricist Historiography)هةر بَيطومان تــرةوة} اليةكي {لةبة ثةيوةستة كة مَيذوونووسييةكلةكؤمةَلَيك حةقيقةت دةرهَينانىئةو بنةماى لةسةر دياريكراو، فاكتيئةو فاكتانة لةطةأل ئةم طريمانةيةي كةثَيدةدةن ئاماذةى ئةوان راستييةىئةمةش ئةزموونطةراية. خؤي يةكن،مَيذوونووسي هةَلةكانى هَيندةى

راستة. ناسيؤناليستيــيــةكــان ــةي رةخــن تَيبينيية لة مَيذوو دروستكردني لةسةردوو ناسيؤناليستةكانةوة، اليــةنيةكةم، خؤدةطرَيت: لة بةرطريمانةخؤيان مَيذووي ناسيؤناليستةكاندووةم تَيبيني هةَلةدةنوَينن، بةمَيذووي بةهةَلةنواندنى كة ئةوةيةجةوهةرى ثَيويستييةكي نةتةوةئَيرنَيست ئايديؤلؤذيايناسيؤناليزمة.كة وتةكانيدا، لة يةكَيك لة رينانيةكةمين بة دةهَينرَيتةوةء بةزؤريسروشتي بة ســةبــارةت وتةكاندادةنرَيت، ناسيؤناليزم نةتةوةءكورتدةكاتةوة خاآلنة ئةو هةمووهةَلة بة خؤ مَيذووي «وةرطرتني وتة ئةم نةتةوةبوون». لةوة، بةشَيكةلة لةسةرةتاوة، هةر رينان وردةىلَيكدانةوةي لة بةرضاو زنجيرةيةكيرةنطدانةوةى سياسيدا مَيذووييءهةبووةءشَيواندنيمَيذوويثَيكهَينانىاليةن لة دةوَلةت-نةتةوة نةتةوةءبة ناسيؤناليستييةوة مَيذوونووسيناسيؤناليزم ئاديؤلؤذياي سروشتيرةنطدانةوةشي دوايين دةبةستنةوة.

دةردةكةوَيت هؤبزباوم ئَيريك الي لةلةلَيكؤَلينةوةىنةتةوةءنةتةوةخوازي«من دةَلــَيــت: كة ،١٨٧٠ ساَلي لةجطة سةر، بخةمة تري هيضي ناتوانممَيذوونووسَيكي هيض (بَلَيم) لةوةىناسيؤناليزم، ــةوةء ــةت ن جيدي لة ناسيؤناليستَيكي ناتوانَيتبَيت، ثابةند سياسييةوة روويبة بــاوةإداران وةك ئةوةى مةطةر كة ثيرؤز كتَيبي رةهاى حةقيقةتيبةشداربوون لة بَيتواناييان هؤي بةبةشدارى تيؤرَيكي تةكاموليدا، لة لةزمانى فيلؤلؤذياي ئاركيؤلؤذياء لة

ناكرَين. بَيبةش ساميدائيترئةمة زؤربةربآلوةكةطوتارىطوتارَيكي ناسيؤناليزم مَيذووييئةم ئايديؤلؤذيكة، سابجَيكتيظءكاريطةريى بَيطومان تايبةتمةندييةشـــردوو راب ــةوةى ــدن ــوان ــةســةر ن لمَيذووي ناسيؤناليستةكان دةبَيت.بؤ دةنووسنةوة خؤيان نةتةوةكةيرةوايةتي(مةشروعييةت)ي ئةوةىبسةلمَينن. خؤيان ئامانجةكةىسةرنجةكةى لة مانايةي بةو كةواتة،ــدراوة، ثــَي ئــامــاذةى هؤبزباومدابابةتي ناسيؤناليستي مَيذوونووسييبةآلم بَيت، بابةتي ناشتوانَيت نييةء ثابةندبوونيسياسيءبةهةَلةنواندنيميذوويي»ش «راستي ئايديؤلؤذيكيكةسي تاواني تايبةت شَيوةيةكي بة(هةَلبةت) نيية. تيادا ناسيؤناليستيبة ثابةندةكان ليبراَلة سؤسياليستءمَيذووي كة هةن ئازاديش بازاإىدةوَلةتة سؤسياليستيء بزووتنةوةىدةنــووســنــةوة: بــؤرذوازيــيــةكــانئةوانيشرووبةإوويرةخنةدةبنةوة،رةوايةتي(مةشروعييةت)ى بةآلمبة زؤر دامةزراوةكةيان ئيرادةء

ثرسيارةوة. ذَير دةضَيتة كةميضيية ئـــةوة ـــةي ئ كـــةواتـــة رقء جَيي ناسيؤناليزمي كردووة بةمؤدَيرندا؟ مَيذوونووسي لة قينئاماذة هةمان وةرطرتةدا لة هؤبزباومناسيؤناليزم تايبةتمةندييةتييةكي بةداواى «ناسيؤناليزم دةَلَيت: دةداتء كة شتةى بةو دةكات زؤر باوةإَيكيئةمة .(١٢ ال: (ه.س. نيية.» وا راستيدا لةساختةبووني خةسَلةتي بة ئاماذةناسيؤناليستي، مَيذوونووسي بابةتيهَيزيكي وةك كة دةدات نةتةوة واتةبووني كة ثَيشيني ديــاريــكــراوىناسيؤناليزمء بووني ثَيش دةكةوَيتةمَيذوونووسيي نةتةوةوة. دةوَلةتءمَيذوونووسييةكي ناسيؤناليستيهةَلخةَلَيتَينةرة كة بة ثَييبانطةشةكان،بابةتَيكي ضاالكييةكاني ــانء داواكهةية، ئةفسانةيي ئةسَلَيكي كة ساختةبؤضووني ثَيي بة نووسراوةتةوة. نين نةتةوةكان ــةوة «ئ هؤبزباومناسيؤناليزمةكان دةوَلةتةكانء كةبة ــةواو ت بةَلكو ئــاراوة، دةهَيننةدةوَلةتةكانء (ئــةوة ثَيضةوانةوةنةتةوة كــة ناسيؤناليزمةكاننسةبارةت طيلنةريش دةخوَلقَينن)».بابةتي ساختةى سروشتي بــةلةطةأل ناسيؤناليستي مَيذوونووسيي

هاوإاية: هؤبزباومداشــيــوازَيــكــي وةك نــةتــةوة ثؤلَينكردني مرؤظةكان بؤ سروشتيبةخشرابَيتء خــواوة اليةن لة كةكة سياسي ضارةنووسَيكي وةك تةنها دواكةوتبَيت زؤر (دةركةوتني)هةندَيكجار ناسيؤناليزم، ئةفسانةية،ئَيستا زةمةني ثَيش كلتوورةكانينةتةوة، بة دةيانكات دةهَينَيتءكلتوور ــؤي خ هةندَيكجاريشزؤري بة هةرضةندة دادةهَينَيت،دةسإَيتةوة، ئَيستا ثَيش كلتوورةكانىخؤش ثَيمان جا راستييةكةية، ئةمة

.(١٩٨٨ ث.ال، :٩-٤٨) نا... يان بَيتسةرةكي ئامانجي ديارة وةكهاوضةرخانةى رةخنة ئةو زؤربةىمَيذوويي طوتارى ـــةإووي رووبلةسةر دةكرَينةوة ناسيؤناليستيمشتومإاوي ساختةء سروشتينةتةوة)ن. (واتة طوتارة ئةم بابةتيثرسيار نــامــةوَيــت مــن ــرةدا، ــَي لدروستي راســتــيء ســةر بخةمة بايةخي باسي يان رةخنةية، ئةم

ــؤذي ئــةم ــؤدؤل ــت ــي ســيــاســيء مئةو ئةطةرضي بــكــةم. رةخنةيةكة نةتةوة بؤضوونة رةخنةهةَلنةطرةمؤدَيرنة، سياسيي دروستةيةكي سابجَيكتيظ، دَيرينةيةكي نــةكدروستةى ئاشكراية، وةك بةآلمطوتارى ريوايةتي مةفهووميءقورسي بة ناسيؤناليستي مَيذووييبابةتة ئةم بة-مَيذووييكردني بة ثشتمانايةش بةم دةبةستَيت. ساختةيةناسيؤناليزم تةنها طوتارى مَيذووييبة- بةَلكو بة-هةَلة-نواندنى واقع نيية،

هةَلة-وَيناكردنيشييةتي.رووي ــةم لــة ه ــةم طــوتــارة ئرووي لة هةميش مةفهووميءهةَلةية ئةم بةآلم هةَلةية، واقيعييةوةستراتيذَيكي هةَلةية ئةم زةرووريية.ئاوةذووكردنةوةى بؤ بةَلطةكارانة-) ـــي ـــةت ـــؤي ه ثــــةيــــوةنــــدي نةتةوةء نَيوان causalityعليت)ىكة دةكات دةستةبةر ناسيؤناليزمناسيؤناليستي بانطةشةي ثشتطيري

دةكات. دةسةآلت بؤمؤدَيرنيست- بيركردنةوةى نةتةوةء بؤ كؤنستراكشنيستىتوندء رةخنةيةكي ناسيؤناليزمبيركردنةوةى شــَيــوازي لة رةق ئةتنييةكان ثرايمؤردياَلةكانءبؤ ــــةوان ئ ـــتء مــةيــلــي ـــرَي دةططةإاندنةوةى بؤ دةسةآلتدارَيتيدةسةآلتبؤمَيذووىناسيؤناليستيءلةطةأل ئةويشداباوةإثَيكراوَيتي فيكريرةخنةى هةَلدةوةشَينَيتةوة. ئةوانرَيطةى لة كة كؤنستراكشنيستيرووبةإووي مَيذووييةوة «فاكت»يناسيؤناليستييةكان بانطةشةزؤري كاريطةرييةكي دةبَيتةوة،ــوارى ب توَيذينةوةكانى لةسةرشوناسي ناسيؤناليزمء ئةتنيكء لةوةى جيا ئةمة هةبووة: نةتةوةيي(presupposition) بةرطريمانةبةربآلو شَيوةيةكي بة تيؤرييةكانيانشَيوازى تايبةتي بة بةكاردةهَينرَين، باوةإثَيكراوَيتي لة توَيذينةوةيانبةستنةوةى ناسيؤناليستي. طوتارىبةو ناسيؤناليستي ــارى ــوت طبة سةريهةَلداوة تيايدا بةستَينةىنادروستي سةلماندني مةبةستيلةطةأل نةطونجاني طــوتــارةء ئــةم شَيوةيةكي بة مَيذووييةكان فاكتةئةم بةآلم بةكاردةهَينرَيت، بةربآلوبةهايضاوثؤشيكردن بة بةستنةوةيةتيؤريء (بابةتي) كؤمةَلَيك لةلة شَيوازة ئةم ضونكة مةفهومي،دروستي راستيء تاقيكردنةوةىبة كاريطةريةتيشيدا، لةطةأل طوتار،ضةمكي بة ثشت رةها شَيوةيةكي دةبةستَيت ئةزموونطةرايانة بؤ فاكتلةطةأل مامةَلة شَيوةيةك بة ئةويش كةدياريكراو وةك ئةوةى دةكات فاكتداخؤي كة ئةو راستييةى لةطةأل بَيتءشَيوازة بَيت. ئةم دةداتآ يةك مانايبةستَيني بة طوتار بةستنةوةى (واتةبَيت بةردةوام ناتوانَيت مَيذووييةوة)ئةطةربَيتوبنةمامةعةريفةناسييةكانىلةطةأليةكديدانةطونجَينءبةمانايةكيرةخنةكاندا لةهةمبةر ناكرَيت ديكةثــَيــوةرى لَيبكرَيت. بةرطرييانباوةإثَيكراو ناتوانَيت مَيذووييلة ئةويش فاكتةكانى ئةطةر بَيت،بةَلطةكارانةدا ئاَلؤزء دروستةيةكيدروستي راستيء بؤيةش هةر بن،مَيذوويي نوسيني بابةتي لة ئةوان

. نيية ناسيؤناليستي زياترــــيء ــــزري ــــاى ه ــــةم ــــن برةخــنــةى ــانــةى ــطــةراي ئــةزمــوونلة ــرن ــؤدَي م كؤنسراتشنيستيناسيؤناليستي ديــســكــؤرســيجةوهةرطةراييةكيديكةءلوغراوتريلَيدةكةوَيتةوة،ئةويشجةوهةرطةراييماناي كة مَيذوويية سابجَيكتيظيتةيمؤدَيرنَيتة سةرمايةداريىء لة خؤيبؤ طةإانةوة ضونكة وةردةطرَيت،ئامرازي ئؤبجَيكتء وةك فاكتدروستي راستيء هةَلسةنطاندنيطوتارة ئةم ناسيؤناليستي، طوتارىرةنطدانةوةيةكي بؤ دةكاتةوة كورتسةرمايةدارىء دةركةوتني رووتيدةركةوتةيةكي واتة وةك مؤدَيرنَيتة،

مَيذوويية ثإؤسة ئةم ئايديؤلؤذي بؤ هؤبزباوم، دةيبينن. دياريكراوةكورتدةكاتةوة طوتارة ئةم نموونة،رووت ئايديؤلؤذى ريتؤريكايةكي بؤبؤ بةَلطةهَينانةوةية ئامانجي تةنها كةلة كة طشتي سةروةريى دؤكترينيديموكراتيكةكانى ضاالكيية ثإؤسةءطرتووة شكلي نوَيدا كاثيتاليزميطيلنةريش، .(١٩٩٢ هؤبزباوم، (بإوانةطوتارى ثَييواية هةمانشَيوة، بةشتَيك لة هةموو بةر ناسيؤناليستي لةطةأل كة مةشروعييةتة دؤكترينيفةرهةنطييانةدا سياسيء ثإؤسة ئةودةطونجَيت كةمؤدَيرنَيتةء ثيشةسازيلة كاتَيكيش ـــاراوة، ئ هَيناويةتةئةو كة دَيتةئاراوة كؤمةَلطايةكدانييةيانيشمةرجةكان مةرجانةىتيادائةوة ثةيدابوونياندان، سةرةتاي لةدةكةونةوة. ثَيضةوانة ئةنجامةكان(واتة ئارطومَينتةكان ــةردووك هكة طيلنةريش) هي هؤبزباومء هيماركيسيتي تيؤري ناو لة ريشةيانبةرهةمهَينانء ئامرازةكانى بؤمؤدَيرنيزاسيؤنداية، تيؤري لة(reductionist) كورتكردنةوةخواز

.لة طـــرنـــط ـــي هـــــةرة ـــاَل خكة ــة ــةوةي ئ مندا ئارطيؤمَينتيئةزموونطةرايانةى هزريي رةخنةىكؤنستراكشنيستيمؤدَيرنلةطوتارىدةخاتة كؤتايي خاَلي ناسيؤناليستي،بؤيةش هةر طوتارة، ئةم بــةردةم هةر لة رَيطة بةرضاو شَيوةيةكي بةمَيذووخوازانةى ريوايةتَيكي شَيوةدةطرَيت. ناسيؤناليستي طوتارىضةمكي دارشتني ئةمة بؤ نمونةش طوتاري لة كة نةتةوةيية شوناسيمافء هةَلطري ناسيؤناليستيدائةركةكانة.ضةمكيكؤنستراكشنيستيضةمكَيكي نــةتــةوة شوناسي بؤ ضةمكة ئةم كورتكردنةوةخوازة:كورت لــةوةدا نةتةوةيي شوناسيبانطةشةي دةرةنجامي كة دةكاتةوةبؤئةسَلَيكييةكدةست ناسيؤناليستيةثَيكهاتةيةكي لة واتة (ئةفسانةيي)،مؤدَيرنَيتة كاثيتاليزمء كة زةينيداشوناسَيكة كة دروستيانكردووةمافء ئةم ئةركةء مافء هةَلطريناسيؤناليستي ثــإؤذةى ئةركةشئاشكراية ــةوة ئ دةكـــةن. ثَيناسةكؤنستراكشنيستةكان راي بة كةثإؤذةيةكي ناسيؤناليستي ثإؤذةىثــإؤذةيــة ــةم ئ تـــةواو مــؤدَيــرنــة:ضاالكيية ثإؤسةء بةو وابةستةيةلة كــة كلتوورييانةى سياسيءبة ثةيوةستن مَيذووييةوة روويخاَلي كاثيتاليزمء مؤدَيرنَيتةوة، بةآلمالى كاتَيكدا بة لة كة بةرباس ئةوةيةنةتةوةيي ئةنتيكطةراكانةوة شوناسييةكدةستةوة ئةتني ئةسَلَيكي لةدياريكراوةء كة دةطرَيت سةرضاوةئامادةية، ضةمكي مَيذوودا هةميشة لةشوناسي كؤنستراكشنيستةكانئةفسانةييدا ئةسَلَيكي لة نةتةوةييهؤي كاثيتاليزمء بة كورتدةكاتةوة كةلة ــراوة. ــن دامــةزرَي مؤدَيرنَيتةوةشوناسي حاَلةتةكةدا دوو هــةرسةربةخؤييةكي هيض نةتةوةييدةرةنجام واتــة نيية، هؤكارانةىيان حةقيقي ئةمري طوزارشتي يانطريمانةكراوة، نةتةوةيي ئةسَلَيكيكورتكردنةوةخوازي بؤيةش) (هةركؤنستراكشنيستيش ضةمكيشوناسء طوتارى تَيكهةَلكَيشانيلَيدةكةوَيتةوة، ئةسَلي طوتاريئــةوان بيروبؤضووني ئةطةرضيبنةإةتدا لة نةتةوة ئةسَلي لةسةرئةتنيكطةراكان كة لةوةى جياوازة

ثَييةتي. بإوايانئارطؤمَينتة ــةم ئ ــة، ــةوات كشَيوازي كة دةدات بــةوة ئاماذةكؤنستراكشنيست بيركردنةوةىــش ــي ــةوةي ــةت ن ــي ــاس ــون ـــة ش لداإشتني لة ضونكة مَيذووطةراية،بة نةتةوةييدا شوناسي ضةمكيئةوة طريمانةى بةرايي شَيوةيةكيناسيؤناليستي طوتارى كة دةكاتمَيذووييةكاني هةلومةرجة لةكورت شوناسةدا ئةم شكَلطيري

كة مَيذووطةرايية ئةم دةبَيتةوة.رووبةإووي ناسيؤناليستي طوتارىلة دةكاتةوة، رةخنةكان توندترينئةزموونطةرايانةى ئَيثستمؤلؤذيناكرَيتةوة، جيا تَيطةيشتنة) (ئةمدوو بــةيــةكــةوة ــةم دووانـــةش ئجةوهةرطةرايي سةرةكي ستوونيكة ثَيكدَينن كؤنستراكشنيستي. شَيوازي ثَيدا لةسةرةوة ئاماذةمانكؤنستراكشنيستي بيركردنةوةىطوتارى وةك ناسيؤناليزم ناتوانَيتطوتارى وةك ناسيؤناليزم لة ئةسأل(ضونكة) بكاتةوة، جيا شوناسشوناس طوتارى وةك ناسيؤناليزمئةسلَيكي طوزارشتكردني لة ناكرَيتواتة بكرَيتةوة، كــورت ساختةدا نةتةوةيي ئةفسانةيةكي وةك ناكرَيتبة ناسيؤناليستيدا طوتارى لة كةبكرَيت. سةير ــراوة ك مَيذوويينةتةوةيي شوناسي ئةطةرضيلةخؤدةطرَيت، ئةسَليش بيرؤكةىناو لة بيرؤكةية ئةم ثَيطةى بةآلمكؤمةَلَيك هــؤي بة طــوتــارةكــةدابة-مَيذووييكردن لة جيا ستراتيذةوةبيرؤكةى ئةسأل واتة، دياري دةكرَيت.دةكةوَيتة نةتةوةييدا شوناسي لةطؤإاو ئاَلؤزء زؤر ثةيوةندييةكيتر نةتةوةييةكانى شوناسة لةطةأللةسةر وةدةستهَيناني هةذموون كةثةيوةنديية ئةم دةكــةن. ركابةريرؤَلي بة ئاماذة «ئةويتر» لةطةأل بيناكردني لة «جياوازى» سةرةكيكةواتة، . دةدات نةتةوةييدا شوناسيشوناسي نةكرَيت ئةطةربَيتءدياريكراوء ئةسَلَيكي لة نةتةوةييثرايمؤرديال/ ســروشــتــي(واتــةبة ئةوة بكرَيتةوة، كورت ئةتنيكي)دابة دةرةنجامي هةمانشَيوة ناشكرَيتثيشةسازيي ستراكتؤرةكانى بابةتيمؤدَيرن كلتوورى كاثيتاليزمء

بزانرَيت.طوتارى ناسيؤناليستي طوتارىدياريكراو ئةسَلة ئةم جا نيية، ئةسألطــوتــارى بنياتنراو. ــان ي بــَيــت طوتارى لةبنةإةتدا ناسيؤناليستيطشتي بانطةشةى تيايدا كة شوناسةبؤسةروةرىدةخرَيتةإوو.شوناسيلة ثةيوةندي «ئةو-بوون» نةتةوةييلةطةأل دةبَيت دروست (otherness)ئةو ــارادانء ئ لة شوناسانةى ئةوواتة دةركةوتندان، لة شوناسانةىجياوازييةكان لة سيستمَيك ناو لةيةكَيتيية لةوَيدا «ئةويتر»داء لةطةألهةإةشةي دةرةوة لة ناوخؤييةكةىئةم ثَيناسةية الوازكردني لَيدةكرَيت.وةك ناسيؤناليستي طوتارى بؤســةروةريــى بانطةشةي ضةقي مؤدَيرنَيتةء بايةخي بة ئاماذة طشتيتايبةتيش بة دةدات، دةستكةوتةكانىنةتةوةى ــةت- دةوَل دامـــةزراوةى لة دَيمؤكراتيك تيؤري مؤدَيرنءنةتةوةيي شوناسي دامةزراندنينةتةوةيي شوناسي مــؤدَيــرنــدا:بة بةستراوةتةوة خؤيدا لة خؤي كةواتة سياسييةوة. سةروةريىطوتاري ناسيؤناليستي طوتارىبنةما وةك سةروةرى تيايدا كة مافةوةك دةدرَيت. ناسيؤناليزم، لةقةَلةمنمونةيةكي زةمانى ماف، طوتارىدةكات نةتةوة دةوَلةت- لة ئايدياألئةندامي هاوآلتييان هةموو تيايدا كةنةتةوة، دةوَلةت نةتةوةيين. كؤيةتيوةديهاتني بؤ هةلومةرجَيكة خؤيدا لةسنوورةكانى نةتةوايةتييةكانء مافةئةتنيكييةكانةوة ثةيوةنديية هؤي بةثةيوةندي راستيدا لة دياردةكرَين.ـــوورة ســيــاســيء ـــوان ســـن ـــَي نــي رؤَل ـــةت دةوَل ئةتنيكييةكانىمةشروعييةتى لة دةبينن جةوهةرىدةوَلةتي ناسيؤناليستيء بيرؤكةطوتارى نَيوان ثةيوةندي نةتةوةيي.ديموكراتيك تيؤري ناسيؤناليستيءكؤمةَلَيك ــي ــوون ب ــة ب ــاذة ــام ئبؤ دةدات بةرطريمانةكراو مةرجيلة نةتةوةيي، شوناسي دامةزراندنيجياكردنةوةى هةمووشياندا نَيواندةركةوتني تايبةتء طشتيء ثانتاييمةدةني كؤمةَلطاى بة كة فةزايةك

ناسراوة.

طوتارى

ناسيؤناليستي

ئةسأل طوتارى

ئةسَلة ئةم جا نيية،

يان دياريكراو بَيت

طوتارى بنياتنراو.

ناسيؤناليستي

طوتارى لةبنةِرةتدا

تيايدا كة شوناسة

طشتي بانطةشةى

سةروةرى بؤ

دةخريَتةِروو.

نةتةوةيي شوناسي

ثةيوةندي لة

«ئةو-بوون»

(otherness)

دةبَيت دروست

ئةو لةطةأل

لة شوناسانةى

ئةو ئارادانء

لة شوناسانةى

واتة دةركةوتندان،

سيستمَيك ناو لة

جياوازييةكان لة

«ئةويتر»داء لةطةأل

يةكيَتيية لةويَدا

لة ناوخؤييةكةى

هةِرةشةي دةرةوة

الوازكردني

لَيدةكرَيت

كوردي مَيذوويي نووسيني ناسيؤناليزمء

Page 22: rozhnama

23 2009/11/17 سَيشةممة (556) ذمــارة

ئيمتياز: خاوةنى

وشة كؤمثانياى

سةرنووسةر:

عومةر شَيخ ئاودَير ٠٧٥٠١٥٨٧٧٧٧ - ٠٥٣٣١٩٢٠٠٣

[email protected]

نووسين بةإَيوةبةرىهيوا جةمال سيروان رةشيد -

هةولَير: ئؤفيسىهةولَير ذينطةى تةنيشت بةإَيوةبةرايةتى حةمرين، ضوارإيانى نزيك ٩٤ شةقامي زانكؤ

٠٧٥٠٤٤٤٧١٠٩

ئاطاداري ريكالمء كارطَيإيء٠٧٤٨٠١٢١١٤٤ - ٠٧٧٠١٢٠٣٩٤٩

info. [email protected]. [email protected]

سةرةكيي: ئؤفيسىثةروةردةي سلَيماني طشتيي بةإَيوةبةرايةتي ثشت - بةختياري سلَيماني -

دابةشكردن:٠٧٧٠١٥١٧٥٣٣ - ٠٧٧٠١٥٤٤٧٨٠ نَيوةند كؤمثانياي

٠٧٥٠١٥٢٢٥٢٨[email protected]

٠٧٧٠١٥٧٦٩٠٦[email protected]

ئاطادارى[email protected]

ناوخؤ وةزارةتيسلَيماني ثارَيزطاي

بةدواداضوون و ثالن بةإَيوةبةرَيتي خؤجَييةتي/ كارطَيريR١ ـ ٩٥ ئاشكرا بانطةوازي

بؤري درَيذكردنةوةي وة مةحمود مةليك شةقامي «لةسةر (١٤) ثرؤذة: دابةزاندني بؤريسلَيماني. لة ضوارضرا كةنةسوورةو طةإةكةكاني بؤ ئاو طةياندني مةبةستي بة «(١٢)

تةندةري كة دةكات كؤمثانياكان بةَلَيندةرو ئاطاداري سةرجةم ثارَيزطاي سلَيماني *(كارطَيريء فةرمانطةكةمان سةرداني كردن جَيبةجآ بؤ هةية ناوبراو ثرؤذةيسالم سةرةكي شةقامي لةسةر (١) نهؤمي عةلي حاجي جةمالي تةالري لة خؤجَييةتي)

وةرطرتني تةندةر. بة مةبةستي بكاترؤذي (٢٠٠٩/١١/١٦) دةست ثآ دةكات تا رؤذي (٢٠٠٩/١١/١٩) لة تةندةر * وةرطرتني

نيوةإؤ. (١٢)ي تا بةياني لة سةر (٩)ي كاتذمَيرتا سةرلةبةياني رؤذي (٢٠٠٩/١١/٢٩) كاتذمَير (٩)ي تةندةر طةإانةوةي * دوارؤذي

خؤجَييةتي. كارطَيري بؤ نيوةرؤ (١٠)يثَيش تةندةر رؤذي (٢٠٠٩/١١/٢٩) كاتذمَير (١١)ي كردني ئاشكرا * رؤذي كردنةوةو

نيوةرؤ.كردن: بةشداري مةرجةكاني

١) كردنيان ثؤلَين ثلةي دةكةن بةشداري كة بةَلَيندةرانةي كؤمثانياو ئةو ثَيويستة ـ ١هةولَير)يان ثالنداناني وةزارةتي و كوردستان بةَلَيندةراني (يةكَيتي ثَيناسةي بَيت، (٨ تا

بَيت. ثآتؤماركردني ثشتطيري ثَيويستة لة دةرةوةي هةرَيمن كة كؤمثانيايةي بةَلَيندةرو ئةو ٢ـ

بازرطانيةوة). طشتي (بةإَيوةبةري لةاليةن بَيت ثآدادةخرَيت. تةندةر سندوقي وةرناطيرَيت و كراو كاتي دياري دواي تةندةرَيك هيض ـ ٣

بة كراو دياري ثارةي بري بة دةبَيت، رَينماييةكان ياساو بةثَيي تأمينات بري ـ ٤هةشت مليؤن بإي (٨,٠٠٠,٠٠٠) (خطاب ضمان) بة يان (مصدق) كراو ثةسةند ضةكَيكي

بَيت. ئامادة تةندةر طةإانةوةي لةكاتي دةبَيت كة رؤذ ٣٠ بؤ وةردةطيرَيت ديناركردنةوةي ثرؤسةي ئامادةي بةشداربووةكان كؤمثانيا بةَلَيندةرو ثَيويستة ـ ٥تةندةرةكانيان ثَيضةوانةوة بة مةبةستة ئةو بؤ بكةن دياري نوَينةرَيك يان بن تةندةر

ناكرَيتةوة.ثَيويستة بانطهَيشتةكةدا لة دةكةن بةشداري كة بةَلَيندةرانةي كؤمثانياو ئةو ـ ٦

بَيت. ثآ ثَيناسةيان وة نوآ ساَلي بدرَيت بؤ ثآ دةرامةتيان باجي ئةستؤثاكيبؤ ناطةإَيتةوة كة دينار هةزار ثانزة (١٥,٠٠٠) بةرامبةر تةندةر وةرطرتني ـ ٧كة ئةو كةسةي ئةستؤي دةكةوَيتة ئاطادارية ئةم بآلوكردنةوةي كرَيي خاوةنةكةي

تةندةرةكةي بؤ دةردةضَيت.ئامادةبووني بة بدرَيت ئةنجام هةية ثَيويست بؤي ثشكنيني كة كةرةستانةي ئةو ٨ ـ

دار. ثةيوةندي اليةنيثشتطيري لةطةأل ثَيشكةشي بكات داوة ئةنجامي كة كارانةي ليستي ئةو بةَلَيندةر ـ ٩لةكاتي العمل) تقدم ماوةكةي (جدول بةثَيي كاري وة لةطةأل بةرنامةي اليةني سوودمةند

ناكرَيتةوة. مةرجةكاندا تةندةر نةبوونيبَيت. ثآ نوَينةرايةتي دةبَيت نووسراوي فةرمي كؤمثانيا نوَينةري ـ ١٠مةرجةكاندا. نةبووني لةكاتي نابَيت بةشداربووني مافي بةَلَيندةر ـ ١١

بة ذمارة لة جطة دةرخستةكة يةكةي نرخي كؤمثانيان بةَلَيندةرو ثَيويستة ـ ١٢ناكرَيتةوة. بة ثَيضةوانةوة تةندةرةكةي وة بينووسن نووسينيشسلَيماني ثارَيزطاري مةجيد/ ئةحمةد دانا

ناوخؤ وةزارةتيسلَيماني ثارَيزطاي

بةدواداضوون و ثالن بةإَيوةبةرَيتي خؤجَييةتي/ كارطَيريR١ ـ ١١٩ ئاشكرا بانطةوازي

سلَيماني. لة ئةندامان كةم وةرزشي هؤَلي دروستكردني ثرؤذة:تةندةري دةكات كة بةَلَيندةرو كؤمثانياكان ئاطاداري سةرجةم ثارَيزطاي سلَيماني *(كارطَيريء فةرمانطةكةمان سةرداني كردن جَيبةجآ بؤ هةية ناوبراو ثرؤذةيلةسةر شةقامي سةرةكي (١) نهؤمي عةلي حاجي جةمالي تةالري لة خؤجَييةتي)

تةندةر. وةرطرتني مةبةستي بة بكات سالمرؤذي تا دةكــات ثآ دةست (٢٠٠٩/١١/١٦) رؤذي لة تةندةر وةرطرتني *

نيوةإؤ. (١٢)ي تا بةياني لة سةر (٢٠٠٩/١١/١٩) كاتذمَير (٩)يسةرلةبةياني رؤذي (٢٠٠٩/١١/٢٩) كاتذمَير (٩)ي تةندةر طةإانةوةي * دوارؤذي

خؤجَييةتي. كارطَيري بؤ نيوةرؤ (١٠)ي تاتةندةر رؤذي (٢٠٠٩/١١/٢٩) كاتذمَير (١١)ي كردني ئاشكرا * رؤذي كردنةوةو

نيوةرؤ. ثَيشكردن: بةشداري مةرجةكاني

كردنيان ثلةي ثؤلَين دةكةن بةشداري كة بةَلَيندةرانةي ئةو كؤمثانياو ثَيويستة ١ ـثالنداناني وةزارةتي و كوردستان بةَلَيندةراني (يةكَيتي ثَيناسةي بَيت، (٩ تا ١)

بَيت. ثآ هةولَير)يانثشتطيري ثَيويستة هةرَيمن دةرةوةي لة كة كؤمثانيايةي بةَلَيندةرو ئةو ـ ٢

(بةإَيوةبةري طشتي بازرطانيةوة). لةاليةن بَيت ثآ تؤماركردنيتةندةر سندوقي و وةرناطيرَيت كراو دياري كاتي دواي تةندةرَيك هيض ـ ٣

دادةخرَيت.بة كراو ثارةي دياري بري دةبَيت، بة ياساو رَينماييةكان تأمينات بةثَيي بري ٤ ـضوار مليؤن بإي (٤,٠٠٠,٠٠٠) (خطاب ضمان) بة يان (مصدق) كراو ثةسةند ضةكَيكي

بَيت. ئامادة تةندةر طةإانةوةي لةكاتي دةبَيت كة رؤذ ٣٠ بؤ وةردةطيرَيت ديناركردنةوةي ثرؤسةي ئامادةي بةشداربووةكان كؤمثانيا بةَلَيندةرو ثَيويستة ـ ٥تةندةرةكانيان ثَيضةوانةوة بة مةبةستة ئةو بؤ بكةن دياري نوَينةرَيك يان بن تةندةر

ناكرَيتةوة.ثَيويستة بانطهَيشتةكةدا لة دةكةن بةشداري كة بةَلَيندةرانةي كؤمثانياو ئةو ـ ٦

بَيت. ثآ ثَيناسةيان وة نوآ ساَلي بدرَيت بؤ ثآ دةرامةتيان باجي ئةستؤثاكيبؤ ناطةإَيتةوة كة دينار هةزار ثانزة (١٥,٠٠٠) بةرامبةر تةندةر وةرطرتني ـ ٧كة ئةو كةسةي ئةستؤي دةكةوَيتة ئاطادارية ئةم بآلوكردنةوةي كرَيي خاوةنةكةي

تةندةرةكةي بؤ دةردةضَيت.ئامادةبووني بة بدرَيت ئةنجام هةية ثَيويست بؤي ثشكنيني كة كةرةستانةي ئةو ٨ـ

دار. ثةيوةندي اليةنيثشتطيري لةطةأل ثَيشكةشي بكات داوة ئةنجامي كة كارانةي ليستي ئةو بةَلَيندةر ـ ٩العمل) تقدم ماوةكةي (جدول بةثَيي كاري بةرنامةي لةطةأل وة اليةني سوودمةند

ناكرَيتةوة. تةندةر مةرجةكاندا نةبووني لةكاتيبَيت. ثآ نوَينةرايةتي دةبَيت نووسراوي فةرمي كؤمثانيا نوَينةري ـ ١٠مةرجةكاندا. نةبووني لةكاتي نابَيت بةشداربووني مافي بةَلَيندةر ـ ١١

بة ذمارة لة جطة دةرخستةكة يةكةي نرخي كؤمثانيان بةَلَيندةرو ثَيويستة ـ ١٢ناكرَيتةوة. بة ثَيضةوانةوة تةندةرةكةي وة بينووسن نووسينيشسلَيماني ثارَيزطاري مةجيد/ ئةحمةد دانا

ناوخؤ وةزارةتيسلَيماني ثارَيزطاي

بةدواداضوون و ثالن بةإَيوةبةرَيتي خؤجَييةتي/ كارطَيريR١ ـ ١١٧ ئاشكرا بانطةوازي

لة ئازادي شةهيداني طةإةكي لة باخضةيةك دروستكردني ثرؤذة:سلَيماني.

كؤمثانياكان بةَلَيندةرو سةرجةم ئاطاداري سلَيماني ثارَيزطاي *كردن سةرداني جَيبةجآ بؤ هةية ناوبراو ثرؤذةي كة تةندةري دةكاتحاجي جةمالي تةالري لة خؤجَييةتي) (كارطَيريء فةرمانطةكةمانمةبةستي بة بكات سةرةكي سالم شةقامي لةسةر (١) نهؤمي عةلي

تةندةر. وةرطرتنيدةكات ثآ دةست (٢٠٠٩/١١/١٦) رؤذي لة تةندةر وةرطرتني *(١٢)ي تا بةياني لة سةر (٩)ي كاتذمَير (٢٠٠٩/١١/١٩) رؤذي تا

نيوةإؤ.رؤذي (٢٠٠٩/١١/٢٩) كاتذمَير (٩)ي تةندةر طةإانةوةي * دوارؤذي

خؤجَييةتي. كارطَيري بؤ نيوةرؤ (١٠)ي تا سةرلةبةياني(٢٠٠٩/١١/٢٩) رؤذي تةندةر كردني ئاشكرا كردنةوةو رؤذي *

ثَيش نيوةرؤ. (١١)ي كاتذمَيركردن: بةشداري مةرجةكاني

ثلةي بةشداري دةكةن كة بةَلَيندةرانةي كؤمثانياو ثَيويستة ئةو ١ ـكوردستان بةَلَيندةراني (يةكَيتي ثَيناسةي بَيت، (١ تا ٩) كردنيان ثؤلَين

بَيت. ثآ هةولَير)يان ثالنداناني وةزارةتي وثَيويستة هةرَيمن دةرةوةي لة كة كؤمثانيايةي بةَلَيندةرو ئةو ـ ٢طشتي (بةإَيوةبةري لةاليةن بَيت ثآ تؤماركردني ثشتطيري

بازرطانيةوة).سندوقي و دواي كاتي دياري كراو وةرناطيرَيت تةندةرَيك هيض ٣ ـ

دادةخرَيت. تةندةرثارةي بري بة دةبَيت، رَينماييةكان ياساو بةثَيي تأمينات بري ـ ٤بة (خطاب ضمان) (مصدق) يان كراو ثةسةند ضةكَيكي بة دياري كراو

كة رؤذ ٣٠ بؤ وةردةطيرَيت دينار مليؤن ضوار (٤,٠٠٠,٠٠٠) بإيبَيت. ئامادة تةندةر طةإانةوةي لةكاتي دةبَيت

ثرؤسةي ئامادةي بةشداربووةكان كؤمثانيا بةَلَيندةرو ثَيويستة ٥ ـبة مةبةستة بكةن بؤ ئةو دياري نوَينةرَيك تةندةر بن يان كردنةوةي

ثَيضةوانةوة تةندةرةكانيان ناكرَيتةوة.بانطهَيشتةكةدا لة دةكةن بةشداري كة بةَلَيندةرانةي كؤمثانياو ئةو ٦ـ وة نوآ ساَلي بؤ ثآ بدرَيت باجي دةرامةتيان ئةستؤثاكي ثَيويستة

بَيت. ثآ ثَيناسةيانكة دينار هةزار ثانزة (١٥,٠٠٠) بةرامبةر تةندةر وةرطرتني ـ ٧ئاطادارية ئةم بآلوكردنةوةي كرَيي خاوةنةكةي بؤ ناطةإَيتةوة

دةردةضَيت. بؤ تةندةرةكةي كة كةسةي ئةو ئةستؤي دةكةوَيتةبدرَيت ئةنجام بؤي ثَيويست هةية ثشكنيني كة كةرةستانةي ئةو ٨ ـ

دار. ثةيوةندي اليةني ئامادةبووني بةبكات ثَيشكةشي ئةنجامي داوة كة كارانةي ليستي ئةو بةَلَيندةر ٩ ـبةثَيي كاري لةطةأل بةرنامةي سوودمةند وة اليةني ثشتطيري لةطةألتةندةر مةرجةكاندا نةبووني لةكاتي العمل) تقدم (جدول ماوةكةي

ناكرَيتةوة.ثآ نوَينةرايةتي فةرمي نووسراوي دةبَيت كؤمثانيا نوَينةري ـ ١٠

بَيت.نةبووني لةكاتي نابَيت بةشداربووني مافي بةَلَيندةر ـ ١١

مةرجةكاندا.جطة دةرخستةكة يةكةي نرخي كؤمثانيان بةَلَيندةرو ثَيويستة ١٢ ـتةندةرةكةي ثَيضةوانةوة بة وة بينووسن نووسينيش بة ذمارة لة

ناكرَيتةوة.مةجيد ئةحمةد داناسلَيماني ثارَيزطاري

ناوخؤ وةزارةتيسلَيماني ثارَيزطاي

بةدواداضوون و ثالن بةإَيوةبةرَيتي خؤجَييةتي/ كارطَيريR١ ـ ١١٨ ئاشكرا بانطةوازي

سلَيماني. لة بابان رؤشنبيري سةنتةري دروستكردني ثرؤذة:كة دةكات كؤمثانياكان بةَلَيندةرو سةرجةم ئاطاداري سلَيماني ثارَيزطاي *جَيبةجآ كردن سةرداني فةرمانطةكةمان ثرؤذةي ناوبراو هةية بؤ تةندةريلةسةر (١) نهؤمي عةلي حاجي جةمالي تةالري لة خؤجَييةتي) (كارطَيريء

تةندةر. وةرطرتني مةبةستي بة بكات سالم سةرةكي شةقاميرؤذي تا دةكات ثآ دةست (٢٠٠٩/١١/١٦) رؤذي لة تةندةر وةرطرتني *

نيوةإؤ. (١٢)ي تا بةياني لة سةر (٢٠٠٩/١١/١٩) كاتذمَير (٩)ي(٩)ي كاتذمَير (٢٠٠٩/١١/٢٩) رؤذي تةندةر طةإانةوةي دوارؤذي *

خؤجَييةتي. كارطَيري بؤ نيوةرؤ (١٠)ي تا سةرلةبةيانيكاتذمَير (٢٠٠٩/١١/٢٩) رؤذي تةندةر كردني ئاشكرا كردنةوةو رؤذي *

ثَيش نيوةرؤ. (١١)يكردن: بةشداري مةرجةكاني

ثؤلَين ثلةي دةكةن بةشداري كة بةَلَيندةرانةي كؤمثانياو ئةو ثَيويستة ـ ١وةزارةتي و كوردستان بةَلَيندةراني (يةكَيتي ثَيناسةي بَيت، (١ تا ٧) كردنيان

بَيت. ثآ هةولَير)يان ثالندانانيثشتطيري ثَيويستة هةرَيمن لة دةرةوةي كة كؤمثانيايةي بةَلَيندةرو ئةو ـ ٢

(بةإَيوةبةري طشتي بازرطانيةوة). لةاليةن بَيت ثآ تؤماركردنيتةندةر سندوقي وةرناطيرَيت و كراو دياري كاتي دواي تةندةرَيك هيض ـ ٣

دادةخرَيت.كراو دياري ثارةي بة بري دةبَيت، رَينماييةكان بةثَيي ياساو تأمينات بري ٤ ـبإي (١٢,٠٠٠,٠٠٠) (خطاب ضمان) بة يان (مصدق) ثةسةند كراو ضةكَيكي بة

طةإانةوةي لةكاتي دةبَيت كة رؤذ ٣٠ بؤ وةردةطيرَيت دينار مليؤن دوانزةبَيت. ئامادة تةندةر

كردنةوةي ثرؤسةي ئامادةي بةشداربووةكان كؤمثانيا بةَلَيندةرو ثَيويستة ٥ ـثَيضةوانةوة بة مةبةستة ئةو بؤ بكةن دياري نوَينةرَيك يان بن تةندةر

ناكرَيتةوة. تةندةرةكانيانثَيويستة بانطهَيشتةكةدا لة دةكةن بةشداري كة بةَلَيندةرانةي كؤمثانياو ئةو ٦ـ

بَيت. ثآ ثَيناسةيان وة نوآ ساَلي بدرَيت بؤ ثآ دةرامةتيان باجي ئةستؤثاكيبؤ ناطةإَيتةوة كة دينار هةزار ثانزة (١٥,٠٠٠) بةرامبةر تةندةر وةرطرتني ـ ٧كةسةي ئةو ئةستؤي دةكةوَيتة ئاطادارية ئةم بآلوكردنةوةي خاوةنةكةي كرَيي

دةردةضَيت. تةندةرةكةي بؤ كةبة بدرَيت ئةنجام بؤي ثَيويست هةية ثشكنيني كة كةرةستانةي ئةو ـ ٨

دار. ثةيوةندي اليةني ئامادةبوونيلةطةأل بكات ثَيشكةشي داوة ئةنجامي كة كارانةي ئةو ليستي بةَلَيندةر ـ ٩(جدول بةثَيي ماوةكةي بةرنامةي كاري لةطةأل وة سوودمةند اليةني ثشتطيري

مةرجةكاندا تةندةر ناكرَيتةوة. العمل) لةكاتي نةبووني تقدمبَيت. ثآ نوَينةرايةتي دةبَيت نووسراوي فةرمي كؤمثانيا نوَينةري ـ ١٠مةرجةكاندا. نةبووني لةكاتي نابَيت بةشداربووني مافي بةَلَيندةر ـ ١١

بة ذمارة لة جطة دةرخستةكة يةكةي نرخي كؤمثانيان بةَلَيندةرو ثَيويستة ١٢ـ ناكرَيتةوة. بة ثَيضةوانةوة تةندةرةكةي وة بينووسن نووسينيش

سلَيماني ثارَيزطاري مةجيد/ ئةحمةد دانا

ناوخؤ وةزارةتيسلَيماني ثارَيزطاي

بةدواداضوون و ثالن بةإَيوةبةرَيتي خؤجَييةتي/ كارطَيريR١ ـ ٧٠٣ ئاشكرا بانطةوازي

.(١ (دووبارة سلَيماني لة (شَيَلتةر) ذنان داَلدةداني بيناي دروستكردني ثرؤذة:تةندةري دةكات كة بةَلَيندةرو كؤمثانياكان ئاطاداري سةرجةم ثارَيزطاي سلَيماني *(كارطَيريء فةرمانطةكةمان سةرداني كردن جَيبةجآ بؤ هةية ناوبراو ثرؤذةيلةسةر شةقامي سةرةكي (١) نهؤمي عةلي حاجي جةمالي تةالري لة خؤجَييةتي)

تةندةر. وةرطرتني مةبةستي بة بكات سالمرؤذي تا دةكــات ثآ دةست (٢٠٠٩/١١/١٦) رؤذي لة تةندةر وةرطرتني *

نيوةإؤ. (١٢)ي تا بةياني لة سةر (٢٠٠٩/١١/١٩) كاتذمَير (٩)يسةرلةبةياني رؤذي (٢٠٠٩/١١/٢٩) كاتذمَير (٩)ي تةندةر طةإانةوةي * دوارؤذي

خؤجَييةتي. كارطَيري بؤ نيوةرؤ (١٠)ي تاتةندةر رؤذي (٢٠٠٩/١١/٢٩) كاتذمَير (١١)ي كردني ئاشكرا * رؤذي كردنةوةو

نيوةرؤ. ثَيشكردن: بةشداري مةرجةكاني

كردنيان ثلةي ثؤلَين دةكةن بةشداري كة بةَلَيندةرانةي ئةو كؤمثانياو ثَيويستة ١ ـثالنداناني وةزارةتي و كوردستان بةَلَيندةراني (يةكَيتي ثَيناسةي بَيت، (٤ تا ١)

بَيت. ثآ هةولَير)يانثشتطيري ثَيويستة هةرَيمن دةرةوةي لة كة كؤمثانيايةي بةَلَيندةرو ئةو ـ ٢

(بةإَيوةبةري طشتي بازرطانيةوة). لةاليةن بَيت ثآ تؤماركردنيتةندةر سندوقي و وةرناطيرَيت كراو دياري كاتي دواي تةندةرَيك هيض ـ ٣

دادةخرَيت.بة كراو ثارةي دياري بري دةبَيت، بة ياساو رَينماييةكان تأمينات بةثَيي بري ٤ ـثَينج ضلء بإي (٤٥,٠٠٠,٠٠٠) (خطاب ضمان) بة يان (مصدق) كراو ثةسةند ضةكَيكي

طةإانةوةي تةندةر ئامادة كة دةبَيت لةكاتي ٣٠ رؤذ بؤ وةردةطيرَيت دينار مليؤنبَيت.

كردنةوةي ثرؤسةي ئامادةي بةشداربووةكان كؤمثانيا بةَلَيندةرو ثَيويستة ـ ٥تةندةرةكانيان ثَيضةوانةوة بة مةبةستة ئةو بؤ بكةن دياري نوَينةرَيك يان بن تةندةر

ناكرَيتةوة.ثَيويستة بانطهَيشتةكةدا لة دةكةن بةشداري كة بةَلَيندةرانةي كؤمثانياو ئةو ـ ٦

بَيت. ثآ ثَيناسةيان وة نوآ ساَلي بدرَيت بؤ ثآ دةرامةتيان باجي ئةستؤثاكيكة دينار هةزار ثةنجا ضوارسةدو (٤٥٠,٠٠٠) بةرامبةر تةندةر وةرطرتني ـ ٧ئةستؤي دةكةوَيتة ئاطادارية ئةم كرَيي بآلوكردنةوةي خاوةنةكةي بؤ ناطةإَيتةوة

دةردةضَيت. بؤ تةندةرةكةي كة كةسةي ئةوئامادةبووني بة بدرَيت ئةنجام هةية ثَيويست بؤي ثشكنيني كة كةرةستانةي ئةو ٨ـ

دار. ثةيوةندي اليةنيثشتطيري لةطةأل ثَيشكةشي بكات داوة ئةنجامي كة كارانةي ليستي ئةو بةَلَيندةر ـ ٩العمل) تقدم ماوةكةي (جدول بةثَيي كاري بةرنامةي لةطةأل وة اليةني سوودمةند

ناكرَيتةوة. تةندةر مةرجةكاندا نةبووني لةكاتيبَيت. ثآ نوَينةرايةتي دةبَيت نووسراوي فةرمي كؤمثانيا نوَينةري ـ ١٠مةرجةكاندا. نةبووني لةكاتي نابَيت بةشداربووني مافي بةَلَيندةر ـ ١١

بة ذمارة لة جطة دةرخستةكة يةكةي نرخي كؤمثانيان بةَلَيندةرو ثَيويستة ـ ١٢ناكرَيتةوة. بة ثَيضةوانةوة تةندةرةكةي وة بينووسن نووسينيشسلَيماني ثارَيزطاري مةجيد/ ئةحمةد دانا

Page 23: rozhnama

دانيمارک ئةبوبةکر/ ئاري

٣-٣

بارةطا کردنةوةيشارةکان دةرةوةي لة

خؤي طؤإان بزووتنةوةي ئةوةي بؤکة قَيزةونةي فةزا لةو بطرَيت دوور بةکوردستاني قوذبنَيکي کوضةء هةمووئيزعاج ثَي خةَلکي بارةطاو بة کردووةدةتوانَيت تا طؤإان ثَيويستة دةکةن،بةثَيي وة هةبَيت، بارةطاي کةمترين نةکةنةوة، بارةطا نةبَيت ثَيويستيشار لة دوور بتوانرَيت تا بارةطاکانيشبارةطايةک هةر لة وة بن، بضووک بنءئيداريي نةبَيت، کارمةندي لة يةک زياترهةستَيت ببإدرَيتةوهء بؤ مووضةي کةضونکة ثراکتيکييةکان، ئيدارييء کارة بةکار دةيانةوَيت کة کةسانةي ئةو کاتة ئةولة ضاويان بکةن، بزووتنةوةية ئةم بؤذيانکردن بذَيويي بؤ نابَيتء ئيمتيازات ئةم کة بزووتنةوةکة، بؤ ناکةن کارکارَيکي زؤرجــار ذيانکردنه بذَيوييکارمةنداني لة ــک زؤرَي وايــکــردووة،حيزبء لةطةأل مةجبورن حيزبةکانبذَيويي لةبةر بمَيننةوه رَيکخراوَيکدابووني بة بؤية منداَليان، ماألء خؤيانءمووضةخؤر کارمةندء لة رَيذة کةمترينلة خؤي دةتوانَيت طؤإان بزووتنةوةيجيا ديكة سياسييةکاني هَيزة هةموو

بکاتةوة.

رَيکخستنةکانيوآلت دةرةوةي

ــي کــة کــوردان ــةهــؤي ئــــةوةي، بدةبيستينء (وةک وآلت دةرةوةيزؤريــان بةشَيکي لَيدةبَيت) طوَيمانبةهؤي طؤإانن، بزووتنةوةي اليةنطريمؤدَيلي لة طةورةيةيان ناإةزايةتيية ئةوئةم ديسان بؤية کــوردي، دةسةآلتيدةرةوةي دانيشتووي کورداني شاآلوةيثَيويستي عَيراق دةرةوةي هةرَيمءکة تايبةتي بة هةية، رَيکخستنةوة بةکوردستان زلهَيزةکةي دوو مؤدَيليمؤدَيلة ناشايستةترين بَلَيين دةتوانين رَيکخستنةوةي بؤ مؤدَيرندا دونياي لةتةنانةت وآلت، دةرةوةي لة خةَلکينا حيزبة ديــکــتــاتــؤرةکــانء وآلتـــة ديکتاتؤري وآلتاني ديموکراتييةکانيخؤرهةالتي عةرةبيء وآلتاني وةک،بةمجؤرة هةَلنةستاون ناوةإاستيشسثيکردنةي رةشء دابةشکردنء لةتا خــؤيــان، ــاوارةکــانــي ئ هاوآلتيية کــردنــةوةي ثَيش کــة ــةک، ــدازةي ــةن ئکة کاتَيک کوردستاندا، لة فإؤکةخانةئةطةر دةهاتنةوة، هةندةران کوردةکانيناو بهاتنايةتةوة سورياوة رَيطةي لةثارتييان تةزکييةي دةبواية کوردستانبهاتنايةتةوة ئَيرانةوة لة ئةطةر بکراية، بؤبکراية، بؤ يةکَيتييان تةزکييةي دةبوايةلَيي زؤربةمان هةرضةندة ئةمةش کةبةو ئةمة بــةآلم بووين، سوودمةندناشرين دياردةيةکي کة نيية، ماناية

بشارينةوة.رَيکخستنةوةي بؤ واية بإوام بؤيةمــاديــةي لة ــةو هــَيــزة مــةعــنــةويء ئتايبةتي بة داية، کوردستان دةرةوةيبزووتنةوةي بؤ زؤرةي اليةنطيريية ئةو

هةندَيک لة واز ثَيويستة هةيانة، طؤإانتةقليدييةکان کورديية حيزبة کاريخةَلک رادةي هةندَيکجار کة بهَينن،تةقليديية هــَيــزة ــةم ئ قةَلسکردنيخةَلک ئةوةي کة کوردييانة طةيشتووةتةتاقةتي کوردييةکانيشدا ئاهةنطة لةناوتةنيا ضونکة لَييان، نةماوة طوَيطرتنيئاهةنطي لة کة بــةوةي، بووة ئيشيانهةندَيكيان يان بخوَيننةوة، وتار کورديدابؤ مووضةيان ضةندان موضةء دوو زةوي يان کوردستان، لة بإاوةتةوة ديكة، ئيمتيازاتي جؤرةها وةرطرتنءثَيويستة، طؤإان بزووتنةوةي بؤ بؤيةرَيکخستنةکاني لة کة من، بــإواي بة دروستکردني ــري ب لــة ــادا ــةوروث ئنةبوو، لةبارا هيض بودةَلةء بةرثرسي کةساني کاراکردني بؤ بکةن کار بتواننئةو کة ئةوةي بَي لَيهاتوو، بةتواناءمادي سوودمةندي بتوانن کةسانةبؤ هاتنةوةيان کاتي لة مةطةر ببن،بوارةي، لةو دامةزراندنيان کوردستانءسوود بؤ هةية لَيي شارةزاييان کةتةنيا کارةش ئةم کؤمةَلطة، بة طةياندندامةزراوةکاني حکومةتء رَيطةي لةطؤإان بزووتنةوةي بکرَيتء حکومةت يان راستةوخؤ، تةدةخولَيکي هيضهةروةها نةکات، تيادا ناإاستةوخؤيبزووتنةوةي رَيکخستنةکاني هةستانيکؤإو خــولء کــردنــةوةي بة ــؤإان طبؤ ـــوردي ک جالييةي ــؤ ب سيمنارضؤنَيتي رؤشنبيرکردنء خؤ زياترکؤمةَلطةيةي ئةو لةناو هةَلسوكةوتكردنتؤإي دروستکردني وة دةذيــن، لَييکؤمةَلطةي رَيکخراوةکاني ثةيوةنديإَيکخراوة بة ناحکوميي مــةدةنــيءکارکردن کوردستان، ناو مةدةنييةکانيکورد الواني طةنجانء کاراکردني بؤهةمووشي لة دةذين، لَيي وآلتانةي لةوکةساني طةنجء کةساني داناني طرنطترلَيثرسراوييةتي بؤ لَيهاتوو ــاکء ثدةرةوة وآلتاني لة طؤإان بزووتنةوةيدةمــووضــاوةي، کؤمةَلة ئــةو لةبري حيزبةکاني ريزي لةناو ثَيشووتر کةئةنداماني (بةتايبةتي بــوون ديكةدائَيستاش نيشتيمانيي)، يةکَيتيي کؤنيــة دةمــووضــاوان ــةو ل زؤر بةشَيكي کة بزووتنةوةي طؤإانن، هةَلسووإاوي دنيا يةک (لةطةأل دةمووضاوانةش ئةمبَيزاربووةء لَييان خةَلک بؤيان) رَيزمهةية تازة خوَيني بة ثَيويستي طؤإان جالييةي جارَيکيتر کة ئـــةوةي، بؤ نةکرَيتء بريندار دةرةوة لة کورديثَينةکرَيت ياري نةتةوايةتييان هةستيدوَيني تا کة کةسانةي، ئةو دةستي بةسوودمةندي ديكةدا هَيزةکاني ناو لة

يةکةم بوون.

ئةندامَيتي لَيسةندنةوةيناشايستة کاري لةسةر

کةساني دةرکردني لة نةترسان ويستي يان طةندةأل، يان مشةخؤر،ناو سياسيي مةوقيعي بةکارهَينانيهةر يــان تايبةتي، کــاري بؤ ــؤإان طدَلنياين هةموو ضونکة خراث، کارَيکيلة سياسيدا، هَيزَيکي هةموو لة کةهةموو لةناو توَيذَيکدا، ضينء هةمووهةلثةرست کةساني کؤمةَلطةيةکداکةس راستييةکة ئةمة دةشمَينن، هةنء ئةم مادام البــدات، لَي خؤي ناتوانَيتبزووتنةوةي کةواتة هةية، راستييةشهةميشة هةية، بةوة ثَيويستي طؤإاننةتوانَيت کةسَيک هيض کة بَيت ئاطادارببينَيت طؤإان بزووتنةوةي لة سوودهةموو کات ئةو تايبةتي، کــاري بؤ ئةوة زاتي طؤإانيش هةَلسووإاوةکانيسوودي بؤ ثؤستةکانيان کة ناکةن، ترسة ئةو ضونکة بةکاربهَينن، تايبةتيکة دةبَيت، دروســت لةال ثيرؤزةيان

باسمانکرد. لةسةرةوةــي ــردن دةرک لــة نةترسانة ــةم ئ (لة مــشــةخــؤر ــدةألء ــةن ط ئــةنــدامــي

طةندةَلييء ســاغــبــوونــةوةي کاتي ئةندامةکةدا) بةسةر مشةخؤرييةکةــات دةک واآل ميدياکانيش دةســتــيتائَيستا ضونکة طشتييدا، راي لةبةردةمکةسَيکء هةر ناوي سةربةخؤ ميديايسوودَيکي هَينابَيت، طةندةَلکارَيکيکةمکردنةوةي بؤ نةبووة ئةوتؤيهةندَيک ثَيضةوانةوة بة طةندةَليي،ئةو کةسةء ئةو کة بينيوومانة، جارطةندةَلييةکاني کة طةندةَلةي سةرکردةلَيثرسراوَيتي ئيمتيازاتء بووة، ئاشکراوةآلمَيک وةک ــداوة، ثــَي بةرزتريانميدياي وةرنــةطــرتــنــي بةهةند بــؤ مةوداي خؤي بؤ ئةمةش کة طشتيي،دةکاتةوة، بةرتةسکتر ديموکراسييةتهةموو بة ئاشکرا بة ثَيويستة بؤية(بة طــؤإان بزووتنةوةي ئةندامَيکيرابطةيةنرَيت، سةرکردايةتييةکةشييةوة)لَي طةندةَلييةکي هــةر هةرکةس کة خؤي دةردةکرَيتء ئةوة بوو، ئاشکراکارةکةي مةسئولييةتي تةحةمولي

خؤيةتي.جارَيک ضةند بؤ هةية رةنط کارة بةمجةماوةريشةوة لةاليةن بَيتء قورسلة ــةآلم ب نةبَيت، سانا هةزمکردنيبزووتنةوةي دَلنياييةوة بة دواجــاردادةبَيتء يةکةم سوودمةندي طــؤإانبةدةست زياتر جــةمــاوةر متمانةيهةموو وتمان وةک ضونکة دةهَينَيت،دونيادا هةموو لة سياسيي اليةنَيکيبةرثرسياري نا طــةنــدةألء کةسانيزوو هــةر ــةآلم ب دةردةکــةوَيــت، تيا

دةردةکرَينء دوور دةخرَينةوة.

بزووتنةوةي ميديايداهاتووي طؤِرانءوشة کؤمثانياي

نالةبارةي بارة ئةو بةهؤي بةداخةوةکوردستاندا لة ميديا ئةتمؤسفَيري زؤربةي بَلَيين دةتوانين کةوتووة، تَييبــةدةســت قــةبــةکــان ميديا زؤري دةخواست خؤزطةمان کة حيزبةوةن،ثَيمواية؛ هةرحاأل بة بةآلم نةبواية، واحيزبي سايتَيکي طؤإان بزووتنةوةي کةحيزبي مانطانةي طؤظارَيکي هةبَيتءمانطانة هةبَيتء بزووتنةوةکةي سةربةبآلو تيادا بزووتنةوةکةي ضاالکي کاروبيروبؤضوونَيکي ضةند لةطةأل بکاتةوة،نةريتَيکي وةک طــؤإان بزووتنةوةيبودجةي رَيطةي ئةو طؤظارةوة مؤديرنلةبزووتنةوةکة خةرجکراوي وةرطيراوءلةطةأل طشتيي، راي بةرضاوي بخرَيتةداإَيذةراني بؤضووني بيرو هةندَيکئةو طــؤإان، بزووتنةوةي سياسةتيئةندامان بؤ دةتوانرَيت طؤظارة ئةم کاتئةطةر بفرؤشرَيت، بازاإيشدا لة بَيتء

بوو. لةسةر کإيني ويستيراطةياندنةکاني هةمانکاتدا لةسةر بطةإَينةوة وشةش کؤمثانيايهةَلمةتي ثَيش ئــاراســتــةيــةي ــةو ئببَيتة کوردستانء هةَلبذاردنةکانيبيروإاکانء هةموو بؤ جَيطةکردنةوةسةربةخؤ باش رادةيةکي تا بتوانرَيترووداء روماَلکردني نيشاندانء لة بَيتکاتة ئةو ضونکة طؤإينةوةدا، بيروإادةتوانن، وشة کؤمثانياي ميدياکاني خةَلکي زؤري ــةي زؤرب متمانةي کة بکةن، مسؤطةر خؤيان بؤ کوردستانهةَلبذاردنةکاندا کاتي لة تةنيا مةطةر(لة طؤإان بزووتنةوةي بَلندطؤي ببنة نةبووني بةهؤي ئةويش ناضارييدا)،بزووتنةوةي بة راطةياندني سةر کةناَلي

طؤإان.هةموو بَياليةنکردني راستيدا لةهةموو لة وشة کؤمثانياي ميدياکاني هةموو بةشداريثَيکردني روويةکةوةءتةلةفزيؤنيء.... بةرنامةکاني لة اليةنةکانرؤذنامةدا، رؤذنامةي ريثؤرتاذةکانيهةموو ثَيش سةرکةوتن طةورةترينطؤإان فةراهةم بزووتنةوةي اليةنَيک بؤ

خةَلکي کــات ئــةو ضونکة دةهَينَيت،بة لةو بَيزارن کة اليةنةکان، هةمووميدياي الوازيي سستيء حيزبيکردنةءميدياکاني ــة ــةن روودةک حيزبةکان،نووسينةکاني قسةء وشةء کؤمثانياي

وةردةطرن. متمانةوة باوةإدارء بة

کؤتايي

خؤمن، تايبةتي بيروإاي ئةمانة لة ســةرضــاوةي زؤري بةشَيكي کة بــاشء بــة تــةجــروبــةي خــؤمــةوةيــة،لَيي ئامانجيش تةنيا خراثييةوة، بةکوردييةء کؤمةَلطةي بةرةوثَيشبردنيبــزووتــنــةوة هــةمــوو ضونکة بــةس، وةسيلةن حيزبةکان هةموو سياسييةکانئامانجيش ئامانج، بة طةيشتن بؤهةموو خؤشطوزةراني خؤشبةختيءبؤية ئَيستادا، لة کؤمةَلطةية تاکةکانيبزووتنةوةيةکي يان حيزبَيکيش هيضبة سةرةتاکةيةوة لة ئةطةر سياسيي،مةيدان، نةيةتة ثتةوةوة بناغةيةکيناطاتة بَيت، زؤر اليةنطريشي هةرضةند

ئامانج.

باسمانکرد، ســةرةوة لة ئةمانةيهةرضةندة بتوانين، کة ئةوةية بؤ تةنيالة رَي بَيت، کرضيش کاألء هةوَلَيکيئَيستا کة بطرين، هيوايةک لةبارضووني بة هاتووةتةوة نوَييةدا هةلومةرجة لةم ئةو ساآلنَيک کة کورددا، تاکي رؤحيرةنجاندنء ضونکة بوو، تؤرا هيوايةلةناو طؤإانکاريي هيواي لةباربردنيدةبَيتة کوردستاندا، خةَلکي ناخيضةندةها ثَيدةضَيت کة کارةساتَيک،دووبارةکردنةوةي، بؤ بوَيت سةدةيطؤإان بزوتنةوةي بؤ تةنيا هةوَلةش ئةمئيميَلَيک بة دةمانتواني ئةطينا نيية،سةرکردةکاني ــت دةس بيطةيةنينةئةندازةي بة هةوَلَيکة بةَلکو طــؤإان،هةموو هَيزة سياسييةکانمان کة ئةوةيبطرنة مؤدَيرنة رَيضکة ئــةو بتوانندووبارة ئؤرطانيزةکردنةوةي بؤ بةرلةو دةرضوون بؤ هَيزةکانيان، حيزبءحيزب حيزبايةتيء قَيزةونةي مؤدَيلةلة فةرسةخ سةد بة کة دروستکردن، ئومَيدي بة دوورة، ديموکراتييةتةوةخزمةت بتوانَيت اليةک هةموو ئةوةي

بکات. هيالکةکةمان ميللةتة بة

[email protected]

222009/11/17 سَيشةممة (556) ذمــارة [email protected]بؤضــــــوون

ئةوةي بةهؤيکورداني کة

وآلت دةرةوةيدةبيستينء (وةکلَيدةبَيت) طويَمان

بةشَيکي زؤرياناليةنطري

بزووتنةوةيبةهؤي طؤِرانن،

ناِرةزايةتيية ئةولة طةورةيةيان

دةسةآلتي مؤديَليبؤية کوردي،ئةم ديسان

کورداني شاآلوةيدانيشتووي

هةريَمء دةرةوةيدةرةوةي عَيراق

بة ثَيويستيريَکخستنةوة

بة تايبةتي هةية،دوو مؤديَلي کة

زلهَيزةکةيکوردستان

دةتوانين بلَيَينناشايستةترين

مؤديَلة لة دونيايبؤ مؤديَرندا

ريَکخستنةوةيلة خةلَکي

وآلت، دةرةوةيوآلتة تةنانةتديکتاتؤرةکان

دؤستانة ثَيشنيازَيکيمؤدَيرن بة شَيوةيةکي طؤأان، ئؤرطانيزةکردني بزووتنةوةي بؤ

طؤِران بزووتنةوةي

هةية، بةوة ثَيويستي

کة بَيت ئاطادار هةميشة

کةسَيک نةتوانَيت هيض

بزووتنةوةي لة سوود

کاري بؤ ببينَيت طؤِران

هةموو کات ئةو تايبةتي،

هةلَسووِراوةکاني

ئةوة زاتي طؤِرانيش

ثؤستةکانيان کة ناکةن،

سوودي تايبةتي بؤ

بةکاربهيَنن

Page 24: rozhnama

Hurriyet Daily News

ـــؤى تــوركــيــا ـــاوخ وةزيــــــرى نتاكة «ديموكراسى كة دووثاتيدةكاتةوة، كَيشةى بة كؤتاييهَينان بؤ ضارةسةرةدرَيذخايةنى كؤمةآليةتى ئابوورىءخستنةإووى كــاتــى ــة ل ــا»، ــي ــورك تثارتى ديموكراسى دةستثَيشخةريىضةند كَيشةى بؤ (ئةكةثة) دادوطةشةبةهَيزكردنى كوردو ملمالنَيى ساَلةى

مرؤظ. مافىناوخؤى وةزيــرى ئةتةالى بةشير٢٠٠٩/١١/١٣ى دانيشتنى لة توركيابيرؤكةى ثوختةى وآلتةكةيدا ثةرلةمانىئاشكراكرد هةمووان بؤ حكومةتى ثالنىبؤ حكومةتةوة دةستثَيشخةريى لةبارةىكاردانةوةى ئةمة بةآلم كورد، كَيشةىدروست نةكرد. ئؤثؤزسيؤن الى ئيجابىوايدةبينين «ئَيمة دةَلَيت: ئةتةالىكَيشة ضارةسةرى تاكة ديموكراسىدرَيذخايةنةكانة، ئابووريية كؤمةآليةتىءسياسةتة بةثَيى هةنطاوَيكمان ضةند ئَيمةسيستمَيكى كة ناوة، خؤمان مرؤظانةكانىبؤ زياتر ئازاديى مافء شةرةفمةندانةىئةتةالى دواتر دةخوازَيت.» هةمووان بةرمةبناى طشتطير، ستراتيذَيكى وتى:ئابووريى كؤمةآليةتىء ضاكسازيى سةربازيى، ثَيوةرَيكى ضةند لةطةأل

بةديدَينَيت. ئامانجةكةمان ئابووريى- «كَيشة وتــى: ئةتةالىكؤمةآليةتيءهةروةهاسياسييةكانيشمانــة، ــةوةي ــي ــةروةري ــادادث ــة ن ـــى ل رةطلة تــةنــدروســت ــى ــةك ــي ــدي ــوةن ــةي ثكاتَيك هاوآلتيياندا دةوَلــةتء نَيوانهةبَيت، دادثةروةريى كة دروستدةبَيت،هةستى هــةوَلــدةدةيــن ئَيمة هةربؤية

بكةين». بةهَيز دادثةروةريى

شةش هةنطاوى ثَيويست بؤديموكراسى دةستثَيشخةريى

دةستثَيشخةريى وتـــى: ــةالى ــةت ئهةموو مافةكانى مةبةستييةتى ديموكراسىئايينء لةبةرضاوطرتنى بةبآ هاوآلتييةككؤمةآليةتى، سياسيىء ئيختيارو رةطةزو

بكات. فراوانى بثارَيزَيتءشةش ــةو ئ خستنةإووى لةكاتى دةستثَيشخةريى لة بةشَيك وةك هةنطاوةداهةنطاوانة ئةم وتى: ئةتةالى ديموكراسى ئاستى دةخــاتــة ناوخؤمان سياسةتىلةسةر مافةكانى ئةوروثا رَيكخراوى يةكَيتى

مرؤظ.سةربةخؤى ليذنةيةكى ثَيكهَينانى -

مرؤظ. مافىبؤ دذايةتيكردنى ثَيكهَينانى ليذنةيةك -

جياكاريى.بؤ ثةرلةمانى متمانةثَيكردنى -دذى لة نةتةوةيةكطرتووةكان بنةماكانى

نيشتمانى. ثاراستنى ميكانيزمى سزادانءبؤ سةربةخؤ ليذنةيةكى ثَيكهَينانى -دذى لة كة سكاآليانةى، لةو لَيكؤَلينةوةدذى لة مامةَلةكردن خــراث ســـزادانء

هَيزةكانى ئاسايش دةكرَين.ناونانةوةىشوَينةكانىنيشتةجَيبوون -

داواى نيشتةجَيكان. بةثَيىلة ـــازادن ئ سياسييةكان ثــارتــة -لةجياتى زمانَيك هةر بة ثةيوةنديكردن

توركى.«ليستَيكى وتـــى: ــةالى ــةت ئ ـــر دواتئَيمة ئةوةى لةبةر النيية، تةواوكراومانوةك ديموكراسى كرانةوةى ثرؤسةىدانةخراو دةبينينء ثرؤسةيةكى ديناميكىءلةذَير هةنطاوانة بةم ثَيداضوونةوة بوارى

رؤشنايى ثَيشهاتةكاندا هةية».

ئَيستا دةستوورةى ئةم وتى: ئةتةالى دةستوورَيكى ستانداردى بة ناتوانَيتبطات، بيستويةكةم ســةدةى ديموكراتىمةدةنىء دةستوورَيكى بة ثَيويستمان بؤيةهةندَيك ئــةو ــةآلم ب هةية، ديموكراتىبةندى سآ «يةكةمين وتى: داناو هةآلوَيردىئةوانيش، نين، طؤإان قابيلى دةستوورىســروودى ئــاآل، يةكطرتوو، دةوَلةتَيكىهةر دةرةوةى زمانى فةرمى لة نيشتمانىء

دةمَيننةوة.» مشتومإَيك

برينةكان، ضارةسةرىثِرؤذة ستايشى لة

ئابوورييةكاندا

طةشةكردنة وتــى: ناوخؤ ــرى وةزيلة دةبينن سةرةكى رؤَلى ئابوورييةكان«تيرؤريستى»ء رَيكخراوى مامةَلةكردنىئابوورييةكانى. سةرضاوة لةناوبردنىكؤنيا، بة ثةيوةست ئابورييةكانى ثإؤذةرؤذهــةآلتــى ــاشــوورى ب (رؤذهــــةآلتءتةواوببن. (٢٠١٣) ساَلى لة بإيارة ئةنادؤأل)بؤ ــراوة ــطــاون هــةن ــةالى وتـــى: ــةت ئهةروةها دامةزراندن، هةلى دروستكردنىخةرجكراوة توركيش ليرةى مليؤن يةك«تيرؤريستييةكان»دا هَيرشة لة ئةوانةى بؤثإؤذةكانى هةروةها بوون. زةرةرمةندوآلتةدا ئةم هةرَيمى (١٤) لة ضاكسازيى

وةطةإخراون.نراون هةنطاوانةى ئةم وتى: ئةتةالىدةكةوين، ثالنةكة بةدواى ئَيمة نين، بةسدابيندةكةين، خةَلكى بؤ ديموكراسييةك تا

شايانيانة». كةثةشؤكان ــةوةى ئ بؤ هةوَلَيكدا لة كرانةوةى كة وتى: ئةتةالى كةمبكاتةوة،

لة تايبةتء طرووثَيكى بؤ ديموكراسىنيية. وآلتدا

ـــة، ـــوومـــان وت ــر ــت ــش ــَي ث «وةك ئامانجى ديموكراسى دةستثَيشخةريىدياريكراو، طرووثَيكى نةك وآلتة، طشتبؤ زياتر «سةربةستى طوتارى بؤية هةر ئةمة بةرزكردووةتةوة. هةمووان»مانتوركيا ثَيضةوانةوة، بة ناكات، توركيا الواز

بةهَيزتر دةكات».

ثشَيوييةكان زيادبوونى

سياسيى راوَيذكارى ضةليك، عومةرــةرؤك س ــةردؤغــانــى ئ تةيب رةجـــةب ثارتى ثةرلةمانى طروثى لةبرى وةزيران،دواء بةمشَيوةية دةسةآلتدارى دادوطةشة،زؤر طفتوطؤيةكى «ئَيمة دةستيثَيكرد؛لةاليةن بةآلم ثَيدةدةين،» درَيــذة طرنطئؤثؤزسيؤنء ثةرلةمانَيكى ئةندام ضةندثَيبإدرا. قسةكةى ســةردانــكــةرانــةوةضةليك كاتَيك طةيشتنة لوتكة ثشَيوييةكانراستطؤ بة كرد تؤمةتبار ئؤثؤزسيؤنى

سياسيياندا. هةَلوَيستى لة نةبوونلة «سياسييةكان ثَييوابوو؛ ضةليكنادزنةوة خؤيان سياسيى بةرثرسيارَيتىسةر ثَيشَيلكارييةكانى فةرامؤشكردنى بةسياسيى ديدَيكى وآلتدا، لة مرؤظ مافىطةشةكردنى بة كة ئةوةية، دلَير راستء

بطات. ديموكراسىهةموو ئةكةثة، وةكــو وتــى: ــر دواتتوركياى ــةوةى ئ بؤ دةكةين ريسكَيك

داهاتوو بنياد بنَيين.لة رةخنة كة ئــةوانــةى ــى وةآلم لة دةطــرن، ديموكراسى دةستثَيشخةريىتةنيا ئةكةثة ئةطةر «تةنانةت وتى: ضةليكدةبَيت، ــةردةوام ب هةر ئةوا بمَينَيتةوة،

وآلتدا». لة فراوانةكةى تؤإة بؤ سوثاس

ديموكراسى دةستثَيشخةريى ثالنى

ئةتةالى: بةشير

ئابووريى- «كَيشة

كؤمةآليةتيء

هةروةها

سياسييةكانيشمان

لة رةطى

نادادثةروةرييةوةية،

ثةيوةندييةكى

تةندروست

دةولَةتء لةنَيوان

كاتَيك هاوآلتيياندا

دروستدةبَيت،

دادثةروةريى كة

هةربؤية هةبَيت،

هةولَدةدةين ئَيمة

دادثةروةريى هةستى

بةهَيز بكةين»

فةتاح شاآلو ئامادةكردنى:

هَيمنانة طؤإانكاريي توإةو ثةرلةمانى

2009/11/17 سَيشةممة (556) ذمارة

Page 25: rozhnama

زةرطةتة ٠٧٤٨٠٤١٢٣٦٩ - ٠٧٤٨٠٤١٢٣٦٨ - ٣١٩٠٥١٩ ضاثخانةى ضاث:

242009/11/17 سَيشةممة (556) ذمــارة ريــكــالمinfo. [email protected]

Page 26: rozhnama

3 2009/11/17 سَيشةممة (556) تـوركيـــــاذمــارة لة طؤِران

Financial Times

ســةرؤك ــان، ــةردؤغ ئ تةيب ــةب رةجتوإةى ثةرلةمانى بة توركيا، وةزيرانىنةهَيشتنى بؤ ضاكسازييةكان وت: توركياىفراوانكردنى مــرؤظء مافى ثَيشَيلكاريىكورد هاوآلتييانى بؤ زمان بةكارهَينانىضارةسةركردنى بؤ مَيذوويي»ة «هةلَيكىهيواى ثاشان توركيا. درَيذخايةنى كَيشةيةكىثارتى ياخييةكانى رؤيفؤرمةكان خواسترازيبكات (ثةكةكة) كوردستان كرَيكارانىبَينن، ساَلة (٢٥) ملمالنَيى بة كؤتايى بةوةىطيانلةدةستدانى هؤى بووةتة وتــراوة كة هةذاريى بآلوبوونةوةى كةسء (٤٠,٠٠٠)كوردى زؤرينة خؤرهةآلتى باشوورى لةبةمة «هةَلةية وتــى: ئــةردؤغــان توركيا.كَيشةى يان تيرؤريزم لةدذى جةنط بَلَيين

نيشتمانىء يةكبوونى ثرؤذةى ئةمة كورد....برايةتيية».

ثالنةكة ضوارضَيوةدانانى بة تةنيا بةآلمكردنى رووى كةمينةكانداء بة كرانةوة وةكخولى دووةم لة ناسراو كَيشةيةكى بة

دةكات. حكومةتةكةيدا ريسكسةرةكيى ئؤثؤزسيؤنى جةهةثة،زؤرةوة حةماسةتَيكى بة ثةرلةمان لةوتى: ئــةردؤغــان كاتَيك ــةدةرةوة ــوون ضطــؤإى بــة سياسةت ركــابــةرةكــانــمــانباخضةلى، ــةت دةوَل ــةن. دةك شةهيدانةوةئةردؤغانى سةرؤكىمةهةثةىناسيؤناليست،ثالنَيكى بة شَيوةبةخشين بة تؤمةتباركرد «ئةمة وتى: وآلتء بؤ دابةشكردنى ئةوروثى(٨٩) ثإبايةخى مَيذووى رؤذى بةدبةختترين

توركيا بوو». ساَلةى ثةرلةمانىوتى: ناوخؤ، وةزيرى ئةتةالى، بةشيربة سةربةخؤ دامــةزراوةيــةكــى حكومةت ثَيكدةهَينَيتء سزادان كةيسى لة لَيكؤَلينةوة

دةدات كوردةكان زؤرينة شارؤضكة بة رَيطةبةكاربَيننةوةء كؤنةكان كورديية ناوة كةزمانى بةكارهَينانى بةردةم بةندى كؤتءئةو الدةبات. كةمثةين ثةخشء بؤ كوردىئةو كة خستبووةإوو، ياسايةكى دةقــى ضيتر دةطيرَين ئاذاوةكاندا لة منداآلنةىرووبةإووى زيندانيكردنىماوةدرَيذ نةبنةوة،كوردةكان اليةنطريى كةمتر ئةردؤغان بةآلمزمانى بةكارهَينانى «داواى وتنى: بة بووهةر خوَيندنطةكانداو لة ثةروةردة بؤ دايك دةستوورى لة بةندى طرنطى طؤإانكارييةكدةوَلةتى هَيماى زمانء بة تايبةت توركياسوثاى توركةكانء لة زؤرَيك بؤ توركيا،ريسك ئةو ئَيستا قبووَلنةكراوة». بةهَيزيشتوركيا بةبآ لة دةنطدةرةكانييةوة دةكات بة

كوردةكان. رازيكردنى ضاالكوانةثارتى ــى ــةرؤك س ـــورك، ت ئةحمةد تؤمةتباردةكرَيت كة ديموكرات، كؤمةَلطةىدةَلَيت: ثةكةكةوة، بة ثةيوةستبوون بة

كة روونــيــبــكــاتــةوة ــت ــَي «حــكــومــةت دةبدةوَيت كَيشةكةى درَيذخايةنى ضارةسةرَيكىئاستَيكى بؤ كَيشةكة دةيةوَيت تةنيا ياندةيةوَيت ئةمريكاش كةمبكاتةوة». طونجاوهةإةشةية كة بَينَيت ملمالنَيية بةو كؤتايىكوردستانى هةرَيمى سةقامطيريى سةر بؤئةوروثا يةكَيتى لةكاتَيكدا عَيراق، باكوورىثةرةثَيدانى بؤ ئةوروثا سةر دةخاتة فشارلة طرنط بةشَيكى وةك كةمينةكان مافىرَيكخراوى ئةندامى بوونة بؤ هةوَلةكانى

ئةوروثا. يةكَيتىكَيشة لة يةكَيك باسى ثةرلةماندا لةدةتوانرَيت ضؤن نةكرا: هةستيارةكان هةرةبهَينرَينة ضياكان لة ثةكةكة شةإكةرانىتيرؤريزم. كَيشةى باسكردنى بةبآ خوارةوةضةكدارى طروثَيك ثَيشوو، مانطىئاسايش هَيزةكانى تةسليمى خؤيان ثةكةكةدةيــةى ضةند لة –يةكةمجارة كـــردةوةلة ئاهةنطةى ئــةو ــةآلم ب ، رابــــردوودا-

بةخَيرهاتنةوةيان بؤ خؤرهةآلت باشوورىتوركيا ديكةى بةشَيكى لة ناإةزايةتى كرا،دةسةآلتداران هؤى ئةوةى بووة دروستكردءرابطرن. ثةكةكة ضةكدارانى طةإانةوةىدووةم طروثى رؤيتةرز راثؤرتَيكى بةثَيى تةسليم خؤيان ئاذاوة دروستكردنى بةبآبةطةشتَيك خؤى ئةردؤغانيش كردووةتةوة.بةدةستهَينانى بؤ ئامادةكردووة وآلتدا بة

دةنط.بــاَلــيــؤزى ــؤن ئــةبــرامــؤيــتــز، ــؤرت ميةكطرتووةكانى ويــاليــةتــة ثــَيــشــووىثةيوةنديية جؤرناَلى لة ئةنقةرة، لة ئةمريكا«ئةكةثة وتى: مانطةدا لةم دةرةكييةكانداءبة بةرامبةر سياسةتةكانييةوة بةهؤىئاماذةى دةذيةت». يان دةمرَيت يان كوردريفؤرمى كورد كَيشةى بةوةشكردووة؛دةرةوةى سياسةتى الوازكردووة، سياسيىخةرجييةكى كردووةو قةيدوبةند توركياى

بةفيإؤداوة. سوثادا لة زؤريشى

دةكةن شةهيدانةوة سياسةت بة طؤأى ركابةرةكانمان ئةردؤغان:

وةسانى شَيخ ئارام

طؤرِان ئةكةثةء

دادوطةشةثَيدان ثارتى ئةوةى دواىكورسى ــةر س هاتة (٢٠٠٣) لةساَلىجؤاروجؤر طؤإانكاريى ضةندين دةسةآلتءطؤإانة لة يةكَيك هاتةكايةوة، توركيا لةطؤإانى لة بريتيبوو سةرةكييةكان طرنطءبةرامبةر توركيا هةَلسوكةوتى ئاراستةىكة ــةى ــاوةي م ــةو ل كـــورد، كَيشةى بــة سياسيى دةسةآلتى حيزبةكةى ئةردؤغانءكوردء كَيشةى دةست، طرتووةتة وآلتيانبــارودؤخــى ئاشتييانةى ــةرى ــارةس ضهةنطاوى ضةندين كوردةكان مافى كوردءحيزبةكةى هةوآلنةى ئةو ناوة، طةورةىوايكردووة هةنطاو بة هةنطاو ئةردؤغانــدإةوو ــون ــة ت ــارت ث كــة ئــؤثــؤزســيــؤنءكة بكات ناضار توركيا نةتةوةثةرستةكانىكة بن، ضةندين طؤإانكاريى بَيدةنط بةرامبةربووة، ياساغ ئةواندا دةسةآلتى سةردةمى لةقسةكردن كوردىء بةشى كردنةوةى وةكنووسينء مافى بة داننان ــوردىء ك بة كورد، كَيشةى بوونى بة داننان قسةكردنءكَيشةى كورد بينى اليةك هةموو وةك بةآلماليةنة هةموو توركياء ثةرلةمانى ضووةضاودَيريى توركيا خةَلكى سياسييةكانءبارودؤخةكةوهةنطاوةكانىثةرلةمانيانكرد،ئةردؤغان حكومةتةكةى دةستكةوتةى لةمكَيشةى دةتوانَيت كة ئةوةية، شت طرنطتريندةستوورةوة هةمواركردنى رَيطةى لة كورددانيشتنى يةكةم دواى ضارةسةربكات،نووسةرانء رؤشنبيرانء توركيا ثةرلةمانىبارودؤخةكةيان توركيا سياسيى ضاودَيرانى

ضوونى كة كرد، شرؤظة ئةوة ئاراستةى بةطرنطييةكى ثةرلةمان بؤ كورد كَيشةىثةرلةمانة هةر ضونكة هةية، زؤرى ئَيجطار

بكات. هةموار دةستوور دةتوانَيت

سياسيى سةركَيشيى

هةنطاوةى ئةم توركيا ميدياكانى لةسياسيى سةركَيشييةكى وةك ئةردؤغانبة كرانةوة ثرسى بابةتى باسدةكرَيت، لة ثةرلةمان لة باسكردنى كوردء رووىسةركَيشيى بة توندإةوةكان بةرامبةرهةينى رؤذى ئةوةى ثاش ئةذماردةكرَيت،رؤذَيكى كؤبووةوة، توركيا ثةرلةمانىضةندين تؤماركرا، لةو دانيشتنةدا مَيذوويى

طفتوطؤ ثَيشكةشكران. وتارءسةرؤكى ثةرلةماندا دانيشتنةكةى لةلةوة باسى ديموكرات كؤمةَلطةى ثارتى سياسةتى توركيا ــردوودا راب لة كة كرد،كــورد بــةرامــبــةر رةطــةزثــةرســتــانــةىــةإووى رووب ئةطةر ئَيمة بةكارهَيناوة،رابردووى خؤمان نةبينةوةء ثةنجة نةخةينةهةنطاو بؤ ناتوانين ئةوا سةر برينةكانمان،«لة وتى: تورك ئةحمةد بنَيين، داهاتووزةوتكرابوو، كوردةكان مافى رابــردوودابةرامبةر راطةيةنرابوو كؤتايى بآ شةإَيكىدَلنيا بةآلم من هةموو اليةك كوردةكان، بةكَيشةى ضارةسةرى بةبآ كة دةكةمةوةخةونَيكى هيض ناتوانَيت توركيا كــورد،ئاآلو كَيشةى كورد بَينَيتةدى، سياسيىبؤية دةوَيت، ئاشتى كورد نيية، سنوورىدرَيــذة بةيةكةوة هةموومان ثَيويستةضيتر ئةوةى بؤ ئاشتى كاروانى بة بدةين نةإوات». بةهةردةر رؤَلةكانمان خوَينى

طةلى ثارتى سةرؤكى بايكاأل، دةنيز دواتروتى: ثَيشكةشكردو وتةيةكى كؤمارى،ئاتاآلى بةشير دةســتــوورة»، «كَيشةكةطؤإين بة ثَيويستى دةستوور وتويةتىثَيويستة دةَلَيت ئةردؤغان بــةآلم نيية،وتيشى: بايكاأل هةمواربكرَيت، دةستوورئاشتى شاندى وةك كة شاندانةى «ئةونوَينةرى وةك توركيا هاتوونةتةوةبةثَيى بؤية ناساندووة، خؤيان ئؤجةالن دةستطير كةسانة ئةو دةبَيت بَيت، دةستووروآلت، لة ياساغة ثةكةكة ضونكة بكرَين،دةكةين، تيرؤر دذايةتى ساَلة (٣٠) ئَيمةثَيشوازى ئةردؤغان كاربةدةستانى ئَيستاياساو دذى كة دةكةن، تيرؤريستانة لةو

وآلتن». دةستوورىثارتى سةرؤكى ديكةوة، لةاليةكىباخضةلى دةوَلةت توركيا، نةتةوةثةرستىتوندى رةخنةى ثَيشكةشكردء وتارَيكىرووى بة كرانةوة ثرؤسةى ئاراستةى «ثرؤسةى وتــى: باخضةلى كــرد، كــورداثرؤسةى واتا كوردا، رووى بة كرانةوة ئةو دذى ئةمةش توركيا، دابةشكردنىبناغةى بؤداناوة، ئةتاتورك رابردووةية كةنةتةوةية، يةك يةكثارضةو توركيا كةكار ثةرلةمانةوة لة رَيطةنادةين هةروةهاهةَلوةشاندنةوةى ثارضةكردنء ثارضة بؤ(٣٠) هةروةها ئةوة بكرَيت، كؤمارى توركيادةدةن قوربانيى كةسوكارةكانمان ساَلةخوَينى لةسةر سازش ئامادةنين ئَيستا

بكرَيت». قوربانييةكانئةكةثة كوتلةى نوَينةرى هةروةها وتارَيكى ضةليك، عومةر ثةرلةمان لةهةردوو لة توندى رةخنةى ثَيشكةشكردءبَيبنةما كة ــرت، ط ئؤثؤزسيؤن ثارتىديموكراسىء ثرؤسةى ـــةإووى رووبدةبنةوة، كوردا رووى بة كرانةوة ثرؤسةى

دادوطةشةثَيدان «ثارتى وتــى: عومةربةردةوام دةبَيت تاوةكو ثرؤسةى كرانةوةهةروةها ئامانجةكانى، دةطاتة تةواويى بةدةبينةوة». رَيطرييةكانيش ــةإووى رووبئةردؤغان تةيب رةجةب دانيشتنةدا لةو هةرضةندين لة باسى ثَيشكةشكردء وتةيةكى كــؤإةوى لةوانة كــرد، جياواز ــةوةرى تعَيراقء كوردةكانى (١٩٩١)ى ساَلىباسى ئةردؤغان هةَلةبجة، كيميابارانىهةست رابردووةوة لة ئَيمة كة كرد، لةوةثَيش ئةوة ضونكة دةكةين، ئازارانة بةوثارتة بة سةبارةت مرؤظين، ئَيمة هةرشتَيكبةرامبةر كاردانةوةكانيان توندإةوةكانءوتى: ئةردؤغان ديموكراسى، ثرؤسةى بةدةستةوة دةسةآلتتان ساأل ضةند «ئَيوةئَيمة كرد، توركيا ميللةتى بؤ ضيتان بووديموكراسيمان ئاشتى ثرؤسةى ئَيستالة وآلت دةمانةوَيت دةســت، طرتووةتةدةتوانَيت ديموكراسى تةنيا بَيت، ئاشتيداثَيش ئَيمة ضارةسةربكات، كَيشةكانمان لةو مرؤظين ئَيمة بين شتَيك هةر ئةوةىيةكسانيى دةرفةتى ثَيويستة روانطةيةوةئَيمة اليةك، هةموو بؤ دابينبكةين ذيانتيرؤر كَيشةى كوردء كَيشةى ثَيويستةجياوازن، بابةتة دوو ئةو نةكةين، تَيكةأللة طوَيمان رابردووشدا لة ئَيستاو لة ئَيمة

طرتووة». خةَلك ئازارةكانى

سياسييةكان شرؤظة

ثارتى دوو لة هةريةكة ئةوةى ثاشتونديى بة رابردوودا لةماوةى ئؤثؤزسيؤنروءى بة كرانةوة ثرؤسةى روءبةإءوىطوتارى ضةندين ئةوةبوو بوونةوة، كورد،

شةإى كة توركيا، ميدياكانى ناو هاتنة توندثاش دةردةخست، حكومةتى ئؤثؤزسيؤنءهةريةكة دذ، لَيدوانى ملمالنآء ماوةيةك لةدانيشتنَيك بإياربوو بايكاأل ئةردؤغانء لةمةرجدار دانيشتنة ئةو بةآلم ئةنجامبدةن،طرنط ئةوةى ئةنجام، نةطةيشتة بؤية كرا،ثةرلةمان لة هةينى رؤذى بوو ئةوة بووطرت، لةيةكتر طوَييان اليةنةكان هةموونةيانتوانى ئؤثؤزسيؤنةكان اليةنة بةآلمبايكاأل بمَيننةوة، دانشتنةكة كؤتايى تاشرؤظةو جَيهَيشت. ثةرلةمانى هؤَلىلةوة باس توركيا سياسييةكانى لَيكدانةوةبة كرانةوة كةيسى ضوونى كة ــةن، دةكسةركَيشييةكى ثةرلةمان بؤ كورد رووىباجةكةشى هةية ئةوة ئةطةرى ئةردؤغانة،تةنيا ديكة اليةنى هةندَيك بــةآلم بــدات،بابةتةكة، دةإواننة شانؤطةرييةك وةككَيشةى بةرامبةر ئةردؤغان ميانإةويىنةتةوةثةرستء ثارتى توندإةويى كوردءثإوثاطةندةى بة ثةيوةنديى كؤماريى ثارتىهةية، توركياوة داهاتووى هةَلبذاردنةكانى شــارةزا، سياسيىء ضاودَيرى هةندَيكميرانى، هَيمن دووثاتدةكةنةوة. بابةتة ئةوكاروبارى لة شارةزا زانكؤء مامؤستاىبةريةككةوتنةى نَيوان ملمالنآء ئةو توركيا،دةسةآلت ثارتى ئؤثؤزسيؤنةكانء ثارتةدةبينَيت خؤئامادةكردن هةَلمةتء وةكهَيمن توركيا. داهاتووى هةَلبذاردنى بؤتوندإةوةكان ثارتة «مــَيــذووى دةَلــَيــت:دةسةآلت كورسى لة ئَيستا كة ئةوان ديارة،توركيا خةَلكى سؤزى دةيانةوَيت نةمانوةدةســت هةنطاو ــمء دروش بةجؤرةهاكة ملمالنَييةى ئةو ثَيمواية بؤية بخةن،هةية، ــةآلت دةس ئؤثؤزسيؤنء لةنَيوانداهاتووى هةَلبذاردنى ثإوثاطةندةى بؤ

توركياية».

دةطةيةنَيت؟ بة كوآ كَيشةى كورد كرانةوة،

Page 27: rozhnama

22009/11/17 سَيشةممة (556) ذمــارة تـوركيـــــا لة طؤِران

ـــان ـــاروان ـــك ـــي شتوركيا ثالنى ثَييانواية،مافى فراوانكردنى بؤــانء زم بةكارهَينانىناتوانَيت كوردةكان، لة دذى جياكاريى دذايةتيكردنىجطةلةوةى دابنَين، ضةك رازيبكات ضةكدارةكان هَيزةلة ناسيؤناليستةكان توإةيى زيادكردنى دةبَيتةهؤى

«تيرؤريستان». بؤ حكومةت ملكةضكردنى بةرامبةرثةرلةمانى كؤبوونةوةيةكى لة هةينىء رؤذىناوخؤ وةزيــرى ثالنى ئةتةالى بةشير شَيواودا،(١٢) بة زياتر مافى ثَيدانى بؤ حكومةتى ثرؤذةى(٢٥) كَيشةى بة كؤتاييهَينان وآلتء كوردى مليؤنثارتى جوداخوازةكانى لةطةأل ملمالنآ ساَلةىلةنَيو خستةإوو. (ثةكةكة)، كوردستان كرَيكارانىكوردةكان زؤرينة شارؤضكة بة رَيطة ثالنةكةدا،مافى ثَيدانى بةكاربهَيننةوة، كؤنةكان ناوة دةدرَيتكةمثةينى هةَلبذاردنء كوردى لة بةكارهَينانى زمانىكوردى بة قسةكردن بؤ تاوانباران رَيطةثَيدانىئةتةالى دةكــةن. سةردانيان خزمةكانيان كاتَيكبؤ ثَيكدةهَينَيت ليذنةيةك حكومةت «هةروةها وتى:

سزادان». لَيكؤَلينةوة لةلة سياسيى كؤمَينتارى يةتكين، مـــوراتئةم نووسيويةتى: دةيليدا راديكاأل رؤذنــامــةىئةو لــةدذى حكومةتى هةنطاوةكانى راطةياندنةمانطة ضةند حكومةت دةَلَيت كة سةلماند، ثَيشبينييةدةكات. بوَيرانة» «هةنطاوى لةسةر ئاَلؤز طفتوطؤى رايطةياندووة، ئةتةالى ئةوةى «ئةطةر وتى: دواتربن، ديموكراسيى طةشةكردنى هةنطاوى راستيدا لةخوارآ نايةتة ضياكان لة ثةكةكة بةآلم باشن، ئةوةمافى سةربةخؤي ليذنةيةكى لةبةرئةوةى تةنيا زمانى دةتوانن زينداندا لة خةَلكى هةيةو مرؤظ

بةكاربهَينن». خؤيانحوكمى بؤ (١٩٨٤)ةوة ساَلى لة كة ثةكةكة، بةجؤرَيك دةجةنطَيت، توركيا باشوورى لة «خؤيي»دةخةمَلَينرَيت، كةس (٤٥٠٠٠) بة كوذراوان ذمارةىطرتء حكومةت لة ثالنةكةى رةخنةى رؤذى شةممةبرد، نــاوي ثــإوثــووض» «قسةى «رووكـــةش»ء بة ثرؤ- فراتى هةواَلى ئاذانسى لةإَيى طرووثة ئةمدانثَيدانانى بةبآ كورد «كَيشةى وتوويانة: كوردةوةنوَينةرةكانياندا لةطةأل طفتوطؤكردن كوردء ئيرادةىلةطةأل كة رةتيدةكاتةوة حكومةت ضارةسةرناكرَيت».ناوياندةباتء تيرؤريست بة كة بدوَيت طروثَيكداسةربازييةكانى هةَلمةتة لة دةبَيت بةردةواميش

ياخييةكان. لةدذيبوونى ثَيويستى لة باس ئةتةالى هةرضةندةلة طؤإان بةآلم دةكات، ليبراَلتر نوَيى دةستوورَيكىكة رةتدةكاتةوة دةستووردا طرنطى بةندى هةندَيككة نيشاندةدات يةكطرتوو دةوَلةتَيكى وةك توركياميلليةت لة جيظائؤطلو طونةرى توركيية. زمانةكةى دةستَيشخةريى دةستثَيكى ئةمة دةَلَيت: دةيليداكورد «ضاالكوانةكانى دةَلَيت: ئةو دواتر حكومةتة.طؤإينى نابيننء ثَيويست بةثَيى هةنطاوانة ئةوبؤ دةوَيت لةإاستيدا دةستوورَيكى نوَييان دةستوور،

زياتر». بةدةستهَينانىدةسةآلتدار دادوطــةشــةى ثارتى هةرضةندةلةكؤى دةنطى (٣٦٧) بةآلم ثةرلةماندا، لة زؤرينةيةطؤإينى لةسةر دةنطدان بؤ نيية كورسى (٥٥٠)رازيبكات. بةمة ئؤثؤزسيؤن ناشتوانَيت دةستوورءدةوَلــةت ثةرلةماندا، هةينى رؤذى دانيشتنى لة كرد تؤمةتبار حكومةتى مةهةثة، سةرؤكى بةخضةلى،دةكات، دانووستان «تيرؤريستان»دا لةطةأل بةوةىئؤثؤزسيؤنى ثارتى سةرؤكى ديكةوة لةاليةكىئةردؤغانى بايكاأل دةنيز جةهةثة، ســةرؤكــىتَيكبشكَينَيتء وآلت دةيةوَيت بةوةى تؤمةتباركرد

دابةشبكات. توركياـــةإووى رووب حكومةت ــى: وت جيظائؤغَلوطرانة زؤر كة دةبَيتةوة، سايكؤلؤذى ديوارَيكىجةماوةريى كاردانةوةى سةركةوَيت، بةسةريدامةهالى بةرزبوونةوةداية». حوسنو ثالنةكة لة لةدذىحكومةتةكةى دةَلَيت: جةماوةرييدا دةيلي ئةكشام لةكورديداو كرانةوةى لة ماوةتةوة بةتةنيا ئةردؤغانناسيؤناليستةكانيشدا دةنطى بةرزبوونةوةى لةطةألريسكَيكى بة ئةو ثالنة بةرامبةر ثرؤذةكةى حكومةتكوردةكان لةكاتَيكدا وتى: دواتر دادةنرَيت. طةورةتوركة حكومةت، ثالنةى بةم بن دَلشاد رةنطة توإة حكومةت ثالنةى لةم زؤر ناسيؤناليستةكانلة هةية ئَيستا كة دةكةن زياتر ثشَيويية ئةم دةبنءناضاردةكرَيت وةزيران سةرؤك وتى: دواتر وآلتدا.يةكَيكيان ناسيؤناليستةكاندا دةنطدةرة كوردو لةنَيوان

هةَلبذَيرَيت.

ئةردؤغانكوردو لةنَيوان

ناسيؤناليستةكاندا

AFP

The National

دا، ثةيمانى توركيا حكومةتىدرَيذخايةنى ملمالنَيى بة كؤتايى كةهةرضى ثَيدانى بة بَينَيت، كوردةكانهاوآلتييةكء طشت بة مافة زياترىبؤ ــوآ ن دةســتــوورَيــكــى نووسينى رَيكخراوى كانديدى كة وآلتــةكــةى،

ئةوروثاية. يةكَيتىناوخؤى وةزيرى ئةتةالى بةشيرتةلةفزيؤنيداو لَيدوانَيكى لة توركيادووةم طفتوطؤى لة لةبةردةم ثةرلةمانءماوةى لة لةوبارةيةوةء كة هاوشَيوة، زياتر «ئازاديى وتى: بكرَيت، رؤذدا سآبةَلكو ناكات، الواز توركيا هةمووان بؤ

دةكات. بةهَيزىلة بوو يةكةمينجار وتةية «ئــةممشتومإى لــة مانط ضةندين ــاش ثتوركيا ثالنى دةربـــارةى ناإةسميىكورد كَيشةى ضارةسةركردنى بؤهؤى بووةتة كَيشةيةى ئةو خستيةإوو،لة كةس هةزاران دةيانء دةستضوونى لةدواىئةوةىياخييةكانىثارتىكرَيكارانى

ضةكيان (١٩٨٤)دا لة (ثةكةكة) كوردستانسةنتةريى ثالنةكةى هةَلطرت. بيرؤكةىبة زياتر ثَيدانى مافى بريتيية لة حكومةتثالنَيكى ضةند هاوبةشى بة كوردةكان،لةسةر فشار بةردةوامبوونى ئابووريىءكةمبوونةوةى هؤى دةبَيتة ثةكةكة،

بؤ ياخييةكان. ثشتطيريىكؤتء لة ــك زؤرَي وتــى: ئةتةالىزمانى بةكارهَينانى بةردةم بةندةكانىنامَينَيت، جــةمــاوةردا لةناو ــوردى كدةتوانن ديكة ناوضةكانى شارؤضكةو لة بطةإَيندرَيتةوة، بؤ كوردييةكانيان ناوةتوركى، كران بة ئةوةى ناوةكانيان دواىكودةتاى دواى ساآلنى لة تايبةت بة

.(١٩٨٠) عةسكةريىكوردى زمانى بة رَيطة هةروةهاهةَلبذاردندا كةمثةينى لة ـــت دةدرَيبةتاَلكردنةوةى دةكاتة كة بةكاربَيت،ـــك لة لــةســةر زؤرَي ــةى ــان ــةو داواي ئلة بةرزكرابوونةوة كوردةكان سياسييةرابردووداو بوونة هؤى بردنى زؤرَيكيان

دادطا. بةردةم بؤــــةوةى ئ ـــى ـــورك مـــيـــديـــاى تبةنيازة حكومةت كة ئاشكراكردووة،لة كوردى زمانى بة فَيركردن بة رَيطة

زانكؤحكومييةكان بدرَيت، خوَيندنطةكاندازمانء فَيركردنى ثةيمانطةى دةبَيت هةروةها بكةنةوة، كوردى ئةدةبياتىراديؤى تةلةفزيؤنء ثةخشى بة رَيطةدراوة. رؤذَيكدا لة كاتذمَير (٢٤) كوردىــردووشــدا راب دووةمـــى كانوونى لة تةرةتة، توركيا، حكوميى تةلةفزيؤنى

كرد. كوردى ثةخشى بة دةستىدةيةوَيت حكومةت وتى: ئةتةالىكوردى مليؤن (١٢) بؤ رؤذانــة ذيانىبكات. ئاسان وآلت (خةمَلَينراو)ىكوردييةكاندا لة ناوضة ثشكنين خاَلةكانىئةنادؤأل ــى رؤذهــةآلت بــاشــوورى لة

كةمدةكرَينةوة.كوردةكان وتى: زؤرَيك لة ئةتةالىكة وادةبينن، ثشكنين خاآلنةى ئةمهةإةشةيةكى بة كوردةكان حكومةت

دةزانَيت. طةورةتوركيا، ميدياى نموونةيةكى بةثَيىشارى دوو نَيوان لة ثشكنين خاَلى (٢١)رؤذهةآلتى باشوورى لة وان هةكارىء

هةية. توركياداكةمبكرَينةوة بؤ ثَيويستة خاآلنة ئةم

دةَلَيت. راثؤرتةكة وةك يةك،بيسةلمَينَيت، ئةوةى بؤ هةوَلَيكدا لة

تةنيا ديموكراسى» «كرانةوةى ثالنى كةطشت بانطى نيية، ئةتةالى كوردةكان بؤكرد توركياى ثةرلةمانى ناو اليةنةكانىبؤ نوآ دةستوورَيكى نووسينةوةى بؤ

توركيا.لةدواى (١٩٨٠) لةساَلي ثَيشتر كةلةاليةن سوثاوة، نووسراوة. كودةتايةكداوايةكى دةستووريى ريفؤرمىتوركيا كة ئةوروثاية، يةكَيتى رَيكخراوى

رَيكخراوة. لةو ئةندام ببَيتة دةيةوَيتثالنى دةَلَين، ناسيؤناليستةكانثةكةكة بة سةركةوتن حكومةت كوردى

دةبةخشَيت.ثارتى سةرؤكى بةخضةلى دةوَلةتنةتةوةثةرست ميلليةتى راستإةوىبة ئةتةالى قسةكانى ثاش لة (مةهةثة)ءخراثترين وت: ثةرلةمان ثةرلةمانتارانى(٨٨) مــَيــذووى لة خــؤى رؤذةكــانــى

دةبينَيت. ساَلةيداوةك كة ثــةكــةكــةوة، بــارةى لة رَيكخراوَيكىتيرؤريستىلةاليةنتوركيا،قةَلةمدةدرَيت لة ئةمريكاوة ئةوروثاوتيرؤريزم دذى لــة «جــةنــط وتـــى: تيرؤر لةطةأل طفتوطؤ ضاخى ــةواو، ت

دةستيثَيكردووة».

كورد شةأى كؤتاييثَيهيَنانى ثةيمانى

Washington Post

ثَيوةرَيكى ضةند توركيا، حكومةتىكةمينةى لةطةأل ئاشتبوونةوة بؤ نوَيىساَلة (٢٥) ملمالنَيى بة كؤتاييهَينان كوردولَيبووردنة ئةو باسى بةآلم كرد، ئاشكراياخييةكان كوردة تَيدانةبوو، كة طشتييةىتةواوى دةيةوَيت حكومةت داوايدةكةن.زمانى بةكارهَينانى سةر بةندةكانى كؤتء

الببات. كوردى ياساغكراوىناوخؤ وةزيــرى ئــةتــةالى، بةشير بؤ ليذنةيةك بةنيازة حكومةت وتــى:رةطــةزيــى جياكاريى دذايةتيكردنى خؤيان ئةسَلى بةناوى طوندةكان دابنَيت،مامةَلةكردن بؤ ليذنةيةكيش ناوبنَيتةوةو هَيزةكانى دذى سكاآليانةى ئةو لةطةألثَيكبهَينَيت، دواتر دةكرَين، ئاسايش تؤماركــراوةو ثالنَيكى «ئةمة وتــى: ئةتةالى

ديناميكيية».بؤ ــة ــارداي ــش ف ــا لــةذَيــر تــوركــيوةك كــورد، كَيشةى ضارةسةركردنى يةكَيتى ئةندامَيتى مةحكةمةى لة ضؤن

ئةوروثاشداية.مةدةنييةكانى سةربازيىء سةركردةبةس ئةمة بةآلم بةمةدا ناوة، دانيان توركيانييةبؤنةهَيشتنىئةوياخييانةى،كةلةساَلىدةكةنء سةربةخؤيى بؤ شةإ (١٩٨٤)ةوة

باكوورى لة سنووربإيان هَيرشَيكى ضةنددةيانء كردووةء توركيا سةر بؤ عَيراقةوةمردوون، ثَيكدادانةكاندا لة كةس هةزارانمرؤظ مافى ثَيشَيلكردنى لة جطة ئةمة

الوة. هةردوو لةاليةنهةرضةندةثَيكدادانةكانكةمبوونةتةوةحكومةتى بــةآلم دواييدا، مانطةى لةموريا جةماوةرى بتوانَيت ثَيويستة توركيالةطةأل ئاشتبوونةوة كة بةوةى، رازيبكاتثةكةكة، يان كوردستان، كرَيكارانى ثارتىسةقامطيرييةكى بؤ ثَيويستيشة طونجاوو

درَيذخايةن.ئاشتبوونةوة ــَيــن: دةَل نةيارةكانسةربازة كــوذرانــى فةرامؤشكردنى

يةكَيتى دةوَلةتة. الوازكردنى توركةكانءحكومةت لة رةخنة ئةوان هةروةها ياخييبووةكان لةطةأل طفتوطؤ كة دةطرن،بة تيرؤريست توركياوة لةاليةن كة دةكات،

دادةنرَين.سةرؤك ئةردؤغانى تةيب رةجةبلةبةردةم وتةيةكيدا لة توركيا وةزيرانىبؤمباران ضياكان «ئايا وتى: ثةرلةمانهَيرشى ئايا ــران، ك بَيطومان نةكران،ئةى كـــرا، ــَى ــةَل ب ــرا، ــةك ســنــووربــإ ننةبوون؟ بـــةردةوام تيرؤريستةكانئةم ناتوانرَيت بــةردةوامــبــوون، بةَلَى ئاسايش هَيزةكانى بة تةنيا بة كَيشةية

ضارةسةربكرَيت».

بؤ بةخشين داواى ياخييةكاندةكــةن. شةإكةرةكانيان ســةركــردةوياخييةكان، سةركردةى ئؤجةالنى عةبدوَلآلرقيان توركةكان لة زؤرَيك فيطةرَيكة كةبةسةر زينداندا لة ذيانى تةواوى لَييةتى،

دةبات.دانانى بؤ ياخى هةزاران رازيكردنىدرَيذخايةنء ثرؤسةيةكى ضةكةكانيان

دةبَيت. قورسثالنى ــةو ئ راطةياندنى لــة ــةآلم بثةرلةمان موافةقةتى كة ئاشتييةى، هيض بــاســى ـــت، حــكــومــةت ـــوازَي دةخ

نةكردووة. لَيبووردنَيكىئةردؤغان دةسةآلتدارةكةى ثارتةثةرلةماندا لة بةهَيزى زؤرينةيةكىسياسيية بة رآ نوَييةكان ثالنة هةية،خؤيان زوبانى بة دةدةن كــوردةكــانئةو ثَيضةوانةى كةمثةيندا، كاتى لة بدوَينثرؤ- سياسيية رووبةإووى كة ياسايةيلة داوايان بةوةى دةبووةوة، كوردةكانلةناو كوردى بة ئةطةر بةرزدةكرايةوة، دذ

بدواناية. جةماوةردابة ئـــامـــاذةى ــؤ ــاوخ ــــرى ن وةزيوتنى؛ بة كــرد ئةردؤغان ثةيامةكةىسياسييةكانى مافة ئازاديىء «دةمانةوَيتبكةين، ــراوان ف هاوآلتييةكانمان طشتنيازى ديموكراسى دةستثَيشخةريىنيشتمانيىء يةكَيتيى لة زةرةر نيية

بةهَيزى بةَلكو ــدات، ب يةكطرتوويمانكة ئؤثؤزسيؤن، ثةرلةمانتارانى دةكات».وةزيرى نةيانهَيشتبوو ثَيشتر هةفتةيةكئةم قسةكانى، لة بةردةوامبَيت ناوخؤقسةكانى لة طوَييان بَيدةنطى بة هةفتةيةلة نابةجَييان ثرسيارى بةآلم طرت، وةزيرلة كاتى هةندَيكيان كردو سةرؤك وةزيران

دةرةوة. ضوونة قسةكانيداخوَيندكار دوو ثةرلةماندا، هؤَلى لةدةكَيشاو حكومةتيان دذى هوتافىكةسَيكيش،كةخزمىسةربازَيكىكوذراوىلةو توركياى ئاآلى بوو، ثةكةكة دةستىلةسةر ثالنةكةى كة ــردةوة، ك مينبةرة دوورخرانةوة. هةرسَيكيان دةكرا. ئاشكرا

ــوردى ــرؤ-ك ث ســةرؤكــى ثــارتــىمافة لةو جيا وتى: ديموكرات كؤمةَلطةى كةمينة بة دةدرَيــن كة كلتوورييانةى ئؤثةراسيؤنى دةبَيت حكومةت كوردةكان،بووةستَينَيت. ياخييةكان بة دذ سةربازيى

دةتةثة سةرؤكى ــورك ت ئةحمةدلةسةر حكومةت «سووربوونى وتــى:سةربازيى ئؤثةراسيؤنى وةطةإخستنىهيوادارين نةوةستاندووة، خةَلكى مةرطىبة نةكرَيت ثةيوةست ضيتر كَيشةكةدانيشتووانى (٢٠٪)ى كوردةكان سوثاوة».ثَيكدةهَيننء زؤرينةى مليؤنى توركيا (٧٠)رؤذهةآلتى باشوورى هةذارى هةرَيمى

توركيان.

كران، بؤمبباران «ضياكان ئةردؤغان:ضارةسةرنةكرا» كَيشةكة بةآلم كرا، سنووربأ هَيرشى

Page 28: rozhnama

٢٠٠٩/١١/١٧ (٩) سَيشةممة ذمــارة دووةم ساَلى

رايطشتي ئا:

ثرؤذة سَيشةممة ئةمإؤ بإيارة خؤثيشاندان رَيكخستني ياساي

ضةند لةاليةن ٢٠٠٩/١٠/١٥ كةمةدةنييةوة كؤمةَلطةي رَيكخراوَيكيسلَيماني نوسينطةي رادةســتــييةكةمي خوَيندنةوةي كرا، ثةرلةمانليذنةي ثاشان ئاإاستةي بكرَيتء بؤثةرلةمانتارانيش بكرَيتء تايبةتمةندــرؤذة ث ــة ــن دةإوان بــة بــايــةخــةوة

ياساكة.ثةرلةماني ئةندامي رةئوف د.زاناكوردستانلةسةرفراكسيؤنيطؤإانثرؤذةياساكة بةطرنطي سةبارةتبايةخي ياساية ثرؤذة «ئةم وتيرووةوة لةو بةتايبةت هةية زؤريمافَيكي وةك كةخؤثيشاندانىهاوآلتيان دةستوريي سةرةكيءكةئةم بةوةدا ئاماذةي ناساندووة»ءداناني بنضينةي دةبَيتة ثرؤذةية سةبارةت طرنط ياساي ضةندينكــؤإو رادةربــإيــنء ـــازادي بــة ئبةشداري طةشةثَيداني كؤبوونةوةء

لةكؤمةَلطةدا. سياسييــةو ل ــكــة ــَي ــةك ي كــة زانــــا د.

لةسةر واذؤي ثةرلةمانتارانةيرَيكخستني ـــاي ـــاس ـــرؤذةي ثئاماذةي كــردووة خؤثيشاندان داكؤكي لةثةرلةماند كة ــةوةدا ب«ضونكة دةكـــات ــة ــرؤذةي ث ــةو لبةمافكردني بــةهــاي ــة ــرؤذةك ثلَيرةوة » وتي تَيداية»و خؤثيشاندانيبؤ دابنرَيت سةرةتايةك دةبَيتنةك ماف دةوَلةتي دروستكردنيدةوَلةتي ضونكة ياسا، دةوَلةتيياسا زؤرجار كة حاَلةتةية ئةو ياسابةآلم دةكات، كؤتءبةند مافةكانبةياسا مافةكان مافدا، لةدةوَلةتي

دةضةسثَينرَين». رَيكدةخرَينءفراكسيؤني سةرؤكي هةروةهاعةبدولعةزيز عومةر يةكطرتووكةثرؤذةياساي بــةوةدا ئاماذةيثانتاييةكي خؤثيشاندان رَيكخستنىــن ــإي رادةرب ئـــازادي ــاتــر بــؤ زيوةك «ئَيمة وتي دةرةخسَينَيتءلةطةَل لةئؤثؤزسيؤن بةشَيكرَيكخراوةكانداين». ثرؤذةياساكةى

يةكطرتوو فراكسيؤني سةرؤكيئــةطــةري ــة ل ــاذةي بــــةوةدا ــام ئثــرؤذةيــةدا ئــةم بةياساي ــوون بلةبواري ياسايي طةورةي كةلَينَيكيوتي ثإدةبَيتةوةء خؤثيشانداندابةبيانووي اليةني ئَيستاش «ضونكة تا

لةم رَيطري ئاذاوةطَيإييةوة ئةمنيءدةكرَيت». هاوآلتيان مافةي

بـــةوةدا ــاذةي ــام ــا ئ ــةروةه ه(سَيشةممة) ئةمإؤ بــإيــارة كة ثــرؤذة بؤ يةكةم خوَيندنةوةي

ثةرلةماندا. لة بكرَيت ياساكةلةطةَل كوردستانيش ليستيبةآلم ياساكةدان، ثرؤذة ئايديايثةرلةمانتار كةريم ئاسؤ وةكئاماذةي كوردستاني ليستي لةسةرلةسةر دانيشتنيان ئَيستا تا ثَيدا

نةكردووة. ياساكة ثرؤذةدراوة ثرؤذةكة » وتي هةروةهارؤذي ثةرلةمانء بةسةرؤكايةتيبؤ يةكةمي خوَيندنةوةي سَيشةممةليذنةي ئاإاستةي دواتر دةكرَيتء

دةكرَيت». ثةيوةنديداربــةوةدا ئاماذةي كةريم ئاسؤتايبةت ــاســاى ــرؤذةي ث دوو كــة ئاإاستةي مانطرتن بةخؤثيشاندانء

كراون. ثةرلةمانرؤذي ــة ــاذةي ــام ئ ــطــةي جــَي

ثَينج نوَينةراني ٢٠٠٩/١٠/١٥مةدةنيو كؤمةَلطةي رَيكخراوي ئةكاديميو كةسايةتي ضةندينكةبةشدارن رؤشنبيري ياساييوياساي ــرؤذة ث لةطةآلَلةكردنيدا،خؤثيشاندانيان رَيكخستني

سلَيماني نووسينطةي ثَيشكةشيكوردستان- هةرَيمي ثةرلةماني

٢٠٠٩/١١/١ رؤذي كردو عَيراق لةاليةن ثرؤذةياساكة ئةوةي دواي

هةرَيمةوة ثةرلةماني ئةندام ٢٣بةسةرؤكايةتي ثَيشكةش ئيمزاكرا

كرا. كوردستان ثةرلةمانيوةزارةتــي هــةردوو ثَيشتريشبؤ ــم هــةرَي ــَوو وةزارةتــــي ــاوخ نحكومةتي نــاوخــؤي ــاري ــاروب ك

لة٢٠٠٦/٩/١٧ كوردستان هةرَيمينــاوي لةذَير ثإؤذةياسايةكيان رَيكخستني ــاســاي ي ـــرؤذة ث »ــةوة ــوون ــَوب ك ــدانو ــان ــش ــي ــَوث خطـــةآلَلـــةكـــردو ــيــةكــان» ــي طــشــتلةرَيطةي فةرمي بةشَيوةيةكيحكومةتي وةزيراني ئةنجومةني بة ثَيشكةش كوردستانةوة هةرَيميبةآلم كرد كوردستانيان ثةرلةماني زؤرةي رةخنة سةرنجو ئةو بةهؤيهةَلسوإاواني رؤشنبيرانو لةاليةنمافي ليذنةي مةدةنيو كؤمةَلطةيكوردستانةوة ثةرلةماني مرؤظيئةوةي بوونةهؤي كرا ئاإاستةيبؤ بطةإَيننةوة ثــرؤذةيــاســاكــةكوردستان هةرَيمي حكومةتيثَيداضوونةوةو ئةوةي بةمةبةستي

تَيدابكةن. طؤإانكاريي

دنذار

ةَلبه

بؤدى

كورةى

طمان

ثةي

Kurdish Institute for Elections(KIE) هةَلبژاردن بؤ مانگانةية پةيمانگةی کوردی پاشکؤيةکی

دا بآلودةكرَيتةوة. لةطةأل (NED)ة رَيکخراوی بةهاوکاری

رؤشنايى لةبةرياساى

... هةمواركراوى...ل٣

ياساىياساى هةمواركردنى

هةَلبذاردنةكانى...٤ ...ل

خويَندنةوةي يةكةم ئةمأؤ ثةرلةماندةكات خؤثيشاندان رَيكخستني ثرؤذةياساي بؤ

١٨ ساَل دواى حاجى: بةختيار

باشترة رَيكخراوةيي، لةكارى

خؤيان... رَيكخراوةكان

...ل٢

جةمال* ئارام

ساَلى ٢٠٠٦ لةثارَيزطاكانى هةشتى حةوتء مانطى خؤثيشاندانةكانىكارةباييةوة، بَي سووتةمةنيء نةبوونى كةمىء بةهؤى هةولَير، سلَيمانىءناوخؤى كاروبارى بؤ هةرَيم وةزارةتــى ناوخَوو وةزارةتــى هةردوو

لة٢٠٠٦/٩/١٧ ئةو كةَلكةَلةيةى سةر خستة هةرَيمى كوردستانى حكومةتىخَوثيشاندانء رَيكخستنى ياساى ثرؤذة » ناوى لةذَير ثإؤذةياسايةكبةسةريدا كَوبوونةوةطشتييةكان»طةآلَلةبكةنءدواىتَيثةإبوونىدووساَلثرؤذةياساكةيان وةزيرانةوة ئةنجومةنى لةرَيطةى ٢٠٠٨/٩دا مانطى لةثةرلةمانةوة مافى مرؤظى ليذنةى لةوآ لةاليةن بكةن. بةثةرلةمان ثَيشكةشماددةكانى لةبإطةو هةندَيك دةستكاريى سةرةنجام كراو بؤ ثياضوونةوةىهاوآلتيان ئازادييةكانى مافء رووبةرى فراوانكردنى بةئامانجى كراطؤإانكاريانةى ئةم حكومةت دياربوو كرا. بؤ يةكةمى خوَيندنةوةى ثاشانناكؤك ناياساييء لةهةنطاوَيكى بؤية نةبوو ثةسةند بةالوة ليذنةكةى١٠ى لةمانطى ثرؤذةياساكةى حكومةت ثةرلةماندا ناوخؤى بةثةيإةوىلَيكردووة. بَيدةنطييان ئَيستا هةتا لةوكاتةوة ئيتر طةإاندةوة! ٢٠٠٨دا ساَلىدةرفةتى هةرَيم ناوخؤى وةزارةتى ثرؤذةياساكةى طةإاندنةوةىئةوةىلةبةردةمثةيمانطةىكوردىبؤهةَلبذاردنءضةندرَيكخراوَيكىترىثرؤذةياساكةى لةسةر تَيبينيانةى سةرنجء ئةو كةكؤى كردةوة ناحكوميداوةزارةتهةيانةولةميدياكاندابآلويانكردؤتةوةلة»ثرؤذةياساىرَيكخستنى

ماددةدا دةبينَيتةوة. سيانزة لة خؤى كة بكةن طةآلَلةى خؤثيشاندان»دامافء لةرووى ناحكومييةكان، رَيكخراوة ثرؤذةياساى ستراكتؤرىسيستمى المةركةزى رةضاوى بةخؤثيشاندانةوة، سةالحياتى رَيطةثَيدانخؤثيشاندانى ثاراستنى ئاطاداركردنةوةو دةسةآلتةكانى هةموو كردووةوئةنجومةنى واتة هةَلبذَيردراو كارطَيإيى يةكةى ئةنجومةنى بؤ طةإاندؤتةوةئةويش ناحية)، شارةوانى ئةنجومةنى قةزاو شارةوانى ئةنجومةنى ثارَيزطا،لةاليةن راستةوخؤ لةاليةكةوة ئةنجومةنانة كةئةم ئةوةى لةروانطةىئةندامةكانى خودى هةَلبذَيردراونء خؤيانةوة ناوضةكانى هاوآلتيانىجؤرى سروشتء ئاطادارى تر كةسَيكى لةهةر زياتر ئةنجومةنانة ئةمهاوآلتيانء نَيوان مةسافةى رَيطةو تريشةوة لةاليةكى كَيشةكانياننبؤ ئاطاداركردنةوةيان كورتةو جوطرافيةوة لةإووى ئةنجومةنانة ئةو تَيدا سةرةكى رؤَلى كات كةرةطةزى خؤثيشاندان، وةك ضاالكييةكى

ناوَيت. زؤرى كارَيكى كاتء دةطَيإَيت،ئاطاداركردنةوةى ثرةنسيثى لةسةر جةخت ثرؤذةياساية ئةم هةروةهائةنجومةنى ئاطادارى تةنها واتة مؤَلةتثَيدان، نةك دةكات ثَيشوةختطيانى ثاراستنى بةمةبةستى دةكرَيت هةَلبذَيردراو كارطَيإيى يةكةىنةك خؤثيشانداندا لةكاتى طشتىء تايبةتى موَلكى ماَلء خؤثيشاندةرانءترى دةسةآلتَيكى بدرَيتةدةست خؤثيشاندان ئةنجامدانى مافى ئةوةىسياسييةوة فةلسةفة لةو ثرةنسيثةش ئةم خؤيان. هاوآلتيان دةرةوةىلةاليةن نةك خؤيانة كةخؤثيشاندان مافَيكى هاوآلتيان سةرضاوةيطرتووةلةبةرذةوةنديدا دةسةآلتىجَيبةجَيكردنةوة ثَييانبدرَيتيانكةي نةيويستءمافة نيية ئةم دروستكةرى دةسةآلت لَييانبسةنَيتةوة. بةواتايةكى تر نةبوومومارةسةكردندا. لةكاتى خؤثيشاندةرانة ثارَيزةرى رَيكخةرو تةنها بةَلكوتَيطةيشتنةوة لةو خؤثيشاندان» رَيكخستنى «ثرؤذةياساي طةآلَلةكردنىمافَيكى مومارةسةكردنى وةك كةخؤثيشاندان، سةرضاوةيطرتووةمافء لةطةَل بةريةككةوتنى ئةطةرى هةميشة دةستووريى، سروشتىءتايبةتداو مافة لةياسايةكى ئةم دةبَيت بؤية تردا هةية، بةرذةوةندييةكانىئةويش كةديارة رَيكبخرَيت هاوآلتيانةوة مافى ثاراستنى لةروانطةىلةاليةكء خؤثيشاندةران مافى نَيوان هاوسةنطيى بةلةبةرضاوطرتنى

ترةوة دةبَيت. لةاليةكى طشتي سةالمةتى سيستمء ثاراستنىهةَلبذاردن كوردي بؤ بةإَيوةبةري ثةيمانطاي *

ياساى رَيكخستنى خؤثيشاندان ثرؤذة

هاآلتيانةوة.. مافثارَيزيي لةروانطةى

زهڕهبین

رؤذنامة فؤتؤ: سلَيمانى شارى هاوآلتييانى خؤثيشاندانةكانى يةكَيك لة

Page 29: rozhnama

42009/11/17 سَيشةممة (556) ذمــارة تـوركيـــــا لة طؤِران

هةَلكةوتووة، بؤ طةورةى هةلَيكى توركياهيض بقؤزرَيتةوة، ئةوا باش ئةم هةلة ئةطةرخةَلك ناوةستَيت، توركيادا رَيطةى لة شتَيكتوركياش دةذينء خؤش دةحةسَيننةوةو لة

ناوضةكةدا. لة راستةقينة ثَيشةواى دةبَيتةدةستثَيشخةرييةدا ئةم رووى لة وةستانماناى ئةوةى ئةكةثة كردوويةتى، لةبةر تةنيا

وآلتة. لةم خيانةتكردنةكة نراوة، سياسيى هةنطاوى ضةندينشَيوازى لةطةأل منيش نيم، لةطةَليدا منيشنيم. وةزيراندا سةرؤك هةَلضوونى توإةيىءكاتَيك دةبينم ترسناك بة ــةوةش ئ

ثَيشدةخات. دينى حةماسةتىئاشكرا بة من بَيت، هةرضييةك بةآلمهةرطيز دةكةم، كوردةوة كَيشةى لةبارةى ئةو هةنطاوةكانى ثشتطيريى

ناَلَيم. ثَيضةوانةكةشىلة بةمجؤرة كَيشةية ئةم وايــة بــإوام ساَلة ضةندين كةسَيكم من نووسين لةسةر بووم سووريش دةكرَيتء ضارةسةر دةستثَيشخةريى

لةوبارةيةوة.هةندَيك لة حةزم لةبةر ئةوةى تةنيا ثإؤذةية ناوةستم ئةو دذى ئةمإؤ،ضونكة هةنطاوة دةنَين، ئةو ئةوان ئةوةى لةبةر يان ئةكةثة نيية، سياسةتىهةربؤية وآلتةكةشم دةدةم. ئازارى دةكةمء خؤم لة خيانةت من وابَيت ئةطةرنراون كة هةنطاوةكان من دةكةم، كورد دةستثَيشخةريى ثشتطيريى منخَيراتريش. بإؤينء زياتر دةبَيت ثَيمواية؛ دةزانم، ترسنؤكانة ء ناتةواو بة

روونة. زؤر هؤكارةكةشى

كورد هةلى دةستثَيشخةريى نابَيت ئةمجارةلةدةستبدةين

لةدؤخىضارةسةرنةبوونى كَيشةىكورددا،ثَيمواية؛ كَيشةكانلةكؤنترؤَلىدابةشدةبَيت. توركيا ناوخؤشةوة ملمالنَيى بةهؤى دةردةضنء ئَيمة

لَيدةكرَيت، رَيطرييان ئةوانةى بةَلكو دةنرَين، كة نا هةنطاوانة ئةو دَلنيام، منكارةسات. ثَيشإةويمان دةكةن بؤ

ناتةواوبوون، روو، خراية لةاليةن حكومةتةوة رَيطيرييانةى، كة ثالنة ئةونراون. ترسنؤكانة بةشَيوةيةكى وةزيرانةوة سةرؤك لةاليةن هةنطاوانة ئةم

هةواَلةكاندا لة يان كران، ناوخؤوة وةزيرى لةاليةن كة خاآلنةش ئةوسإاوة. بةسةرضووى بابةتَيكى لة جطة نين، هيض باسدةكرَين

نةهَيَلرَيت؟ كوردى زمانى ياساغى ئةطةر دروستدةبَيت، كَيشةيةك ضدةبوو. بكراية مانايةكى لةمةوثَيش ساأل ضةند ئةطةر ئةمة

يان ياساغ بكراية؟ ثَيبدراية، رَيطةى كوردى دةبوو ئةطةر ثةخشى ضىبةهةرحاأل. ثةخشدةكةن كوردى بة كة كةناآلنةى، لةو ثإة ناوضةكة

زياتر مافى رةنطة كوردييةكان، ناونانة ثةروةردةو لةسةر شتيش هةماننابَيت. ئةنجامى ضاوةإوانكراوى بةآلم بدرَين، بوارانةدا لةم

بةهةرحاأل، بكةيت سووك بةردهاوَيذةكان منداَلة سةر سزاى ثَيويستةنيية. مرؤظانة سزايةكة لةبةرئةوةى

بكةين. ثَيوة شانازى ئَيمة كة نيية، ثالنَيك ئةمةنين، جارانيان دؤخى هةمان لةسةر ئةوان بةهةرحاأل، طؤإان كوردةكانيشلةكاتَيكدا دةبَيت، زياتر داواكانيان رةهةندى بةخؤيانة. باوةإيان زياتر ئَيستا-١٠) بؤ باشبوون كراون ئاشكرا خاآلنةى ئةم هةية. هةنطاونانمان ترسى ئَيمة

دةردةكةون. باش تةنيا ئةمإؤ، بؤ بةآلم لةمةوثَيش، ساأل (١٥لة رةخنةطرتن لة بووةستن سادةية، زؤر بيَلَيم دةمةوَيت ئــةوةىهةنطاوةكانتان بَلَين حكومةت بة خؤشدةوَيت ئةطةر وآلتةكةتان حكومةتءئةمجارة ئةطةر روونة، هؤكارةكةشى لَيبطرن. رةخنةى بةمشَيوةية ناتةواون،خوَين، لةطةأل ذيان لة بةردةوامبين دةبَيت ئةوا بضَيت، لةكيس هةلةكةمان

ثرسةدا. بارووتءروويدا؟ ضى لةدةستضوو، هةلةمان ئةم كة لةمةوثَيشء ساأل (١٠)

ئيمرالى لة دةستطيركراو ئؤجةالن (١٩٩٩) ساَلى لة بيرتبَينمةوة، بهَيَلة بطةإَيتةوة دابنَينء ضةك كرد، كة ثةكةكة فةرمانى بة ئةويش دةستبةسةركرا،ثرسة تةواوبوو، شةإو وايكرد، تيرؤريستييةش رَيكخراوة قةنديل، ئةو بؤ

بوو. رؤذهةآلت هةناسةيةكى هةَلكَيشاو دةوَلةمةند باشوورىروويدا؟ ضى ثاشان

دةنرَين ئةمإؤ هةنطاوانةى ئةم كاتَيكدا لة نةنا، هةنطاوَيكى هيض ئةنكةرةدةبوو. ماناى ئةوكات بنراناية، ئةوكات دةبواية

لة هيض شتَيكيش دةوةستا، تيرؤر دةستيثَيدةكردو لة شاخةكان طةإانةوةنةدةما. سياسةتدا رَيطةى

دةستيثَيكردةوة. (٢٠٠٦)ةوة لة تيرؤرهيض بآ رابردوو ساَلى سآ لة خةَلكمان ضةندان باشبوو؟ شتَيكى ض

لةدةستضوو. هؤيةكنيية؟ ئةمة طوناه نيية؟ بةزةيى شايانى ئةمة ئةمة دةدات؟ نرخى كآ

تةنيا دةوةستنةوة حكومةت هةنطاوةى ئةم دذى كة ئةوانةى ئَيستاش،دةكةنء بة تاوانباريى هةست داهاتوودا لة ئةوا ئةكةثة ناويةتى، ئةوةى لةبةر

داهاتوو. شةهيدانى بؤ دةبنةوة ثةشيماننةكةين. طةمذة خؤمان با

كؤتايى نايةت. تةواوى بة هةرطيز كَيشةى كوردلَيبكةين واي يان ثَيبهَينينء كؤتايى تيرؤر كَيشةى با طرنطة ئةوةى

بَيت. تةحةمولكراولةسةر طفتوطؤى ساَلَيكة ضةندين سياسيداو بؤ فةزايةكى لة مايةوة ئةوةى

دةكرَيت.بؤ حسابى ئاوا خوَينة، تيرؤرء وةستاندنى تةنيا كراوة تائَيستا ئةوةى

دةكرَيت.نيوز دةيلى حوإييةت *

ئةكةثة هةنطاوةكانىناتةواون الوازء

بيراند* عةلى محةمةد

بايك جةميل

ئاشتيو قاسيداني ضوونةوةيبؤ ديموكراتييانة ــةري ــارةس ضكة ئةوةي هؤكاريي بة بووة توركيا،رؤذةظة لة راستةوخؤ كاريطةرييةكي

بكات. توركيا سياسييةكانيئَيستا هــةتــا (١٩-١٠)وة لــةتوركياي رؤذةظةكاني بابةتة ئةم

دةستنيشانكردووة.سياسييو ــة ــرووث ط ــوو ــةم هشرؤظةو دةورووبةرةكانيش اليةنةئةم بة طوَيرةي نرخاندنةكاني خؤيانسياسيي ناوةندي لة دةردةبإنو بابةتةئاشتي ضوونةوةى طروثةكاني خؤياندانزيكبوونَيكي بةخؤ خؤ دةكةنو بةجَي

نابَيت. مومكين بابةتة، لةم دوور بةهةرَيمي هةَلبذاردنةكاني ثشتيتوركيا سياسيي رؤذةظي توركيا، لةئازاديخوازي بزووتنةوةي اليةن لة

دياريكرا. كوردةوة طةليبابةتي رؤذةظةش، ئةم ناوةندةيئاشتيو بؤ ديموكراتي ضارةسةري

خؤي طرت. جَيي ثرسي كوردرؤذةظي بة بؤ شَيوةيةش بةم ئةساسي توركيا، كة طفتؤطؤي لةسةر

بكرَيت.هةرضةندة طشتيي، بةشَيوةيةكيديكةيش شَيوةيةكي بة بابةتةكةش لةكة ثَيويستيانزاني، بة بكرَيت، تةماشابيروبؤضوون خاوةن بابةتة ئةم لةسةربدةن. نيشان خؤيان هةَلوَيستي بنوهةتاكو طفتؤطؤيانةش ئةو ئةنجامي ثرسي كة نيشاندا، ئــةوةى ئةمإؤ،بهَيَلنةوة. هةَلواسراوةيي بة كوردهةَلبذاردنةكاني ثاش لة شَيوةية بةمثشتي بةتايبةت ئــادارو بيستونؤيلة كة راثرسييةي ئةو نيسانو (١٣)يلةم بوو، دةرباز ريفراندؤمدا ئاستيضارةسةري اليةنطري راثرسييةدا،كورد ثرسي ديموكراتيانةي ئاشتيانةو

كةوت. بةدي طشتيي بةرَيطا نةخشةي ئامادةكردني بيروبؤضوون ئاثؤوةو رَيبةر لةاليةنطرتنياليةنةسياسييوكةسايةتييةكان،دياريكةر ئاوا هةواييةكي تواني كةشو

بخوَلقَينَيت. بكاتوئاثؤ رَيــبــةر كة ـــةي رؤَل ــةو ئ هَيزي دةستثَيشخةري تواني بينيكوردانو ديموكراتيكخوازاني ئاشتيوبؤضوونة بيرو خاوةن لةهةمانكاتدانَيو خستة كؤنةثارَيزةكانيشي

جموجوَلةوة.ديكة بؤ ئةوةي جارَيكي هَيزة ئةمخؤي، دةستي بخاتة دةستثَيشخةرييثرؤاكاسيؤنو ثيالنطَيإي بة دةستيدذي لة ئؤثةراسيؤن كرد. تَيكدان ديموكراتيكو ياسايي، طؤإةثانيكاري راطةياندنو طؤشار لةسةر طرتنوداخستني قةدةغةكردنو ضاثةمةني،لةناوبردن هَيرشةكاني دةزطاكان،ضوارضَيوةية لةم طةريال دذي لة

زياديكرد.سياسةتي ــة ل ــة ك ئــةوانــةيلةناوبردندا ئينكارو كؤنةثارَيزينيشانياندا، شَيوةية بةم بإيارن، بةئاشتيو زماني قــؤنــاغ، زماني كة ثَيضةوانةوة بة نيية، ضــارةســةريدةسةثَينَيت، خؤي كة رَيبازةي، ئةو

توندوتيذيية.ــدةدةن، ــةوَل ه شَيوةيةش بــةم ئاشتيو بؤ كــوردان داخـــوازي كة بؤ ضـــارةســـةري ديــمــوكــراتــيــانــة

(٢٩)ي ثــاش لة كة ــورد، ك ثرسيئاستةنط ثَيش، ــة دةركــةوت ــادار ئئاشتيو بؤ كوردان لَيطةرَيني بكةنء

بكةن. مايةثووض ضارةسةريهةنطاوي ضوارضَيوةيةشدا لةم

هاوَيشت. مةترسيداريانشــانــدنــي ـــاش ــؤي ث ــوط ــت ــف طضــارةســةري ئاشتيو طروثةكاني(١٩-١٠) لة توركيا، بؤ ديموكراتيانة دةكاتةوة، ثشتإاست راستيانة ئةمكةسايةتيية دةورووبةرو اليةنةكانواليةنطريي كة ئــةوانــةي، جوداكانهةر يان ديموكراتيكن، ضارةسةري ئةرَينيي كة ئةوانةي بَيت، كةميشبوونة دةكرد، ثرسةكةيان تةماشايجارَيكي كة هةَلوَيستَيك، خــاوةنلة دةرفةتي ئاشتيو ضارةسةري ديكة

بضَيت. دةستضوونةوةى بانطةوازي لةسةرئاثؤوة لةاليةن رَيبةر ئاشتي قاسيدانيههوايةى نةرَينيي كةشو توركيا ئةم بؤبووة ديكة جارَيكي ــردةوةو ك بآلوداخوازي بؤ اليةنطريو كة ئةوةي هؤيكورد ثرسي ديموكراتيك ضارةسةري

١٩-١٠ رؤذةظ ثشتي ببَيت. بةهَيزترضوارضَيوةيةدا لةم توركياش سياسيئايندةي بؤ يةكةش ئةم كةوت. ثَيشضارةسةري بؤ هةميش توركياوقؤناخَيكي كورد ثرسي ديموكراتيانةيئةم بــةآلم خؤَلقاندووة. مَيذووييئاراوة، جارَيكي هاتبووة دةرفةتةي كةاليةنة هَيزو ئةو كة ئةوةي لةبةر ترئينكارو لةسياسةتي كة كؤنةثارَيزانةيهةوَل دةدةن بةبإيارن، دا لةنَيو بردنبزووتنةوةكةمان ئاثؤو رَيبةر كةبهَيَلنةوةو قؤناخةكة دةرةوةي لةهَيرشو رووبةرووي بكةنء ثاكتاوي ئاشكرا كاتي لة بكةن. ثرؤاكاسيؤنمانئاشتيو قاسيداني ضووندني كردنءتوركيا بؤ ديموكراتيانة ضارةسةريتوركيا شةإكةري فرؤكةكاني فإينيتةواوي لة هةرَيمةكاني ميدياو لةسةربةردةوام كردن، تؤثباران سنووردائةم نيشانةي ئؤثراسيؤنةكان، كردنيهَيرشو ئةم دا لةراستي راستييةية.وآلمدانةوةي بةواتاي ئؤثراسيؤنانةئاشتيو قــاســيــدانــي ــي ــدن ــوون ضكة ئةوانةي توركيا. بؤ ديموكراتيية لةناو ئينكارو سياسةتي لةرَيبازيسنووردار بةوانةش بةبإيارن دا بردنبةرفراوان خؤيان هَيرشي نةمان.كة ئةوةي هةوَلداني نَيو كةوتنة كردورَيطاي ئاثؤ رَيبةر كة قؤناخةي ئةوبكةنء ئاستةنط كردبووةو ثَيش لةقؤناخي بكةنة، قؤناخة ئةم دووبارة بزووتنةوةكةمانء تةسفيةكردنيئةمةش كة دا هةوَليان ئاثؤ. رَيبةر بخةنةواري ــراوة ك شَيوةيةكي بة ئةوةي بهَينن. ثَيكي كردارييةوةولةبواري لةبةرضاوانةي ئَيستا كة

كردارييةوة ثَيكدَيت.كةشوهةوايةكي ــدةدةن ــةوَل هئاشتيء طروثةكاني ضووني بة كةتوركيا بؤ ديموكراتييانة ضارةسةريببنةوةو خةَلكي لةبيري خوَلقاوة،رووداوي بــطــؤإن. ــةش ــةك رؤذةظدؤرسؤنضيضةكزؤرسةرنجراكَيشة.ثرسي دا كة ضارةسةري قؤناخَيك لةطفتؤطؤي دا طشتي ــةراي ل ــورد كرووداوةيانة ئةم دةكرَيت، لةسةرزؤر ئــةمــةش ــــةوة. رؤذةظ خستة لةنَيو هَيزانةي ئةو بَيطؤمان طرينطة. دةسةآلتدارو ببنة هةوَلدةدةن دةوَلةتدادةدةن هةوَل ئةساسةش ئةم لةسةرتَيكضووني بكةنء تةسفية يةكتريبزووتنةوةي بة لةبةرامبةر ئــةوانئةو كـــورد، طةلي ــوازي ــخ ــازادي ئخستة ضيضةكي دؤرسؤن رووداويرووداوةي ئةم بــةآلم ـــةوة. رؤذةظرؤذةظي طؤإاني بؤ ضيضةك دؤرسؤن

بةكاردَينن. توركياش ئةساسيــدةدةن، ــةوَل ه شَيوةيةش بــةم بطؤإن،و توركيا ئةساسي رؤذةظيكة هةوَلدةدةن تريشةوة لةاليةكيدةرةوةي لة ثةكةكة رَيبةرئاثؤو ثيالني هةروةها بهَيَلنةوة. قؤناخةكة

لةناوبردنيش ئينكارو تةسفيةوئــاراوة. هاتووةتة تر بةشَيوةيةكيشةإي رَيبازي لةسةرةتاوة هةرهَيناية سايكؤلؤذيان ــو ــي دةرووندةرووني شةإي بةرَيبازي ئاراوة.ضووندني كاريطةري كة هةوَليانداضــارةســةري ئاشتيو قاسيدانيبة بكةنةوةو ثَيضةوانة ديموكراتيانة لة ئةمريكاوويستيان ثيالني رَيطايئاكةثةدا حكؤمةتي كؤنترؤلي ذَيروةكو ئاشتي طروثةكاني ضووندنيــدةن. ب نيشان تةسليمبوونةوةنةمانو سنووردار بةمةش تةنانةت كة كؤذراوةكان سةربازة خَيزانيهَيناو بةكاريان كوذراون، لةشةإدا خستة فاشيستيةكانيشيان اليةنةكؤتايي بةمةش جمؤجؤَلةوة نــاودةطةإينةوة ئَيمة طووتني بة نةهاتكرد. لةكوردان هةإةشةيان سةرةتا،تاقي جؤدا رَيبازي ئةوانةش لةطةَلهةوَلدةدةنوا شَيوةية بةم دةكةنةولةنَيوان ديوارَيك كة بدةن نيشانبةو دةكــةن. ــاوا ئ ثةكةكةدا طةلو هةوَلدةدةن كة دةكةوَيت ديار رَيبازيتةسفيةكردني ثيالني بؤ بطةإَينةوةساَلي لةسةرةتاي ٢٠٠٠دا. ساآلنيتةسفيةكردني ثيالني ٢٠٠٠دائةو رؤذةظــةوة. خستة ثةكةكةيانئاثؤ رَيبةر ئاشتي قؤناخي كاتةش كرايةوة. ثووضةَل ثَيكردبوو، دةستيخستة تةسفيةيان ثيالني كاتَيكدانيان شَيوةيةك بةهيض رؤذةظةوة،نةدةنا. ئَيستاش دا، بووني كوردان بةديسانةوة تر شَيوةيةكي بة كة ديارةلةثيالني رؤذةظةوة. بخةنة ثيالنةكة كة كردبوو ئامانجيان ٢٠٠٠دا ساَليقؤناخ دةرةوةي ئاثؤ رَيبةر ثةكةكةوبةآلم بكةن، تةسفيةيان بهَيَلنةوةو لةسةر تريان شتَيكي ــارة، ج ئــةمئةم ئامانجي كردووةو زياد ثيالنةكةديوارَيكي دروستكردني ثيالنةش»ثةكةكة» طةلو لةنَيوان ئةستوورلةنَيوان ديوارَيك كة ئةوةي بؤ داية.بكةن، ئاوا كــورددا طةلي ثةكةكةودؤذمني بةكرَيطيراوو نؤكةرو كورديهؤكاري دَينن. بةكار ثةكةكة خؤَيني(بانطهَيشتكردني) دةعوةتكردنيئةو وةكو كةسانَيك بؤركايء كةمالثشتإاست ئةم راستية ئاكةثةدا لةنَيوثةيوةندي هؤكاري ديسان دةكاتةوة، كة خائينانةي كةسايةتة ئةو ئاكةثةوطةلي ئازاديخوازي بزووتنةوةي لةئةم نيشانةي هةَلهاتوون ــورددا كدةيانةوَيت، ثيالنةش ئةم بؤ راستييةية.

توركيا. ببنةوة ئةوانة كةكاتَيك بيستدا لـــةســـةدةي تَيكؤشاني بة لةبةرامبةر دةسةآلتدارانسةربكةون، نةيانتواني طةالن ئازاديلةناوبردنء جــوداي رَيبازي رَيءتاقيكردووتةوة. ضةوساندنةوةيانرَيطايةك وةكو كاتَيك هةر ئةوانةهَيزي لةبةرامبةر لةناوبردن بؤبةكارهَيناوة. كؤنترايان هَيزي ئازادي،لة زيــاتــر كؤنترايانة هــَيــزي ــةو ئخيانةتيان كة ثَيكدَيت، كةسانَيكهةتا كردبَيت. خؤيان نةتةوةي لةطةلي لةبةرامبةر رَيبازة بةم ئَيستاهيض تاقيكراونةتةوة ثةكةكة كوردونةخستووة. بةدةست ئةنجامَيكيشيشةإي تَيكضووني راستيةو ئةم لةطةَلكات هةر رَيبازةيان ئةم دةروونيش،ئَيستاشي هةتا كردووةتةوةو تاقيكردني ــةردةوام ــةب ل بَيت، لةطةَلدائَيستاش بإيارن. بة رَيبازةش ئةمدةرخةنة هةوَلدانة ئةم دةيانةوَيت،ئازاديخوازي بزووتنةوةي بةرامبةرتَيكؤشاني بزووتنةوةي كوردو طةليبة شَيوةيةكي جارة ديموكراسي. ئةمهةتا بةإَيوةدةضَيت، ثيالنة ئةم ترهَيزي دةستي دةدا ضةكيان ئَيستا بةكاردةهَينا، ئةوانيان كؤنتراوسةروبةرانةي طروث بَي ئةو ئَيستاشضارةسةري اليةنَيكي وةكو (ناديار) سياسي. طــؤإةثــانــي دةردةخــــةنسياسي كؤنتراي ئَيستا بةواتايةك،

بةكاردَينن.

سياسيي كؤنتراي

طفتوطؤي

شاندني ثاش

ئاشتيء طرءثةكاني

ضارةسةري

بؤ ديموكراتيانة

(١٠/١٩) لة توركيا،

راستيانة ئةم

ثشتِراست

دةكاتةءة،

اليةنةكانء

دةءرءوبةرء

كةسايةتيية

ئةءانةي، جوداكان

اليةنطريي كة

ضارةسةري

ديموكراتيكن،

كةميش هةر يان

كة ئةءانةي بَيت،

ئةريَنيي تةماشاي

دةكرد، ثرسةكةيان

خاءةن بوءنة

هةلَويَستَيك،

ديكة جاريَكي كة

دةرفةتي ئاشتيء

ضارةسةري

بضَيت لةدةست

Page 30: rozhnama

3 ٢٠٠٩/١١/١٧ (٩) سَيشةممة ذمــارة دووةم، ساَلى Ray Gishti

ئارام جةمال

دةستكةوتَيكى لةبةغداوة ئةمجارةشيانياساى ــةى ــط ــةرَي ل ــر ت ديــمــوكــراســيبةناو ـــردةوة ك ــؤى خ ــةوة ــذاردن ــب هــةَلتوانى هةرَيمداو «تايبةتمةندى» ذينطةى ستانداردة ضةمكء لةو هةندَيك بنكةىــةزراوة ــةدام ك بلةقَينَيت نةطونجاوانةهةرَيمى هةَلبذَيردراوةكانى دةستووريىءهيوادارم هةَلضنراوة. لةسةر كوردستانيانبَلَيم ــةوةى ل نةبَيت ــووإة ت كــةس هيض هيض ئَيستا هةتا كوردستان هةرَيمىنةبووة ديموكراسي دةستثَيشخةرييةكىيان ضةمكَيك ضةسثاندنى ــوارى ــةب لكةثةنجةرةيةك هةَلبذاردندا سيستمَيكىهاوآلتيبوونء سياسىء ذيانى بةإووىهةَلبذاردنء ثرؤسةى لةبةردةم دةرطايةك

بكاتةوة. بةشداربووةكانيدا رةطةزةئَيستاشى هةتا مندا، لةهةرَيمةكةىئةنجومةنى هةَلبذاردنى بَيت، لةطةَلداكةضى ثشتطوَيدةخرَيت ثارَيزطاكانتةنها عــَيــراق ـــوارووى خ ــتء ــاوةإاس نئةم دووجار نةك ساَلدا شةش لةماوةىداهَينانَيكى بةَلكو بةخؤوةدي هةَلبذاردنةىهةَلبذاردندا ثرؤسةى كرانةوةى بةإووىئةنجومةنى هةَلبذاردنى ياساى نَيو هَينايةبةطيانى تر طوذمَيكى توانرا ثارَيزطاكانةوةوببةخشنء هةَلبذاردندا ديموكراسيانةىسياسىء رةوشى ثَيويستى لةروانطةىداخراو لةليستى ماَلئاوايى كؤمةآليةتييانةوةبضن ثَيويست سةرةتايةكى وةك بكةنءئةزموونى سنووردار. كراوةى ليستى بةرةوئةنجومةنى هةرَيمء ثةرلةمانى هةَلبذاردنىدووةمى كانونى ٣٠ى لة ثارَيزطاكانيشناضارييةكى ثَيماندةَلَيت ٢٠٠٥دا ساَلىنَيو بردينية نَيودةوَلةتي ناوضةيىء عَيراقىءخواستَيكى ئةوةى نةك هةَلبذاردنانةوة ئةوهةرَيم دةسةآلتدارى نوخبةى ناوةكيانةىدووةمى كانونى لــة٣١ى ئةوةبوو بَيت.بيانووى لــةذَيــر ديسانةوة ٢٠٠٩شـــدا لةهةَلبذاردنى خؤمان «تايبةتمةندَيتي»داباشترين دزيةوةو ثارَيزطاكان ئةنجومةنىبَيبةهانةيةمانة خؤدزينةوة ئةو بةَلطةشثارَيزطاكانى ئةنجومةنى لةهةَلبذاردنى بابةتة، ئةم كاتى نووسينى هةتا كة هةرَيم،نيية ديار سازدانى بؤ ئاماذةيةك هيض«ثرؤذة يةكةمى بإطةى بةثَيى لةكاتَيكدائةنجومةني ماوةي درَيذكردنةوةي بإيارىكوردستان- لةهةرَيمي ثارَيزطاكانئةمساَلى كؤتايى هةتا دةبَيت عيراق»دا

ئةنجامبدرَيت. هةَلبذاردنة ئةو ٢٠٠٩ليستى ئــةوةى بؤ درا زؤر هةوَلَيكىسيستمى سنووردار ببَيتة شَيوازى كراوةىهةَلبذاردنى بؤ رَيــذةيــى نوَينةرايةتىسياسييةكانى ـــةوارة ق ــوراوانــى ــَي ــاَل ثبةآلم ،٢٠٠٩/٧/٢٥ ثةرلةمانى هةَلبذاردنىخواستى لةسةر ــراو داخ ليستى ــر دواتشةرعيةتى هةرَيم دةسةآلتدارى نوخبةىطؤإانء ئةو ثَيش نةتوانرا ثَيدراو ثةرلةمانىكةرؤذى بكةوين ياساييانة ثَيشكةوتنة

ياساى لةناو ٢٠٠٩ دووةمى تشرينى ٨ىساَلى (١٦)ى ذمارة ياساى هةموواركردنىنوَينةرانى ئةنجومةنى هةَلبذاردنى (٢٠٠٥)ىسةريدةرهَيناو بةسةركةوتوويى عَيراقداهةر دؤخــةكــة جطةلةوةى ثةسةندكراســنــورداريــشــةوة كـــراوةى بةليستى يةكةمجار شَيوازى نةوةستاو لةثاَلخؤيدا بؤئةنجومةنى هةَلبذاردنى بؤ بازنةيي فرةلةسةر هَينايةئاراوةء عَيراق نوَينةرانى

جَيطةى عَيراق ١٨ ثارَيزطاكةى هةر ئاستىضؤَلكرد . بازنةيى يةك بة شَيوازى

لةهةَلبذاردنةكانى بةر ماوةيةك ئةطةرليستى هةرَيمدا ٢٠٠٩ى تةمموزى ٢٥ىرؤشنبيرو نوخبةى خواستى كـــراوةدواتر بووبَيت لةسياسةتمةداران هةندَيكــوارةوةى خ بؤ شؤإبؤوة خواستة ئةم

رؤشنبيرييةكى داخوازيىء بووة كؤمةَلطةولةبارةوة طشتيشى رايةكى تةنانةت ميللىءدةسةآلتدار نوخبةى بةآلم دروستبوو، خواستةيان ئةو ثةرلةمانةوة رَيزى لةرَيطةىعاريان عةيبء يةك ــةزارو ه نةطرتءلةوة ئــةوان بةآلم دؤزييةوة ليستة لةموةكخؤى نةيانويست ياخود تَينةطةيشتنكراوةى كةليستى تَيبطةن خواستة لةوهاوآلتيانء تاإادةيةك دةتوانَيت سنووردارئاشتبكاتةوةو بةيةكتر ثةرلةمانتاران هةستى دةنطدةرو لَيثرسينةوةى ثرةنسيثىثةرلةمان ئةندامانى لةالى بةرثرسيارَيتىخواستة ئةو تر بةواتايةكى يان ببزوَينَيت، كةليستى سةرضاوةيطرتبوو قةيرانةوة لةولةهؤكارةكان، يةكَيك وةك ـــراو، داخثةرلةمانى سَيهةمى خولى دووضــارى

كردبوو. كوردستانى هةرَيمىبؤ ئةوةية تَيإامانة جَيطةى ــةوةى ئتةمموزى ٢٥ى لةهةَلبذاردنةكانى دةبَيتسنووردار ليستى كراوةى هةرَيمدا ٢٠٠٩ىليستى زرؤدارةكى بةزؤرى رةتبكرَيتةوةوكةضى بسةثَينرَيت بةسةردا داخراومانلةوآ بةغداد بؤ دةضَيت هةرَيم وةختَيكفرةبازنةيش بةَلكو كراوة ليستى هةر نةكئةطةر خؤ قبووَلدةكات. هةَلبذاردنةكان بؤثةرلةمانى هةَلبذاردنى لةياساى ئَيمةكراوةو ليستى ضةسثاندنى داواى هةرَيمدائةوا بكرداية ثَيكةوة فرةبازنةييمان ثةسةندنةكردنى طوناهى بةدَلنياييةوةئؤباَلى دةخستة يةكةميان «كــوفــر»ىبةشتطةلَيكى دووةمء «كـــوفـــر»ىيؤتؤثيء ناواقيعىء ــزو هــةرزةئــامــَيئةطةر لةكاتَيكدا لةقةَلةمدةدا، تَيكدةرانةيان

عَيراق ١٨ ثارَيزطاكةى بؤ فرةبازنةيى ئَيستا ٣ بؤ تةنها ئَيمة ئةوسا خؤ ثةسةندكرابَيت

داواماندةكرد. هةرَيم ثارَيزطاىنوخبةى هةَلوَيستوةرطرتنةى ئــةمليستى لةبةرامبةر هةرَيم دةسةآلتدارىترسةوة ــةو ل ســـنـــوورداردا ـــراوةى كجياوازييةكى كةنايةوَيت لَيكدةدةمةوة حيزبى ئةندامَيكى لةنَيوان مةدةنى ئةخالقىءدروستبَيت ثةرلةمانَيكدا ئةندام طوَيإايةَلءداوةكان سةرة هةموو دواجار بؤئةوةىلةكاتَيكدا بهَيَلنةوة، خؤيانةوة بةدةستهةَلبذاردن بؤ فرةبازنةيى ثةسةندنةكردنىنةكا ترسةوةية لةو نوخبةيةوة ئةو لةاليةنبناغةي رةنطإَيذكردنى بؤ سةرةتايةك ببَيتةثارَيزطاكةى سَي ئةنجومةنى هةَلبذاردنىسيستمى ــةوةى ــوون ــب ــووَل ق ــمء ــةرَي هدةسةآلتَيكى دروستبوونى المةركةزىء

تَيياندا. هةَلبذَيردراو ئؤتؤنؤميانةىليستى شَيوازى هةردوو ضةسثاندنىلةياساى بازنةيى فرة سنوردراو كراوةى(١٦)ى ــارة ذم ياساى هــةمــوواركــراوىئةنجومةنى هةَلبذاردنى (٢٠٠٥)ى ساَلىهةموو تر جارَيكى عَيراق نوَينةرانىوةك وةهمييةكانى بَيبنةماو بيانووةناكرَيتى نابَيتء ئةستةمء نةلواوو مةحاألءدةبَيتء نائةستةمء لواوو مومكينء كردةوَينةى ئَيمة! ئارامةكةى هةرَيمة دةكرَيتىتةختة ثارضة لةو ضيدى ئةزموونةكةمانتةوذمةكانى لةبةردةم كة دةضَيت بَيطيانةشةثؤلى دةرياى ديموكراسيدايةو سَيهةمينفؤرمةلة ئــاإاســتــةو لــةبــةغــداوة ئَيمة خؤيدا ئيقاعةكانى ريتمء لةطةَل دةكاتء ئيرادةيةكمان بةبَيئةوةى دةمانطونجَينَيت

خؤماندا. ئاإاستةى لةدياريكردنى هةبَيت

رَيذةيى نوَينةرايةتى سيستمىفرةبازنةييةوة كراوةو بةليستى

سيستمةكانى باسَيكى بةكورتى ئةطةرلةاليةكةوة بؤئةوةية بكةين هةَلبذاردن رَيذةيى نوَينةرايةتي لةسيستمى كةمَيكتَيكةَلكاريىو ئةو لةوالشةوة تَيبطةينءتوخمء نَيوان هارمؤنييةى ثةيوةندييةنَيو ثَيويستةكانى شــيــاوو رةطـــةزةكةياساى بناسين هةَلبذاردن سيستمةكانىساَلى ١٦ى ذمارة ياساى هةمواركردنى

نوَينةرانى ئةنجومةنى هةَلبذاردنى ٢٠٠٥ىعَيراقيان دةوَلةمةند كردووة؟!.

سيستمىهةَلبذاردنبريتييةلةطرتنةبةرىميكانيزمةيةك ــنء ــوَي ــوش رَي ضــةنــد دةنطة ذمـــارةى طؤإينى بةمةبةستى ئةنجومةنى كورسييةكانى بؤ دراوةكــانئةنجومةنى (ثةرلةمان، هةَلبذَيردراوسةربةخؤ تاكء كةثاَلَيوراوانى ثارَيزطا)لةهةَلبذاردنةكاندا لةيةكَيك ليستةكان يانسيستمى زؤرجـــار بةدةستيانهَيناوة. هةَلبذاردن ثرؤسةى رؤحى هةَلبذاردنكؤمةَلَيك لةسةر كاريطةريى دياريدةكاتءدادةنَيت. ثةيوةنديييةكان بونيادو ثَيكهاتةو

نوَينةرايةتى بةسيستمى هةندَيكجار– تةواو «نوَينةرايةتى دةطوترَيت رَيذةيى هةَلبذاردن ضونكة «Full representationبازنة دةبَيتء يةك بنةماى لةسةر لةوآلتدا بةفيإؤدةضَيتء تَيدا دةنطى كةمترينراستةقينةكان دةنطة هةموو نزيكةىوةك ثةرلةمان كورسي بؤ ــن دةطــؤإَيهةندَيكجاريش هةية. ئيسرائيلدا لةكنَيستىنزيكةيى- «نوَينةرايةتى ثَييدةطوترَيت«Approximate representationدةكةوَيتة جياوازيى هةندَيك بةوثَييةىكورسي راستةقينةكانء دةنطة نَيوان نوَينةرايةتى سيستمى ثــةرلــةمــانــةوة.ديموكراسي وآلتانى لةزؤربةى رَيذةيىزؤر بةوثَييةى ثيادةدةكرَيت ــاوادا رؤذئديموكراسيترة بَيطةردترو دادثةروةرانةترو(سيستمى زؤرينة هةَلبذاردنى لةسيستمى ئةوةى لةروانطةى ئةويش يةكةم) براوةى زؤر ذمارةيةكى دواييان سيستمةى ئةمئةو ضونكة بةفيإؤدةدات لةدةنطةكان ذمارةى ليستةى زؤرترين يان ئةو ثاَلَيوراوةبةدةستدةهَينَيت هةَلبذاردنَيك بازنةى دةنطىخؤى بؤ بازنةية ئةو كورسييةكانى هةموورةهاى زؤرينةى ئةوةى بةبآ دةباتةوة

بةدةستهَينابَيت.. دةنطةكانيشىسيستمى زؤر ذمارةيةكى لةئَيستادابوارى توَيذةرةوانى بةآلم هةن هةَلبذاردنثؤلَينى ئاسانكردنيان بةمةبةستى هةَلبذاردنهةَلبذاردنيان سةرةكى سيستمى سَيسيستمى لة: بريتين كةئةوانيش كردووةرَيذةيىء نوَينةرايةتى سيستمى زؤرينةو

تَيكةآلو. سيستمىئَيستاى وآلتى ٧٢ لة رَيذةيى سيستمىجةزائير، وةك: لةوانةش ثيادةدةكرَيت دنيادابولطاريا، ئةرجةنيتن، بةلجيكا، ئةنطؤال،فةإةنسا، سلظادؤر، كؤستاريكا، كةمبؤديا، عةرةبى، مةغريبى ئيسرائيل، ئةريتريا،ثيرؤ، ئةفريقيا، باشوورى مؤزةمبيق،بؤرؤندى، ئؤرؤطواى، ئيسثانيا، ثورتوطال،

عَيراق... هندؤراس،

بؤ رَيذةيى نوَينةرايةتى سيستمى ئةطةربَيت دةنطدةران راستةقينةى دةنطى طؤإينىدةنطدان ثرؤسةى لةدواى كورسييةكان بؤدةنطدةرو نَيوان ثةيوةندى جؤرى ئةواليستةوة دوو ئــةو لةرَيطةى ثاَلَيوراو ليستى كةثَيياندةطوترَيت دياريدةكرَيت

داخراوو كراوة.دةنط تةنها تؤ ئةوةية داخراو: ليستى دةدةيــت، حيزبَيك ليستى ذمارةكةى بة ناو دةستبخةيتة بتوانيت بةبَيئةوةىثاَلَيوراوةكاني ريزبةنديى ليستةكةوةوليستى كورسيانةى ئةو ذمارةى بطؤإيت.خؤى حيزب بةدةستيدةهَينَيت حيزبة ئةوكردوويةتى ريزبةندييةى ئــةو بةثَيىتؤ داخراودا لةليستى تؤ. نةك داياندةنَيتدةنط كةسَيك لةبةرخاترى ناضاردةبيترةنطة لةكاتَيكدا بدةيت ليستَيك بةكؤىنةبَيت، ــةدَل ب ترت لةوانةى ــك زؤرَي تؤ كةسانَيك طةيشتنى دةبَيتةمايةى ئةمةشهةَلبذَيردراوةكان ئةنجومةنة بةثةرلةمانءبةدَلى بةآلم نةبن تؤ بةخواستى كةرةنطةوادةكات ئةمةش حيزبةكةن. سةركردايةتىدةنطدةرو لةنَيوان ثتةو ثةيوةندييةكىــار دواج نةبَيتء ــت دروس ــوراودا ــَي ــاَل ثثَيويست بةثَيى هةَلبذَيردراويش ئةنجومةنى

نةكات. بةبةرثرسيارَيتي هةستضوار ليستة جؤرة ئةم كراوة: ليستى ئَيستا ئـــةوةى لــةخــؤطــرتــووةو ــؤرى ججؤرى الوازترين ثيادةدةكرَيت لةعَيراقداذمارةو رووانــةوة: لةم كراوةية ليستىئيختياركردن ثلةى دةنطدان، ضةندَيتىبؤ كارتَيكردنى رادةى دةنطدةرةوة، لةاليةنسةركردةكانى...تاد. حيزبء بونيادى سةر

تؤى سنورداردا كراوةى ليستى لةجؤرىهةَلبذاردنى لةرَيطةى دةتوانيت دةنطدةربةليستى دةنط زياترةوة يان ثاَلَيوراوَيك حيزب، نةك تؤ، بةمةش بدةيتء حيزبَيكثاَلَيوراوَيكى ض كة لــةوةدا دةبَيت رؤَلــتثةرلةمانى كــورســي ليستة ــةو ئ ــاو نتؤ ئةطةر حيزب. بةآلم بةدةستبهَينَيت نةكدةنطت حيزبةكةو بةليستى دا دةنطت تةنهاناو لةثاَلَيوراوةكانى يةكَيك ناوى نةدايةلةسةر رازيت تؤ واية ماناى ليستة ئةوبةآلم دايناوة. كةحيزب ريزبةندييةى ئةوبةدةنطدةر دةدةن رَيطة دةوَلةتدا لةهةندَيكيان كةمتر لةكؤى كورسييةكان ذمارةيةكىناو كورسييةكانى ذمارةى كؤى بةقةدةر(دةنطدانى هةَلبذَيرَيت ثاَلَيوراو بازنةيةكدةنطدةر ياخود البديل)، -التصويت بةديلثاَلَيوراوةكاندا لةناو بكات ريزبةندى خؤىالواحد الصوت - ناطوَيزرَيتةوة (دةنطَيكتردا وآلتى لةهةندَيك للتحويل)، قابل غيرليستَيك لةضةند ثاَلَيوراوَيك ضةند خؤت تؤ

لةكؤى ليستَيك خؤت واتة هةَلدةبذَيريت، كراوةى (ليستى دروستدةكةيت ليستةكانوآلتانةدا لةم كــراوة ليستى بَيسنوور).نةرويج، سويد، بةرازيل، ثيادةدةكرَيت:ذاثؤن، ئةندةنوسيا، ثؤَلةندة، التظيا، هؤَلةندة،

ئيسلةندة. كؤلؤمبياء فنلةندة،ياساى ئَيستا هةتا ئــةوةى لــةطــةَل١٩٩٢ى ساَلى ١ى ذمارة هةموواركراوىبةشةش كوردستان، ثةرلةمانى هةَلبذاردنىداخراو ليستى نةيتوانيوة هةموواركردنةوة،كــراوةى ليستى بؤ دةســت تَيثةإَينَيتءئةو ببات، كةثَيدةضَيت ياساكةمان سنووردارياساى هةردوو بؤ ديموكراسييةى شانازييةعَيراقء ئةنجومةنى ثارَيزطاكانى هةَلبذاردنىبةجَيهَيشتبَيت، عَيراق نيشتمانى ئةنجومةنىلةناو ضوار ئةميش هَيشتا ديسانةوة بةآلم الوازترينيانةو كراوةدا ليستى جؤرةكةى

نةضووة. ثَيقووت ئةوةشمان هَيشتا ئَيمةهةمواركراوى ياساى دةضم بؤ واى مننــوَيــنــةران ئةنجومةنى ــبــذاردنــى هــةَللةسيستمى رةطــــةزى سةرةكيترينئيستعارةكردووة زؤرينة هةَلبذاردنى

١٨ بةسةر وآلتة دابةشكردنى كةئةويشكَيبإكآ بازنةيةكيشدا لةهةر بازنةداو يةك ــةك ن كورسيية ضةندين لــةســةرسيستمى دةزانرَيت وةك ضونكة كورسي،بنةماى لةطةَل كلؤجَيك بةهيض زؤرينةطونجاندنى بةآلم نايةتةوة بازنةييدا تاكلةطةَل كورسَيتى فرة فرةبازنةيىء بنةماىوادةكات رَيذةييدا نوَينةرايةتى سيستمىبؤ بازنةيةكدا لةهةر نوَينةرايةتى ئاستىبتوانَيت بَيتء سياسى لةقةوارةيةكى زياترجياوازةكان ثَيكهاتة هةمةجؤرى عةكسي

بكاتةوة.جةختى ـــرةدا ـــَي ل طــرنــطــة ــــةوةى ئكةمومارةسةكردنى ئةوةية لةسةربكةمةوةعَيراق نوَينةرانى ئةنجومةنى هةَلبذاردنىهةر كردنى بازنةيىء فرة بناغةى لةسةرهةَلبذاردنء بازنةى بةيةك ثارَيزطايةككارئاسانى هةبَيت لةكورسييةك زياتر تيايدائةو لةبةديهَينانى نزيكبوونةوة بؤ دةكاتهةَلبذاردنى ثَييدةطوترَيت طشتييةى خةونةهةرَيمى ثــارَيــزطــاكــانــى ئةنجومةنى كردنةوةى لةرَيطةى ئةويش كوردستانسندوقى لةثاَل زياتر دةنطدانى سندوقَيكىعَيراقدا نوَينةرانى ئةنجومةنى دةنطدانىكانونى مانطى كؤتايى لةهةَلبذاردنى وةك

لةبرى روويــداو دا ٢٠٠٥ ساَلى دووةمى هةَلبذاردن سندوقى سَي سندوق دوودةنطدةريش دانرابوونء يةكتردا لةثاَلهةَلبذاردندا ئةزموونى تازةيى لةطةَلهةَلبذاردنةكة توانرا بوو، ثةراوةى كةيةكةمبةإَيوةبضَيت. سةركةوتووانة بةشَيوةيةكى

عَيراقدا نوَينةرانى ئةنجومةنى هةَلبذاردنى ١٦ى ساَلى (٢٠٠٥)ى ذمارة ياساى هةمواركراوى ياساى رؤشنايى لةبةر

عَيراقدا، لةهةلَبذاردنى فرةبازنةيى كراوةو ليستىهةرَيم ثارَيزطاكانى ئةنجومةنى هةلَبذاردنى بؤ ئاسانكارييةكن

Page 31: rozhnama

2٢٠٠٩/١١/١٧ (٩) سَيشةممة ذمــارة دووةم، Ray Gishtiساَلى

جةميل دانا سازدانى:

ضاالكوانى عةبدوآل حاجى بةختيارلةم ــى ــةدةن م ــطــةى كــؤمــةَل بـــوارى طرنطى سةر تيشكدةخاتة ديمانةيةدا بةرَيكخراوة شايستة ياسايةكى بوونىكوردستانء هةرَيمى ناحكومييةكانىياسايةكى طونجاودا فةراغى بإوايواية لةرَيكخراوةكان بؤ زؤر تةطةرةى كؤسثءدةخاتةإوو هةوآلنةش ئةو دروستبووةوطرنط لةو ثرؤذةياسايةكى كةبؤ داإشتنى

لةئارادان. بوارةدا

ثرؤذةياسايةك ئةوةى لةطةَل طشتى: رايكة ناحكومييةكان رَيكخراوة بؤ هةيةرادةستى ئامادةكراوةو ٢٠٠٦ةوة ساَلى لةئةو بؤ ثَيداضوونةوة ئَيوة كراوة، حكومةتئَيوة تازةيةى ثرؤذة ئةو دةكةن، ثرؤذةياسايةهةية لةطةَل جياوازييةكى ض ئامادةى دةكةن

ثَيشوودا؟ ياساكة ثرؤذة٢٠٠٥ةوة لةساَلى ثَيشتر حاجى: بةختيارــرؤذةى ث لةسةر بــاش ئيشى كؤمةَلَيكلةهةرَيمى ناحكومييةكان رَيــكــخــراوةكؤمةَلَيك لةاليةن ــراوةو ك كوردستانداثشتطيريكراوة دةرةكييةوة رَيكخراوىبةمةبةستى ــج ــةرن س ــوونء ــؤض ــةب بدةمانةوَيت ئَيمة ئَيستا دةوَلةمةندكردنى.كؤمةَلَيك بكةينء تَيدا ثَيداضوونةوةىطةآلَلة لةبارةوة زياترى تَيبينى سةرنجءباشتر قؤناغَيكى لــةبــةرئــةوةي بكةين بوونى حيزبىء فرة ديموكراتىء لةذيانىلةم ئَيمةش هاتؤتةئاراوة، ئؤثؤزسيؤندةمانةوَيت تازةيةدا ديموكراتيية ذينطةببينَيت، بةخؤيةوة باشتر طؤإانكارى ياساكةكةكاتى ياساكة، كةدواكةوتنى بةوثَييةىزيانى ثةرلةمانةوة، بةرنامةى نةخراية خؤىلةطةَل بةآلم طةياندووة، بةرَيكخراوةكانسةيرى روانطةيةوة لةم ئةطةر ئةوةشداكؤمةَلَيك بتوانين ئَيمة لةوانةية بكةينبؤئةوةى بكةين تَيدا باشى طؤإانكارىئةمةش لةسةربداتء دةنطى ثةرلةماندةطةيةنَيت. بةرَيكخراوةكان زياتر سودَيكى

طؤإانكارييانة ئةو بةنمونة طشتى: رايكردووتانة؟ ياساكةدا لةثرؤذة كة ضين

بةثَيىئةوطؤإانكارييانةى بةختيارحاجى:زياترى ئازادييةكى رَيكخراو كردومانة تَييدابةتايبةتى دةكرَيت، واآلتر دةست ثَيدةدرَيت،ثَييان، رَيطةثَيدان تؤماركردنء لةبابةتى لةذيانى ئةمةش بوو، مؤَلةتدان كةجارانلةبةردةم رَيكخراوةييدا كةندو كؤسثى زؤركةبيريان دروستدةكةن كةسانةدا ئةوئةمانة دةكردةوة. رَيكخراو لةدروستكردنىهةوَلَيكى ــوونء ب خؤبةخش كةسانَيكىرَيكخراوَيك دامةزراندنى بؤ دةدا باشيشيانكاتَيك دةبوون تووشى شؤك دواجار بةآلمكؤسثيان ثَيدةكراء بردنيان هَينانء ئةوةندةئةو دةمانةوَيت ئَيمة دروستدةكرا، بؤجياتى لة كةرَيكخراو بكرَيت طؤرانكاريية

بةتؤماركردن. بكرَيت وةرطرتن ئيجازةتائَيستا ئَيمة هةية جياوازى كؤمةَلَيك ئةم ئايا كة راطؤإينةوةداين لةطفتوطؤو ناوةندة يانةو رَيكخراوةو هةموو ياسايةبؤ تةنها يان بطرَيتةوة رؤشنبيرييةكان لةرووى بَيت، ناحكومييةكان رَيكخراوةبةدةسةآلتى رَيكخراوةيي كارى ئــةوةىضؤن ــةوة ــان ــةم ــةرل ث ــود ــاخ ي سياسي رَيككةوتوين لةسةرئةوة ئَيستا بَيت،بؤ ثةرلةماندا لةطةَل ثَيكبَيت كةكؤمسيؤنَيكرَيكخراوةيي كاروبارى سةرثةرشتيكردنى

هةرَيمدا. لةناوكؤمسيؤنة ئـــةم ــى ــان ــةك ــةآلت دةسبةشَيوازَيكى ثَيشتردا لةثرؤذةياساكةىدةمانةوَيت ئَيستا بةآلم باسكراوة ناروونكؤمسيؤنة ئةم كة روونبكرَيتةوة زياترثَيكدَيتء ــَي ــةك ل ضييةء دةســةآلتــىثَيويستى ئــةمــةش ثــَيــكــدَيــت؟؟؟ ــؤن ض

داإشتنى ــرو ــات زي ــةوةى ــردن ــك ــةروون بهةية. ثتةوتر تؤكمةترء ياسايةكى

دوو دةتانةوَيت ئَيوة واتا طشتى: رايتايبةت يةكَيكيان ئامادةبكةن ثرؤذةياساتايبةت ئةويتريان رَيكخراوةكانء بةكاري

كؤمسيؤن؟ بةكارىنةطةيشتوينةتة هَيشتا حاجى: بةختيارثَيكدَيت، كؤمسيؤنةى ئةو ئايا كة ئةوةىدةسةآلتةكانىء كؤمسيؤنةكةو شَيوازىياساي لةضوارضَيوةى ثَيكهَينانى شَيوازىياخود بَيت ناحكومييةكاندا رَيكخراوةئةوةية طرنط بــةآلم جيابَيت. ياسايةكى

يةكترن. تةواوكةرى ثَيكةوة هةردووكيانبؤئةوةى ضيدةكةن ئَيوة طشتى: رايبطاتة شَيوة بةباشترين ثرؤذةياساية ئةم

بةثةرلةمان طةيشتنى لةطةَل ئايا ثةرلةمان،دةوةستَيت؟ هةوَلةكانى ئَيوة ئيتر

ثَيويستى هةية دووخاَل حاجى: بةختيارلة ئــةطــةر يــةكــةم: بــةروونــكــردنــةوةيــة،زياتر وردببينةوة ثَيشتر ثرؤذةياساكانىواتة بووة لةثشتى دؤنــةر رَيكخراوَيكى ئَيستاش سةيركراوة، ثرؤذة وةك زياتروةك هةية رَيكخراو هةيةو لةوجؤرة هةوَلىتَيبينيانةى ئةو كردووةو بؤ ئيشى ثرؤذةكؤى ثارَيزطاكة هةرسَي لةرَيكخراوةكانى ئيشةكةى ثةرلةمانء بيطةيةنَيتة كردؤتةوة ئَيمة هةوَلةى ئةم بةآلم دةبَيت، تةواو ئةوهةوَلَيكى بةَلكو ثــرؤذة بؤ نيية هةوَلَيكئةم دةزانين هةموومان ئَيمة خؤبةخشيية،وةكو ض هةية هةموومان بؤ قازانجى ياسايةكارا ضاالكء كةسى وةك ض هاوآلتي، تاكىضونكة ناحكومييةكاندا رَيكخراوة لةناوواآلبوونى دةست باشبوونء لةداهاتوودابةرذةوةندييةكى ناحكومييةكان رَيكخراوةتاكةكانى بةهةموو كةسوود لةثشتة طشتىئةم لةبةرئةوة دةطةيةنَيت، كؤمةَلطةزياتر طةآلَلةمانكردووة ئَيمة ثرؤذةيةىهةوَلةكان خؤبةخشانةيةء ثرؤذةيةكىنموونة بؤ ئاراوة، هاتوونةتة خؤبةخشانةلةسةر كراوة كؤبوونةوة واهةبووة جارىبؤ زؤرى كاتَيكى ياساكةء ماددةيةكىببَيتة ضاالكييةكة كة بةآلم تةرخانكراوة،دةكةيت وةربطيرَيت، سةير ثارةى بؤ ثرؤذةولةكؤنفرانسةكةدا كؤنفرانسَيكىبؤدةطيرَيتءتاووتوَي ثرؤذةياساكة هةموو بةرؤذَيكدةنوسرَيت، ثَيشنيار كؤمةَلَيك دةكرَيتءدةكةين بؤ ثَيداضوونةوةى ئَيمة كاتَيك بةآلمباس لةبيرضووةو هةية خاَل زؤر دةبينينبتوانرَيت لةوانةية هةية خاَل زؤر ، نةكراوةخزمةتى لة بةكاربهَينرَين بةئاإاستةيةكدا

نةبَيت. رَيكخراوةييدا كارىكة كامانةن رَيكخراوانة ئةو طشتي: راى

بةشدارن؟ ضاالكييةكةدا لةمدةستثَيشخةرينتريان حاجى: بةختيارهةَلبذاردن بؤ كوردى ثةيمانطةى رَيكخراوىدينةكراسىء ثةرةثَيدانى رَيكخراوى (KIE)ءــخــراوى ــك رَي DHRDء ـــرؤظ م مــافــىCSIء مةدةنى كؤمةَلى دةستثَيشخةرىوةفدىء رَيكخراوى ثيرانء دةنطى رَيكخراوىالوانء ضاالكى طةشةثَيدانء رَيكخراوىهاريكاريى رَيكخراوى وادىء رَيكخراوىكؤمةَلَيك لةطةَل ،WOLA ذنانة ياسايى بةآلم مةدةنى، كؤمةَلى ضاالكى كةسايةتىتةنها هةوَلةكان كة نيية ئةوة ماناى ئةمةبةَلكو كورتبكةينةوة رَيكخراوةدا ضةند لةمبإوايةى ئةو طةيشتينة كؤبوونةوةيةكدا لة

ئةطةر ضاالكييةدا لةم دةبن بةشدار ئةوانةىبخرَيتة دواتــر باشترةء بن كةم سةرةتابةم ثةيوةستن كة كةسانةى ئةو بــةردةم

ياسايةوة.هةية ض ميكانيزمَيك بةنمونة طشتى: رايتر ناحكومييةكانى رَيكخراوة ئــةوةى بؤ

بن؟ ثرؤذةياساية ئةم ئاطادارىكؤبوونةوةدا دواهةمين لة حاجى: بةختياردابإَيذين ثرؤذةكة ئَيمة كة باسكرا ئةوةكة بؤئةوةى بدؤزينةوة ئالياتَيك ــر دواتبكةينةوة، لَيئاطادار ترى رَيكخراوةكانىكة ئاراوة نةيةتة بيانوويةك دواتر بؤئةوةىئالياتَيك دةبَيت لَينيية، ئاطام بَلَيت رَيكخراوَيكثةرلةمان ثَيشكةشي ضؤن كة دابإَيذرَيتكة ثرؤذةياسانةى لةو جياوازتر بكرَيت،

ثَيشتر ثَيشكةشى ثةرلةمان كراون.٢٠٠٦دا لةساَلى كة ثرؤذةيةى ئةو طشتى: رايثةرلةمان حكومةتء رادةستى ئامادةكراونارةزايةتييان رَيكخراو كؤمةَلَيك دواتر كرا،نيية، ثرؤذةياساية لةو ئاطايان كة دةربإى طرفت هةمان توشى جارةش ئةم ناكةن هةست

دةبنةوة؟بَيتة كؤسث دوو لةوانةية حاجى: بةختيارئاماذةت تؤ كة ئةوةية يةكَيكيان بةردةممان،البدةين طرفتة لةو خؤمان ئةوةى بؤ ئَيمة ثَيدا،رَيكخراوانةى ئةو زؤرى زؤربةى ثَيويستةثرسء دةيانطرَيتةوة ياساية ئةم دوارؤذ كةئةوةية دووةميش كؤسثى ثَيبكةين، رايانبؤ نين شةرعى اليةنَيكى ئَيمة كةهةربةثةرلةمانى ثرؤذةياساكان ثَيشكةشكردنى ديكةء كوردستان بةَلكو رَيكخراوى هةرَيمىثَيشكةش ثرؤذةياسا دةتوانن ديكةش اليةنىلةكؤى بَيت ثةرلةمان لةوانةية ئةوكاتة بكةن،دابإَيذَيتء ياسايةك ثرؤذةياسايانة ئةمبَيت مادانة هةمووى لةو بإطةو نيية مةرجيش

دامانناون. ئَيمة كةراستةوخؤ ثرؤذةكة ئَيوة طشتى: راي

دةكةن؟ ثةرلةمان رادةستىكؤتايي بإيارى تائَيستا حاجى: بةختيار هةر ثَيدةضَيت ــةآلم ب ـــةدراوة ن لةسةرلةوكاتةشدا بكرَيت، ثةرلةمان رادةستىبةهؤى ئةويش رَيطةمان دَيتة تر كؤسثَيكىبةخؤشحاَلييةوة ئَيستا كة فرة ليستييةى ئةوئةمةش لةوانةية بةآلم هةية، لةثةرلةمانداياساية ئةم ئةطةر هةبَيت، ترى سلبياتى لَيبكرَيتء ثشتطيرى ليستَيكةوة لةاليةن تةنهارةنطة ئةوا بكةن بةثةرلةمانى ثَيشكةشكاردانةوةيةكى ترةوة ليستةكانى لةاليةنثرؤذةياساكة لةسةر دةنط هةبَيتء سلبيدةركردنى ياساي ئامانجمان نةدةن، ئَيمةشلةبةرذةوةندى دةمانةوَيت رَيكخراوةكانةء

واية باشتر لةبةرئةوة بَيت. رَيكخراوةكانئةندامانى بؤئةوةى بطرينةبةر ئالياتَيك ئَيمةجياجياكان ثشتطيرى ثةرلةمان لةفراكسيؤنة

بكةن.كة هةية ــةوة ئ دةنــطــؤى طشتى: راي ئامادةكردنى خةريكى هةرَيم حكومةتىئةم ناحكومييةكان، رَيكخراوة بؤ ثرؤذةيةكة

راستة؟ تاضةند دةنطؤيةرَيكخراوةكان تائَيستا حاجى: بةختيارثرؤذةية لةو ئاطايان فةرمى بةشَيوازَيكى ئاسايى هةية. دةنطؤيةك وةك تةنها ، نييةدروستبوونى كاري لةسةرةتاى دةبوو ئةطةرثرؤذة هةرَيم حكومةتى رَيكخراوةييةوة

١٨ دواى ئَيستا بةآلم بكات، ئامادة ياساكةكؤمةَلَيك بوونى رَيكخراوةيي لةكارى ساَللةسةرتاسةرى ضاالك باشء رَيكخراوىخؤيان رَيكخراوةكان كة باشترة هةرَيمدا،ثَيشكةشي ئــامــادةبــكــةنء ثــرؤذةيــاســالةسةر طفتوطؤى ثةرلةمان بكةنء ثةرلةمانىخؤى جَيبةجَيكردن دةزطاى لةوةى بكات،

ثرؤذة ياسايةك ثَيشكةش بكات.تا ضيية ــةوة ئ هــؤكــارى طشتى: راي ئةو بةدةم نةضوون رَيكخراوةكان ئَيستا

دةنطؤيةوة؟ئةو من بةبؤضوونى حاجى: بةختيار زؤربآلو لةناورَيكخراوةكاندا دةنطؤيةتائَيستاثةرلةمانء هةَلبذاردنةكانى هةروةها نيية،كابينةى ثَيكهَينانى هةرَيمء سةرؤكايةتىلةهؤكارةكان. بَيت يةكَيك لةوانةية نوَيبتوانن رَيكخراوةكان لةداهاتوودا رةنطةقسةى بابةتانة بكةنء ئةو بةدواداضوون بؤ

لةسةربكةن.زوو ثرؤذةياساية ئةم ئةطةر طشتى: رايكَيشةى طرفتء ناكةيت هةست نةكرا ثةسةند

دروستدةبَيت؟ رَيكخراوةكان بؤ زياترراستةوخؤ زةرةرمةندى حاجى: بةختياردةبن، سةربةخؤكان ضاالكة رَيكخراوةنَيودةوَلةتييةكان رَيكخراوة ثاَلثشتى ضونكةوردة سةربةخؤكان رَيكخراوة ثرؤذةى بؤلةوانةية هةروةها دةبَيتةوة، كةمتر وردةنةدرَيت ضاالك كةسي بةكؤمةَلَيك رَيطةياسايةكى نةبوونى ضونكة بوارةكةوة، بَيتةبةكؤمةَلة كةرَيطة بيانوويةك بؤتة دياريكراودابمةزرَينن، رَيكخراو نةدرَيت كةسانَيكسةربةخؤ كةسانَيكى دةبينين لةبةرئةوةبؤئةوةى ــدةدةن هــةوَل ســاَل سَي مــاوةى ثَينادرَيت، رَيطةيان دابمةزرَينن رَيكخراوَيكبةئاسانى رَيكخراو كؤمةَلَيك بةثَيضةوانةوةثَيدراوة، باشيان دةورَيكى ثَيشةوةو دَينةهةفتةيةكدا لةماوةى دةناسم رَيكخراو من

وةرطرتووة. مؤَلةتيان

رَيكخراوةكان باشترة رَيكخراوةيي، لةكارى ١٨ ساَل دواىبكةن ئامادة ثرؤذةياسا خؤيان

كؤمةَلى مةدةنى: ضاالكى حاجى، بةختيار

ياساية ئةم ئةطةر

لةاليةن تةنها

ثشتطيرى ليستَيكةوة

ثَيشكةش لَيبكرَيتء

بكةن بةثةرلةمانى

لةاليةن رةنطة ئةوا

ترةوة ليستةكانى

كاردانةوةيةكى

هةبَيتء سلبي

لةسةر دةنط

نةدةن ثرؤذةياساكة

دياريكراو ياسايةكى نةبوونى

بةكؤمةَلة كةرَيطة بيانوويةك بؤتة

رَيكخراو نةدرَيت كةسانَيك

دابمةزرَيننء

ضاالك كةسي بة رَيطةش

بوارةكةوة بَيتة نةدرَيت

Page 32: rozhnama

٢٠٠٩/١١/١٧ (٩) سَيشةممة ذمــارة دووةم ساَلى

(٩)

فراوانى بةشدارييةكى سياسىء ثرؤسةيةكى وةك هةَلبذاردنبؤ هةنطاوَيك وآلتء لةبةإَيوةبردنى هاوآلتيان سياسيانةىثَيكهاتةكانيةوة توَيذو ضينء بةسةرجةم طةل نوَينةرانى دياريكردنىبةإَيوةبردنى ضؤنَيتى طشتييةكانء سياسيية هَيَلة دياريكردنى بؤثَيكهاتةكانى كاركردنى ذيانء بوارةكانى رَيكخستنى دةوَلــةتءثإؤسةكةو سةرخستنى نييةو بؤ هةروا ئاسايى ثرؤسةيةكى وآلت،ثشَيوى رونةدانى وآلتةكةو سياسى سيستمى بةردةوامبوونىئةنجامدانىء ضؤنَيتى هةَلبذاردنء سيستمى ثَيويستة سياسى،قبوألء جَيى ثَيكهاتةكان توَيذو ضينء نوَينةرايةتى ضؤنَيتى رَيذةو

بَيت. ثَيكهاتةكان سةرجةم هاوآلتيانء رةزامةنديىجياوازى هةيةو ديكة وآلتَيكى هةَلبذاردن لةوآلتَيكةوة بؤ سيستمىدةطؤإَيت، وآلتةكة طةلى ثَيكهاتةى دةوَلةتء سياسى سيستمى بةثَيىثَيويستة هاوبةش، خاَلَيكى وةك هةَلبذاردندا سيستمةكانى لةسةرجةمثةيإةوبكرَيت. دادثــةروةرى يةكسانىء ديموكراسىء بنةماكانىكةمايةتىو نةتةوةو ضةندين طةلةكةى كةثَيكهاتةى وآلتانةشدا لةوطرةنتى هةَلبذاردن سيستمى ثَيويستة لةخؤدةطرَيت، ئاينزا ئايينءياخود يةكسان كة بكات دادثةروةرانة طونجاوو نوَينةرايةتييةكى لةذمارةو كةئةمةش لةوآلتةكةدا، بَيت ثَيكهاتةكان رَيذةى هاوتاى

رةنطدةداتةوة. نوَينةرايةتيدا كورسييةكانى دابةشكردنى ضؤنيةتى

كورسييةكان: ذمارةىذمارةى هةَلبذاردن ياساى سيستمء وآلتء دةستورى بةثَيى ياسادانان) (دامةزراوةى ثةرلةمان لة نوَينةرايةتى كورسييةكانى جياوازةو سيستمَيك هةر بةثَيى دياريكردنةش ئةم دياريدةكرَيت،كورسيةكانى ذمارةى دةطؤإدرَيت. ديكة وآلتَيكى بؤ وآلتَيكةوة لةيان هاوآلتى دياريكراو بةذمارةيةكى بةبةستنةوةى ثةرلةمانيشكورسييةكاندا ذمارةى لةدياريكردنى ثَيويستة دياريدةكرَيت. دةنطدةردانيشتوانء ذمارةى لةطةأل طونجاوبَيت كة بكرَيت ئةوة رةضاوى

دةبَيت: شَيوة بةدوو ئةمةش وآلتةكة، دةنطدةرانىذمــارةى وآلت، هةندَيك ياساى دةستورو بةثَيى يةكةم:ذمارةيةك بؤهةر ناجَيطيردةبَيتء ثةرلةمان كورسييةكانىذمارةى زيادبوونى لةطةأل دادةنرَيتء كورسييةك لةهاوآلتيان(ذمارةى واتة دةكات، زياد كورسييةكانيش ذمارةى دانيشتوانداثةرلةمان كورسييةكى هةر بةدةستهَينانى بؤ ثَيويست دةنطى(سةد هةر بؤ لةعَيراقدا نموونة بؤ دةبَيت)، نةطؤإ جَيطيرةوهةَلبذاردنة بؤ دانراوة، ثةرلةمان كورسييةكى هاوآلتييةك هةزار)ثَييةى بةو عَيراقيش، داهاتووى ساَلى يةكى مانطى ثةرلةمانييةكةىمليؤن ودوو) لة(سى زياتر طةيشتؤتة عَيراق دانيشتوانى ذمارةى (سَيسةدو بؤ زيادكرا ثةرلةمانيش كورسييةكانى ذمارةى كةس،

كورسى. سَي) بيستءذمــارةى وآلت، هةندَيك ياساى دةستورو بةثَيى دووةم:دانيشتوانى ذمارةى هةرضةندة جَيطيردةبَيت ثةرلةمان كورسيةكانىثةرلةمان كورسييةكانى ذمارةى بةآلم بكات زياديش وآلتة ئةوتةنها كةدةطؤإَيت ئةوةى زيادناكات، دةمَينَيتةوةو هةروةكخؤىهةر بةدةستهَينانى بؤ ثَيويستة دةنطى ــارةى ذم زيادبوونى

كورسييةك.

كورسييةكان: رَيذةىثَيكدَيت، ئايين نةتةوةو لةضةندين طةلةكةى كة وآلتانةشدا لةوكرابَيت، هةَلبذاردن بازنةى ذمارةيةك دابةشى وآلتةكة ياخودذمارةى لةثةرلةمانداو نوَينةرايةتى كورسييةكانى ذمارةى ثَيويستةهةر بؤ هةَلبذاردن يان بازنةيةكى لةهةر كورسييةكانى نوَينةرايةتىكورسيةكانيان هةَلبذاردن ياساى سيستمء بةثَيى ئةطةر ثَيكهاتةيةك،كورسييةكى هةر بؤ ثَيويست دةنطى رَيــذةى دياريكرابوو، بؤ دةنطدةرانى دانيشتوانء ذمارةى لةطةأل طونجاوبَيت نوَينةرايةتىرَيذةى لةضاو رَيذةيان ثَيكهاتةكةو ياخود هةَلبذاردنةكة بازنةى ناورةنطدانةوةى وآلتةكةو ديكةى ثَيكهاتةكانى وآلتةكةو دانيشتوانى

بَيت. ودادثةروةرى يةكسانى ديموكراسىء بنةماكانى

كورسييةكان: كؤتاىكةمةنةتةوةو ضةندين طةلةكةى ثَيكهاتةى كة لةوآلتَيكيشدابةثَيى كة زؤرنةبَيت ئةوةندة ذمارةيان لةخؤطرتبَيتء ئايينزاىكورسيةك بؤ ثَيويست دةنطى هةَلبذاردنى وآلتةكة سيستمى ياساوذمارةو ياخود هةبَيت، نوَينةرايةتيان كورسيةكى ضةند ياخوددةنطى رَيذةى هةَلبذاردنةكانء ياساى تا نةبَيت ئةوةندة رَيذةيانئةوا بطونجَينرَيت، لةطةَلدا كورسييةكى بةدةستهَينانى بؤ ثَيويستكورسيان كؤتا بةسيستمى هةَلبذاردنةكانداء لةياساى ثَيويستة طشتى رَيذةى لةطةأل بةبةراورد طونجاوبَيت كة دياريبكرَيت بؤدةنطى طةياندنى بؤ شياوبَيت وآلتةكةو نوَينةرايةتى كورسييةكانى(ثةرلةمان)، تا نوَينةرايةتى لةدامةزراوةى ئايينزايانة ئةو كةمايةتىءبكةنء خؤيان هاوآلتيانى لةمافى بةرطرى بتوانن نوَينةرانةيان ئةوديموكراسىء بنةماكانى رةضاوى دابينبكةن، بؤ ثَيداويستيةكانيان

كرابَيت. تَيدا دادثةروةريشى يةكسانىو

هةَلبذاردن) بؤ كوردى ثةيمانطةى بةإَيوةبردنى دةستةى *(ئةندامى

هةَلبذاردن كورسييةكانى

كورسييةكان رَيذةى ذمارةو

فهرھهنگۆكRay Gishti

حسَين حةمة سةركةوت ئا:

4

ياساىهةلَبذاردنةكانى ياساىهةمواركردنى(٢٠٠٥) ساَلى (١٦)ى ذمارة

تشرينى ٨ى يةكشةممة٢٠٠٩ دووةمى

بةناوى طةلةوةسةرؤكايةتى ئةنجومةنى

ئةنجومةنى ـــةوةى ئ بةثَيىلــةســةرداوةو بإيارى نيشتمانىثةسةندى سةرؤكايةتى ئةنجومةنىكردووةوبةثشتبةستنبةحوكمةكانى

لةطةَل ٦١ لةمادةى (يةكةم) بإطةىدووةمء سَيهةمء بإطةكانى (يةكةمء(أ) خاَلى (٤٩)ء مادةى ضوارةم)ى١٣٨ى مادةى ثَينجةمى لةبإطةىخــوارةوة ياسايةى ئةم دةستور،

دةرضووة:

٢٠٠٩ ساَلى ( )ى ذمارة

ياساى هةمواركردنى ياساى (١٦)ى ذمارة هةَلبذاردنةكانى

(٢٠٠٥) ساَلى

(١٥)ى مــادةى يةكةم: مــادةىجَيطةى ئةمة الدةبرَيتء ياساكة

دةطرَيتةوة:ئةنجومةنىنوَينةرانلةذمارةيةككورسيةك بةرَيذةى ثَيكدَيت كورسىبةثَيى كةسَيك هةزار سةد هةر بؤلةاليةن ثَيشكةشكراو ئامارى دوايينبةمةرجَيك بازرطانييةوة وةزارةتىقةرةبووكردنةوةى كورسييةكانىبَيتء لةنَيودا (٪٥) رَيـــذةى بة كؤتاى خــوارةوة ثَيكهاتانةى ئةمقةرةبووكردنةوةيان كورسييةكانىكاريطةرى بةمةرجَيك بدرَيتآهاتوو ئةطةر نةبَيت رَيذةكةى بؤسةرنيشتمانيةكاندا لةليستة بةشدارييان

خوارةوة: شَيوةيةى بةم كردثَينج مةسيحى، ثَيكهاتةى .١بةسةر دابةشدةكرَيت كورسىنةينةواء (بةغدادء ثارَيزطاكانى

هةولَير). دهؤكء كةركوكءكورسييةك ئَيزدى، ثَيكهاتةى .٢

نةينةوا. لةثارَيزطاىمةندائى، سابيئةى ثَيكهاتةى .٣

بةغدا. لةثارَيزطاى كورسييةككورسييةك شةبةك، ثَيكهاتةى .٤

نةينةوا. لةثارَيزطاى

ثارَيزطايةك هةر دووةم: مادةىفةرمييةكةى ئيداريية سنورة بةثَيىدةبَيتء هةَلبذاردن بازنةيةكىبؤ طونجاوى كورسى ذمارةيةكذمارةى لةطةأل كة تةرخاندةكرَيت طونجاوبَيت ثارَيزطاكةدا دانيشتوانىــرى ــَي ــةرذم س ــى دوايــيــن ــَي ــةث ب

خؤراك. فؤإمى كارثَيكراوى

(٩ء مادةكانى سَييةم: مــادةىئةمة ــنء ــرَي الدةب (١٦ ١١ء ١٠ء

دةطرَيتةوة: جَيطةىبةرَيطةى خؤثاآلوتن يةكةم:ذمارةى نابَيت دةبَيتء كراوة ليستىكةمتر ثاَلَيوراو سَي لة ثاَلَيوراوانذمارةى دووهَيندةى لة نابَيت بَيتءهةر تةرخانكراوةكانى كورسييةزياتربَيت هةَلبذاردنيش بازنةيةكىهةروةهادةنطدةر بؤى هةيةدةنطبداتةناو ثاَلَيوراوَيكى هةر يان ليستةكةتاكةكةسيش خؤثاآلوتنى ليستةكةو

رَيطةثَيدراوة.راستانة دةنطة ئــةو دووةم:بازنةى لة ليستةكة كة كؤدةكرَينةوةبةدةستيهَيناوةء هةَلبذاردنةكةداكؤلكةى ــةر س دابــةشــدةكــرَيــتــة بؤ االنتخابي) (القاسم هةَلبذاردندياريكردنى ذمارةىئةو كورسيانةى

بةريدةكةوَيت. ليستةكةلةرَيطةى كورسييةكان سَييةم:ثاَلَيوراوانةوة ناوى ريزكردنةوةىبةثشتبةستن ئةويش دابةشدةكرَينــةى ــان ــط دةن ـــةو ــة ذمـــــارةى ئ ببةدةستيهَيناوةو هةريةكةيان

كة ــة ــةوةي ئ يةكةميش ـــراوةى ببةدةستهَيناوةو دةنطى زؤرترينثاَلَيوراوةكانى هةموو بؤ ئةمةنابَيت بةمةرجَيك هةرواية تريشبراوةكان لةضارةكى ذنان رَيذةىيةكسانبوونى لةكاتى كةمتربَيتءليستدا يةك ثاَلَيوراوانى دةنطى

تيروثشك. بةر ثةنادةبرَيتةبةتاَلةكان كورسيية ــوارةم: ضبــراوانــةى ليستة ــةو ئ ــة ــت دةدرَيبةهؤى كورسيان كةذمارةيةكبةدةستهاتووةكانةوة دةنطة رَيذةى

بةدةستهَيناوة.

تايبةت دةنطدانى ضوارةم: مادةىدةطرَيتةوة: كةئةمانة

سةر يــةكــةم: ســةربــازةكــانــىناوخؤء بــةرطــرىء ــى ــةوةزارةت بئاسايشي دةزطاكانى سةرجةمبةثَيى دةنطدانيان شَيوازى ديكةءكة دةبــَيــت تايبةت رَيوشوَينىسةربةخؤى ــاآلى ب كؤمسيؤنىتيايدا دايدةنَيتء هةَلبذاردنةكاندةبةسترَيت فةرمى بةليستى ثشتئةو لةخؤدةطرَيتء شوَين ناوو كةثابةنددةبن ســةرةوة اليةنانةىلــة(٦٠) كة لةماوةيةك بةناردنى ــةبــةروارى ل نةبَيت كةمتر رؤذ ثَييةش بةو هةَلبذاردنء ئةنجامدانىدةنطدةراندا لةتؤمارى ناوةكانيانئةو ئةطةر خؤ ــةوة. ــت ــإدرَي دةسنــةنــَيــردران ــة ــراوان ــاوب ن ليستة وةزارةتء ئةو كارمةندانى ئةوكاتةلةضوارضَيوةى سةرةوة دةزطايانةىليستى بةثَيى طشتيداء دةنطدانى

دةنطدةدةن. دةنطدةرانطيراوو بــةنــدكــراوو دووةم: دةطرَيتةوة دةستبةسةركراوانثشت دةنطدانياندا لةثرؤسةى كةرَيوشوَينانةى بةو دةبةسترَيتسةربةخؤى ــاآلى ب كؤمسيؤنىئةو بةثَيى داياندةنَيت هةَلبذاردنةكانناوخؤ دادء وةزارةتةكانى ليستانةىلة كة لةماوةيةكدا دةكةن ثَيشكةشىدةنطدان رؤذى ثَيش رؤذى (٣٠)

نةبَيت. كةمترلة نةخؤشانةى ئــةو سَييةم:ضارةسةرطةكانى نةخؤشخانةوبةثَيى دةنطدانيان كةوتوون، ديكةدااليةنانة ئةو كة دةبَيت ليستانة ئةوثَيشكةشى دةنطدان لة بةر راستةخؤرَيوشوَينانةى ئةو بةثَيى دةكةنءسةربةخؤى ــاآلى ب كؤمسيؤنى

داياندةنَيت. هةَلبذاردنةكانراطوَيزراوان: دةنطدانى ضوارةم:ـــزراو: راطـــوَي دةنـــطـــدةرى أ. شوَينى لــة كــة عَيراقيةية ــةو ئبةزؤر هةميشةيى نيشتةجَيبوونىناو ديكةى شوَينَيكى بؤ راطوَيزراوةبةهةر (٢٠٠٣/٤/٩) لةدواى عَيراق

بَيت. هؤيةك

ب.شَيوازىدةنطدانىراطوَيزراواندةبَيت فةرمى ئامارى نوَيترين بةثَيىكؤضء وةزارةتى هةردوو لةاليةن كةدةدرَيتة بازرطانييةوة كؤضبةرانء سةربةخؤى ــاآلى ب كؤمسيؤنىبةوثَييةش ــانء ــةك ــذاردن ــب ــةَل هبؤ دةنطدانى دةبَيت راطوَيزراو مافىئةطةر راطوَيزراوة لَيى بازنةيةى ئةوثارَيزطاية خؤراكةكةى بؤ ئةو فؤإمى

راطوَيزراوة. كةبؤى نةطواستبَيتةوةكؤمسيؤنى لةدةسةآلتى ثَينجةم: هةَلبذاردنةكانداية سةربةخؤى باآلىدةرةوة دةنطدانى بة تايبةت رَينمايى

دةربكات.

ثَينجةم: مادةىمــادةكــانــى حوكمى ــةم: ــةك يياساى حةوتةمى شةشةمء بةشى(٢٠٠٨) ــى ســاَل (٣٦)ى ـــارة ذمئةندامانى هةَلبذاردنةكانى بةسةر

دةضةسثَيت. نوَينةراندا ئةنجومةنىداوا هةية مافى ثاَلَيوراو دووةم:ثارَيزطاكةى هةَلبذاردنى ناوةندى لةئةو ـــارةى ذم ثــَيــدانــى بــؤ بكات

بةدةستيهَيناوة. خؤى دةنطانةىئةنجومةنى ئةندامى سَييةم:زانياريانة ئةو هةية مافى نوَينةرانبة ــدارن ــدي ــوةن ــةي ث ــة ك ببينَيت نمونةكانى هةَلبذاردنء ثإؤسةىدةنطةكان ذماردنى جياكردنةوةو

هةَلبذاردندا. جياوازةكانى لةبازنة

شةشةم: مادةىيــةكــةم: لــةكــةركــوكء ئــةولةتؤمارةكاني طومان ثارَيزطايانةى لةكاتى ــذاردن ــب ــةَل ه دةكــرَيــتــدا خــؤي ـــةردراوى ـــةس ـــارل ـــإي بئةنجامدةدرَيت. جياواز بةشَيوةيةكىثارَيزطايانةى طومان دووةم: ئةوكة ئةوانةن دةكرَيت ليستةكانيان لةساآلنةى دانيشتوانى طةشةى رَيذةىداوانامةى دةبَيت زياترةو (٪٥) لةلةاليةن النيكةم طومانكردنةكةثَيشكةشبكرَيتء نوَينةرةوة ثةنجاــدى ــةن ســادة رةزام بــةزؤريــنــةىبةدةستبهَينَيت. نوَينةران ئةنجومةنىنوَينةران ئةنجومةنى سَييةم:ثارَيزطاى بؤ لةئةندامانى ليذنةيةكديكة ثارَيزطايةكى هةر كةركوكءلةليستةكةى طومان كة ثَيكدةهَينَيتنوَينةرى لة ثَيكدَيت ــتء دةكــرَيثارَيزطايةو ــةو ئ ثَيكهاتةكانىوةزارةتةكانى نوَينةرى ئةندامَيتىبازرطانىء نــاوخــؤء ثالندانانءسةربةخؤى ــاآلى ب كؤمسيؤنىبةهاوكاريى هــةَلــبــذاردنــةكــانءثَيداضونةوةو بؤ نةتةوةيةكطرتوةكانزيادةيةى هةَلةو ئةو وردبينيكردنىهاتووة دةنطدةراندا ليستى بةسةرئةو فةرميةكانء زانياريية بةثَيىكؤتاييةكانء حوكمة لة ثَيوةرانةى

هاتووة ئةم ياسايةدا دووةمى مادةىدةنطدةران ليستى راستكردنةوةى بؤكارةكانى ليذنةكة دةبَيت لةكاتَيكدالةبةروارى ساَلَيكدا لةماوةى خؤى

جَيبةجَيبكات. دةستبةكاربوونيةوةئةنجامى هةَلبذاردنةكان ضوارةم:هةر يــان كــةركــوك لةثارَيزطاىلة تؤمارةكانى ثارَيزطايةك كةطومانوردبينيكردنى ثرؤسةى تا دةكرَيتنةبَيت ــةواو ت دةنــطــدةران ليستى وةك ــةمــةش ئ ــن هــةذمــارنــاكــرَيثرؤسةيةكى هــةر بؤ بنةمايةكبؤ ثَيشينةيةك ئايندة يان هةَلبذاردنى

ئيداريى. يان سياسى بارَيكى هةر

كؤتايى: حوكمةكانىجَيبةجَيكردنى بؤ حةوتةم: مادةىئةم شةشةم مــادةى حوكمةكانىبنةمايةك وةك خوارةوة ثَيوةرانةى

ثَيدةبةسترَيت. ثشتيانــة ــي ــاوازي ــي ج ـــةو ـــةم: ئ ـــةك يلة ئةوانةى لةنَيوان كة دياريدةكرَيتلةنوَيكردنةوة بةر (٢٠٠٤)دا ليستىلةهةَلبذاردنى ئةوانةى تؤماركراونء

تؤماركراون. (٢٠١٠)داوردبينى ــرؤســةى ث دووةم:يةكةمى بإطةى لة جياوازييةكةساآلنى زيادكردنةكانى لة سةرةوةء،٢٠٠٨ ،٢٠٠٧ ،٢٠٠٦ ،٢٠٠٥ ،٢٠٠٤)بةجةختكردنة بةإَيوةدةضَيت (٢٠٠٩

خوارةوة: ئةمانةى سةردانيشتوان ــى ــوون ــادب زي .١طواستنةوةى مردن، (لةدايكبوون،نَيوان لةماوةى لةثارَيزطا) تؤمار

(٢٠٠٤) بؤ (٢٠٠٩).بةثَيى طةإاوةكان راطوَيزراوة .٢

فةرمييةكان. تؤمارةديكةى طؤإانكارييةكى هةر .٣روويدابَيت. ماوةيةدا لةو دانيشتوان

وردبينيكردنةكة ثرؤسةى سَييةم:زانينى بــؤ ثشتيثَيدةبةسترَيتياسايى تؤمارةكانء راستودروستىناياساييةكانء ــارة ب بوونيانءذمـــــــارةى جــيــاوازيــيــةكــانئةو ـــارةى ذم ــنء ــةذمــاردةكــرَي ئ

كةدةيطرَيتةوة. كورسيانةشثشكى ذمــــارةى ـــــوارةم: ضنوَينةران ئةنجومةنى كورسييةكانىئةو يان كةركوك نوَينةرايةتى كةثارَيزطايةدةكةنكةطومانىلَيدةكرَيتدانيشتوانةوة رَيذانةى ئةو لةرَيىئةنجومةنى كــة ــت ــاريــدةكــرَي ديثاش ثشتيثَيدةبةستَيت نوَينةرانكورسيانةى ئةو ذمارةى دةركردنىهاتوونةتة ثَيشَيلكاريةكانةوة بةهؤى

ئاراوة.راستودروستةكان ذمارة ثَينجةم:دادةنرَينء ثارَيزطاكة ثشكى لةسةرلةثارَيزطاكة كة ذمــارانــةش ئــةو نيشتمانى ثشكى لةسةر ــةدةرن ب

تؤماردةكرَين.

هةشتةم: مادةىثَيضةوانةى دةقَيكى هةر يةكةم:ــة ــاســاي ــى ئــــةم ي ــان ــةك ــم ــوك ح

هةَلدةوةشَيتةوة.لةبةروارى ياساية ئةم دووةم:جَيبةجَيدةكرَيتء ثةسةندكردنيةوةــشــدا ــي ــةرم ف ــــةى ــــام ـــة رؤذن ل

بآلودةكرَيتةوة.

ثَيويستةكان: هؤكارةــى ــوون ــوةض ــةإَي ــاو ب ــن ــَي ــةث لديموكراسىء ئازادء هةَلبذاردنَيكىبةمةبةستى لةعَيراقداء بَيطةردئــةم ـــةوةى ئــاســتــى ـــةرزكـــردن بويستراو ئاستَيكى بؤ هةَلبذاردنةنَيودةوَلةتيية ثَيوةرة بةثَيى كةميلليةكان داخوازيية ثيادةكراوةكانء

ئةم ياساية داإَيذرا. بَيت،

ياسايى ليذنةى وةرطَيإانى:هةَلبذاردن بؤ كوردى ثةيمانطاى