rİsk analİz ve seveso gÜvenlİk raporu kılavuzu …ƒ¼venlik... · tesisin genel tanıtımı...
TRANSCRIPT
SEVESO GÜVENLİK RAPORU Kılavuzu RİSK ANALİZ VE
DEĞERLENDİRMESİ
[Metni yazın]
Sayfa 1 / 18 Seveso Güvenlik Raporu Kılavuzu- Risk Değerlendirme
İÇİNDEKİLER
TESİS HAKKINDA GENEL BİLGİLER.............................................................................................................2
PROSESLER, TEKNOLOJİLER, ORGANİZASYON VE TESİS TANITIMI ...........................................................2
TEHLİKELİ MADDELER SINIFLANDIRILMASI VE ENVANTERİ ......................................................................3
BÜYÜK KAZAYA YOL AÇAN OLAYLARIN BELİRLENMESİ ............................................................................3
ANA OLAY FREKANSI .................................................................................................................................5
MUHTEMEL SENARYOLAR VE İLGİLİ FREKANSLAR ...................................................................................6
SENARYO ETKİLERİ ....................................................................................................................................8
SONUÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ ..........................................................................................................9
DOMİNO ETKİSİ ..................................................................................................................................... 10
BOW-TIE MODELLEMESİ (PAPYON DİYAGRAMI) .................................................................................. 10
RİSK DEĞERLENDİRMESİ ........................................................................................................................ 11
TÜM RİSKLER ........................................................................................................................................ 12
TANIMLAR ............................................................................................................................................. 16
REFERANS KAYNAKLAR .......................................................................................................................... 17
SEVESO GÜVENLİK RAPORU Kılavuzu RİSK ANALİZ VE
DEĞERLENDİRMESİ
[Metni yazın]
Sayfa 2 / 18 Seveso Güvenlik Raporu Kılavuzu- Risk Değerlendirme
TESİS HAKKINDA GENEL BİLGİLER
Güvenlik Raporu, aşağıda verilen maddeler de dahil olmak üzere yönetmelik kapsamına giren
kuruluşun detaylı bir tanıtımını (kuruluşun ismi, üretim tesisleri, depolar, tank sahaları,
terminaller..) sunar.
Tesisin çevresinin tanıtımı,
Jeolojik ve hidrografi bilgileri,
Analiz altındaki tesisin genel tanıtımı
Verilecek genel bilgiler, grafiksel veriler (tesisin bulunduğu alanın uygun ölçekli genel
haritalandırması) ile desteklenir.
PROSESLER, TEKNOLOJİLER, ORGANİZASYON VE TESİS TANITIMI
Rapor kapsamında aşağıda belirtilen hususların detaylı tanıtımı yapılacaktır:
Tesisin genel tanıtımı ve tarihçesi,
İnceleme altındaki tesiste (kuruluşta) gerçekleşen prosesler,
Uygulanan teknolojiler,
Tesis organizasyonu (günlük ve shift personelleri),
Sınırlar içerisinde bulunan en yüksek insan sayısı.
Açıklamalar, ilgili çizimler ve şemalar (proses akış diyagramları, lay-outlar, organizasyon
şeması vb..) ile birlikte gösterilir.
Proses Akış Diyagramı’na bir örnek
SEVESO GÜVENLİK RAPORU Kılavuzu RİSK ANALİZ VE
DEĞERLENDİRMESİ
[Metni yazın]
Sayfa 3 / 18 Seveso Güvenlik Raporu Kılavuzu- Risk Değerlendirme
TEHLİKELİ MADDELERİN SINIFLANDIRILMASI VE ENVANTERİ
Türk yasa ve yönetmeliklerinde uygulandığı gibi Seveso Direktifi Ek-1 dahilindeki kapsama
tabi olan tesislerde bulundurulan ve işlenen tüm tehlikeli maddelerin tanımlanması ve bu
maddelerin MSDS formlarına göre sınıflandırılması ile, söz konusu tehlikeli maddeler
üzerinden derinlemesine bir analiz yürütülür.
Seveso Direktifi kapsamında sözü edilen tehlikeli maddelerin maksimum envanter
hesaplaması, kuruluşun yasal limitleri içerisinde geniş boru hatları ve sabit olmayan
kamyonlar gibi proseste ve depo sahasında bulundurulan maksimum miktar temel alınarak
yapılır. Envanter hesaplaması Seveso-II Direktifi Ek-1’de verilen kriterlere uygun olarak
gerçekleştirilir.
BÜYÜK KAZAYA YOL AÇAN OLAYLARIN BELİRLENMESİ
Büyük bir kazayı tetikleyen olayları belirlemek için 2 ana madde değerlendirilir:
Geçmiş ve istatistiksel analiz,
İşletilebilirlik çalışmaları.
Geçmiş ve İstatistiksel Analiz
Gerçekleştiğinde kuruluşu etkileyecek olan büyük risklerin ön belirlemesi; ilgili maddeler,
usuller, nedenler, etkiler ve sonuçlar göz önünde bulundurularak, inceleme altındaki tesiste
veya benzer tesislerde geçmişte gerçekleşmiş veya atlatılmış kazaların bir analizi ile yerine
getirilir. Gerekli bilgiler uluslararası referanslı kaynaklardan (raporlar) ve özel veri
tabanlarından da elde edilir. Aynı zamanda 30 yıllık tecrübesiyle ICARO, EU JRC Büyük Kazalar
Raporlama Sistemi (MARS)’nden ve diğer pek çok referans kaynaktan temin ettiği,
güncellediği ve organize ettiği bilgileri içeren kendine ait bir tescilli veri tabanı kurmuştur.
İşletilebilirlik Çalışmaları
Tehlike ve İşletilebilirlik Analizi (HazOp), rastlantısal tehlikeler gösterebilen prosesin normal
işletim koşullarından sapmalarının belirlenmesine ve değerlendirilmesine olanak tanıyan,
proses veya operasyonun sistematik bir incelemesidir. HAZOP çalışması bir dizi toplantı
sırasında multi disipliner bir ekip ile (HAZOP ekibi) gerçekleştirilmektedir. Bu teknik,
SEVESO GÜVENLİK RAPORU Kılavuzu RİSK ANALİZ VE
DEĞERLENDİRMESİ
[Metni yazın]
Sayfa 4 / 18 Seveso Güvenlik Raporu Kılavuzu- Risk Değerlendirme
bağlantılı P&ID diyagramları ve prosesin derinlemesine analizi aracılığıyla proses
aksaklıklarına ilişkin potansiyel tehlikelerin belirlenmesini sağlamaktadır ve büyük kazaların
belirlenmesinde en yaygın kullanılan yöntemdir.
Diğer Yöntemler
Spesifik gerekliliklere göre diğer yöntemler de mevcuttur;
Hata Türü ve Etkileri Analizi (Failure Mode and Effects Analysis - FMEA),
Olursa Ne Olur? Analizi (What If?),
Kontrol listeleri ve diğerleri.
Belirlenen olaylar (Ana Olaylar) genellikle büyük kaza tehlikelerine yol açma potansiyeline
sahip tehlikeli maddelerin kaybına dayanmaktadır. Bazı durumlarda spesifik durumlara ilişkin
ani patlamalar veya kaçak reaksiyonlar hesaba katılmaktadır.
HAZOP analizi sırasında üzerinde çalışılmış bir P&ID örneği
Çalışma yapılırken, analiz edilen Ana Olayı önlemek veya etkilerini azaltmak için uygulanan
teknolojik ve organizasyonel güvenlik önlemleri açık bir şekilde göz önünde bulundurulur.
SEVESO GÜVENLİK RAPORU Kılavuzu RİSK ANALİZ VE
DEĞERLENDİRMESİ
[Metni yazın]
Sayfa 5 / 18 Seveso Güvenlik Raporu Kılavuzu- Risk Değerlendirme
ANA OLAY (TOP EVENT) FREKANSI
Ana Olay frekansı genellikle 2 yöntem kullanılarak tahmin edilmektedir:
Rastgele nedenler sebebiyle benzer tesislerdeki daha önce kaydedilmiş madde
kayıpları frekansının istatistiksel analizi (Rastgele olay),
Hata Ağacı Analizi (proses olayı) tekniği.
İstatistiksel Frekans (Rastgele olay)
Rastgele olaylar sebebiyle meydana gelen madde kayıpları, 3 temel eşdeğer çap altında
toplanır: küçük sızıntılar için 6.35 mm, orta derecede sızıntılar için 25.4 mm, yoğun sızıntılar
için 100 mm civarına kadar (4’’ = 101.6 mm). Özel lokal durumlar (titreşim, yüksek
korozyon/erozyon oranları gibi) gerçekleşmez ise küçük çaplı borularda boruda ani yırtılma
olması muhtemeldir. Özellikle fazla miktarda sızıntılar ile ilgili, hem ICARO’nun geçmiş
deneyimleri hem de literatür bulguları dikkate alındığında aşağıdaki durumlar temel
alınmalıdır:
3’’ çapa kadar olan borular için standart eşdeğer çap: 3’’ = 76.2 mm’ye kadar (full
bore rupture),
>8’’ çaplı borular için sızıntı eşdeğer çapı 4’’,
Çapı 4’’ ile 6‘’ arasında olan borular için eşdeğer çap = 76.2 mm (3’’)
Rastgele senaryoların analizinde kullanılacak olan seçilmiş akımların karakterizasyonu,
(madde, basınç, sıcaklık, madde hali, akış hızı gibi açılardan) her bir durum için
gerçekleştirilmelidir. Ana olay temel frekansı, tesisteki spesifik durumlar için uygulanan
teknolojik ve organizasyonel güvenlik önlemleri açısından bazı düzenlemeler ile birlikte API
581 standardında (2000 ve 2008 yılı basımında) belirtilenler içerisinde seçilir.
Hata Ağacı Tekniği (Proses olayları)
Bu teknik çoğunlukla HAZOP raporundan bilgiler toplamaya ve tehlikeli maddelerin açığa
çıkmasına sebep olan tetikleyici nedenlerden itibaren mantıksal bağlantıların oluşmasına
olanak tanımaktadır.
Hata ağacı tekniği, spesifik bir yazılım olan FTA Pro (Diadem Inc tarafından) ile
geliştirilecektir. Her bir başlangıç olayının hata oranı aşağıdaki uluslararası veri tabanlarından
alınmaktadır:
OREDA; Offshore Reliability Database Handbook, 2009,
Exida; Safety Equipment Reliability Databook, 2007.
SEVESO GÜVENLİK RAPORU Kılavuzu RİSK ANALİZ VE
DEĞERLENDİRMESİ
[Metni yazın]
Sayfa 6 / 18 Seveso Güvenlik Raporu Kılavuzu- Risk Değerlendirme
İhmal Edilebilir Frekans (Tüm olaylar)
1x10-6 olay/yıl eşik değerinin altındaki bir meydana gelme sıklığında beklenen ana olaylar
ihmal edilebilir riskler olarak düşünülür ve daha ileri geliştirilmez.
MUHTEMEL SENARYOLAR VE İLGİLİ FREKANSLAR
Alevlenir ve toksik maddelerin serbest kalması durumu, maddelerin özelliklerine (alevlenir,
alevlenemez gibi) ve tutuşma kaynaklarının varlığına göre değişik şekillerde
gelişebilmektedir. Tüm potansiyel senaryoları (yangın, patlama, toksik bulut, atmosferde
yayılma gibi) sınıflandırmak ve olasılıkları nicel olarak belirlemek için “Olay Ağacı” tekniği
kullanılır. Bu teknik, her biri kendine ait olasılık değerlerine sahip tüm muhtemel mantıklı
parçaların araştırılmasına imkan tanımaktadır.
Olay Ağacı tekniğine bir örnek
Varsayılan rastlantısal olaylar birleştirilerek tüm potansiyel senaryoların kalitatif ve kantitatif
olarak analizinin yapılması mümkündür. Bir senaryonun tahmini frekansının
değerlendirilmesi aynı zamanda maddenin özelliğine (buhar/gaz), açığa çıkan maddenin
sıcaklık ve basıncına, akış hızı ve çevresel koşullara da dayanmaktadır. Senaryoların frekansı,
genellikle literatürde/veri tabanlarında yer alan olasılık parametreleri aracılığıyla saptanır.
Örnek olarak; spesifik kaynakların belirlenmesinde, sızıntının açığa çıkması süresi alternatif
bir bilginin olmaması durumunda 30 dakika olarak alınır. Tutuşma olasılığı düşünüldüğünde
bilimsel literatürden alınan aşağıdaki değerler kabul edilir:
SEVESO GÜVENLİK RAPORU Kılavuzu RİSK ANALİZ VE
DEĞERLENDİRMESİ
[Metni yazın]
Sayfa 7 / 18 Seveso Güvenlik Raporu Kılavuzu- Risk Değerlendirme
Örnek- Tutuşma Olasılıkları
Alevlenir kütlenin 500 kg’dan düşük olması durumunda UVCE mümkün bir senaryo olarak
düşünülmez.
Teknolojik ve organizasyonel güvenlik önlemlerin uygulaması, rastlantısal senaryonun
frekansını büyük ölçüde etkileyecektir.
İhmal Edilebilir Frekans (Tüm senaryolar)
1x10-7 olay/yıl eşik değerinin altındaki bir meydana gelme sıklığında beklenen senaryolar
ihmal edilebilir riskler olarak düşünülür ve daha ileri geliştirilmez.
Örnek - Senaryo frekanslarının dağılımı
SEVESO GÜVENLİK RAPORU Kılavuzu RİSK ANALİZ VE
DEĞERLENDİRMESİ
[Metni yazın]
Sayfa 8 / 18 Seveso Güvenlik Raporu Kılavuzu- Risk Değerlendirme
SENARYO ETKİLERİ
Spesifik bir yazılım programı (Phast Pro 7.1 paket programı) ile, belirlenmiş olan her bir
senaryonun fiziksel etkileri üzerine bir çalışma gerçekleştirilir. Sözü edilen paket program
genellikle aşağıdaki etkileri hesaplamak için kullanılmaktadır:
Yangın senaryolarına ilişkin radyasyon eğrileri
Patlamalara ilişkin aşırı basınç değerleri
Yanıcı ve/veya toksik yayılımlı maddelere ilişkin madde derişim profili
Her bir senaryonun süresi teknik ve organizasyonel koruyucu, hafifletici ve sınırlandırıcı
önlemlerin mevcudiyetine, personelin ve Acil Durum Ekibinin müdahale zamanına bağlıdır.
Senaryo etkileri genellikle aşağıdaki sınır değerlere göre sınıflandırılmaktadır:
Termal radyasyon (jet/havuz yangınları): 37.5 kW/m2, 12.5 kW/m2, 7 kW/m2, 5
kW/m2
Tutuşma için gaz bulutu konsantrasyonu (Flash yangın): LFL, 0.5 LFL
Basınç dalgası aşırı basınç: 0.3 bar, 0.15 bar, 0.05 bar
Toksik derişim: IDLH, LC50, LC1
Termal doz: 3200 kW/m2 (%100 ölüm olasılığı), 2000 kW/m2 (%50 ölüm olasılığı),
1000 kW/m2 (%1 ölüm olasılığı)
Programda bulunan mevcut seçenekler referansı ile aşağıdaki varsayımlara başvurulur:
Serbest kalan sıvının sabit/değişken/maksimum akış hızı
Jet yangın: API model (bölümlere ayrılmış açık koni modeli)
Buhar bulutu patlaması: tesis alan başına multi enerji modeli, TNO modeline
istinaden
Etki değerlendirme tesisin bulunduğu alanın meteorolojik verilerine bağlı olarak geliştirilir.
Genel bir kriter olarak spesifik lokal veri yokluğunda, simülasyon için rüzgar hızı ve kararlılık
kategorisi (2-D veya 2-F) seçilir.
SEVESO GÜVENLİK RAPORU Kılavuzu RİSK ANALİZ VE
DEĞERLENDİRMESİ
[Metni yazın]
Sayfa 9 / 18 Seveso Güvenlik Raporu Kılavuzu- Risk Değerlendirme
SONUÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ
Sonuçların analizi, etkinin boyutsal yayılımının bir değerlendirilmesi olarak belirlenebilir. Aynı
zamanda, önceden de tanımlandığı gibi insanları, çevreyi ve varlıkları etkileyen potansiyel
hasarların değerlendirilmesi ile saptanabilir.
Büyük bir kazanın etkileri, etki görebilecek çevre alanları da kapsayacak şekilde kuruluş
içerisinde düzgün bir şekilde haritalandırılır. Haritalar, senaryoların etkilerine maruz
kalabilecek alanların belirlenmesine imkan tanır.
Aşağıdaki örnekte, EP 01, EP 02 vs. isimlendirilen gösterimler incelenen senaryonun kaynağı
olan Ana Olayı tanımlamaktadır. Mavi renk ile çevrelendirilen alan Flash yangından, mor renk
ile çevrelendirilen alan patlamalardan (VCE-0.3 bar basınç dalgası) etkilenen alanları
göstermektedir. Pembe eğri içerisindeki alan ise ölümcül toksik etki bulunan alanı temsil
etmektedir.
Senaryo etki haritası örneği
SEVESO GÜVENLİK RAPORU Kılavuzu RİSK ANALİZ VE
DEĞERLENDİRMESİ
[Metni yazın]
Sayfa 10 / 18 Seveso Güvenlik Raporu Kılavuzu- Risk Değerlendirme
DOMİNO ETKİSİ
Güvenlik raporunda belirtilen birinci rastlantısal senaryo ile türeyen ikincil bir büyük kazanın
analizi (Domino olayı) detaylı bir çalışma gerektirmektedir.
Maalesef domino olayının dünya çapında kabul gören kendine özgü bir tanımı
bulunmamaktadır. HSE-UK (COMAH)’a göre:
“Domino olayı, yakınındaki bir büyük tehlike kuruluşundaki bütünlük kaybından direkt veya
indirekt olarak etkilenen bir büyük tehlike kuruluşundaki bütünlük kaybı olarak
tanımlanmaktadır. Bir domino etkisinden söz etmek için iki olay eş anlı veya yakın bir zaman
dilimi içerisinde gerçekleşmelidir ve tehlike dizisi başlangıç olayının ötesine genişlemelidir.”
ICARO, domino etkisi ile ilgili tescilli metodolojiler ile birlikte pek çok literatür ve kamu/özel
kaynaklı referansa dayanan çok sayıda çalışma geliştirmiştir. Senaryoların domino etkisi
yaratacak komşu hedeflerine (güçlü patlama dalgası, sıvılaşmış toksik veya alevlenir
gaz/sıvıların büyük miktarlarını vuran radyasyon/jet yangını) olan etkilerini geliştirirken bu
çalışma şu konuları da dikkate alacaktır: hedef maruz kalma yüzeyi ve maruz kalma süresi,
engelleyici önlemler (gaz detektör sistemi gibi), uygulanan koruyucu önlemler (fiziksel
bariyerler, soğutma sistemleri, su perdesi, buhar bariyerleri gibi..), özel ekip tarafından ve
prosedür ile acil durum müdahalesi, senaryo lokasyonuna erişilebilirlik,
araçların/ekipmanların kullanılabilirliği ve diğer parametreler. Bir Olay Ağacında her bir
parametre oluşturulurken, başlamış olan bir diğer kazanın (Domino Etkisi) son frekansı
bulunabilir; bunun yanı sıra ilk senaryodan kaynaklanan ikincil senaryonun türünü (yıkılma,
patlama) belirlemek mümkündür.
BOW-TIE MODELLEMESİ (PAPYON DİYAGRAMI)
Her bir olası büyük kaza göz önüne alınarak aşağıdaki durumlar için bir papyon diyagramı
hazırlanacaktır:
Belirli bir tehlike etrafında var olabilecek tüm mantıklı kaza senaryoları hakkında
görsel bir özet sunmak
Kuruluşun ilgili senaryoları kontrol etmek için aldığı kontrol önlemlerini belirlemek
Kontrol önlemlerinin başarısız olduğu durumları belirlemek ve bu durumda olabilecek
muhtemel artış faktörlerini kontrol etmek
Sonuçların genişlemesini önleyebilen/azaltabilen iyileştirici önlemleri belirlemek
SEVESO GÜVENLİK RAPORU Kılavuzu RİSK ANALİZ VE
DEĞERLENDİRMESİ
[Metni yazın]
Sayfa 11 / 18 Seveso Güvenlik Raporu Kılavuzu- Risk Değerlendirme
İyileştirici önlemlerin başarısız olduğu durumları belirlemek ve bu durumda olabilecek
muhtemel artış faktörlerini kontrol etmek
Aşağıda örnek bir Papyon Diyagramı gösterilmektedir:
Örnek Papyon Diyagramı
Papyon Diyagramları belirli yazılımlar aracılığıyla oluşturulmaktadır.
RİSK DEĞERLENDİRME
Belirlenen her bir senaryo için, hasara maruz kalma potansiyeli olan hedefler (insan, çevre,
varlıklar) de göz önünde bulundurularak, olayın meydana gelme sıklığı ve ilgili sonuçların
şiddeti arasındaki kombinasyon; spesifik risk matrisi aracılığıyla riski sınıflandırmada
kullanılır. Sözü edilen matris kullanılarak riskler “Kabul Edilebilir, ALARP (Mümkün Olan En
Yüksek Önlem Seviyesi), Kabul Edilemez” şeklinde sınıflandırılmaktadır. Kabul edilemez veya
ALARP seviyesinde risklerin tespit edilmesi durumunda riskin sonuçlarını indirgemek için
önlemler belirlenecek/önerilecektir.
Aşağıda bir Risk Matrisi örneği gösterilmektedir:
SEVESO GÜVENLİK RAPORU Kılavuzu RİSK ANALİZ VE
DEĞERLENDİRMESİ
[Metni yazın]
Sayfa 12 / 18 Seveso Güvenlik Raporu Kılavuzu- Risk Değerlendirme
Kırmızı bölgeler kabul edilemez risk seviyesini, sarı bölgeler ALARP seviyesini, yeşil bölgeler
ise kabul edilebilir risk seviyesini temsil etmektedir.
TÜM RİSKLER
Sayısal risk değerlendirmesi sonuçlarından başlayarak aşağıdaki kriterlere göre risk grafikleri
geliştirilir:
Bireysel risk (İzo-risk grafikleri)
Toplumsal risk (f-n grafikleri)
Her senaryo ve etkileri ana koordinatlar ve etkilenen alana göre sınıflandırılır. Ölüm ile
sonuçlanabilecek olaylar için sınır değerler ve ilgili frekanslar grafiklerin geliştirilmesi için
dikkate alınacaktır.
Her bir ayrı elementte yazılım programı, tüm senaryo etkilerinde ölüm sıklığını azaltmayı
sağlayabilecek bir kombinasyon yapar.
Frek
ans
Şiddet
SEVESO GÜVENLİK RAPORU Kılavuzu RİSK ANALİZ VE
DEĞERLENDİRMESİ
[Metni yazın]
Sayfa 13 / 18 Seveso Güvenlik Raporu Kılavuzu- Risk Değerlendirme
Grafiklerdeki eğriler aşağıdaki etkiler için hazırlanır:
Kararlı radyasyon
Patlama dalgası
Isı akısı
Toksik derişim
Bireysel Risk
Bireysel risk, tehlike civarında bulunan kişiler için risktir.
Her bir noktadaki toplam bireysel risk, bireysel risklerin toplamına eşittir. Bu noktada boru
hatları ile ilgili tüm olay sonuçları:
( ) ∑ ( )
Burada:
I.R. (x,y) = söz konusu (x,y) lokasyonunda toplam bireysel ölüm riski (yılda ölüm
olasılığı veya 1/yıl)
I.R. (x,y)i = senaryo i’den kaynaklanan ve söz konusu (x,y) lokasyonunda toplam
bireysel ölüm riski (yılda ölüm olasılığı veya 1/yıl)
n = analizde değerlendirilen toplam kaza senaryosu sayısı
I.R. (x,y)i ise şu şekilde hesaplanmaktadır:
I.R. (x,y)i = fi . pdi . Pfi
Burada:
fi = senaryo i frekansı (1/yıl)
pdi = olay faktörü (atmosferik koşullar, maddenin açığa çıkma yönü gibi..)
Pfi = (x,y) lokasyonunda ölüm ile sonuçlanacak olan olay i sonucu olasılığı
pdi genellikle rüzgar yönü ve hızı olmadığı ve atmosferin yatışkın koşullarda olduğu
düşünüldüğünden genellikle 1 olarak alınmaktadır.
Analizin sonucu, her biri etkinin beklenen frekansına eşit veya altında bir değerde olduğu bir
bölgeyi tanımlayan eğrilerle çevrilmiş bir harita olacaktır. Aşağıda bir örnek verilmiştir:
SEVESO GÜVENLİK RAPORU Kılavuzu RİSK ANALİZ VE
DEĞERLENDİRMESİ
[Metni yazın]
Sayfa 14 / 18 Seveso Güvenlik Raporu Kılavuzu- Risk Değerlendirme
Sonuçlar işletmeye ait risk kabul edilebilirlik kriterleri ile karşılaştırılır.
Toplumsal Risk
Toplumsal risk; büyük kaza sonuçlarından etkilenen insan sayısı (N) ile beklenen meydana
gelme frekansının (F) bir kombinasyonu olarak belirlenir.
Frekans, N ölüm kadar çok sonuç verebilecek tüm farklı büyük kaza senaryolarının toplamı ile
hesaplanır.
F-N eğrileri tesis içinde ve dışındaki insan dağılımı göz önünde bulundurularak hesaplanır.
Toplumsal risk aşağıdaki formül aracılığıyla hesaplanmaktadır:
∑ ( )
Burada:
p (x, y) = (x, y) lokasyonunda bulunan insan sayısı
pdi = olay faktörü (atmosferik koşullar, maddenin açığa çıkma yönü gibi..)
Pfi = (x,y) lokasyonunda ölüm ile sonuçlanacak olan olay i sonucu olasılığı
SEVESO GÜVENLİK RAPORU Kılavuzu RİSK ANALİZ VE
DEĞERLENDİRMESİ
[Metni yazın]
Sayfa 15 / 18 Seveso Güvenlik Raporu Kılavuzu- Risk Değerlendirme
Analizin sonucu ölüm sayısı (N) ve ilgili frekans değeri (f) arasındaki kombinasyonu sunan
grafiksel bir sonuç olacaktır. Aşağıda F-N eğrisine bir örnek gösterilmektedir:
Sonuçlar işletmeye ait risk kabul edilebilirlik kriterleri ile karşılaştırılır.
Felaket Senaryoları
Felaket senaryosu tanımı Sayısal Risk Değerlendirmesi (SRD) sonuçları (frekans ve analiz
edilen her senaryonun hasarları açısından) temeline dayanmaktadır.
Bu tanım, aşağıdaki kriterleri temel alan Maksimum Güvenilir Kaza Senaryoları (MCAS)
yaklaşımına göre gerçekleştirilir:
Senaryo güvenilir/inandırıcı olarak sınıflandırılır (Örn: Beklenen frekans 1,0 x 10 -6
olay/yıl’ın üzerinde)
Hasarın genişlemesi önemli bir kriterdir (Örn: kuruluşun sınırları dışı)
Seçilen senaryolar, kuruluşun çevre alanlardaki (içerisinde ve dışında) faaliyetlerinin
etkilerinin tanımlanması için bir referans olarak sınıflandırılır. Sonuçlar Dahili Acil Durum
Planı ve uygulanabilir olan yerlerde Arazi Kullanım Planlaması için temel olacaktır.
F/N Curve
1,00E-08
1,00E-07
1,00E-06
1,00E-05
1,00E-04
1,00E-03
1,00E-02
1 10 100 1000
Fatalities (N or more)
Freq
uenc
y (F
) pe
r ye
ar
ALARP
Unacceptable
Acceptable
SEVESO GÜVENLİK RAPORU Kılavuzu RİSK ANALİZ VE
DEĞERLENDİRMESİ
[Metni yazın]
Sayfa 16 / 18 Seveso Güvenlik Raporu Kılavuzu- Risk Değerlendirme
TANIMLAR
SRD: Sayısal Risk Değerlendirmesi
HAZOP: Tehlike ve İşletilebilirlik çalışması, bir tesiste kazaya yol açabilecek proses
aksaklıklarının analizini yapabilmek için multi disipliner bir ekip ile birlikte tehlikeleri
ve prosesten sapmaları belirlemeye yarayan sistematik bir çalışmadır.
Rastlantısal kayıp: Borulardan ve ekipmanlardan çevreye tehlikeli madde açığa
çıkmasına yol açan rastgele nedenler sebebiyle gerçekleşen madde kaybıdır.
Proses kaybı: Borulardan ve ekipmanlardan çevreye tehlikeli madde açığa çıkmasına
yol açan proses nedeniyle gerçekleşen madde kaybıdır.
Ana Olay: Proses sırasında veya rastgele nedenler ile tehlikeli bir maddenin açığa
çıkması ile meydana gelen istenmeyen olay
Frekans: Bir zaman periyodu içerisinde (genelde 1 yıl) Ana Olayın meydana
gelmesine yol açabilen nedenlerin tahmini sayısı
Hata Ağacı: Tesiste bir tehlikenin ortaya çıkmasına veya kazaya yol açabilen olası
anormalliklerin kalitatif ve kantitatif olarak sunumu
Olay Ağacı: Bir kazanın başlangıcından bitimine kadar (yangın, patlama, yayılma)
aşamalarının kalitatif ve kantitatif olarak sunumu
Senaryo: Ana olay ile başlayan kaza aşamalarında varsayılan gelişmelerin son biçimi
(yangın, patlama ve/veya atmosfere yayılım açısından)
Jet Yangın: Basınçlı bir şekilde açığa çıkan yanıcı bir maddenin tutuşma sonucu
oluşan ince uzun alev yangını
Havuz Yangını: Yanıcı bir maddenin veya tanktan sızmış olan bir sıvının tutuşması ile
oluşan yangın tipi
UVCE: Sınırlandırılamayan Buhar Bulutu Patlaması; yanıcı bir gaz bulutunun
atmosfere yayılması ile ani patlaması (tutuşmadan patlamaya) sonucu oluşan yangın
türü
LFL: Alt Yanma Limiti; atmosferde tutuşabilen yanıcı maddelerin tutuşabileceği en
düşük sınır değeri
Flash Yangın: Önemli aşırı basınç sonuçları olmaksızın bir buhar bulutunun ani
yanması sonucu oluşan yangın türü
SEVESO GÜVENLİK RAPORU Kılavuzu RİSK ANALİZ VE
DEĞERLENDİRMESİ
[Metni yazın]
Sayfa 17 / 18 Seveso Güvenlik Raporu Kılavuzu- Risk Değerlendirme
REFERANS KAYNAKLAR
1 International Association of Oil&Gas Producers, Risk Assessment Data
Directory, Report No. 434-6.1 “Ignition Probablities”, March 2010
2010
2 Flemish Government-LNE Department, Environment, Nature and Energy Policy
Unit, Safety Reporting Division: “Handbook of failure frequencies for drawing
up a Safety Report” -Technical report and Appendix, 2009
2009
3 National Institute of Public Health and the Environment (RIVM), Reference
Manual Bevi Risk Assessments, version 3.2, 01/07/2009.
2009
4 API STD 581 – “Risk based inspection - Downstream Document –
Recommended Practice” September 2008.
2008
5 Exida 2007: Safety Equipment Reliability Handbook 2007
6 UK HSE, Clive Nussey – “Failure frequencies of high pressure storage vessel at
COMAH sites. A comparison of data used by HSE and the Netherlands ”, 2006
2006
7 H.I. Beerens, J.C. Pos t, P.A.M. Uijt de Haag – “The use of generic failure
frequencies in QRA: the quality and use of failure frequencies and how to bring
them up to date” –Journal of Hazardous Materials , 130 (2006), 265-270
2006
8 TOTAL - “Guidelines for risk analysis ”, doc HSE-SRD-004, 2006 2006
9 Energy Institute, 2006, IP Research Report – Ignition Probability Review, Model
Development and Look-up Correlations, London, UK.
2006
10 Sintef 2006: PDS Data Handbook 2006
11 HSE – Planning case and assessment guide (PCAG) – Failure rate and event
data for use within risk assessments, 2004
2004
12 W.K. Muhlbauer, Pipeline Risk Management Manual, 3rd Ed., 2004, Elsevier 2004
13 SINTEF – OREDA, Offshore Reliability Data, 2002 2002
14 Dimitri B. Kececioglu, "Reliability & Life Testing Handbook, Vol 1”, 2002, DEStech Publications
2002
15 Oreda 2002: Offshore Reliability Data, 2002 2002
16 API STD 581 – “Risk based inspection – Base Resource Document”, 2000 2000
SEVESO GÜVENLİK RAPORU Kılavuzu RİSK ANALİZ VE
DEĞERLENDİRMESİ
[Metni yazın]
Sayfa 18 / 18 Seveso Güvenlik Raporu Kılavuzu- Risk Değerlendirme
17 DNV Technica, a cura di John Spouge – “A guide to quantitative risk
assessment for offshore installations ” – CMPT, 1999
1999
18 TNO - Committee for the Prevention of Disasters, CPR, “Guidelines for
quantitative risk assessment – Purple Book”, doc CPR 18 E, 1999
1999
19 Lees – “Loss Prevention in the Process Industries ”, 2nd edition, 1996 –
Butterworth –Heinemann
1996
20 E&P Forum: Quantitative Risk Assessment Data Directory - Report No 11.8/250
1996
1996
21 AIChE – Chemical Transportation Risk Analisys – CCPS 1995
22 Hurs t et al. – “Failure rates and incident database for Major Hazards ” – 7th
International Symposium on Loss prevention and Safety Promotion in the
Process Industry, Taormina (IT), 1992
1992
23 Hydrocarbon Leak and Ignition Database (1992). 1992
24 CCPS: Process Equipment reliability data base 1989
25 Progetto ARIPAR, Analis i dei Rischi Industriali e Portuali dell’Area di Ravenna,
1987
1987
26 World Bank - “Manual of Industrial Hazard Assessment Techniques ”, 1985 1985
27 B.J. Wiekema - TNO - "An Analysis of Vapour Cloud Explosions Based on
Accidents ".
1983
28 Thomas, HM – “Pipe and vessel failure probability” – Reliability Engineering,
1981; 2:83 -124
1981
29 Cremer & Warner - App IX in COVO Commission- “Risk analysis of six
potentially hazardous industrial objects in the Rijnmond Area, a pilot study – A
report to the Rijnmond Public Authority”, 1981
1981