Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı

Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı

29 Ocak 2020 Çarşamba

Ar. Gör. Dr. Abdullah Heybeci

Prof. Dr. Emin Sami Arısoy

Yeni Koronavirüs 2019

Novel (New) Coronavirus 2019

(2019-nCoV)

Yeni Koronavirüs 2019 (nCoV-2019)

Koronavirüsler

• Koronaviridae ailesinden

• Zarflı tek zincirli RNA virüsleri • Yüzeylerinde çubuksu uzantıları var

• Latince corona taç

coronavirus taçlı virüs • (+) RNA virüsü

• RNA’ya bağımlı RNA polimeraz enzimini kodlar

Yeni Koronavirüs 2019 (2019-nCoV)

Koronavirüsler

Sınıflandırma karmaşık, sürekli güncellenmekte

The International Committee on Taxonomy of

Viruses (ICTV) :

Koronavirüsler dört cinse ayrılır. • Alfa-coronavirus: Yarasa, domuz, insan

• Beta-coronavirus: Kemirgenler, yarasa, insan

• Gama-coronavirus: Kuş ve deniz memelileri • Delta-coravirus: Bülbül, ispinoz ve ardıç kuşu

2019-nCoV beta-coronavirus

Yeni Koronavirüs 2019 (2019-nCoV)

Koronavirüsler

• Birçok hayvanda insandaki gibi solunum yolu enfeksiyonlarına neden olur. • Yarasalar koronavirüslerin rezervuarıdır • İnsan koronavirüsleri yarasa virüslerinden evrimleşmiştir - Genomunun diğer virüslere göre büyük olması - Ara konak hayvanlardan insanlara -türler arası çapraz- geçiş

- Farklı tür virüslerinde, nokta mutasyonların birikmesi gibi nedenlerle zaman içinde hayvan-hayvan ya da hayvan-insan arası

bulaşımlarda değişime uğrayıp önceden olmayan yeni bir tip ortaya çıkabilir.

Yeni Koronavirüs 2019 (2019-nCoV)

İnsanlarda Koronavirus’un neden olduğu hastalık açınımı • basit soğuk algınlığından • ciddi akut solunum sendromuna (Severe Acute Respiratory Syndrome, SARS) kadar

değişkenlik gösterebilmektedir. • İnsan ve hayvanlarda çeşitli derecelerde solunum yolu, sindirim yolu, karaciğer,

böbrek ve sinir dizgesi tutulumlarıyla seyreden klinik durumlara neden olabilir.

Yeni Koronavirüs 2019 (2019-nCoV)

• Altı koronavirüs türünün insanlarda hastalığa neden olduğu bilinmektedir. • Dört virüs - 229E, OC43, NL63 ve HKU1 - yaygındır ve tipik olarak bağışıklık sistemi yetkin bireylerde yaygın soğuk algınlığı semptomlarına neden olur. • Diğer iki tür zoonotiktir ve ölümcül hastalıklara neden olabilmektedir. - Şiddetli akut solunum sendromu koronavirüsü (SARS-CoV) ve

- Orta Doğu solunum sendromu koronavirüsü (MERS-CoV)

• SARS-CoV, 2002 ve 2003 yıllarında Çin'in Guangdong Eyaletindeki SARS

• MERS-CoV, 2012 yılında Orta Doğu'da MERS salgınının etkenidir.

Yeni Koronavirüs 2019 (2019-nCoV)

• MERS-CoV’nin ortaya çıkışından yaklaşık 8 yıl sonra, • 31 Aralık 2019 - 3 Ocak 2020 tarihleri arasında • Çin’in Hubei Eyaleti, Wuhan şehrinde • deniz ürünleri ve çok türde canlı hayvanın satıldığı pazarda • 44 kişide hemen aynı zamanda pnömoni gelişmesiyle • yeni bir virüsle salgın olasılığı • Çin’deki ulusal yetkililer tarafından • 3 Ocak 2020’de Dünya Sağlık Örgütüne bildirilmiştir.

Yeni Koronavirüs 2019 (2019-nCoV)

• Hastalardan alınan solunum yolu örneklerinin • Sanger ,İllumina ve Nanopore dizileme birlikteliği incelenmesiyle • virüsün önceki SARS-CoV ile %73 oranında benzer olduğu anlaşıldı • 7 Ocak 2020’de Çin’de yeni cins koronavirüslerin (2019-nCoV) ilk tam genomu

belirlendi.

• Bu yeni virüse, Novel Coronavirus (2019-nCoV) adı verildi. • Üç farklı suşu tanımlanan 2019-nCoV’nin yaptığı hastalığa yeni coronavirüs enfekte pnömonisi (NCIP) adı verildi.

Yeni Koronavirüs 2019 (2019-nCoV)

• Başlangıçta sadece Çin’de (Wuhan, Guangdong, Pekin, Şangay) görülen virüs, Çin içinde hızla diğer şehirlere yayılırken,

• 13 Ocak’ta ilk seyahate bağlı (imported) olgu Tayland’da iki hastada saptanmıştır. Japonya (15 Ocak), Güney Kore (20 Ocak) ve Amerika Birleşik Devletleri’nden (21 Ocak) birer olgu bildirilmiştir.

• 21 Ocak tarihinde doğrulanmış olgu sayısı 282 iken, 22 Ocakta 314, 23 Ocakta 581, 24 Ocakta 846, 28 Ocakta 4593’e yükselmiştir. 4593 olgunun, 4537’si Çin’den bildirilmiş. Çin dışında virüs 14 ülkeye (Hong Kong, Makao, Tayvan, Avustralya, Kamboçya, Kanada, Fransa, Almanya, Japonya, Malezya, Nepal, Sri Lanka, Singapur, Tayland, Kore Cumhuriyeti, Amerika Birleşik Devletleri, Vietnam) seyahat eden kişiler aracılığı ile giriş yapmıştır.

• Doğrulanmış olguların sadece %15’inin salgının başladığı yer olarak tahmin edilen canlı hayvan pazarı ile temasları olduğu öğrenilmiş. Bu durumda diğer olgulardaki bulaşların insandan-insana olduğu düşündürmüştür.

Yeni Koronavirüs 2019 (2019-nCoV)

• Ölüm hızı SARS salgınında %11

• MERS-CoV’da %35-50 arasında iken • Şu an için eldeki verilerle 2019-nCoV virüsünün ölüm hızına ilişkin yorum

yapılamamaktadır. • İlk izlemlerde belirtisiz olguların da olması nedeniyle, • Enfeksiyonun hafif seyirli olabileceği düşünülmekte

Yeni Koronavirüs 2019 (2019-nCoV)

• Ortalama kuluçka süresi ile ilgili sınırlı bilgi var

• SARS-CoV ve MERS-CoV epidemiyoloji bilgisine göre

2-14 gün kuluçka süresi olabileceği düşünülmekte

• Şu an için bulaştırıcılık süresi, inkübasyon süresi ve virüsün dış ortama dayanma süresi net olarak bilinmemektedir.

Belirtiler

• Doğrulanmış 2019-nCoV enfeksiyonu olan hastalarda, aşağıdaki belirtiler görüldüğü gibi :

• ateş • öksürük • dispne • miyalji ve yorgunluk

• daha az olarak balgam, baş ağrısı, hemoptizi, ishal.

• Daha ciddi vakalarda, pnömoni, ağır akut solunum yolu enfeksiyonu, böbrek yetmezliği ve hatta ölüm gelişebilir.

Tanı(T.C. Sağlık Bakanlığı) Olası Vaka:

• 1. Durum • Kliniğin başka bir etiyoloji ile açıklanamadığı Ağır Akut Solunum Yolu Enfeksiyonu

(SARI) (ateş, öksürük ve hastaneye yatış gerekliliği) varlığı VE

• Aşağıdakilerden en az bir tanesinin varlığı; a. Semptom başlangıcından önceki son 14 gün içinde Çin Halk Cumhuriyeti'ne seyahat öyküsü, b. İkamet yeri veya seyahat geçmişi dikkate alınmaksızın, 2019-nCoV enfeksiyonu hastalarının tedavi edildiği birimlerde görev yapan sağlık personeli,

Olası Vaka

• 2. Durum

• Herhangi bir şiddette akut solunum yolu hastalığı olan

VE • Semptomların başlamasından önceki son 14 gün içinde aşağıdaki maruziyetlerden

herhangi birine sahip olan kişi: a. Doğrulanmış 2019-nCoV enfeksiyonu vakası ile yakın temas; veya b. Hastane ilişkili 2019-nCoV enfeksiyonu bildirilen bir ülkede sağlık tesisinde

bulunmak; veya c. Çin Halk Cumhuriyeti'nde bulunmuş olmak

Kesin Vaka

• Olası vaka tanımına uyan olgulardan laboratuvar yöntemleriyle 2019-nCoV saptanan olgular.

Örnekleme

• 2019-nCoV enfeksiyonunu tespit etme olasılığını artırmak için, - Alt solunum, - Üst solunum, - Serum örnekleri - Ek örnek türleri (örn. Dışkı, idrar) toplanabilir ve saklanabilir.

• Semptomların başlama zamanından bağımsız olarak, bir 2019-nCoV enfeksiyonu belirlendikten sonra örnekler mümkün olan en kısa sürede toplanmalıdır.

Örnekleme

Bulaş

• Şuana kadar hastalığın bulaşma yolunun damlacık yoluyla olduğu bildirilmiştir. Enfekte kişilerin;

- Öksürmesi, - Hapşırması, - Konuşması veya - Eller aracılığı ile alınıp burun veya ağıza temas edilmesiyle bulaşır.

• Hasta kişi ile 1 metre çapındaki alanda bulunmak temas kabul edilmektedir. • Diğer zarflı virüslerin aksine gastrointestinal sistem koşullarına dayanıklıdır ve fekal-

oral yolla da bulaşabilir.

• Yeni bulanan koronavirusun hangi oranda insandan insana bulaştığı henüz bilinmemektedir.

Bulaş

• Kesin veya olası 2019-nCoV enfeksiyonu olan bir kişi ile korunma önlemleri alınmadan yakın temas etmiş olan kişiler İl Sağlık Müdürlüğü’nce, korunmasız son temaslarından sonraki 14 gün boyunca izlenmeli;

• ateş, öksürük, solunum sıkıntısı, titreme, vücut ağrıları, boğaz ağrısı, baş ağrısı, ishal, mide bulantısı/kusma ve burun akıntısı gibi semptomları

• telefonla günlük olarak takip edilmelidir.

• 2019-nCoV kesin tanısı konan vakalar ile aynı uçakta seyahat etmiş olan yolculardan iki ön, iki arka, iki yan koltuktaki yolcular temastan iki hafta sonrasına kadar takip edilmelidir.

Bulaş

• Olası/kesin 2019-nCoV vakaları ile 1 metreden daha yakın temas edecek personel için gerekli kişisel koruyucu malzeme olarak;

1. Eldiven 2. Önlük (steril olmayan, tercihen sıvı geçirimsiz ve uzun kollu) 3. Tıbbi maske 4. N95 maske (aspirasyon, bronkoalveoler lavaj, entubasyon, solunum yolu

numunesi alınması) 5. Yüz koruyucu 6. Gözlük 7. Sıvı sabun 8. Alkol bazlı el dezenfektanı

Tedavi

• 2019 nCoV için spesifik bir antiviral tedavi olmaması, patogenezinin tam olarak bilinmemesi nedeni ile uygulanan tedavi destekleyici, ikincil enfeksiyonları ve komplikasyonları önlemeye yöneliktir. Tedavide;

• Solunum sıkıntısı, hipoksemi ve şok hastalarına ek oksijen tedavisi önerilmektedir. • Şok bulgusu olmadığında SARI hastalarında konservatif sıvı tedavisi

önerilmektedir. • SARI'ye neden olabilecek olası patojenlere yönelik ampirik antimikrobiyaller

önerilmektedir. Sepsisli hastalara hasta değerlendirmesinden sonraki ilk bir saat içinde antimikrobiyallerin verilmesi sağlanmalıdır.

Tedavi

• Tedavide; • Başka bir nedenle endike olmadığı sürece viral pnömoninin veya ARDS'nin tedavisi

için rutin olarak sistemik kortikosteroid verilmemelidir. Çünkü gözlemsel çalışmalar SARS hastalarında uygulanan kortikosteroidlerin sağkalım yararı sağlamadığı ancak olası zararların olabileceği (avasküler nekroz, psikoz, diyabet ve gecikmiş viral klirens) rapor edilmiştir.

• SARI hastaları hızlı ilerleyen solunum yetmezliği ve sepsis açısından yakından izlenmeli ve gerekli durumlarda destekleyici tedavi uygulanmalıdır.

• Kritik hastaların yönetiminde eşlik eden hastalıklar yönünden yakından takibi çok önemlidir.

• Bugün için koronavirüslere yönelik geliştirilmiş bir aşı bulunmamaktadır.

Tedavi

• SARS-CoV hastalarında lopinavir ve ritonavir kombinasyonun önemli klinik fayda sağladığı görülen yayınlar yapılmış(olumsuz az sonuç).

• MERS-CoV ve SARS-CoV enfeksiyonlarını tedavi etmek için remdesivir’in de(geniş spektrumlu bir antiviral nükleotid ön ilacı) etkinliğini gösteren yayınlar olmuştur.

• 2019-nCoV yeni ortaya çıkan bir virüs olduğundan, bu virüsten kaynaklanan hastalık için etkili bir tedavi geliştirilmemiştir.

• 2019-nCoV enfeksiyonu ile yatan hastalarda lopinavir ve ritonavirin kombine kullanımının etkinliğini ve güvenliğini değerlendirmek için hızla randomize kontrollü bir çalışma başlatılmıştır.

Kaynaklar

• T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü; 2019 nCoV Hastalığı Sağlık Çalışanları Rehberi • https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(20)30183-5/fulltext

• https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa2001017