FLUTURA GURRA 1

Rregullat e nunit me sukun )ن( dhe tenuinit ( )

Kush është nuni me sukun?

Është ai nun i cili është i zhveshur nga zanoret, i cili shqiptohet si kur vazhdojmë leximin apo edhe nëse qëndrojmë mbi të. Është i dukshëm në shkrim dhe në shqiptim.

Nuni me sukun ndodhet në:

- Në emra si psh: )سندس...سنبلة( - Në folje si psh: )ينظر...ينهى( - Në pjesëza si psh: )ن...عن )م - Vjen në mes të fjalës e gjithashtu në fund të saj. - Të jetë origjinë e fjalës. Si psh:.ينهونorigjina e saj është نهى - Të jetë e tepërt nga origjina e fjalës. Si psh: فانفلق origjina e saj

është فلق

Vërejtje: Ai nun i cili është për qëllim këtu është:

- Nuni me sukun dhe jo nuni me zanore sikur )نعبد(

- As nuni me shedde si psh: الن ور - As ai nun i cili është bërë me zanore për shkak të takimit të dy

shkronjave me sukun. ارتبتم إ ن - As ai nun i cili lexohet me sukun për shkak të qëndrimit në fund të

fjalës. Si psh: ت عملون...تعبدون

FLUTURA GURRA 2

Përkufizimi i tenuinit:

Tenuini është dyfishimi i zanoreve i cili shkruhet vetëm në fund të

emrave. psh: عليم... سميع

Tenuini është nun i cili lexohet por nuk shkruhet. Psh: نار lexohet نارن

Vërejtje: Siç thamë edhe më lartë se tenuini lexohet nun me sukun,

prandaj kur kemi tenuin i cili bëhet me zanore për shkak të bashkimit

të dy shkronjave me sukun atëherë ky nuk futet në këtë rregull, për

shkak të zanores që merr. Psh: ابنه ونادىنوح

Ndryshimi mes tenuinit dhe nunin me sukun.

Nuni me sukun Tenuini Ndodhet në origjin të fjalës dhe shtesë

e saj. Është shtesë e origjinës së fjalës gjithmon

Vjen në mes apo në fund të fjalës Vjen vetëm në fund të fjalës Ndodhet në emra, folje, dhe përemra. Ndodhet vetëm në emra

Kemi katër rregulla të cilat kanë të bëjnë me nunin me sukun dhe tenuinin.

1- Idhhari (të lexuarit qartë) 2- Idgami (shkrirja ose bashkangjitja) 3- Iklabi (Shndërrimi) 4- Ikhfaja (Fshehja)

FLUTURA GURRA 3

1-Idhhari (i fytit) Kuptimi gjuhësor: Qartësi.

Kuptimi terminologjik: Nxjerrja e shkronjës së idh’harit nga vendnxjerrja e saj pa tingull të plotë hundor.

Cila është ajo shkronjë e cila do të lexohet qartë?: Ajo është shkronja nun dhe tenuini të cilat vijnë para shkronjave të Idh’harit.

Cilat janë shkronjat të cilat futen në këtë grup?

Këto janë 6 shkronja: أ/هـ/ع/ح/غ/خ

Përse janë quajtur shkronjat e Idh’harit?

Sepse nëse shkronja vijnë mbas nunit me sukun dhe tenuinit janë shkak për leximin qartë të tyre (pra të nunin me sukun dhe tenuinit)

Idh’hari ndodh si në një fjalë ashtu edhe mes dy fjalëve.

Përse ndodh Idh’har pikërisht me këto shkronja?

Nga shkaku i largësisë së vendxjerres së nunit dhe këtyre shkronjave. Nuni del nga maja e gjuhës dhe gjashtë shkronjat dalin nga fyti.

Mënyra e shqiptimit të qartë:

Duke shqiptuar nunin sakin shqiptim të qartë pa tingull hundor të dukshëm, edhe pa shkëputje apo pauz, porse duke i dhënë shqiptimin e saktë dhe pastaj të kalohet tek shkronja që vjen mbas tij.

Shenjat e idh’harit në Kur’an janë: Koka e shkronjës (حـ) ـpsh:

Ndërsa tenuini dy vizat e zanores fet’ha e dy të zanores kesra vijnë gjithmonë në

FLUTURA GURRA 4

mënyrë paralel..

Nivelet e Idh’harit.

1- Niveli i lartë tek shkronjat (هــ....ء)

2- Niveli i mesëm tek shkronjat (ع...ح)

3- Niveli i ulët tek shkronjat (غ...خ)

Shembuj:

Shkronjat Me nunin në një fjalë

Me nunin në mes dy fjalëve. Me tenuinin

."لفافا أجنات و " " منءامن " " وينئون " ء

ضون" هـ ل " "فسينغ " "منغ غفور "لعفو

نعلق الأنعام ع عشر م وليال

نحيث وانحر ح حليم وم غفور

ل është e vetmja..فسينغ ضون غ نغ غفور م لعفو

نخير është e vetmja... المنخن قة خ عليم خبي ر م

2- Idgami-(shkrirja) Kuptimi gjuhësor: Futja e diçkaje në diçka tjetër.

Kuptimi terminologjik: Futja e shkronjës me sukun në shkronjën me zanore në mënyrë që të shndërrohen në një shkronjë të vetme.

Shkronjat e tij: Gjashtë shkronja të mbledhura në fjalën: )يرملون)

FLUTURA GURRA 5

Dobia e idgamit në lexim: Lehtësim për lexuesin ku dy shkronjat bëhen një shkronjë me shedde.

Mënyra e shqiptimit të idgamit: Shkrirja e shkronjës së parë, (në rastin tonë nuni ose tenuini) në shkronjën e dytë.

Kushtet e Idgamit: Të vijë mes dy fjalëve. Pra nuni me sukun apo tenuini në fund të fjalës dhe shkronja e idgamit në fillim të fjalës tjetër.

Idgami pa tingull hundor (bi la guneh):

Në këtë grup futen 2 shkronja. (ل..ر )

Shkronja Me nunin Me tenuinin

لبدا أنلنيره ل مال م ر نرب ه رحيم م غفور

Pjesët e Idgamit

Idgam bi la guneh Idgam bi guneh

FLUTURA GURRA 6

Është quajtur i tillë për shkak të mosndodhjes së cilësisë së gunes në këto dy shkronja. Kohëzgjatja e këtij lloji të idgamit është më pak se dy tone, pra më pak se idgami me guneh.

Idgami me tingull hundor ( bi guneh). Në këtë grup futen 4 shkronja.

ي..ن..م..و.. (ينمو)

Shkronja Me nunin Me tenuinin <<ميعمللمعينم ي ذئ مويهج<<وذ ئ مويجوه و

ن عمة نم ن نعمة <<م نبتليه يه<<ل تبناج شمأ أمشاج

اء م م <<م نماء ف ينين<<ف ر سمم وق م سر قومم

اق و و نواق<<م لنصيرصير<<لنوي ل و م ول ي و

Shenja e idgamit në Mus’haf.

Siç thamë shkronja nun )ن(duhet të jetë pa asnjë zanore. Ndërsa me tenuinin kur vjen me shedde një nga shkronja e idgamit atëherë kemi të bëjmë me idgam të plotë, ndërsa kur është pa shedde kemi idgam jo të plotë.

Veçim: Nëse vjen një prej shkronjave të idgamit në një fjalë atëherë nuk kemi idgam porse kemi idh’har mutlak (asnjëanës) dhe nuni këtu shqiptohet i qartë.

Ky lloj idh’hari vjen në Kur’an vetëm në katër fjalë:

)الدنيا...بنيان...ص نوان...ق نوان)

Shkaku i emërtimit me këtë emër: Quhet idh’har për shkak të shqiptimit të qartë të nunint dhe quhet (mutlak) për shkak moscaktimit të tij të një lloji të veçantë.

FLUTURA GURRA 7

Kemi katër lloje idhhari:

1- Idhhar halkij (fytor) 2- Idh’har shefeuij (buzor) 3- Idh’har kamerij (hënor) 4- Idh’har mutlak (i pacaktuar, ose asnjëanës)

Shkaku i shqiptimit qartë të këtyre rasteve: Nëse do të bënim idgam në leximin e këtyre fjalëve kuptimi i tyre do të ndryshonte komplet.

Psh: نوان ان nëse do të lexohej me idgam do të bëhej ص ... صو

.Pra domethënie krejt ndryshe ..دي ا do të bëhej دنيا

Kemi disa veçime të këtij rregulli:

Ndodh që vjen nuni me sukun me shkronjat e idgamit në dy fjalë, porse lexohet me idh’har. Pra lexohet nuni i qartë:

Psh: në fillim të sures Jasin: ران..قالس..وي edhe م لقالن..و

Në të dyja rastet fjala e parë mbaron me nun dhe fjala e dytë fillon me uau )و(. Kështu është transmetuar leximi i saj.

Gjithashtu ka ardhur nuni me sukun dhe pas saj një nga shkronjat e idgamit në një fjalë dhe e ka lexuar Hafs, me idgam.

Psh: طسم lexohet..طا سين ميم këtu ndodhet nuni me sukun dhe mimi në një fjalë

porse lexohet sipas leximit Hafs me idgam. Kështu është transmetuar leximi i saj.

FLUTURA GURRA 8

3-Iklabi (shndërrimi)

Kuptimi gjuhësor: Kthimin e diçkaje nga ana tjetër.

Kuptimi terminologjik: shndërrimi i nunit me sukun apo tenuinit në mim të

fshehtë tek shkronja )ب( duke i dhënë gunen,(tingullin hundor) dhe duke mos

e shtrënguar shqiptimin e saj.

Shkronja e Iklabit: Vetëm shkronja: (ب)

Mënyra e shndërrimit:

1- Shndërrimi i nunit me sukun apo tenuinit në mim م në shqiptim e jo në

shkrim.

2- Fshehja e mimit tek shkronja (ب) duke mos i shtrënguar buzët shumë.

3- Vënien në dukje të gunes (tingullit hundor)

4- Pastaj kalojmë në shqiptimin e shkronjës (ب) duke shtrënguar buzët fort.

Vërejtje:

Duhet pasur parasysh që të mos i shtrëngojmë buzët në shqiptimin e mimit,

që të mos duket si mim i qartë, por ta lexojmë atë të fshehur.

Duhet pasur parasysh që të mos hapen buzët shumë në mënyrë që të mos

lindë shkronjë tjetër e paqartë apo del si nun me ikhfa.

Shkaku i ndodhjes së iklabit:

Nuk është shqiptuar e qartë për arsye vështirësie në lexim.

Nuk është bërë idgam për shkak të largësisë së vendxjerrjes dhe cilësive.

Nuk është bërë ikhfa sepse do të lindte me këtë zë i panjohur.

Shkaku i zgjedhjes së mimit të shndërrohet tek nuni dhe tenuini?

Sepse mimi është i përbashkët me nunin )ب( me të gjitha cilësitë, dhe është i

përbashkët me )ب( në katër cilësi. (xhehr, istifal, infitah, dhe dhelaka)

FLUTURA GURRA 9

Shenja në Mus’haf: Vendosja e një mimi të vogël në këmbë sipër nunit. Dhe tek tenuini vendosja e mimit të vogël në vend të njërës zanore. Iklabi ndodh në një fjalë dhe mes dy fjalëve.

Psh:

Shkronja Me nunin në një fjalë Me nunin mes dy fjalëve Me tenuinin

ناتبئوني...أنب أن ب كبور ...أنلخ بمن يرص بميع س

4-Ikhfaja e vërtetë (fshehje)

Kuptimi gjuhësor: Fshehje.

Kuptimi terminologjik: Leximi i shkronjës me sukun pa shedde shqiptim

ndërmjet idh’harit dhe idgamit, duke ruajtur gunen e nunit dhe tenuinit.

Shkronjat e saj: 15 shkronjat e mbetura përveç shkronjave të idh’harit, idgamit

dhe iklabit.

Shkaku i ndodhjes së Ikhfasë: Është largësia e vendnxjerrjes së nunit me

shkronjat e ikhfasë.

Emërtimi: quhet ikhfa (fshehje), për shkak të fshehjes së nunit me sukun tek këto

shkronja.

Quhet e vërtetë: për shkak se fshehja e nunit tek këto shkronja është më e shumtë

se cdo ikhfa tjetër, psh ikhfaja e mimit nuk është aq e plotë sikur tek nuni, por

dëgjon pak zë të mimit, ndërsa tek nuni zëri i nunit thuajse nuk duket.

Mënyra e shqiptimit: Shqiptimi i nunit me sukun apo tenuinit, shqiptim jo të

qartë e as të shkrirë, porse mes kësaj dhe asaj. Duke ditur se shqiptimi i nunit

është në dy pjesë, një pjesë gojore dhe pjesa tjetër tingull hundor (gunes). Në

FLUTURA GURRA 10

këtë rast shqiptimi gojor bie dhe qëndron vetëm tingulli hundor, pastaj me këtë

tingull i afrohemi shkronjës që vjen pas dhe del zëri i afërt me këtë shkronjë.

Nivelet e ikhfasë:

1- Më i larti nivel është në shqiptimin e shkronjës: )ط..د..ت( dhe kjo për

shkak të afrimit të vendnxjerres me shkronjën nun )ن(

2- Shkalla më e dobët tek shkronjat )ق..ك( dhe kjo për shkak të largësisë së

këtyre shkronjave nga vendnxjerrja e shkronjës nun.

3- Shkalla e mesme, tek dhjetë shkronjat e tjera të mbetura.

Vërejtje:

- Duhet të kemi kujdes mos e ngjisim gjuhën lart tek vendi i shqiptimit të

nunit që mos lindë nun i qartë. - Duhet të kemi kujdes mos e shtojmë kohëzgjatjen e zanores së shkronjës

para nunit në mënyrë që të mos lindë shkronjë zgjatuese.

Psh: كنتم....كونتم - Duhet që lexuesi i shkathët ta dallojë ikhfanë që ndodh tek shkronja kaf

(ق) nga kef )ك( apo ta )ط( , te )ت(, e dal )د(.

Ikhfaja ndodh në një fjalë dhe mes dy fjalëve .

Shkronja Me nunin në një fjalë

Me nunin mes dy fjalëve

Me tenuinin

صارانأ ص ربصنمل و حاال صل مع

بل قني ق رارقنم مهتلبقع اب تب

قط ني ط ينط نم اب ي اطيد ع ص Falënderoj Allahun e madhëruar Dhuruesin e çdo Mirësie.

Përgatiti: Motra juaj Flutura.