rulesspeak: het opstellen van bedrijfsregels in begrijpelijk nederlands

13
Dit materiaal is beschikbaar gesteld door LibRT B.V., specialist in bedrijfsregels opstellen en toepassen en samenspraak met Business Rule Solutions, LLC, the Business Rule Technique Company. Copyright, 2009. LibRT B.V. pagina -1- RuleSpeak R Zinsstructuur Het opstellen van bedrijfsregels in begrijpelijk Nederlands (als natuurlijke taal). De originele Engelse versie is opgesteld door … Ronald G. Ross Oprichter & Directeur, Business Rule Solutions, LLC, www.BRSolutions.com Uitgever, Business Rules Journal, www.BRCommunity.com Deze Nederlandse versie is opgesteld door … S. Spreeuwenberg Oprichter & Directeur, LibRT B.V., www.librt.com Met dank aan dr. S. Hoppenbrouwers, Radboud Universiteit Nijmegen Versie 2.3 RuleSpeak is één van de drie referentie notaties die gebruikt zijn tijdens de ontwikkeling van de standard Semantics of Business Vocabulary and Business Rules (SBVR) en sluit aan bij deze standaard. RuleSpeak R is een techniek behorende bij Proteus R de BRS methode voor bedrijfsanalyse en bedrijfsregels. Commentaar en suggesties kunt u sturen aan [email protected] Dit materiaal mag vrijuit gebruikt worden binnen een bedrijf en zonder winstoogmerk. Commercieel gebruik of reproductie van enig onderdeel van dit materiaal is verboden zonder schriftelijke toestemming van Business Rule Solutions, LLC (BRS) en LibRT B.V.

Category:

Education


3 download

DESCRIPTION

Dit document beschrijft de zinsstructuur voor het opstellen van regels. Een zinsstructuur is een basispatroon of -sjabloon in natuurlijke taal dat gebruikt kan worden voor het formuleren van een bepaald soort regel op een consistente en georganiseerde manier. Het doel van de zinsstructuren is dat bedrijfsregels er gemakkelijker door begrepen worden. Ze helpen ook te garanderen dat verschillende medewerkers die een grote verzameling bedrijfsregels opstellen dezelfde ideeën op dezelfde wijze uitdrukken. Deze consistentie zou niet mogelijk zijn als bedrijfsregels in een volledig “vrije vorm” opgesteld zouden mogen worden. DIt is een vertaling uit het Engels. Het oorspronkelijke engelse document: https://www.slideshare.net/secret/lWrq7W1p43r7pZ

TRANSCRIPT

Page 1: RulesSpeak: Het opstellen van bedrijfsregels in begrijpelijk Nederlands

Dit materiaal is beschikbaar gesteld door LibRT B.V., specialist in bedrijfsregels opstellen en toepassen en samenspraak met Business Rule Solutions, LLC, the Business Rule Technique Company.

Copyright, 2009. LibRT B.V. pagina -1-

RuleSpeakR Zinsstructuur

Het opstellen van bedrijfsregels in begrijpelijk

Nederlands (als natuurlijke taal).

De originele Engelse versie is opgesteld door … Ronald G. Ross Oprichter & Directeur, Business Rule Solutions, LLC, www.BRSolutions.com

Uitgever, Business Rules Journal, www.BRCommunity.com

Deze Nederlandse versie is opgesteld door … S. Spreeuwenberg Oprichter & Directeur, LibRT B.V., www.librt.com

Met dank aan dr. S. Hoppenbrouwers, Radboud Universiteit Nijmegen

Versie 2.3

RuleSpeak is één van de drie referentie notaties die gebruikt zijn tijdens de ontwikkeling van de standard Semantics of Business Vocabulary and Business Rules (SBVR) en sluit aan

bij deze standaard.

RuleSpeakR is een techniek behorende bij ProteusR – de BRS methode voor bedrijfsanalyse en bedrijfsregels.

Commentaar en suggesties kunt u sturen aan [email protected]

Dit materiaal mag vrijuit gebruikt worden binnen een bedrijf en zonder winstoogmerk.

Commercieel gebruik of reproductie van enig onderdeel van dit materiaal is verboden

zonder schriftelijke toestemming van Business Rule Solutions, LLC (BRS) en LibRT B.V.

Page 2: RulesSpeak: Het opstellen van bedrijfsregels in begrijpelijk Nederlands

Copyright, 2009. LibRT B.V. pagina -2-

Gelieve contact op te nemen met BRS of LibRT voor voorwaarden omtrent licenties en

gebruik. Deze notitie moet in alle reproducties worden overgenomen.

Page 3: RulesSpeak: Het opstellen van bedrijfsregels in begrijpelijk Nederlands

Copyright, 2009. LibRT B.V. pagina -3-

RuleSpeakR Zinsstructuren

Het opstellen van bedrijfsregels in begrijpelijk

Nederlands (als natuurlijke taal).

Wat is een Zinsstructuur? Definitie en DoelDefinitie en DoelDefinitie en DoelDefinitie en Doel....

Een zinsstructuur is een basispatroon of -sjabloon in natuurlijke taal dat gebruikt kan worden voor het formuleren van een bepaald soort regel op een consistente en

georganiseerde manier. Iedere zinsstructuur is bedoeld voor één bepaald soort

aanwijzing1.

Het doel van de zinsstructuren is dat bedrijfsregels er gemakkelijker door

begrepen worden. Ze helpen ook te garanderen dat verschillende medewerkers die een

grote verzameling bedrijfsregels opstellen dezelfde ideeën op dezelfde wijze uitdrukken.

Deze consistentie zou niet mogelijk zijn als bedrijfsregels in een volledig “vrije vorm”

opgesteld zouden mogen worden.

Zinsstructuren zijn niet technisch van aard. Met andere woorden, ze

representeren geen formele taal of syntax voor het implementeren van bedrijfsregel met

behulp van een software ontwikkel platform (zoals een rule engine). In plaats daarvan

zijn de patronen toegesneden op het uitdrukken van bedrijfsregels zo dat de

communicatie op business niveau verbetert.

Succesfactoren voor het werken met de Succesfactoren voor het werken met de Succesfactoren voor het werken met de Succesfactoren voor het werken met de zinsstructuren.zinsstructuren.zinsstructuren.zinsstructuren. Welke zaken zijn van belang– en welke zijn niet van belang – tijdens het gebruik van de RuleSpeak zinsstructuur? De wijze waarop een bedrijfsregel geïmplementeerd zal

worden in een programmeer taal of rule engine is een van de zaken die geen rol mogen

spelen. Wat vooral van belang is, is de effectiviteit van de communicatie over de

bedrijfsvoering. Voor diegenen die verantwoordelijk zijn voor de technische

implementatie blijkt het soms moeilijk om dit perspectief te hanteren. Zij nemen liever

meteen de stap naar de het automatiseringsperspectief. Maar dat helpt niet bij het

opstellen van heldere en beknopte bedrijfsregels vanuit een bedrijfsmatig perspectief.

1 Noot van de vertalers: het Engelse woord ‘guidance’ is vertaald naar ‘aanwijzing’ of ‘aansturing’, afhankelijk van welk woord het beste past in de context. We gebruiken bewust niet ‘richtlijn’; dat zou een goede vertaling zijn van ‘guideline’.

Page 4: RulesSpeak: Het opstellen van bedrijfsregels in begrijpelijk Nederlands

Copyright, 2009. LibRT B.V. pagina -4-

Het gebruik van de zinsstructuren om bedrijfsregels op te stellen vereist wel enige

zelfdiscipline en kennis. Deze zaken doet men op middels praktijkervaring en begrip van

de principes. Deze principes worden verderop in dit document uitgewerkt.

Tot slot is het belangrijk dat men begrijpt op welk detailniveau de zinsstructuren

gebruikt dienen te worden. Zoals eerder aangegeven zijn de zinsstructuren niet bedoeld

voor systeemontwerpen of automatisering. Ze zijn ook niet bedoeld voor het hoogste

niveau van aansturing, zoals wetgeving, regelgeving, beleid, contracten, etc.

In plaats daarvan zijn de zinsstructuren bedoeld voor wat een ‘werkbare aanwijzing’ genoemd wordt. Werkbare bedrijfsregels worden dagelijks gebruikt om

operationele beslissingen te nemen in een bedrijf. Een medewerker die voldoende

geautoriseerd is en kennis heeft van het begrippenkader moet werkbare bedrijfsregels

direct kunnen toepassen in de dagelijkse gang van zaken.

Vaak zijn deze werkbare bedrijfsregels een interpretatie van een hogere vorm van

een aansturing zodanig dat hun bedoeling duidelijk, ondubbelzinnig, en concreet wordt.

De zinsstructuren helpen hierbij door voorspelbare patronen aan te bieden. Ook als de

werkbare bedrijfsregels op basis van bestaande systemen of documenten

“gereconstrueerd” worden (reverse engineering), of op basis van interviews met

deskundigen tot stand komen, moet een werkbare bedrijfsregel de bedoeling van de bron

verduidelijken.

Over het taalgebruikOver het taalgebruikOver het taalgebruikOver het taalgebruik....

• “DientDientDientDient” – Het woord “dient” is in de context van bedrijfsregels de beste vertaling van

het Engelse “must”. Toch heeft dit woord niet de voorkeur voor het opstellen van

regels in begrijpelijk Nederlands omdat de associatie met ambtelijk en ouderwets

taalgebruik sterk is en een lichte afkeur oproept bij de meeste deskundigen.

• “MagMagMagMag” – Het woord ‘mag’ wordt alleen gebruikt om aan te geven dat iets toegestaan is

(of niet toegestaan is). Het woord ‘mag’ wordt niet gebruikt in de betekenis “tot iets in

staat zijn” of “mogelijk zijn”. Helaas heeft het werkwoord ‘mogen’ deze dubbele

betekenis in het Nederlands en bestaat er geen goed alternatief. Gelukkig blijkt uit

ervaring dat de correcte betekenis “is toegestaan’ intuïtief de meest waarschijnlijke is.

• “Mag niet” “Mag niet” “Mag niet” “Mag niet” –––– Een directe vertaling van de Engelse constructie ‘must not” met “moet

niet” levert zinnen waarvan men zich afvraagt wat de betekenis is. Hoewel “moet

niet” een valide constructie is die gebruikt wordt in zinnen als “Je moet niet praten

maar doen” en “Het moet niet gekker worden”, wordt deze constructie niet gebruikt

om aan te geven dat iets nooit mag. Intuitief geeft de constructie “mag niet” al de

betekenis dat het nu niet mag, morgen niet mag en nooit niet mag. Het vervangen van

“moet niet” door “mag niet” wordt daarom gebruikt in regels.

• “Als”“Als”“Als”“Als” – Hoewel het woord “als” veel gebruikt wordt om een voorwaarde te

introduceren in een zin is in de context van bedrijfsregels gekozen voor het iets

Page 5: RulesSpeak: Het opstellen van bedrijfsregels in begrijpelijk Nederlands

Copyright, 2009. LibRT B.V. pagina -5-

formelere “indien”. De reden is dat het woord “als” in het Nederlands drie

verschillende betekenissen heeft, die corresponderen met die van de woorden ‘zoals’, ‘wanneer’ en ‘indien’. RuleSpeak gebruikt ‘als’ alleen in de betekenis van ‘zoals’. Is er sprake van een voorwaarde dan wordt ‘indien’gebruikt, bij de aanduiding van een tijdstip ‘wanneer’.

• “Enkel” “Enkel” “Enkel” “Enkel” –––– Het woord “enkel” is een synoniem van het woord “alleen”. Beide woorden

hebben verschillende betekenissen. Het woord “alleen”, als bijwoord, heeft expliciet

en enkel de betekenis “onder voorbehoud” die nodig is bij het schrijven van regels en

voorwaarden. Daarom wordt de voorkeur gegeven aan dit woord.

Basisconcepten Begrip van de basisideeën over het opstellen van bedrijfsregels helpt om ze

effectief op te schrijven. De belangrijkste principes uit dit gedachtegoed zijn als volgt.

De formulering van een regel moet een sleutelwoorDe formulering van een regel moet een sleutelwoorDe formulering van een regel moet een sleutelwoorDe formulering van een regel moet een sleutelwoord bevattend bevattend bevattend bevatten.... Iedere regel kan geformuleerd worden als een zin die één van de volgende

woorden bevat:

• “moet”

• “mag niet”

• “(mag) alleen”

Deze woorden worden de RuleSpeak sleutelwoorden voor regels genoemd. Het is

belangrijk dat iedere formulering van een regel precies één van deze woorden bevat.

Er zijn twee soorten werkbare aanwijzingenEr zijn twee soorten werkbare aanwijzingenEr zijn twee soorten werkbare aanwijzingenEr zijn twee soorten werkbare aanwijzingen....

Een bedrijfsregel werkt altijd beperkend op de vrijheid van handelen.. De

aanwezigheid van één van de twee sleutelwoorden voor regels in een zin geeft deze

bedoeling duidelijk weer.

Veel van de uitspraken die gebruikt worden om de bedrijfsvoering aan te sturen

zijn bedrijfsregels. Soms hebben we echter te maken met waardevolle en werkbare

aanwijzingen die het handelen niet beperken. Zulke uitspraken, die simpelweg aangeven

dat iets mag, of dat iets niet hoeft, noemen we een advies.

Een advies mag geen van de sleutelwoorden voor regels bevatten. In plaats daarvan moet

een advies precies één van de volgende twee RuleSpeak sleutelwoorden voor advies

bevatten:

Page 6: RulesSpeak: Het opstellen van bedrijfsregels in begrijpelijk Nederlands

Copyright, 2009. LibRT B.V. pagina -6-

• “mag”

• “hoeft niet”

Let op dat het woord “mag” samen met het woord “alleen” of “niet”in dezelfde zin

altijd een regel is, en geen advies. Adviezen en regels zijn allebei aanwijzingen.

Iedere aanwijzing heeft een zinsstructuur.Iedere aanwijzing heeft een zinsstructuur.Iedere aanwijzing heeft een zinsstructuur.Iedere aanwijzing heeft een zinsstructuur.

De zinsstructuur weerspiegelt het soort aanwijzing dat een zin uitdrukt.

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de RuleSpeak zinsstructuren. Voorbeelden

van aanwijzingen volgen later.

Page 7: RulesSpeak: Het opstellen van bedrijfsregels in begrijpelijk Nederlands

Copyright, 2009. LibRT B.V. pagina -7-

Tabel 1. RuleSpeak Tabel 1. RuleSpeak Tabel 1. RuleSpeak Tabel 1. RuleSpeak zinsstructurenzinsstructurenzinsstructurenzinsstructuren

ZinsstructuurZinsstructuurZinsstructuurZinsstructuur BeschrijvingBeschrijvingBeschrijvingBeschrijving Kan gebruikt worden om:Kan gebruikt worden om:Kan gebruikt worden om:Kan gebruikt worden om:

1.0 Een bedri1.0 Een bedri1.0 Een bedri1.0 Een bedrijfsregel die aangeeft dat iets verplicht is.jfsregel die aangeeft dat iets verplicht is.jfsregel die aangeeft dat iets verplicht is.jfsregel die aangeeft dat iets verplicht is.

… moet … Geeft aan dat iets verplicht is. Voor een bepaalde bestelling

een kredietwaardigheidseis

stellen.

… moet worden berekend als …

Geeft aan dat een wiskundige

bewerking (plus, min, maal etc.)

uitgevoerd moet worden om een

resultaat te berekenen.

Een formule die aangeeft hoe

de jaarlijkse omzet van een

klant berekend moet

worden.

… moet beschouwd worden als … indien …

Geeft aan hoe iets

geclassificeerd moet worden als

aan bepaalde voorwaarden is

voldaan.

De voorwaarden waaronder

een klant gemarkeerd wordt

als een klant met een hoog

risico.

… moet uitgevoerd worden … wanneer …

Geeft aan dat een proces of

procedure uitgevoerd moet

worden zodra aan bepaalde

voorwaarden is voldaan.

Aanvullen van de voorraad

als de hoeveelheid onder een

bepaald punt komt.

2.0 Een bedrijfsregel die aangeeft dat iets niet is toegestaan2.0 Een bedrijfsregel die aangeeft dat iets niet is toegestaan2.0 Een bedrijfsregel die aangeeft dat iets niet is toegestaan2.0 Een bedrijfsregel die aangeeft dat iets niet is toegestaan

… mag niet … Geeft aan dat iets niet is

toegestaan.

Geen producten verkopen

aan een klant die gemarkeerd

wordt als een klant met een

hoog risico.

3.0 Een bedrijfsregel die aangeeft dat iets onder voorwaarden is toegestaan3.0 Een bedrijfsregel die aangeeft dat iets onder voorwaarden is toegestaan3.0 Een bedrijfsregel die aangeeft dat iets onder voorwaarden is toegestaan3.0 Een bedrijfsregel die aangeeft dat iets onder voorwaarden is toegestaan

… mag … alleen …

Geeft aan dat iets in bepaalde

situaties is toegestaan.

Voor een bepaalde bestelling

een kredietwaardigheidseis

stellen en deze eis voor

anderen laten vervallen.

4.0 Een advies 4.0 Een advies 4.0 Een advies 4.0 Een advies datdatdatdat aangeeft dat iets is toegestaanaangeeft dat iets is toegestaanaangeeft dat iets is toegestaanaangeeft dat iets is toegestaan

… mag … Geeft aan dat iets soms is

toegestaan.

Verduidelijk dat iedere klant

een account kan hebben.

5.0 Een advies d5.0 Een advies d5.0 Een advies d5.0 Een advies datatatat aangeeft dat iets niet verplicht is.aangeeft dat iets niet verplicht is.aangeeft dat iets niet verplicht is.aangeeft dat iets niet verplicht is.

… hoeft niet… Geef aan dat iets niet verplicht

is.

Verduidelijk dat sommige

klanten geen

kredietwaardigheidseis

hebben.

Page 8: RulesSpeak: Het opstellen van bedrijfsregels in begrijpelijk Nederlands

Copyright, 2009. LibRT B.V. pagina -8-

De formulering van een aanwijzing moet een volledige zin zijn.De formulering van een aanwijzing moet een volledige zin zijn.De formulering van een aanwijzing moet een volledige zin zijn.De formulering van een aanwijzing moet een volledige zin zijn.

Het Nederlands helpt om gedachten (stellingen) in zijn geheel te communiceren

middels grammaticale regels voor het vormen van goede zinnen. Volg deze regels bij het

opstellen van alle aanwijzingen strikt en met overtuiging op.

Iedere aanwijzing moet een onderwerp hebben.Iedere aanwijzing moet een onderwerp hebben.Iedere aanwijzing moet een onderwerp hebben.Iedere aanwijzing moet een onderwerp hebben.

De meeste zinnen in het Nederlands hebben een expliciet onderwerp. Het

onderwerp (ruwweg: het zinsdeel dat aangeeft waarover de zin gaat) kan in het

Nederlands op een aantal posities in de zin voorkomen. RuleSpeak schrijft voor dat een aanwijzing een expliciet onderwerp moet hebben

aan het begin van de zin. Enkelvoud heeft daarbij de voorkeur. Deze aanpak bevordert

duidelijkheid en consistentie.

Veel notaties in de IT worden gekenmerkt door een “als … dan…” structuur om

bedrijfsregels te implementeren in een rule engine of programmeertaal. Met zo’n notatie

staat het werkelijke onderwerp na het woord “dan” (of het vaak onvertaalde “then”), en

dat is dus ongewenst. Deze notatie voelt niet natuurlijk aan, Bovendien kunnen op deze

manier niet alle soorten aanwijzingen uitgedrukt worden. Wat is, bijvoorbeeld, de “als”

in de aanwijzing “van iedere medewerker moet de naam bekend zijn”?

Een aanwijzing mag verwijzen naar een concreet ding, persoon of moment Een aanwijzing mag verwijzen naar een concreet ding, persoon of moment Een aanwijzing mag verwijzen naar een concreet ding, persoon of moment Een aanwijzing mag verwijzen naar een concreet ding, persoon of moment in de tijd (instantie).in de tijd (instantie).in de tijd (instantie).in de tijd (instantie).

Een instantie is één specifiek individu, in tegenstelling tot een algemeen concept

(type). Op dezelfde manier als verwezen wordt naar een algemeen concept, mag in een

aanwijzing naar een instantie verwezen worden. Bij twijfel of een woord verwijst naar

een instantie, of naar een algemeen concept, wordt het woord dat verwijst naar de

instantie tussen aanhalingstekens geplaatst.

Voorbeeld: De aangifte voor de Nederlandse inkomstenbelasting moet elk jaar voor 1 april

zijn ingediend..

In dit voorbeeld is er geen kans op verwarring want er is maar één “1 april” in een

kalenderjaar en maar één land met de naam “Nederland”.

Voorbeeld: De sticker “ontvlambaar” moet zichtbaar zijn op een tank die brandbare

stoffen bevat.

In dit voorbeeld refereert het woord “ontvlambaar” naar een bepaalde sticker, en

niet naar een categorie van stickers (stickers die ontvlambaar zijn). Daarom is het woord

“ontvlambaar” tussen aanhalingstekens geplaatst.

Bepalingen voor aanwijzingenBepalingen voor aanwijzingenBepalingen voor aanwijzingenBepalingen voor aanwijzingen....

Page 9: RulesSpeak: Het opstellen van bedrijfsregels in begrijpelijk Nederlands

Copyright, 2009. LibRT B.V. pagina -9-

De meeste aanwijzingen bevatten een bepaling betreffende de situatie waarin zij

van toepassing zijn. Vaak wordt deze indicatie voorafgegaan door het woord ‘indien’.

Voorbeeld: Een bestelling moet verzekerd zijn indien de waarde van de bestelling hoger

is dan € 500.

Vaak kan deze betekenis ook zonder “indien” worden verwoord.

Voorbeeld: Een gepensioneerde medewerker mag niet toegewezen worden aan een team.

In dit geval verbijzondert het bijvoeglijk naamwoord ‘gepensioneerde’ het woord

‘medewerker’ direct. Deze natuurlijke vorm van bepaling kan goed gebruikt worden.

Voorbeeld: De verzendkosten mogen alleen kwijtgescholden worden voor een bestelling

die geplaatst is door een Nederlandse klant.

In dit voorbeeld wordt “een bestelling” op natuurlijke wijze beperkt door de bijzin

“die geplaatst zijn door een Nederlandse klant”. Dit is ook mogelijk.

Aanwijzingen die alleen van toepassing zijn op een bepaald moment in de Aanwijzingen die alleen van toepassing zijn op een bepaald moment in de Aanwijzingen die alleen van toepassing zijn op een bepaald moment in de Aanwijzingen die alleen van toepassing zijn op een bepaald moment in de tijd.tijd.tijd.tijd.

Het woord ‘indien’ geeft aan dat een bepaling doorlopend van toepassing is. Het

woord “wanneer” moet gebruikt worden indien een aanwijzing alleen van toepassing is

op een bepaald moment of in een bepaalde periode.

Voorbeeld : Het totale inschrijvingsbedrag dat een student verschuldigd is per semester

moet gelijk zijn aan $5,065 wanneer de student zich registreert voor dat semester.

Zo gezegd is de bedrijfsregel alleen van toepassing op het tijdstip wanneer een

student zich registreert voor een semester. Op ieder ander tijdstip is de bedrijfsregel niet

van toepassing en zal het totale inschrijvingsbedrag mogelijk niet $5,065 (maar hoger of

lager uitvallen) 2 .

2 Dit voorbeeld sluit slecht aan op de praktijk en belevingswereld in Nederland, om dit te benadrukken zijn de bedragen in Dollar gelaten.

Page 10: RulesSpeak: Het opstellen van bedrijfsregels in begrijpelijk Nederlands

Copyright, 2009. LibRT B.V. pagina -10-

Iets onder bepaalde voorwaarden toestaanIets onder bepaalde voorwaarden toestaanIets onder bepaalde voorwaarden toestaanIets onder bepaalde voorwaarden toestaan....

De zinsstructuur “… mag… indien …” (zonder het woord “alleen”) moet vermeden worden. Zinnen met deze structuur kunnen gemakkelijk verkeerd

geïnterpreteerd worden.

Voorbeeld: Een artikel mag geretourneerd worden indien een bewijs van aankoop

aangeleverd wordt.

Deze zin geeft een advies. De zin zegt alleen iets over de situatie waarbij een

bewijs van aankoop aangeleverd wordt. Er wordt niets gezegd over de situatie waarbij

geen bewijs van aankoop aangeleverd wordt. Waarschijnlijk bedoelde men te zeggen dat

het niet toegestaan is een artikel te retourneren zonder bewijs van aankoop. Er van

uitgaande dat dit de betekenis is die bedoeld wordt moet het sleutelwoord “alleen”

worden toegevoegd op de volgende wijze.

Voorbeeld: Een artikel mag alleen geretourneerd worden indien een bewijs van aankoop

aangeleverd wordt.

Een advies met de zinsstructuur “… mag …” zonder het woord “indien” in de zin

wordt niet zo snel verkeerd begrepen. Deze constructie is daarom acceptabel mits zij

zorgvuldig toegepast wordt.

Voorbeeld: Een gepensioneerde werknemer mag parttime werken in Alberta.3

Deze zin moet begrepen worden als een advies. Het impliceert niets over

werknemers die niet met pensioen zijn, niet parttime werken of niet in Alberta werken.

De zin spreekt voor zich. Als er een regel voorondersteld wordt over een van de andere

situaties dan moet deze regel apart opgenomen worden, zoals het volgende voorbeeld

illustreert.

Voorbeeld: Een gepensioneerde werknemer mag niet parttime werken buiten Alberta.

Hoe geven we aan dat iets geen bedrijfsregel is in bepaalde situaties?Hoe geven we aan dat iets geen bedrijfsregel is in bepaalde situaties?Hoe geven we aan dat iets geen bedrijfsregel is in bepaalde situaties?Hoe geven we aan dat iets geen bedrijfsregel is in bepaalde situaties?

Om aan te geven dat iets geen bedrijfsregel is in een bepaalde situatie kunnen we

het beste gebruik maken van de zinsstructuur “….hoeft niet …. indien”

Voorbeeld: Een kredietwaardigheidscheck hoeft niet verlangd te worden indien het bestelbedrag lager is dan € 1000.

Merk op dat dit advies op zich niets zegt over de vraag of een

kredietwaardigheidscheck nodig is voor bestellingen met een bestelbedrag van € 1000 of

meer. Indien een kredietwaardigheidscheck in dat geval nodig is moet dat in een aparte

3 Alberta is een “Prairy Province” in Canada. Koud, dus.

Page 11: RulesSpeak: Het opstellen van bedrijfsregels in begrijpelijk Nederlands

Copyright, 2009. LibRT B.V. pagina -11-

regel verwoord worden. Volg tijdens het opstellen van aanwijzingen steeds het algemene

principe dat niets moet (met andere woorden, alles mag) tenzij een regel expliciet een

bepaalde vrijheid ontneemt.

Voorbeeld aanwijzingen

De volgende tabel geeft voorbeelden van iedere RuleSpeak zinsstructuur.

Tabel 2. Voorbeelden van de RuleSpeak zinsstructuren.Tabel 2. Voorbeelden van de RuleSpeak zinsstructuren.Tabel 2. Voorbeelden van de RuleSpeak zinsstructuren.Tabel 2. Voorbeelden van de RuleSpeak zinsstructuren.

Soort aanwijzingSoort aanwijzingSoort aanwijzingSoort aanwijzing ZinsstructuurZinsstructuurZinsstructuurZinsstructuur VoorbeeldVoorbeeldVoorbeeldVoorbeeld

1.0 Een bedrijfsregel die aangeeft dat iets verplicht is.1.0 Een bedrijfsregel die aangeeft dat iets verplicht is.1.0 Een bedrijfsregel die aangeeft dat iets verplicht is.1.0 Een bedrijfsregel die aangeeft dat iets verplicht is.

1.1.1 iets is

onvoorwaardelijk

verplicht.

… moet … Een bestelling moet een afleverdatum hebben.

Een verzending moet een status hebben.

Het bedrag betaald voor een bestelling moet gelijk zijn

of groter zijn aan het openstaande bedrag voor de

bestelling.

1.1.2 iets is

voorwaardelijk

verplicht met “indien”.

… moet …

indien …

Een verzending moet verzekerd zijn indien de waarde

van de verzending hoger is dan € 500.

De BTW moet gelijk zijn aan 19% van de verkoopprijs

van de bestelling indien de bestelling uit Nederland

komt en in Nederland geleverd wordt.

1.1.3 iets is

voorwaardelijk

verplicht zonder

“indien”.

… moet … Een student moet 2 cursussen afgerond hebben met het

sluiten van het schooljaar.

Een bestelling die binnenkomt tijdens een

sneeuwstorm moet goedgekeurd worden door

tenminste twee managers.

1.2 iets wordt op een

bepaalde manier

berekend.

… moet

berekend

worden als…

De prijs van een product moet berekend worden als de

som van de prijs van de product onderdelen.

Het bedrag dat betaald is voor een bestelling moet

berekend worden als de som van alle betaalde bedragen

voor de bestelling.

1.3 iets wordt op een

bepaalde manier

afgeleid.

… moet

beschouwd

worden…

indien …

Een klant moet beschouwd worden als risicovol indien

het openstaande saldo hoger is dan € 1000 voor de

laatste drie opeenvolgende facturen van de klant.

Een artikel moet beschouwd worden als duur indien de

prijs hoger is dan € 500.

Page 12: RulesSpeak: Het opstellen van bedrijfsregels in begrijpelijk Nederlands

Copyright, 2009. LibRT B.V. pagina -12-

Een persoon moet beschouwd worden als volwassene

als die persoon ouder is dan 18 jaar.

1.4 iets moet gebeuren. … moet

uitgevoerd

worden …

wanneer …

De procedure ‘Stuur-status-bericht’ moet uitgevoerd

worden voor een verzending wanneer de bestelling is

verzonden.

2.0 Een bedrijfsregel die aangeeft dat iets niet is toegestaan.2.0 Een bedrijfsregel die aangeeft dat iets niet is toegestaan.2.0 Een bedrijfsregel die aangeeft dat iets niet is toegestaan.2.0 Een bedrijfsregel die aangeeft dat iets niet is toegestaan.

2.1 Iets is

onvoorwaardelijk niet

toegestaan.

… mag niet… Het aantal plaatsen voor een cursus mag niet meer

bedragen dan 30.

2.2 Iets is

voorwaardelijk niet

toegestaan met gebruik

van “indien”.

… mag niet

… indien …

Een bestelling mag niet verzonden worden indien het

openstaande saldo van de klant hoger is dan de

kredietauhorisatie van de klant.

2.3 Iets is

voorwaardelijk niet

toegestaan zonder

gebruik van “indien”.

…mag niet … Een bestelling mag niet verzonden worden indien het

openstaande saldo van de klant hoger is dan de

kredietauhorisatie van de klant.

Een bestelling op krediet met een prijs hoger dan €

1000 mag niet geaccepteerd worden zonder

kredietwaardigheidscheck.

Een document mag niet gearchiveerd worden voordat

het document is opgeleverd.

3.0 Een regel die aangeeft dat iets onder voorwaarden is toegestaan. 3.0 Een regel die aangeeft dat iets onder voorwaarden is toegestaan. 3.0 Een regel die aangeeft dat iets onder voorwaarden is toegestaan. 3.0 Een regel die aangeeft dat iets onder voorwaarden is toegestaan.

3.1 Iets is onder

voorwaarden toegestaan

met “indien”.

… mag alleen

indien …

Een klant mag alleen een pesticide aanschaffen van een

leverancier indien de leverancier de pesticide verkoopt.

Een klant mag alleen een bestelling plaatsen indien de

klant een account heeft.

Een geldopvraging voor een rekening mag alleen

uitgevoerd worden indien de rekening actief is.

3.2 Iets is onder

voorwaarden toegestaan

zonder “indien”.

… mag alleen

De verzendkosten mogen alleen kwijtgescholden

worden voor een bestelling die geplaatst is door een

Nederlandse klant.

Page 13: RulesSpeak: Het opstellen van bedrijfsregels in begrijpelijk Nederlands

Copyright, 2009. LibRT B.V. pagina -13-

4.0 Een advies waarmee aangegeven wordt dat iets is toegestaan.4.0 Een advies waarmee aangegeven wordt dat iets is toegestaan.4.0 Een advies waarmee aangegeven wordt dat iets is toegestaan.4.0 Een advies waarmee aangegeven wordt dat iets is toegestaan.

4.1 Iets is toegestaan … mag … Een minderjarig persoon mag een rekening openen.

4.2 Iets is toegestaan

zonder “indien”.

… mag … Een gepensioneerde werknemer mag parttime werken

in Alberta.

Een bestelling met een prijs lager dan € 1000 mag

geaccepteerd worden zonder

kredietwaardigheidscheck.

5.0 Een advies waarmee aangegeven wordt dat iets niet verplicht is.5.0 Een advies waarmee aangegeven wordt dat iets niet verplicht is.5.0 Een advies waarmee aangegeven wordt dat iets niet verplicht is.5.0 Een advies waarmee aangegeven wordt dat iets niet verplicht is.

5.1 Iets is

onvoorwaardelijk niet

verplicht.

… hoeft

niet …

Een klant hoeft geen4 bestelling te plaatsen.

5.2 Iets is

voorwaardelijk niet

verplicht met “indien”.

… hoeft

niet… indien

Een kredietwaardigheidscheck hoeft niet uitgevoerd te

worden voor een bestelling indien de prijs van de

bestelling lager is dan € 1000.

5.3 Iets is

voorwaardelijk niet

verplicht zonder

“indien”.

… hoeft

niet …

Een vaste klant hoeft niet contant te betalen voor een

internationale bestelling.

4 Het woord “geen” is een samenvoeging van “niet een” zoals in de zin “Een klant hoeft niet een bestelling te plaatsen” en wordt gezien als een goede zinsstructuur.