RUDA ŚLĄSKA

Przewodnik po mieście

Ruda Śląska To miasto położone w południowej części Polski, w

województwie śląskim. Wyróżnia się w mieście jedenaście dzielnic:

1. Orzegów2. Godula3. Ruda4. Chebzie5. Nowy Bytom6. Bielszowice7. Bykowina8. Wirek9. Halemba10. Kochłowice 11. Czarny Las

Historia miastaRuda Śląska - istniała już w 1243 roku. Jej obszar obejmował wówczas 50

włók czyli 1220 ha. Od samego początku tereny miasta związane były z wydobyciem rud metali. Doprowadziło to do odkrycia znacznie cenniejszego produktu - węgla kamiennego w drugiej połowie XVII wieku. Obfite zasoby węgla przyciągały wielu przedsiębiorców, którzy inwestowali w ten teren budując kopalnie, huty, koksownie oraz cegielnie. Wpłynęło to na szybki wzrost liczby mieszkańców i zmieniło oblicze rudzkiej wsi.

Czas okupacji hitlerowskiej to kolejne bolesne daty w historii miasta. Na terenie Starej Kuźnicy powstał w 1942 roku oddział obozu koncentracyjnego z Oświęcimia. Niemal natychmiast po zakończeniu walk rozpoczęli ratowanie swoich zakładów i przygotowanych do zalania kopalń. Dzięki nim nie ustało wydobycie węgla.

W 1951 roku w wyniku zlikwidowania powiatu katowickiego stworzono z nich dwa miasta wydzielone: Nowy Bytom i Rudę. W 1959 roku oba miasta połączono i tak powstała dzisiejsza Ruda Śląska.

Ziemia Rudzka wchłonęła wielu przybyszy spoza Śląska, zachęconych pracą w kopalniach. Mimo to miasto pozostało najbardziej śląskim miastem.

Obecnie Ruda Śląska liczy 11 dzielnic i obejmuje obszar 77,73 km².

BielszowicePierwsza wzmianka o Bielszowicach pochodzi z 1472 r., występuje

wówczas w dokumencie niejaki Matiey Bielczowsky. Wieś powstała nad dopływem rzeki Kochłówki (Potoku Bielszowickiego) w rejonie obecnej ul. Powstańców Śl. (dawniej zwanej Starowiejską).

Już w 1440 r. istniał w Bielszowicach drewniany kościół pw. Wszystkich Świętych. Na jego miejscu w 1883 r. zbudowano obecny, murowany kościół pw. św. Marii Magdaleny, projektu mistrza budowlanego Philippa z Gliwic.

Wygląd obecnego kościoła w Bielszowicach

WirekObecny Wirek wzmiankowany jest w urbarzu z 1603 r. W 1661 r.

występuje jako Nowa Wiesz. Wieś powstała nad Kochłówką (Potokiem Bielszowickim). W 1802 r. powstała tu kopalnia węgla 'Gottessegen' (Błogosławieństwo Boże), z której zachował się do dziś budynek nadszybia szybu 'Aschenborn" (Andrzej) z lat 70-tych XIX wieku w formie nawiązującej do baszty obronne.

Najbardziej znane jest jednak osiedle domków robotniczych

„Ficinus”. Obecnie wyglądają tak:

Nowy BytomNajwiększy na Śląsku zegar słoneczny na skrzyżowaniu

Rozamunda (nazwa pochodzi od nieistniejącej już huty cynku Rozamunda).

W Nowym Bytomiu znajduje się również Urząd Miejski

Miasta Ruda Śląska

RudaW Rudzie znajdują się ruiny zamku zbudowanego prawdopodobnie pod koniec

XIV wieku, przez ród Rudzkich. obiekt przypuszczalnie należał do Jana Gierałtowskiego (m.in. właściciela zamku w Chudowie). W pierwszej połowie XVII wieku podczas wojny trzydziestoletniej obiekt został zniszczony. Do dziś zachowały się tylko kamienne fragmenty murów o grubości do 3 metrów wskazujące na średniowieczną metrykę tego obiektu, jednak do tej pory nie przeprowadzano żadnych badań archeologicznych dotyczących tego

założenia.

KochłowiceKochłowice dawniej samodzielna gmina. Od 1951 r. dzielnica miasta Nowy

Bytom, a od 1959 miasta Ruda Śląska.

Kościół pw. Matki Boskiej z Lourdes zbudowano w miejscu wcześniejszego drewnianego kościoła z 1670, wybudowanego na najstarszym cmentarzu w Rudzie Śląskiej. Organy 10-głosowe, balaski, balustrada chóru, późnobarokowa ambona wisząca, kamienna chrzcielnica (obecnie kwietnik); wyposażenie XIX-wieczne: witraże w prezbiterium z 1885, ołtarze boczne; wyposażenie XX-wieczne: ołtarz główny w formie groty lourdzkiej -z cegły obsypanej gruzem skalnym. Od 19.12.2008 roku jest to Sanktuarium Matki Bożej z Lourdes.

Parafia Trójcy Przenajświętszej w Kochłowicach

Halemba Halemba swój rozwój zaczęła na terenie Kochłowic niedaleko kuźnicy obok

mostu na Kłodnicy. Obszar ten był zwany Kuźnicą. W 1942 zaczęto budowę szybu "Godulla" i kontynuowano po wojnie, powstała w ten sposób kopalnia Halemba. Jest to pierwsza kopalnia w Polsce utworzona po II wojnie światowej. Jej budowę rozpoczęły w 1943 niemieckie zakłady „Schaffgotsch", a uroczyście oddana do eksploatacji została ona 1 lipca 1957.

Obecnie Halemba jest największą dzielnicą Rudy Śląskiej, zamieszkiwaną przez blisko 30 tys. mieszkańców.

Kościół pw. Matki Boskiej Różańcowej

Słownik gwary śląskiejAajmer – wiadro

ańfachowy – zwyczajny, byle jaki, prostacki

apfelzina – pomarańcza

asić sie– chwalić się

aszynbecher – popielniczka

augustki – jabłka papierówki

Bbabrać – brudzić

bajtel – dziecko, chłopiec

bajzel – nieporządek, bałagan

bojtel – worek, torebka

borok – nieborak

bryle – okulary

•Cchichrać się – śmiać sięciepać – rzucaćcudować - wydziwiaćcug – pociągcyganić – kłamaććmi się – zmierzcha

• Ddeka – kocdekować – nakrywać do stołudo kupy – razem, wspólniedrap – szybkodurch – ciągledzieciontko – podarunek pod choinkędziołcha – dziewczyna

Eelefant- słoń

elektrykorz- elektryk

elemyntorz- elementarz

eszcze- jeszcze

eli- jeżeli

elwer- bezrobotny

Ffach- zawód

fajer- święto

fandzola- fasola

fest- mocno

flaszka- butelka

fusbal- piłka nożna

Ggaloty- spodnie

galert- galaretka

glacoń- łysy

gorko- gorąco

gyry- nogi

gywera- karabin

Hhaja- awantura

hasiok- śmietnik

heft- zeszyt

hołzyntregi- szelki

haszpa- agrafka

haziel- ubikacja

Iizba- pokój

ino- tylko

inakszy- inny

interesantny- interesujący

isto- naprawdę

ipta- oferma

Jja- tak

jedła- jodła

jegła- igła

jajco- jajko

jadymy- jedziemy

jakla- bluza

Kkaj- gdzie

kachlok- piec kaflowy

kapuca- kaptur

kokot- kogut

kecka- spódniczka

kara- taczka

Llecieć- biegnąć

lacie- obuwie domowe

leje- pada

luft- powietrze

lyże- łóżko

luftować- wietrzyć

Łłachy- ubrania

łobiod- obiad

łobroz- obraz

łogiyń- ogień

łoziym- osiem

łoroz- na raz

Mmacha- mina

maras- brud

matlać- plątać

migym- szybko

mlyko- mleko

mota- ćma

Nna- proszę

niyrob- nierób

narychtowac- przygotować

nikaj- nigdzie

nudelzupa- rosól z makaronem

nupel- smoczek

Ooma- babcia

opa- dziadek

owerol- dres

oplerek- parówka

okompać się- umyć się

ostuda- kłótnia

Pparfin- perfum

paryzol- parasol

pedzieć- powiedzieć

piechty- pieszo

pecynek- bochenek chleba

pieszczonek- pierścionek

Rrant- brzeg czegoś

ruby- gruby

ryczka- krzesełko

rzykać- modlić się

rolszuły- wrotki

rewiyr- zwolnienie lekarskie z pracy

Ssiednonć- usiąść

skuli- z powodu

smażonka- jajecznica

strup- gojąca się rana

syr- ser

szaty- sukienka

Ttasia- torba

tulpa- tulipan

tytka- papierowa torba

trocha- trochę

trowa- trawa

tygel- patelnia

Uujek- wujek

umarlok- nieboszczyk

ukroć- ukroić

ukidany- poplamiony

ufifrać się – pobrudzić się

ujechać- poślizgnąć się

Wwesta- kamizelka

woszt- kiełbasa

wyduldać- wypić

wyro- łóżko

wywiórka- wiewiórka

wyklupać- wytrzepać

Zzadek- tył

zandale- sandały

zbulić- zburzyć

zesel- fotel

zoki- skarpetki

zołza- sos

Źródła:Mapa-

http://www.google.pl/Herb

http://pl.wikipediaFlaga

http://pl.wikipedia.org/

Słownik:http://www.godka.pl/s

lownikslaski.htmlFicinushttp://turystyka.gazet

a.pl/

Urządhttp://www.google.pl/i

AUTORZY :

Karolina StrucińskaMartyna Studnik

Gimnazjum nr 14 im. prof. Jana

Karskiego w Rudzie Śląskiej