Rozwój terytorialny starożytnego Rzymu.

Państwo rzymskie odegrało bardzo ważną rolę w dziejach antycznych. Przyczyniło się do rozwoju kultury świata śródziemnomorskiego oraz do ucywilizowania wielu terytoriów poprzez dokonane podboje i szerzenie swojej kultury. Łacina stała się językiem międzynarodowym, a w czasach późniejszych przetrwała jako język nauki. Rzymskie prawo stało się swoistym wzorcem na którym opierano inne systemy prawne w Europie i na świecie. Państwo to jest również i chyba przede wszystkim kojarzone z jednym z największych w dziejach imperium. Proces powstawania tak wielkiego państwa trwał na przestrzeni wieków.

Początki państwa rzymskiego są związane z legendą o Romulusie i Remusie. To oni mieli w 753 r. p.n.e. założyć Wieczne Miasto. Leżało ono w Lacjum,na siedmiu wzgórzach, obok najdogodniejszej przeprawy przez rzekę Tybr, blisko szlaku komunikacyjnego łączącego Eturię i południową Italią.

Państwo Etrusków,położone na północ od Lacjum, w pierwszej połowie I w.p.n.e. rywalizowało z tzw. Wielką Grecją, czyli koloniami greckimi na półwyspie apenińskim.Terytorium rzymskie znajdowaoł się pomiędzy dwoma wrogami, więc stało się terenem rywalizacji grecko-etruskiej, a często bywało także polem walki zbrojnej. Sytuacja uległa zmianie po wojnie dziesięcioletniej Rzymu z etruskimi miastem- państwem Weje toczonej w latach 405- 396 p.n.e. W wyniku tego starcia, Rzym pokonał Weje i zyskał przyczółek po północnej stronie Tybru i znacznie poszerzył swoje terytorium. Niestety, w 390 r.p.n.e. nastąpiła ekspansja ludu Galów na półwysep apeniński. Wówczas miasto Rzym zostało zdobyte. Po ustąpieniu najeźdźców, miszkańcu Wiecznego Miasta szybko odbudowali zniszczenia i by nie dopuścić do ponownego zajęcia miasta, wznieśli wokół niego potężne mury obronne.

Ponowne powiększenie terytorium państwa rzymskiego nastąpiło w roku 338 p.n.e. w wyniku rozwiązania Związku Latyńskiego. Większość jego terenów, Rzymianie włączyli bezpośrednio do swojego państwa i nadali ich mieszkańcom obywatelstwo rzymskie. Mieszkańcom ziem położonych na obrzeżach Lacjum nadano natomiast tylko częściowe obywatelstwo. Tym sposobem, Rzym stał się największym państwem na półwyspie apenińskim. W latach 343-290 p.n.e. toczyły się walki z plemieniem Samnitów, pochodzących z południowej Italii. Początkowo terenami, o które walczono była Kampania, lecz potem walczono już o panowanie nad całą Italią. Rzym wyszedł zwycięsko z tego konfliktu po wygraniu bitwy pod Sentium w 295 r.p.n.e. mimo stworzenia przez Samnitów koalicji z Etruskami, Galami, Umbrami i Lukanami. W 290 r.p.n.e. Samnici podpisali traktat, uznając swoją porażkę.

W obliczu ekspansji terytorialnej Rzymu,Greckie miasto Tarent położone na półwyspie apenińskim, zwróciło się o pomoc do Pyrrusa, króla Epiru leżącego na Bałkanach. W trakcie wojny, trwającej w latach 280- 275 p.n.e. Tarrent został zdobyty przez Rzymian.

Wówczas inne miasta greckie oraz plemiona południowoitalskie musiały uznać zwierzchnictwo Rzymu. Zdarzeniem kończącym podbój półwyspu apenińskiego przez Rzymian było zajęcie w 264 r.p.n.e. etruskiego centrum religijnego- Wolsynii.

Państwo rzymskie nie poprzestało jednak na podporządkowaniu sobie Italii. Rok 264 p.n.e. zapoczątkował jego ekspansję poza Półwysep Apeniński. Głównym rywalem Rzymu stała się Kartagina-państwo założone przez Fenicjan na północnym wybrzeżu Afryki. W jej posiadaniu zanjdowała się cieśnina Gibraltar, z której czerpała znaczne korzyści podczas handlu z Wyspami Brytyjskimi, oraz znaczne tereny w głębi Afryki . Pierwsza wojna punicka, toczona w latach 264-241 p.n.e., rozgrywała się o wpływy na Morzu Śródziemnym oraz o wyspę Sycylię. W jej wyniku Rzym stał się potęgą morską, kontrolującą zachodni basen Morza Śródziemnego oraz mającą w posiadaniu wyspy: Sardynię,Sycylię i Korsykę. Podczas drugiej wojny punickiej (218-201 r.p.n.e.) kartagiński wódz Hannibal zaatakował Italię od północy, przechodząc wcześniej przez Hiszpanię, południową Francję i Alpy. Decydująca bitwa rozegrała się w roku 216 p.n.e. pod Kannami. Rzymianie ponieśli w niej druzgocącą klęskę, lecz szybko otrząsnęli się z porażki, wysłali swoje wojska do Afryki Północnej,gdzie w 202 r.p.n.e. stoczono bitwę pod Zammą. Znakomity wódz rzymski Publiusz Korneliusz Scypion pokonał Hannibala doprowadzając do spadku znaczenia Kartaginy. W wyniku tej wojny, państwo rzymskie wzbogaciło się o posiadłości zamorskie i afrykańskie, należące wcześniej do Kartaginy. W wyniku trzeciej wojny punickiej, toczonej w latach 149-146 p.n.e., Kartagina została kompletnie zniszczona, a jej ludność wymordowana.

Po opanowaniu zachodniego basenu Morza Śródziemnego oraz Afryki Północnej, Rzym skierował swą ekspansję na wschód. Jego głównym przeciwnikiem stała się Macedonia z Filipem V na tronie. Mimo swej pozornej potęgi, została ona szybko pokonana przez Rzym w 197 r.p.n.e.i zmuszona do wycofania swoich sił z terytorium państw greckich. Natomiast w roku 190 p.n.e. pokonana została monarchia Seleukidów-drugie mocarstwo hellenistyczne. Ponowne starcie z Macedonią nastąpiło pod Pydną, 21 czerwca 169 r.p.n.e. Wówczas pod panowanie Rzymu dostał się Półwysep Bałkański. W roku 146 p.n.e. Rzymianie krwawo stłumili greckie powstanie w Koryncie, a samo miasto zrównali z ziemią.

U schyłku republiki do Rzymu przyłączone zostały tereny Galii. Juliusz Cezar podbił tereny między Oceanem Atlantyckim, a rzeką Ren. Za panowania oktawiana Augusta, granice państwa rzymskiego sięgały rzeki Dunaj i Ren. Władca ten dokonał podboju Hiszpanii oraz Egiptu. Granice Imperium Romanum sięgały w IV wieku na północy Wysp Brytyjskich (aż po granicę ze Szkocją), na południu linii Sachary, na zachodzie wybrzeża Oceanu Atlantyckiego, a na wschodzie rzeki Eufrat.

Niestety, imperium nie miało szansy przetrwać w takim kształcie. W III wieku było nękane przez najazdy plemion germańskich, na przykład Gotów atakujących Italię, i Półwysep Bałkański. Dodatkowo na wschodzie odrodziło się państwo perskie, dążące do odzyskania Azji Mniejszej, Syrii, Palestyny i Egiptu. Dodatkowo sytuacja wewnętrzna Rzymu pogorszyła się- rozpowrzechniły się uzurpacje, czyli bezprawne przejmowanie władzy

cesarskiej. Oprócz tego państwo pogrążyło się w kryzysie gospodarczym i społecznym. Mimo podejmowanych prób ratowania Imperium (na przykład przez cesarza Dioklecjana), jego koniec był nieunikniony. W roku 395 cesarz Teodozjusz Wielki podzielił cesarstwo na część wschodnią ze stolicą w Konstantynopolu oraz część zachodnią ze stolicą w Rzymie. W 410 r. plemię Wizygotów pod wodzą Alaryka zdobyło i splądrowało Wieczne Miasto. W roku 476 germański wódz Odoaker pozbawił władzy ostatniego cesarza Romulusa Augustulusa, insygnia cesarskie odesłał do Konstantynopola,a więc cesarstwo rzymskie przestało istnieć. Cestarstwo bizantyjskie natomiast zostało zniszczone w wyniku najazdu Turków w 1453 roku.